Hou van Holland - natuur

2

HvH_Natuur_Voorwerk.indd 2

20-08-2010 16:08:59

3

holland is hot!

In Hou van Holland vind je 100 wandelingen door de mooiste natuurgebieden van Nederland. Hier ontdek je pas echt hoe divers onze natuur eigenlijk is. Brede Zeeuwse stranden, prachtige Friese meren, glooiend heuvellandschap, uitgestrekte polders, heide en bos. Het is er allemaal. En je vindt het ook allemaal in dit boek. Bekende gebieden als de Veluwe en de Sallandse Heuvelrug, maar ook nog vele onontdekte plekjes. Elke wandeling is aangevuld met de leukste adressen voor een kop kofďŹ e of een lekkere lunch, een boerderijwinkel of tips voor het huren van een bootje.

De wandelingen zijn stuk voor stuk geschikt voor een dagje uit.

Wil je langer van de natuur genieten, boek dan een kamer bij een van de vele leuke hotels en B&B’s.

Geniet en hou van Holland!

HvH_Natuur_Voorwerk.indd 3

24-08-2010 16:08:25

4

HvH_Natuur_Voorwerk.indd 4

20-08-2010 16:09:10

5

INHOUD 8

26

HAAKSBERGEN

86

BEEK

10

27

HAARLE

90

3

BERG EN DAL

14

28

HEEL

94

4

BERGEIJK

16

29

HEERLEN

96

5

BERGEN AAN ZEE

20

30

HEIJENRATH

100

6

BURGH-HAAMSTEDE

22

31

HEILOO

102

7

BUURMALSEN

26

32

HEINKENSZAND

106

8

BUURSE

28

33

HEINO

110

9

CALLANTSOOG

32

34

HOLLANDSCHE RADING

112

10

DALFSEN

36

35

HULSHORST

114

11

DE KOOG (TEXEL)

38

36

KALENBERG

118

12

DE LUTTE

40

37

KRAGGENBURG

120

13

DE MOER

44

38

LAGE VUURSCHE

124

14

DE RIJP

48

39

LAUWERSOOG

126

15

DE RIJP

50

40

LEERSUM

128

16

DEIL

52

41

LEMELE

130

17

DIEVER

54

42

LEUVENUM

132

18

DIEVER

58

43

LIEVEREN

136

19

DINTELOORD

60

44

LUTJEGAST

138

20

DOORN

62

45

MAASSLUIS

140

21

DRUNEN

66

46

MAASTRICHT

144

22

EPEN

70

47

MANTINGE

146

23

GOEDEREEDE

74

48

MARUM

150

24

GRAVELAND 'S

78

49

MILHEEZE

152

25

GRAVELAND 'S

82

50

MODDERGAT

156

1

BAKKEVEEN

2

HvH_Natuur_Voorwerk.indd 5

20-08-2010 16:09:10

6

HvH_Natuur_Voorwerk.indd 6

20-08-2010 16:09:10

7

51

NAARDEN

158

76

ROGGEL

236

52

NIEUWKOOP

162

77

RUINEN

238

53

NOORDEINDE

166

78

SANTPOORT

242

54

NORG

168

79

SCHERPENZEEL

246

55

NUNSPEET

172

80

SCHIERMONNIKOOG

248

56

OIRSCHOT

174

81

SCHIN OP GEUL

252

57

OISTERWIJK

178

82

SCHOORL

256

58

OISTERWIJK

182

83

SLENAKEN

258

59

OLDENZAAL

186

84

SWARTBROEK

260

60

OMMEN

188

85

TEXEL

262

61

ONSTWEDDE

192

86

TIENGEMETEN

266

62

OOIJ

194

87

TUBBERGEN

270

63

OOSTERHESSELEN

196

88

VORDEN

272

64

OSSENZIJL

200

89

VROUWENPOLDER

274

65

OTTERLO

202

90

WAALRE

276

66

OVERVEEN

206

91

WAARDER

280

67

OVERVEEN

210

92

WANNEPERVEEN

282

68

PAESENS

212

93

WEERT

286

69

PATERSWOLDE

214

94

WESTERVELDE

288

70

PATERSWOLDE

216

95

WINTERSWIJK

290

71

PLASMOLEN

218

96

WOERDEN

292

72

PUTTEN

222

97

WOLFHEZE

294

73

REEUWIJK

226

98

WORMER

298

74

RHEDEN

228

99

ZEEWOLDE

300

75

ROCKANJE

232

100

ZUNDERT

302

HvH_Natuur_Voorwerk.indd 7

20-08-2010 16:09:10

8

dwalen door de friese bossen Bakkeveen

1

Op de grens tussen Friesland en Drenthe ligt landgoed De Slotplaats: tweehonderd hectare bos met oude bomen, prachtige lanen, vennen en een bijzonder huis.

kamperen Kamperen kan vlakbij De Slotplaats bij De Wâldsang.

Je kunt hier ook een fiets of een kano huren om de omgeving na de wandeling op een andere manier te verkennen. www.waldsang.nl

Landgoed De Slotplaats werd ooit ingericht voor de houtproductie. Tegenwoordig wandel je er door een gebied waar de natuur het weer steeds meer voor het zeggen krijgt. De wandeling begint bij Theehuys De Slotplaats ➊, gevestigd in een monumentale 19e-eeuwse boerderij. Ooit stond hiervoor een groot slot, het Blauwhuus, nu is alleen deze voormalige boerderij nog over. Je kunt de wandeling beginnen of eindigen met een grote pot thee met scones, appeltaart of een muffin.

Wil je ze allemaal proeven? Bestel dan een complete high tea, maar misschien is dat meer iets voor na afloop. De gemarkeerde route die je kunt volgen, begint naast het VVV-gebouw ➋ aan de Foarwurkerwei. Volg vanaf de parkeerplaats de blauw-gele paaltjes.

Als je naar het weiland kijkt, zie je dat het bos ➌ aan je rechterhand ruim een meter hoger ligt. Het is op kunstmatige ophogingen aangelegd, zogenoemde rabatten, zodat het meer kans op overleven had op de natte bodem. Verderop loop je door een afwisselend stuk bos, waar struikhei en dophei nog herinneren aan het voormalige heidelandschap. Aan de picknicktafels ➍ kun je pauzeren. Loop verder naar de rand van het bos. Hier kom je bij het Koningsdiep ➎, een beekje dat ooit is rechtgetrokken en op deze plek - om overstromingen

HvH_Natuur_A-D.indd 8

20-08-2010 15:43:04

9

Eetcafé De Brink Wie ’s avonds, als het theehuis dicht is, nog iets wil eten in de buurt, gaat naar eetcafé De Brink in Bakkeveen. In de zomer is er vaak wat te doen voor de deur, aan de centrale Brink. www.eetcafedebrink.nl

tegen te gaan - is voorzien van een sluisje. Verderop stuit je op een aantal mooie vennen ➏.

Reeën vinden in het bos een goede schuilplaats en roofvogels nestelen graag in de hoge naaldbomen. Je wandelt over de Zwarte Singel, waar in de verte een spookachtige boom staat, midden op het pad, door schaduw omringd. Dichterbij gekomen zie je dat het er een van zeven eeuwenoude beuken ➐ is. Je passeert nog een paar watertjes en ook de vroegere sterrenschans ➑, met een uitkijkplatform vanwaar je de stervormige wallen mooi kunt overzien. Waarschijnlijk was dit een oefenschans, die door een wiskundige was aangelegd.

Iets verderop ligt het eindpunt van de route al. Bospaviljoen De Dwaler ➒ is een leuke plek om na afloop op het terras te lunchen of koffie te drinken. Met als extra attractie voor de kinderen: ronddwalen in een van de drie doolhoven.

HvH_Natuur_A-D.indd 9

adressen Theehuys De Slotplaats

➊

Foarwurkerwei 3, Bakkeveen 0516 - 541 333 www.slotplaats.nl Open wo-zo 10.00-17.00 uur Bospaviljoen De Dwaler

➒

Mjûmsterwei 16c, Bakkeveen 0516 - 542 328 www.dedwaler.nl Open varieert per seizoen, zie website

20-08-2010 15:43:08

10

vergezichten over de grens Beek

2

Voorbij Arnhem en boven het Duitse Emmerich ligt het Bergherbos. Een heuvelachtig gebied dus reken op hier en daar wat geklim. Maar de vergezichten over de akkers, dorpjes én over de grens vormen je beloning.

Je start deze route bij Uitspanning ’t Peeske ➊, een leuke plek om midden in het bos te genieten van koffie met taart of een uitgebreide lunch of high tea.

Kinderen kunnen op de speelplek een boshut bouwen met zelfgesprokkeld hout. Vanaf ’t Peeske volg je de paaltjes met rode pijlen. Wandel op kruisingen waar paaltjes ontbreken, steeds gewoon rechtdoor. In het Bergherbos ligt een aantal bronnen. Ze ontstonden doordat regen op de stuwwallen viel en er aan de randen weer uit sijpelde. De karpervijver ➋, die tijdelijk dienstdeed als stuwmeer voor een watermolen, is ooit ontstaan uit de bron Groot Peeske. Even verderop ligt nóg een voormalige bron: Klein Peeske ➌, die er met zijn rijk begroeide bodem wat natuurlijker uitziet.

Loop verder langs de rand van het bos, waar je uitkijkt over uitgestrekte akkers ➍. Terug in het bos kruis je een wat breder pad ➎, waarna de route verdergaat over een wat avontuurlijker en smal bospaadje waar je af en toe moet bukken voor laaghangende takken.

Hier begint een klim naar het hooggelegen punt ➏, vanwaar je door de bomen heen net het Duitse dorp Elten kunt zien liggen.

HvH_Natuur_A-D.indd 10

20-08-2010 15:43:12

11

luxe lunchen Voor een luxe lunch, ga je na de wandeling naar Zeddam. Hier ligt midden in de bossen en op het hoogste punt van de Montferlandse heuvels restaurant Graaf van den Bergh. Er is een mooi zomerterras en na de maaltijd is het ďŹ jn om de benen nog even te strekken op het landgoed. www.landgoed-montferland.nl

HvH_Natuur_A-D.indd 11

20-08-2010 15:43:17

12

A

5

10

11

N 33

Landgoed De Bijvanck 50

1 2 9

BEEK

Bergherbos

SE

W

EG

G

ES SW

SEWE

KE

K o r t e rbosch

4

EG

E LT E N

EK

PE

3

BE

61

8 Duitsland

5 Hulzenberg

7

‘s-HEERENBERG 6

STOKKUM 12

Het hoorde van 1949 tot 1963 nog bij Nederland.

achter de molen In Zeddam staat de oudste nog in bedrijf zijnde windkorenmolen van Nederland.

Leuker nog is het museum achter de molen: in een oude boerderij staan allerlei voorwerpen uitgesteld uit het boerenleven van vroeger tijden. Museumboerderij De Gilde Koat ligt aan de Bovendorpsstraat.

HvH_Natuur_A-D.indd 12

In het bos zie je onder de bomen veel adelaarsvarens, die op sommige plaatsen wel manshoog zijn. Het betekent dat dit bos echt heel oud is. Loop verder over de Hulzenberg naar een volgend uitzichtpunt ➐, waar je uitkijkt op ’s-Heerenberg en het plaatsje Stokkum met zijn molen aan de rechterkant. Het pad is vaak omzoomd door allerlei veldbloemen, zoals de helblauwe korenbloem. Wanneer je het bos weer in loopt, zie je vooral douglassparren ➑ die ooit voor de houtproductie zijn aangepland. De inhammen langs het pad dienen ervoor om het water op te vangen tijdens zware regenval en het pad zo enigszins begaanbaar te houden. Bijna bij het eindpunt zie je wat een mensenhand van de natuur kan maken: uit boomstronken zijn houten huisjes en een zitje gehakt ➒. Na afloop is er in de omgeving, behalve ’t Peeske, nog een aantal leuke restaurantjes waar je al die fijne natuurervaringen eens goed kunt laten bezinken. Pannenkoekenhuis De Sprokkelaar ➓ of Eetcafé Samsam in Beek bijvoorbeeld. Of ga naar ’t Klaphek in Stokkum: leuk als je met kinderen komt, want er is een speeltuin en een speelkamer.

20-08-2010 15:43:20

13

adressen Uitspanning ’t Peeske

Kasteel Huis Bergh ➐

Peeskesweg 12, Beek, 0316 - 532 804 www.peeske.nl Open dagelijks vanaf 10.00 uur Pannenkoekenhuis De Sprokkelaar

➓

Sint Jansgildestraat 77, Beek 0316 - 532 699, www.sprokkelaar.nl

Aan de rand van het verder niet zo interessante dorp ’s Heerenberg ligt een van de grootste kastelen van ons land: Huis Bergh.

Er is een uitgebreide kunstcollectie, je kunt een wandeling maken om het kasteel, of op het terras van de theeschenkerij uitrusten van de wandeling. In de oude verdedigingstorens zijn hotelkamers. Niet goedkoop, wel bijzonder. www.huisbergh.nl

Open mei-okt ma & wo-vr vanaf 16.00 uur, za-zo vanaf 12.00 uur; nov-apr za-zo vanaf 12.00 uur

Wild eten

Eetcafé Samsam Sint Jansgildestraat 52a, Beek 0316 - 532 054 www.eetcafesamsam.nl Open dagelijks vanaf 11.00 uur ’t Klaphek ’s-Heerenbergseweg 2-4, Stokkum 0314 - 661 228 www.tklaphek.nl Open apr-sep dagelijks vanaf 11.00 uur;

Wild eten doe je het beste in de Achterhoek. Er zijn bijna dertig aanbevolen restaurants waar je goed wild kunt eten, die je allemaal kunt vinden op www.wildetenindeachterhoek.nl. In de buurt van het Bergherbos zijn twee chique opties. Toine Smulders, twee jaar geleden uitgeroepen tot beste kok van de wereld, kookt in een statige villa aan de Rijn in het plaatsje Tolkamer.

Iets noordelijker, in de Montferlandse bossen, ligt het Tolhuis.

Een klassiek restaurant, maar dat hoort er een beetje bij. www.copera.nl, www.hettolhuis.com

okt-mrt vr-zo vanaf 11.00 uur

HvH_Natuur_A-D.indd 13

20-08-2010 15:43:21

14

smalle bospaden over flinke heuvels berg en dal

3

Ten oosten van Nijmegen ligt de Ubbergse Heuvelrug. Een kuitenbijtertje, want de hoogteverschillen kunnen oplopen tot wel negentig meter boven NAP. Prachtige bossen en glooiende weilanden wisselen elkaar af.

voor de kinderen Als je met kinderen gaat wandelen, is Amusementspark Tivoli een leuke aanvulling. Met een achtbaan, botsboten en een minireuzenrad zijn ze weer even stil, of juist niet natuurlijk.

Geschikt voor kinderen van twee tot twaalf jaar. Er is ook een midgetgolfbaan en je kunt er terecht voor een ware Golf Experience. www.parktivoli.nl

HvH_Natuur_A-D.indd 14

Beek is een leuk, toeristisch dorpje en ligt tussen de Ubbergse Heuvelrug en de Ooijpolder.

Het dankt zijn naam aan de vele bronnen die overal op de heuvelrug ontspringen. Ooit was er in het dorp, dankzij het schone beekwater, een bloeiende wasindustrie. Tegenwoordig is het een geliefd vakantieoord met talloze restaurants en cafÊs. Aan de rand van Beek staan imposante bosvilla’s, even verderop sta je midden in de bossen. De heuvelrug is ontstaan tijdens de tweede ijstijd. De ijstong die door de IJsselvallei oprukte, zorgde ervoor dat er een stuwwallenlandschap ontstond tussen Nijmegen en Kleef. Eerst beland je in het Keteldal, waar de ongerepte natuur begint.

Wat is het hier ontzettend mooi! Je wandelt door uitgestrekte bossen, langs glooiende weilanden. Je beklimt flinke heuvels over mooie smalle bospaden. Prachtig, maar best pittig! De hoogteverschillen in het gebied lopen op van circa twintig tot negentig meter boven NAP. Tussen Beek en Berg en Dal ligt natuurreservaat de Duivelsberg. Dit gebied

20-08-2010 15:43:24

15

afrikaans uitstapje In het Afrika Museum in Berg en Dal waan je je even in een andere wereld. Je kunt een kijkje nemen in Afrikaanse huizen van stro of leem, of houten huizen op palen.

Ook kleurige potten, pannen en maskers ontbreken niet. www.afrikamuseum.nl

ligt op een stuwwal en is tot beschermd gebied verklaard vanwege het bijzondere en unieke landschap. Overal staan statige oude eiken. Een bospad heeft aan weerskanten tamme kastanjebomen staan. Men vermoedt dat de Romeinen ze hebben geplant voor de voedselvoorziening. Als je eenmaal bij de bosrand bent aangekomen, zie je glooiende, felgroene weilanden met zogenoemde vlechtheggen. Het zijn afscheidingen, gemaakt van gevlochten wilgenhout. Een stevige wandeling maakt hongerig. Bij pannenkoekrestaurant De Duivelsberg kun je terecht voor een lekkere ouderwetse pannenkoek. Ook de grens met Duitsland komt in zicht. Je ziet het aan de stenen grenspalen. Gek idee dat je aan de overkant van de weg ineens in het buitenland staat. Startpunt van de route (10 kilometer) is het VVV-kantoor in Beek-Ubbergen.

Volg de groene houten paaltjes met N70 erop.

adressen Pannenkoekenrestaurant

➊

De Duivelsberg

Duivelsberg 1, Berg en Dal 024 - 684 14 39 www.pannenkoek.nl Afrika Museum

➋

Postweg 6, Berg en Dal 024 - 684 72 72 www.afrikamuseum.nl Amusementspark Tivoli

➌

Oude Kleefsebaan 116, Berg en Dal 024 - 684 44 44 www.parktivoli.nl

HvH_Natuur_A-D.indd 15

20-08-2010 15:43:35

16

de belgische grens over Bergeijk

4

In de groene Brabantse Kempen ligt Plateaux, dat samen met het naburige Belgische Hageven één groot natuurgebied vormt.

De route gaat dwars door bos, heide en vloeiweiden.

Deze route begint bij de parkeerplaats bij de werkschuur van Natuurmonumenten ➊.

Al snel wandel je het bos ➋ in, waar zo’n zeventig jaar geleden grove en Corsicaanse dennen zijn aangeplant. Op open plekken tussen de dennenbomen krijgen ook loofbomen een kans. Ter hoogte van nummer ➌ op de kaart raakt het pad even de heide. Er grazen hier Galloway-runderen om te voorkomen dat de heide dichtgroeit met bomen en struiken.

Kom je de koeien zelf niet tegen, dan toch in ieder geval hoefafdrukken of een flinke koeienvlaai. Ook komen er in het gebied volop reeën en konijnen voor. In de herfst kun je met wat geluk zelfs kraanvogels zien, die hiervandaan naar het zuiden trekken. De vloeiweiden ➍ zijn in de negentiende eeuw aangelegd door boeren die hun land met een ingenieus systeem voorzagen van water. Met stenen aquaducten, kanaaltjes en greppels verzekerden ze zich van een constante toevoer van water uit de Maas naar de weilandjes, waardoor die geschikt werden als hooiland.

HvH_Natuur_A-D.indd 16

20-08-2010 15:43:36

17

Strand in Brabant Op een warme dag is het lekker om na de wandeling een duik in het frisse water te nemen. Midden in het bos bij Eersel ligt het E3 strand met helderwit zand van de bosrand.

Liggen in het gras kan ook, net als zitten op het paviljoenterras met een drankje en een snack. www.edriestrand.nl

HvH_Natuur_A-D.indd 17

20-08-2010 15:43:51

18

Deze manier van watertoevoer is recent hersteld. In de herfst kleuren de weiden paars door de krokusachtige herfsttijloos.

Ook bloeien er in het voorjaar orchideeën en sleutelbloemen.

openluchttheater Als je toch in de buurt bent, kijk dan meteen wat het programma is van theater De Hunnebergen, een bijzonder openluchttheater in het bos bij Bergeijk. Eigenlijk maakt het niet uit welke voorstelling je hier bekijkt, de sfeer is prachtig. www.hunnebergen.nl

HvH_Natuur_A-D.indd 18

Net buiten de vloeiweiden staat een grote eik, met daaronder een grenspaaltje ➎: hier begint België. Vroeger werden deze palen soms stiekem verzet om meer land te verkrijgen. Zo’n onverplaatsbare ‘grenseik’ was veel betrouwbaarder. Over een karakteristieke eikenlaan ➏ wandel je terug naar de parkeerplaats. Langs de route kun je nergens een drankje of hapje krijgen, maar net over de grens aan de Luikersteenweg vind je Eetcafé De Hutten ➐. Verder ten noorden van de wandeling ligt De Zwaan ➑.

Dit grand café & restaurant heeft een terras aan het dorpsplein van het plaatsje Borkel en Schaft. Ga aan de overkant van de grens ook even langs bij het Bezoekerscentrum De Wulp ➒. Het ligt in Neerpelt en je kunt er veel informatie vinden over de natuur in PlateauxHageven. Er zijn ook een insectentuin en een kinderhoek en je kunt er koffie, thee of een Belgisch biertje drinken.

20-08-2010 15:43:55

19

adressen

Acht Zaligheden

Werkschuur Natuurmonumenten

➊

Barrier 15a, Bergeijk Eetcafé De Hutten

➐

Luikersteenweg 626, Lommel 0032 - 11 82 30 28, www.dehutten.com Open dagelijks 10.00-24.00 uur Grand Café & Restaurant De Zwaan

➑

Mgr. Kuijpersplein 16-18 Borkel en Schaft

Er zijn acht dorpen in de Brabantse Kempen die op ‘sel’ eindigen, allemaal typische, gezellige Kempische dorpen. De Acht Zaligheden worden ze genoemd. Ga bijvoorbeeld naar Eersel. Het streekmuseum, in een oude Kempische boerderij, heeft allerlei informatie over de acht uitverkozen dorpen. De Markt staat bekend als een van de mooiste pleintjes van Brabant en er zijn verschillende gezellige cafés voor koffie en taart. Kijk ook even binnen bij de delicatessenwinkel van Ad Kuyten aan de Markt 33; hij won diverse prijzen. www.achtzaligheden.nl

040 - 206 83 26, www.zwaanborkel.nl Open dagelijks vanaf 10.00 uur Bezoekerscentrum De Wulp Tussenstraat 10, Neerpelt 0032 - 11 80 26 77, www.dewulp.net Open wo 13.00-17.00 uur, za-zo 14.00-18.00 uur

HvH_Natuur_A-D.indd 19

Naar BelgiË

➒ Wil je een langere wandeling maken, dan kun je vanaf hetzelfde startpunt ook een grensoverschrijdende route van 8,5 kilometer volgen die zowel door Plateaux als door het Belgische Hageven loopt. www.natuurmonumenten.nl

20-08-2010 15:44:03

20

de hoogste duinen van nederland bergen aan zee

5

De Schoorlse Duinen behoren tot de mooiste van Nederland.

Nergens zie je ze breder en hoger. In 2005 werd het gebied zelfs tot het meest aantrekkelijke natuurgebied van Nederland verkozen. Er ligt een netwerk van zeker honderd kilometer aan verharde en onverharde wandelpaden.

bijzonder hotel Blooming Hotel is een bijzonder hotel midden in de bossen van het duingebied de Schoorlse Duinen. In de zomer kun je hier heerlijk buiten eten op een van de drie mooie terrassen en daarna lekker luieren in een hangmat in de Blooming duinpan. Het hotel heeft een eigen stukje strand in Bergen aan Zee, exclusief voor gasten. www.blooming-hotels.com

HvH_Natuur_A-D.indd 20

Het gebied is groot en ver weg van de bewoonde wereld. Bijna nergens hoor je snelwegen of zie je lelijke buitenwijken opdoemen. Pure, ongerepte natuur dus, een paradijs voor natuurliefhebbers. Zoek je rust, dan kom je ook ruimschoots aan je trekken.

Het landschap is glooiend en overal ruik je de zilte zeelucht. Open duinen worden afgewisseld met dichte naald- en loofbossen en natte vlakten. Op sommige plaatsen mag het zand zelfs stuiven, zoals in De Kerf, het gat in de eerste duinenrij waarbij het zeewater in de achterliggende duinvallei kan stromen bij storm als de wind van zee komt. Er ontstaan spontaan nieuwe duintjes en kuilen. Het duin ‘wandelt’ als het ware. De zandhagedis vertoeft graag in het zand. Ook graafbijen en -wespen zijn er te vinden. De duinen zijn broedgebied van de groene specht, houtsnip en nachtzwaluw. Uniek zijn de heidevelden.

Die vind je bijna nergens in de duinen. Het zand in de Schoorlse duinen is zeer kalkarm en daardoor kan er heide groeien.

20-08-2010 15:44:10

21

eten & cultuur Zilte Zoen is een leuk adres om iets te eten of te drinken. Het ligt aan de boulevard in Bergen aan Zee. In Bergen zelf kun je een hapje eten bij Fabel’s Eten & Drinken en restaurant Bergen Binnen. Als je nog tijd over hebt, stap dan Museum Kranenburgh binnen. www.ziltezoen.nl

Op sommige plekken in het gebied groeien zoutminnende planten als schorrekruid, zeeaster, zeekool en strandbiet. Alle seizoenen zijn hier prachtig. In de winter, als de rijp op de takken ligt, is het er betoverend en stil. In de lente laten de vele vogels flink van zich horen. In juni en juli staan tienduizenden dennenorchissen in bloei, je ziet her en der een tapijt van de kleine witte orchideeën. Als je erlangs loopt, ruik je een licht indringende zoete geur. In augustus kleurt de heide prachtig paars en in de herfst groeien er ruim achthonderd soorten paddenstoelen. Startpunt van de route (10 kilometer) is Blooming Hotel in Bergen. Volg de witte en blauwe markering. Bij verschillende ingangen van het terrein staan automaten waar je voor een klein bedrag een toegangskaart voor het duingebied kunt kopen.

adressen Blooming Hotel

➊

Duinweg 5, Bergen 072 - 582 05 20 www.blooming-hotels.com Prijs tweepersoonskamer vanaf € 105 per nacht, inclusief ontbijt Zilte Zoen

➋

C.F. Zeilerboulevard 12, Bergen aan Zee 0900 - 945 839 636, www.ziltezoen.nl Museum Kranenburgh

➌

Hoflaan 26, Bergen 072 - 589 89 27 www.museumkranenburgh.nl

HvH_Natuur_A-D.indd 21

20-08-2010 15:44:17

22

bos, duinen en de zee Burgh-Haamstede

6

Slot Haamstede ligt midden in het dorp Burgh-Haamstede.

Het is er verrassend rustig als je door het slotbos en de aangrenzende duinen wandelt. Hier heeft een kudde shetlandpony’s het voor het zeggen.

Slot Haamstede ➊ wordt nog altijd door een particulier bewoond. Daarom is het kasteel slechts via georganiseerde excursies te bezoeken, maar langs de slotmuur heb je er ook goed zicht op. Start de wandeling voor de poort van het slot, midden in Burgh-Haamstede. Ga rechtsaf en volg bij de kerk de bocht naar rechts. Links van het pleintje met de linde ligt de leuke Pannekoekenmolen De Graanhalm ➋, waar je een lekkere volkorenpannenkoek van zelfgemalen Zeeuwse vlegeltarwe kunt eten. De molen is ook te bezoeken en er is een leuk winkeltje met een speeltuin. Ga op het pleintje rechtsaf de Moolweg in, die een mooi zicht op het slotbos biedt. Vanaf het informatiebord links ➌, iets voorbij de toegangslaan naar het kasteel, volg je de rood-groene paaltjes. Al gauw zul je tussen de struiken gehinnik horen. Dat komt uit de keel van de shetlandpony’s die de Zeepeduinen begrazen en ze daarmee openhouden. Aan het begin van je route kom je enkele oude bunkers uit de Tweede Wereldoorlog ➍ tegen.

HvH_Natuur_A-D.indd 22

20-08-2010 15:44:22

23

Bekend bolusoord Vlakbij het beginpunt van de route zitten twee bakkerijen waar je broodjes voor onderweg kunt halen: de ouderwetse bakker In de Soete Suikerbol en bakker Sonnemans. De laatste heeft een groot terras en een bomvolle winkel waar behalve de beste bolussen van Zeeland, allerlei Zeeuwse specialiteiten te krijgen zijn (Hogeweg 13, Burgh-Haamstede).

HvH_Natuur_A-D.indd 23

20-08-2010 15:44:26

24

Tegenwoordig houden vleermuizen er graag hun winterslaap.

puur eten en slapen Restaurant De Perenboom, achter het kerkje in Burgh-Haamstede, heeft een lounge, een à la carte restaurant en een bistro met een eenvoudigere kaart. Chef Martijn Mastenbroek serveert pure gerechten die zoveel mogelijk uit de streek komen; natuurlijk zit daar de Oosterscheldekreeft bij. En trouwens, je kunt hier ook slapen. www.deperenboom.nl

HvH_Natuur_A-D.indd 24

Ga bij het paaltje met het groene pijltje ➎ linksaf en volg een klein stukje van deze groene aanlooproute. Wandel bij het witte pijltje rechtsaf en volg vanaf daar de witte route. Na een flink stuk duinen kom je uit in het bos van Staatsbosbeheer ➏. Weer buiten het bos wandel je door een open vlakte ➐ waar vogels als de graspieper, bergeend en wulp graag broeden. Verderop ligt, verstopt achter het groen, een ijsbaan ➑. Bij strenge winters kun je er nog op schaatsen. Waar je weer uitkomt bij de groene aanlooproute ➒ ga je linksaf. Pak de rode route weer op ➎.

Een mooi plekje om nog even bij stil te staan is het duinmeer ➓, waar een vogelkijkscherm zicht biedt op allerlei zee- en moerasvogels.

Vanaf het informatiebord wandel je dezelfde weg terug naar Burgh-Haamstede. Na afloop kun je tegenover het slot naar de Regtkamer , een leuke plek voor lunch- of koffietijd.

Het gebouw, waarin ook Hotel Bom is gevestigd, heeft een leuke ouderwetse sfeer. Niet zo gek, het gebouw is al meer dan driehonderd jaar oud.

20-08-2010 15:44:27

25

adressen Slot Haamstede

2x naar het museum

➊

Ring 2, Burgh-Haamstede 035 - 655 99 55 Alleen toegankelijk tijdens Natuurmonumentenexcursies Pannekoekenmolen De Graanhalm

➋

Burghseweg 53, Burgh-Haamstede 0111 - 652 415

Schouwen-Duiveland is meer dan zon, zee, strand en natuur. In Ouwerkerk (twintig kilometer van Burgh-Haamstede) ligt het Watersnoodmuseum dat laat zien wat er gebeurt als de dijken doorbreken zoals tijdens de Watersnoodramp in 1953. Er zijn veel persoonlijke documenten, foto’s, filmbeelden en radioberichten uit die tijd. Ook leuk: De Burghse Schoole in Burgh-Haamstede. In het museum is een klaslokaal uit 1880 tot in de details ingericht. www.watersnoodmuseum.nl, www.burghseschoole.nl

www.pannekoekenmolen.nl Open dagelijks mrt-okt 12.00-20.00 uur

De zee zien

Hotel Bom & Restaurant De Regtkamer Noordstraat 2, Burgh-Haamstede 0111 - 652 229, www.hotel-bom.nl Open dagelijks 11.30-21.00 uur

HvH_Natuur_A-D.indd 25

Zo dichtbij, dan wil je natuurlijk even de zee zien. Ga dan naar Nieuw-Haamstede. Vlak bij de vuurtoren zit restaurant De Torenhoeve; hiervandaan wandel je zo naar het strand. www.torenhoeve.nl

20-08-2010 15:44:29

26

boomgaarden rond Buren Buurmalsen

7

Vooral in het voorjaar lijkt het feest in de Betuwe. Overal staan de fruitbomen in bloei. Een perfect landschap om de wandelschoenen aan te trekken en te struinen over dijkjes, langs boomgaarden en door oude vestingstadjes met een boeiende historie. De route loopt van Buurmalsen naar Buren.

tuinen kijken In Appeltern, aan de andere kant van rivier de Waal, ligt een groot modeltuinenpark. Op vijftien hectare grond vind je er meer dan tweehonderd voorbeeldtuinen van bekende tuin- en landschapsarchitecten, met wel zestig verschillende vijvers en honderd verschillende terrassen.

Er is onder meer een trendtuin, exotische tuin, grijze stadstuin, Japanse tuin en serretuin. www.appeltern.nl

HvH_Natuur_A-D.indd 26

In de Betuwe bevind je je midden tussen de appel- en laagstam kersenboomgaarden.

In de middeleeuwen had elk landgoed zijn eigen boomgaard. De bordjes in de boomgaard geven het type kersen aan: Merchant, Summit, Kastor, Kordia en Lapin. Er bestaan zoveel soorten en smaken! De zanderige grond van de Betuwe is ideaal voor tuinbouw en fruitteelt, en wordt wel gezien als de beste landbouwgrond van Nederland. Ook de omgeving van de Gelderse dorpjes Buren en Buurmalsen is de Betuwe ten top. Als je van Buurmalsen naar Buren loopt, zie je al snel het kerktorentje van Buren. In de verte kronkelt het riviertje de Korne, een zijtak van de Linge. Buren is een meer dan zeshonderd jaar oud vestingstadje met veel historische panden, een waag, een stadspoort met poortgebouw, middeleeuwse stadsmuren en grachten. In het dorp vind je ook een oud voormalig weeshuis en kenmerkende kasteelhuizen. Buren profileert zichzelf als Oranjestad. In 1551 trouwde Willem van Oranje

20-08-2010 15:44:32

27

fietsen en varen Langs het schilderachtige riviertje de Linge kun je prachtig fietsen. In het voorjaar is dat helemaal top, met overal bloeiende fruitbomen langs de route. Je kunt natuurlijk ook varen op de Linge.

Bij de Betuwse Stromen in Enspijk zijn zowel kano’s, kajakken als fietsen te huur. Hapje eten?

Restaurant De Swaen in Buren is een goede optie. www.deswaen.net

hier met Anna van Egmond. Toen Prins Willem-Alexander in 1986 de Elfstedentocht reed, gebruikte hij als pseudoniem W.A. van Buren. Ook Buurmalsen heeft beroemde relaties. De betovergrootvader van de achtste president van de Verenigde Staten, Martin van Buren, komt er oorspronkelijk vandaan.

Buren is toeristisch, maar de moeite waard. Overal zijn leuke winkeltjes, vooral veel op interieurgebied. In de molen ‘Prins van Oranje’ kun je vers gemalen meel kopen. Als de wieken draaien is de ‘Prins’ open en wordt er koren gemalen, meestal op zaterdag. Op het terras bij de stadspoort kun je koffie drinken, voordat je het dorp weer uit wandelt. Langs weilanden en boerderijen loop je weer terug naar Buurmalsen. Startpunt van de route (10 kilometer) is de parkeerplaats bij de kerk in Buurmalsen aan de Rijksstraatweg. Volgens de overlevering zou de kerk van Buurmalsen zijn gesticht door een metgezel van aartsbisschop Willibrord.

HvH_Natuur_A-D.indd 27

adressen ➊

De Tuinen van Appeltern Walstraat 2a, Appeltern

0487 - 54 17 32, www.appeltern.nl Open: mrt-nov ma t/m zo 10.00-17.00 uur De Betuwse Stromen

➋

Lepelstraat 5a, Enspijk, 0345 - 65 12 69 www.kano.nl www.lingeweb.nl Open: apr-nov 9.00-17.00 uur Restaurant De Swaen

➌

Voorstraat 10, Buren 0344 - 57 14 70, www.deswaen.net Open di-zo 11.00-21.00 uur

20-08-2010 15:44:34

28

paradijs voor vogels en kikkers Buurse

8

Deze route gaat langs eindeloze heidevlakten, kikkerpoelen en plassen. Je kunt er zeldzame vogels als de kraanvogel of de zilverreiger spotten. En je ziet een stukje van Duitsland.

De route begint net over de Duitse grens bij de Haarmühle ➊. Drink bij het gelijknamige restaurant ➋ een lekkere Eiskaffee of het terras of proef van de Duitse hapjes. Een traktatie die je natuurlijk ook voor het einde van de tocht kunt bewaren. De molen is zeker een bezoek waard. De huidige molen is 350 jaar oud, maar al in de veertiende eeuw stond er een molen op dezelfde plek. De watermolen draait nog steeds. Loop langs de Haarmühle, steek de beek over en volg verderop de bocht naar rechts. Langs een voormalig productiebos ➌ loopt het pad naar de heide ➍. Ga het klaphekje door, waarna je de Schotse hooglanders kunt ontmoeten die hier grazen. Ze houden de heide open nu er geen schapen meer worden geweid. Textielfabrikant Van Heek was de vroegere eigenaar van dit gebied. Behalve het productiebos liet hij ook een eikenlaan ➎ aanleggen. Speciaal voor de boomkikker zijn er drassige moerasveldjes gecreëerd, waarvan je er rechts een ziet liggen ➏. Hier leven onder meer heikikkers, kamsalamanders en boomkikkers. In het voorjaar hoor je ze volop roepen.

HvH_Natuur_A-D.indd 28

20-08-2010 15:44:39

29

Leuk om te doen Na de wandeling is het heerlijk relaxen in recreatiepark Het Rutbeek, aan de rand van Enschede.

Het gebied was oorspronkelijk een ontginningsgebied, maar is omgetoverd tot een afwisselend terrein met bossen, water, stranden, ligweiden en weilanden. Verder is er van alles te doen: van schaatsen tot skiĂŤn en van wakeboarden tot vliegeren. www.hetrutbeek.com

HvH_Natuur_A-D.indd 29

20-08-2010 15:44:44

30

Blijven slapen In Haaksbergen, tegen het natuurgebied Witte Veen aan, ligt New Earth Circle; een B&B, theetuin, winkel en wellnesscentrum in één. Ideaal voor wandelaars die een dagje langer in de regio willen vertoeven. www.benboverijssel.nl

HvH_Natuur_A-D.indd 30

Door een moerasbos wandel je naar de rand van het hoogveen ➐. Dit restant hoogveen is vanwege de kwetsbaarheid en zeldzaamheid niet toegankelijk.

De naam Witte Veen komt overigens van het eenjarig wollegras en veenpluis die het hoogveen in de bloeitijd wit kleuren. De heide ➑ hier is vergrast. Even verderop kom je bij de observatieschuur ➒. In het erachter gelegen ven kun je vogels spotten. Verderop loop je door een klaphekje een bijzonder ‘oerwoud van rododendrons’ ➓ in. Pauzeer na een paar stille vennetjes bij het vogelscherm aan de Gervingshoekweg. Afhankelijk van het seizoen laten de wilde eend, de slobeend, de kuifeend, de grauwe gans en de dodaars zich hier zien. Tijdens het trekseizoen is er een kans dat je de zeldzame kraanvogel spot.

Maar alleen als je heel stil bent en jezelf onzichtbaar maakt, het beest is namelijk nogal schuw. Loop verder langs de oude boerderij Het Markslag . Na een laatste stukje bos kondigt Duitsland zich alweer aan. Nog een laatste drankje in Duitse sferen en dan weer op naar Nederland waar je tot slot nog even langs kunt gaan bij pannenkoekenboerderij en kaasmakerij Erve de Hooge Esch in Buurse .

Er hangt een gezellige ‘boerenbontsfeer’. Kijk zeker ook even in het kaaswinkeltje.

20-08-2010 15:45:34

31

adressen Haarmühle

➋

Besslinghook 57, Ahaus-Alstätte 0049 - 256 793 190 www.haarmuehle.de Open dagelijks apr-okt 9.00-22.00 uur; nov-mrt 10.00-22.00 uur Bezichtiging molen altijd mogelijk tijdens openingstijden restaurant

Schloss Ahaus Na de wandeling zijn er twee mogelijkheden: terugkeren naar Nederland of meer van de Duitse sfeer proeven. Kies je voor het laatste, ga dan naar het plaatsje Ahaus, tien kilometer verderop.

Er is een aantrekkelijk autovrij deel en in het hart van de stad ligt een 17e-eeuws kasteel dat te bezichtigen is.

Vooral het schoolmuseum, in een van de barokke gebouwen van het slot, is leuk om te bezoeken. www.ahaus.de

Vogelkijkscherm Gervingshoekweg, Buurse

naar enschede

Erve de Hooge Esch Alsteedseweg 38, Buurse 053 - 569 64 29 www.erve-de-hooge-esch.nl Kaaswinkel open wo-zo 11.00-17.00 uur; jul-aug ook ma-di, pannenkoekenhuis open wo-zo 11.00-19.00 uur; jul-aug ook ma-di

HvH_Natuur_A-D.indd 31

In Twente draait het veel om de natuur, maar op nog geen kwartiertje van de heide zit je middenin de cultuurstad van Twente: Enschede. Alles is op loopafstand en de Grote Markt is een goede uitvalsbasis om de stad te ontdekken. Het Rijksmuseum Twenthe is het grootste kunstmuseum van de regio en Restaurant 10 is een aanrader voor een goede lunch of diner. Vergeet vooral de wijk Roombeek niet, de bijzondere nieuwe wijk die ontstond na de vuurwerkramp. www.rijksmuseumtwenthe.nl, www.restaurant10.nl

20-08-2010 15:45:37