100% Sicilië by mo'media

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 2

23/12/10 08:13

100% SICILIË

INHOUD Hoe werkt deze reisgids? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Inleiding Sicilië . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Highlights . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Sicilië toen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Sicilië nu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Typerend voor Sicilië . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Praktische info . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Woordenlijst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 10x de favorieten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 NOORDWEST-SICILIË. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 Palermo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Golfo di Castellammare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 Trapani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 Marsala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 Van Segesta tot Selinunte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 Cefalù . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 NOORDOOST-SICILIË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Catania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Taormina & Giardini Naxos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Messina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Noordoostkust . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eolische Eilanden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Enna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Etna & omgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

162 170 190 200 212 224 242 252

ZUIDOOST-SICILIË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Piazza Armerina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Caltagirone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ragusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Modica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Noto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zuidoostkust. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Syracuse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

270 278 284 290 298 306 310 316

ZUIDWEST-SICILIË . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Agrigento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kust tussen Agrigento en Sciacca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sciacca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Terre Sicane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

328 334 348 354 364

Index . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 3

23/12/10 08:13

HIGHLIGHTS TOP 10 SICILIË

Bekijk de indrukwekkende overblijfselen van Griekse tempels en beelden in de Valle dei Templi > p. 337

Beklim de Etna, de hoogste actieve vulkaan van Europa > p. 255

Waan je in barokstad Noto in een openluchtmuseum en bekijk de overdadige architectuur > p. 307

Struin over de levendige markten van Palermo en geniet van de sfeer > p. 89

Ontdek de grote verscheidenheid van de zeven Eolische Eilanden voor de noordoostkust > p. 225

Ga de Cattedrale di Monreale binnen en laat je verrassen door de Byzantijnse mozaïeken > p. 104

Spot vossen en everzwijnen in het grootste en meest ongerepte natuurpark van Sicilië, Nébrodi > p. 269

Duik in het rijke verleden van Syracuse, ooit de hoofdstad van de Griekse wereld > p. 317

Bestel een brioche con gelato (broodje ijs) bij Bar Mazzara in Palermo > p. 85

Geniet van de stilte op het mooie zandstrand Calamosche in het natuurpark Vendìcari > p. 311

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 8

23/12/10 08:13

100% SICILIË HIGHLIGHTS

6 3

8 5

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 9

23/12/10 08:13

PALERMO, GOLFO DI CASTELLAMMARE, TRAPANI, MARSALA, VAN SEGESTA TOT SELINUNTE, CEFALÙ

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 62

23/12/10 08:19

100% SICILIË

NOORDWEST-SICILIË 100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 63

23/12/10 08:19

NOORDWEST-SICILIË Noordwest-Sicilië is het meest ‘Arabische’ deel van het eiland en bestaat uit de provincies Palermo en Trapani. Een derde van de eilandbevolking woont hier. Dit deel kenmerkt zich door grote tegenstellingen: van fascinerende steden tot vakantiedorpjes, klassieke schoonheid naast die van Moeder Natuur en hippe hangouts tegenover traditionele trattorias. Serieus dineren en streetfood, barokke kerken en strandvertier, magische bergdorpjes en wonderschone eilanden: je vindt het hier. En alles tussen wijn en water… Kortom, deze kant van het eiland is voor heel de wereld.

PALERMO Palermo is de hoofdstad van het eiland. Een stad met een zeer eigen, bijna tastbare sfeer, waarvan chaotisch en exotisch de belangrijkste kenmerken zijn. Een brug tussen noord (het mediterrane Europa) en zuid (Afrika). De Arabische invloed is hier misschien nog wel het meest voelbaar in de architectuur, maar ook op de markten, die doen denken aan soeks. Palermo is in het verleden door allerlei onheil geschonden, maar krijgt de laatste vijftien jaar langzaamaan een nieuw gezicht. Het is een stad die een beetje geduld vraagt, maar je daarna keer op keer verrast. Geen zin (meer) in stad? Ga dan zwemmen en flaneren in de badplaats Mondello of pak de boot naar het eiland Ustica. Op 8 kilometer van de kust pronkt de bekende kathedraal van Monreale, die, ondanks alle pracht in Palermo, een van de grote publiekstrekkers is.

GOLFO DI CASTELLAMMARE Een verleidelijke baai met dito kustweg, ten westen van Palermo. Met beschermd natuurgebied, strand en vriendelijke plaatsjes. Wat je ook doet, proeft en ervaart, dikwijls is de zee hier de gemene deler. In de zomer bruist het in het zon- en zeedorp San Vito lo Capo. In het bescheiden Scopello geniet je van de eenvoud. Tussen deze sferen in ligt het natuurgebied Zingaro. Paradise is near.

TRAPANI De havenstad Trapani strekt zich uit over een sikkelvormig schiereiland in de Middellandse Zee. Er is veel opgeknapt en steeds meer B&B’s en restaurants openen er hun deuren. Deze ‘stad-in-de-lift’ is een aangename thuisbasis voor een ontdekkingstocht door West-Sicilië: het bergdorp Erice en de Egadische Eilanden zijn vlakbij, evenals San Vito lo Capo, Segesta en Marsala.

FOTO Amfitheater, Segesta

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 64

23/12/10 08:19

NOORDWEST-SICILIË INLEIDING

MARSALA Marsala heeft wat veel ‘drankgerelateerde’ plaatsen hebben: je kent ‘t wel, maar alleen van het etiket. Dat klopt, want Marsala is vooral bekend om de gelijknamige dessertwijnen. Maar het is ook een heel plezierige plek aan zee, met een oude stad, waar het flaneren lijkt te zijn uitgevonden. De stad is iets groter dan Trapani qua aantal inwoners, maar voelt juist kleinschaliger. Vanuit Marsala is het historische mini-eiland Mozia niet ver weg, evenals vele andere (dag)bestemmingen.

SEGESTA, SELINUNTE, SALEMI & GIBELLINA Segesta en Selinunte zijn klassieke nederzettingen met goed bewaarde tempels en natuurschoon rondom. Ertussenin liggen twee nieuwere steden, waar op een heel andere manier de aandacht wordt getrokken: omdat er huizen te koop zijn voor een euro of door een immens monument waar qua oppervlakte geen tempel aan kan tippen. Vier keer prijs, zij het met verschillende ‘waarden’.

CEFALÙ Deze populaire toeristenbestemming aan de Tyrreense kust kan in de zomer nogal druk worden. Ga er dus liever in het laagseizoen naartoe. De sterke punten van dit stadje zijn een goed geconserveerd middeleeuws centrum en een groot zandstrand aan de voet van een flinke rots. Het achterland – het Madoniegebergte – heeft een andere aantrekkingskracht, door de bijzondere begroeiing en typische bergdorpen.

FOTO Hotel

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 65

23/12/10 08:19

AUTOROUTE NOORDWEST-SICILIË Ontdek Noordwest-Sicilië met de auto in vijf dagen. Je komt langs alles wat je gezien moet hebben, maar ook op verrassende plekken, je eet tussen de locals en slaapt op bijzondere adressen.

DAG

SCOPELLO > vertrek uit palermo na een caffè en cornetto bij bar mazzara of spinnato (p. 85, 86) > rijd richting terrasini (p. 109) > staar over de golf van castellammare vanaf capo rama (p. 109) > tour langs de kust tot aan castellammare > lunch met verse vis in de haven bij la cambusa (p. 110) > rijd door naar scopello > zwem of snorkel bij de oude tonnara (p. 111) > dineer op het minidorpsplein bij il baglio (p. 111) > overnacht bij pensione tranchina (p. 112) >

DAG

TRAPANI > drink koffie met een amandelzoetje bij pasticceria scopello (p. 111) > wandel en zwem in het paradijs van zingaro (p. 112) > kom bij met het heerlijke ijs van la palma (p. 111) > rijd binnendoor naar trapani > dineer bij pino in cantina siciliana (p. 120) > kijk mensen met een afterdinner-drankje bij il salotto (p. 125) > overnacht met zeezicht in garibaldi31 (p. 126) >

DAG

SAN VITO LO CAPO > ontbijt met granita van colicchia (p. 122) > rijd om de monte cofano heen naar san vito lo capo > relax op

20 km

1:727.000

San Vito lo Capo

GOLFO DI CASTELLAMMARE

Torrazzo Tonnara del Secco 532

Timpone

Torre dell’Impiso

Cínisi

Terrasini Torre di Capo Rama

Mácari 964 Tonnarella dell’Uzzo Villa Fassini 645 64 868 Castelluzzo R i s e r v a N a t u r a l e S. Cataldo dello Zingaro Piano Alastre Ponte Biro Cornino Trappeto 595 2 Scopello Tonnara di Custonaci Balestrate S187 A29 Bonagía 680 Case de Franchis Pizzolungo Sperone Luppino Sant’Andrea Ponte di Lentina Bonagía CastellammareAlcamo E90 3 Marina Lentina Forgio Castello del Golfo Tonnara S. Cusumano di Báida Badia Villa Borgo Érice ValdériceCrocevie Vélez Villa S187 Balata Foderá 9 Lago Buseto Chiarelli di Báida Poma Palizzolo Crocci Chiesa S113 Nuova Villa Buseto Casa de Nápola 1264 Belvedere la Franca Tangi Superiore Xitta Torre Núbia Casa Bruca Ballata A29dir Dáttilo Cambuca S113 S119 Núbia 462 Báglio Rizzo Paceco 555 Marino 436 825 Ponte Binuara A29dir Fráccia A29dir Torre di Mezzo 432 Maráusa Segesta Lido Maráusa Méndola 520 Guarato la Pérgola Camporeale S113 CalatafimiLocoSirignano Casa di Vita Segesta grande Rilievo Lago Ponte d. Cúddia Rubino Casa Montalb S115 751 4 529 Vita Cúddia Caltafalsa Straboria Cant. Cúddia Masseria Falcóne Granatello Casa S188 Borgo Fazio Masseria Tafele Pozzillo Mondello Mozia 443 Ulmi 543 Agézio Grignani Posillesi A29 Salemi 204 Santi Filippo Casa S. Nicola Baglio Rinazzo Casuzze Borgesati e Giacomo 339 r Gibellina za S. Ciro Lago Paolini 587 Gibellina Garci 136 S188 Vécchia e d 5 Borgo Calamita Rampingallotto an Santa Ninfa Poggioreale 317 557 Abate Gr Montalto Vécchia

PART

TRÁPANI

MARSALA

ÁLCAMO

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 66

23/12/10 08:19

het strand of vaar mee op de catamaran (p. 115) > geniet van een aperitivo in hotel capo san vito (p. 115) > dineer in oriëntaalse sferen bij tha'am (p. 115) en rol daar ook je bed in > óf: rijd terug naar trapani > snack pizza bij calvino (p. 122) > kijk naar de boten en lichtjes in de haven > overnacht in het luxe la gancia (p. 126) >

ERICE/MARSALA > sta vroeg op en rij naar erice > wandel door dit magische dorp > snoep en shop bij maria (p. 130) > rijd langs de zoutweg door naar marsala > verwonder je in het museo archeologico (p. 137) > drink een wijntje in la sirena ubriaca (p. 138) > flaneer met de locals over het piazza della repubblica (p.136) > dineer bij il gallo e l’innamorata (p. 138) > overnacht en word vertroeteld bij il profumo del sale (p. 139) >

PALERMO > geniet in het b&b van het ontbijt van celsa (p. 139) > ontdek mozia per kano of ferry (p. 143) > twee opties: óf bezoek salemi of gibellina (p. 146,147) > óf laat je imponeren door de oudheid van segesta (p. 145) > rijd terug naar palermo > dineer in stijl bij sapori perduti (p. 85) > overnacht ‘als in een magazine’ bij bb22 (p. 101) >

SferraCavallo

Ísola delle Fémmine

1 Capaci 890 Villa Grázia Villa Fanny di Carini

Cínisi

DAG

Partanna Pallavicino

A29

Arenella

Start

Carini

PALERMO

GOLFO DI PALERMO GOLFO DI TERMINI IMERESE

Torretta dei Finish Ácqua Sant’Elia 949 P1 Corsari Ficarazzi Boccadifalco Chiavelli Montelepre S. Martino Santa Flávia Zucco A19 d. Scale S186 ldo Villagrázia Villabate Giardinello Santa Croce Villa Ciambra Ságana Casteldáccia 388 645 Belmonte Pioppo Borgetto Altofonte Mezzagno 29 Altavilla Mílicia 853 San Nicola l’Arena 424 E90 Villa Renda Misilmeri Giacalone 1078 Trabía Términi Piana degli a Imerese 622 San Onófrio Masseria 1333 ici 971 la Chiusa Albanesi Lago 945 846 Poma Lago di Piana Bolognetta San Giuseppe degli Albanesi Santa Christina Gela 540 Casa de Jato 620 P120 Masseria Marineo a Franca 295 1326 San Cipirello 1233 S. Agata Casa Fellamónica 1257 ambuca S121 902 Cáccamo Baucina Masseria S118 786 Masseria Ventimíglia Desisa Kággio Sciara 555 865 Cefalà S624 Diana Fráccia Balletto Bívio Lupo Villafrati Masseria to 740 Tor 477 Lupotto Ciminna Godrano Pernice mporeale 692 Fóndaco Tavolacci Aliminusa Ficuzza Sambuchi Mezzojuso 777 811 672 a Montalbano Montemaggiore S118 937 Carcilupo Belsito C. Sparácia 573 1613 ni

645

964

BAGHERIA

Eluetero

MONREALE

San Leo na rd

Mi l

PARTINICO

Giardinello 1211

ina Fratt

443

Corleone

339 Lago Garcia

560 e Casa Balatazzana 557

Vícari

Campofelice di Fitàlia

536 m cca Ro

NOORDWEST-SICILIË AUTOROUTE

Roccapalumba

Cantoniera Carrubba Masseria Giardinello

1002

S121

913

Ália

Cantoniera Valle di Vícari Imbriaca

745

Lercara Friddi 755

Marcato Bianco

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 67

23/12/10 08:19

PALERMO STAD

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 68

23/12/10 08:19

NOORDWEST-SICILIË PALERMO

FASCINEREND, CHAOTISCH & EXOTISCH Palermo is de hoofdstad van Sicilië en heeft 750.000 inwoners. Het Griekse woord Panormus (volledige haven) ligt aan de oorsprong van de naam Palermo. Gek genoeg is de stad gebouwd met de rug naar de kust… De fascinerende cocktail van Europese en Arabische invloeden levert een zinderende mengelmoes op van chaotisch verkeer, exotische handel, soms lelijke stadsdelen en dan weer adembenemend mooie plekken.

Voor een wandeling door de stad, zie uitneembaar kaartje achter in dit boek.

Palermo is niet bepaald een ‘opgepoetste’ stad. En ook geen gemakkelijke, zoals Barcelona, waar alles zich redelijk vanzelf wijst. Voor Palermo moet je moeite doen, de tijd nemen, liefde en geduld hebben. Niet alleen overdag, maar ook ’s nachts, want het verschil tussen dag en nacht is enorm. Zo kan een straat met ogenschijnlijk onbeduidende panden rond middernacht ineens veranderen in een bruisende hotspot als bareigenaren hun rolluiken ophalen. ’s Nachts is de stad met haar glimmende straten magisch. Palermo is ook de stad van de maffia, alleen is het niet de maffia die we kennen uit de bioscoop. De aanwezigheid van de maffia is weliswaar merkbaar en soms voelbaar, maar nooit zichtbaar met het uiterlijk vertoon dat de filmindustrie ons wil doen geloven. De stad heeft een van de gevaarlijkste vliegvelden van de wereld: tussen de zee en de bergen in. Deze plek is gekozen door de maffia; veel families woonden in dit gebied en het was derhalve een handige locatie voor de drugshandel en andere duistere zaken. Langs de snelweg tussen het vliegveld en Palermo staan twee grote obelisken ter nagedachtenis aan Giovanni Falcone, de onderzoeksrechter en maffiajager die hier in 1992 werd vermoord. Aan de bergkant staat een wit huisje met ‘No Mafia’ erop; hiervandaan werd de voor Falcone bedoelde bom tot ontploffing gebracht. Ook rechter Borsellino vond in datzelfde jaar de dood, door een autobom voor het huis van zijn moeder. In de Via d’Amelio staat een boom ter nagedachtenis aan hem. Palermo is gesticht in de 7e eeuw v.Chr. en heeft een bewogen geschiedenis, met om de haverklap wisselende machthebbers. De strategische ligging – precies in het midden van de Middellandse Zee – trok vele indringers aan: Feniciërs, Carthagers, FOTO Straatbeeld Palermo

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 69

23/12/10 08:19

Grieken, Romeinen, Arabieren, Noormannen, Fransen en Spaanse Bourbons. Het resultaat van deze lappendekenhistorie is vandaag de dag nog goed zichtbaar, bijvoorbeeld in de uiteenlopende architectuur. De stad beleefde haar bloeiperiode onder Arabische heerschappij en vervolgens als Normandisch koninkrijk. Hier ontstond de voor Palermo zo typerende Arabisch-Normandische stijl – uniek voor Sicilië – waarbij de Noormannen door bouwden op bestaande stijlen en, in geval van ‘nieuwbouw’, te maken kregen met Arabisch geschoolde werklieden. De opzet van de markten, als een soort soek, komt ook van de Arabieren. Daarna waren het pas weer de Spanjaarden die met hun barokstijl iets wezenlijks bijdroegen aan het stadslandschap. Na de bombardementen van de Tweede Wereldoorlog werd geen geld gestoken in wederopbouw van oude huizen, maar juist in omvangrijke nieuwbouw buiten het stadscentrum. Zeker in de periode 1960-1970 etaleerde de maffia zich als belangrijkste opdrachtgever van deze projecten. Er was inmiddels een nieuw stadsplan bedacht, dat ervan uitging dat het naoorlogse, ‘moderne’ Palermo zou gaan groeien tot een miljoen inwoners. Dat getal is nooit bereikt. Wel bleef de erfenis van tientallen betonnen woonblokken die bedoeld waren voor daklozen uit de gebombardeerde binnenstad – zoals de wijk Kalsa – maar die voor deze pure autochtonen nooit een nieuw, gemeenschappelijk thuis werden. Vanaf de Monte Pellegrino krijg je een goed, bijna schokkend overzicht van deze ondoordachte stadsindeling.

Als je boven op de Monte Pellegrino staat en richting binnenland de stad in kijkt, wordt pijnlijk duidelijk hoe desastreus er na de Tweede Wereldoorlog gebouwd is. Datzelfde geldt voor de Monte Gallo, in de volksmond ‘La Collina della Vergogna’ (De Heuvel der Schaamte) genoemd. Hier zijn veel huizen gebouwd met pseudovergunningen, terwijl het een beschermd natuurgebied was. Later bleek deze ‘projectontwikkeling’ geenszins legaal: de hele organisatie was in handen van een grote maffiabaas. De kopers zeiden van niets te weten. Tegen hen loopt nu een grootscheepse rechtszaak. Een aantal huiseigenaren heeft al verloren; hun huizen zijn inmiddels afgebroken. Maar het proces is nog niet ten einde. Wellicht gaan de komende jaren meer huizen tegen de grond. Bij een bezoek aan de nabijgelegen badplaats Mondello is deze ‘schaamte’ niet te missen.

In het ‘nieuwe’ centrum, waar de Via della Libertà als een ader doorheen loopt, zijn veel jugendstilgebouwen afgebroken en

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 70

23/12/10 08:19

NOORDWEST-SICILIË PALERMO

vervangen door flats – vaak met behulp van intimiderende maffiapraktijken. De wijk rondom de Via della Libertà is nog steeds een van de duurste van de stad, maar zeker niet de meest aantrekkelijke. Er is een aardig winkelgebied met een aantal goede restaurants, maar het zwaartepunt verschuift nu langzaam richting het oude centrum. Op de gratis stadskaart die je bij het toeristenbureau krijgt uitgereikt, staat de ‘nieuwe stad’ nog altijd uitgelicht als centrum, met de Via della Libertà als middelpunt. Een inmiddels verouderde situatie, aangezien het tegenwoordig weer ‘gebeurt’ in de oude stad. Zo is oud dus weer modern geworden. Het oude centrum, dat grofweg begint bij het Teatro Massimo, hoorde er lange tijd niet meer bij. Het was deels verwoest, vervallen en amper verlicht en het had slechte voorzieningen. Het was er zelfs een beetje gevaarlijk. Dankzij de stadsrenovatie, die begon in 1995, is er veel veranderd. Het proces is nog lang niet ten einde en je ziet totaal vervallen gebouwen naast prachtig gerenoveerde panden. Maar de stad bloeit langzaam op en er zijn vele nieuwe ontwikkelingen en initiatieven. Veel cafés die vroeger ‘gesloten’ waren, zonder ramen, openen zich letterlijk, mét ramen. Palermo heeft – net als Napels – een eigen dialect, dat zelfs voor andere Sicilianen maar moeilijk te volgen is. Laat staan voor andere Italianen of buitenlanders die het Italiaans machtig zijn. Zo is ‘Waar kom je vandaan?’ in het Italiaans ‘Di dove sei?’ en in het Palermitaans ‘Ri unni si?’. Maar voor Palermitanen en Sicilianen is het ongesproken woord misschien nog wel belangrijker. Ze spreken met hun ogen, lijf en handen. ‘Vind je het gek met zoveel overheersers? We creëerden een andere taal,’ zeggen ze daar zelf over.

WIJKEN VAN PALERMO De wijken in het oude stadsdeel – Kalsa, Castellammare, Capo en Albergheria – worden in de volksmond genoemd naar hun markten: Kalsa, Vucciria, Capo en Ballarò. Alleen Kalsa heeft tegenwoordig geen markt meer.

KALSA werd heftig gebombardeerd tijdens de Tweede Wereldoorlog en was tientallen jaren lang zo goed als verlaten. Het was desondanks de eerste wijk die vijftien jaar geleden begon te veranderen. Iedereen zal je vertellen dat je erheen moet. En niet alleen

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 71

23/12/10 08:19

voor de bezienswaardigheden en historische gebouwen. Het is de plek waar Palermitanen en toeristen eten, drinken en uitgaan – vooral op en rond het Piazza Kalsa en het Piazza Marina. Ook zie je steeds meer nieuwe winkels en andere initiatieven.

VUCCIRIA was ooit de belangrijkste markt van de stad, maar die is over zijn hoogtijdagen heen. Zijn het in de ochtend vooral toeristen die de markt komen bezoeken, ’s nachts transformeert Vucciria in een hangout voor alternatievelingen, studenten en artiesten. CAPO heeft een fantastische food-markt, zeer Palermitaans, met eromheen prachtige ‘verborgen’ kerken. Opvallend is hier ook het Piazza della Memoria met het nieuwe Paleis van Justitie, een van de weinige gebouwen met moderne architectuur in de historische wijken. De goedkope, gemengde markt BALLARÒ is de spiegel van het hedendaagse Palermo: meer ‘zwart’, meer Bangladesh, meer ‘van alles’. En dit is de plek waar je de interculturele wisselwerking ziet tussen de lokale winkelier en i turchi (de Turken, zoals in het Palermitaanse dialect elke buitenlander wordt genoemd die een beetje donkerder is). Net als in Kalsa zie je hier tekenen van ‘sociale opwaardering’, maar Ballarò heeft nog een zeer authentiek karakter. Ook al kan het soms wat beklemmend voelen in de wirwar van straatjes: het is er net zo veilig als elders in Palermo.

PRAKTISCH Lopen is veruit de beste manier om de stad te verkennen. Met de auto heb je wat extra geduld (en geld) nodig. Mocht je toch graag met de auto het centrum in willen: de meeste wijken hebben parkeerplaatsen voor € 1 per uur (te zien aan de blauwe lijn). Parkeren kan ook op het Piazza Marina (geef € 1 aan de ‘bewaker’, die je auto beschermt), het Piazza Ungheria (€ 1,50 per uur) of onder het nieuwe Paleis van Justitie op het Piazza della Memoria (€ 1,50 per uur). Palermo heeft een aardig busnetwerk, al is op tijd rijden niet het sterkste punt. Voor een regioverkenning zonder auto gaan er vanaf het centraal station op het Piazza Giulio Cesare treinen en bussen. ‘Palermo is a bitch. A beautiful one. But dirty. A beautiful dirty bitch,' aldus Davide Enia, schrijver/acteur uit Palermo.

FOTO Straatbeeld Palermo

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 72

23/12/10 08:19

NOORDWEST-SICILIË PALERMO

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 73

23/12/10 08:19

44 51 57 48 52

VE BANCHINA PIA

M ATA CAL

VIA

L DE

ARIN

VIN RA

VENETO BANCHINA VITTORIO

AI D

PIAZZA LUIGI STURZO

G TO

LIA ’ITA

ZIA

S LO

PI RIS OC SC CE AN O FR OM VIA ON EB IEL BR GA A VIA AS AM EL PP SE GIU VIA ERA C LA DEL VIA IP E IN C A PR RDI VIA I SCO D

RO DO

INO INT QU LA VIA SEL

ELE ICH O V. M L BON DE INI AR OC

R DO

ISI

ITA DA

O RIC EN SI VIA PARI

NO ETA GA

IN SS

ZIL AR ÒG OL

VIA

LIB

NIC

VIA

RIN

VIA

AN AP

R AT

I ZZIN

ISI

U AC

SIR

P SE GIU VIAVERIOI SA AR VIA VALL CA

VIA

P VIA

VIA

O NT

IGE

GR AA

VI L DE VIA

MB TE ET

S ICA AR

VIA

S 20

ATA AC

S CU IRA

VIA VIA BONTÀ DO ME NIC OS

VIA

NIA

CIN À

PALERMO STAD IA

M LU

TÀ

V SEB IA SA AST N IAN O

IA CA

VIA GIUSEPPE PATANIA

VIA

LI TEL FRA DO VIA RLAN O

VIA MATERASSAI

PA VIA RL D AM EL EN TO

TRO TEA O VIA IOND B

VIA

A ED QU MA

La Martorana

VIA SANT’AN

A ROM

SEP GIU SI VIA ’ALES D L’ DEL À VIA ERSIT UNIV

VIA

O O OL OV VIC LNU E ST CA

O LL

EM 6Caterina RIO FIRENZE TO Palazzo PIAZZA VIT 71 Pretorio BELLINI PE

TRO ERNOS PAT RO ND SA

OLO VIC ERNÒ PAT RI MO LO A ED QU MA

O VIC

VIA

O OL TA VIC ROT MA

NI GI ER EV NT O MO GI VI A LE O OL SIN L C GIU DE VIA TA GA ’ A LA NT IL SA A GU VIAALL

NE BO

VIA

PIAZZA SAN CAR

VIA ARAGONA

’O LI

GIN GA

ROM

A ED

QU MA

LI PAO VIA EATI B

TT MA

E AR SP GA NA VIA BIVO

RIS

VIAELLO ST CA

VIA

N TO

VIA SQUARCIALUPO

VIA DUSA PE

LAM

VIA

INI

R CA

VIA

O DE

’ LL NE DE AZIO VIA ON R CO

RIMA VIA P ELLO CAST

E NT MO

A ED

QU MA

ALBERTO VIA FAVARA

RTA

LE A IL TT RT SE RO CO CAS TT I D. QUA NAT O VIACOR

CA VIA RR DE ET I VIA TIE RI GI OI AM I A VIA GIO EN I

D OR

VIA ZO VINCEN RIOLO

A OS

VIA

TTI IZE ON OD TAN GAE VIA

VIA

E AM TO

PAP VIA IRE TO

VI A

IPE

LAE

O ER GG RU IMO VIA SETT

RIPOL

VIA T

VIA TUNI

I ARIN VIA C LA VIL A VIA IPPIN FIL

A PAOLO VIA PIERLINI PASO

L DE ATO VIAVIZI O NO VIA ET R PI PA VIA IA GUCC

COR SO

VIA A IMER

PIAZZA DOM. PERANNI

VIA

INC

R VIA

VIL

TIM

E TOR LVA SA CIO VIA MEC IA EZ V U Q AS VEL

INO

VIA

ET OS

VIA GOETHE

O NZAN

LARGO SIVIGLIA

R GE UG

STO VIA ARGIEDI GIUFFR

O RA UERT

UNA ’OSS VIA D PIAZZA DANILO DOLCI

VIA

R VIA

ZIL AR ÒG OL

I AR AM

NIC

E EL

MA RO R NE VIA AG OW RD CA RIC VIA

VIA

A NC

M SA VIA

ELLI VIA MARIO CUT

VIA P

H MIC

VIA

LAF

I VIL

TIN

CIP

RI MA NE INA OA AV BE 36 LÒ RIC GR VIA E IO O ME O L NT E C I I G N LO A MO NA VIA R A L I 18 I N L I E V GA M T GE IB AM RA ED IA TU RA P V I A O C BANCHI RR IN 30 NCIPELLI IPP NA SAMM VIA ZO 12 FE PR UZZ FIL Galleria I UZ CO VIA 24 VIA PR TE ILE VIA d’Arte Moderna ES SAMM IA RANA AB V NC T O A S PIAZZA IC O IG FR R N D E A FLORIO VI RIA EM ARI EA A T A E M VI AM OR VIA E DI PIAZZA E RIA VOR IPE ANT DE CASTELNUOVO FER TO VIA D INC TE O ON RA DEL PR MON E VIA PATUAN AF NO I A O VIA I O I V L V BE 68 ION RO VIA TAV A AND RD OT GON UA LESSTA TE BA VI A A G N I 21 A A IA V V R VOL TT A G CO O VIA D D’A ES TT IS IO ILE RO VIA NC DE TO TA V T B A E S N O PIAZZA TA FR BR GU AN PATTI BE QUIS RN SANT’OLIVA OS LIPPO CC LA UN TE VIAD’AC VIA V VIA FI IAN PA T E I VIA AR VILL ALERIO A IO IN T LO AREA AO DA RG ARO I TO AM I P R O I V L E O E G LL NTE PIAZZA C VIA LLA IL VIA BENZO COUR VIA VIA ME OP RE TREDICI M DI CAVO LIN OZZO CA ILLO GE IA ILE SO VIA EL VITTIME C CAM ER RO VIA TAB ISO GH OU IA S C PIAZZA N V H R U R E NO OU NA EL L V COLONNA A A A U I IA V ZZ DI C HO AR 20 E IA T IA M P V ON I VIA PIAZZA ZO C RE VIA INGA GL LARGO BEN LVATO RIO L DE SI SPINUZZA LUVE PIAZZA ILLOVIA SA UZZA FRANCESCO SPER VIA PER VIA C AM S SPIN MONTE PASQUALINO TA 7 T E 43 VIA C VIA 33 ALL’OLIV STA ROSALIA RODI DE Villa ARA VER GIO Museo VIA B VAL Filippina PIAZZA 34 OROLO Archeologico VIA 56 GIUSEPPE Teatro 23 VI VIA VERDI RRISI 15 Massimo OLÒ TU VIA NE 67 TAVOLA NO VIA NIC LO UR A C T L VIA ONDA GIAV VO PIAZZA VITTORIO T VIA TR IA LE EMANUELE A O O BI LI NE ORLANDO A N VIT I ME A S VANN A DI O O V R I PIAZZA IA G U G U PIAZZA VIA S AN VIA M 35 FONDERIA VIA VIA TONIO CORSO CAMILLOILE BA SAN VITO APR O S N IO HAR RI CA I A LIO 32 VIA FINOCC Palazzo di MIC SA A GREGORIO SAN AS D VIA BANDIERA Giustizia RA C O B IA N V A T G PIAZZA SAN AM VIA INT EL STA PA O VIA BATTI GREGORIO VIA GIOVAN 61 .TERIA 63 53 RI O EMA RI PIAZZA DELLA VIA BA I CONCEZIONE TA N N VIA SANT’AGOSTINO OR 2 A E S ITT VIA B OLI RG VIA RITA P V A A O EL PIAZZA A IA VIA N 22 VI VIAADNGIAI 41 V CAPO A VENEZI I LE NTI IA IA V V L O A L DE LA VICO API NER 25 42 FR 66 VIA E PAN I 38 VIAIE VO S. Frances A A DELL L LE D A ICA d’Assis 55 I CANDE SO S SE LL JUD IO I 8 VIA DE RA E RAZ DE I DE EL ER CANDELAI VIA O INORI VIASFE ELL I I C VIA VIA TAR VIA M VIA DE EI ANT IN A UR AR D IA R T C C A V Z A VIA UC RI 19 I CELSO VIA PP IR VIA VA VIA TA E E A P L N D L CALASCIBETTA C O SA NO UE A MA VIA VIA OL VI VIAIAGIO 17 AN Santa GE 14 VIA VIC B T DE

VIA CALDERAI

VIA

ROM

ERA VIA IM

VIA FORM AGGI V PR IA C RUA OF AS ES A SA

ERA

ALBE CORSO RTO A MEDE O

I ALD RIB I GA R VIA EST MA A VIA ’ACQU D

VIA IM

F BEN VIA VIA INO AD SAL L DE RE VIA NOTA OTO PR . VIC RDO A O MB LO . DELLO O GN VIC GAR RU ZIN OB OL O VIC IETR I P LL VIA OVE N A ZZ A PIATORI VIT

Cattedrale

N O SA R A FO VI STO I CR

EO TT O MAELL VIABON

A HI SC A VI PIAZZA DELLA RIVOLUZIONE 62 VIA E GIO Palazzo VIA CIO SI EL MA P C VICOLO VI NU Arcivescovile DINA DI VIA GNA AVERNA MA GIAR Aiut A E O I V IO OL R B Chiesa del TO VIA VIT Gesù VIA ISI CO VIA MO DIV LO VIA SAN NTENN VIA DEI RI TO Palazzo TA Palazzo AR Palazzo BISCOT O O Santa R IZIA OT L Comitini E VIA SC Sclafani M AST TA O GOR VIA DECO C U Croce FI VIA GA LB 60 DA I N A E A O Z I FO D Z D V VU BR LO AN TA PIA RIA IA R O V O LP IEL O A MIL P O I VITT I VICANT LIA E VIA OL C VIA S SA IC NUC PIAZZA E V LL E Palazzo O RO RO P. MANFREDI BALLRÒ 31 VAN DE OV I RIN AST VIA TO dei Normanni TO VIA E NU FRANC. FIM DI C O N S TA L VIA ATA TRE BARONIO CA EL NE POR VICOICLI 10 AL STE LE C D IE O IA V R C T S SO RG O IA TIO I E IA R N V V I N P 69 S RE IA O N E CO N E A N R S O L A A S R E T B L A H RU OV OS PIAZZA PIAZZA SANT’ AN ITO I DE RG GI RGA NI GR OL RIO IST GG VIA ONG VIA DELLA ANTONINO VIC ERCU BE ATT VIA VE VAN M AL ER M EB PINTA IO PIAZZA VIA SAR O AG Y E I R ZA O O DEN C PIAZZA GIULIO V K PEN INDI TU IA TIR RO LLI V I E S R S CESARE O T Palazzo S ROS 3 VIA PIE VIA COR Orléans N SA

O TAN GAE VIA OSCA M

VIA

A ED

QU MA

ELL

RAT

EL A D RE LIT TO SA NDI BA

VIA

EL O AD T ZZ EN PIARLAM PA

R CO

I IG LU LE RA NA NE OR GE CAD

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 74

23/12/10 08:20

NOORDWEST-SICILIË PALERMO

BEZIENSWAARDIGHEDEN > P. 76-83 0

100

200m

1. CATACOMBE DEI CAPPUCCINI

1:12.000

2. CATTEDRALE DI PALERMO

VENETO

3. CHIESA DI SAN GIOVANNI DEGLI EREMITI 4. CHIESA DI SANTA MARIA DELL'AMSAMMUZ

MIRAGLIO / LA MARTORANA HINA BANC UZZO SAMM

5. CHIESA DI SANTA MARIA DELLO SPASIMO 6. FONTANA PRETORIA

Golfo di Palermo

7. MUSEO ARCHEOLOGICO REGIONALE

RIMA VIA P ELLO CAST

PATTI

8. ORATORIO DI SAN LORENZO 9. PALAZZO ABATELLIS / GALLERIA REGIONALE DELLA SICILIA 10. PALAZZO DEI NORMANNI & CAPPELLA PALATINA

AIA AC

11. PALAZZO RISO

La Cala

13. PIAZZA MARINA

PIAZZETTA SANTO SPITITO

19. ANTICA FOCACCERIA DI SAN O

R FO BE

O RT

20. BAR MAZZARA

U RO FO

SP AS I

FRANCESCO

LIN

22. BAR TOURING

OI RT

VIA

21. BAR SPINNATO

E MB

E IL O RT SS CO L FO DE

L CO

23. CAFFETTERIA IL RINTOCCO 24. ENOTECA PICONE

26. FRANCO U' VASTIDDARO

O GN OA

28. KURSAAL KALHESA 29. LA DISPENSA DEI MONSU 30. SAPORI PERDUTI

TIR

N TO

FI IRA

VIA

O IPP FIL A N SSI GIAGRA A I V IN

27. GELATERIA ILARDO E AR IM VIA PONTE D

Orto Botanico

O TR O PIE AZZ VIA ND A R

DIN

N AA

VIA

O NI

E I IL NT RT ME CO ALA D BA

VERVOLG LEGENDA >

VIA

O RT

Z UZ

IER

BE UM

EM RR TO

FR RI ANC SO E S

NT O

R FO

VIA

AGONA

I TO

ILL

Stazione Palermo Centrale

18. ALTRI TEMPI

L DE NE VIA LLO PA

RS RIO SA O RO ORI VIA REG G

GIULIO RE

17. AI CASCINARI

25. FERRO DI CAVALLO

VIA STO NE I ER PAC

A O NT

L VIA

A MIL

16. ACANTO BLU

PIAZZA DELLA KALSA

A VITTORIA A S SA ALLO SPASIMO VI TERE

A LL

O AN ET RI GA GE VIA ILAN F

Porta Santa PIAZZA DELLATeresa TA dei Greci N

VIA ELO RM DI CA PAR

IZIA

Palazzo Abatelis

La Gancia

I ALD RIB I GA R EST MA UA

Palazzo Aiutamicristo IONE G VIA

R LO

PIAZZA LO SANT’EUNO EL 5 D A VI

RO AT DI TE AL A B VI ARI G

VIA

VIA NE GIO MA

VIA

E-

OR LL

RO ST CA IPPO VIA FIL

TRO

PIAZZA SAN CARLO O Z UZ AV HI SC A VI

VIA

N LU

ETEN & DRINKEN > P. 83-87

R GA

LA EL O D ZA OL EZ VIC SALV

ERLO

VIA

Francesco d’Assisi VIA M

R PA CO

15. TEATRO MASSIMO

Palazzo Chiaramonte

OT TA

VIA

APRIL

O OL I VIC CEM NIS DEL O IZIO L O F VIC T’UF N SA

VIA 4

RIO TO VI

14. QUATTRO CANTI

VIA V RI CAIA SAV 65 DE IA E NT L EL OR NU PIAZZA I EMA MARINA A

R FO

12. PIAZZA MAGIONE

Porta Felice Santa Maria d. Catena IA

VOLGENDE PAGINA

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 75

23/12/10 08:20

SHOPPEN > P. 88-91

47. HAMMAM

OVERNACHTEN

31. BALLARÒ

48. MONTE PELLEGRINO

> P. 100-103

32. CAPO

49. ORTO BOTANICO

64. 4 QUARTI

33. COLLECTIEF

50. PARCO CULTURALE DEL

65. ALLAKALA

GATTOPARDO

34. LA COPPOLA STORTA

66. ARTEPALERMO

35. LA RINASCENTE

51. SKIP

67. BB22

36. LA STUPENDERIA

52. STADIO RENZO BARBERA

68. GRAND HOTEL ET DES PALMES

37. LUAN

69. HOTEL ORIENTALE

UITGAAN > P. 96-99

38. MITZICA 39. MODUSVIVENDI

53. AI CHIAVETTIERI

40. OFFICINE ACHAB

54. ENOTECA CANA

41. PUNTO PIZZO FREE

55. I CANDELAI

42. VUCCIRIA

56. I GRILLI GIÙ

43. VUEDU

57. KURSAAL TONNARA

70. HOTEL PRINCIPE DI VILLAFRANCA 71. QUINTOCANTO HOTEL & SPA

58. MIKALSA

LEUK OM TE DOEN

59. NUOVO MONTEVERGINI

> P. 92-96

60. PALAB

44. CARCERE DELL’UCCIARDONE

61. PIAZZA GARRAFFELLO

45. CREMOLOSE

62. PIAZZA DELLA RIVOLUZIONE

46. FORO ITALICO

63. VIA CHIAVETTIERI

BEZIENSWAARDIGHEDEN Palermo is afgeladen met bezienswaardigheden. Alleen al in het centrum staan 158 kerken en 400 palazzo’s! Het is zeker aan te raden zomaar een binnenplaats of kerk in te lopen: achter elke deur of poort tref je verborgen schatten aan. Je kunt niet heen om de voor Palermo zo typerende Arabisch-Normandische stijl en de barokstijl uit de tweede bloeiperiode van de stad. Belangrijke artistieke namen zijn rococobeeldhouwer Giacomo Serpotta en Giovanni Basile, een populaire vooroorlogse architect. Veel bezienswaardigheden liggen op loopafstand, met de Via Vittorio Emanuele als leidraad (ook wel Corso Vittorio Emanuele genoemd). Hiervandaan is praktisch alles makkelijk te bereiken. Behalve de Catacombe dei Cappuccini, die net iets verder naar het westen ligt. Als je toch die richting op gaat, buig dan ook even links af richting Castello della Zisa (Arabisch paleis uit 12e eeuw) of naar rechts voor La Cuba (Normandisch paleis uit dezelfde tijd).

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 76

23/12/10 08:20

NOORDWEST-SICILIË PALERMO

PALAZZO DEI NORMANNI Dit enorme paleis was ooit het epicentrum van de middeleeuwse rechtspraak. Sinds 1921 zetelt hier het Siciliaanse parlement. Op de eerste etage van het immense palazzo is, als een delicaat juweel, een van de grootste bezienswaardigheden van de stad verstopt: de CAPPELLA PALATINA. Bij het binnenstappen overvalt je een gouden, Byzantijnse regen. Deze kerk is van boven tot onder bekleed met goudmozaïek. Eenmaal gewend aan dit rijke zicht, kun je uren turen naar de zeer gedetailleerde decoraties en mozaïekwanden met Bijbelse taferelen. Telkens ontdek je weer iets nieuws. De vloer is van bijzonder ingelegd marmer en het plafond is een prachtig reliëf van Arabisch houtsnijwerk, dat lijkt op een versierde bijenkorf. De Cappella is een perfecte balans tussen Normandische, Byzantijnse en Arabische bouwkunst met een van de meest verfijnde mozaïekwerken ter wereld. Het zou koning Rogier II, die deze kapel in 1130 bestelde, met trots hebben vervuld als hij wist hoeveel bezoekers deze plek elke dag trekt. Laat je niet opjagen door de drukte van de vele fotograferende toeristen in de kapel. Als je die wilt mijden, is vroeg komen een aanrader. Op de tweede verdieping liggen de Appartamenti Reali, de koninklijke appartementen. Vergaap je aan 12e-eeuwse mozaïeken met dier- en plantmotieven in de Sala di Ruggero, de voormalige slaapkamer van koning Rogier II. Hier mag je geen foto’s maken, omdat de ruimte grenst aan de parlementaire kantoren. CATTEDRALE DI PALERMO Bij mooi weer wandel je hier een klassieke ansichtkaart binnen: de kathedraal van de stad omgeven door palmen, een ruim plein en een blauwe lucht. De Noormannen modelleerden bestaande moskeeën en paleizen naar eigen inzicht en creëerden zo de unieke Arabisch-Normandische stijl. Deze immense kathedraal uit de 12e eeuw is hier een afspiegeling van. Het bouwwerk heeft door de tijd heen veel aanpassingen ondergaan en het resultaat is een mix van stijlen, zoals ook gotisch en neoclassicistisch. Ook al is het wellicht een chaotisch geheel, de buitenkant is een stuk interessanter dan de binnenzijde. Het interieur is sober en je vindt er de sarcofagen van Rogier II en Frederik (Federico) II in een aparte kapel. Het leukste is eigenlijk om buiten op een bankje te zitten en het allemaal rustig tot je te nemen: de geometrische patronen, de grote barokke koepel, de kleine ‘zusjes’ van een eeuw later, de gotische klokkentoren en de puntbogen bij de ingang.

PIAZZA INDIPENDENZA 1, T 091 591105, OPEN MA-ZA 8.15-17.45 (LAATSTE KAARTJE 17.00), ZO 8.15-13.00 (LAATSTE KAARTJE 12.15), CAPPELLA PALATINA GESLOTEN OP ZO- & FEESTDAGEN 9.45-11.15, TOEGANG APPARTAMENTI REALI ALLEEN VR-MA (RONDLEIDINGEN IN HET ITALIAANS, VOOR ENGELS: E-MAIL FONDAZIONE@FEDERICOSECONDO.ORG), ENTREE VR-MA & FEESTDAGEN € 8,50, DI-DO € 7

CORSO VITTORIO EMANUELE, T 091 334376, WWW.CATTEDRALE.PALERMO.IT, OPEN MA-ZA 8.00-17.30, ZO- & FEESTDAGEN: GEEN TOEGANG TIJDENS DIENSTEN (9.00, 10.00, 11.00 & 18.00), GRATIS (DONATIE WORDT OP PRIJS GESTELD)

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 77

23/12/10 08:20

VIA DEI BENEDETTINI 18, T 091 6515019, OPEN DI-Z0 9.00-18.30, ENTREE KERK € 6, TOREN € 1,50

KRUISING CORSO VITTORIO EMANUELE / VIA MAQUEDA

CHIESA DI SAN GIOVANNI DEGLI EREMITI stond lange tijd in de top 3 van belangrijkste bezienswaardigheden. Nu de rest van de stad er langzaamaan ook weer bij gaat horen, is de concurrentie groter geworden, maar dat is zeker geen reden hier voorbij te lopen. De kerk met vijf rode ‘koepels’ is Palermo’s bekendste voorbeeld van de Arabisch-Normandische stijl. Buiten waan je je even in Bagdad; binnen is er weinig te zien, behalve wat vervaagde fresco’s. De serene tuin met sinaasappelbomen, vlinders en cactussen compenseert, stilletjes en bescheiden, het verwaarloosde interieur ruimschoots. Vanaf de toren aan de zijkant heb je – met een veiligheidshelm op – het mooiste zicht op deze ‘oriëntaalse schone’. QUATTRO CANTI is het symbool van het nieuwe stadsplan uit 1600 en een van de eerste grote voorbeelden van stedenplanning in Europa. Deze kruising verdeelde Palermo in vier mandamenti (wijken): Kalsa in het zuidoosten, Albergheria in het zuidwesten, Capo in het noordwesten en Castellammare in het noordoosten. In de volksmond worden deze wijken naar hun markt genoemd: Kalsa, Ballarò, Capo en Vucciria. Officieel heet dit achthoekige plein Piazza Vigilena, naar de Spaanse onderkoning die in 1611 opdracht gaf in de barokfaçades beelden op te nemen met voorstellingen als de vier seizoenen, de Spaanse koningen en de patroonheiligen van de stad. FOTO Fontana Pretoria

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 78

23/12/10 08:20

NOORDWEST-SICILIË PALERMO

De FONTANA PRETORIA, om de hoek bij Quattro Canti, was in eerste instantie helemaal niet bedoeld om het Piazza Pretoria op te fleuren. Deze fontein in drie niveaus werd in de periode 15521555 gemaakt door beeldhouwer Francesco Camillini, voor de voortuin van een Toscaanse villa. De mythologische beesten, monsters en sirenen, maar vooral ook de talrijke naakte beelden werden niet geheel gewaardeerd door de iets conservatievere zoon van de opdrachtgever. Hij verkocht de fontein aan Palermo, waar deze in delen naartoe werd verscheept. Na de onthulling moesten de inwoners ook even slikken en zo ontstond de bijnaam ‘Fontein van de Schaamte’. De fontein is ’s nachts verlicht en vanaf de trap van de Chiesa di Caterina heb je er een mooi uitzicht op.

PALAZZO RISO Je hoeft de stickers op de straten maar te volgen en je vindt het vanzelf: dit museum van moderne kunst, met café en boekwinkel, in een mooi (deels gerestaureerd) 18e-eeuws palazzo. Zo’n frisse, kosmopolitische plek vind je (nog) niet veel in Palermo of daarbuiten. Je komt hier meer voor de algehele ervaring dan alleen voor de moderne kunst. De aantrekkelijke binnenplaats is altijd toegankelijk, het museum is alleen tijdens exposities geopend. Het lichte café, met hoge ramen en doorzichtige stoeltjes, is een fijne plek om uit te blazen en nieuwe plannen te maken, terwijl Palermo aan je voorbijtrekt.

PIAZZA PRETORIA

CORSO VITTORIO EMANUELE 365, T 091 320532, WWW.PALAZZORISO.IT, MUSEUM OPEN DI-WO & ZA-ZO 10.00-20.00, DO-VR 10.00-22.00, CAFÉ/BOEKWINKEL OPEN DI-ZO 9.00-20.00, ENTREE € 5

FOTO LINKS & RECHTS Cappella Palatina, MIDDEN Cattedrale di Palermo

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 79

23/12/10 08:20

LA MARTORANA, PIAZZA BELLINI 3, T 091 6161692, OPEN MA-ZA 8.30-13.00 & 15.30-17.30, ZO 8.30-13.00, GRATIS (DONATIE WORDT OP PRIJS GESTELD)

CHIESA DI SAN CATALDO, OPEN MRT-OKT MA-ZA 9.00-14.00 & 15.30-19.00, ZO 9.00-14.00, NOVFEB DGL 9.00-14.00, ENTREE € 1,50

PIAZZA GIUSEPPE VERDI, T 091 6090831, T 091 6053580 (KASSA), WWW.TEATROMASSIMO.IT, OPEN DI-ZO 10.00-15.00, PRIJS RONDLEIDING € 5 (ELK HALF UUR), ENTREE VOORSTELLING € 25-125

In LA MARTORANA, of zoals de officiële naam luidt: CHIESA DI SANTA MARIA DELL'AMMIRAGLIO, worden veel huwelijken ingezegend en dat is niet zo verwonderlijk. Een betere achtergrond, zowel binnen als buiten, zal de fotograaf moeilijk vinden! Deze geliefde Normandische kerk uit het midden van de 12e eeuw is rijkelijk voorzien van Byzantijns mozaïek. In de 16e eeuw werd er van alles aan veranderd en aangevuld, en zo kreeg de kerk haar barokke façade. Binnen ben je wel even zoet; waar je ook kijkt – of een voet zet – is het prijs. Je wordt letterlijk ingepakt door de versieringen. Minstens zo bijzonder is de Arabisch-Normandische buurkerk CHIESA DI SAN CATALDO. Beide kerken vormen samen een mooi plaatje, en bovenal een groots symbool van Palermo’s multiculturele verleden.

TEATRO MASSIMO In 1875 werd begonnen met de bouw van dit indrukwekkende theater. Financieel bekeken een opvallende actie, want slechts vijf jaar eerder was het imposante Teatro Politeama opgeleverd. En dat terwijl de stad kampte met slechte voorzieningen, zoals een zwaar verouderd rioolsysteem. Desondanks werd Teatro Massimo, gebouwd door architect Giovanni Basile en afgemaakt door zijn zoon in 1897, een prachtig theater. Dit grootse operahuis heeft een schitterend interieur met veel rood en goud en balkonnetjes rondom. De twee art-nouveaukiosken buiten zijn ook van de architectenfamilie Basile. Als je door je oogharen kijkt, waan je je even in een andere tijd, met paardenkarren voor de deur. Als er geen groep toeristen staat te fotograferen natuurlijk. Na 24 jaar ‘maffioos verbouwen’ is het theater sinds 1997 weer open voor publiek; voor rondleidingen en theatervoorstellingen. Het is een groot feest om ‘in stijl’ naar het theater te gaan als er een operaof balletvoorstelling wordt opgevoerd. Een première is natuurlijk het mooist, maar lukt dat niet, dan is een blik op de trappen voor de voorstelling op zichzelf al een uitje. Veel haarlak, gouden brillen en glitterbolero’s: Siciliaanse chic ten top.

De dramatische slotscène van The Godfather III speelt zich af op de trappen van het Teatro Massimo.

VIA BARA ALL’OLIVELLA 24, T 091 6116805, OPEN DGL 8.30-13.30, ENTREE € 6

MUSEO ARCHEOLOGICO REGIONALE ziet eruit zoals je van een archeologisch museum mag verwachten: een beetje brokkelig van buiten en lichtelijk stoffig van binnen. Maar vergis je niet, het behoort tot de beste oudheidkundige musea van Europa. De drie FOTO Teatro Massimo

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 80

23/12/10 08:20

NOORDWEST-SICILIË PALERMO

verdiepingen zijn prettig volgepropt met vondsten van de belangrijkste archeologische plekken van Sicilië zoals Agrigento, Syracuse, Selinunte en Mozia. Grote schatten zijn, onder vele andere, de metopen (sierelementen van een tempelfries) van Selinunte en een hellenistische, bronzen ram uit Syracuse.

PIAZZA MARINA is een van de grootste pleinen van de stad. In het midden ligt de tuin Giardino Garibaldi, waar een immense ficus magnolia met in elkaar gestrengelde wortels prominent aanwezig is. Het plein wordt geflankeerd door het Palazzo Chiaramonte, ofwel het Steri. Dit 14e-eeuwse paleis van de familie Chiaramonte werd in 1600 het hoofdkwartier van de inquisitie en in de mooie Giardino Garibaldi vonden dikwijls executies plaats. Het Steri heeft nu een heel andere ‘sociale’ functie: er zijn kantoren van de universiteit en het is open voor bezoek. Hoogtepunt – naast restanten van cellen (met wanhoopskreten en tekeningen) en een imposant, beschilderd middeleeuws plafond – is het schilderij Vucciria van Renato Guttoso uit 1974.

STERI, OPEN DI-ZA 9.00-13.00 & 14.30-18.30, ZO 10.00-14.00, ENTREE € 5

PALAZZO ABATELLIS, ofwel GALLERIA REGIONALE DELLA SICILIA, is een museum met schilderijen en andere kunstschat-

VIA ALLORO 4,

ten van de middeleeuwen tot de 18e eeuw. Het is gevestigd in de wijk Kalsa in een Catalaans-gotisch palazzo dat met smaak is gerestaureerd, met behoud van de oude gewelven en poorten. De diverse kunstwerken, verdeeld over zestien zalen, hebben hier alle ruimte om te schitteren. Zoals de buste van prinses Eleonora van

OPEN DI-ZO 8.30-18.30 (LAATSTE

T 091 6230000,

KAARTJE 17.30), ENTREE € 8

FOTO Hotel

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 81

23/12/10 08:20

Aragon, de op hout geschilderde ‘Maria Boodschap’ en grote gouden crucifixen, allemaal uit de 15e eeuw. Leuk is dat studenten ter plekke beelden en iconen restaureren. Een proces dat je zelden van dichtbij ziet! VIA DELLO SPASIMO, T 091 6161486, WWW.THEBRASSGROUP.IT, OPEN VOOR BEZICHTIGING: GRATIS, VOOR CONCERTEN: ZIE WEBSITE

VIA IMMACOLATELLA, T 091 582370, OPEN MA-ZA 10.00-18.00, ENTREE € 2,50

CHIESA DI SANTA MARIA DELLO SPASIMO is de ‘kerk zonder dak’, met bomen binnen en een echt ‘sterrenplafond’. Een magische plek in het hart van de wijk Kalsa, waar je kunt genieten van concerten en tentoonstellingen. ‘Lo Spasimo’, zoals de kerk uit 1506 kortweg wordt genoemd, is ook een theater, pakhuis, ziekenhuis en sterfhuis geweest. Helaas werd het toen slecht onderhouden, met groot verval tot gevolg. In 1995 braken nieuwe tijden aan en werd de kerk opgeknapt tot wat die nu is: een cultureel centrum, het ‘huis’ van Palermo’s jazzacademie en de trots van menig Palermitaan. ORATORIO DI SAN LORENZO is een van de plekken waar werk te bewonderen is van Giacomo Serpotta (1652-1732). Hij was afkomstig uit Palermo en werd de belangrijkste Siciliaanse beeldhouwer van de late barok en vroege rococo. Zijn decoratieve pleisterwerk kenmerkt zich vooral door putti: al dan niet gevleugelde kinderfiguurtjes in allerlei posities. De creaties van virtuoos Giacomo Serpotta vind je niet in musea, maar in kerken en oratoria. In het Oratorio di San Lorenzo werkten ook zijn broer en zijn zoon Procopio mee aan de ruimte vól speelse putti en heilige taferelen, die ook wel wordt beschreven als ‘de grot met wit koraal’. Hier hing tevens het doek Natività van de schilder Caravaggio achter het altaar. Híng, want het doek werd in 1969 gestolen en helaas nooit meer teruggevonden.

In de ‘Serpotta top-3’ horen ook: Oratorio del Rosario di San Domenico aan de achterzijde van de barokke kerk Chiesa di San Domenico (Via dei Bambinai 2, open ma-vr 9.00-13.00). Oratorio del Rosario di Santa Zita (Via Valverde 3, open ma-za 9.00-13.00).

PIAZZA MAGIONE is op een bijzondere manier ‘wederopgebouwd’. Of eigenlijk niet. Na het bombardement in 1943 was dit plein grotendeels verwoest. In het nieuwe bestemmingsplan stond een doorgaande weg, maar de bewoonsters van het nog overeind staande nonnenhuis weigerden te verkassen. Het plein transformeerde vervolgens tot een ontmoetingsplek voor de buurt, een

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 82

23/12/10 08:20

NOORDWEST-SICILIË PALERMO

open ‘grasveld’ waar jong en oud samenkomen. De overgebleven muren zijn opgesierd met graffiti en street art, iets wat je verder weinig tegenkomt in de stad. Hier krijg je een interessante blik op het hedendaagse Palermo.

CATACOMBE DEI CAPPUCCINI is een van de meest bizarre en macabere plekken van de stad. In deze catacomben liggen en hangen zo’n 8.000 gemummificeerde lichamen en skeletten van Palermitanen, uit de 17e tot halverwege de 20e eeuw. In 1533 begonnen kapucijner broeders met het balsemen van lichamen, toen nog een zeer ongewoon idee. Tevreden over het positieve effect, zetten ze hun werk voort en behandelden voornamelijk overledenen van gegoede of adellijke komaf, die in hun mooiste kledij werden opgehangen aan de muren van de catacombe. De traditie van balseming werd gebezigd tot zo’n negentig jaar geleden. De laatste ‘gelukkige’ was Rosalia, een meisje van twee. Haar lichaam is nog zo intact, dat het lijkt of ze gisteren is gestorven. Zij was gebalsemd via een bijzonder procedé. Helaas nam de behandelend arts het recept mee zijn graf in. Het graf van de beroemde Siciliaanse schrijver Giuseppe Tomasi di Lampedusa (De Tijgerkat) is op de begraafplaats naast het klooster.

PIAZZA CAPPUCCINI 1, T 091 212117, OPEN DGL 9.00-12.00 & 15.00-17.00 (ZOMER TOT 19.00), ENTREE € 1,50

ETEN & DRINKEN Eigenlijk draait het in Palermo de hele dag om eten. En dat kan dan ook overal. Op en rondom de Via della Libertà, het Piazza Marina, richting het Piazza Kalsa (inclusief semilegale tenten met vis op de grill) of in de straatjes tegenover Teatro Massimo. Veel bars serveren een aperitivo: een drankje met een – meestal gratis – hapje erbij, variërend van een paar olijven tot een lopend buffet. Deze trend, afkomstig uit Milaan, bestaat hier sinds vijf jaar en vindt ruime navolging.

Typisch voor Palermo is ook het enorme aanbod aan streetfood (cibo di strada), geboren uit een multicultureel verleden dat duizenden jaren teruggaat. Als je ooit in Azië bent geweest, kun je je daar wel een voorstelling van maken. In de Woordenlijst voor in deze gids vind je de vertaling van deze en vele andere Siciliaanse en Italiaanse gerechten.

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 83

23/12/10 08:20

CORSO VITTORIO EMANUELE / HOEK PIAZZA MARINA, OPEN DGL 12.00-0.00, PRIJS BROODJE VANAF € 1,50

VIA ALESSANDRO PATERNOSTRO 58 / PIAZZA FRANCESCO D’ASSISI, T 091 320264, OPEN JUN-SEP DI-ZO 12.00-15.30 & 17.00-23.30, OKT-MEI VANAF 8.00, PRIJS VANAF € 2,50

VIA ROMA 252, T 091 322726, OPEN DGL 6.00-23.00, PRIJS ARANCINE € 1,50

VIA D’OSSUNA 43/45, T 091 6519804, OPEN DI-WO & ZO 12.30-15.30, DO-ZA 12.30-15.30 & 19.30-0.00, PRIJS € 6

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 84

FRANCO U' VASTIDDARO wordt wel de koning van de panelle (broodje met gefrituurde kikkererwten) genoemd. Een goede plek voor een eerste ontmoeting met streetfood. Franco’s snacks hebben een tafeltje en stoeltje gekregen, al eet een echte Siciliaan ze gewoon staand. ANTICA FOCACCERIA DI SAN FRANCESCO is met recht antica, want deze broodjeszaak zit al 150 jaar in de business. Het ouderwetse interieur met antieke toonbanken en opkamers getuigt daarvan. Inmiddels zijn er drie zaken van dezelfde uitbater, met terras, rondom het aantrekkelijke plein. Aanrader: drink koffie bij de oude zaak, met een cornetto con crema (croissant met banketbakkersroom) of een pane con milza (broodje milt). BAR TOURING is specialist in arancine. Deze hartige ‘bal’ is net zo groot als de sinaasappels waarnaar hij is vernoemd en volgens de Palermitanen een van de beste van de stad. AI CASCINARI serveert polpette di melanzane waar je nog nachtenlang van droomt. Deze aubergineballetjes smelten op de tong en verrassen met een frisse basilicumsmaak. Ook de spaghetti al nero di seppia, waarna je hele mond vol zwarte ‘inkt’ zit, en het zachte vlees van bollito maken dat je heimwee krijgt naar deze simpele maar favoriete tent.

23/12/10 08:20

NOORDWEST-SICILIË PALERMO

FERRO DI CAVALLO serveert al sinds 1944 gerechten die vroeger vooral door arme mensen werden gegeten. Nu is dit eten – een beetje aangepast naar moderne maatstaven – de trots van de zaak. Het is een fijne lunchstek, als welkome onderbreking van de sightseeing. Probeer de involtini di melanzane (auberginerolletjes) of polpette di sarde (sardienenballetjes). Bij ALTRI TEMPI eet je ‘vergeten’ Siciliaanse gerechten, zoals sasizza e cavuliceddi (worst met groenten). Het is hier aangenaam zitten op het terrasje aan de straatzijde. Wijn en water worden constant bijgevuld en zijn in de – toch al zeer vriendelijke – prijs inbegrepen. Binnen eten kan ook.

VIA VENEZIA 20, T 091 331835, WWW.FERRODICAVALLOPALERMO.IT, OPEN MA-ZA 12.30-15.30, DO-ZA OOK 18.30-0.00, PRIJS € 6

VIA SAMMARTINO 65, T 091 323480, WWW.TRATTORIAALTRITEMPI.IT, OPEN MA-ZA 12.30-15.00 & 20.000.00, ZO 12.30-15.00 (GESLOTEN 15 AUG-15 SEP), PRIJS € 8

LA DISPENSA DEI MONSU is een restaurant en een delicatessenzaak ineen. Een logisch en prettig gevolg is dat ze koken met de allerbeste producten. Zo worden de kaas en jam die voor in de winkel liggen, achterin verwerkt tot de heerlijkste gerechten en desserts.

VIA PRINCIPE DI VILLAFRANCA 59,

ACANTO BLU is een ristorante con giardino. Die tuin is ongetwijfeld een van de redenen om deze zijstraat van de Via della Libertà in te slaan. En het eten ook, want deze Siciliaanse keuken is net een stapje creatiever en nieuwer dan die van de authentieke zaken. Het menu wisselt dagelijks en is afhankelijk van de boodschappen van de markt. Ze hebben er zelf ook lol in, en dat voel je. Dubbel genieten dus.

VIA TORREARSA 10,

Bij SAPORI PERDUTI doe je niet ‘even een snelle hap’, maar dineer je. In een hoge, open ruimte, ontworpen door de chef die ook de architect is. Of andersom. Het is maar hoe je het bekijkt. Het is in ieder geval een zaak met stijl, zo ook het eten. Tradities gecombineerd met vernieuwing, wat resulteert in zorgvuldig opgemaakte borden met verfijnde smaken. Dit is een van de betere restaurants van Palermo.

VIA PRINCIPE DI BELMONTE 32,

BAR MAZZARA is een fijn adres om te kennen. Een klassieke bar/pasticceria op een rustig binnenplaatsje in het hart van de drukte. Voordat je verlekkerd ijs, een brioche con gelato, koffie of een hapje gaat uitzoeken, moet je wel even betalen bij de kassa. Plof daarna neer op een bankje, binnen of buiten.

T 091 6116686, OPEN MA-ZA 17.00-0.00, PRIJS € 11

T 091 320444, OPEN MA-ZA 18.00-0.00, PRIJS € 11

T 091 327387, OPEN DI-ZA 12.30-15.30 & 19.30-23.00, ZO 12.30-15.30 (AUG GESLOTEN), PRIJS € 17

VIA GENERALE MAGLIOCCO 19 / PIAZZALE UNGHERIA, T 091 321443, OPEN DGL 7.00-23.00, PRIJS IJS/ ARANCINE € 1,50

FOTO Terrasje in Palermo

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 85

23/12/10 08:20

VIA PRINCIPE BELMONTE 107-115, T 091 329200, OPEN DGL 8.00-0.00, PRIJS CANNOLI € 3, DAGKAART € 6

BAR SPINNATO De term ‘instituut’ is hier totaal op zijn plaats. Spinnato is begonnen als bakkerij in 1860 en heeft nu meerdere zaken in de stad. Maar dit filiaal is favoriet door de combinatie van locatie, een klassiek interieur en een groot terras. Inmiddels is Spinnato veel meer dan een bakker: het is een marsepeinparadijs en dé plek voor een koffie met cannoli, een vroege campari, een lichte lunch of een brioche con gelato. In het weekend is er vaak een pianist.

Enoteca betekent letterlijk ‘wijnwinkel’. Je hebt enoteca’s die alleen overdag open zijn en waar je komt om drank te kopen, maar ook enoteca’s waar je alleen ’s avonds terecht kunt om iets te drinken, een hapje te eten en – uiteraard ook – wijn te kopen. Een bezoek aan een enoteca past daarom in de categorieën shoppen, eten & drinken en uitgaan.

VIA MARCONI 36, T 091 331300, WWW.ENOTECAPICONE.IT, OPEN MA-ZA 12.00-21.00, PRIJS GLAS WIJN VANAF € 2, APERITIVO € 10

FORO UMBERTO I 21, T 091 6162111, WWW.KURSAALKALHESA.IT, OPEN DI-VR 12.00-15.00 & 18.001.30, ZA-ZO 12.00-1.30

VIA OROLOGIO 14, T 091 6110209, OPEN MA-VR 12.00-20.30, ZA 16.00-20.30

FORO ITALICO 11/12, T 091 6164413, OPEN DGL 7.00-0.00, PRIJS IJS € 1,60

ENOTECA PICONE Welkom in de wijnhemel van de familie Picone, waar 7.000 soorten wijn en niet minder dan 218 champagnes klaarliggen om ontdekt te worden. Zittend op een barkruk gemaakt van wijnkistjes en met een mooi bord kaas en prosciutto, geniet je hier van de beste chateaus en cantinas (wijnhuizen). KURSAAL KALHESA zit verborgen in de oude stadsmuur. Het is een ruim en oosters ingericht café-restaurant met een uitgebreide boekwinkel, waar je allerlei ‘leesvoer’ vindt: van Shakespeare en kookliteratuur tot kinderboeken en (Engelstalige) reisgidsen. Een van de mooiste plekken in Palermo voor een namiddagdrankje, met een boek, krant en/of goed gezelschap. CAFFETTERIA IL RINTOCCO is een welkome aanvulling op de honderden cafés in de stad. Hier schenken ze, naast koffie, het andere ‘bruine goud’: chocolade! En dat in wel 32 smaken. Niet voor vroege vogels, want de deuren van deze kleine stek in dito straat gaan pas 's middags open. GELATERIA ILARDO is ‘ijs eten met uitzicht’. Niet alleen op de ober, die nog stijlvol in zwart-wit loopt, maar ook en vooral op het water, waar cruiseschepen en veerboten passeren. Deze ouderwetse, kleine ijssalon met groot terras is een must als je Palermo bezoekt. Probeer de smaak gelsi (moerbei)!

FOTO Terras in Palermo

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 86

23/12/10 08:20

NOORDWEST-SICILIË PALERMO

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 87

23/12/10 08:20

FOTO Hotel

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 88

23/12/10 08:20

NOORDWEST-SICILIË PALERMO

SHOPPEN Anders dan je wellicht verwacht van een grote stad als Palermo, zijn hier geen wijken vól bijzondere boetiekjes en coole shops. In het nieuwe stadsdeel komt de omgeving rond de Via Torrearsa en de Via Gaetano Daita een heel eind. Op de naastgelegen Via della Libertà zit een aantal chique modehuizen en verder naar het zuiden, in de Ruggero Settimo, vind je winkels als H&M en Zara. In hetzelfde gebied en in het oude stadsdeel zitten enkele concept- en designerstores. De Via Roma en de Via Maqueda hebben een gemengd aanbod; in de laatste zitten veel goedkope Chinese winkels. En je hebt natuurlijk de markten!

MARKTEN Elke wijk in het oude stadsdeel heeft al eeuwenlang zijn eigen markt, die veel weg heeft van een soek (Arabische markt). VUCCIRIA, vroeger ook wel ‘de buik en het hart van de stad’ genoemd, blijft een bijzondere plek. Ook al is deze markt over haar glorietijd heen en winkelt de lokale bevolking elders voor de dagelijkse boodschappen (bijvoorbeeld op de Ballaròmarkt, die goedkoper is). Alles van groenten tot gedroogde kruiden en van gemarineerde octopus tot met zout ingelegde kappertjes: hier vind je het. CAPO, de markt die begint bij de Porta Carini, is de ideale markt om van alles in te slaan voor een groot bacchanaal. Dit is tevens de beste plek om van het ochtendlicht in de stad te genieten. De markt loopt door tot de Via Sant’Agostino / Via Bandiera (en heet dan officieel geen Capo meer), waar je nepdesignerkleding en een trouwuitzet vindt. BALLARÒ is de goedkoopste markt van de stad, met een multicultureel aanbod en stalletjes met streetfood. Hier vullen vele inwoners van Palermo hun boodschappentas.

VUCCIRIA: PIAZZA CARACCIOLO / VIA ARGENTERIA, CAPO: PORTA CARINI, BALLARÒ: PIAZZA DEL CARMINE / PIAZZA BALLARÒ, OPEN 7.30-17.00

De Vucciria-markt diende als inspiratiebron voor het gelijknamige schilderij van Renato Guttoso (1974) dat in het Steri (Palazzo Chiaramonte) op het Piazzo Marina hangt.

LUAN Heb je alleen maar basisstukken en een little black dress in je koffer gegooid? En heb je daar nu een beetje spijt van? Loop dan even binnen bij Luan. Tientallen kleurrijke outfits met vrolijke prints hangen klaar om gepast te worden.

VIA MAZZINI 28 & VIA BARA ALL'OLIVELLA 113, T 091 336906, OPEN 9.00-20.00

FOTO Vucciria-markt

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 89

23/12/10 08:20

VIA GAETANO DAITA 13/A, T 091 6115348, WWW.LASTUPENDERIA.COM, OPEN MA 16.00-20.00, DI-ZA 9.30-13.00 & 16.00-20.00

VIA QUINTINO SELLA 79, T 091 323493, OPEN MA 16.00-20.00, DI-ZA 9.00-13.00 & 16.00-20.00

VIA SPERLINGA 32, T 091 331943, WWW.VUEDU.INFO, OPEN MA-ZA 9.30-13.30 & 16.30-19.30

VIA BARA ALL’OLIVELLA 60, T 339 6504556, OPEN MA-ZA 10.00-19.30

VIA OROLOGIO 25, T 091 7434745, WWW.LACOPPOLASTORTA.IT, OPEN MA 15.30-19.30, DI-ZO 10.00-13.30 & 15.30-19.30

LA STUPENDERIA is high fashion voor ukkies. Hier vind je prijzige outfits, die het best te omschrijven zijn als een moderne kostschool-look. Na het aanbellen – zoals dat hoort in een echte boetiek – is het wellicht vooral rondkijken wat je hier doet. Maar de kans bestaat dat jij en je kleintje vallen voor zo’n schattig jurkje en dat je dan toch ineens bij de kassa staat… MODUSVIVENDI is de meest actieve boekhandel van de stad: er wordt van alles georganiseerd. Waai gerust aan bij hun (winterse) zondagontbijten, compleet met krantje, koffie en croissantje. In de winkel vind je veel Italiaanse literatuur, maar ook kunst- en kookboeken (zoals een dikke bijbel over de culinaire kwaliteiten van Nutella) of Wally, grappige muurstickers van ontwerper Cut&paste uit Palermo. VUEDU is een van de weinige echte conceptstores van de stad, opgezet door artdirector Daniela Vinciguerra. Zij verkoopt interieurdesign, vintage meubels, kleding (ook van eigen ontwerp), tassen en sieraden, zoals die van de Palermitaanse ontwerpster Desadorna (www.desadorna.com). Af en toe hebben ze hier ook kleine happenings, zoals een expositie of borrel. COLLECTIEF Enkele kunstzinnige heren bundelden hun talenten en openden deze winkel vol zelfgemaakte cadeautjes: papier-maché paardjes, poppenhuizen, keramiek en vrolijk houtsnijwerk. Opeens ben je naarstig aan het bedenken voor welk neefje of nichtje je nog iets kunt meenemen. Of gewoon voor jezelf natuurlijk. Zo’n kleurrijk paardenmobile weegt immers niks. LA COPPOLA STORTA ‘De boerenpet werd vroeger geassocieerd met de maffia, maar is nu het symbool van verandering,' aldus oprichter Guido Agnello, die mode inzette in de strijd tegen de georganiseerde misdaad. Sinds 1999 verkopen hij en zijn ontwerpende dochter deze originele petten (coppola) in alle kleuren, patronen en maten, tot ver over de grenzen van Sicilië (zoals in Berlijn en Manhattan).

De petten van Coppola Storta worden gemaakt in San Giuseppe, een oud ‘maffia-nest’, zoals het plaatsje Corleone. Plaatselijke ambachtslieden, die eerder werkloos waren of op de zwarte markt hun brood verdienden, werken nu aan de nieuwste collecties.

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 90

23/12/10 08:20

NOORDWEST-SICILIË PALERMO

LA RINASCENTE is de Bijenkorf van Palermo en het perfecte toevluchtsoord op een hete dag. De winkel heeft vijf verdiepingen met alles wat je van een luxe warenhuis mag verwachten. Op de 4e en 5e verdieping vind je bovendien een mozzarella-, sushi- en wijnbar, die open zijn tot middernacht. In juli en augustus kun je op het terras genieten van het mooie uitzicht op de Chiesa di San Domenico. PUNTO PIZZO FREE Ruim 80% van de ondernemers in Palermo betaalt nog steeds pizzo: beschermgeld aan de maffia. Punto Pizzo Free verkoopt producten van ondernemers die dit niet langer willen en ook niet meer doen. Hier zit een hele beweging achter, addiopizzo genaamd. De winkel is een etalage voor hen die een standpunt innemen – en voor cadeautjes met een verhaal.

PIAZZA SAN DOMENICO 18, T 091 6017811, OPEN DGL 9.00-20.00, BARS TOT 0.00

CORSO VITTORIO EMANUELE 172, T 091 9762286, OPEN MA-ZA 10.00-13.00 & 16.30-20.00

Addiopizzo is ontstaan in 2004, toen een groep vrienden een café wilde beginnen en zich afvroeg: ‘Wat als we pizzo moeten betalen? Dat nóóit!’ Ze kwamen in actie en verspreidden stickers met hun boodschap door de hele stad: ‘Geen pizzo! Overwin je angst en wees kritisch.’ Zij propageren ‘bewust winkelen tegen de maffia’ en geven een kaart uit met vierhonderd adresjes waar ze ook geen pizzo betalen (onder andere op te halen bij Punto Pizzo Free).

MITZICA is een modehuis in de dop. Lokaal talent Alice studeerde mode in Florence, kwam terug naar haar thuisstad en opende deze kleine winkel. Ze is een ster in inventief recyclen. Je vindt hier tassen van afgedankte, gestreepte strandstoelen en mantelpakjes van dweilen. Creativiteit staat voorop en dat is een gedurfde stap in het redelijk conservatieve Palermo. Elk stuk is uniek. Gelukkig is het atelier in de winkel, zodat alles op maat vermaakt kan worden.

VIA MAQUEDA 229,

In OFFICINE ACHAB vind je sieraden gemaakt van vorken, Marimekko-jurkjes, bijzonder servies of gekke stoeltjes. Deze galerie met winkel is een etalage voor jonge ontwerpers en kunstenaars. Dus: kijken… en misschien ook wel kopen.

VIA ALLORO 13, T 091 6161849,

T 091 2515262, OPEN 9.30-13.00 & 16.00-20.00

WWW.OFFICINEACHAB.COM, OPEN MA 16.00-19.30, DI-ZA 9.30-13.00 & 16.00-19.30

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 91

23/12/10 08:20

LEUK OM TE DOEN Eten, proeven, rondneuzen, ruiken, lezen, badderen of voetbal kijken… Je vervelen is hier onmogelijk. PIAZZA ALBERICO GENTILI, T 091 547110, WWW.CREMOLOSE.COM, OPEN DGL 11.00-2.00

VIA TORREARSA 17/D, T 091 320783, WWW.HAMMAM.PA.IT, OPEN MA-DO 14.00-21.00, VR 11.00-21.00, ZA 10.00-20.00, MA-WO-VR VOOR VROUWEN, DI-DO-ZA VOOR

CREMOLOSE Zet je smaakpapillen op scherp en probeer het geheim te ontrafelen van het beroemde Cremolose-ijs. De kiosk groeide uit tot een heel imperium en er rust inmiddels patent op dit ijs. Niemand schijnt te weten wat er precies in zit… HAMMAM De meest Arabische stad van Italië kan niet zonder badhuis. Net als zo’n duizend jaar geleden. Badderen, een peeling en wellicht ook nog een massage. Ideaal na een dagje shoppen in de omgeving van de Via della Libertà. Met een glaasje pepermuntthee en Arabische koekjes toe.

MANNEN, PRIJS € 40

VICOLO DELLA NEVE ALL’ALLORO 2-5, T 091 6160796, T (WANDELINGEN) 327 6844052, WWW.PARCOTOMASI.IT, OPEN WO-MA 11.00-21.00, GRATIS (WANDELINGEN VANAF € 8)

PARCO CULTURALE DEL GATTOPARDO Vol enthousiasme vertellen ze je in dit literaire park alles over de geliefde auteur Giuseppe Tomasi di Lampedusa. Je kunt films en foto’s bekijken en er is een kleine bibliotheek. Er zijn ook wandelingen langs alle belangrijke plekken, zoals het gebombardeerde Palazzo Lampedusa. In het cafeetje nip je ten slotte heel literair aan een ‘cocktail Gattopardo’.

Er zijn nog drie ‘parchi letterari’ op Sicilië. De schrijvers Luigi Pirandello (www.parcopirandello.it), Salvatore Quasimodo (www.parcoquasimodo.it) en Leonardo Sciascia (www.regalpetra.it) hebben ook een eigen ‘park’.

VIA LINCOLN 2/A, T 091 6238234, WWW.ORTOBOTANICO.PALERMO.IT, OPEN MRT & OKT DGL 9.00-18.00, APR & SEP DGL 9.00-19.00, MEI-AUG DGL 9.00-20.00, NOV-FEB MA-ZA 9.00-17.00, ZO 9.00-14.00, ENTREE € 5, KINDEREN 10-16

ORTO BOTANICO Ben je de drukte van de stad zat? Hier wacht je een oase van groene rust. De vogels fluiten, de kruiden geuren en de bomen maken indruk. Zoals de ficus, zo groot als een heel bos. Of de ‘zwangere’ bomen, die een tienling lijken te dragen. Hier zie je eindeloos veel bijzondere creaties van Moeder Natuur. In het midden ligt een ronde vijver met prachtige waterbloemen. ‘Jongens, wie ziet de meeste schildpadden?’

JAAR € 3, TOT 10 JAAR € 1,

FOTO Orto Botanico

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 92

23/12/10 08:20

NOORDWEST-SICILIË PALERMO

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 93

23/12/10 08:20

FORO ITALICO is de nieuwe waterkant van de stad. De perfecte plek om te wandelen, voetballen, picknicken of naar passerende boten te kijken. Eerst stond hier een lunapark en was de zee amper te zien. Nu is het een open ruimte van 40.000 m2 met veel groen en een aantal opvallende kunstwerken. Zoals de ‘draaiende hoofden’ van architect Italo Rota, geïnspireerd op de buste van prinses Eleonora, die in het Palazzo Abatellis staat. Kwamen hier eerder enkel immigranten, nu is het populair bij alle Palermitanen. Om te joggen, de hond uit te laten, een verjaardag te vieren of uit te waaien met ijs van Ilardo. Zeker doen. Vooral mooi in het avondlicht. VIA PIANO DELL’UCCIARDONE / VIA REMO SANDRON

VIA SAMPOLO 135, T 091 361667, OPEN DI-ZO 9.00-18.30

CARCERE DELL’UCCIARDONE Een kijkje nemen bij de beruchtste gevangenis van Sicilië is een bijzondere belevenis. Vanuit deze plek gingen in de jaren 80 honderden maffialeden naar de rechtbank. Het verhaal gaat dat ze hier verbleven ‘als in een vijfsterrenhotel’, met kreeft en champagne, binnengesmokkeld door corrupte bewakers. Het meest opmerkelijke zijn tegenwoordig de stemmen om dit huis van bewaring heen, van gevangenen die nieuwtjes uitwisselen met familie en vrienden aan de andere kant van de muur. ‘Hoe is het met de baby?’ ‘Wat zei je advocaat eigenlijk?’ Dit gaat constant door, maar vooral ’s avonds tussen 18.00 en 21.00 uur. Te horen aan de achterkant. SKIP Zin in een nieuw kapsel en wat anders aan je hoofd? Ga naar Skip: een kapsalon én expositieruimte en creatieve hangout. Al is het buiten het centrum, je hebt hier geheid een leuke middag. Skip bond ooit een kappersstoel op een Ape (gemotoriseerde FOTO'S Foro Italico

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 94

23/12/10 08:20

NOORDWEST-SICILIË PALERMO

driewieler) en reed al toerend door Palermo om zijn klanten te gaan knippen.

MONTE PELLEGRINO Na een tijdje rondslenteren door de stad voorziet deze berg je weer van een heel ander point of view. Het uitzicht is adembenemend naar beide kanten: richting de badplaats Mondello en naar de haven. Ga ook meteen even langs bij Santa Rosalia, de beschermheilige van Palermo, in haar santuario (heiligdom). Voor de deur staat een rij stalletjes waar ze glow-inthe-dark versies van deze heilige verkopen, evenals talloze andere kitsch. Ook al lijkt dit een kermis, de Palermitanen nemen hun heilige zeer serieus, dus respecteer de kledingvoorschriften (zie Praktische info) als je naar binnen wilt.

MONTE PELLEGRINO: BEZOEK DE TWEE UITZICHTSPUNTEN PER AUTO (VANAF VIA MONTE PELLEGRINO OF VIA MONTE ERCTA), SANTUARIO SANTA ROSALIA: OPEN DGL 9.00-19.00

Tijdens het feest van Santa Rosalia op 15 juli beklimmen veel inwoners van Palermo de Monte Pellegrino om haar hun dankbaarheid te tonen: voor een gehaald examen, een genezen ziekte of een gevonden liefde. Mensen die extreem goed bediend zijn door de heilige gaan op hun knieën.

STADIO RENZO BARBERA Scoor een roze-zwarte outfit en ga voetbal kijken! Deze tempel van U.S. Cittá Palermo, bijgenaamd ‘Rosanero’, heeft plek voor 37.000 toeschouwers. Houd de lokale kranten in de gaten om te weten wie er speelt, of kijk op de websites. Als er geen belangrijke, ver van tevoren uitverkochte wedstrijd is, kun je wellicht nog een kaartje kopen (neem je paspoort mee). Het stadion wordt ook wel ‘La Favorita’ genoemd, naar het park waarin het ligt.

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 95

VIALE DEL FANTE 11, T 091 6901211, WWW.ILPALERMOCALCIO.IT, WWW.STADIONEWS.IT

23/12/10 08:20

WWW.PASSAGETOSICILY.COM

ONTDEK DE SICILIAANSE KEUKEN Onbetwist een mediterrane keuken, maar sterk beïnvloed door de culinaire tradities van diverse volken die eeuwenlang over de vloer kwamen. Marta Messeri, een van Palermo’s rijzende chefs, staat klaar om je in te wijden in de wondere kookkunst van het eiland, met gerechten als parmigiana of arancine. Klinkt dat niet heerlijk? Vanzelfsprekend geniet je daarna van je eigen creaties! Voor deze (www.passagetosicily.com/sicilian-gastronomy/) en andere leuke tours: kijk op de website.

UITGAAN Palermo’s nachtleven speelt zich vooral buiten af. Op de glimmende pleinen en straten strijken mensen neer, met een kratje als stoel of staand met een biertje. Uitgaan is ook vaak gewoon naar een enoteca gaan en daar lekker lang blijven hangen, met of zonder hapje. Meer zin in een beetje flaneren? In het weekend zijn de Via Maqueda en de Via Roma om beurten autovrij en open om te slenteren.

Een paar pleinen en straten waar het ‘gebeurt’: Piazza Garrafello: ook wel het Uwe Jaentsh-plein genoemd, naar de Duitse kunstenaar die hier een opvallend kunstwerk neerzette. De sfeer is alternatief en artistiek. Piazza Rivoluzione: plein met twee populaire cafés, waar een gemengd publiek komt met vooral (internationale) studenten. Via Chiavettieri: straat met de beste sfeer en een gezellige drukte in de eettentjes en cafés, vlak bij het Piazza Marina en het Piazza Kalsa.

VIA ALLORO 105, T 338 6975950, OPEN DI-ZO 19.00-1.00

VIA CHIAVETTIERI 18, T 091 328926, OPEN DI-ZO 19.00-2.00 (IN HET WEEKEND MOGELIJK TOT LATER OPEN)

ENOTECA CANA Deze intieme wijnbar zit een beetje verscholen in de Via Alloro. Klein, maar met een ruim aanbod: van beroemde huizen tot experimentele wijnen. Je krijgt hier altijd een goed glas voor je geld. Dit is een plek om lang te blijven hangen of laat nog even terug te keren. Bij AI CHIAVETTIERI kun je onmogelijk een slechte avond hebben. Er hangt een ongedwongen sfeer en de wijn en het aperitivo zijn top. Grote kans dat dit je nieuwe ‘stamkroeg voor een dag’ wordt. Of voor meer. FOTO I Grilli Giù

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 96

23/12/10 08:20

NOORDWEST-SICILIË PALERMO

MIKALSA ‘Twee bier!’ kun je hier niet zomaar roepen. De vraag is: wat voor bier? Je kunt kiezen uit een enorme bierlijst met zeker vijftig soorten. Zo schenken ze veel Belgisch bier, zoals La Chouffe, Duvel en Grimbergen. In het weekend staat er dikwijls livemuziek op het programma. Deze coole spot ligt in de wijk Kalsa, in een straat die opleeft als de zon verdwenen is.

VIA TORREMUZZA 27, T 348 9732254, WWW.MIKALSA.IT, OPEN DI-WO 20.30-2.00, VR-ZA 20.30-3.00, PRIJS BIER € 5

I GRILLI GIÙ is een hippe bar, met de oude Chiesa Valverde als buurvrouw. In de wijk Vucciria gaat dit prima samen. I Grilli Giù valt op door een strak interieur in groen-wit-blauw, met designlampen en een vervreemdende, zwarte paardenkop. Buiten is een ruim terras met grote, witte parasols. Een dj draait fijne tunes, hipsters komen samen en alles bij elkaar zorgt dit voor de kosmopolitische sfeer die je van een hoofdstad verwacht.

LARGO CAVALIERI DI MALTA 11,

Bij PALAB moet je eerst lid van de club worden, voordat je iets mag drinken. Dat is slechts een formaliteit, maar wel een die je op meer uitgaansplekken in de stad tegenkomt. Palab is behalve een bar ook een expositieruimte en een muziekpodium. Ze zitten in voormalige paardenstallen. Kijk dus niet gek op als je bij het weggaan ook nog ergens ‘man en paard’ tegen het lijf loopt, want die zijn hier nog steeds (onder andere voor de paardenrennen).

PIAZZETTA DEL FONDACO 1,

T 091 6111243, OPEN DI-DO 20.00-2.00, VR-ZO TOT 3.00

T 091 6515527, WWW.PALAB.IT, OPEN DI-ZO 18.00-2.00

FOTO Hotel

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 97

23/12/10 08:20

Het verplichte lidmaatschap van een bar klinkt omslachtig, maar stelt weinig voor. Meestal hoef je alleen je naam en/of woonplaats in te vullen om een ‘pasje’ te krijgen. In Palermo is een horecavergunning vaak lastig te krijgen. Daarom openen veel tenten als ‘culturele vereniging’ en serveren ze alleen drankjes aan leden, alsof ze een privéonderneming zijn. Dit wordt meestal oogluikend toegestaan.

VIA CANDELAI 65, T 091 327151, WWW.CANDELAI.IT, OPEN OKT-MEI DI-ZA 22.00-2.00 , LE TERRAZZE DEI CANDELAI, SFERROCAVALLO: VIA PLAUTO 32, T 333 7002942, OPEN 15 JUN-30 SEP MA-DO 19.00-1.00, VR-ZO TOT LATER

I CANDELAI is een van de eerste clubs in het oude centrum en dé plek om te dansen in Palermo. Niet hip, niet superdruk, gewoon anders. De club is gevestigd in een voormalig bordeel en ingericht met een ratjetoe aan meubilair dat lijkt uitgezocht door de Gekke Hoedenmaker. Aanrader: de ‘speciale’ avonden met een concert – vaak van undergroundbands –, theatershow of feest. Vrijdag is een gewone dansavond. In de zomer gaat de club hier dicht en dans je onder de sterren op de buitenlocatie aan de kust in Sferrocavallo.

Zin in een bezoekje aan een poppentheater (teatro dei pupi)? Hier kun je terecht: Cuticchio familie, Bara all’Olivella, www.figlidartecuticchio.com of Mancuso familie, Via Collegio di Maria al Borgo Vecchio 17, www.mancusopupi.it

VIA MONTEVERGINI 8, T 091 6124314, WWW.NUOVOMONTEVERGINI.COM

VERGINE MARIA, VIA BORDONARO 9, T 091 6372267, WWW.KURSAALTONNARA.IT, OPEN JUN-OKT

NUOVO MONTEVERGINI is een kerk die is omgetoverd tot theaterruimte. Zo hangt de lichtbak tegen het ‘hemels’ beschilderde plafond. Hier worden diverse festivals, voorstellingen en evenementen georganiseerd, zoals het Palermo Teatro Festival van half oktober tot half december. Dit is een van de verrassingen van de stad, met een artistiek ingerichte theaterbar binnen en buiten. KURSAAL TONNARA ligt iets buiten de stad, bij het strand van Vergine Maria. Het woord tonnara heeft een ruime betekenis; zowel de netten om de vis te vangen als de plek waar de vis wordt schoongemaakt en opgeslagen worden ermee aangeduid. Deze oude tonijnloods uit de 15e eeuw is nu een theater met binnenen buitenbars. Veel herinnert nog aan ‘de goede oude tijd’, zoals grote snijplanken en een uithangruimte voor de tonijn. In de achtertuin is een openluchttheater, waar zeker vierhonderd mensen kunnen genieten van een concert, theaterstuk of film. Coole plek aan de kust! Op de website vind je alle evenementen.

FOTO Teatro dei pupi

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 98

23/12/10 08:20

NOORDWEST-SICILIË PALERMO

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 99

23/12/10 08:20

FOTO Hotel

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 100

23/12/10 08:20

NOORDWEST-SICILIË PALERMO

OVERNACHTEN Er zijn talloze mogelijkheden om de nacht door te brengen in Palermo: van oude instituten tot net opgeleverde designhotels, van ‘slapen als de locals’ tot luxe B&B’s. Kies maar uit.

ARTEPALERMO Slapen bij een kunstenares thuis, op de bovenste verdieping van een eeuwenoud huis, dat de Nederlandse Marjolein en haar Tunesische man vol passie restaureerden. Het pension heeft nu twee gastenkamers, maar langzaamaan breiden ze nog een beetje uit. Er is een gemeenschappelijke ruimte met een keuken, een dakterras en een gedeelde badkamer. En niet te vergeten: Marjolein, die je met alle liefde informeert over busverbindingen, Palermitaanse gewoontes, eettentjes, uitgaan en – hoe kan het ook anders – kunst in de stad.

VICOLO MADONNA DEL CASSARO 7,

In HOTEL ORIENTALE ruikt het zoals bij oma thuis: naar hout en eten. Een sympathiek echtpaar op leeftijd heeft hier maar liefst 24 kamers. Allemaal met hoge plafonds en vol enigszins kitscherig antiek. De entree is ongeëvenaard: via een historische binnenplaats – waar katten op autodaken liggen te slapen – beklim je de marmeren trappen naar de ‘Oriënt’.

VIA MAQUEDA 26,

T 091 325780 / 338 1311709, WWW.PALERMO-BED-ANDBREAKFAST.COM, PRIJS € 50

T 091 6163506 / 6165727, WWW.ALBERGOORIENTALE.191.IT, PRIJS € 60 MET BADKAMER, € 50 ZONDER

4 QUARTI Dit gebouw uit de 16e eeuw, met fresco’s uit de 18e

CORSO VITTORIO EMANUELE 376,

eeuw, is sinds de 19e eeuw in handen van de aristocratische familie Arone. De onlangs geopende B&B is als een toonzaal: rijk, kleurrijk en klassiek ingericht, met fraaie stoffen en behang. Signora Simone komt elke ochtend even kijken bij haar gasten en geeft graag informatie over de stad. Enkel in het Italiaans, maar indien nodig vertaalt het kamermeisje graag.

T 091 583687,

ALLAKALA zou niet misstaan in een Franse badplaats. Deze B&B is geheel aangekleed in frisse blauw-wittinten en heeft vijf kamers, uitkijkend op de jachthaven (La Cala). Dus je ziet boten bij het ontwaken. What’s in a name: A La Cala. Ahoi!

CORSO VITTORIO EMANUELE 71,

BB22 past zo in een woontijdschrift. Deze B&B in de wijk Vucciria is smaakvol ingericht, met internationaal design en verrassingen als een vrijstaand bad of een vintage kaptafel. Inclusief intiem terras met uitzicht op de palazzo-binnenplaats. Laat de fotograaf maar komen…

LARGO CAVALIERI DI MALTA 22,

WWW.QUATTROQUARTI.IT, PRIJS € 100

T 091 7434763, WWW.ALLAKALA.IT, PRIJS € 100-120

T 091 611610 / 335 7908733, WWW.BB22.IT, PRIJS € 110-210

FOTO Hotel Orientale

101

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 101

23/12/10 08:25

CORSO VITTORIO EMANUELE 310, T 091 584913, WWW.QUINTOCANTOHOTEL.COM/NL/, PRIJS € 110-145

In QUINTOCANTO HOTEL & SPA kon eigenaar Giovanni alle inspiratie kwijt die hij opdeed tijdens zijn verre reizen. Zo komt het marmer op de vloer uit vele hoeken van de wereld. Maar hij bleef ook dichter bij huis: afgedankte meubels kregen een nieuw leven en oude raamroosters werden tafels. Telkens ontdek je weer iets nieuws. Dit maakt Quintocanto tot een modern, luxe hotel met creatieve verrassingen. Fijne pre is de spa, en dat op slechts 20 meter van de Quatro Canti in het hart van Palermo.

Het restaurant van Quintocanto is het tweelingzusje van het moderne Bye Bye Blues in Mondello (zie verderop) en is tevens toegankelijk voor niet-hotelgasten.

VIA ROMA 398, T 091 6028111, WWW.HOTEL-DESPALMES.IT, PRIJS € 90-300

VIA GIUSEPPINA TURRISI COLONNA 4, T 091 6118523, WWW.PRINCIPEDIVILLAFRANCA.IT, PRIJS € 100-340

KIJK VOOR HET TOTALE AANBOD OP WWW.VISITPALERMO.IT/ WHERE_TO_SLEEP.HTML,

GRAND HOTEL ET DES PALMES stamt uit 1874 en telt maar liefst 172 kamers. Deze grande dame wordt wel eens verweten dat ze een beetje oud is, dat ze zucht en steunt. Dat kan wel zijn, maar ze heeft nog altijd stijl en allure. Het goud, marmer, fluweel en de vele spiegels geven het Grand Hotel zijn karakter. Conciërge Mimmo, die hier al 28 jaar werkt, vertelt graag meer over de historie. Kijk op de website voor aanbiedingen. HOTEL PRINCIPE DI VILLAFRANCA kreeg in 2010 een totaal nieuw interieur. Wat bleef is de retro chique stijl, wat veranderde zijn de kamers: nu in minimalistisch wit en grijs, met details van geborsteld staal en afgemaakt met strakke designlampen van het Italiaanse huis Foscarini en schilderijen van Palermitaans talent. De restyling voelt als schone lakens op je bed, dus ga genieten van die kraakhelderheid. SLAPEN ALS DE PALERMITANEN Als je langer dan twee nachten in Palermo verblijft, is het huren van een appartement een aanrader. Er is veel keus en het geeft ook iets extra’s. Onze favorieten:

PRIJS VANAF € 40

CASA PALAZZO CATTOLICA: het huis van een schipper, in een palazzo met een imposante binnenplaats. CASA PANORAMICA BLU: een penthouse in de wijk Kalsa met een panoramisch uitzicht over de stad. CASA BALMOSSIÈRE CHARTROUX: een appartement met beschilderde rococoplafonds en een harp en een piano in de woonkamer, in het hart van de Capo-markt. FOTO'S Artepalermo

102

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 102

23/12/10 08:25

NOORDWEST-SICILIË PALERMO

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 103

23/12/10 08:25

RONDOM PALERMO MONREALE Als Sicilianen je aanraden om Monreale te bezoeken, dan hebben ze het niet over het stadje dat 8 kilometer ten zuiden van Palermo ligt. Ze doelen op de beroemde Normandische kathedraal uit 1172-1184 waarin, net als in de Cappella Palatina, Byzantijnse en Arabische bouwstijlen zijn samengebracht. PIAZZA DUOMO, T 091 6404413, OPEN MRT-OKT MA-ZA 9.00-17.30, NOV-FEB MA-ZA 9.30-13.00, HELE JAAR ZO 7.30-13.30 & 16.00-19.00, GRATIS, ENTREE KLOOSTER € 6

De CATTEDRALE DI MONREALE, gebouwd in opdracht van koning Willem II, staat niet zozeer bekend om de mooie buitenkant, maar om haar gouden hart. Magnifieke Byzantijnse mozaïeken bedekken een groot deel van het interieur, maar liefst 6.000 m2! In 130 afbeeldingen wordt verteld uit onder meer het Nieuwe en het Oude Testament. In de twee opmerkelijkste taferelen speelt de koning zelf de hoofdrol: een kroning door Jezus Christus en Willem II die de kathedraal aan de Maagd Maria schenkt. Opvallend, omdat zelden nog levende leiders samen met religieuze figuren werden afgebeeld. Het equivalent van Michelangelo’s Sixtijnse Kapel geniet bekendheid in de gehele wereld. En terecht, het is prachtig! Hiermee vervulde Willem II zijn wens om een nog groter en mooier godshuis te bouwen dan zijn grootvader Rogier II, die de kathedraal van Cefalù en de Cappella Palatina in Palermo liet bouwen. Het enorme bouwwerk omvat ook een benedictijnenklooster, met een FOTO'S Cattedrale di Monreale

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 104

23/12/10 08:25

NOORDWEST-SICILIË PALERMO

ruime binnenplaats. De galerij die de tuin omsluit, heeft Arabische puntbogen en 228 pilaren, die zijn versierd met goudmozaïek. Al met al een ‘heilige’ ervaring die je nog wel even bij zal blijven. Let op: er gelden strikte kledingvoorschriften (zie Praktische info).

MONDELLO Ten noordwesten van Palermo, tussen de bergen Monte Pellegrino en Monte Gallo in, ligt deze populaire badplaats. In vijf woorden: jugendstilvilla's, jetset, zandstrand, visrestaurants en windsurfen. Dit voorheen rustige vissersdorpje veranderde in de belle époque in hoog tempo, toen de goed boerende Palermitanen villa’s bouwden in de destijds populaire jugendstil. Uit deze tijd stamt ook het grote badhuis in het midden van de baai, waarin nu restaurant Charleston en Bar Mida gevestigd zijn. Glimmende scooters komen en gaan. Dure auto’s rijden bumper aan bumper. Voor veel jongeren en rijke patsers – maar ook zeker voor de ‘gewone Mario’ – is Mondello een leuk dagje uit.

Vele families uit Palermo komen hier jaar na jaar. Ze huren een strandhuisje, blijven de volle zomer en kennen de hele ‘buurt’, inclusief alle roddels en verhoudingen.

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 105

23/12/10 08:25

OPEN MEI-SEP DGL 9.00-19.00, PRIJS BEDJE, PARASOL & KLEEDRUIMTE € 14 (2 PERS. € 20), NA 14.00 € 7

VIA TORRE 22, T 091 684133, OPEN DGL 12.45-15.30 & 19.45-0.00, PRIJS ANTIPASTI VANAF € 0,50, PASTA € 8

VIA DEL GAROFALO 23, T 091 6841415, WWW.BYEBYEBLUES.IT, OPEN DEC-OKT WO-MA 12.30-15.30 & 19.30-0.00, PRIJS € 16

VIALE REGINA ELENA 89/A, T 091 453595, WWW.ALBARIA.COM, WWW.WWFESTIVAL.COM, OPEN 9.00-18.00, PRIJS BOARD € 15 PER UUR

STRAND VAN MONDELLO: honderden strandbedjes en parasols over de hele lengte van het strand, waar je na betaling een dag onder de pannen bent. De exploitatie van het strand is al honderd jaar in dezelfde handen. Ingeperst tussen de commerciële strandbedden in zijn er ook enkele stukken publiek strand (gratis). DA CALOGERO Een van de beste redenen om naar deze goudkust af te reizen, is een lunch bij Da Calogero. Deze zaak is een begrip. Doe je te goed aan de spaghetti cozze e vongole (pasta met mosselen en venusschelpjes) of begin met een portie polpo (inktvis) of ricci (zee-egels). Het is hier altijd stampvol en dat is niet verwonderlijk. Bij BYE BYE BLUES slenter je niet op je slippers naar binnen. Dit is serieus tafelen in een kraakhelder, strak interieur. Ze weten zelfs van spaghetti met tomatensaus nog iets bijzonders te maken. Maar je zult hier eerder iets eten als gevulde inktvisjes met citroenpuree en tomatenwafels. Dit restaurant staat hoog op het lijstje van menig foodie. Ze hebben een tweede zaak in Palermo, bij Hotel Quintocanti.

ALBARIA WINDSURFING Het jaarlijkse World Festival on the Beach (in mei) brengt diverse sporten samen in Mondello: zeilen, kitesurfen, beachvolleybal en windsurfen! Ook buiten de festivaltijd wordt er gesurft. Zin? Klop dan aan bij Albaria. Je moet wel geluk hebben met de wind, anders mag er geen board het water in.

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 106

23/12/10 08:25

NOORDWEST-SICILIË PALERMO

In het Italiaans is het woord voor een wandeling passagio. Maar als de Palermitanen dit woord gebruiken in combinatie met Mondello, bedoelen ze geen ommetje met de benenwagen, maar ‘gezellig’ file rijden met of zonder ijsje in de hand.

USTICA Je drinkt je ochtendkoffie op het terras van het café op het plein. De Ape met vis komt aanrijden en mannen verzamelen zich om de kar om te zien wat de vangst is. Vrouwen lopen met hun volle boodschappentassen naar huis. De eilandbus eindigt zijn ronde bij de halte, mensen stappen in en uit. Tot zover de actie op Ustica. Dit vulkanische eiland, op zo’n 60 kilometer – en tussen de 1,5 en 2,5 uur varen – van Palermo, is de ultieme plek om helemaal bij te komen. En… om te duiken!

SIREMAR is de veerdienst die je van Palermo naar Ustica brengt. Het hele jaar door varen de veerboten af en aan. In het hoogseizoen – juni tot september – worden ook draagvleugelboten ingezet. Die laatste zijn iets duurder maar een stuk sneller: 1 uur en 15 minuten versus 2 uur en 40 minuten met de reguliere (auto-) veerboot. Kaartjes koop je bij het kantoor aan de haven. In het hoogseizoen kun je ze beter van tevoren halen, om de drukte te ontlopen.

VIA FRANCESCO CRISPI 118,

DUIKEN Ustica is het eerste marinereservaat van Italië (1986). Door de ruige kustlijn en met de vele grotten, vis en het koraal is het een absoluut onderwaterparadijs. En dat weten niet alleen de Sicilianen; vanuit de hele wereld komen elk jaar in juli vele duikers bijeen op het Festival of Underwater Activities. Maar eigenlijk zijn de maanden daarvoor en erna veel beter om de schoonheid van de Tyrreense zee te ontdekken, want dan is het er een stuk rustiger. Kijk voor alle mogelijkheden van ‘duim naar beneden en zakken’ op de website van Ustica Diving.

WWW.USTICA-DIVING.IT

T 091 582403, WWW.TIRRENIA.IT/IT/SIREMAR, PRIJS RETOURTJE € 16,50-22

Iedereen kent Corleone ongetwijfeld uit de Godfather-films. In het echte leven was dit plaatsje de thuisbasis van een van de meest criminele families van Sicilië. Tegenwoordig is er weinig meer over van dit maffia-imago. En helaas voor alle Godfather-fans: de scènes zijn hier niet eens gedraaid. Als je het stadje bezoekt, weet je waarom. Het was veel te ‘modern’ om als decor te dienen, zelfs in de jaren 70 al.

FOTO Strand van Mondello

107

100% SIC_binnenwerk_DEF.indd 107

23/12/10 08:25