100% Toscane & Umbrië Marche by mo'media

ZEKER DOEN ETEN & DRINKEN O Florence, Teatro del Sale > 43 O Florence, Enoteca Pinchiorri > 47 O Siena, Osteria del Coro > 58 O Chianti, Badia a Coltibuono > 64 en 76 O Perugia, Le Melagrane > 122 Overnachten O Siena, Villa Scacciapensieri > 58 O San Gimignano, L’Antica Pozzo > 76 O Lucca, Villa la Principessa > 90 O Orvieto, La Badia > 121 O Spoleto, Gattapone > 121 Shoppen O Florence, Mode in Florence > 32 O San Gimignano, Via San Giovanni > 65 O Volterra, Ambachtslieden in actie > 77 O Valdichiana, Valdichiana Outlet > 77 O Lucca, Via Fillungo > 82 leuk MET de KIDs O Bagno Vignoni en Terme di Satúrnia, Modderbad in zwavelhoudende bronnen > 71 en 100

O Lucca, Fietstocht over de stadsmuur > 82

O Apennijnen en Frasassi,

Druipsteengrotten > 86 en 129

O Cinque Terre, Wandeltocht langs de kust > 86

O Terni, Kunstmatige watervallen en raften > 118 en 119

DE NATUUR IN O Apennijnen > 86 O Nationaal park Cinque Terre > 86 O Civita di Bagnoregio > 116 O Kunstmatige watervallen > 118 O Druipsteengrotten van Frasassi > 129

Kunst O Florence, Uffizi, Galleria Palatina en Bargello > 33, 36 en 37

O O O O

Siena, Het stadhuis > 53 Chianti, Het Chianti Beeldenpark > 64 Orvieto, De dom > 113 Bomarzo, De Tuinen van Bomarzo > 116

Cafés & wijnbars O Florence, Caffè Rivoire > 26 O Siena, Enoteca Italiana > 56 O Montepulciano, Caffè Poliziano > 72 O San Gimignano, diVinorum > 77 O Ascoli Piceno, Caffè Meletti > 131 en 133

Inhoud O...................O..O..O..O..O..O..O..O

voorwoord 5 Over Toscane, Umbrië en Marche Toscane nu 6 Strijd om de palio 8 De renaissance 10 De smaak van Toscane 12 Sangiovese – de geur van Toscane 14 Kerk en staat 16 Belangrijke jaartallen 18 Cultuurlandschap en verrassingen 20

Florence 23 Siena 51 midden-Toscane 61 Noord-Toscane 79 Zuid-Toscane 93 Umbrië 103 Marche 125 Praktisch 135 Voor vertrek 135, Reis en aankomst 138, Vervoer 139, Praktische info 141, In geval van nood 142, Agenda 143, Overnachten 145, Eten & drinken 147, Shoppen 147, Activiteiten 149.

100% actief 150 Woordenlijst 152 Index 154

voorwoord Scène 1: Bij Caffè Rivoire in Florence, met een wonderlijk gevoel in je lijf. Komt het door de betovering bij het zien van Michelangelo’s vijf meter hoge beeld van David voor het Palazzo Vecchio (oude paleis)? Komt het door de schrik bij het zien van Medusa’s afgehakte, bloederige hoofd in Loggia? Of door het geluid van paardenhoeven op de straatstenen, wanneer er een koets voorbijkomt? Is het een lichte roes van de Chianti Classico of het hart dat bonst van geluk? Scène 2: Aan de Toscaanse kust. De lucht is 30°C , het water 25°C en het zand 40°C. Tijd voor ‘grote’ beslissingen. Neem je een verfrissende duik in de golven? Zoek je verkoeling met een gelato van 5 bolletjes van de ijscowagen of in de schaduw van de hoge pijnbomen? Of ga je een stukje joggen op de boulevard? Het kan allemaal best wachten – nog even een halfuurtje langer luieren op het ligbed in de Toscaanse zon. Scène 3: Op avontuur in Umbrië beweeg je je in een andere tijdzone. Zet de klok terug naar het jaar 1353. Ga zitten op het piazza van een ommuurd middeleeuws stadje. Bestel een glas Sagrantino en zie hoe de schemering langzaam invalt over het plein en de reliëfs van de dom, met uitsnedes van de hel, mozaïeken en heiligenbeelden. Uiteindelijk schijnt de zon alleen nog maar op de verlossende Maria. In Toscane, Umbrië en Marche gaat het niet om de hoogste wolkenkrabbers, de avontuurlijkste pretparken of de modernste

musea. Hier nemen ze het cultureel erfgoed heel serieus en proberen ze de erfenis uit de middeleeuwen en de renaissance levend te houden. Pasgeleden verscheen bijvoorbeeld een schilderij van Bronzino weer in al zijn fonkelende schoonheid in de Santa Croce in Florence, waar het beschadigd raakte bij een overstroming in 1966. Na meer dan 40 jaar! Toen er een filiaal van McDonald’s werd geopend bij de Spaanse Trappen in Rome, was voor de Italiaan Carlo Petrini de maat vol. Hij begon een tegenbeweging met de naam Slow Food en een slak als mascotte. De organisatie is inmiddels verspreid over 132 landen en heeft meer dan 85.000 aanhangers die de complexe boodschap van biodiversiteit over willen brengen. De doelstelling is: gezond en lekker eten met behoud van lokale recepten en ingrediënten en markten met verse kwaliteitsproducten, liefst ecologisch verbouwd. Slow Food werd uitgebreid met Slow City, dat steden met een inwoneraantal van onder de 50.000 moet beschermen tegen de negatieve effecten van de globalisering. Zo’n negatief effect is bijvoorbeeld uniformiteit, wanneer lokale producten en bedrijven plaats moeten maken voor internationale ketens en merkartikelen. Slow City wil graag dat elk dorp zijn identiteit kan behouden. Onder andere Orvieto, Todi en Greve in de streek Chianti doen mee. De Italianen weten wel wat het goede leven is! O Preben Hansen

M I C H E L AN G E L O ’ S D AV I D S I ER T A L m e e r d a n 5 0 0 J AAR h e t P I A Z Z A D E L L A S I G NOR I A I N F L OREN C E . v oor w oord

TOSCANE NU De man die op dit moment in Italië de touwtjes in handen heeft, is Silvio Berlusconi, de rijkste man van Italië. Zijn vermogen wordt geschat rond de 8 miljard euro. Hij is onder meer eigenaar van het mediabedrijf Mediaset, met drie nationale televisiezenders, de grootste uitgeverij van Italië, Mondadori, en

gaat slecht met de economie. De staatsschuld is astronomisch hoog – meer dan 100% van het bruto nationaal product – en kleine, traditionele ondernemingen hebben zwaar te lijden van de concurrentie uit China en India.

VOORAL JONGE MANNEN BLIJVEN GRAAG BIJ MAMMA WONEN – 92% VAN DE 20-24 JARIGE EN 70% VAN DE 25-29 JARIGE MANNEN woont nog thuis. voetbalclub A.C. Milan. Met de slogan ‘Italië, verrijs!’, wist hij rechts voor zich te winnen en werd hij in 2008 voor de derde keer regeringsleider. Hij oogstte zelfs succes in Toscane, Umbrië en Marche, wat doorgaans juist ‘rode’ gebieden zijn. Berlusconi’s tegenkandidaat – en voormalig burgemeester van Rome – Walter Veltroni hield de linkervleugel bijeen met de leuze ‘Italië veranderen? Het is mogelijk.’ Maar er waren niet genoeg mensen die daarin geloofden. Op dit moment is Italië er hard aan toe om te ‘verrijzen’ onder Berlusconi, want het 6

o v er T o s c a ne

De 1000-euro-generatie

Ze zijn jong, spreken meerdere talen, hebben een goede opleiding en willen iets van hun leven maken. Toch blijven ze steken in slecht betaalde, tijdelijke baantjes. ‘De 1000-eurogeneratie’ is de titel van een boek over jonge Italianen dat voor grote ophef zorgde in Italië. Terwijl de generatie van boven de veertig in de regel een baan voor het leven heeft met een goed pensioen, is er een nieuwe generatie van hoogopgeleide jongeren tussen de 25 en 35 jaar die slechts circa 1000 euro netto per maand verdienen. Bedrijven geven geen vaste aanstellingen en laten de jongeren ploe-

J ON G EREN I N I TA L I Ë H EBBEN H E T M A K K E L I J K EN M OE I L I J K T E G E L I J K . Z E W OR D EN V ER W EN D D OOR H U N FA M I L I E , M AAR D E M AAT S C H A P P I J S T EE K T EEN S T O K J E V OOR H U N C ARR I È RE .

teren onder tijdelijke contracten zonder sociale voorzieningen. Dit kan mede een verklaring zijn voor een paar opvallende fenomenen in het Italië van vandaag: een laag geboortecijfer – vrouwen krijgen gemiddeld 1,3 kinderen – en het feit dat meer dan 60% van de ongetrouwde ‘jonge’ Italianen tussen de 25 en 34 jaar nog thuis woont. Vooral jonge mannen blijven graag bij mamma wonen. Dit geldt voor 92% van de 20-24 jarige mannen en voor 70% van de 2529 jarige mannen. Door bij de ouders te blijven wonen kan een groot deel van de 1000-euro-generatie zich een leuk leventje veroorloven, met de laatste mode en het nieuwste type mobiele telefoon en iPod. Maar het is onmogelijk om voor een eigen huis te sparen. Wat dat betreft zijn de jongeren afhankelijk van ouders of grootouders – anders gaat die droom niet in vervulling. Over het algemeen willen jonge Italianen eerst wat meer grip op hun leven hebben, in de vorm van een vaste baan, voordat ze denken aan trouwen of een huis kopen. Pas daarna beginnen ze aan kinderen. En dan ontstaat

het volgende probleem: het vinden van een oppas. In Italië bestaat geen goed systeem van kinderopvang en de jonge Italianen zijn dan dus opnieuw afhankelijk van de hulp van hun familie. Dat moedigt niet echt aan tot het krijgen van een tweede kind. O

FEITEN OVER TOSCANE, UMBRIË EN MARCHE Inwonertal: 3,7 mln in Toscane, 900.000 in Umbrië, 1,5 mln in Marche. Oppervlakte: 22.990 km2 in Toscane, 8456 km2 in Umbrië en 9694 km2 in Marche, waarvan 27% bergen, 64% heuvels en 9% vlak land. BNI per inwoner (koopkrachtstandaard): 30.400 e. Inflatie: 3% per jaar. Werkeloosheid: 6%. Levensverwachting: vrouwen 83 jaar, mannen 77 jaar. Aantal kinderen per vrouw: 1,3.

T O SCA N E N U

F lo r e n c e c h E c K : w w w. f i r e n z e t u r i s m o. i t B e zo e k : Uff i z i p r o e f: B i s t e cc a a l l a F i o r e n t i n a

Florence De kleine citroen- en abrikooskleurige winkelpanden dopen hun achterkant bijna in de rivier de Arno, die door Florence stroomt. Toeristen lopen door de vele winkelstraten en over de piazza’s. Sommige mensen krijgen bijna een stijve nek van het kijken naar de kunst en de mooie gebouwen. Anderen genieten op een terrasje van al het moois, bij de geur van een caffè.

z e e g o d N e p t u n u s e n d e e ta l a g e p o p va n C h a n e l k i j k e n i e d e r e e n k a n t o p, o p P i a z z a dell a Signoria in het centrum.

In 2007, na een vertraging van bijna 10 jaar, werd het debat afgesloten en het winnende ontwerp van Isozaki is naar verwachting klaar in 2013. Critici troosten zich met de gedachte dat het bouwwerk van staal en steen zal zijn, en dat het weer verwijderd kan worden zonder het Uffizi van Vasari te beschadigen. Bijna evenveel was er te doen over het nieuwe Centraal Station dat in 2010 klaar is en dat plaats biedt aan hogesnelheidstreinen uit Bologna en Rome. Het krijgt een metroverbinding met het oude Centraal Station, Santa Maria Novella. Het nieuwe station is een indrukwekkend, sciencefictionachtig project, ontworpen door Norman Foster. Het komt 25 meter onder de grond te liggen, maar krijgt toch direct zonlicht binnen via een glazen dak met witte zuilen. De Florentijnen volgden de afgelopen jaren ook de spannende soap rond Leonardo da Vinci’s verdwenen werk De slag bij Anghiari, dat onder of achter Giorgio Vasari’s dramatische schilderingen over de overwinningen van Florence in ‘De Zaal van de 500’ van het Palazzo Vecchio (> 27) zou liggen. Florence

Afgezien van de gebruikelijke klaagzang over de door de euro veroorzaakte inflatie en de stijgende huurprijzen in het historische centrum die veel Florentijnen naar de buitenwijken dwingen, is de aanleg van metronet Tramvia hét gespreksonderwerp in Florence. De bouw van deze 20 kilometer lange metrolijn heeft de verkeerschaos in de stad verergerd en de inwoners zijn niet blij met de plannen om 700 bomen langs de route te kappen en een spoor langs de dom te laten lopen. Voorlopig is de politiek echter vastbesloten. De nieuwe uitgang die architect Arata Isozaki voor het wereldberoemde kunstmuseum Uffizi ontwierp, deed ook veel stof opwaaien. De Japanner won in 1998 de ontwerpwedstrijd, maar de Florentijnen waren niet blij met het resultaat. Er ontstond een debat of de uitgang niet beter kon worden ontworpen door een Italiaanse architect met begrip voor het 16e-eeuwse bouwwerk van Vasari.

rv i

rg Pin Fie ti sol an a

Bo rgo

Eg id io olo

Borgo Albizi

Pietrapiana 15

Ve rd

ra nc i

Piazza S. Croce e Croc

glia

Vagellai

o S. Borg

bec

o Gre ci

Ghibellina

i i

ol a

Ne rvi

rd i

Giardino di Boboli

Ang ui l l a

igi

Ca pp on i

Ric a so

vo Tor r

Tin to

iaz

Grazie

Arno

io iorg

Piazza Pitti

ur vo Ca

ori

Roma

Calzaiuoli

Brunelleschi

S. G

Oriu

Borg

Gen .D

Cos ta

lin

Piazza Al fa Brunelleschi ni

Pon Grazte ie

ar cci

tta zze

din

m Ro

ron

ino

ost

Piazza S. Spirito

opo

S. M a Ma ggi rtin o o

pir ito

Via Corso

Porta Rossa Piazza Signoria Vac che 1 o recc sto Ac ia li La cia mb iuo er li 17 te sca Arc hib Borg ust o S. eri Jac 8

sti

din

Davanzati Ter me

3 4 Piazza Duomo

iar

Piazza Speziali Repubblica

13 go A p

P S. Tonte rin ita

Strozzi

tti

lon

Calimala

Pellicceria

Po Vec nte chi o

Fo ssi

Po Ca nte rra ia

li rag

r Bo

Ser

Tournabuoni

rc Po

Arn

icc

F lo r e n c e

Tosinghi

Piazza Annunziata

Proconsolo

le So

isa

S. S

ig DVP arion e Co rsi ni

Pescioni

Pecori

ov na Nu

Bor go S .

Cerretani

bi no

zu ol o

Ve sp

Puc

Piazza S. Marco

Piazza 23 S. Lorenzo

Mart elli

Alf

Lorenz o

i an G Piazza i S. Maria Novella Banchi

Re pa rat a S. G all o

Za ino on 10

. Piazza S Unità Italiana

Mercato 11 Centrale

n Fae

ien

Giardino dei Semplici

zie

l na

ni an m Ala

Piazza Stazione

le ca ni Piazza

Stazione Centrale S. Maria Novella

Pa la z

elf

Gin

200 m

S. M aria

100

Vecchietti

nza Fae

Florence centrum

nda Valfo

Serristori Renai 26 5 Niccolo

UBQ

1 Piazza della Signoria 2 Piazza del Duomo 3 Domkoepel 4 Campanile 5 Piazzale Michelangelo 6 Bobolituin 7 Bardinituin 8 Ponte Vecchio 9 Mercato Nuovo 0 Markt San Lorenzo q Mercato Centrale w Mode e Salvatore Ferragamo’s schoenenmuseum r Scuola de Cuoio t Markt van Sant’Ambrogio y Cascine u Uffizi i Palazzo Pitti o Bargello p Brancaccikapel a Archeologisch Museum s Accademia d Mausoleum De’ Medici’s f San Lorenzo. g Santa Croce h San Miniato al Monte j Dommuseum k Museum Marino Marini Voor toeristen is de uitbreiding van het Uffizimuseum goed nieuws. De tentoonstellingsruimtes worden verdubbeld en daardoor kan het bezoekersaantal stijgen van 4500 naar 7000 per dag. Hopelijk verdwijnt daardoor ook de meterslange rij die dagelijks bij de ingang van het Uffizi staat. Niemand durft te zeggen wanneer deze uitbreiding klaar is, volgens optimisten misschien al in 2010. Florence neemt de tijd, en globaal gezien wordt de stad in de 21e eeuw nog net zoveel ingehaald als in de 18e, 19e en 20e eeuw. Maar wat geeft het? Waar ter wereld vind 24

Florence

je een bijna helemaal intacte renaissancestad die in de 15e en 16e eeuw gevormd is door briljante en vindingrijke kunstenaars en architecten? En waar vind je een stad als Florence, die zo haar best doet haar culturele oorsprong te behouden en die een vermogen uitgeeft aan onderzoek naar de renaissance en aan het restaureren en conserveren van kunstwerken en architectuur? Ieder jaar komen er 7 miljoen toeristen naar Florence en over een paar jaar zie je zeker nog meer Chinese toeristen verschijnen. Al die toeristen willen een stad bekijken waar

ze begrijpen hoe je het verleden bewaart voor de toekomst.

in dit hoofdstuk

PRACHTIGE PLEINEN Wanneer je net in Florence bent aangekomen, werk je de eerste onrust uit je lijf door een rondje te lopen langs de mooiste plekken. Na een paar uur wandelen ben je een beetje bedwelmd van alle indrukken en heb je een beeld van de stad. Later ga je terug om op je gemak de galeries, kerken en musea te bekijken.

Piazza della Signoria 1

Op het Piazza della Signoria zie je koetsen klaar staan om toeristen door Florence te vervoeren. De paarden kauwen tevreden, terwijl de koetsier in zijn mobieltje praat en op de volgende klanten wacht. Ze lijken zich er niet zo van bewust te zijn dat ze op een historisch plein staan, vol prachtige beelden en fonteinen, zoals Michelangeloâ&#x20AC;&#x2122;s wereldberoemde marmeren David, die voor het oude stadhuis (Palazzo Vecchio > 27) staat. De naam van het plein, Signoria, verwijst naar het stadsbestuur in de 14e eeuw. Het

DE NEPTUNUS F ONTEIN VAN DE B EELDHOUWER AMMAN n ATI MIDDEN OP h e t PIAZZA DELLA SIGNORIA IS ALt i j d EEN v e e l b e s p r o k e n K UNSTWER K g e w e e s t.

Kaart p. 24

pr achtige pleinen

F lo r e n c e

Het historische centrum van Florence is heerlijk klein. Vergeet de taxi of de bus en maak een ommetje langs de bezienswaardigheden. Neem bij iedere stap de schoonheid en sfeer in je op. Soms lijkt het misschien of alle toeristen dezelfde kant op gaan als jij, dan is het wellicht tijd om de heuvels en tuinen ten zuiden van de rivier de Arno op te zoeken, waar het wat rustiger is. Prachtige pleinen behandelt twee van de mooiste en meest betekenisvolle piazzaâ&#x20AC;&#x2122;s in Florence. De fraaiste uitkijkpunten & tuinen van Florence zijn een oase voor de ziel. Vervolgens gaan we op zoek naar winkelstraten & markten met alles van eersteklas voedingsmiddelen, bekende merkartikelen in kleding en leer tot kunstnijverheid van begaafde, lokale ambachtslieden en een beetje kitsch. Kunstparels vertelt over de hoogtepunten van de kunstschatten van Florence. De stad heeft een van de grootste kunstcollecties ter wereld. En in het stukje in de voetsporen van Michelangelo gaan we specifiek naar de plekken waar de grote kunstenaar zijn sporen heeft achtergelaten. Onder kerken & musea

staan de bezienswaardigheden verzameld die je niet mag missen als je wat meer tijd doorbrengt in Florence.

DE GEHEIME REIS

F lo r e n c e

Bekijk de indrukwekkende constructies die het plafond van ‘De Zaal van de 500’ dragen. Hoor interessante verhalen over de studeerkamer van hertog Francesco I en de schatkamer van Cosimo I. Ga met een Engelstalige gids mee op een ‘geheime reis’ door het Palazzo Vecchio (> 27) naar plekken waar je anders niet komt. De Percorsi segreti-rondleiding kost 8 e en start naast het loket in het gebouw, een beetje onhandig, omdat je eerst door een uitvoerige security check moet. Reserveer op t 052 768 224 of 052 768 558.

plein was vroeger dan ook het politieke centrum van Florence. Hier hielden de De’ Medici’s donderpreken vanaf het balkon van Palazzo Vecchio. En het was midden op dit plein dat boetepredikant Savonarola in de tijd van de pest ‘Het vreugdevuur der ijdelheden’ hield, waarop kunstwerken van Botticelli en Michelangelo werden gegooid, samen met muziekinstrumenten, immorele boeken en gedichten, make-up, sieraden, pruiken en spiegels, schaakstukken en speelkaarten. Savonarola eindigde zelf ook op de brandstapel, toen hij door de paus in 1448 tot ketter werd verklaard. Kort gezegd: het Piazza della Signoria zindert van de geschiedenis. Midden op het plein staat een ruiterstandbeeld van groothertog Cosimo I die met zijn leger heel Toscane onder zijn bewind kreeg.

Caffè Rivoire Ook al is het café van binnen heel chic, in de zomermaanden is vooral het terras met uitzicht op het Piazza della Signoria erg aantrekkelijk. Bestel een grote ijscoupe of nip aan een Vesper Martini, net als James Bond, terwijl je van de sfeer en de vele prachtige gebouwen en beelden op het piazza geniet. Tot 1872 was Rivoire een chocoladefabriek. Het hele jaar door hebben ze hier de beste warme chocolademelk van de hele stad. Piazza della Signoria 4r. De David ‘Waarom heeft hij zo’n klein piemeltje?’ schijnen Amerikaanse vrouwelijke toeristen vaak aan de Italiaanse gidsen te vragen. Het verhaal gaat dat een grote uitrusting niet als 26

Florence

elegant werd beschouwd binnen de klassieke kunst. Het beeld van David (1504) dat voor het Palazzo Vecchio staat, is een van Michelangelo’s meesterwerken. David, die met een slinger de reus Goliath versloeg, werd gezien als symbool voor vrijheid in een periode waarin de De’ Medici’s op de vlucht waren gejaagd en Florence een republiek was. De David staat in een contrapost – met een open zijde met naar buiten gerichte ledematen en een gesloten zijde met een gestrekt been en een hangende arm. Het bovenlichaam en het hoofd zijn naar verhouding te groot. Dit komt omdat Michelangelo het beeld heeft gemaakt om hoog boven in de domkerk te staan. Maar het stadsbestuur vond het resultaat zo mooi, dat het meer dan 5 meter hoge en 19 ton zware beeld een ereplaats voor het stadhuis kreeg. De David stond tot 1873 op het Piazza della Signoria. Daarna verving een kopie het origineel dat nu in Galleria dell’Accademia (> 38) staat. Naast de David op het plein staat een eveneens gekopieerd beeld van Hercules en Cacus van Baccio Bandinelli.

De Neptunusfontein ‘Ammannati, wat een mooi marmer heb je verprutst,’ zou Michelangelo op zijn oude dag hebben gezegd over het beeld van de zeegod Neptunus. Als dit waar is, dan is dat vast pijnlijk geweest voor de beeldhouwer, die een bewonderaar was van Michelangelo en zijn maniëristische stijl die de beelden meer dynamiek gaf. In ieder geval kreeg Ammannati in zijn tijd geen bijval. Maar het beeld is zeker indrukwekkend en het is een aandenken aan Cosimo’s overwinning op zee. Loggia della Signoria Perseus houdt het afgehakte en bloederige hoofd van Medusa met gestrekte arm voor zich uit. De slangen op het hoofd zijn in een doodskramp verstijfd en Medusa’s ogen, die eens konden verstenen, zijn gesloten. Benvenuto Cellini maakte het bronzen beeld van Perseus in 1545 en het was een onverholen waarschuwing aan de vijanden van hertog Cosimo I. De hertog voelde zich als een Griekse held, die de chaos (de republiek) bedwong en de vrede herstelde, evenals het geloof in de humanistische waarden en de technologische vooruitgang. De bogen van de Loggia (1382) zijn een Kaart p. 24

sieraad voor het plein. Oorspronkelijk was de Loggia bestemd voor belangrijke ceremonies, nu is die omgebouwd tot een openluchtmuseum. Hier zie je Giambologna’s schitterende vertolking van de Sabijnse maagdenroof (1582, > 37). Door de spiraalcompositie loop je bijna automatisch om het levendige en dramatische beeld heen.

HET VERDWENEN WERK VAN LEONARDO DA VINCI Twee van de grootste genieën uit die tijd, Leonardo da Vinci en Michelangelo, kregen de opdracht om ‘De Zaal van de 500‘ in het Palazzo Vecchio te decoreren. Michelangelo had alleen de tekeningen voor De slag bij Cascine af, toen de paus een andere opdracht voor hem had in Rome. En zoals bijna altijd, voltooide Leonardo da Vinci ook zijn werk De slag bij Anghiari niet. Jaren later kreeg Vasari de opdracht om het Palazzo Vecchio om te bouwen. Hij werd gedwongen Leonardo’s halfvoltooide schilderij weg te werken. Onderzoekers weten echter dat Vasari enorm veel respect had voor het werk van andere kunstenaars en dat hij daarom wellicht pro-

Kaart p. 24

beerde het werk van Leonardo in het geheim te bewaren – bijvoorbeeld door er een nieuwe muur voor te bouwen. De Italiaan Maurizio Seracini zocht meer dan dertig jaar naar dit werk van Leonardo met alles wat de moderne technologie te bieden heeft, zoals röntgen, ultrageluid, infrarood en laser. Pasgeleden zijn ook neutronen ingezet om de overblijfselen van het kunstwerk op te sporen. Inmiddels is het zeker dat Leonardo’s werk zich bevindt achter De Slag bij Marciano van Vasari (de muur waar je op uitkijkt wanneer je de zaal binnenkomt). Er is een klein groen vlaggetje gevonden op het werk van Vasari met de tekst: Cerca trova (Zoek en je zult vinden).

pr achtige pleinen

F lo r e n c e

Palazzo Vecchio Je ziet de burgemeester van Florence nog steeds de poort binnengaan van het oude stadhuis, dat wordt gebruikt voor vergaderingen, conferenties, concerten en de ontvangst van voorname gasten. Het stadhuis werd gebouwd tussen 1298 en 1314 (door architect Arnolfo di Cambio) voor het bestuur van de stadstaten en het heeft zijn middeleeuwse uiterlijk met de sierlijke 95 meter hoge klokkentoren behouden. Na 1540 werd het massieve bouwwerk omgebouwd tot woonhuis voor Cosimo I. Giorgio Vasari was verantwoordelijk voor deze grote klus, maar hij was nog niet klaar of Cosimo verhuisde zijn hele hofhouding naar het Palazzo Pitti (> 36). Sindsdien wordt het gebouw het Oude Paleis genoemd; Palazzo Vecchio. Ga de trap op naar de 1e verdieping waar je ‘De Zaal van de 500’ (Salone dei Cinquecento) binnen komt, die in 1495 was bedoeld als vergaderzaal voor de Grote Raad. Ook het Italiaanse parlement zetelde hier van 18651870, toen Florence de hoofdstad van Italië was. Tegenwoordig wordt de zaal gebruikt voor kleine concerten en optredens. Je ziet

hier kunst in opdracht die meestal diende om het zelfbeeld van de stad op te krikken of een eenvoudige gast te imponeren. De kolossale muurfresco’s van Vasari illustreren de overwinning van Florence op Pisa en Siena (zie ‘Het verdwenen werk van Leonardo da Vinci’ > 27). Midden op het plafond zie je een afbeelding die Cosimo I verheerlijkt. Michelangelo’s beeld van een jongeman, die met zijn knieën een oude man naar beneden drukt, heet De overwinning (1534). Een deur rechts van de hoofdingang leidt naar de raamloze studeerkamer van Francesco I. De kamer is door Vasari in maniëristische stijl ingericht. Helaas mag je hier niet in (behalve als je meedoet met ‘De geheime reis’ > 26). Tegenover de studeerkamer van Francesco is de ingang naar het woonhuis van paus Leo X, dat volhangt met schilderijen van de De’ Medici’s. Veel van die schilderijen zijn door Vasari geschilderd. Op de 2e verdieping kom je eerst in de ‘Appartementen van de Elementen’ (Quartiere degli Elementi) met allegorische schilderingen die de vier elementen symboliseren: aarde, lucht, water en vuur (waar volgens Empedokles en Aristoteles het universum uit bestond). Hierna bereik je via het balkon van ‘De Zaal van de 500’ het woonvertrek van Eleanora Toledo (de vrouw van Cosimo I). Vervolgens kom je in de pas gerestaureerde Audiëntiezaal (Sala delle Udienze) met fresco’s van Francesco Salviati, en tot slot in de

F lo r e n c e

d e 3 7. 0 0 0 t o n z wa r e d o m ko e p e l va n d e A r c h i t e c t B r u n e l l e s c h i i s e e n t o p s t u k j e u i t 14 3 6 – g e b o u w d zo n d e r h e t g e b r u i k va n e e n o n d e r s t e u n e n d e s t e l l a g e .

mooie Leliezaal (Sala dei Gigli) met Donatello’s beroemde bronzen beeld van Judith en Holofernes (zie ‘Mythologie’ > 37). Palazzo Vecchio, å ma-wo & vr-zo 9-19, do 9-14, E 6 e, tot 12 jaar gratis.

Piazza del Duomo 2

Hier zie je op een zondagochtend een bruidspaar of verkopers van aquarellen of olieverfschilderijen van de domkerk die heerlijk in het zonnetje staan. Je kunt een mooi houtskoolportret laten tekenen of een karikatuur laten maken. Het domplein ligt rond de klokkentoren van Giotto (Campanile). Rust hier even uit en geniet van de sfeer.

De dom Santa Maria del Fiore De groengestreepte marmeren kolos wordt ook wel ‘de kathedraal met de pyjama aan’ genoemd. Critici zijn er natuurlijk overal, maar misschien zijn de groene strepen en rechthoeken toch wel een beetje veel van het goede voor een kerk van deze grootte. De bouw van de dom begon in 1296 onder leiding van de architect Arnolfo di Cambio, maar pas in 1436 werd de kerk in gebruik genomen. De voorzijde is een neogotisch 28

Florence

bouwwerk uit 1887 – de oorspronkelijke façade van Cambio werd in 1587 neergehaald tijdens verbouwingswerkzaamheden die nooit voltooid werden. Een aantal kunstwerken van de oude façade zie je in het Dommuseum (> 42). Aan de binnenkant is de kerk heel sober. Een trap aan de rechterkant leidt naar de Santa Reparata-crypte met opgravingen van een vroegere kerk en het graf van de architect Brunelleschi. Die kreeg zo’n voorname plek omdat hij het onmogelijke bereikte met de koepel (> 29). Duomo, å ma-za 10-17, zo 13.30-17, gratis, maar E voor crypte.

Het Baptisterium ‘De paradijspoort’ noemde Michelangelo het oostportaal van het Baptisterium, omdat hij het zo mooi vond. Aan de drie portalen van het Baptisterium zie je hoe de renaissance haar intrede deed in Florence. De meest perfecte, ‘De paradijspoort’ (richting de dom), vertelt het verhaal het best, dankzij het begrip van diepte en perspectief van de kunstenaar. ‘De paradijspoort’ is gemaakt door Lorenzo Ghiberti tussen 1425 en 1452 en kan worden Kaart p. 24

UITKIJKPUNTEN & TUINEN Wil je alles eens van bovenaf bekijken? Bijvoorbeeld het centrum van de stad, dat omgeven is door veel groen? Florence heeft veel uitkijkpunten die een prettige onderbreking vormen van de mensenmassa’s en het lawaai in de straten. Het is wel even zweten, al die trappen en steile straatjes. Het hoogtepunt: de 464 traptreden naar de top van de domkoepel. Voor de ervaren Florencegangers is de Bardinituin iets nieuws. Deze ligt tussen het Bardinimuseum, het Belvederefort en de Bobolituin.

DOMkoepel 3

Even griezelen. Aan de ene kant de fresco’s met een monster dat lustig op mensen zit te kauwen op de dag des oordeels, en aan de andere kant een balustrade die verhindert dat je een vrije val van 50 meter maakt naar de marmeren vloer met labyrintpatroon. Je moet je hoofd bukken, uit eerbied voor God of om niet je hoofd te stoten tegen de schuine muren in de smalle trapopgang. Ben je nog niet buiten adem na de 464 traptreden, dan raak je dat wel wanneer je het 360˚ uitzicht

Kaart p. 24 en op achterflap

over Florence ziet. De 37.000 ton zware koepel staat hier al bijna 600 jaar en was een technisch en architectonisch hoogstandje van Brunelleschi. Hij bouwde de grootste kerkkoepel ter wereld tussen 1420 en 1436. Hij gebruikte voor het eerst geen stellage, maar een zelfdragend visgraat baksteenpatroon om een binnenkoepel te bouwen om de bouw van de buitenste koepel mee te steunen. Bekijk de geniale techniek van dichtbij op een wandeling naar de top van de koepel. Neem halverwege ook de tijd om Vasari’s huiveringwekkende fresco’s van de Dag des Oordeels (1574) in de koepel te bewonderen. Cupola, å ma-za 8.30-18, E 6 e, ingang buitenom bij het rechterzijschip achter de Campanile.

campanile 4

De 85 meter hoge klokkentoren (Campanile) was in 1359 klaar en was met het mooie witte, groene en roze marmer een goed voorbeeld voor de voorzijde van de dom, die pas vijfhonderd jaar later, in 1887, werd gebouwd. Architect Giotto is het brein achter de mooie lijnen met de naar de top van de toren toe steeds groter wordende raamopeningen. Hier zijn het ‘slechts’ 414 treden naar de top, die ook een mooi uitzicht over de stad biedt. Campanile, å dgl 9-19, E 6 e.

PIAZZALE MICHELANGELO 5

In het ochtendlicht is het historisch centrum van Florence in perfecte harmonie. Gele kleuren van de Ponte Vecchio, rode van het domplein en bruine van de klokkentoren van het Palazzo Vecchio. Het uitzicht vanaf het Piazzale Michelangelo is erg populair. Dat merk je vooral aan de grote aantallen auto’s en bussen vol toeristen die een parkeerplaatsje zoeken in de buurt van het monument dat in 1875 ter ere van Michelangelo werd opgericht. De sculptuur die je hier ziet, bestaat uit kopieën van de mooiste beelden van Michelangelo in Florence. Bovenaan staat de David, omgeven door de beelden van De Nieuwe Sacristie bij de De’ Medicikapel (> 38). Het Michelangeloplein is op zichzelf niet zo interessant, maar de wandeling ernaartoe is leuk. Vanaf de Ponte Vecchio loop je over de steile weg Via Costa San Giorgio (Galileo woonde van 1610 tot 1631 op nummer 19) naar het oude Belvederefort (1595), waar je een mooi uitzicht hebt over de stad. Vanaf uitkijkpunten & tuinen

F lo r e n c e

vergeleken met de 28 reliëfs op het noordportaal, gemaakt door Ghiberti tussen 1403 en 1424, en die op het zuidportaal, gemaakt door Andrea Pisano tussen 1330 en 1336. De wereldberoemde ‘Paradijspoort’ vertelt 10 verhalen uit het Oude Testament. Deze beginnen links bovenaan met de schepping van Adam en Eva. Ghiberti heeft ook een plekje voor zichzelf gevonden: ongeveer midden op de deur zie je het hoofd van een kale man met opgeheven wenkbrauwen en een beginnende glimlach. Dit is Ghiberti zelf. Aan de binnenkant is de koepel van het Baptisterium bekleed met de mooiste mozaïeken uit de 13e eeuw – sterk beïnvloed door de Byzantijnse kunst. Een 8 meter hoge Christusfiguur staat centraal in de Scène van de Dag des Oordeels, waar de levenden en de doden naar de hemel gaan of tot de hel worden veroordeeld. De rest van de koepel bestaat uit vier zones met figuren die respectievelijk het scheppingsverhaal (bovenaan), het verhaal van Jozef, het verhaal van Maria en het kindje Jezus en tot slot het verhaal van Johannes de Doper (onderaan) weergeven. Battistero, å ma-za 12-19, zo 8.30-14, E 3 e.

het fort loop je door Via di Belvedere langs de overblijfselen van de oude stadsmuur naar Porta San Miniato. Hier heb je weer een helling (Via Monte alle Croci) naar de vele trappen van de kerk San Miniato al Monte (> 41). Van hieruit is het niet ver naar het Piazzale Michelangelo. Piazzale Michelangelo, b 12 of 13 vanaf het Centraal Station.

F lo r e n c e

BOBOLItuin 6

In een gracht zie je een steigerend paard met een ruiter voor een ovaal eiland met precies in het midden de fontein Oceanos. Een cipressenallee leidt naar de helling van ‘De Tuin van de Ruiter’, met toegang tot een rozentuin met een klein porseleinmuseum en een mooi uitzicht over een bijna landelijke omgeving. Een stukje verderop kun je koffiedrinken in het mintgroene rocococafé uit 1776. Dit alles ligt verborgen achter het enorme Palazzo Pitti in de grootste openbare tuin in het centrum van Florence, de Bobolituin. Deze oase werd in 1549 aangelegd voor Cosimo I, en opengesteld voor publiek in 1766. Het is een gestileerde renaissancetuin met B l a u w e r e g e n b e s c h u t t e g e n d e zo n i n d e pa s g e o p e n d e B a r d i n i t u i n a a n d e A r n o.

veel beelden, een orangerie, fonteinen, een amfitheater, keurig gesnoeide struiken en groene gazons. In de buurt van de linkeruitgang van het Palazzo Pitti staat de kleine Bacchusfontein, met de dikke hofnar van Cosimo, Pietro Barbino, als de wijngod die op een schildpad rijdt. Volg de muur naar de Grotto di Buontalenti (1588), een vreemde, druipsteenachtige grot met sculpturen van dieren, schaapherders en zelfs een kopie van Michelangelo’s De Vier Gevangenen. Giardino di Boboli, å dgl 8.15 tot een uur voor zonsondergang, eerste en laatste ma van de maand gesloten, E 7 e incl Bardinituin, Zilvermuseum en Kledingmuseum (> 37). Tip: je bereikt de Bardinituin ook via het Belvederefort.

BARDINItuin 7

De Bardinituin is lang niet zo groot en pretentieus als de Bobolituin, maar het is toch een leuke attractie. Vanaf de steile baroktuin aan de rivier de Arno heb je uitzicht op het historische centrum van Florence. Ben je geïnteresseerd in haute couture, neem dan een kijkje in Villa Bardini in de tuin. Daar zie je bij modeontwerper Roberto Capucci veel kleurrijke en fantasievolle creaties, die vrouwen haast in levende sculpturen doen veranderen. Er zijn ook wisselende tentoonstellingen te zien. Giardino di Bardini, Via Bardi 1r of Costa San Giorgio 4/6, å dgl 8.15 tot een uur voor zonsondergang, eerste en laatste ma van de maand gesloten, E 7 e incl Bobolituin, Zilvermuseum en Kledingmuseum (> 37). Villa Bardini, E 4 e.

Winkelstraten & markten Florence is een geweldige winkelstad, omdat er in de zijstraten nog veel handwerkers en kunstenaars zijn met kleine ateliers. Tegelijkertijd hebben de internationale merken de duurste en meest prestigieuze adressen op vooral Via Tournabuoni en Via Vigna Nueva ingenomen. Ook de markten zijn een kleurrijke mengeling van toeristenmarkten, lokale markten en overdekte levensmiddelenmarkten.

Ponte Vecchio 8

De stank van het slachtafval van de vele slagerijtjes die hun afval direct vanaf de Ponte Vecchio (1345) in de Arno gooiden, was 30

Florence

Kaart p. 24

ondraaglijk. En toen in 1565 de Vasarigang (zie Uffizi > 33) boven op de brug werd gebouwd, wilde hertog Cosimo die vieze stank niet inademen op weg naar en van zijn werk. De slagerijen werden vervangen door goudsmederijen en van de beroemdste goudsmid, Benvenuto Cellini, staat een borstbeeld midden op de brug. De kleine zaken van de goudsmeden, in warme kleuren geschilderd, hangen gevaarlijk boven de Arno en maken de Ponte Vecchio (de Oude Brug) vandaag de dag tot een van de kleurrijkste bruggen ter wereld. Ten westen hiervan bevindt zich de brug Santa Trinita (1570) die na de oorlog is herbouwd uit de brokstukken die in de rivier teruggevonden zijn nadat de nazi’s de brug opbliezen. De Ponte Vecchio is de enige brug die ze lieten staan. Ze bombardeerden daarentegen de gebouwen eromheen, om te verhinderen dat men de brug op kon. Dit is duidelijk te zien aan de fundering van de gebouwen ten zuiden van de brug, waarvoor bij de wederopbouw beton is gebruikt.

Onder de hoge bogen van de Nieuwe Markt (Mercato Nuovo) worden sjaals, strohoeden, leren spullen en ansichtkaarten verkocht. Deze markt is, in tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, niet nieuw. De sierlijke loggia, waaronder de handelaren hun kraampjes hebben staan, stamt uit 1551. De snuit van het beroemde bronzen wilde zwijn op de markt, Il Porzellino, glimt als goud doordat vele mensen er overheen wrijven. Volgens de overlevering kom je dan zeker nog eens terug naar Florence. Als je wilt dat het geluk je volgt, moet je een muntje via de bek van het zwijn op het blok gooien. Je steunt dan ook meteen weeskinderen.

MARKT VAN SAN LORENZO 0

Schorten met een naakte David of met weelderige dames in pikant ondergoed; dat is zo ongeveer de toon van de populaire toeristenmarkt in de Via dell’Ariento. Hier staan kraampjes met luifels dicht op elkaar, waar leren riemen, T-shirts, schoenen, sokken, leren tassen en jassen, spiegels en voetbalshirts worden verkocht. Je moet wel een beetje gevoel hebben voor kwaliteit en onderhandelen, wil je hier een koopje op de kop tikken. Maar er zijn best leuke dingen te koop en je vindt er ook betaalbare souvenirs voor de

Kaart p. 24

kinderen. Via dell’Ariento, å ma-za 9-19.

Mercato centrale q

De parmahammen hangen aan het plafond en achter de hoge koelvitrine vol met heerlijke worsten en kazen is nog net een stukje vrij voor de verkoopster in het wit. Iets verderop staan de vele slagers met hun met het 5R-kwaliteitskeurmerk gelabelde Chianinirundvlees, koeienmagen en supermalse Tbones, klaar om tot de 5 centimeter dikke plakken bistecca alla fiorentina te worden gesneden. Op de tweede verdieping vind je allerlei groenten en fruit. Welkom in een van Europa’s grootste overdekte markten! De Mercato Centrale ligt naast de San Lorenzomarkt en je ziet hem bijna over het hoofd door alle mensen en kraampjes op het plein. Maar achter de luifeltjes staat een hal van twee etages, vol met de lekkerste etenswaren. Op verschillende plaatsen mag je proeven, zoals bijvoorbeeld bij Baroni Alimentari, die een enorm assortiment heeft aan kazen, worst, ham, olijfolie, balsamicoazijn, pasta, truffels, marmelade, honing, chocola, koffie en wijn. Mercato Centrale, å ma-za 7-14.

w i n k e l s t r at e n & m a r k t e n

F lo r e n c e

Mercato nuovo & HET BRONZEN WILDe ZWIJN 9

W r i j f o v e r d e s n u i t va n I l P o r z e l l i n o, h e t b r o n z e n w i l d e z w i j n o p d e M e r c at o N u o v o. V o l g e n s d e l e g e n d e k e e r j e d a n nog eens terug in Florence.

F lo r e n c e

R o b e r to C ava l l i e n d e h i p s t e m o d e w i n k e l s v i n d j e o p V i a To r n a b u o n i e n V i a V i g n a N u o va ; R o b e r to C a p u cc i ’ s h a u t e c o u t u r e ( r e c h t s ) i s t e z i e n i n V i l l a B a r d i n i ( > 3 0 ).

Mode in Florence w

De winkels van de wereldberoemde merken liggen bijna allemaal in de Via Tornabuoni, de Via Strozzi en de Via Vigna Nuova. Verder zijn er veel internationale trendy modewinkels met hippe collecties voor hoge prijzen. Ongeacht je kooplust of budget is de manier waarop de grote modehuizen hun nieuwe collecties presenteren een lust voor het oog. Roberto Cavalli, Via Tornabuoni 83r. Pucci, Via Tornabuoni 20r. Giorgio Armani, Via Tornabuoni 48r. Max Mara, Via Tornabuoni 66r. Gianni Versace, Via Tornabuoni 13-15r. Emilio Cavallini, Via Vigna Nuova 24r. La Perla, Via Vigna Nuova 17r (badkleding en lingerie). Salvatore Ferragamo, Via Tornabuoni 2r (schoenen).

Salvatore Ferragamo’s schoenenmuseum e

‘Voor schoenmaken ben ik in de wieg gelegd,’ schreef Salvatore Ferragamo. ‘Hoe kan ik anders mijn gevoel voor design verklaren? Ik hoef niet naar een bepaalde stijl te zoeken. Als ik een nieuwe stijl zoek, dan kies ik uit de dingen die in mijn hoofd opkomen, zoals ik 32

Florence

ook een appel uit een volle fruitschaal op tafel pak.’ Ferragamo werd beroemd in het Hollywood van de jaren 20 van de vorige eeuw. Hij ontwierp schoenen voor Greta Garbo, Audrey Hepburn, Marilyn Monroe en Sophia Loren. In 1938 kocht hij het middeleeuwse paleis Palazzo Spini Feroni aan de Arno, van waaruit hij zijn schoenenimperium opzette. In de omgeving van het paleis kun je dit exclusieve schoenenmerk nog steeds kopen en in de kelder ervan is een museum waar veel van Ferragamo’s fantasievol ontworpen schoenen en historische foto’s te zien zijn. Piazza S. Trinita 5r, å ma & wo-zo 10-18, E 5 e.

SCUOLA DEL CUOIO r

De befaamde leerbewerkersschool van Florence ontstond door een samenwerking tussen de franciscaner monniken van de Santa Croce en de familie Gori. Vlak na de Tweede Wereldoorlog kwamen weeskinderen en arme kinderen bij meesters in de leer in de kloostergangen met de hoge plafonds. Hier wordt nog steeds de kunst onderwezen van het met de hand maken van de mooiste leren tassen. Francesca Gori ontwerpt zelf nieuwe tassen. Die liggen in antieke vitrines in de gangen Kaart p. 24

waar de leerbewerkers aan het werk zijn. Bij de ingang is een grote en gezellige winkel met een directe toegang tot de Santa Croce (> 40). Scuola del Cuoio, Via S. Giuseppe 5r (via de patio) of de Santa Crocekerk, å ma-za 9.30-18, zo 10-18, E gratis, cursussen leerbewerken zie w scuoladelcuoio.com.

MARKT VAN SANT’AMBROGIO t

De inwoners van Florence kopen de ingrediënten voor het avondeten vaak op de markt van Sant’Ambrogio, waar niet veel toeristen komen. In de kraampjes buiten worden groenten en fruit verkocht en de markthal staat vol met slagers, vishandelaren, en speciaalzaakjes die olijven, kazen, kant-en-klare pastagerechten, gnocchi, salades, koffie en honderden andere heerlijke producten verkopen. Piazza Ghiberti, å ma-za 7-14, E gratis.

DINSDAGMARKT VAN Cascine y

KUNSTparels Het is echt niet overdreven om Florence de schatkamer van de kunst te noemen. Zelfs de grootste kunstliefhebbers hebben moeite met kiezen tussen de talrijke musea en galerieën. De meeste mensen willen het Uffizi en de Galleria dell’Accademia (met de David van Michelangelo) zien. Reserveer daarom ruim voordat je naar Florence gaat vast een ticket. Ook een bezoek aan de Brancaccikapel en de Vasarigang moet je van tevoren plannen. De andere musea en galerieën zijn iets minder drukbezocht.

Uffizi u

De naakte Venus staat er een beetje verlegen bij met haar gouden haren en dromerige blik. In zaal 10 van het museum staat een grote groep mensen schaamteloos en gefascineerd te kijken naar deze godin van de liefde, geschilderd door Botticelli rond 1485. Het is zijn beroemdste werk en het is inmiddels

B i j d e o u d e s c h o o l v o o r l e e r b e w e r k e r s b i j d e S a n ta C r o c e k u n j e z i e n h o e l e r e n ta s s e n m e t d e h a n d w o r d e n g e m a a k t.

Kaart p. 24 en op achterflap

k u n s t pa r e l s

F lo r e n c e

Verse bloemen, schoenen, kleding, ondergoed, speelgoed en nog veel meer ligt uitgestald in wagens met luifels die iedere dag op een markt in een andere stad staan. Op dinsdag staan de wagens in Florence, in een lange rij in het Cascinepark aan de Arno. Er

hangt een goede sfeer en het is er goedkoop. Je kunt er ook specialiteiten krijgen. Neem hier ook eens een broodje met plakken vers speenvarken. Cascinepark, å di 7-13, E gratis.

PIAZZA DELLA SIGNORIA

Uffizi

terras

10 20 30 m

Café

ingang

PIAZZALE DEGLI UFFIZI

uitgang

Oostelijke gang

Westelijke gang

F lo r e n c e

bijna het symbool van het Uffizi geworden. Het Uffizi is Italiës toonaangevende museum voor schilderkunst en er bestaat geen betere plek ter wereld om een idee te krijgen van hoe de schilderkunst veranderde tijdens de renaissance (> 10). De schilderijen hangen in chronologische volgorde en daardoor zie je de totale metamorfose vanaf de kerkcultuur en de levensvisie van de middeleeuwen tot en met de herontdekking van de klassieke waarden en het geloof in het individu van de renaissance. De familie De’ Medici verzamelde eeuwenlang schilderijen en enkele hiervan zijn te zien op de bovenste verdieping van de administratiekantoren (uffizi) van Cosimo I uit 1565. Ook al neemt de verzameling alleen de 3e verdieping (er is een lift) in beslag, toch is het aantal zo groot, dat het verstandig is je op een paar schilderijen te concentreren en later een keer terug te komen voor de rest. In 2010 is de enorme uitbreiding van de tentoonstellingsruimte van 6000 m2 naar 13.000 m2 waarschijnlijk klaar. Deze uitbreiding gebeurt door de kantoren van de 2e verdieping erbij te betrekken. Daar komen alle schilderijen vanaf 1500 te hangen. Dit betekent dat er ongeveer 800 kunstwerken uit de depots komen en dat het bezoekersaantal van

34 31 32 33 Vasarigang 29 28 27 26 30 25

15 17 19 20 21

22 23 24 Zuidelijke gang

UBQ

Florence

7 9

10-14

5-6

4500 naar 7000 per dag kan gaan. Het werk van Caravaggio, bijvoorbeeld Bacchus, is nu al verhuisd en te zien in de nieuwe zalen op de 2e verdieping. De volgende schilderijen behoren tot de allergrootste meesterwerken van het museum (> plattegrond): Zaal 2 (Giotto en de 13e eeuw): vergelijk Giotto’s Maestá (Maria en Jezus op de troon) uit het jaar 1310 met die van Cimabue en Duccio. Giotto’s beginnende gevoel voor driedimensionaliteit en de meer realistische en expressievere figuren waren baanbrekend voor de renaissancekunst. Zaal 7 (vroege Florentijnse renaissance): De Slag bij San Romano (1456) van Paolo Uccello – grappig perspectief en een voorbeeld van de groeiende vrijheid binnen de kunst en de ontwikkeling van een persoonlijker stijl. Het werk sierde de slaapkamer van Lorenzo de Prachtlievende in het De’ Medici-Riccardipaleis. Bekijk ook Masaccio en Masolino’s Madonna met Kind (1424) en portretten van de groothertog van Urbino, Federico da Montefeltro en zijn vrouw Battista Sforza, geschilderd door Piero della Francesca. Montefeltro werd tijdens een riddertoernooi door een lans werd geraakt. Daarom heeft hij nu zo’n neus waar een glas wijn op zou kunnen staan. Zaal 10-14 (Botticelli) zijn de belangrijkste zalen van het Uffizi. Hier hangen schilderijen uit de tijd dat Florence het neoplatonisme met alle ideeën en mystiek uit de late oudheid (3e eeuw) herontdekte. De mensheid zou bijvoorbeeld door de liefde verbonden zijn met het goddelijke. Het schilderij De Geboorte van Venus is een prachtige allegorie. De naakte Venus (de godin van de liefde) stijgt op uit de zee en wordt aan land geblazen op een schelp (symbool voor wedergeboorte). Op het strand wordt ze ontvangen door Flora (godin van bloemen en vruchtbaarheid), die haar naakte lichaam in een bloemencape hult. De Lente (1478) is ook een allegorie, geïnspireerd op een gedicht van Angelo Poliziano over liefde en jeugd. Het stelt Venus voor in een weelderige tuin. Rechts zie je Zefyr, die fanatiek leven blaast in de nimf Chloris, die in de bloemenstrooiende Flora verandert. Boven Venus zweeft de blinde Amor, die zijn brandende pijl in de richting van de slaperige, bekoorlijke Drie Gratiën schiet (godinnen van de schoonheid, charme en feest), die Kaart p. 24

‘ D e g e b o o r t e va n V e n u s ’ u i t 14 8 5 i s S a n d r o B o t t i c e l l i ’ s b e r o e m d s t e w e r k . H e t s ta at inmiddel s bijna s ymbool voor de renaissance in Florence.

Kaart p. 24

De Vasarigang In 1565 werd een 800 meter lange gang aangelegd, letterlijk over de goudsmidateliers op de Ponte Vecchio heen. De gang verbindt het Uffizi met het Palazzo Pitti. Op die manier konden Cosimo I en zijn familie veilig en met droge voeten van het privépaleis naar het werkpaleis lopen. Onder de 700 schilderijen die hier hangen is een interessante verzameling zelfportretten van beroemde kunstenaars als Chagall, Canova en Böcklin. Wanneer je de Ponte Vecchio bent overgestoken, loopt de gang door de Santa Felicitakerk naar het Palazzo Pitti.

HANDIG OM TE WETEN OVER HET UFFIZI EN DE VASARIGANG Galleria degli Uffizi, å di-zo 8.30-19 (jul-sep di-wo tot 22 uur), E 10 e incl reserveringskosten, w uffizi.firenze.it, nuoviuffizi.eu. Om niet urenlang in de rij te hoeven staan voor het Uffizi, is het handig om van tevoren bij Firenze Musei te reserveren op t 055 294 883, fax 055 264 406, w firenzemusei. it (geen e-mail). Voor schoolgroepen is het verstandig om vroeg te boeken, t 055 290 112. Je krijgt een reserveringsnummer en betaalt bij aankomst in het museum. Reserveringskantoor (rechtervleugel gezien vanaf het Piazza della Signoria), å ma-vr 8.30-18.30, za 8.30-12.30. Als je een reservering hebt, k u n s t pa r e l s

F lo r e n c e

Mercurius proberen op te hitsen. Zaal 15 (Leonardo da Vinci): De Aankondiging (1470) is een beetje schematisch, maar laat zien waar de achttienjarige Leonardo toe in staat was. De Doop van Christus is uitgevoerd door zijn leermeester Verrocchio, maar Leonardo schilderde de engel met krullen aan de linkerkant en het landschap op de achtergrond. Toen Verrocchio zag wat zijn leerling presteerde, zwoer hij nooit meer een penseel aan te raken (gelukkig was hij ook een briljant beeldhouwer). Zaal 25 (Michelangelo): De Heilige Familie (het ronde schilderij, 1506) staat symbool voor het nieuwe christelijke rijk, dat in contrast staat met de naakte heidenen van de oude wereld (op de achtergrond). Zaal 28 (Titiaan): Venus van Urbino (1538) is Venetiaanse kunst op zijn best. De naakte Venus in het perfecte licht en de dienstmeisjes op de achtergrond die haar kleren vinden, dragen bij aan de intieme sfeer. Zaal 29 (Parmigianino): Madonna met Kind (1534) is ook bekend als ‘de Madonna met de lange hals’. Aan de uitgerekte en vaak verwrongen figuren zie je dat je bij de tijd van het maniërisme bent aangekomen. Zaal 32: Leda en de Zwaan door Tintoretto (1570).

F lo r e n c e

d e Va s a r i g a n g i s o p d e w i n k e l s va n g o u d s m e d e n o p d e P o n t e V e c c h i o g e b o u w d. i n d e m i d d e l e e u w e n z at e n d a a r s l a g e r i j e n d i e h u n a f va l i n d e A r n o g o o i d e n .

mag je een andere ingang nemen. Vergeet je paspoort niet. Het museum is gratis voor jongeren tot 18 jaar, halve prijs voor 18-25 jarigen en gratis voor 65+. In het hoogseizoen is de telefoon vaak uren bezet. Je zou dan het particuliere Florence Booking Service (w weekendafirenze.com) of FlorenceArt (w florenceart.it) kunnen proberen, maar dan betaal je wel de dubbele prijs plus extra kosten. De Vasarigang (Corridoio Vasariano) kan alleen met een rondleiding bezocht worden in kleine groepen, om de kostbare kunstwerken te beschermen. Het is erg moeilijk om kaarten te krijgen voor een van de weinige rondleidingen die aangeboden worden. E Officieel kun je reserveren via t 055 265 4321 tegen een prijs van 29 e. Maar het kan zijn dat je je bij een commerciële rondleiding moet aansluiten via w weekendafirenze. com, dat combinatierondleidingen voor het Uffizi en de Vasarigang aanbiedt voor 95 e. C Het caffetteria aan het einde van de gang heeft een fijn terras met uitzicht op het Palazzo Vecchio.

palazzo PITTI i

De architect Brunelleschi ontwierp dit renaissancepaleis in de 15e eeuw voor de rijke koopman en bankier Luca Pitti, de 36

Florence

aartsvijand van de familie De’ Medici. Door de oplopende bouwkosten gingen de Pitti’s failliet en in 1549 kocht de familie De’ Medici het paleis en maakte het nog groter. De vleugels werden er pas rond 1800 aangebouwd. Nu zitten er verschillende musea in het paleis (korting bij aankoop van E voor alle musea).

Galleria Palatina In de 28 zalen met hoge plafonds is een geweldige collectie schilderijen te zien van kunstenaars als Rafaël, Titiaan, Van Dyck, Rubens en vele anderen. In tegenstelling tot het Uffizi, waar de schilderijen in chronologische volgorde zijn opgehangen, hangen ze hier zoals de hogere stand het graag zag: in dikke gouden lijsten. Enkele schilderijen die je niet mag missen: nr. 190 in de Iliaskamer (boven de deuren zie je scènes uit de Ilias van Homerus), Rafaëls ronde Madonna met de stoel (1514), nr. 151 in de Saturnuszaal, waar trouwens nog veel meer schilderijen van Rafaël, Perugino, Sodoma en Andrea del Sarto hangen, Rafaëls De Vrouw met de Sluier (1516), nr. 245 in de Jupiterkamer en Titiaans Maria Magdalena (1535), nr. 67 in de Apollokamer. De genoemde kamers liggen alle aan de straatkant. Via de Venuskamer kom je in de Kaart p. 24

koninklijke vertrekken die rond 1800 door de hertogen van Lorraine overdadig werden ingericht in rococo of neoclassicistische stijl met gouden witgeverfde plafonds. Deze zalen werden gebruikt om bijvoorbeeld ambassadeurs te ontvangen. De Galerie voor Moderne Kunst (2e verdieping) opende in 1924, neem daarom ‘modern’ met een korreltje zout. Hier zie je Toscaanse kunst uit de 19e eeuw. Het interessantst zijn de impressionisten van de Macchiaiolischool in de de zalen 16-24. Palazzo Pitti, å di-zo 8.15-19, E 9 e, bij speciale tentoonstellingen 12 e.

Het kledingmuseum Dan weer een strakzittend korset en wild ruisende rokken, dan weer een push-upbeha en slank afkledende zwarte avondjurken: de mode verandert constant. Het museum volgt de ontwikkeling in de Italiaanse mode vanaf het einde van de 18e eeuw tot ver in de 20e eeuw. Een deel van de 15 zalen krijgt om het jaar een ‘nieuwe aankleding’. Goede thematentoonstellingen. Galleria del Costume (å als het Zilvermuseum).

De binnenplaats bij dit mooie middeleeuwse gebouw is het decor geweest van dramatische terechtstellingen. Na de moordaanslag op Lorenzo de Prachtlievende in 1478 werd een van de samenzweerders aan de galg gehangen. Het lijk liet men uit een raam bungelen als waarschuwing voor anderen. De naam Bargello (politiechef) stamt uit de 16e eeuw, toen het gebouw werd overgenomen door de politie en als gevangenis werd gebruikt. Maar daarvoor was het het eerste stadhuis van Florence, gebouwd in 1255. Sinds 1865 is het Bargello het nationale museum met de beste collecties van Florence van bijvoorbeeld beelden, sieraden, wapens en kunstnijverheid. In de Michelangelozaal (begane grond) zie je deze werken: De dronken Bacchus (de wijngod, 1499), David-Apollo (1530), Tondo Pitti (1506) en de enige buste van Michelangelo’s hand: Brutus (1540). De Donatellozaal (2e verdieping) laat het beste uit de beeldhouwkunst zien. Het bronzen beeld van David (met een voet op het hoofd van Goliath) is het grootste vrijstaande naakt (circa 1430) uit de renaissance. Donatello heeft ook de wat fatsoenlijkere marmeren uitgave van David (circa 1408) gemaakt, die bij het stadhuis stond. De rustige, zelfverzekerde individualist David was zo ongeveer de ideale man in het Florence van de renaissance, en hij is door veel kunstenaars uitgebeeld. Via Proconsolo 4, å dgl 8.15-18, 2e en 4e ma van de maand gesloten, E 4 e, bij speciale tentoonstellingen 7 e.

Mythologie Leda col cigno: Leda en de zwaan. Volgens de Griekse mythologie bezoekt Zeus de koningsdochter Leda in de gedaante van een zwaan. Zij baart de 2 Dioskouren Kastor en Polydeukes (Castor en Pollux), die later de goden van de zeevaart en de ridders worden. Perseo e Medusa: Perseus en Medusa. Medusa met de levende slangen op haar hoofd kan alles wat leeft met haar blik doen verstenen. Perseus (de zoon van Zeus) is Medusa te slim af met een spiegel en hakt haar hoofd eraf. Uit het bloed van Medusa ontstaat het gevleugelde paard Pegasus.

Kaart p. 24

Il ratto delle Sabine: De Sabijnse maagdenroof is een Romeins verhaal. De Romeinen hebben een tekort aan vrouwen en nodigen de Sabijnen uit voor een wedstrijd. Tijdens de feestelijkheden roven de Romeinen de jonge Sabijnse vrouwen. Giuditta e Oloferne: De mooie Judith verlost Israel van de belegering door de Assyrische generaal Holofernes. Ze doet alsof ze hem helpt en zich door hem laat verleiden, maar drinkt hem onder tafel en onthoofdt hem. In de kunst zie je Judith vaak met het bloedende hoofd van Holofernes.

k u n s t pa r e l s

F lo r e n c e

Het zilvermuseum Hier kun je de enorme rijkdommen van de familie De’ Medici bewonderen. Niet alleen zilverwerk, maar ook een grote verzameling ivoor, antieke Romeinse vazen, porselein, glas, kristal, kleden, meubels en vele andere curiosa, die als cadeau gegeven werden. Museo degli Argenti, begane grond links in het Palazzo Pitti, å dgl 8.15-18, eerste en laatste ma van de maand gesloten, E 7 e incl Kledingmuseum en Bobolituin (> 30).

Bargello o

Brancaccikapel p

Adam en Eva worden uit het paradijs gegooid en schaamte en angst stralen van hen af terwijl ze hun naaktheid proberen te verbergen. Het fresco uit 1424 in de Brancaccikapel is het bekendste werk van Masaccio, en het was een grote inspiratiebron voor Leonardo da Vinci en Michelangelo. Masaccio’s fresco’s over het leven van de apostel Petrus nemen het grootste gedeelte van de kapel in beslag. Na een restauratie zie je de fresco’s nu weer in de oorspronkelijke mooie kleuren, en dit trekt kunstliefhebbers uit de hele wereld aan. Masaccio (1401-1428) wist in zijn korte leven het centraalperspectief te beheersen en meer diepte in zijn schilderijen te brengen. Santa Maria del Carmine (Brancacci in het rechterdwarsschip), å ma & wo-za 10-17, zo 13-17, E 4 e, reserveren noodzakelijk op t 055 276 8224 of 055 276 8558.

F lo r e n c e

Archeologisch Museum a

Hier vind je een imposante collectie Griekse, Egyptische, Romeinse en vooral Etruskische kunst. Wereldberoemd is het 65 centimeter hoge bronzen beeld van het vuurspuwende monster de Chimaera. Deze Chimaera heeft drie koppen: een leeuwenkop, een geitenkop op de rug en een slangenkop op de staart. De Etrusken maakten het beeld rond 400 voor Christus. Toen het in 1555 in Arezzo werd gevonden, werd het gezien als bewijs van de superioriteit van de Etruskische beelden ten opzichte van de Romeinse. Museo Archeologico, Via Capponi 5, å wisselend, E 4 e.

In de voetsporen van Michelangelo Michelangelo Buonarroti werd in 1475 geboren in het kleine Toscaanse stadje Caprese (> 74). In de daaropvolgende 88 jaar vestigde hij zijn naam als groot kunstzinnig genie. Hij was tekenaar, schilder, beeldhouwer en architect. Michelangelo was in de leer bij Ghirlandaio in Florence. Hij leefde afwisselend in Florence en in Rome, waar hij zijn meesterwerk leverde met de versiering van de Sixtijnse Kapel. Florence bezit veel van Michelangelo’s beste werken, en je kunt zeker een dag doorbrengen in de voetsporen van de meester, inclusief het Uffizi (zaal 25, > 35) en het Bargello (> 37). 38

Florence

Galleria dell’accademia s

Michelangelo’s imposante beeld van David (> 4 en 26) is de grote trekpleister van de Galleria dell’Accademia en maakt dit museum tot een van de drukst bezochte bezienswaardigheden van Florence. Vergeet ook niet zijn beeld van Mattheus (1508) en het dramatische De slaven (1523), dat het graf van paus Julius II had moeten sieren, maar dat nooit af kwam. Het museum heeft bovendien een mooie collectie schilderijen en sculpturen uit het 15e- en 16e-eeuwse Florence. Galleria dell’Accademia, Via Ricasoli 60, å di-zo 8.15-19, E 7 e, reserveren op t 055 238 8609.

mausoleum de' medici's d

Het mausoleum van de groothertogen kwam nooit helemaal af, maar is toch een overdadig gedenkteken. Uit de crypte bij de ingang loopt een trap omhoog naar de Kapel van de Prinsen (17e eeuw), die een overdaad van kleurrijke marmerkunst is. De achthoekige kapel heeft een diameter van 28 meter, en langs de wanden, waarop je onder andere de wapenschilden van 16 Toscaanse steden ziet, staan 6 sarcofagen, van Cosimo I, II en III, Ferdinando I en II en Francesco I. Een gang voert je ongemerkt via San Lorenzo’s rechterdwarsschip naar De Nieuwe Sacristie, waar Michelangelo van 1520 tot 1534 aan werkte, tot hij naar Rome werd geroepen. In de ietwat duistere ruimte zie je een paar van Michelangelo’s beste werken: twee beeldengroepen die twee betrekkelijk onbelangrijke hertogen, die jong stierven aan tuberculose en syfilis, verheerlijken. Links staat de bedachtzame Lorenzo II (14921519) en languit op de sarcofaag zie je Dageraad (de vrouw) en Schemering (de man). Aan de rechterkant staat de besluitvaardige hertog Giuliano (1479-1516, zoon van Lorenzo de Prachtlievende) en languit liggend op de sarcofaag zie je de Nacht (vrouw met uilen en masker) en de Dag (met wazige omtrekken). Het grafmonument van Lorenzo de Prachtlievende kreeg Michelangelo nooit af, maar je kunt wel het begin van de bouw zien: het beeld Madonna met Kind (links van de ingang) en zijn eenvoudige sarcofaag. Cappelle Medicee (aan de San Lorenzo gebouwd, maar ingang vanaf het Piazza Madonna aan de overkant), å dgl 8.15-17, om de zo/ma gesloten, E 6 e.

Kaart p. 24 en op achterflap

klassieke THEMA’s in de Kunst L’incoronazióne della Madonna: De kroning van Maria. Maria wordt vaak afgebeeld als een ‘hemelkoningin’, wat de overwinning van het christendom symboliseert. Madonna col Bambino: Maria met Kind. Maestà (majesteit): Maria zit op een majestueuze troon met het kindje Jezus. Vooral gebruikelijk in de 13e en 14e eeuw en in de steden waarvan Maria de beschermheilige was. Martirio di San Sebastiano: Het martelaarschap van Sint Sebastiaan. Tijdens de christenvervolgingen van de Romeinse keizer Diocletianus wordt Sebastiaan gedood door pijlen en een afranseling. Hij wordt halfnaakt afgebeeld en altijd met veel pijlen in zijn lichaam. Natività: De geboorte van Jezus. Pietà (medelijden, vroomheid): De rouwende Maria met het lichaam van Christus. Vermoedelijk kort nadat Christus van het kruis is gehaald. La sacra famiglia: De heilige familie: Jozef en Maria met het kindje Jezus. Resurrezione di Cristo: De wederopstanding van Christus. Testa di San Giovanni Battista: Johannes de Doper wordt onthoofd, omdat hij koning Herodes Antipas’ huwelijk met Herodias veroordeelde. Dit heeft veel kunstenaars geïnspireerd tot bloederige schilderijen met daarop het hoofd van Johannes op een schaal.

F lo r e n c e

Beeldend kunstenaars en beeldhouwers in de middeleeuwen en de renaissance ontleenden hun thema’s vaak aan de Bijbel. Hier volgen een paar favoriete thema’s. (De meeste musea vermelden de titels van de kunstwerken alleen in het Italiaans.) Adorazióne dei Magi: De Drie Koningen (de wijzen uit het Oosten) aanbidden het kindje Jezus. Adorazióne del Bambino: Maria en Jozef (en eventueel bisschoppen en hertogen uit dezelfde tijd) aanbidden het kindje Jezus. Annunciazióne: De Aankondiging. Maria krijgt van een engel te horen dat ze de zoon van God zal baren. Assunzióne della Vergine: Maria Hemelvaart. Cenàcolo: Het Laatste Avondmaal. Deposizione di Cristo nel Sepolcro: Christus wordt van het kruis gehaald en in het graf gelegd. Ecce homo: ‘Ziet, de Mens,’ zegt Pontius Pilatus over Jezus, wanneer hij Jezus als ‘koning’ met doornenkroon aan het volk toont. Een geliefd thema in de renaissance. Christus wordt weergegeven met doornenkroon en gebogen hoofd of met zijn beulen voor een spottende menigte. Il Giudizio universale: De dag des oordeels. De uitverkorenen komen in de hemel, verdoemden ondervinden de kwellingen van de hel. Il Sacrificio di Isacco: Abraham offert zijn zoon Isaac, maar wordt op het laatste moment tegengehouden.

De H erders aan b idden J ezus; Ee n p o p ul a i r t h e m a b i j k u ns t e n a a r s u i t d e M i d d e leeuwen. Hier een detail van he t d r i e lu i k va n H u g o va n d e r G o e s i n h e t Uffi z i .

Kaart p. 24

i n d e vo e t sp o r e n va n m i c h e l a n g e lo

F lo r e n c e

De onvoltooide, ruwe bakstenen façade past perfect bij het koopmansmilieu rond de San Lorenzokerk. Eigenlijk had Michelangelo in 1516 een marmeren façade ontworpen voor de kerk, die een weergave moest worden van de Italiaanse architectuur en beeldhouwkunst, maar de paus bedacht zich en gebruikte het geld voor De Nieuwe Sacristie en de bibliotheek. In 2007 kregen de inwoners van de stad een virtuele voorzijde op ware grootte te zien, naar Michelangelo’s ontwerp, en nu is er een debat gaande over de bouw van de façade. Volg Michelangelo over de prachtige binnenplaats van het klooster (ingang links van de façade) naar de bibliotheek van de familie De’ Medici, Biblioteca Medicea-Laurenziana. Cosimo de Oudere begon in de 15e eeuw met de boekenverzameling, maar pas toen Medicipaus Clemens VII Michelangelo in 1524 vroeg om een bibliotheek te bouwen, kreeg deze waardevolle collectie een waardige plek. Michelangelo loopt bijna vooruit op de barok met voluten, tweelingzuilen en lijsten op consoles. Zijn indrukwekkende trap, waarvan de treden lijken te stromen als een waterval, werd afgemaakt door Ammannati in 1559. De grootste kunstschat in de San Lorenzokerk is het laatste werk van Donatello: twee bronzen preekstoelen (1460) op zuilen. Het enorme fresco is geschilderd door Bronzino en stelt de beschermheer van de armen voor, Laurentius (San Lorenzo), een christelijke Romein die een martelaarsdood stierf op de brandstapel in het jaar 258. Biblioteca Medicea-Laurenziana, å ma-vr & zo 9-13.30, E 3 e. Basilica di San Lorenzo, å ma-za 10-17, zo 13.3017, E 3,50 e.

voetbal, en op die dag werd het zo gewelddadig, dat men de wedstrijd twee jaar stopte en eens ging kijken naar de strafbladen van de spelers. Binnen in de grootste franciscaner kerk van Italië, de Santa Croce, is er nauwelijks iemand die zich omdraait in zijn graf. Galilei, Michelangelo, Machiavelli en Dante kunnen veel ergere verhalen vertellen over geweld en machtsmisbruik door vorsten, veldheren en pausen. In de kerk, waar je gesprekken kunt voeren met de doden, en misschien hartkloppingen krijgt, net als de schrijver Stendhal (> 10), tref je veel grote Toscaanse genieën aan. De franciscanen begonnen de bouw van de Santa Croce in 1294, en de kerk werd in het midden van de 15e eeuw in gebruik genomen. De klokkentoren stamt uit 1842, en de façade was pas klaar in 1863. Links van de kerk staat een afschuwelijk beeld van Dante. Van binnen heeft de kerk een T-vorm. A. Het graf van Galileo Galileï. Vanwege zijn ketterse bewering dat de aarde zich rond de zon beweegt en daarom niet het middelpunt van het universum is, kreeg hij pas een christelijke begrafenis in 1737. B. Michelangelo’s graf, daar waar hij het wenste. Hij maakte ook de Pietà ter versiering van zijn graf, maar die is nu in het Dommuseum te zien (> 42). Het grafmonument voor de sarcofaag met de drie vrouwen, die schilderkunst, beeldhouwkunst en architectuur voorstellen werd gemaakt door Vasari. C. Dantemonument uit 1829. Dante ligt be-

Santa Croce 0

San Lorenzo f

30 m F

Kerken & musea Florence heeft genoeg kerken, kloosters en musea vol kunst en spannende verhalen om je een heel leven bezig te houden. Hieronder noemen we er een paar die er uit springen.

Ingang

Santa Croce g

Het piazza voor de Santa Crocekerk leek wel een slagveld met gewonde krijgers na de finale van de historische renaissancevoetbalwedstrijd die op 24 juni 2006. Het spel doet meer aan rugby en boksen denken dan aan 40

Florence

kloosterbinnenplaats het Santa Croce-museum

UBQ

Kaart p. 24

H e t s c h i l d e r i j va n d e a f da l i n g va n C h r i s t u s n a a r h e t d o d e n r i j k . H e t wa s b i j e e n ov e r s t r o m i n g b e s c h a d i g d g e r a a k t e n i s pa s g e l e d e n t e r u g g e k e e r d n a a r d e S a n ta C r o c e .

Kaart p. 24

kunstschatten in de omgeving beschadigd raakten. Op het schilderij zie je onder andere onschuldige kinderen die stierven voordat ze gedoopt werden en tussen de heidenen in limbo terechtkwamen (het voorgeborchte aan de rand van de hel) en Jezus, de verlosser, die met de overwinningsvlag aankomt in het dodenrijk. Basilica di Santa Croce, å ma-za 9.30-17.30, zo 13-17.30, E 5 e incl museum.

San Miniato al Monte h

Aan het einde van een lange, brede trap troont de kerk San Miniato al Monte op een heuveltop. De kerk wordt vaak gezien als de mooiste romaanse kerk in Florentijnse stijl. De kerk is al bijna 1000 jaar oud. De façade uit 1090 is met zijn geometrische figuren van groen marmer geïnspireerd op het Baptisterium. Het mozaïek toont Christus tussen Maria en de martelaar Minias. Binnen heeft het grote mozaïek in de apsis hetzelfde thema. De vloer van het middenpad is bekleed met prachtige mozaïeken met symbolen uit de dierenriem. Bekijk ook de kapel in het linkerzijschip, die is gebouwd voor de Portugese kardinaal Lusitania, die in 1459 in Florence stierf. In die tijd lieten de renaissancekunstenaars van de stad zich van hun kerken & musea

F lo r e n c e

graven in Ravenna; hij werd uit Florence verbannen. D. Monument ter ere van Niccolò Machiavelli (1469-1527), die vooral bekend werd door zijn boek Il Principe (> 16). Het monument is gemaakt door Innocenzo Spinazzi (1787). E. Donatello’s meesterwerk De Aankondiging (1430) in verguld reliëf. F. De sacristie: grootse, gerestaureerde fresco’s over de kruisiging en wederopstanding van Jezus. G. De Bardikapel: fresco’s over het leven van Franciscus van Assisi (> 110). De monniken die bij het doodsbed van Franciscus rouwen, is een van Giotto’s belangrijkste werken. H. Van hieruit heb je toegang tot de school voor leerbewerkers (> 32), waar je handwerkslieden in actie ziet en leren spullen kunt kopen. I. De Pazzikapel (1460) van de architect Brunelleschi wordt gezien als een meesterwerk binnen de Florentijnse renaissance. J. Het museum is ‘opgepimpt’ en midden in de oude eetzaal van de monniken zie je Agnolo Bronzino’s pas gerestaureerde schilderij Christus in Limbo (1552). Het schilderij is niet meer tentoongesteld geweest sinds de overstroming in 1966, toen de rivier de Arno 6 meter steeg en het schilderij en veel andere

naakte ruiters zijn de specialiteit van beeldhouwer Marino Marini (1901-1980). Zijn beelden van brons, terracotta en hout hebben bijna altijd een ruw oppervlak. Florence heeft niet veel musea voor kunst vanaf de 20e eeuw, maar Marini – die werd geboren in Pistoia en aan de kunstacademie van Florence studeerde – kreeg in 1988 zijn eigen museum in de voormalige San Pancraziokerk, die een sfeervolle ruimte biedt voor de aparte paarden met ruiters. Piazza San Pancrazio, å ma & wo-za 10-17, aug gesloten, E 4 e.

F lo r e n c e

museum Stibbert l

h e t D o m m u s e u m IS EEN VER B ORGEN PARELtj e d at a c h t e r d e d o m l i g t. H i e r z i e j e d e o r i g i n e l e Pa r a d i j s p o o r t va n G h i b e r t i .

beste kant zien. San Miniato al Monte, å dgl 8-19, E gratis.

Dommuseum j

Het dommuseum is leuk ingericht en bevat onder andere de originele Ghiberti-reliëfs van de paradijspoort (> 28) en kunstwerken van de oorspronkelijke façade, die in 1587 werd neergehaald. Je vindt hier ook veel andere originele kunstwerken die in de loop der tijd uit de dom en het Baptisterium zijn verwijderd. Bijvoorbeeld de Pietà van Michelangelo. Het werken daaraan werd iets te moeilijk voor hem op zijn oude dag. Uit frustratie hakte Michelangelo een arm af van Christus, en het werk werd hersteld en voltooid door zijn leerling Calcagni. Volgens Vasari is Nikodemus met kap heimelijk een zelfportret – het werk was bedoeld voor Michelangelo’s eigen graf. Bekijk ook Donatello’s houtsculptuur van Maria Magdalena (1455); een beetje macaber. Museo dell’Opera, Piazza del Duomo 9, å ma-za 9-19.30, zo 9-13, E 6 e.

Museum Marino Marini k

Weelderige vrouwen en mollige paarden met 42

Florence

Florence heeft niet veel attracties voor kinderen, maar dit grappige museum zal veel ogen doen twinkelen. De Schots-Italiaanse Frederick Stibbert (1838-1906) verzamelde in zijn huis met 64 kamers 50.000 dingen en spullen vanuit de hele wereld. Alles: van porselein en meubels tot een enorme wapenverzameling. Stibbert paste zijn huis aan, zodat een middeleeuws leger met paarden uitgestald in de woonkamer er bijna natuurlijk uitziet. Of een islamitisch Mogoelleger uit India. Of Japanse samoerai uitgerust met zwaard. Dit alles bevindt zich in een charmante villa met tuin. Museo Stibbert, Via Stibbert 26 (2 km n), g rondleiding ma-wo 10-13, vr-zo 10-17, E 6 e, b 31 of 32 van het Centraal Station.

leuk om te doen FiesolE æ

Als je uitstapt bij het eindstation van stadsbus 7, ben je op het Piazza Mino, dat het centrum was van het Etruskische Fiesole. In 283 voor Christus werd Fiesole door de Romeinen veroverd. Nu zijn vooral de cafés en restaurants hier populair, omdat ze boven de koepels en torens van Florence uitsteken. Je hebt een mooi uitzicht tijdens een wandeling over de Via San Francesco naar een terras bij het San Francescoklooster. Op het Piazza Mino (waar ook het toerismebureau i zit) staat een kerk uit 1028, en daarachter is de ingang naar het Romeinse theater. Dit theater uit circa 80 voor Christus bood plaats aan 2.000 toeschouwers. De overblijfselen liggen in een mooie omgeving en worden in juli en augustus gebruikt voor muziek- en theatervoorstellingen. Hier zijn ook de ruïnes van een Romeins bad en een Etruskische tempel en er is een archeologisch Kaart p. 24 en op achterflap

museum. Loop naar buiten via de museumwinkel. Sluit af met het kleine kerkmuseum Bandini (inclusief), dat naast de dom ligt. Area Archeologica, Via Portigbiani 1, å dgl 9.3019, ‘s winters gesloten op di, E 13 e incl musea, b 7 van het Centraal Station (Fiesole ligt circa 8 km ten noordoosten van het centrum van Florence).

Fiorentinastadion z

Kaart p. 24 en op achterflap

Teatro del Sale x

De grappigste en wonderlijkste restaurantbelevenis in Florence. TEATRO del SALE staat er boven de deuropening waar je een jaarlidmaatschap van de vereniging koopt voor 5 euro. Achter de antieke glazen deuren met rode gordijnen vind je iets wat doet denken aan een ouderwetse kruidenierswinkel met delicatessen. Hier lever je je kaartje voor ‘de voorstelling van die avond’ tegen de vaste prijs van 35 euro in. Vervolgens ga je zitten op een van de rode banken onder de kroonluchters in de bibliotheek. Om 19.30 uur schuift het gordijn opzij, en iedereen stuift de theaterzaal in om een tafeltje te bemachtigen op geschikte afstand van het toneel en het buffet. Water en wijn zijn onbeperkt, en je schept zelf op aan het buffet. Dat buffet lijkt een beetje aan de kleine kant voor zo veel mensen, maar de verklaring volgt al gauw, wanneer de langharige en witbebaarde kok Fabio Picchi tevoorschijn komt en al roepend het volgende gerecht presenteert. Picchi heeft een hekel aan lauwe buffetten en de hele avond door komt hij met het ene na het andere versbereide gerecht aanzetten uit de ruime keuken. Je ziet het keukenpersoneel aan het werk achter een grote ruit. Om circa 21.30 uur sluit de keuken. Stoelen en ogen worden nu gericht op het toneel, waar de voorstelling van die avond zal worden gepresenteerd. Elke avond is er een nieuwe, kleine voorstelling: gedichten, theater, comedy, jazz of alle andere denkbare vormen van muziek. Teatro del Sale (> 47).

Handig om te weten over Florence In Florence zijn de rode huisnummers voor commerciële bedrijven als winkels, restaurants en kantoren (aangegeven met de r van rosso achter het nummer). De blauw-zwarte nummers zijn voor gewone huizen en hotels (niet apart aangegeven). Je kunt in één straat dus twee keer hetzelfde nummer tegenkomen. Het is overigens normaal dat winkels en gebouwen meerdere nummers hebben (bijvoorbeeld 10-14r). i Op het Centraal Station vind je brochures leuk om te doen

F lo r e n c e

De voetbalclub Fiorentina begeeft zich de laatste jaren tussen de topclubs van Milaan en Turijn, maar je moet helemaal terug naar 1969 en 1956 om een gewonnen Italiaans kampioenschap te vinden. Daarentegen heeft de club de beker van Italië, Coppa Italia, al zes maal gewonnen – voor het laatst in 2001. Twee keer is Fiorentina gedegradeerd van de Italiaanse superliga serie A. De eerste keer was in 1993. Toen de degradatie een feit was, moest de ploeg het stadion uit gesmokkeld worden, vanwege razende supporters. De tweede keer was in 2002, toen de club failliet ging en een schuld had van zo’n 500 miljoen euro. De club werd gedegradeerd tot de C2-serie met de nieuwe naam Florentia Viola. De redder van de club en de nieuwe eigenaar Diego della Valle (de miljardair achter het schoenenmerk Tod’s) kocht de oude naam Fiorentina en de 300 bokalen van de club terug voor zo’n 2,5 miljoen euro. In 2004 was de club op miraculeuze wijze alweer terug in de serie A (met de juiste contacten is alles mogelijk in het Italiaanse voetbal). Stadio Franchi (ook wel Stadio Comunale) herken je aan de karakteristieke toren van Pier Luigi Nervi uit 1932. Het stadion werd gebouwd voor de wereldkampioenschappen voetbal in 1934. Dit was zo goed gedaan, dat er tot aan de wereldkampioenschappen van 1990 maar een paar kleine aanpassingen gedaan hoefden worden. Het stadion heeft 47.000 zitplaatsen met prijzen van circa 20 euro achter het doel, 25 tot 40 euro aan de lange zijde en 50 tot 100 euro voor de beste tribuneplaatsen. De wedstrijden worden normaal van september tot juni gespeeld op zondagen om 15.00 uur, maar er zijn ook avondwedstrijden. Het stadion ligt aan het einde van Viale dei Mille (3 km ten oosten van het Centraal Station). Voor topwedstrijden is het verstandig om enkele weken van tevoren kaartjes te kopen, bijvoorbeeld via de website van de club w acffiorentina.it of via w listicket.it. In Florence koop je de kaartjes

bijvoorbeeld in het stadion of een paar dagen van tevoren in de kleine kiosk op het Piazza Repubblica: Il chiosco degli sportivi. Stadio Franchi b 17 vanaf het Centraal Station.

F lo r e n c e

F l o r e n c e h e e f t m e e r d e r e g o e d e l e v e n s m i d d e l e n m a r k t e n . H i e r z i e j e M e r c at o C e n t r a l e ( > 3 1), m a a r o o k d e m a r k t va n S a n t ’A m b r o g i o ( > 3 3) i s e e n b e zo e k wa a r d.

en kaarten en kun je hotels boeken. Betere service krijg je bij de toerismebureau bij de zuidelijke uitgang: Piazza Stazione 4, of bij de Santa Crocekerk: Borgo Santa Croce 29r (zie kaart > 24). å ma-za 9-19, zo 9-14 (in de zomermaanden). i Via Cavour 1r (informatie over de hele provincie). t 055 290 832, å ma-za 9-18, zo 9-13. i w firenzeturismo.it (de officiële toeristensite van de stad), w firenze.net. T Florence SMN (Santa Maria Novella) is het Centraal Station. T Campo di Marte (bij het stadion – 2 km o). Hier stopt de nachttrein. b SITA, Via Santa Caterina da Siena 17r (bij het Centraal Station), t 055 478 2870, w sitabus.it. Rijdt onder meer naar Siena, Volterra, San Gimignano en Arezzo. b Lazzi, Piazza Stazione 4, t 055 283 878, w lazzi.it. Rijdt naar Lucca, Pisa, Viareggio et cetera. a Airoporto Galileo Galileï, Pisa, t 050 849 111. Bus of trein van/naar Centraal Station in Florence. w pisa-airport.com. Onder andere gebruikt door Ryanair. a Amerigo Vespucci, Florence (8 km nw), t 055 306 1300. Kleine luchthaven, bus van/naar het Centraal Station van 6-23 uur. 44

Florence

w aeroporto.firenze.it. b ATAF is het goed functionerende stadsbusnet van Florence, met veel verbindingen per uur. In het historische centrum rijden elektrische minibussen. Een kaartje koop je vóórdat je de bus in gaat in de automaat of bij een kiosk (tabacchi) Je stempelt het af in de bus. Kaartjes zijn bijvoorbeeld 1 uur, 24 uur, 3 dagen of 1 week geldig. y Alinari, Via San Zanobi 38r, t 055 280500, w alinarirental.com, of Florence by Bike, Via San Zanobi 120r, t 055 488 992, w florencebybike.it. Prijzen vanaf 2,50 e per uur of 14 e per dag. Ook verhuur van scooters. z Automobilisten wordt aanbevolen de parkeerplaatsen op de kaart, (> achterflap), te gebruiken. Parkeren kost 1-2 e per uur. Hotelgasten parkeren voor ongeveer 15 e per etmaal. Toeristen die een daguitstapje maken naar Florence, parkeren goedkoop door bij Florence-Zuid de snelweg te verlaten. Rij noordwaarts over de Via Agnelli en sla rechts af richting Bagno a Ripoli. Dan zie je meteen een grote parkeerplaats op de Viale Europa (Parcheggio Viale Europa), van waaruit stadsbussen 23 en 33 naar het centrum rijden.

Kaart op achterflap

I n h e t v o o r j a a r b e zo e k e n v e e l I ta l i a a n s e s c h o o l k l a s s e n F l o r e n c e . V o o r d e d o c e n t e n i s h e t n i e t a lt i j d e v e n m a kk e l i j k o m d e a a n d a c h t va n d e l e e r l i n g e n va s t t e h o u d e n .

Artsen: Tourist Medical Service, Via Lorenzo il Magnifico 59 (dicht bij het Piazza Libertà), t 055 475411 (24 uur per dag Engelstalige arts), å kliniek ma-za 11-12 & 17-18. Apotheek (24 uur open): Farmacia Comunale op het Centraal Station, t 055 216 761. Taxi: t 055 4798 of 055 4390.

Kaart p. 24

F lo r e n c e

Adressen

Gratis naar het museum Jongeren tot 18 jaar en 65-plussers hebben gratis toegang tot de nationale musea in Florence. Bijvoorbeeld: Uffizi, Palazzo Pitti, Bargello, Galleria dell’Accademia et cetera. Neem je paspoort mee als bewijs. Vaak krijg je ook korting in gemeente- en particuliere musea. Openingstijden veranderen constant. Ga voor up to date tijden naar i.

handig om te we ten over florence

overnachten

De leuk ste adressen

Florence nodigt uit tot een elegante en romantische hotelkamer. Dat kan vanaf 250 e per nacht. Besteed je je geld liever aan restaurants en shoppen, dan zijn er ook eenvoudige, maar schone tweepersoonskamers met douche op de gang vanaf 50 e per nacht. Voor hetzelfde geld, maar dan iets luxer verblijf je in een pension iets verder van het centrum. In Florence duurt het hoogseizoen van april tot oktober, en het is verstandig om een paar maanden van tevoren te boeken als je een leuke plek wilt hebben. Daarmee verzeker je je ook van een kamer aan de achterzijde en vermijd je het lawaai vanaf de straat. Op de officiële toeristenwebsite van de stad w firenzeturismo.it kun je de adressen van alle hotels, B&B’s, pensions, jeugdherbergen en campings vinden.

Hotels

Florence Promhotels, Viale Volta 72, t 055 553941 of 800 866022, w promhotels.it. Of kijk op w net-reserve.com. Voor meer informatie > 145/146. Bij aankomst boek je een hotel op het Centraal Station bij spoor 16, dagelijks van 8-20, t 055 238 1885.

Een pension of B&B boek je bij AB&BA, t 055 654 0860, w abba-firenze.it (tweepersoonskamers vanaf 50 e). Voor meer informatie > 146. ***** Four Seasons, Borgo Pinti 99, t 055 26261, w fourseasons.com. Totaal gerenoveerd paleis met 117 mooie kamers en suites. Tuin met zwembad. Centrale ligging. ***** Villa Olmi Resort, Via Olmi 4, Bagno a Ripoli (6 km zo), t 055 637 710, w villaolmiresort.com. Het hoofdgebouw La Villa heeft adellijke luxe met fresco’s op de muren, Murano-kroonluchters, breedbeeldtv en jacuzzi, waar zelfs Berlusconi zich thuis zou voelen. La Fattoria is in traditionele, Toscaanse landelijke stijl met terracottavloeren en balkenplafonds. Tuin met zwembad. **** Gallery Hotel Art, Vicolo dell’Oro 5, t 055 27 263, w lungarnohotels.com. Bijzonder in Florence met een jonge, internationale stijl. Fusion bar met sushi en ontbijt geserveerd op de sofa’s in de bibliotheek. *** Morandi alla Crocetta, Via Laura 50, t 055 234 4747, w hotelmorandi.it. Omgebouwd klooster met hoge plafonds. Rustig en met authentieke kamers. Privéparkeerplaatsen en centrale ligging. *** Scoti, Via Tornabuoni 7, t 055 292 128, w hotelscoti.com. Paleis uit de 15e eeuw met hoge plafonds. Eenvoudige, maar goede kamers. Centraal gelegen aan de Arno. *** Bencistà, Via Benedetto da Maiano 4, t 055 59 163, w bencista.com. Enorme villa op de hellingen van Fiesole. Enkele kamers en het restaurant bieden uitzicht over Florence. Parkeerplaatsen en goede busverbinding met het centrum. ** La Scaletta, Via Guicciardini 13, t 055 283 028, w lascaletta.com. Schone, eenvoudige kamers en een heerlijk gemeenschappelijk zonneterras. Centraal gelegen.

Bed & Breakfast

Antica Johlea, Via San Gallo 72, t 055 462 7296, w johanna.it. Heel knusse en smaakvolle kamers; echt een thuis. Dakterras. De website verwijst naar vier andere B&B’s met prijzen vanaf 85 e per kamer. Casa Pucci, Via Santa Monaca 8, t 055 216 560, w casapucci.artwork-inform.com. Gezellige kamers in 15e-eeuws huis. Weinig kamers, dus reserveren aanbevolen. Een 46

florence

kwartier van het Piazza Santo Spirito. Dei Mori B&B, Via Dante Alighieri 12, t 055 211 438, w deimori.it. Kleine, gezellige kamers. Mooie ligging tussen de dom en het Piazza della Signoria. Andere B&B’s: w residenzagiulia.com, w olgashouse.com, w firenze-bedandbreakfast.it.

hostels en campings

v Villa Camerata, Viale Righi 2-4 (6 km no, b 17A of 17B), t 055 601 451. Enorme 16e-eeuwse villa, midden in een park aan de rand van de stad. Circa 20 e inclusief ontbijt. v Archi Rossi, Via Faenza 94r, t 055 290 804, w hostelarchirossi.com. Fresco’s geschilderd door studenten van de kunstacademie fleuren het gebouw op. Terras en veel faciliteiten. Prijs 20-25 e inclusief

ontbijt en internet. Vlak bij het Centraal Station. v Ostello Monaco 34, Via Monaco 34, t 055 321018. Met een prijs van 20-50 e per persoon aan de dure kant, maar er zijn maximaal 2-4 personen per kamer met tv en airco. Vlak bij het Centraal Station. v Santa Monaca, Via Santa Monaca 6. t 055 268338, w ostello.it. Gevestigd in een klooster uit de 15e eeuw in de buurt van Santo Spirito. Per kamer 4-10 personen, voor circa 20 e per persoon. c Michelangelo, Viale Michelangelo 80 (bus 13 vanaf het station), t 055 681 1977, w ecvacanze.it. Centraler kan niet. Tussen de olijfbomen van Florence en uitzicht over het centrum van de stad. c Panoramico, Via Peramonda 1, Fiesole (bus 7 vanaf het station), t 055 599 069, w florencecamping.com. Mooie ligging in Fiesole met uitzicht over Florence. Zwembad.

***** Enoteca Pinchiorri (A), Via Ghibellina 87, reserveren noodzakelijk, weken van tevoren op t 055 242 777, w enotecapinchiorri. com. Een van de beste restaurants van Italië met drie Michelinsterren. Haute cuisine in een romantische omgeving. Probeer een keuzemenu met 5-10 kleine gerechten en bijpassende wijnen en verwacht een rekening van circa 225 e per persoon. Zo en ma gesloten. *** Paoli, Via Tavolini 12r, t 055 216 215. Dit is het oudste restaurant van Florence (geopend sinds 1824) met fresco’s op de wanden en een goede sfeer. Toscaanse keuken. Di gesloten. *** Trattoria Cibrèo-Cibreino, Via Macci 122r, t 055 234 1100. Dit zijn eigenlijk twee restaurants, maar het eten komt uit dezelfde keuken, die een begrip is in Florence. Ook eigenaar van Teatro del Sale (> 43). Cibreino is een rustieke en sfeervolle plek met degelijke streekgerechten voor redelijke prijzen. Cibrèo om de hoek (Via Verrocchio 8r) is de elegante variant, met oog voor detail. Zo en ma gesloten. ** Teatro del Sale, Via Macci 111r, t 055 200 1492, w teatrodelsale.com, å di-za, aug gesloten. Reserveren noodzakelijk, liefst een paar dagen van tevoren (> 43).

** Il Latini, Via Palchetti 6r, t 055 210 916. Ongedwongen en sfeervolle tent met typisch Toscaanse gerechten, zoals soepen en bistecca alla fiorentina. Ma gesloten. ** Coco Lezzone, Via Parioncino 26r, t 055 287 178. Ook al betekent de naam van het restaurant ‘de vieze kok’, er is zelden een gebrek aan klanten voor crostini, tomatensoep, T-bonesteak of de vele andere Florentijnse specialiteiten. ** Ruth’s, Via Farini 2, t 055 248 0888. Joodse, vegetarische gerechten met NoordAfrikaanse invloeden. Bij de synagoge. Gesloten op vrijdagavond, za en zo. ** Il Pizzaiuolo, Via Macci 113r, t 055 241 171. Absoluut een van de beste pizzeria’s van de stad met pizza in Napolitaanse stijl. Zo gesloten. ** Da Mario, Via Rosina 2r. Goedkoop en goed lunchen samen met de Florentijnen. Alleen geopend ma-za 12-15.30. Ga anders naar buurrestaurant Zà-Zà op het Piazza del Mercato 26r, dat ook ’s avonds open is en een terras heeft. ** Vico del Carmine, Via Pisana 40-42r (ietwat afgelegen), t 055 233 6862. Echte Napolitaanse pizza’s en wijn uit Campania. Zo gesloten. de leukste adressen

de leuk ste adressen

eten & drinken

uitg aan Het toerismebureau is een goede hulp bij het vinden van culturele evenementen, en anders is het de moeite waard om een paar euro uit te geven aan het maandblad Firenze Spettacolo, dat speciaal een Engelstalig gedeelte heeft, Florenscope, met daarin actuele gebeurtenissen en tentoonstellingen. Kaartjes voor theater, opera, klassieke muziek et cetera koop je bij Box Office, Via Alamanni 39 (bij het Centraal Station), t 055 210804, w boxol.it, å ma 15.30-19.30, di-za 10-19.30.

de leuk ste adressen

Cafés en ijssalons

Rivoire, Piazza della Signoria 5r (> 26). Giubbe Rosse, Piazza della Repubblica 13r. Giubbe rosse betekent rode jassen, en het café heeft nog steeds een beetje de intellectuele uitstraling van de tijd dat de futuristen hier kwamen (begin 20e eeuw). Tentoonstellingen van lokale kunstenaars en culturele evenementen. Terras. Gilli, Piazza della Repubblica 36r. Dit is het oudste café van Florence (uit 1733). Heel stijlvol met bewerkte plafonds, Muranokroonluchters en beleefde bediening. Ook terras. La Terrazza, boven in winkelcentrum Rinascente, Piazza della Repubblica 1, mist misschien charme, maar biedt daarentegen een mooi uitzicht over de daken en torens van de stad – vooral bij zonsondergang. Grom, Via Campanile (bij de dom), is de volgende kandidaat voor de titel ‘beste ijssalon van stad’. Tot middernacht koop je hier diverse ijssmaken, gemaakt van vers fruit van het seizoen, zonder kunstmatige toevoegingen. Perchè No, Via Tavolini 19r. Dit is een van de favoriete ijssalons van de Florentijnen, met smaken die je nergens anders vindt.

wijnbars en broodjes

Casa del Vino, Via Ariento 16r. Het interieur is bijna niet veranderd sinds 1890. Lekkere sandwiches of crostini. Ook verkoop van flessen goede wijn. Zo gesloten. La Canova di GustaVino, Via Condotta 29r. Gezellige wijnbar, waar je tussen de wijnrekken zit. 800 verschillende soorten om uit te kiezen, maar een kleine keuze als je alleen een glas wijn wilt proeven. Lekkere crostini, bruschetta, worst, kaas et cetera voor erbij. å ma-zo 12-24. 48

florence

’ino, Via Georgofili 3r. Super panini en een glas wijn voor ongeveer 4 e. Le Volpi e l’Uva, Piazza Rossi 1r. Grote keuze uit wijnen, waarvan je er veel gewoon per glas kunt bestellen. Op een warme dag relax je op het terras aan het plein met een glaasje en wat kleine gerechten. å ma-za 11-21.

MUZIEK

Let op, veel discotheken en nachtclubs zijn van juni tot en met augustus gesloten. Er zijn in deze periode wel veel festivals en concerten. Golden View, Via Bardi 58r, heeft vaak na sluitingstijd van het restaurant live jazz. Mooi uitzicht op de Ponte Vecchio. Plasma, Piazza Ferrucci 1r, is een nieuwe trendy muziekbar met kunst op 8 plasmaschermen, een verlichte waterval en een glazen bar. Jazz Club, Via Nuova Caccini 3, t 055 2479700, w jazzclubfirenze.com. De beste jazzclub, met liveoptredens van ma-za. Central Park, Via F. Macinante 2-4 (in het Cascinepark). Een van de sfeervolste discotheken in de stad, waar je ’s zomers ook buiten kunt dansen. Vaak draaien hier dj’s van Ibiza. Onder meer 5 dansvloeren en een internetbar. YAB, Via Sassetti 5r, t 055 215 160. You Are Beautiful, YAB, noemt zichzelf een ‘discopub’ en heeft een enorme dansvloer. Je ziet veel rood, glas en spiegels. Space Electronic, Via Palazzuolo 37, is een disco met clips, lasers en karaoke. Hier komen veel jongeren en schoolklassen uit Nederland, Denemarken, Duitsland et cetera.

shoppen Bottega d’Arte, Piazza Pitti 37r, is een kleine boekbinderswerkplaats uit 1856, waar de techniek van vader op zoon wordt doorgegeven. Hier verkopen ze onder andere handgeschept papier. Casini Firenze, Piazza Pitti 32r, verkoopt alleen Italiaanse mode en leren spullen tegen redelijke prijzen. Dames- en herenafdeling. Bologna, Piazza del Duomo 13r. De favoriete schoenwinkel van veel Florentijnen. Damesen herenschoenen. Alberti, Borgo San Lorenzo 45r en Via Pucci 16r, is de oudste muziekwinkel van Florence met een grote selectie Italiaanse muziek. Bartolucci, Via Condotta 12r, staat bomvol fantasierijk speelgoed. Alles is gemaakt van hout: hobbelpaarden, loopfietsjes, klokken, rammelaars – heel schattig allemaal. A Cozzi, Via Parione 37r, verkoopt gemarmerde papierwaren, een specialiteit van Florence. Hetzelfde verkoopt Il Papiro (Via Cavour 55r). Nogal prijzig, maar een soortgelijke kwaliteit vind je niet op de markt. Sbigoli Terrecotte, Via Sant’Egido 4r, bestaat al sinds 1850 en verkoopt traditioneel Toscaans beschilderd keramiek en terracotta. Gallori Turchi, Via Maggio 42r en 14r, is een van de vele antiekwinkels in de Via Maggio. Paperback Exchange, Via Oche 4r, heeft rond de 10.000 Engelstalige boeken. Veel over de Italiaanse cultuur en over reizen. Ook tweedehands boeken – en je wisselt hier makkelijk van reislectuur.

de leukste adressen

de leuk ste adressen

Het winkelen in Florence is in een hogere versnelling geraakt, met steeds meer exclusievemerkenwinkels, omdat de stad miljoenen koopkrachtige toeristen uit de hele wereld aantrekt. Tegelijkertijd zijn de meeste kleine winkeltjes wel bewaard gebleven, net als de werkplaatsen waar de geuren en de sfeer heel uniek zijn. Vooral de wijk Oltrarno (ten zuiden van de Arno) is een goudmijntje van vaak verrassende speciaalzaken, die heel authentiek zijn of uitsluitend lokale producten verkopen. Florence staat aan de top wat trendy kleding, schoenen, tassen en alles van leer betreft. In de wijk rond Via Tornabuoni kun je shoppen voor internationale merken of etalages kijken (> 32 Mode in Florence). Lees meer over de vele markten (> 30). In de wijk rond het Palazzo Pitti liggen veel interessante werkplaatsen, zoals bijvoorbeeld de houtwerkplaats Bartolozzi e Maioli (Via Maggio 13r), bronzenlijstenmaker Duccio Banchi (Via Serragli 10r), papierwaren Arte delle Carte (Lungarno Torrigiani 31), zilversmid Argenteria (Scrocciolo Pitti 12r) en kunstdrukker Sarubbi (Scrucciolo Pitti 11r). Officina Profumo Farmaceutica di Santa Maria Novella, Via Scala 16 (let op: níét op 16r), is heel sfeervol, met geurige parfums, zeep en andere verzorgingsproducten. Oorspronkelijk was het de apotheek van het klooster, en het unieke, antieke interieur uit de 18e eeuw is bewaard gebeleven.