ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ// Η ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ by Παπαδούλης Μάριος

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ Η ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ΜΑΡΙΟΣ ΠΑΠΑΔΟΥΛΗΣ

επιβλέπων καθηγητής: ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΣΠΥΡΟΣ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

//Θα ηθελα να ευχαριστήσω θερμά τον επιβλέποντα καθηγητή μου Σπύρο Παπαδημητρίου και την φίλη μου Βάντα για την συμβολή τους στην εξέλιξη αυτής της εργασίας.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ //ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΜΙΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ //ΕΙΣΑΓΩΓΗ

//ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 08

ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ

ΟΙ ΤΕΧΝΙΤΕΣ ΤΟΥ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ

ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ ΕΙΧΕ ΩΣ ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΗ

ΠΩΣ Ο ΑΝΟΙΧΤΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ ΕΙΣΑΓΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Η ΜΑΖΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟ

ΠΟΙΟΣ ΕΧΤΙΣΕ ΤΟ DUOMO;

Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΔΙΧΩΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ

Ο ΑΝΟΙΧΤΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΟΛΥΔΙΑΣΤΑΤΩΝ MODULAR

ΠΩΣ Η ΠΡΟΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΑΝΟΙΓΕΙ ΝΕΟΥΣ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ΣΤΟΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ

ΟΡΙΣΜΟΣ

ΤΟ OPEN DESIGN MOVEMENT

ΠΩΣ Η ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΜΟΝΑΔΩΝ ΚΑΨΟΥΛΩΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΝΕΤΑΙ ΣΤΙΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΩΝ ΧΡΗΣΤΩΝ CAPSULE LIVING ΠΩΣ ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΕΤΥΧΕ; Η ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΤΗΣ ΜΕΓΑΔΟΜΗΣ

32 32 36 37

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ //Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ

//ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΩΣ ΟΙ ΧΡΗΣΤΕΣ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑΝ ΝΑ ΕΠΕΚΤΕΙΝΟΥΝ ΤΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΜΕ ΤΗΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ;

//ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 78 42

ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΕΥΚΟΛΟ ΝΑ ΜΟΙΡΑΖΕΙΣ ΣΥΝΤΑΓΕΣ ΠΑΡΑ ΟΛΟΚΛΗΡΑ ΚΕΙΚ

ΑΠΟ ΤΟ MULTI-DIMENSIONAL MODULAR ΚΑΙ ΤΗΝ METAARCHITECTURE ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΤΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ

Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΟΤΙΒΩΝ-ΠΡΟΤΥΠΩΝ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΠΟΥ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ 52 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑ ΣΥΜΒΑΛΕΙ ΣΤΗΝ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΤΟΥ ΟΡΕΓΚΟΝ UNIT 19 URBAN VILLAGE PROJECT

52 59 73

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

//ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η συγκεκριμένη ερευνητική εργασία εξετάζει τη συμβολή του ανοιχτού κώδικα στην αρχιτεκτονική. Με την έννοια ανοιχτός κώδικας εννοούμε την ελεύθερη πρόσβαση του χρήστη στη διαδικασία του σχεδιασμού καθώς και στην δυνατότητα συμμετοχής, παρεμβολής, παρέμβασης με στόχο τη βελτίωσή του. Συγκεκριμένα, γίνεται αντιπαραβολή του ανοιχτού κώδικα με το κίνημα του μεταβολισμού ως προς το φιλοσοφικό και το συνθετικό του υπόβαθρο. Παράλληλα, αναλύεται ο ρόλος του αρχιτέκτονα σε μία πραγματικότητα όπου ο σχεδιασμός πραγματοποιείται με διαδικασίες ανοικτού διαλόγου. Ταυτόχρονα, προβάλλεται η έννοια του χρήστη – τεχνίτη που συμμετέχει άμεσα τόσο στον σχεδιασμό όσο και στην υλοποίηση του προϊόντος. Επιλογικά, γίνεται συγκριτική ανάλυση της κάψουλας – κατοικίας του μεταβολισμού με την κατοικία ανοιχτού κώδικα κατασκευής ως προς την υλοποίηση, την ποιότητα των χώρων και την δυνατότητα τροποποίησής τους. Τέλος, γίνεται αντιπαράθεση της συνθετικής δομής των καννάβων του Kisho Kurokawa μ’αυτήν των καννάβων των κτιρίων της ΙΚΕΑ.

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ

//ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ορισμός Ο όρος ανοιχτός κώδικας είναι δάνειο από την αγγλική γλώσσα1. Οι προγραμματιστές και οι παραγωγοί χρησιμοποίησαν μια ποικιλία όρων, μέχρι να επιλέξουν τον όρο «Ανοιχτός Κώδικας» ο οποίος έγινε ευρέως αποδεκτός. Η άνοδος του διαδικτύου καθώς και η ανάγκη για συνεχή ανανέωση του πηγαίου κώδικα2 κατάφεραν να εδραιώσουν τον όρο. Το κίνημα του ανοιχτού κώδικα επέτρεψε στους δημιουργούς την αυτόβελτίωση της ποικιλομορφίας των μοντέλων παραγωγής, των μονοπατιών επικοινωνίας, και των διαδράστικων κοινοτήτων.3 Πρόκειται για έναν κώδικα λογισμικού που επιτρέπει την ελεύθερη καθολική πρόσβαση στο σχεδιασμό ή στο προσχέδιο ενός προϊόντος καθώς και στην αναδιανομή του, επιδιώκοντας την καλυτέρευσή του. Οι ερευνητές βλέπουν τον ανοιχτό κώδικα ως μια ειδική περίπτωση ανοιχτής συνεργασίας καθώς όλοι οι συμμετέχοντες μπορούν να αλληλεπιδρούν ελεύθερα για την δημιουργία του κατάλληλου προϊόντος. Τέλος, έχουν ως βασικό στόχο να φτιάξουν ένα προϊόν με μεγάλη οικονομική αξία.

1. αγγλικά:open source 2. δηλαδή: μια σειρά εντολών σε μια γλώσσα προγραμματισμού 3. “Ανοιχτός Κώδικας - Βικιπαίδεια.” .https://el.wikipedia.org/wiki/%CE% 91%CE%BD%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CF%84%CF%8C%CF%82_%CE% 9A%CF%8E%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CF%82. Πρόσβαση στις 18 Οκτ. 2019.[Η χρήση της Βικιπαίδεια ως πηγή για τον «ανοιχτό κώδικα» έγινε διοτί η βικιπαίδεια είναι ένα από τα βασικά παράγωγα της φιλοσοφίας του Ανοιχτού Κώδικα]

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

11 Οι τεχνίτες του ανοιχτού κώδικα Ο Ρίτσαρντ Σέννετ αναφέρει ότι ο τεχνίτης συνδέεται με το έργο και τις ηθικές αξίες. Τον προβάλλει ως τον τεχνικό που έχει χρησιμοποιήσει τα εργαλεία του για το συλλογικό καλό. Επίσης,αντιπαρέβαλε τους υφαντές στην αρχή της βιομηχανικής επανάστασης με τους προγραμματιστές του Linux. To Linux πρόκειται για ένα ελεύθερο λογισμικό4 όπου οι χρήστες μπορούν να το τροποποιήσουν ελεύθερα.5 Έτσι και ο ανοιχτός κώδικας έχει μετατρέψει τον παθητικό χρήστη ενός προϊόντος σε χρήστη - τεχνίτη. Ο χρήστης τεχνίτης επεμβαίνει συστηματικά και άμεσα στον σχεδιασμό και στην υλοποίηση του προϊόντος, προσφέροντας τις δικές του τροποποιήσεις στους υπόλοιπους χρήστες. Ο Eric Raymond κάνει μία διάκριση ανάμεσα σε δύο τύπους δωρεάν λογισμικού. Ο πρώτος τύπος είναι το πρότυπο «Καθεδρικός Ναός» στο οποίο μία κλειστή ομάδα προγραμματιστών αναπτύσσουν τον κώδικα και μετά τον κάνουν προσιτό στον καθένα. Ο άλλος τύπος, είναι το πρότυπο «Παζάρι» στο οποίο ο καθένας μπορεί να συμμετάσχει μέσω του διαδικτύου στην παραγωγή του κώδικα. Για παράδειγμα, το λογισμικό Linux αποτελεί ένα ηλεκτρονικό «παζάρι». Μεταβαίνοντας στην εξέταση του κινήματος του Open Design movement μπορούμε να διακρίνουμε με ευκολία τις ομοιότητες του λογισμικού Linux με άλλες κοινότητες. Όπως, του Thingiverse6, του OpenStructures7 και άλλων ιστοτόπων ανοιχτού κώδικα σχεδιασμού. Η λογική του ανοιχτού κώδικα είναι απλή: όσοι περισσότεροι εμπλέκονται στην ανάπτυξή του, τόσο πιο εύκολα θα λύνονται τα προβλήματά του. Ειδικότερα, 4. free software 5. Κατά τον Σέννετ όλοι οι καθημερινοί εργάτες είναι τεχνίτες – δημιουργοί 6. “Thingiverse.” https://www.thingiverse.com/. Πρόσβαση στις 20 Οκτ. 2019. 7. “OpenStructures.” https://openstructures.net/. Πρόσβαση στις 20 Οκτ. 2019.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ

τους εμπλεκόμενους με την συγγραφή ενός κώδικα και τους σχεδιαστές του ανοιχτού κώδικα, ο Σέννετ τους ονομάζει δημιουργούς. Ακόμη, υποστηρίζει ότι οι δημιουργοί έχουν ως στόχο την επίτευξη ποιοτικών έργων και αυτό πρέπει να είναι το βασικό στοιχείο της ταυτότητας του τεχνίτη και ιδιαίτερα του εκπολιτιστή τεχνίτη. Οι σύγχρονοι τεχνίτες σχηματίζουν κοινότητες και έχουν ως αυτοσκοπό να αποδείξουν στον υπόλοιπο κόσμο ότι η λογική του ανοιχτού κώδικα μαζί με τον σχεδιασμό του ανοιχτού διαλόγου οδηγούν σε αποτελέσματα άριστης ποιότητας. Μάλιστα, θα μπορούσε εύλογα κανείς να παρομοιάσει τους ιστότοπους ανοιχτού κώδικα με μεσαιωνικά εργαστήρια, που υλοποιούν συλλογικά και ανώνυμα, διατηρώντας την επωνυμία μόνο της περιοχής στην οποία εδράζονται. Αντιστοίχως, τα «διαδικτυακά» μεσαιωνικά εργαστήρια υλοποιούν ανώνυμα το όνομα του προϊόντος που χρησιμοποιούν - τροποποιούν. Τα μεσαιωνικά εργαστήρια λειτουργούσαν σαν ένα οικογενειακό σπίτι. Ο αρχιμάστορας ήταν ο «πατέρας της οικογένειας» ο οποίος είχε τον πρώτο λόγο αλλά και την υποχρέωση να γαλουχήσει και να διδάξει τα «παιδιά» του. Η κατασκευή στον μεσαίωνα είχε μία ιερή διάσταση, όπως και η οικογένεια. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είχε και μία αντίστοιχη δομή. Επιπρόσθετα, ένα μεσαιωνικό εργαστήριο δεν είχε ατομικές ενέργειες και αναγνωρίσεις. Η υλοποίηση ήταν συλλογική και ανώνυμη. Ο ανταγωνισμός, η πρωτοτυπία και η επωνυμία δεν είχαν προκύψει ακόμη στον μεσαίωνα και αυτό είχε ως αποτέλεσμα η κατασκευή να αποτελεί μία αργή διαδικασία. Η αναγέννηση μετέτρεψε τον αρχιμάστορα σε καλλιτέχνη, όπου καλλιεργούσε την επωνυμία του μέσα από την αναγνώριση της πρωτοτυπίας του. Παράλληλα, ο μάστορας μετατράπηκε σε εργάτης και αντλούσε την γνώση του απλά από το περιβάλλον. Ελπίζοντας ότι κάποια στιγμή θα γίνει αυτός ο πρωτομάστορας με το δικό του εργαστήριο. Ωστόσο, στους καιρούς που διανύουμε, ο ανταγωνισμός υπάρχει και μάλιστα κυριαρχεί. Πρόκειται για έναν μεγάλο «αγώνα» όπου θα επικρατήσει ο καλύτερος. Συγκεκριμένα ,η επωνυμία και η πρωτοτυπία είναι αυτά τα στοιχεία που θα βοηθήσουν στην επιτυχία και κατά επέκταση στην πώληση

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ενός προϊόντος. Από τη μία, η επωνυμία εξατομικεύει τον τεχνίτη και εξασφαλίζει την πώληση ενός προϊόντος. Από την άλλη, η πρωτοτυπία αποτελεί εξέλιξη της τεχνογνωσίας και προφυλάσσεται πίσω από διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Συνεπώς, η γνώση και η εξέλιξη των προϊόντων παραμένει σε κλειστό κύκλο εκπολιτιστών τεχνιτών, που κυνηγούν την αναγνώριση ανάμεσα στους συναδέλφους τους. Αντίστοιχα, η ιδέα του ανοιχτού κώδικα επανάφερε την ιδέα ενός μεσαιωνικού εργαστηρίου με την εισαγωγή πολλών νεωτερισμών στον τρόπο λειτουργίας του. Η κυριότερη αλλαγή ήταν η κατάργηση της ιεραρχίας μεταξύ των τεχνιτών. Ως επακόλουθο, δόθηκε η δυνατότητα κάθε χρήστης - τεχνίτης να συμβάλει στη διαδικασία τροποποιώντας το προϊόν, δίχως να δίνει κάπου αναφορά. Μάλιστα, κάθε νέος χρήστης-τεχνίτης μπορεί να τροποποιήσει το προϊόν ανάλογα με τις ανάγκες του. Καθώς, ο αριθμός των χρηστών αυξάνεται, η εξέλιξη του προϊόντος προσανατολίζεται προς τις εκάστοτε απαιτήσεις τους. Συνεπώς, η διαδικασία εξέλιξης του προϊόντος είναι μια «bottom up»8 διαδικασία. Παράλληλα, εξαιτίας του διαδικτύου έχουμε σημαντική αύξηση των χρηστών - τεχνιτών του ανοιχτού κώδικα απ’ αυτών του μεσαιωνικού εργαστηρίου. Η δομή του μοιάζει με έναν παγκόσμιας κλίμακας μεσαιωνικό εργαστήριο στοχεύοντας στην παραγωγή ανταγωνιστικών προϊόντων. Η επωνυμία του εργαστηρίου είναι το ίδιο το όνομα του προϊόντος αλλά και η διαδικασία παραγωγής του.9 Παρ’ όλα αυτά, ένα παγκόσμιας κλίμακας μεσαιωνικό εργαστήριο μοιάζει ουτοπικό. Διότι στον νεωτερικό κόσμο η παρακίνηση για ποιοτική εργασία έχει δύο προσεγγίσεις. Η πρώτη είναι η ηθική προσταγή και η δεύτερη ο ανταγωνισμός. Από την μία, σύμφωνα με την ηθική προσταγή ο τεχνίτης πρέπει να παράγει με γνώμονα το κοινό συμφέρον, αποσκοπώντας σε ηθικές απολαβές και στη διαιώνιση του συλλογικού πνεύματος. Από την άλλη, στο κλίμα του ανταγωνισμού ο αρχιμάστορας έχει μετατραπεί πλέον σε καλλιτέχνη και τα έργα του αποτελούν προϊόντα πρωτοτυπίας, τα οποία φέρουν την δική του επωνυμία. Με τις απολαβές του τεχνίτη(καλλιτέχνη) να 8. Μία διαδικασία από κάτω προς τα πάνω 9. Σέννετ, Ρ.(2011). Ο Τεχνίτης. Θεσσαλονίκη: ΝΗΣΙΔΕΣ, σελ 10.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ

είναι υλικές, η αναγνώριση είναι αποκλειστικά του ίδιου και όχι του εργαστηρίου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι άνθρωποι να γίνονται ατομιστές και να νοιάζονται μόνο για το δικό τους συμφέρον. Η λογική του ανοιχτού κώδικα συνδέει αυτές τις δύο προσεγγίσεις. Συγκεκριμένα, ο τεχνίτης πασχίζει να είναι ανταγωνιστικός ενάντια σε ιδιωτικούς φορείς, λαμβάνοντας την ηθική απολαβή, ότι η ιδεολογική του εργασία προσφέρει στο γενικό καλό και είναι πιο ποιοτική. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα των προγραμματιστών Linux που έχουν θέσει τον δικό τους ιδεολογικό πόλεμο ενάντια στους τεράστιους εταιρικούς κολοσσούς, οι οποίοι κρατάνε τα συστήματα τους κλειστά. Έτσι, αποδεικνύεται κάθε φορά ότι οι συλλογικές διαδικασίες και ο ανοιχτός διάλογος μπορούν να αποφέρουν πιο γρήγορα αποτελέσματα στην επίλυση προβλημάτων. Συνεπώς, σ’ αυτή την προσέγγιση μπορούν να συνυπάρξουν και ο τεχνίτης και ο καλλιτέχνης - ιδιοφυία, αρκεί να μοιράζονται το ίδιο ιδεολογικό υπόβαθρο.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Πώς ο ανοιχτός κώδικας εισάγεται στην Αρχιτεκτονική ; Ποιος έχτισε το Duomo; Ποιος έχτισε το Duomo; Ένα ερώτημα που βασάνιζε το Βασάρι για αρκετά χρόνια και αποτέλεσε κίνητρο για το έργο του «Οι βίοι των καλλιτεχνών». Όταν μετακόμισε, το 1527, από την πόλη Αρέτσο στην Φλωρεντία αντίκρισε μία πόλη γεμάτη με έργα τέχνης και αρχιτεκτονικής, που όμοια τους δεν είχε ξαναδεί. Ωστόσο, δεν υπήρχε πουθενά υπογραφή του καλλιτέχνη. Η αναγνωρισημότητα για την πρωτοτυπία ήταν κάτι ξένο στην αυγή της αναγέννησης. Ο πολυδιάστατος αναγεννησιακός άνθρωπος χτίστηκε πάνω στην εμμονή του για αναγνωρισημότητα. Η εμμονή αυτή αποτέλεσε έναν εύλογο καρπό για τον μελλοντικό διάδοχό του, τον Μοντερνιστή Αρχιτέκτονα του 20ου αιώνα. Ο τελευταίος είναι μία εγωκεντρική, ολοκληρωτική ιδιοφυία, που μοιάζει να υπερσχεδιάζει κάθε μέρος της σύνθεσης του με αυτοσκοπό να πρωτοτυπήσει, προκείμενου να χτίσει την ταυτότητα και την αυθεντικότητά του. Η απάντηση στην ερώτηση του Βασάρι ήταν όμως λίγο διαφορετική απ’αυτή που περίμενε. Το Duomo χτίστηκε από πολλούς τεχνίτες και πρωτομάστορες διάφορων εργαστηρίων. O John James αναφέρει ότι ο σχεδιασμός τον καθεδρικών ναών είναι ένα χάος. Περνάει από πολλές φάσεις κατασκευής, εναλλαγή των τεχνιτών στην πάροδο του χρόνου και πολλές συνθετικές αποφάσεις, οι οποίες λαμβάνονται επί τόπου. Αυτό συνιστά μία συλλογική προσπάθεια, με όχι και τόσο ενιαίο αποτέλεσμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο ναός της Σαρτρ.10 Επίσης, ένα αντίστοιχο παράδειγμα περιγράφει και ο Σέννετ στον «Τεχνίτη». Ειδικότερα, κάνει λόγο για την κατασκευή του 10. Ratti, C. (2015). Open Source Architecture. Λονδίνο: Thames & Hudson σελ.125.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ

Ναού του Salisbury, που ξεκίνησε το 1220-1225 σαν ένα σύνολο πέτρινων στύλων και δοκών, οι οποίοι εδραίωσαν το Παρεκκλήσιο της Παναγίας στο άκρο του μελλοντικού ναού. Παρ’όλα αυτά, στη πρώτη φάση του παρέμεινε σ’ αυτή τη μορφή. Η κατασκευή του όμως, έδειξε ότι μπορεί το κτίσμα να εξελιχθεί σε κάτι μεγαλύτερο. Έτσι, από το 1225 μέχρι το 1250, προστέθηκαν δύο εγκάρσια κλίτη και έως το 1280 στην κατασκευή αρθρώθηκε το περιστύλιο, το θησαυροφυλάκιο και ο χώρος συνεδριάσεων. Συνεπώς, ο ναός του Salisbury ήταν μία διαδικασία κατασκευής χωρίς έναν καλλιτέχνη αρχιτέκτονα και χωρίς σκαρίφημα. Είναι πιθανό, η κατασκευή να βασίστηκε σε ορισμένες αρχές και η υπόλοιπη δομή της να υλοποιήθηκε μέσω ενός συνόλου αποφάσεων τεχνιτών από τρεις διαφορετικές γενιές.11 Σε μία αντίστοιχη διαδικασία παραγωγής και ανάπτυξης βρίσκονται και οι πόλεις. Σε αντίθεση με την αναζήτηση της αυθεντικότητας του Βασάρι, ο χαρακτήρας των πόλεων είναι αποτέλεσμα ανώνυμης αρχιτεκτονικής, όπου εμπλέκονται οι κάτοικοι για να επιλύσουν διάφορα προβλήματα και να εκπληρώσουν τις ιδιαίτερες ανάγκες τους. Η ανώνυμη αρχιτεκτονική χαρακτηρίζεται ως μία διαδικασία συνεχών μικρών ενεργειών “σχεδιασμού” και είναι αργή στο σύνολο της. Συμπερασματικά, οι πόλεις μας είναι αποτέλεσμα μιας αυτοργανωμένης διαδικασίας και όχι ενός επώνυμου ενιαίου σχεδιασμού. Η αυθόρμητη διαδικασία σχεδιασμού παρά την αργή εξέλιξη της, αναπτύσσει ένα δικό της αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο. Οι άνθρωποι μοιράζονται τις ιδέες τους και αντιγράφουν τις ήδη υπάρχουσες τεχνικές κατασκευής. Κατά την πάροδο του χρόνου, οι κατασκευές βελτιώνονται από τους χρήστες μέσω της αναγνώρισης των ήδη υπαρχόντων λαθών. Ως απόρροια αυτού, οι πόλεις που έχουν χτιστεί από τους τεχνίτες κατοίκους δίχως σκαριφήματα και καλλιτέχνες - αρχιτέκτονες να είναι αποτέλεσμα ενιαίου σχεδιασμού.

11. Σέννετ, Ρ.(2011). Ο Τεχνίτης. Θεσσαλονίκη: ΝΗΣΙΔΕΣ σελ.35

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Η αρχιτεκτονική δίχως αρχιτέκτονες Αν δεν σχεδιάζαμε καθόλου, πόσο χειρότερα θα μπορούσαν να γίνουν οι πόλεις μας; Πώς γίνεται να επιβάλεις τις δικές σου αισθητικές επιλογές σε ανθρώπους με τελείως διαφορετική αισθητική;» Αυτά ήταν μερικά από τα ερωτήματα που ο Peter Barker και ο Cedric Price ανέπτυξαν στα άρθρα τους. Υποστήριζαν ότι η πόλη δεν είναι μία συνεκτική δομή αλλά μία ασταθής σειρά από συστήματα σε συνεχή μετασχηματισμό. Διαρκώς, αναδιοργανώνονται και αναδιατάσσονται αυτοβούλως μέσω μίας διαδικασίας επέκτασης και αναίρεσης.12 Επιπρόσθετα, υποστήριζαν ότι οι ειδικοί όταν σχεδιάζουν κοινωνίες πρέπει να σκέφτονται τις ζωές των ανθρώπων. Ο κάθε άνθρωπος έχει τις δικές του προτιμήσεις και ιδέες. Μέσα απ’ αυτές τις απόψεις προωθούν το μοντέλο του «προνοητικού αρχιτέκτονα». Αυτός λειτουργεί περισσότερο σαν κοινωνιολόγος που μελετά το παρόν και πλάθει μελλοντικά σενάρια παρά σαν ένας ολοκληρωτικός συνθέτης κοινωνιών, όπως ο μοντερνιστής αρχιτέκτονας. Ο «προνοητικός αρχιτέκτονας» κατευθύνει συμβουλευτικά τους ανθρώπους ώστε να συνθέσουν μόνοι τους τα περιβάλλοντά τους, δίχως γραφειοκρατία. Έτσι, ο «προνοητικός αρχιτέκτονας» θα ήταν αρωγός ενός περιβάλλοντος πλασμένο από την κοινωνία για την κοινωνία.13 Έτσι, προκύπτει η ιδέα του Non-Plan που θα έλεγε κανείς ότι είναι μανιφέστο ενός φιλελεύθερου αρχιτέκτονα. Έχει ως κύριο σκοπό την εξάλειψη της αυθεντίας, των κανόνων, των απόψεων των ειδικών και του μοντέρνου σχεδιασμού. Δεν είναι τυχαίο ότι το 1970 αποτέλεσε βασική αρχή για την νεοφιλελεύθερη προσέγγιση του αστικού σχηματισμού στο Λονδίνο. 14Ο Paul Barker το 2003 αναφέρει ένα μήνα μετά τον θάνατο του Cedric Price ότι η συμβολή του Non-Plan στο Λονδίνο του 1970 είναι αρκετά σημαντική, δίχως αυτή το London Docklands δεν θα είχε μεταμορφωθεί ποτέ σε Canary Wharf. Όμως, το Non-Plan 12. “Non-Plan | citymovement.” 11 Απρ. 2012, https://citymovement. wordpress.com/2012/04/11/non-plan/. Πρόσβαση στις 21 Οκτ. 2019. 13. Hughes, J. & Sadler, S. (2000). NON-PLAN. Οξφόρδη: Architectural Press σελ 30,35,125 14. Hughes, J. & Sadler, S. (2000). NON-PLAN. Οξφόρδη: Architectural Press σελ.10,21,33

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ

δεν εφαρμόστηκε μόνο στο Λονδίνο. Ίσως το αναγνωριστικό παράδειγμα μίας Non-Plan αρχιτεκτονικής στο νεωτερικό κόσμο είναι οι φαβέλες της Βραζιλίας που δημιουργήθηκαν μετά την στεγαστική κρίση του 1970.15 Παρόλα αυτά, είναι αμφιλεγόμενο στην εποχή μας αν όντως τα αποτελέσματα του Non-Plan ήταν θετικά. Ένα σημαντικό μέρος του Non-Plan αποτελεί κριτική πάνω στην βιομηχανική ανάπτυξη και συγκεκριμένα στον σχεδιασμό και στην κατασκευή. Λίγα χρόνια πριν ο Cedric Price, o Paul Barker και ο Peter Hall αναπτύξουν την θεωρία τους(το NonPlan), Ο Bernard Rudofsky επιμελήθηκε μία φωτογραφική έκθεση στο MOMA της Νέας Υόρκης με θέμα “Architecture without Architects”16. Εστιάζοντας στην αυθόρμητη ανάπτυξη διάφορων οικισμών και πόλεων κατά κύριο λόγο στην προβιομηχανική περίοδο. Σκοπός του ήταν η ανάδειξη της ανώνυμης αρχιτεκτονικής, μιας αρχιτεκτονικής που δεν έχει καταγραφτεί στην ιστορία. Ο Rudofsky την αναφέρει ως την μεγαλύτερη επιρροή της επώνυμης αρχιτεκτονικής. Παρατηρώντας τις πόλεις του Rudofsky βλέπει κανείς ότι η κλίμακά τους είναι αρκετά μικρή σε σχέση με τις βιομηχανικές πόλεις. Παράλληλα, η ένταξη τους στο ανάγλυφο είναι αρκετά εμφανής μιας και το ανάγλυφο στην προβιομηχανική εποχή δεν τίθεται υπό επεξεργασία. Συνεπώς, οι προβιομηχανικές πόλεις είχαν μικρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, επιρροές από την φύση (όπως ζώα, φυτά, φυσικά φαινόμενα) και η κλίμακα τους ήταν ανθρώπινη. Η αρχιτεκτονική της προβιομηχανικής πόλης παράγεται από ανώνυμους αρχιτέκτονες - τεχνίτες με αυθόρμητες κατασκευές, δίχως προσαρμογή σε ένα ευρύτερο πλαίσιο που έχει σχεδιαστεί από μία μικρή μερίδα ανθρώπων(αρχιτέκτονες). Θα μπορούσε να πει κανείς, ότι το Non-Plan αποτελεί έναν νεωτερισμό της ανώνυμης αρχιτεκτονικής των προβιομηχανικών πόλεων.

15. “Non-Plan | citymovement.” 11 Απρ. 2012, https://citymovement. wordpress.com/2012/04/11/non-plan/. Πρόσβαση στις 21 Οκτ. 2019. 16. “Architecture Without Architects - MoMA.” https://www.moma.org/ documents/moma_catalogue_3459_300062280.pdf. Πρόσβαση στις 21 Οκτ. 2019. σελ 15

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Πώς η προκατασκευή ανοίγει νέους ορίζοντες στο σχεδιασμό ανοικτού κώδικα; Πώς αντιδρά η αρχιτεκτονική σε περιόδους κρίσης; Μπορεί ο τεχνίτης που έχτιζε μόνος του το περιβάλλον να λύσει προβλήματα σε περιόδους κρίσεων; Προφανώς και όχι, γιατί το έργο του τεχνίτη είναι μια αργή διαδικασία παραγωγής. Χαρακτηρίζεται από υψηλό κόστος υλοποίησης τόσο από την διάσταση του χρόνου όσο και από την διάσταση των γνώσεων και των εργαλείων του. Σ’αυτό το σημείο κάνει την εμφάνιση της η βιομηχανία, αλλά όχι ακόμη στο τομέα της αρχιτεκτονικής. Διότι η αρχιτεκτονική ,σε περιόδους ακμής ,δεν έχει περιορισμούς στο κόστος και στο χρόνο κατασκεύης κάτι που δεν συμβαίνει σε περιόδους κρίσης. Ο Le Corbusier μετά το τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου έβλεπε έναν κόσμο γεμάτο ερείπια, ανθρώπους άστεγους και αστούς να θέλουν να ξαναχτίσουν τα γκρεμισμένα τους παλάτια. Μία νέα εποχή στην αρχιτεκτονική όμως γεννιέται. Η ανάγκη εκπλήρωσης των βασικών αναγκών έστρεψε τους αρχιτέκτονες να σκεφτούν την μικρή κλίμακα και το κόστος. Ο Le Corbusier σ’ ένα από τα άρθρα του δήλωσε ότι η αρχιτεκτονική έχει παρατήσει τα παλάτια και ασχολείται με την τυπική κατοικία. Αυτό θα είναι πλέον το ενδιαφέρον της σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Δίνοντας έτσι, φόρο τιμής στους μηχανικούς . Ακόμη, προέβλεπε ένα μέλλον από σπίτια – μηχανές σαν τις καμπίνες ενός υπερωκεανίου. Έτσι, γεννήθηκε μία νέα εποχή στην Αρχιτεκτονική, ο Μοντερνισμός.17 Ο Μοντερνισμός έφερε την προκατασκευή στην αρχιτεκτονική προκειμένου να μειώσει το κόστος κατασκευής. Το κτίριο πλέον υλοποιούνταν σαν ένα βιομηχανικό προϊόν με τα επιμέρους κομμάτια του που κατασκευάζονται μαζικά. Ο αρχιτέκτονας καλείται πλέον να σχεδιάσει και την παραμικρή λεπτομέρεια της κατασκευής του καθώς και τις γραμμές παραγωγής18. Αυτό 17. Le Corbusier. (2004). Για μία Αρχιτεκτονική. Αθήνα: Εκκρεμές σελ 32 18. Smith, R. E. (2010). Prefab Architecture: A guide to Modular Design and Construction. Salt Lake City: Willey σελ 41,54

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ

καθιστά το κτίζειν μία διαδικασία κλειστού κώδικα19, όπου η παραμετροποίηση του προϊόντος είναι αρκετά περίπλοκη. Η διαδικασία παραγωγής κτιρίων βασίζεται σε αυστηρούς κανόνες και περιορισμούς. Ένα τόσο κλειστό σύστημα καθιστά αναγκαία την υπερσχεδιάση από την πλευρά του αρχιτέκτονα αποτρέποντας την δυνατότητα συμμετοχής του τεχνίτη. Η προκατασκευή καθιερώνεται καθολικά στην αρχιτεκτονική, παράγοντας κατά συνέπεια όλο και περισσότερα κτίρια. Η βιομηχανική παραγωγή πρόσφερε κτίρια με μικρό κόστος και χρόνο αλλά και ακρίβεια στην κατασκευή. Όμως, η παραγωγή προέβλεπε συνθέσεις κλειστού κώδικα με αυστηρούς κανόνες και ειδικά μηχανήματα παραγωγής που τα διέθεταν μόνο τα μεγάλα εργοστάσια. Παράλληλα, ο τεχνίτης μετατράπηκε σε εξειδικευμένο εργάτη. Εξαιτίας αυτής της διαδικασίας επιτεύχθηκε η αστικοποίηση της καπιταλιστικής πόλης του 20ου αιώνα. Η μαζική παραγωγή αποτέλεσε το μέσο, όπου το προϊόν υποτιμήθηκε και ο εργάτης αμείβεται με βιώσιμη μίσθωση. Συνεπώς, η επιτυχία της βιομηχανίας στον 20ο αιώνα ήταν η εκδημοκράτηση της κατοικίας και της κατανάλωσης.20 Καθώς, η τεχνολογία εξελίσσεται το κόστος παραγωγής και η τιμή των προϊόντων μειώνονται. Στον 21ο αιώνα η παγκόσμια αγορά σε συνεργασία με την εξέλιξης της πληροφορικής αποτελούν αρωγοί για μία νέα βιομηχανική επανάσταση. Τα κόστη κατασκευής και η τιμή των εργοστασιακών μηχανών έχουν μειωθεί δραματικά. Συνεπώς, η βιομηχανία πλέον θα στεγάζεται σε μικρής κλίμακας χώρους, όπως σπίτια, υπόγεια, γραφεία και μικρές επιχειρήσεις. Εκπληρώνοντας μ’ αυτόν τον τρόπο την εκδημοκράτηση των μέσων παραγωγής. Πλέον, ο αρχιτέκτονας δεν χρειάζεται να υπερσχεδιάζει τις κατασκευές του για να είναι υλοποιήσιμες μέσω μίας γραμμής παραγωγής. Παράλληλα, ο εργάτης μετατρέπεται πάλι σε τεχνίτη και μπορεί να έχει τα δικά του μέσα για να παράγει. Επιπλέον, η γνώση του πάνω στα μέσα παραγωγής είναι εύκολα προσβάσιμη. Έτσι, ο αρχιτέκτονας και ο τεχνίτης καλούνται να προσαρμοστούν σε μία νέα πραγματικότητα κατασκευής. 19. Μία πολυσύνθετη ιεραρχιμένη διαδικασία με υψηλή ακρίβεια 20. Mason, P.(2015). Μετακαπιταλισμός. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη. σελ 275

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Το Open Design Movement Στον 21ο αιώνα, παράλληλα με την ανάπτυξη εφαρμογών αναπτύχθηκε η παραγωγή συστημάτων κατασκευής υποβοηθούμενη από υπολογιστή (CAM). Δίνοντας έτσι, καινούριες δυνατότητες στην κατασκευή υλικών και εξαρτημάτων σε λιγότερο χρονικό διάστημα, με μικρότερο κόστος και με μεγαλύτερη ακρίβεια, ελαχιστοποιώντας την απώλεια υλικού. Με την πάροδο του χρόνου, η τιμή αυτών των συστημάτων παραγωγής έχει πτωτική τάση. Ως αποτέλεσμα, η αγορά τους πλέον μπορεί να πραγματοποιηθεί από μία μικρή επιχείρηση έως και έναν ιδιώτη, όπου κάνει απλά το χόμπι του. Οι μηχανές βιομηχανικής παραγωγής έχουν την δυνατότητα πλέον να βρίσκονται στα χέρια των μαζών, εκδημοκρατίζοντας την παραγωγή. 21 Έτσι, στην αρχιτεκτονική εμφανίστηκε ένα νέο κίνημα το «Opendesign movement». Κατά το οποίο με τη χρήση δημόσιων σχεδιαστικών πληροφοριών αναπτύσσονται φυσικά προϊόντα, μηχανές και συστήματα. Η συγκεκριμένη διαδικασία δεν είναι πρωτόγνωρη. Απορρέει από τον 18ο και το 19ο αιώνα, όπου η κατασκευαστική γνώση μοιραζόταν ελεύθερα, πριν επέμβουν οι πολιτικές των ευρεσιτεχνιών. Η εκδημοκράτηση της παραγωγής σε συνεργασία με το διαδίκτυο καθιστά την διαδικασία του Open Source Movement εφικτή. Παράλληλα, μέσα απ’αυτές τις διαδικασίες ενισχύεται η μορφή του σχεδιασμού και μετατρέπεται σε έναν τύπο ανοιχτού διαλόγου ανάμεσα σε σχεδιαστές και χρήστες. Οι χρήστες πλέον, εμπλουτίζουν και αυτοί το αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο με τις δικές τους σχεδιαστικές απόπειρες αλλά και προτιμήσεις. Συνεπώς, το μη εξειδικευμένο κοινό εμπλέκεται άμεσα στην διαδικασία σχεδιασμού και κατασκευής. Έτσι, η αρχιτεκτονική σύνθεση προσανατολίζεται στην όσο το δυνατόν λιγότερη ανάγκη εξειδικευμένης παροχής στην παραγωγή κατοικιών. 21. “Alastair Parvin | Speaker | TED.” 23 Μαΐ. 2013, https://www.ted.com/ speakers/alastair_parvin. Πρόσβαση στις 20 Οκτ. 2019.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Η ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΉ ΠΟΡΕΊΑ ΤΟΥ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Η ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

//ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 //Μεταβολισμός, μία προσέγγιση αρχιτεκτονικής ανοιχτού κώδικα Το κίνημα του μεταβολισμού Ο μεταβολισμός αποτελεί ένα κίνημα που έθετε εκ νέου τις βάσεις για μία νέα πραγματικότητα στην αρχιτεκτονική , στην πολεοδομία και στην κοινωνία της Ιαπωνίας. Δέχεται επιρροές από τον βουδισμό, τον μαρξισμό, τη βιολογία και τον μοντερνισμό. Εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο CIAM 1959 από τον Kenzo Tange και τους μαθητές του από το Kenzo Tange MIT studio. Το 1960, στο CIAM του Τόκυο, παρουσιάζεται το μανιφέστο τους από τον Kisho Kurokawa, Kiyonori Kikutake και Fumihiko Maki. Στο μανιφέστο τους αυτό, ασκούν κριτική στην Ιαπωνική πόλη και στην δυτικοποιήση της Ιαπωνικής αρχιτεκτονικής. Παράλληλα, αναζητούν την αναβίωση της Ιαπωνικής κουλτούρας, της αναγέννησης μέσω της μεταμόρφωσης, της προσαρμογής και της ανακατασκευής. Ο Kisho Kurokawa αναφέρει ως χαρακτηριστικό παράδειγμα της παραδοσιακής Ιαπωνικής αρχιτεκτονικής το Katsura Palace, το οποίο ανακατασκευάζεται ανά 75 χρόνια με τις ίδιες μεθόδους κατασκευής με το πρωτότυπο, με σκοπό την αναγέννησή του και την διατήρηση της διαχρονικότητάς του. Ο μεταβολισμός είχε ως σκοπό να επαναπροσδιορίσει την Ιαπωνική κουλτούρα μέσα από την δυτική μηχανική, την υψηλή τεχνολογία και την οργάνωση των γραμμών παραγωγής από τους αρχιτέκτονες. Τα περισσότερα έργα των μεταβολιστών αποτελούν μεγαδομές υψηλής τεχνολογίας και προσεγγίζουν τόσο αστικές κλίμακες όσο και κλίμακες ελάχιστης κατοίκησης. Οι ίδιοι επεδίωκαν να βελτιστοποιήσουν την σχέση μεταξύ σημείου και συνόλου. Ξεκινώντας από το ελάχιστο σημείο, την εξατομικευμένη κατοικία (κάψουλα) και καταλήγοντας σε αστικές κυψελοειδείς

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

κατασκευές (μεγαδομές). Επιπρόσθετα, η πρόθεση για διαχρονικότητα στις κατασκευές τους επιχειρείται με συνεχείς μεταβολές στην κατασκευή, με σκοπό την εξελεγκτική ανακατασκευή των συνθέσεών τους. Κατά συνέπεια, οι κατασκευές τους συμπεριφέρονται σαν βιολογικοί οργανισμοί, οι οποίοι μέσω της φυσικής επιλογής εξελίσσονται και προσαρμόζονται στο περιβάλλον τους. Τα χαρακτηριστικά σημεία στα έργα των μεταβολιστών είναι η συνεχής αλλαγή, η δυνατότητα απεριόριστης επέκτασης και οργανικής ανάπτυξης, η οργανωτική ευελιξία με την συμμετοχή των χρηστών. Επιπλέον, άλλα στοιχεία είναι η αντικατάσταση των επιμέρους αρχιτεκτονικών στοιχείων με γνώμονα την διάρκεια ζωής τους, η χρήση μηχανισμών μαζικής παραγωγής στην κατασκευή και η προκατασκευή τμημάτων κατασκευής.

Τα έργα των μεταβολιστών, παρότι διέπονταν από ουτοπική διάσταση είχαν μία σημαντική διαφορά από τις υπόλοιπες ουτοπικές προσεγγίσεις γεγονός ότι ήταν υλοποιήσιμα. Οι μεταβολιστές μέσα από τα έργα τους εξέφραζαν μία ολικά ριζοσπαστική αλλαγή για το τι είναι πόλη και τι το κατοικείν. Παράλληλα, έκαναν λόγο για το πώς επιτυγχάνεται η βιωσιμότητα και η διαχρονικότητα της πόλης μέσα από τις επιλογές των κατοίκων. Με βασική αρχή την ένταξη της μαζικής παραγωγή στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Επομένως, ο αρχιτέκτονας πλέον καλείται όχι απλά να σχεδιάσει ένα χώρο αλλά να αναπτύσσει ένα αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο εξαρτημάτων και αρθρώσεων, που εξελίσσεται μέσα από σχεδιαστικές αποφάσεις και επιλογες των χρηστών. Εν κατακλείδι, για τον μεταβολισμό θα μπορούσαμε να κάνουμε την υπόθεση ότι ήταν μία πρωτόλεια προσέγγιση ανοιχτού κώδικα σχεδιασμού. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, να αναλύεται σε αντιπαραβολή με τον σημερινό ανοιχτό κώδικα σχεδιασμού.

24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Γιατί το κίνημα του μεταβολισμού είχε ως βάση την ανοιχτού διαλόγου σχεδίαση ;

Η μαζική παραγωγή στον Μεταβολισμό Ένα από τα κύρια στοιχεία της έρευνας τον μεταβολιστών ήταν η ένταξη της μαζικής παραγωγής στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Θεωρούνταν ότι η μαζική παραγωγή είχε καταλυτικό ρόλο στην αναδιαμόρφωση της καθημερινότητας των ανθρώπων, παρέχοντας τους αέναα χρηστικές συσκευές. Οι οποίες είχαν διάρκεια ζωής τόση, όσο το χρονικό πλαίσιο που απαιτείται για να εξελιχθούν. Η μαζική παραγωγή δίνει στην αρχιτεκτονική την δυνατότητα της εκλογίκευσης και της τυποποίησης της διαδικασίας παραγωγής, προσφέροντας μία δυνητική μείωση του κόστους σε μεγάλης κλίμακας κατασκευές. Ωστόσο, στην ώθηση για την εγκαθίδρυση της μαζικής παραγωγής ως εργαλείο σχεδιασμού έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο η κυριαρχία του μοντέρνου κινήματος. Με το Ντόμινο του Le Corbusier να είναι ένα ορόσημο για την προκατασκευασμένη αρχιτεκτονική αλλά και το Διεθνές Στυλ.1 Παρ’όλα αυτά, η μαζική παραγωγή θέτει νέα όρια στην αρχιτεκτονική. Ένα από αυτά είναι οι γραμμές παραγωγής που πρέπει να σχεδιαστούν πλήρως από τον αρχιτέκτονα. Παράλληλα, το προϊόν(κατασκευή) πρέπει να παραχθεί μαζικά προκειμένου το κόστος του να είναι βιώσιμο. Συνεπώς, η μαζική παραγωγή στην αρχιτεκτονική δίνει νέες διαστάσεις και δυνατότητες αλλά και χρονοβόρες διαδικασίες σχεδιασμού. Η αρχιτεκτονική ποιότητα της μαζικής παραγωγής αποτελεί το ριζικό πρόβλημα σε όλη την διαδικασία του σχεδιασμού. Οι μεταβολιστές θεωρούν ότι η απόλυτη κυριαρχία της μαζικής 1. Le Corbusier. (2004). Για μία Αρχιτεκτονική. Αθήνα: Εκκρεμές. σελ.15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

παραγωγής στην αρχιτεκτονική θα επιτευχθεί μόνο εάν βρεθεί μία μονάδα μέτρησης της αρχιτεκτονικής ποιότητας. Το γεγονός αυτό μπορεί να προσφέρει τη δυνατότητα μίας ευέλικτης κατασκευής, της οποίας η ικανότητα εναλλαγής μορφής θα την καταστήσει αυτομάτως διαχρονική. Επίσης, θα συμβάλλει στο περιβάλλον, επειδή μία προκατασκευασμένη αρχιτεκτονική έχει μικρότερη υπολειμματική αξία. Μέχρι στιγμής, η αρχιτεκτονική απαντούσε με στατικές μορφές στην δυναμική μορφή του περιβάλλοντος που την φιλοξενούσε, τόσο σε επίπεδο κοινωνικό (μίας και η μορφές οικογένειας αλλά και οι συνήθειες τους αλλάζουν) όσο και σε επίπεδο τεχνολογικό και μορφολογικό.2 Ο Jean Prouve υποστήριζε ότι οι άνθρωποι δεν διαμαρτύρονται για το γεγονός ότι αγοράζουν μοντέλα αυτοκινήτων δίχως την δική τους προσωπική σχεδιαστικά επιλογή. Κάτι αντίστοιχο θα έπρεπε να συμβεί και με την κατοικία.

Οι μεταβολιστές ανέπτυξαν μία νέα προσέγγιση στον σχεδιασμό προκειμένου να εξασφαλίσουν την ποιότητα στην αρχιτεκτονική τους, την ονόμασαν Meta - Architecture. Η τελευταία, συνιστά μία συνθετική διαδικασία, η οποία αντιμετωπίζει την κατασκευή ως ένα σύστημα από μαζικά παραγόμενα στοιχεία. Αυτά εναλλάσσονται και τροποποιούνται από τους κατοίκους. Ο αρχιτέκτονας καλείται να σχεδιάσει πρότυπα και διαδικασίες κατασκευής, όχι όμως το τελικό αποτέλεσμα. Οι κάτοικοι τροποποιούν τα πρότυπα σε συνάρτηση με τις ανάγκες τους. Οι τροποποιήσεις καταγράφονται και αναπτύσσουν μία βάση δεδομένων που τροφοδοτεί με πληροφορία τις γραμμές παραγωγής. Η μαζική παραγωγή αναπτύσσει τη νέα γενιά προϊόντων. Έτσι, όλη αυτή η διαδικασία είναι κυκλική. Όμως, τα παράγωγά της αναπτύσσονται εξελεγκτικά και το σύστημα κατασκευής αντιμετωπίζεται σαν ένας βιολογικός οργανισμός. Οι μεταβολιστές ονομάζουν τα μαζικά παραγόμενα στοιχεία,χωρικές μονάδες. Οι χωρικές μονάδες αποτελούν τον χώρο που αντιπροσωπεύει μία χρήση. Κάθε μονάδα αρθρώνεται με τις υπόλοιπες σε ένα δυναμικό σύνολο, το οποίο 2. Kurokawa Kisho. (1972). Metabolism Architecture. Λονδίνο: Willey. σελ.132

26 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

είναι μεταβαλλόμενο κατά την πάροδο του χρόνου. Το κύριο χωρικό παράγωγο αυτής της διαδικασίας είναι η κάψουλα. Πιο συγκεκριμένα, η κάψουλα συνιστά μια υπερσχεδιασμένη μορφή ελάχιστης εξατομικευμένης κατοίκησης, η οποία εμφωλεύει όλες τις χρήσεις μίας κατοικίας σε μία μονάδα. Η κατασκευή της είναι αρκετά περίπλοκη και δέχεται ελάχιστες τροποποιήσεις. Ωστόσο, έχει χρόνο ζωής ανάλογο με το χρονικό όριο που απαιτείται για την εξέλιξή της και την παραγωγή της καθολικά. Το σύστημα εξέλιξης της θα τροφοδοτείται από δεδομένα κοινωνικά και κατασκευαστικά.

Επιλογές διαμόρφωσης της κάψουλας του Nagagin Capsule Hotel

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

Ο σχεδιασμός ανοιχτού διαλόγου και η δημιουργία πολυδιάστατων modular

Ο Le Corbusier χαρτογράφησε τις ανθρώπινες αναλογίες και δημιούργησε μία εκλογικευμένη γλώσσα για την επίτευξη κατασκευών μαζικής παραγωγής. Το modulor του Le Corbusier ήταν στατικό και έτσι δεν θα ικανοποιούσε τις ανάγκες κάθε εποχής. Καθώς, ήταν αναγκαία η επανάληψη της διαδικασίας ολόκληρης για την ανανέωσή του. Η διαδικασία χαρτογράφησης ήταν από πάνω προς τα κάτω (top down) και έργο ήταν ένος προμηθεϊκού αρχιτέκτονα, ο οποίος με την δική του κρίση έκρινε τις ανθρώπινες κινήσεις στο χώρο. Συνεπώς, ο κάτοικος ήταν εξαρτημένος από τις κρίσεις του αρχιτέκτονα και το ευαγγέλιό του. Οι μεταβολιστές ανέπτυξαν μία διαφορετική λογική για την δημιουργία modular. Η μαζική παραγωγή προκατασκευασμένης αρχιτεκτονικής απαιτεί την ύπαρξη ενός κατασκευαστικού κώδικα, που καταγράφει τμηματικά τα μέρη του σχεδιασμού(modular). Η αναδιαμόρφωσή του μέσα από καταγραφή τροποποιήσεων αποφέρει εξελεγκτική πορεία στην κατασκευή. Κατά συνέπεια, επιτυγχάνεται η διαχρονικότητα και η επικαιρότητα στην κατασκευή. Η ανάγκη για δυναμική προσέγγιση του κατασκευαστικού κώδικα ήταν επιτακτική και η βιομηχανία οχημάτων είχε την λύση. Σε αυτή δεν καταγράφεται κάθε βίδα, έλασμα και ηλεκτρονικό κύκλωμα, αλλά οι αρθρώσεις αυτών, αναπτύσσοντας ένα λεξιλόγιο κοινών εξαρτημάτων για όλους. Κάθε εξάρτημα έχει άπειρες χρήσεις, με αποτέλεσμα η καταγραφή των επιμέρους αρθρώσεων να δημιουργεί ένα πολυδιάστατο modulor από κάτω προς τα πάνω(bottom up), που διευκολύνει την ελευθερία στον σχεδιασμό. Στο επίπεδο της αρχιτεκτονικής, δεν υπάρχει modular που έχει καταγράψει την κάθε μέτρηση του κάθε υλικού. Ωστόσο, σε αντιστοιχία με την βιομηχανία οχημάτων μπορεί να δημιουργηθεί ένα modular, το οποίο εστιάζει στο σημείο της ένωσης των εξαρτημάτων. Το γεγονός αυτό, δίνει την δυνατότητα της αντικατάστασης και αναμόρφωσης αρθρώσεων και ενώσεων και μία ελευθερία στον σχεδιασμό 28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

αντίστοιχα. O Kisho Kurokawa υποστήριζε ότι η κατοικία πρέπει να οργανώνεται σαν διαστημόπλοιο με ελευθερία στην δομή και στη μορφή. Πλέον, ο αρχιτέκτονας καλείται να αναπτύξει πρότυπα αρθρώσεων και διαδικασίες κατασκευής. Ως απόρροια αυτού, η ελευθερία στην μορφή ξεφεύγει από τα πλαίσια ενός αρχιτεκτονικού λογισμού και περνά στα χέρια των χρηστών. Έτσι, παρατηρείται ο απογαλακτισμός του αρχιτέκτονα από την αυστηρή υπερσχεδιαστική λαγνεία και την αποκατάσταση της σχέσης του με την κοινωνία και τα θέλω των μη ειδικών στον σχεδιασμό. Οι ανάγκες και τα θέλω των ανθρώπων αρθρώνονται με τις ιδέες τους, μέσω μίας προσαρμοστικής αρχιτεκτονικής. Τα πρότυπα αρθρώσεων αποτελούν το πρώτο σκέλος της σύνθεσης, όπου η πρωτόλεια ιδέα είναι ένα σταθερό παράγωγο. Στην συνέχεια, απαιτείται η πρόβλεψη της εξελεγκτικής τους διαδικασίας και η καθοδήγηση τους με την παραγωγή δύο νέων ειδών σύνθεσης, τα στατικά και τα δυναμικά. Ο αρχιτέκτονας σχεδιάζει την στατική μορφή και προβλέπει την μεταβλητή, όχι όμως σε κυρίαρχο βαθμό. Παράγοντας έτσι, στατικά συστήματα – υποδοχείς των μεταβλητών συστημάτων όπως: 1) Dot unit (Κατασκευές από τούβλο και blocks από τσιμέντο) 2) Line unit (Κατασκευές με γραμμικά στοιχεία όπως δοκούς και στύλους) 3) Surface unit (Κατασκευές με πάνελ όπου αρθρώνονται μεταξύ τους) 4) Cubic units (Κατασκευές με κυβικά blocks από τσιμέντο) Τα προβλήματα των προκατασκευασμένων κτιρίων είναι στην φύση της κατασκευής, όπως οι μέθοδοι στήριξης και υλικών κατασκευής. Ωστόσο, οι μεταβολιστές πρότειναν μία διαφορετική προσέγγιση στην κατασκευή τους. Η διαδικασία Post-fabrication στην οποία η άρθρωση των προκατασκευασμένων κομματιών πραγματοποιείται στο σημείο κατασκευής. Πρόκειται για μια διαδικασία της δοκιμής και του λάθος, που θα ενίσχυε την κατασκευαστική γνώση μέσω δοκιμών. Έτσι, η επιλογή της προσαρμογής των αρθρώσεων

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

σε αστοχίες του σχεδιασμού είναι ανοιχτή. 3 Μέσω και αυτής της διαδικασίας, εμπλουτίζεται το πολυδιάστατο modular για το οποίο μιλούσαν οι μεταβολιστές. Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί, ότι το πολυδιάστατο modular ήταν μία πρωτόλεια μορφή βιβλιοθήκης ανοιχτού κώδικα. Το μέγεθος αυτής είναι δυναμικό, διότι εμπλουτίζεται τόσο από τα «στατικά» σχέδια των αρχιτεκτόνων όσο και από τις «δυναμικές» παρεμβάσεις των κατοίκων. Εν κατακλείδι, ο κάτοικος αποκτά ξανά άμεση σχέση με την κατασκευή και οι αποφάσεις του συμβάλλουν στην εξέλιξη αυτής.

3. Kurokawa Kisho. (1972). Metabolism Architecture. Λονδίνο: Willey. σελ .100

30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

Διαδικασία άρθρωσης καψουλώνφέροντα οργανισμού

Διαδικασία συναρμολόγησης φέροντα οργανισμού

32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Takara Beautillion, Expo 70’, 1970 Το Takara Beautillion ήταν μία εκθεσιακή μορφή της capsule living και της meta-architecture. Ο όμιλος εταιρειών επίπλου Takara ήθελε μία εκδοχή φουτουριστικής εξέλιξης μέσω ενός κτιρίου δυναμικού, που δυνητικά δεν είχε καθορισμένα όρια και μορφή. Ο φέροντάς του ήταν από ατσάλινους σωλήνες των 10 μέτρων, οι οποίοι ήταν λυγισμένοι κατά 90 μοίρες και είχαν συγκολλήθει, σχηματίζοντας έναν τρισδιάστατο σταυρό με 6 σημεία απόληξης. Στο τέλος κάθε απόληξης υπήρχε ένας δίσκος, το οποίο αποτελεί το σημείο άρθρωσης μεταξύ των στοιχείων. Η προκατασκευασμένη αυτή άρθρωση είχε επαναληφθεί 200 φορές. Αν και το σύστημα αυτό, δυνητικά απέβλεπε σε μία αέναη εξάπλωση οριζόντια και κάθετα, στην πραγματικότητα είχε φυσικούς περιορισμούς, οι οποίοι ανάγκασαν τον Kurokawa να σχηματίσει μία πυραμοειδή μορφή καθ’ ύψος. Αυτό συνιστά ένα παράδειγμα, που σηματοδοτεί την σχέση του υπερσχεδιασμού αλλά και την άμεση συμμετοχή των χρηστών στην εξέλιξή του. Αν και ο σκοπός του ίδιου του κτιρίου ήταν η προβολή της υψηλής τεχνολογίας στην κατασκευή, ο Kurokawa ανέδειξε μέσω αυτού του κτιρίου τις δυνατότητες της δυναμικής μορφής. Αξιοσημείωτο παράδειγμα, αποτελεί η ένταξη του σε περίπλοκα ανάγλυφα, εξού και η τετράγωνη δομή στο στατικό στοιχείο. Η κατασκευή με προκατασκευασμένο φέροντα αποφέρει ένα σύστημα εύκολο τόσο στην συναρμολόγηση όσο και στην αποσυναρμολόγησή του. 4 Οι κάτοικοι θα μπορούσαν να το προσαρμόσουν δυνητικά σε κάθε ανάγλυφο και να εντάξουν μέσα σε αυτό τις κάψουλες τους, οι οποίες δεν είχαν τυποποιημένες διαστάσεις. Ως αποτέλεσμα, η μορφή τους δεν ήταν προκαθορισμένη. Παρά τους φυσικούς περιορισμούς, ο Kurokawa προσπάθησε να προσαρτήσει όσες περισσότερες κάψουλες μπορούσε για να δημιουργήσει χώρους που ίσως για την έκθεση ήταν μη χρηστικοί. Ο ίδιος τόνισε την ευκολία στην προσαρμοστικότητα των καψουλών, αναφορικά με την δυνατότητα τους να δημιουργούν νέους χώρους. Διευρύνοντας με αυτόν τον τρόπο το πολυδιάστατο modular του κτιριακού οργανισμού.

4. “Expo’70 (Toshiba IHI Pavilion, Takara Beautilion, Theme ....” http://www. kisho.co.jp/page/211.html. Πρόσβαση στις 30 Οκτ. 2019.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

Πώς η σχεδίαση μονάδων καψουλών ανταποκρίνεται στις ανάγκες των χρηστών ;

Capsule living Η κάψουλα είναι η απόλυτη μορφή προκατασκευασμένης αρχιτεκτονικής, μίας βιομηχανοποιημένης αρχιτεκτονικής. Αυτή μπορεί και παράγεται μαζικά με ένα επιλεκτικό σύστημα, δίνοντας έμφαση στην δυνατότητα μορφοποίησης και εξατομίκευσής της και όχι σε τυπικό σύστημα παραγωγής. Η ικανότητά της να είναι ολοκληρωτικά αναλώσιμη σαν μία καινούρια κάψουλα(ένα νέο μοντέλο όπως στα αυτοκίνητα) την καθιστά επίκαιρη και διαχρονική. Ωστόσο, η κάψουλα μπορεί να επιδιορθωθεί με την εναλλαγή (αντικατάσταση) κάποιου εξαρτήματος αλλά και να προσαρμοστεί μεμονωμένα. Ως αποτέλεσμα, δίνεται η δυνατότητα στο κτίριο να είναι δυναμικό στην πάροδο του χρόνου. Οι ελάχιστες διαστάσεις της προσφέρουν προσαρμοστικότητα σε διάφορα κτιριακά περιβάλλοντα. Το κάθε άτομο είναι ο κάτοικος μίας μοναδικής κάψουλας, την οποία έχει μορφοποιήσει ανάλογα με τις ανάγκες του. Σε επίπεδο οικογένειας, το ζευγάρι αποτελείται από 2 ξεχωριστά άτομα και όχι το αντίστροφο. Ως αποτέλεσμα, τα άτομα καθαυτά διαμορφώνουν τους επιμέρους χώρους της κατοικίας τους, εξασφαλίζοντας μέσα σε αυτούς τον δικό τους προσωπικό χώρο. Συνεπώς, η κάψουλα εξασφαλίζει την ατομικότητα του μέλους της οικογένειας ξεχωριστά, δίχως να παραβιάζει την ιδιωτικότητα κανενός μέλους. Μία τυπική κατοικία του capsule living αποτελείται από τον πυρήνα, που λειτουργεί ως υποδοχέας, και τις ατομικές κάψουλες. Ο χώρος του πυρήνα 34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

έχει χρήση κοινόχρηστων χώρων όπως την κουζίνα και το καθιστικό. Η παραδοσιακή μορφή κατοικίας, ως δομή, βασίζεται στην οικογένεια και στις σχέσεις μεταξύ των ατόμων σε αυτή. Ο Kisho Kurokawa αναφέρει ως παράδειγμα την προπολεμική Ιαπωνική κατοικία, που είχε ως πρότυπο ένα εκτεταμένο οικογενειακό μοντέλο, βασισμένο στην πατριαρχία. Ο κύριος χώρος της κατοικίας ήταν αυτός όπου ο πατέρας υποδεχόταν τους καλεσμένους. Οι χώροι του καθιστικού και του ύπνου ήταν μικρότερης σημασίας και τοποθετούνταν στο βόρειο τμήμα της κατοικίας. Αντιθέτως, μετά την εποχή του πολέμου, η δυτικοποίηση της Ιαπωνίας, αντέστρεψε την βαρύτητα των χώρων στην κατοικία. Πλέον, τα σημαντικότερα μέρη της κατοικίας είναι το καθιστικό και η κουζίνα, που ήταν ο πυρήνας της οικογένειας αλλά και η κρεβατοκάμαρα του ζευγαριού. Ο Kiso Kurokawa αναφέρει τον μεταβιομηχανικό άνθρωπο ως το είδος homo movens. Εξαιτίας της υπερμεγένθυνσης των αστικών κέντρων, η μετακίνηση του σε διαφορετικές κατοικίες έχει γίνει καθημερινή συνήθεια και πραγματικότητα. Έτσι, δίνεται περισσότερη έμφαση στην συλλογή εμπειριών από την καθημερινότητα, παρά σε υλιστικούς συναισθηματισμούς με μία κατοικία. Ενώ με την πάροδο του χρόνου, θα υπάρξει μείωση στη λαγνεία και την ανάγκη για μεγάλες κατοικίες.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

Προοπτική απεικόνιση της διαδικασίας τοποθέτησης καψουλών

36 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Nakagin Capsule Hotel, 1972 Το Nakagin Capsule hotel αποτελεί ίσως το κτίριο ορόσημο στο κίνημα του μεταβολισμού. Παρότι αποτελείται από ένα κλειστό σύστημα κτιριακού οργανισμού σε σχέση με άλλους κτιριακούς οργανισμούς, αποτέλεσε το απόγειο της ιδέας του «capsule living». Πρόκειται, για ένα ξενοδοχείο με ατομικές κατοικίες στην περιοχή της Ginza στο Τόκυο. Τοποθετήθηκε σε αυτή την περιοχή, γιατί απευθυνόταν σε υπαλλήλους γραφείου και επιχειρηματίες. Η δεκαετία του 70’, βρίσκει το Τόκυο σε μία εποχή μεταμόρφωσης. Μία πόλη που ανακατασκευάστηκε, μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, μεταλλάσσεται σε μία «Giga – city» με τεράστια αστική εξάπλωση. Κατά συνέπεια, περίπου 3 εκατομμύρια άνθρωποι διανύουν πάνω από 100 χιλιόμετρα καθημερινά για να βρεθούν στο κέντρο του Τόκυο,ώστε να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες τους και να εργαστούν. Με αυτό το τρόπο καθιερώνεται η ιδέα του «homo movens» του Kurokawa. Έτσι, γίνεται επιτακτική η ανάγκη για ελάχιστες κατοικίες για το πέρας των εργάσιμων ημερών. Πρόκειται για έναν κτιριακό οργανισμό, όπου η κατασκευαστική του διαδικασία διαχωρίστηκε σε δύο σκέλη. Το πρώτο σκέλος, ήταν η κατασκευή on-the-site του φέροντα οργανισμού και του δικτύου παροχών ρεύματος και νερού. Το δεύτερο, ήταν η παραγωγή και η συναρμολόγηση των καψουλών στο εργοστάσιο. Τέλος, οι κάψουλες αρθρώνονται στον φέροντα οργανισμό του κτιρίου. Το κτιριακό συγκρότημα αποτελούνταν από 144 κάψουλες με 8 διαφορετικές τυπολογίες στην διάταξη του χώρου και 2 εκδοχές άρθρωσης. Στο επίπεδο της εσωτερικής διαμόρφωσης, η υλικότητα ήταν επιλογή του πελάτη. Οι κάψουλες στο εσωτερικό τους περιέχουν ένα κρεβάτι, ένα αποθηκευτικό χώρο και ένα γραφείο. Αυτό γιατί απευθύνεται κυρίως σε υπαλλήλους αλλά και σε συσκευές όπως το ηχοσύστημα, το τηλέφωνο και η τηλεόραση. Το Nakagin Capsule Hotel, παρά τις καινοτομίες του, δεν περιείχε την ιδέα του συμμετοχικού σχεδιασμού. Η αναγκαιότητα για υπερσχεδιασμό κάθε σημείου καθίσταται απαραίτητη για την βιωσιμότητά του. Ως απόρροια αυτού, ένα τόσο περίπλοκο σύστημα είναι σχεδόν αδύνατον να επιβιώσει με την πάροδο του χρόνου. Παρότι η αρχική του ιδέα ήταν η αλλαγή των καψουλών με νέες περίπου ανά 35 χρόνια προκειμένου να γίνει διαχρονικό.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

Πώς το κίνημα του μεταβολισμού απέτυχε;

Οι μεταβολιστές λόγω της ένταξης της μαζικής παραγωγής στον σχεδιασμό τους, καλούνταν να σχεδιάζουν τα έργα τους σαν μηχανές. Ακόμη, έπρεπε να λειτουργούν άψογα δίχως ελλείψεις, με προσοχή σε κάθε λεπτομέρεια. Ως αποτέλεσμα, οι κατασκευές τους ήταν αρκετά περίπλοκες τόσο στην κατασκευή όσο και στην συντήρηση. Η μεταβλητότητά τους αλλά και η τροποποίηση των εξαρτημάτων δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ στα έργα τους. Τα οποία κατέληξαν στατικά αντί για δυναμικά. Συνάμα, λόγου του πολλαπλασιασμού των μονάδων, οι κατασκευές τους ακολουθούσαν την λογική των μεγαδομών.

38 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Η αποτυχία της μεγαδομής. Στην Ευρώπη, στα τέλη της δεκαετία του 1950, η αποτυχία του μοντέρνου κινήματος να προσαρμοστεί στην σύγχρονη πόλη και στον δυναμικό τρόπο ζωής, έθεσε τις αρχιτεκτονικές τάσεις του διεθνούς στυλ υπό αμφισβήτηση από αρχιτέκτονες και μη. Επιπρόσθετα, η μονοτονία των αυστηρών γεωμετρικών μορφών, η αυστηρότητα στον σχεδιασμό του φονξιοναλισμού και ο κατακερματισμός των αρχιτεκτονικών μορφών στον αστικό ιστό συντέλεσε στην απαίτηση για αλλαγή. Επίσης, έπρεπε να ήταν προσανατολισμένη στην ποικιλομορφία, στην ανανέωση και στον αυθορμητισμό όσον αφορά την αρχιτεκτονική μορφή. Οι ριζοσπαστικές σοσιαλιστικές απόψεις της δεκαετίας του 1960 σε συνδυασμό με την τεχνολογική εξέλιξη και την ποπ κουλτούρα της εποχής, αποτελούν τις κυρίαρχες επιρροές των αρχιτεκτόνων στον επαναπροσδιορισμό του αστικού και αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Στόχος τους ήταν, η επίλυση προβλημάτων της σύγχρονης πολεοδομίας όπως η αστική εξάπλωση των Μητροπόλεων και ο φανξιοναλιστικός χειρισμός στο σχεδιασμό τους. Οι προτεινόμενες λύσεις τους ήταν οι μεγαδομές, ένα είδος γιγάντιων αρχιτεκτονικών πρωτοτύπων που θα υλοποιούνταν μέσω της υψηλής τεχνολογίας. Οι μεγαλειώδεις κλίμακες τους αγγίζουν τα όρια της αστικής κλίμακας, συνδυάζοντας την αρχιτεκτονική με την πολεοδομία. Αναπτύσσοντας ένα νέο αστικό τοπίο που απαντά στο φαινόμενο της αστικής εξάπλωσης. Ο Dahinden στο βιβλίο του «Urban Structures for the future» 5 αναφέρει ότι η χρήση των μεγαδομών, ως μία συμπαγής πυκνή πόλη, θα μπορούσε να συγκεντρώσει σε ένα οργανικό πλαίσιο το σύνολο των κοινωνικών ομάδων και τις χρήσεις που χρειάζονται. Συνεπώς, γίνεται εφικτή η ενσωμάτωση της αστικής δομής με τις δημόσιες και ιδιωτικές δραστηριότητες σε μία κοινή στέγη. Οι μεγαδομές αποτελούν την υπέρβαση των ορίων του πολεοδομικού σχεδιασμού, επαναπροσδιορίζοντας τις κανονικότητες του όπως την μεταφορά, την πόλη και την κατοικία. 5. J. Dahinden.(1970). Urban Structures for the Future. Λονδίνο: Praeger Publisher. σελ 70

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

Εντούτοις, ο Banham υποστήριζε ότι η μεγαδομή εμφανίστηκε για πρώτη φορά στα σχέδια του Le Corbusier το 1931, με το διάσημο έργο του «Plans Obus» στο Αλγέρι. Ένα έργο όπου αντιμετώπιζε την πόλη του Αλγέρι και την Αλγερία ως ένα ιστορικά λευκό χαρτί, αγνοώντας όλο το πολιτιστικό, θρησκευτικό και κοινωνικό του γίγνεσθαι. Επιπλέον, υποστήριζε ότι για να γίνει εφτική η αποδοχή της μοντέρνας πόλης έπρεπε να κατεδαφιστούν τα υφιστάμενα ιστορικά κέντρα και απευθείας να χτιστεί πάνω τους η μοντέρνα πόλη, όπως ανέφερε στο Plan Voisir6. Αντίστοιχες απόψεις με τον Le Corbusier ασπάζονταν και οι Ιάπωνες μεταβολιστές. Με τοποθετήσεις που απέρριπταν την Ιαπωνική πόλη των γνωστών τους αρχιτεκτονικών μορφών και την πολιτική ακαμψία της εποχής. Θέτοντας την μεγαδομή, ως μία απάντηση στις απαιτήσεις του νεωτερικού κόσμου για ευελιξία και προσαρμοστικότητα. Ακόμη, υποστήριζαν ότι μέσω αυτών των αξιών θα ενθαρρυνθούν οι ατομικές ελευθερίες. 7

Η ευελιξία και η προσαρμοστικότητα αποτέλεσαν το κύριο σημείο στην ερεύνα του Fumihiko Maki στο βιβλίο του «Investigations in Collective Form».8 Σε αυτό το βιβλίο αναφέρει για πρώτη φορά τον όρο μεγαδομή, ως ένα μεγαλειώδες πλαίσιο, όπου στεγάζονται όλες οι λειτουργίες μίας πόλης ή ενός τμήματός της. Ο Maki υποστήριζε πώς η μεγαδομή αποτελούσε την πρώτη απόπειρα δημιουργίας καθαρά ανθρωπογενούς γεωλογικού και πολιτιστικού τοπίου. Αναφερόμενος σε παραδείγματα όπως του Kengo Tange το Floating City για τον όρμο της Βοστώνης. Η δομή του αποτελούνταν από δύο γραμμικά κτίρια τεράστιας κλίμακας, που εκτείνονται στο όρμο. Το καθένα διέθετε ένα σταθερό πλαίσιο ως σκελετό και τις αρθρωτές μονάδες, που ήταν αυτόνομες από το σύστημα και εναλλάξιμες. Τα κτίρια φέρονται ως δύο ξεχωριστές μονάδες, μίας και η μοναδική τους σύνδεση είναι στο επίπεδο του εδάφους με μεγάλους αυτοκινητόδρομους. Με αυτό τον τρόπο, τονίζεται το τεχνολογικό όραμα της μεταβαλλόμενης 6. Lubin, Gus. “Why Architect Le Corbusier Wanted To Demolish Downtown Paris.” Business Insider, Business Insider, 20 Aug. 2013, www. businessinsider.com/le-corbusiers-plan-voisin-for-paris-2013-7. 7. Banham R.(1972). Megastructures Urban Futures of the Recent Past. Λονδίνο: Thames and Hudson.σελ.150 8. Maki F.(1964). Investigations in Collective Form. Washington: Washington University σελ 30

40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

κοινωνίας.9 Παρατηρεί κανείς, ότι παρά το χρονικό χάσμα ανάμεσα στο Plans Obus του Le Corbusier και το Floating City του Tange, οι δύο προτάσεις ασπάζονται κοινές αξίες ως προς την αντιμετώπιση της υπάρχουσας πόλης, υποστηριζόμενες στην ιδέα μίας νεωτερικής λύσης για την σύγχρονη κοινωνία. Ενθαρρύνεται η αλλαγή και η αυτονομία στον εξατομικευμένο σχεδιασμό από τον χρήστη, ώστε να διαμορφώσει μόνος του το περιβάλλον του. Μέσω αυτής της προσέγγισης, οι πόλεις θα μετάλλαζαν την μορφή τους ανάλογα με την συλλογική ταυτότητα των κατασκευών που χτίζανε οι κάτοικοι στο σύνολο τους. Τα χαρακτηριστικά της μεταβολικής αρχιτεκτονικής είχαν ένα συγκεκριμένο δυναμισμό και μια κλίμακα πολύ πιο μεγάλη από αυτή που οι άνθρωποι μπορούσαν να σκεφτούν. Και εκεί βρισκόταν το πρόβλημα. Παρ’όλη την εναλλαξιμότητα, τα δυναμικά συστήματα, και τις δομικές καινοτομίες, αυτά τα κτίρια ήταν απάνθρωπα(δίχως ανθρώπινη κλίμακα, δίχως εργονομία). Μέχρι το 1964, ο Maki είχε ήδη επικρίνει την τάση για «διαρθρωτική δεξιοτεχνία σε βάρος της ανθρώπινης κλίμακας και των ανθρώπινων λειτουργικών αναγκών» και την παραπλανητικότητα του ίδιου του δομικού συστήματος. Ακόμη, παρατήρησε ότι «αν αυτές οι μεγαλοπρεπείς μορφές καταστούν άχρηστες, θα είναι ένα μεγάλο βάρος για την αστική κοινωνία». Προβλέπει δηλαδή, ένα δυστοπικό μελλοντικό τοπίο γεμάτο σκελετούς από αχρηστευμένες κατασκευές. Στην ουσία, οι μορφές τους ήταν περισσότερο στατικές παρά δυναμικές. Οι δυνατότητες για εναλλαγή και προσαρμογή ήταν ελάχιστες και με τεράστιο κόστος. Ακόμη και τα υλοποιημένα έργα τους, αν και δεν άγγιξαν ποτέ τις οραματιζόμενες αστικές κλίμακες τους, αποτελούν στατικά ιστορικά απολιθώματα της νεωτερικής αρχιτεκτονικής. Ορόσημο της αποτυχίας των μεταβολιστών αποτέλεσε το Nakagin Capsule hotel. Μίας και το πέρας του χρόνου το συναντά με όλες τις κάψουλες του σταθερές δίχως καμία εναλλαξιμότητα. Σε αντίθεση με την σχεδιαστική 9. Banham R.(1972). Megastructures Urban Futures of the Recent Past. Λονδίνο: Thames and Hudson. σελ.137

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

λογική του, οι κάψουλες ήταν οικονομικά ασύμφορες να επανακατασκευαστούν και δεν μπορούσαν να τεθούν σε γραμμή παραγωγής. Η αντικατάσταση των καψουλών εκτιμήθηκε ότι κοστίζει 8,8 εκατομμύρια γιέν ανά κάψουλα. Λόγω του υψηλού κόστους, οι διάφοροι ιδιοκτήτες καψουλών δεν ήταν σε θέση να συμφωνήσουν στο σχέδιο, ώστε να μπει σε μαζική παραγωγή προκειμένου να μειωθεί το κόστος. επανάληψη κράτα μια από τις δυο!! Οι συζητήσεις για την αναδιάρθρωση άρχισαν το 2005, με την πλειοψηφία να ψηφίζει υπέρ της ανασυγκρότησης το 2007. Κατά την διάρκεια των ετών, οι ένοικοι έχουν καταβάλει προσπάθειες για την επίλυση ορισμένων προβλημάτων του κτιρίου, συμπεριλαμβανομένων προτάσεων για την επισκευή ή αντικατάσταση των καψουλών με καινούριες. Συνεπώς, ο υπερσχεδιασμός και η κυριαρχία της μαζικής παραγωγής στην αρχιτεκτονική του μεταβολισμού μεταλλάχθηκε σε βασικό αρνητικό των ιδεών τους, για εναλλακτικότητα και εξατομικευμένο σχεδιασμό. Μίας και ο κάθε χρήστης πρέπει να πληρώσει ένα ασύμφορο ποσό για την εξατομικευμένη κατοικία του ανά τακτά διαστήματα, καθιστώντας την συμμετοχή των κατοίκων στην δομή των μεγαδομών υπερβολικά δύσκολη.10

Η προσέγγιση ανοιχτού κώδικα αρχιτεκτονικής στον μεταβολισμό ήταν απίθανη. Η εξάρτηση της κατασκευής από τις γραμμές παραγωγής και την βιομηχανία όχι απλά δεν μειώνει το κόστος, άλλα δυσχεραίνει την ύπαρξη ποικιλομορφίας στην κατασκευή. Ως εκ τούτου, ένα μεταβολιστικό περιβάλλον θα παρείχε ατέρμονες πόλεις με πανομοιότυπες μονάδες και με ελάχιστες διαφορές μεταξύ τους,που κατά πάσα πιθανότητα θα τις προκαλούσε ο χρόνος και όχι οι ίδιοι οι κάτοικοι. Ένα περιβάλλον, όπου μόνο η διάβρωση μπορεί να κάνει αισθητή την ποικιλομορφία. Ως απόρροια των παραπάνω, οι μεγαδομές έχασαν το αρχιτεκτονικό τους ενδιαφέρον και ο προμηθεϊκός αρχιτέκτονας χάνει τον απόλυτο έλεγχό του. Στα σχέδια των μεγαδομών, παρότι ο συμμετοχικός σχεδιασμός υπήρξε σαν ιδέα ,η απουσία του συμμετοχικού σχεδιασμού ήταν αισθητή. Εξαιτίας αυτού, αυτή η νεωτεριστική προσέγγιση της πόλης δεν θα ήταν ποτέ εφικτή. Η μεγαδομή απαιτεί έναν αρχιτέκτονα 10. “Nakagin Capsule Tower edging closer to demolition - JAPAN ....” 28 Αυγ. 2018, https://japanpropertycentral.com/2018/08/nakagin-capsuletower-edging-closer-to-demolition/. Πρόσβαση στις 18 Δεκ. 2019.

42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

στο ρόλο του απόλυτου «δημιουργού» τόσο για να την σχεδιάσει όσο και για να την οργανώσει, ώστε να λειτουργεί. Συνεπώς, η πόλη πιο πολύ έμοιαζε ως μία μηχανή με «άψυχα» εξαρτήματα παρά ως μία υλική κοινωνική δομή. Οι άνθρωποι ήταν και αυτοί μέρος των εξαρτημάτων και έπρεπε να συμπεριφέρονται όπως σχεδίαζαν οι «δημιουργοί» στα χαρτιά τους. Να καταναλώνουν την ίδια την πόλη σε τακτικούς ρυθμούς για να την εξελίξουν. Παραδείγματος χάρη, να αλλάζουν ανά 10-15 χρόνια την κατοικία τους όπως τα αυτοκίνητα τους11. Με αυτά τα επιχειρήματα οι δημιουργοί του Fun Palace και του Plug-in City αναπτύσσουν το Non-Plan, μία νέα προσέγγιση στην δόμηση των πόλεων από την ίδια την κοινωνία για την κοινωνία.

11. Kurokawa Kisho. (1972). Metabolism Architecture. Λονδίνο: Willey. σελ 142

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

//ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

4444

//Η αρχιτεκτονική ανοιχτού κώδικα Πώς οι χρήστες θα μπορούσαν να επεκτείνουν το αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο με την συμμετοχή τους στον σχεδιασμό; Είναι πιο εύκολο να μοιράζεις συνταγές παρά ολόκληρα κέικ Αυτή η έκφραση είναι απόφθεγμα του οικονομολόγου John Maynard Keynes1. Αν και ακούγεται αρκετά προφανής, η παγκόσμια οικονομία δεν λειτουργεί μ’αυτόν τον τρόπο. Όμως, ο Alastair Parvin έχει μία διαφορετική άποψη γι’αυτό. Θεωρεί ότι οδεύουμε σ’ έναν κόσμο όπου οι συνταγές θα είναι το πολυτιμότερο πράγμα στην γη και ταυτόχρονα θα είναι δωρεάν. Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός αποτελεί μία αλγοριθμική διαδικασία όπου η εκτέλεση της δεν διαφέρει πολύ από αυτή της συνταγής φαγητού. Ήδη σε μικρότερης κλίμακας κατασκευές, όπως τα έπιπλα παρέχονται στην αγορά ως υλικά και συνταγές στην ίδια συσκευασία παρά το ίδιο το προϊόν. Καταλυτικός παράγοντας σ’ αυτή την μεταστροφή ήταν εξοικονόμηση χώρου ώστε να μεταφέρονται περισσότερα 1. Ratti, C. (2015). Open Source Architecture. Λονδίνο: Thames & Hudson. σελ. 87

44 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 2

προϊόντα με λιγότερες μετακινήσεις. Η λογική αυτή ονομάστηκε «Flatpack» 2. Με ορόσημο της τα «έτοιμα να συναρμολογηθούν»3 έπιπλα του Gillis Lundgren, ένος από τους σχεδιαστές της ΙΚΕΑ. Ο σχεδιασμός για «flatpack» κατασκευές απαιτούσε το σχέδιο του επίπλου, την συσκευασία των επιμέρους κομματιών του και την διαδικασία συναρμολόγησης που θα ακολουθούσε ο πελάτης στο σπίτι του. Η εξέλιξη της λογικής του flatpack είναι η ίδια συνταγή δίχως τα υλικά. Οι συνταγές στα προϊόντα flatpack είναι αρκετά αυστηρές και δέχονται ελάχιστες τροποποιήσεις. Παρ’όλα αυτά, τα υλικά μπορούν να αγοραστούν από την τοπική αγορά κάθε μέρους. Έτσι, η ίδια συνταγή να είναι πλέον το προϊόν και όχι το προϊόν καθαυτό. Με αυτόν τον τρόπο, οι τεράστιες μονάδες παραγωγής θα εξαλειφθούν και θα αντικατασταθούν από τοπικές μονάδες όπου θα υλοποιούν τις «συνταγές» κάθε χρήστη. Όμως, όποιος έχει μαγειρέψει έστω και μία φορά, γνωρίζει ότι μία συνταγή μπορεί εύκολα να παραμετροποιηθεί ανάλογα με τις γευστικές μας προτιμήσεις. Συνεπώς, η συνταγή δεν είναι παρά ένας ανοιχτός πηγαίος κώδικας που επιδέχεται αλλαγές ανάλογα με τις ανάγκες των χρηστών. Επιπρόσθετα, μία συνταγή μπορεί να διανεμηθεί από χέρι σε χέρι μαζί με τις εκάστοτε μετατροπές που έχει υποβληθεί. Η λογική της ευκολίας στην μετατροπή και στην διανομή των συνταγών συνάδει με αυτή του λογισμικού Linux. Όπου ένα δίκτυο χρηστών μετατρέπονται σε ψηφιακοί τεχνίτες και βελτιστοποιούν οι ίδιοι το προϊόν που κάνουν χρήση. Αντίστοιχα, στον τομέα τον κατασκευών υπάρχουν ήδη πλατφόρμες που διανέμουν συνταγές με την επιλογή της μετατροπής. Αν και η μετατροπή δεν γίνεται απαραίτητα για την βελτιστοποίηση του προϊόντος αλλά για την προσαρμογή του στα μέτρα του κάθε χρήστη. Παρ’όλα αυτά οι παραλλαγές του προϊόντος είναι διαθέσιμες, οπότε πλέον δεν μιλάμε για μία συνταγή αλλά για μία βιβλιοθήκη παραλλαγών της συνταγής που ανταποκρίνεται 2. “The Man Behind Ikea’s World-Conquering Flat-Pack Design.” 15 Μαρ. https://www.fastcompany.com/3057837/the-man-behind-ikeas2016, world-conquering-flat-pack-design. Πρόσβαση στις 8 Ιαν. 2020. 3. ready-to-assemble furniture

45 45

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

σε κάθε ανάγκη. Ως αποτέλεσμα, οι συνταγές από στατικούς αλγορίθμους μετατρέπονται σε δυναμικούς.4

4646

Το προϊόν-συνταγή με αυτή την διαδικασία χάνει την ταυτότητα του δημιουργού του, αφού πλέον όλοι οι χρήστες της έχουν συμβάλλει στην παραγωγή της. Ο δημιουργός πλέον, χάνει την προμηθεϊκή του υπόσταση και μεταλλάσσεται σε έναν μετανεωτερικό μεσαιωνικό πρωτομάστορα και οι χρήστεςδημιουργοί είναι το εργαστήρι του. Όμως, όλα αυτά ακούγονται αρκετά ανέφικτα παρά τις υπάρχουσες πλατφόρμες διανομής συνταγών όπως το «thingiverse» και το «OpenStructures». Διότι υπάρχει ένα ισχυρό νομικό πλαίσιο που προστατεύει τα προϊόντα των προμηθεϊκών δημιουργών από το να μετατρέπονται από τους χρήστες και να μεταπωλούνται από τρίτους. Παρ’όλα αυτά, είναι στο χέρι των ίδιων των δημιουργών, αν θέλουν τα προϊόντα τους να μετατρέπονται και να μεταπωλούνται. Ενθαρρύνοντας με αυτό τον τρόπο το «self-build movement5», που έχει κάνει ισχυρή την παρουσία του πλέον τόσο σε μικρές κατασκευές όσο και σε δομικά συστήματα. Τι κερδίζει ένας δημιουργός των προϊόντων-συνταγών; Μία γενική απάντηση είναι, ότι κερδίζει χρόνο. Καθώς, οι χρήστες του προϊόντος ερευνούν και αναβαθμίζουν το προϊόν με άμεσο στόχο την βελτιστοποίησή του. Συνεπώς, ο δημιουργός δεν χρειάζεται να σπαταλήσει μεγάλο χρονικό διάστημα για έρευνα και βελτιστοποίηση, μίας και οι ίδιοι οι χρήστες θα την έχουν πραγματοποιήσει. Επιπρόσθετα, μία βάση δεδομένων με πολυδιάστατες βιβλιοθήκες συνταγών μπορεί να εξυπηρετήσει τον προγραμματισμό μηχανικής εκμάθησης για την δημιουργία λογισμικών που παράγουν βελτιστοποιημένες σχεδιαστικές 4. Shen, Y. (2018, 4 28). Archdaily. Ανάκτηση 8 19, 2019, από Will OpenSource, Technological Solutions Ever Lead to the Dream of Universal Affordable Housing?: https://www.archdaily.com/892966/will-opensource-technological-solutions-ever-lead-to-the-dream-of-universalaffordable-housing?fbclid=IwAR3ftvXODdDM9SWH12l43zR7_KBxF75vFO FUHkXzx8LbCBeF33T2knYC390 5. “Self-build - Wikipedia.” https://en.wikipedia.org/wiki/Self-build. Πρόσβαση στις 8 Ιαν. 2020.

46 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 2

47 47

λύσεις. Με αυτόν τον τρόπο, ο δημιουργός του προϊόντοςσυνταγής μπορεί να παράγει βέλτιστα προϊόντα και νέα λογισμικά βελτιστοποίησης σχεδιασμού.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

Από του «Multidimensional modular» και την Meta-Architecture των μεταβολιστών στην Αρχιτεκτονική Ανοιχτού Κώδικα

4848

Οι μεταβολιστές εστιάζουν στην μαζική παραγωγή εξαρτημάτων και στην ανάπτυξη προτύπων αρθρώσεων. Κάθε κάψουλα αποτελούνταν από ένα σύνολο αρθρώσεων και εξαρτήματα που παράγονται μαζικά. Συνεπώς, στην διαδικασία δόμησης της κάψουλας, ο αρχιτέκτονας σχεδιάζει τα επιμέρους εξαρτήματα μαζί με την παραγωγική τους διαδικασία. Στην συνέχεια, αναπτύσσει τα πρότυπα αρθρώσεων της κατασκευής που πραγματοποιείται στο εργοστάσιο. Τέλος, η κάψουλα μεταφέρεται στην στατική δομή του υποδοχέα και αρθρώνεται με την υπόλοιπη κατασκευή. Ο ρόλος του κατοίκου όσον αφορά την προσαρμογή της κάψουλας στις ανάγκες του περιορίζεται στην επιλογή του κατάλληλου προτύπου και εξαρτήματος που ήδη έχει αναπτύξει ο αρχιτέκτονας. Συνεπώς, η συμβολή του κατοίκου στον σχεδιασμό είναι ελάχιστη. Καθώς, οι επιλογές του απλά κρίνουν ποια πρότυπα είναι λειτουργικά και ποια όχι. Η εξάρτηση από τις γραμμές παραγωγής για την παραγωγή διαφορετικών εξαρτημάτων καθιστούσε την ανάπτυξη προτύπων αρθρώσεων από τους κατοίκους οικονομικά ασύμφορη. Επιπρόσθετα, οι στατικές δομές υποδοχής των μονάδων κατοίκησης περιόριζαν τις παραμετροποιήσεις για τις διαστάσεις της κατασκευής. Εν κατακλείδι, οι μεταβολιστές ανέπτυξαν μία διαδικασία ιεραρχημένη, καθιστώντας τους χρήστες στο κατώτερο μέρος της. Ενώ στα σενάρια τους επιδίωκαν την συμμετοχή των χρηστών προκειμένου να επιτευχθεί η δυναμική μορφή των κατασκευών τους. Εν τέλει αυτή η συμβολή δεν σύμφερε οικονομικά. Αντίθετα, στην αρχιτεκτονική ανοιχτού κώδικα ο αρχιτέκτονας αποτελεί τον δημιουργό της συνταγής-προϊόντος. Ο οποίος παρέχει στον χρήστη-τεχνίτη την διαδικασία κατασκευής

48 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 2

αλλά όχι την ίδια την κατασκευή. Έτσι, αναιρεί την εξάρτηση του προϊόντος από την μαζική παραγωγή και την εξειδικευμένη παροχή. Μέσα από τις πλατφόρμες παροχής συνταγών, ο δημιουργός χτίζει μια βάση με τους χρήστες-τεχνίτες του. Άτομα με διαφορετικές ειδικότητες εξετάζουν, χρησιμοποιούν τις γνώσεις τους για την βελτιστοποίηση της συνταγής και ασκούν κριτική σε σχέδια άλλων δημιουργών. Δημιουργώντας ένα δίκτυο χρηστών-τεχνιτών και δημιουργών όπου τα όρια δεν είναι διακριτά ανάμεσα στους ρόλους και στις ειδικότητες. Με αυτό τον τρόπο, ο σχεδιασμός γίνεται δυναμικός και προσαρμόσιμος σε κάθε νέα ανάγκη. Η ποιότητα του σχεδιασμού κρίνεται από τους ίδιους χρήστες- τεχνίτες τόσο για την διαδικασία κατασκευής του προϊόντος όσο και για την λειτουργικότητά του. Ο αρχιτέκτονας καλείται να παράγει ένα παραμετρικό μοντέλο που μπορεί να το διαχειριστεί ο χρήστης εύκολα, τόσο στην παραμετροποίησή του όσο και στην κατασκευή του. Κατά συνέπεια, η υλοποίηση του προϊόντος δεν θα είναι ποτέ προσδιορισμένη ακριβώς από τον δημιουργό. Παρ’όλα αυτά μέσω της δυναμικής διαδικασίας του σχεδιασμού και της υλοποίησης διατηρείται η διαχρονικότητα στο προϊόνσυνταγή.

49 49

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

5050

Αξονομετρικό έκρηξη μίας κατοικίας Wikihouse

50 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 2

Wiki House Ένα υλοποιήσιμο παράδειγμα παραμετρικού σχεδιασμού προϊόντος-συνταγής είναι το WikiHouse. Μία εφαρμογή της Open System Labs έχει ως σκοπό να αναθεωρήσει τον σχεδιασμό και την κατασκευή της κατοικίας. Δημιουργώντας μία βιβλιοθήκη τρισδιάστατων μοντέλων από φέροντες οργανισμούς και πληρώσεις, που μπορούν να υλοποιηθούν με ένα CNC(footnote) και απλή συναρμολόγηση. O δημιουργός της εφαρμογής Alastair Parvin αναφέρει ότι πλέον τα εργαλεία κατασκευής εξαιτίας του χαμηλού κόστους έχουν περάσει από τα εργοστάσια του κεφαλαίου στον απλό καταναλωτή. Καθιστώντας έτσι, σε κάθε γειτονιά ένα τοπικό μικρό εργοστάσιο ψηφιακής κατασκευής (Digital fabrication) που έχει την δυνατότητα να παράγει έναν φέροντα οργανισμό για μία μικρή κατοικία. Ως απόρροια αυτού, στον 21ο αιώνα εκδημοκρατικοποιηθήκε η παραγωγή. 6 Η εφαρμογή του WikiHouse παράγει μορφές, οι οποίες είναι κωδικοποιημένες με παραμετρικό σχεδιασμό έτσι ώστε να προσαρμόζονται εύκολα στο περιβάλλον τους. Παράλληλα, ο χρήστης μπορεί να τροποποιήσει το τρισδιάστατο μοντέλο του σπιτιού που έχει κατεβάσει από την βιβλιοθήκη της εφαρμογής μέσω προγραμμάτων τρισδιάστατης σχεδίασης όπως το Sketchup που παρέχει η Google δωρεάν σε όλους (WikiHouse - Open System Labs, 2018). Στη συνέχεια, τα αρχεία αυτά τα επεξεργάζονται οι αρχιτέκτονες της Open System Labs για την βελτιστοποίηση και την λεπτομερή κατασκευή των αρθρώσεων και στέλνονται στο τοπικό εργοστάσιο ψηφιακής σχεδίασης της περιοχής. Ακολούθως, ο χρήστης παραλαμβάνει τα εξαρτήματα του φέροντα οργανισμού και των πληρώσεων μαζί με ένα εγχειρίδιο για την συνομολόγησή τους. Τέλος, οι τοπικές κατασκευαστικές εταιρίες συναρμολογούν την κατοικία και προσθέτουν επιπλέον τις μονώσεις και τα δίκτυα παροχής. 6. WikiHouse. (2015, 4 3). Youtube. Ανάκτηση 8 29, 2019, από WikiHouseNL builds a tower for ICDuBo in Rotterdam: https://www.youtube.com/watch?v =8wdWidk7fV4&list=PLJW7byOgNY9Gmq0X83C1NsQUkJnP9WG1O

51 51

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

Ο χρόνος κατασκευής ενός Wiki House είναι περίπου από 8-12 εβδομάδες. Το κύριο υλικό κατασκευής του φέροντα οργανισμού και των πληρώσεων είναι το Plywood το οποίο μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί και να αφήσει μικρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

5252

Για να επιτευχθεί η εύκολη συναρμολόγηση των εξαρτημάτων δίχως ειδικά εργαλεία και εξειδικευμένο προσωπικό, οι αρχιτέκτονες ανέπτυξαν ένα σύστημα αρθρώσεων που μοιάζει πιο πολύ με ένα τρισδιάστατο παζλ. Για τον φέροντα οργανισμό χρησιμοποιούνται πλαίσια με συμμετρικές γεωμετρίες, τα οποία σχηματίζονται από πανομοιότυπα κομμάτια ορθογωνικού σχήματος και το καθένα έχει συμμετρικό σχήμα ώστε εφαρμόζουν οι εγκοπές. Οι αποστάσεις μεταξύ των πλαισίων είναι μικρές εξυπηρετώντας την εύκολη εγκατάσταση των ανοιγμάτων.7

7. WikiHouse - Open System Labs. (2018, 1 15). WikiHouse. Ανάκτηση 8 29, 2019, από About: https://www.wikihouse.cc/about

52 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 2

53 53

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

Η ανάπτυξη μοτίβων – προτύπων σύνθεσης που παράγονται από τον αρχιτέκτονα μπορεί να συμβάλει στην ανοιχτού κώδικα αρχιτεκτονική

5454

Το πείραμα του Όρεγκον Αν η κατοίκηση μπορεί να λυθεί με πρότυπα8τότε ίσως μία γλώσσα προτύπων θα μπορούσε να ήταν η λύση; Μπορεί η εφαρμογή προηγμένης πληροφορικής σε συνεργασία με την γλωσσολογία, την κοινωνιολογία και τα εφαρμοσμένα μαθηματικά να αποδώσουν αρχιτεκτονικές μορφές απόλυτα λειτουργικές και συνάμα εκφραστικές όπως οι μεσαιωνικές πόλεις. Ο Christopher Alexander ένας εικονοκλάστης μαθηματικός το επιχείρησε και ανέπτυξε την δικιά του αρχιτεκτονική γλώσσα9. Με την ματιά του μαθηματικού παρομοιάζει την δομή των πόλεων ως μία διαδικασία από κάτω προς τα πάνω10. Εστιάζει στην σχέση των κατασκευών που συνορεύουν μεταξύ τους και αλληλεπιδρούν δημιουργώντας ένα σύνολο. Φτάνοντας στο συμπέρασμα ότι μικρά σύνολα από εξατομικευμένες ενέργειες παράγουν μία ομογενοποιημένη μορφή πόλης. Παρά την έρευνα πάνω στην εξατομικευμένη κατασκευαστική ενέργεια επικεντρώνεται στην συλλογική δόμηση. Την ονομάζει «διαχρονικός τρόπος οικοδόμησης». Υποστηρίζει πως υπάρχει ένας διαχρονικός τρόπος κατασκευής εδώ και χίλια χρόνια. Τα μεγάλα παραδοσιακά κτίρια του παρελθόντος όπως οι σκηνές, τα νομαδικά χωριά και οι ναοί στους οποίους οι άνθρωποι 8. Patterns – Από το « A Pattern Language» του Christopher Alexander 9. Στα βιβλία του την αναφέρει σαν “μία γλώσσα προτύπων”(a pattern language). 10. Bottom Up

54 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 2

πάντα θα νιώθουν οικεία, παράχθηκαν από ανθρώπους που αποτέλεσαν τα πρότυπα του παρελθόντος και της τοπικής αρχιτεκτονικής. 11 Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960 και του 70, η πανεπιστημιούπολη του Πανεπιστημίου του Όρεγκον ήταν γεμάτη από ενεργούς ακτιβιστές. Οι ομάδες σπουδαστών ασχολούνταν με τον δημόσιο διάλογο σε θέματα όπως η πολιτική και τα ανθρώπινα δικαιώματα τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο όσο και σε τοπικό. Οι μαθητές διαμαρτυρήθηκαν για τις δομές του πανεπιστημίου, ζητώντας μια διοίκηση που να λαμβάνει υπόψη τις δικές τους φωνές και να τους προσφέρει ένα φιλόξενο περιβάλλον.12 Ο Christopher Alexander ήταν ο άνθρωπος που θα τους έδινε ένα οργανωτικό πλαίσιο αλλά και ένα νέο τρόπο δόμησης, την γλώσσα προτύπων. Η επιλογή των προτύπων αντί του σχεδιασμού προκύπτει από την εικονοκλαστική ιδεολογία του. Ο Alexander εργάστηκε για να δημιουργήσει ένα σύστημα που θα μπορούσε να μετατρέψει τους χρήστες (συγκεκριμένα τον δυσαρεστημένο και ενεργό φοιτητικό πληθυσμό) σε σχεδιαστές και διαχειριστές. Το κλειδί ήταν μια γλώσσα που βασίζεται σ’ ένα μη τεχνικό και μη εξειδικευμένο λεξιλόγιο των αρχών σχεδιασμού. Δεν ήταν ακριβώς ένα μαθηματικό εργαλείο ή γλωσσάρι ήταν ένα λειτουργικό εργαλείο συζήτησης και λήψης αποφάσεων. Αυτή η νέα μεθοδολογία όριζε ένα πρότυπο όπως και κάθε γενική αρχή σχεδιασμού. Δηλώνοντας σαφές, ένα πρόβλημα που μπορεί να εμφανιστεί επανειλημμένα στο περιβάλλον. Επιπρόσθετα, δήλωνε το εύρος των πλαισίων μέσα στο οποίο το πρόβλημα αυτό θα συμβεί. Τέλος, περιέγραφε τους τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος με διάφορες επεμβάσεις.

11. Ratti, C. (2015). Open Source Architecture. Λονδίνο: Thames & Hudson. σελ 77 12. Alexander, Christopher (1975). The Oregon Experiment. Center for Environmental Structure. ΗΠΑ: Oxford University Press. σελ 32

55 55

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

Στην ουσία, εάν αυτή η διαδικασία πραγματοποιούνταν στην δεκαετία του 2010 θα αποτελούσε μία εφαρμογή μηχανικής εκμάθησης και ως θέμα θα είχε την βελτιστοποίηση της δόμησης σε μία οργανωμένη κοινότητα. Στην πραγματικότητα, ο «αρχιτέκτονας» πρόσφερε μια νέα ριζοσπαστική προσέγγιση για το σχεδιασμό βέλτιστων αλλά συνεκτικών δομών για μια μεγάλη κοινότητα. Ακόμη, αυτή η προσέγγιση θα επέτρεπε η λήψη αποφάσεων να γίνεται συνεχώς από ολόκληρη την κοινότητα, αντί να καθοδηγείται από ένα αυστηρό, πρωτότυπο και μοναδικό masterplan. Καταλυτικός παράγοντας για την επίτευξη ενός συλλογικού έργου είναι οι κοινές αρχές που ακολουθούν οι ενδιαφερόμενοι.

5656

Αρχικά, είχε ως σκοπό την εφαρμογή μίας οργανικής δομής και ανάπτυξης. Έτσι, θα μπορούσε να επιτευχθεί μία συνολική καλυτέρευση του δομικού οργανισμού, του πανεπιστημίου. Ο σχεδιασμός και η κατασκευή θα καθοδηγούνταν από μία διαδικασία που επιτρέπει στο σύνολο να αναπτυχθεί σταδιακά μέσα από τμηματικές επεμβάσεις. Πιο περιφραστικά, σε ένα περιβάλλον με οργανική διάταξη επικρατεί η ισορροπία μεταξύ του συνόλου και των επιμέρους κομματιών του. Σε ένα οργανικό περιβάλλον κάθε σημείο είναι μοναδικό και αλληλεπιδρά άμεσα με το σύνολο του, δημιουργώντας ένα ομοιογενές σύνολο. Συνήθως, η οργανική διάταξη μέσα σε ένα τεχνητό περιβάλλον επιτυγχάνεται δίχως ένα ολοκληρωτικό γενικό σχέδιο13 αλλά μέσα από μονομερείς και τοπικές ενέργειες πάνω σ’αυτό. “Ο Christopher Alexander όριζε την οργανική διάταξη “ως το είδος της τάξης που επιτυγχάνεται όταν υπάρχει μια τέλεια ισορροπία μεταξύ της ανάγκης των τμημάτων και των αναγκών του συνόλου”14 Ο σχεδιασμός και η κατασκευή θα καθοδηγούνταν από μια διαδικασία που επέτρεπε στο σύνολο να αναδυθεί σταδιακά μέσα από τοπικές πράξεις. Για το σκοπό αυτό, η κοινότητα 13. Masterplan 14. Alexander, Christopher (1975). The Oregon Experiment. Center for Environmental Structure. ΗΠΑ: Oxford University Press. σελ.14.

56 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 2

δεν θα υιοθετεί οποιαδήποτε μορφή γενικού σχεδίου αλλά την διαδικασία της γλώσσας προτύπων. Το πιο βασικό αυτής είναι ότι δίνει τη δυνατότητα στην κοινότητα να σχεδιάσει την δομής της, όχι μέσω ενός στατικού χάρτη του μέλλοντος αλλά από μία κοινή γλώσσα προτύπων. Η διαδικασία θα διεκπεραιώνεται για λογαριασμό της κοινότητας από ένα ενιαίο συμβούλιο σχεδιασμού με λιγότερα από 10 μέλη. Επιπλέον, θα αποτελείται από περίπου ίσους αριθμούς χρηστών και διαχειριστών και έναν διευθυντή σχεδιασμού. Ο οποίος θα μπορεί να διαθέτει την δική του ομάδα σχεδιασμού. Ο αριθμός της θα είναι μεταβλητός, περίπου ένας σχεδιαστής ανά 2.000 κατοίκους. Τέλος, θα έχει ως σκοπό να καθοδηγήσει την κοινοτική δράση.15 Η πρόταση του Alexander για την συμμετοχή των μαθητών στον σχεδιασμό της Πανεπιστημιούπολης του Oregon ήταν ο ενδιάμεσος συμμετοχικός σχεδιασμός. Σ’ αυτόν τα κτίρια σχεδιάζονται από τους χρήστες, μέσα από μία σειρά αποφάσεων και επιλογής προτύπων και μετά κατασκευάζονται από αρχιτέκτονες. Η εφαρμογή του ενδιάμεσου σχεδιασμού αποσκοπεί σε δύο λόγους. Πρώτον, στον σχηματισμό συλλογικοτήτων μέσα στην κοινότητα όπου δημιουργούν το δικό τους περιβάλλον. Δεύτερον, οι καθημερινοί χρήστες των κτιρίων γνωρίζουν καλύτερα τις ανάγκες και τα προβλήματα που έχει να καλύψει ο σχεδιασμός. Παρότι, οι χρήστες ενός πανεπιστημίου είναι παροδικοί και ανανεώνονται συνεχώς, ο σχεδιασμός ενός χώρου από ανθρώπους που έχουν και θα έχουν τις ίδιες ανάγκες, μετατρέπει τον σχεδιασμό σε μία καλύτερη εκδοχή του σε σχέση με τον σχεδιασμό ενός αρχιτέκτονα που δεν έχει βιωματική εμπειρία ώστε να προσαρμόσει τον σχεδιασμό του. 16 Κάθε σύστημα πρέπει να συντηρείται και να αναδιαμορφώνεται συνεχώς προκειμένου να διατηρήσει την προσαρμοστικότητα στο οικοσύστημά του. Στην περίπτωση ενός δομικού οικοσυστήματος, η διαδικασία της ανάπτυξης και της συντήρησης του είναι αρκετά περίπλοκη. Η αναδιαμόρφωση 15. Alexander, Christopher (1975). The Oregon Experiment. Center for Environmental Structure. ΗΠΑ: Oxford University Press. σελ.18. 16. Alexander, Christopher (1975). The Oregon Experiment. Center for Environmental Structure. ΗΠΑ: Oxford University Press. σελ.38.

57 57

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

του με σκοπό την προσαρμογή σε νέες ανάγκες απαιτεί τη διατήρηση του δομικού οργανισμού αλλά και την συνεχή προσάρθωση σ’αυτόν νέες χρήσεις και χώρους. Για την επίτευξη αυτού απαιτείται μία βαθμιδωτή σειρά αλλαγών, με σκοπό την επίλυση προβλημάτων σε κάθε κλίμακα. Η αναδιαμόρφωση ενός δομικού συστήματος χρειάζεται ανάλογη σημασία μ›αυτή που απαιτείται για να την κατασκευή ενός καινούριου κτιρίου. Όλα τα διαχρονικά ισορροπημένα περιβάλλοντα συντηρούνται μέσω της αρχής της τμηματικής ανάπτυξης. Αναπτύσσονται αργά και σταδιακά για μεγάλα χρονικά διαστήματα, κομμάτικομμάτι. Συμπερασματικά, ένας δομικός οργανισμός όπως τα κτίρια δεν είναι ποτέ «ολοκληρωμένος» αλλά βρίσκεται σε μία συνεχή αναδιαμόρφωση. 17

5858

Για την επίτευξη της οργανικής ανάπτυξης είναι επιτακτικό η κοινότητα να ακολουθεί κάποια πρότυπα σχεδιασμού. Κάθε πρότυπο προκύπτει από ένα πρόβλημα, την αναγνώριση των επιπτώσεων που προκαλεί και την βελτιστοποίηση των λύσεων που προτείνονται. Συνεπώς, είναι μία γενική αρχή σχεδιασμού που μπορεί να προσαρμοστεί σε κάθε περιβάλλον. Ωστόσο, η εγκυρότητα του προτύπου εξετάζεται βιωματικά από τους χρήστες και τροποποιείται απ’αυτούς με αποφάσεις ανοιχτού διαλόγου. Ως αποτέλεσμα, το πρότυπο δεν αφορά ένα στατικό σχεδιαστικό εργαλείο. Η ευελιξία του επιτυγχάνεται με διάλογο, σχεδιασμό και λύσεις επί τόπου. Παρ’όλα αυτά, μπορούμε να θεωρήσουμε ένα πρότυπο ως μία εμπειρικά αιτιολογημένη επιταγή, που δηλώνει τις προϋποθέσεις για μια υγιή ατομική και κοινωνική ζωή σε μια κοινότητα. Ένα σύνολο προτύπων που επιλύει ένα μεγάλο μέρος των καθημερινών προβλημάτων ενός ατόμου αλλά και της κοινότητας, αποτελεί μία γλώσσα προτύπων, ένα σχεδιαστικό εργαλείο για την βελτιστοποίηση των δομικών κατασκευών με βιωσιμότητα και διαχρονικότητα. 18

Θα έλεγε κανείς, ότι ο Christopher Alexander και οι γλώσσες προτύπων που εφηύρε αποτελούν μία νέα τοποθέτηση στην 17. Alexander, Christopher (1975). The Oregon Experiment. Center for Environmental Structure. ΗΠΑ: Oxford University Press. σελ.67. 18. Alexander, Christopher (1975). The Oregon Experiment. Center for Environmental Structure. ΗΠΑ: Oxford University Press. σελ.101.

58 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 2

επίτευξη διαχρονικών κατασκευών. Ασπάζοντας κοινούς στόχους με τους μεταβολιστές. Όμως, παρά το κοινό πρόβλημα η λύση ήταν τελείως διαφορετική. O Alexander έδωσε βήμα στον χρήστη να εκφέρει την άποψή του και την γνώση για τον χώρο που χρησιμοποιεί. Έτσι, έδωσε στους αρχιτέκτονες την δυνατότητα να κάνουν καλύτερους τους χώρους μέσα από την πραγματική επίγνωση των αναγκών και των προβλημάτων. Αναιρώντας την από πάνω προς τα κάτω ιεράρχηση των ρόλων στον σχεδιασμό και την κατασκευή. Αντιθέτως, οι μεταβολιστές πίστευαν ότι μέσα από την τροποποίηση των δικών τους προμηθεϊκών κατασκευών θα επιτευχθεί ο σχεδιασμός ανοιχτού διαλόγου. Ο σχεδιασμός ανοιχτού διαλόγου και η οργανική ανάπτυξη χρειάζονται ένα διαγνωστικό σύστημα προκειμένου να εξασφαλίσουν την διαχρονικότητα και την λειτουργικότητά τους. Η διαδικασία διάγνωσης των επιμέρους λαθών σε ένα σύνολο συστημάτων είναι εμπνευσμένη από τους βιολογικούς οργανισμούς. Κάθε σύστημα αναπτύσσεται σε έναν οργανισμό ανεξάρτητα και δίχως να ακολουθεί ένα υπερ-σχεδιασμένο πλάνο ένος προμηθεϊκού αρχιτέκτονα. Η ανάπτυξη τους επιτυγχάνεται τμηματικά. Παράλληλα, ένα διαγνωστικό σύστημα ανιχνεύει τα τμήματα των συστημάτων που έχουν υπερβεί τα επιτρεπόμενα όριά τους. Ως απάντηση, το επιμέρους σύστημα του οργανισμού θέτει σε κίνηση διαδικασίες αποκατάστασης της ισορροπίας του συστήματος. Για τους βιολόγους το διαγνωστικό σύστημα ονομάζεται ενδοκρινικό. O Alexander προτείνει μία αντίστοιχη διαδικασία διάγνωσης προβλημάτων και δυσλειτουργιών των επιμέρους συστημάτων του συνόλου. Η ευημερία στο σύνολο θα διατηρείται από μια ετήσια διάγνωση που εξηγεί λεπτομερώς, ποιοι χώροι είναι ζωντανοί και ποιοι νεκροί, σε κάθε δεδομένη στιγμή στην ιστορία της κοινότητας. Επιπλέον, θα εξετάζει την λειτουργικότητα των χώρων μέσα από τη βιωματική εμπειρία των χρηστών σε αυτούς. Παραδείγματος χάρη, αν ένας χώρος δεν φωτίζεται αρκετά κατά την διάρκεια των μαθημάτων ή η ακουστική του δεν είναι ικανή για την διεξαγωγή μαθήματος θα μετατραπεί σε μία άλλη χρήση την επόμενη χρονιά. Έτσι, μέσα από την διαγνωστική διαδικασία βελτιστοποιείται η

59 59

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

λειτουργικότητα του συνόλου σε βάθος χρόνου, δημιουργώντας ένα διαχρονικό σύνολο. 19

6060

Η αργή ανάπτυξη της οργανικής τάξης στο σύνολο θα εξασφαλιστεί με μια διαδικασία χρηματοδότησης που ρυθμίζει τη ροή των μεμονωμένων έργων που υποβάλλονται από τους χρήστες προς κατασκευή. Μέσα από μία διαδικασία αξιολόγησης ανοικτού διαλόγου θα εξετάζεται η συμβατότητα στο σύνολο και η αναγκαιότητα της διεκπεραίωσης του έργου. Το συμβούλιο σχεδιασμού θέτει μία σειρά προτεραιότητας με βάση τα παραπάνω στοιχεία και πραγματοποιεί τα έργα που επέλεξε με βάση τον ετήσιο προϋπολογισμό. Ως αποτέλεσμα, γίνονται ετησίως επεμβάσεις κάθε κλίμακας με σκοπό την επίλυση όσο το δυνατόν περισσότερων προβλημάτων έχοντας υπόψη τον προϋπολογισμό. Κάθε προτεινόμενο έργο έχει ως απαραίτητη προϋπόθεση να δικαιολογεί την σχέση του με τα επιμέρους συστήματα, με τα πρότυπα που έχει χρησιμοποιήσει καθώς και το αποτέλεσμα της διαγνωστικής διαδικασίας που εκκίνησε τη διεξαγωγή του σχεδιασμού του. 20 Όμως, το γλωσσικό του σύστημα εργάστηκε τόσο σκληρά για να κάνει μια απρόσκοπτη και ευέλικτη συμμετοχική διαδικασία. Αλλά δεν έβλεπε το σημαντικότερο, την απάθεια του μαθητή. Δεκαετίες αργότερα, η πλειοψηφία του φοιτητικού κινήματος δεν είχε ιδέα ότι το πανεπιστήμιο διεξήγαγε ένα πείραμα σχεδιασμού. Η Αχίλλειος πτέρνα της γλώσσα προτύπων ήταν η δυσκολία της στο να προσελκύει τον ενδιαφερόμενο στην διαδικασία σχεδιασμού του χώρου του μέσω της λήψης αποφάσεων. Σύντομα κατέστη σαφές, ότι ο μόνος τρόπος για να καταλήξουν σε ένα συμπέρασμα οι φοιτητές όσον αφορά το σχεδιασμό της πανεπιστημιούπολης ήταν να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα σαν μια στοχοθετημένη ομάδα. Πράγμα που σημαίνει, ότι μεγάλος αριθμός ενδιαφερόμενων δεν θα μπορούσε ποτέ να εκφέρει αμεσοδημοκρατικά την άποψή του.

19. Alexander, Christopher (1975). The Oregon Experiment. Center for Environmental Structure. ΗΠΑ: Oxford University Press. σελ.144. 20. Alexander, Christopher (1975). The Oregon Experiment. Center for Environmental Structure. ΗΠΑ: Oxford University Press. σελ.164.

60 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 2

Συνεπώς, το συμμετοχικό σύστημα σχεδιασμού μέσω προτύπων καταστήθηκε άκυρο και μέσα στα χρόνια εξαφανίστηκε.21

21. Ratti, C. (2015). Open Source Architecture. Λονδίνο: Thames & Hudson. σελ.56

61 61

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

Unit 19 - Bartlett

6262

Μερικές δεκαετίες αργότερα, στην άλλη πλευρά του ατλαντικού, πιο συγκεκριμένα στο Λονδίνο, ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα στο τμήμα αρχιτεκτονικής του πανεπιστημίου του Bartlett έρχεται να αναβιώσει μέσα από την ερευνητική διαδικασία και τον πειραματισμό, την δυναμική δόμηση μέσω προτύπων. Ο γενικός στόχος του προγράμματος είναι η αναζήτηση του πώς η αρχιτεκτονική μπορεί να αποτελέσει τον καταλύτη για μία μετα-καπιταλιστική κοινωνία. Πιο συγκεκριμένα, η ενθάρρυνση της συμμετοχής των κατοίκων τόσο στην διαδικασία λήψης αποφάσεων για τον σχεδιασμό όσο και στην ανάπτυξη ανοιχτού κώδικα κατοικιών προσφέρουν έφορο έδαφος για μία νέα τάξη πραγμάτων στην δόμηση. Οι αρχιτέκτονες καλούνται να αναπτύξουν νέα μοντέλα κατοίκησης, κατασκευής αλλά και ιδιοκτησίας προκειμένου να προσαρμοστούν σε μία μετα-καπιταλιστική κοινωνία με προϊόντα ανοιχτού κώδικα και μηδενικού κόστους. Αυτή την φορά η αρχιτεκτονική διαδικασία θα είναι εξ ’ολοκλήρου ψηφιακή. Όχι μόνο στον σχεδιασμό όπου γίνεται ήδη με προηγμένα συστήματα λογισμικού αλλά και στην κατασκευαστική διαδικασία. Ο αρχιτέκτονας θα αναπτύσσει ψηφιακές μηχανές παραγωγής μοντέλων κτιριακών μονάδων, ελέγχοντας τα συνθετικά πρότυπα, την προσαρμοστικότητα, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα, την προκατασκευή των επιμέρους συστημάτων και τη μετα-κατασκευαστική διαδικασία. Πιο συγκεκριμένα, θα εξετάζει την συναρμολόγηση επί τόπου αλλά και την προσαρμογή του σε νέες ανάγκες διατηρώντας την διαχρονικότητά τους. Συνεπώς, ο αρχιτέκτονας θα συμπεριφέρεται σαν ένας προγραμματιστής μίας εφαρμογής στον υλικό κόσμο. Έτσι και η σχέση του με τον χρήστη θα είναι αντίστοιχη μ’αυτή των προγραμματιστών και χρηστών σε εφαρμογές ανοιχτού κώδικα. Πρακτικά, σε αυτού του είδους τις εφαρμογές όλοι είναι προγραμματιστές απλά με διαφορετικούς ρόλους. Ειδικότερα, κάποιος αναπτύσσει την εφαρμογή και κάποιος την προσαρμόζει στα μέτρα του.

62 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 2

Το πρόγραμμα του Unit19 επιθυμεί μέσα απ’αυτή την ερευνητική διαδικασία να αμφισβητήσει την σύγχρονη οικοδομική βιομηχανία. Επίσης, θέλει να δώσει τις δικές του λύσεις στα προβλήματα που αυτή προξενεί. Με κεντρικό ενδιαφέρον το ρόλο του αρχιτέκτονα, που πλέον έχει περιοριστεί σε έναν αισθητικό σύμβουλο στην υπηρεσία νεοφιλελεύθερων διαδικασιών δόμησης αλλά και στις ίδιες τις διαδικασίες δόμησης. Παράγοντας έτσι, μη θεμιτά αποτελέσματα κατασκευών τόσο σε επίπεδο ποιότητας κατασκευής όσο και σε επίπεδο κόστους. Πιο συγκεκριμένα, προκειμένου να σχεδιάζουμε κτίρια με προηγμένα ψηφιακά εργαλεία και τεχνικές και στη συνέχεια να χρησιμοποιούμε οικοδομικές πρακτικές που είναι εξαιρετικά σπάταλες και αναποτελεσματικές (όσον αφορά τις επιπτώσεις στο περιβάλλον, το χρόνο και τους πόρους) είναι αποδοτικότερο να χρησιμοποιούμε μία πλήρως ψηφιακή αρχιτεκτονική διαδικασία. 22

22. “2017-18 - Disruptive Architectures - Unit 19.” http://unit-19. net/201718-disruptive-architectures. Πρόσβαση στις 2 Ιαν. 2020.

63 63

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

6464

1.Προοπτική απεικόνιση μίας εκδοχής του Digital metabolism

64 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 2

Digital Metabolism – Shogo Suzuki Το Project Digital Metabolism περιορίζει τη μονάδα μιας κάψουλας της εποχής του μεταβολισμού αλλά και της μεγακατασκευής(megastructure) σε ψηφιακά υλικά, τα οποία παράγουν χώρους. Αυτά μπορούν να διαμορφωθούν σε διαρθρωτικά και χωρικά διαμερίσματα μέσω διακριτών τμημάτων και αρθρώσεων, απομακρύνοντας την ανάγκη για προκαθορισμένους χώρους. Τα επιμέρους κομμάτια αρθρώνονται με την βοήθεια ρομποτικών βραχιόνων. Η υλικότητα τους περιορίζεται σε ξύλο και χάλυβα. Μπορεί κανείς να ελέγξει το πόσο πορώδες και πόσο πυκνά χρειάζεται να γίνουν τα εσωτερικά χωρίσματα και το εξωτερικό κέλυφος .Επιπρόσθετα, ο χρήστης μπορεί να ελέγξει το χώρο του δυναμικά, μέσω εφαρμογών επαυξημένης πραγματικότητας (Artificial Reality) αλλά και εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης. Μέσω της μηχανικής εκμάθησης προβλέπονται οι αλλαγές που χρειάζεται ο χώρος ανά διαστήματα. Το παράδειγμα αυτό αναφέρεται στην παρούσα ερευνητική εργασία διότι ξεπερνά τις παροχές μίας ανοιχτού κώδικα αρχιτεκτονικής και δίνει νέες εφαρμογές και επιρροές στην τεχνολογία της δόμησης με την βοήθεια της τεχνολογίας λογισμικού αλλά και την τεχνητή νοημοσύνη. Ο σκοπός του Αρχιτέκτονα είναι να επαναφέρει στην αρχιτεκτονική επικαιρότητα το κίνημα του μεταβολισμού στον 21ο αιώνα. Αναφέροντας πως η φιλοσοφία της προσωρινότητας και της συνεχής προσαρμογής είναι προϊόν πιο οικείο στην κοινωνία των γρήγορων ρυθμών, που ζούμε σήμερα. Προχωρώντας σε μία μετα-καπιταλιστική κοινωνία όπου οι ανάγκες του ατόμου αλλάζουν και θα αλλάζουν γρήγορα. Η ανάγκη για χώρους και τεχνολογία που θα έχουν καλή απόκριση στις ανάγκες των ανθρώπων είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Η τεχνολογία κατασκευής έχει εξελιχθεί ελάχιστα σε σχέση με την μηχανολογία και την ηλεκτρολογία. Ο τρόπος που τα κτίρια χτίζονται, που τα εξαρτήματα κατασκευάζονται και ο σχεδιασμός τους είναι οικονομικά εφικτά σε μία καπιταλιστική λογική, αδυνατώντας όμως να τα παρέχει σε πραγματικούς χρήστες. Έτσι, μέσα από την ελαχιστοποίηση των πολυάριθμων υλικών αλλά και με την χρήση ρομποτικής

65 65

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

και επαυξημένης πραγματικότητας, ο χρήστης έχει τον πλήρη έλεγχο της κατοικίας. Μάλιστα, χωρίς να βασίζεται στις γραμμές παραγωγής, την οικοδομική βιομηχανία και την εξειδικευμένη παροχή. Ο τίτλος του Project είναι αρκετά αντιπροσωπευτικός γι’αυτό που παρέχει. Μετατρέποντας έτσι, τις αρχές του μεταβολισμού σε υλοποιήσιμα σενάρια μίας μετα-καπιταλιστικής κοινωνίας.

6666

Οι επιρροές του αρχιτέκτονα πήγαζαν κυρίως από κτίρια του μεταβολισμού όπως το Takara Beautillion του Kisho Kurokawa. Αποδομώντας το, αναφέρει ότι το πρόβλημα με την κάψουλα – κατοικία ήταν ότι για αντικατασταθεί και να προσαρμοστεί πρέπει να επανασχεδιαστεί από την αρχή. Έτσι, έπρεπε να βρεθεί ένας τρόπος ώστε η κάψουλα να είναι πιο προσαρμόσιμη στις νέες ανάγκες που θα προκύπτουν. Γι’ αυτό το λόγο σχεδίασε μία βασική κατοικία με τυποποιημένες διαστάσεις οπού θα μπορούσε να ικανοποιήσει τις ελάχιστες ανάγκες ενός χρήστη. Στην συνέχεια, την διαίρεσε σε επιφάνειες στους άξονες x,y,z και δημιούργησε αλληλοσυνδεόμενα πάνελ. Μέσω εφαρμογής, ο χρήστης πλέον μπορεί να δώσει τη δική του μορφή στην κατοικία μέσα από παραμέτρους που θα θέσει ο ίδιος. Κατά συνέπεια, η διαδικασία κατασκευής ξεκινά με το πηγαίο μοντέλο, τις παραμετροποιήσεις του χρήστη, την κατασκευή του μοντέλου με 2.5d23 εξαρτήματα μαζί με τον σχεδιασμό των Η/Μ εγκαταστάσεων. Τέλος, η κατασκευή τους γίνεται on-site με την βοήθεια cnc μηχανημάτων. Ο ρόλος του αρχιτέκτονα σ’αυτή την περίπτωση πέρα από την παραγωγή ενός παραμετρικού μοντέλου, προσαρμόζεται μέσω του χρήστη. Είναι η παραγωγή μίας λίστας που θα αποτελούσε ίσως μία γλώσσα προτύπων για το σχεδιαστικό λεξιλόγιο του χρήστη. Η λίστα αυτή θα περιέχει πληροφορίες όπως πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα σε διάφορες σχηματικές μορφές. Δίνοντας στον χρήστη αρκετή γνώση 23. Η εργασία σε δυόμισι διαστάσεις (2.5D) σημαίνει ότι κόβεται ένα τμήμα που έχει πολλαπλά επίπεδα χαρακτηριστικά σε διαφορετικά βάθη. Κατά τη διάρκεια ενός 2 & frac12? D, ο άξονας Z τοποθετείται σε ένα βάθος όπου οι άξονες X και Y παρεμβάλλονται για να κόψουν ένα χαρακτηριστικό. Στη συνέχεια ο άξονας Z ανασύρεται έτσι ώστε οι άξονες X και Y να μπορούν να μετακινηθούν στο σημείο εκκίνησης του επόμενου χαρακτηριστικού, το οποίο μπορεί να κοπεί σε διαφορετικό βάθος Z από το τελευταίο χαρακτηριστικό. Τα περισσότερα απλά προγράμματα CAM ασχολούνται με τμήματα 2.5D.Πηγή (flashcutcnc, 2018)

66 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 2

ώστε να μπορεί να μετέχει στον σχεδιασμό της ίδιας της κατοικίας του. Έτσι, ο αρχιτέκτονας δεν έχει άμεση σχέση με την παραγωγή της κατοικίας του χρήστη αλλά αποτελεί τον δημιουργό των συνθηκών για να πραγματοποιηθεί αυτή η παροχή. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να πάρει όσα κομμάτια του χρειαστούν για να κατασκευάσει την κατοικία του. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να μειώνει το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της κατασκευής και να συμβάλλει στην ελαχιστοποίηση της απαιτούμενης ενέργειας για την κατασκευή. 24

24. “Digital Metabolism by Shogo Suzuki by unit19bartlett - issuu.” 18 Ιουν. 2018, https://issuu.com/designcomputationlab/docs/shogo_suzuki_ pages_2-copies_reduced_f069311816b476. Πρόσβαση στις 2 Ιαν. 2020.

67 67

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

OBLIQUE – Gigi Kwong

6868

Το “Oblique” αποτελεί ένα σύστημα που αντικαθιστά κάθετες και οριζόντιες χωρικές ιδιότητες του χώρου διαβίωσης, με αποτέλεσμα τη στέγαση χωρίς τοίχους. Το έργο χρησιμοποιεί πλάγιες γεωμετρίες για να συνθέσει ένα κατακόρυφα συναρμολογημένο τοπίο κατοίκησης. Η λίστα των επιμέρους εξαρτημάτων αποτελείται από πολλαπλές γωνίες για να καθορίσουν τις διαπροσωπικές ιεραρχίες και το πώς ο χρήστης βιώνει ένα χώρο. Οργανώνοντας έτσι, την σειρά των οικιακών δραστηριοτήτων. Επιπλέον, ενσωματώνει στον σχεδιασμό το πρόγραμμα, την κυκλοφορία και τη δομή, παράγοντας στο σύνολό του ένα συνεχές τοπίο. Επιπλέον, αμφισβητεί το μοντέλο κατοικιών με χωρισμένο σε δωμάτια, αφαιρώντας τους εσωτερικούς τοίχους . Ακόμη, θεωρεί πως εκσυγχρονίζει την πολιτική και κοινωνική πτυχή της ιδιοκτησίας και της ιδιωτικής ζωής μεταξύ των κατοίκων. Η επιρροή του αρχιτέκτονα για τον σχεδιασμό αυτού του συστήματος ήταν η Villa Mueller του Adolf Loss, η οποία ενσωμάτωνε χρήσεις αλληλοσυνδέοντας χώρους διαφορετικών λειτουργιών με ενδιάμεσους χώρους (ράμπες) που ένωναν τα διαφορετικά ύψη. Η κάθε χρήση είχε το δικό της ύψος και έτσι, γινόταν ένας ομαλός διαχωρισμός μεταξύ των λειτουργιών. Ο χώρος δηλαδή δεν διαχωριζόταν με τον παραδοσιακό τρόπο σχεδιασμού, ο οποίος υπάρχει από το 2200 π.Χ, από τις κατοικίες της Σαντορίνης μέχρι και στις σημερινές κατοικίες. Άλλο ένα παράδειγμα, αντίστοιχων χειρισμών είναι η κατοικία ΝΑ του Sou Fujimoto όπου οι τοίχοι έχουν εξαλειφθεί πλήρως και οι χρήσεις έχουν διαχωριστεί σε διαφορετικές επιφάνειες με δικά τους ύψη η καθεμιά αντίστοιχα. Έτσι, επιτυγχάνεται μία συνεχής και ελεύθερη ροή κίνησης στο χώρο. Η ιδέα του Oblique είναι η δημιουργία διακριτών επίπεδων επιφανειών, οι οποίες είναι ικανές να παράγουν αμέτρητους πιθανούς συνδυασμούς με ενδιάμεσα κεκλιμένα επίπεδα σε διαφορετικές γωνίες. Πιο συγκεκριμένα, επιτρέπουν την οπτική επαφή μεταξύ τους αλλά διατηρούν την ακεραιότητα της χρήσης στο επίπεδο. Αυτές οι διαφοροποιήσεις μπορούν να επιτευχθούν «on site» μέσω την συνεννόησης των χρηστών,

68 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 2

δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο ένα κλίμα κοινότητας και συμμετοχικού σχεδιασμού. Ο ρόλος του αρχιτέκτονα αποτελεί τον σχεδιαστή της πρώτης ύλης της κατασκευής, καθώς και του εγχειριδίου με τις αρθρώσεις και τις συμβουλές για τον χρήστη ώστε να κάνει βέλτιστη εργονομικά την κατασκευή του. Έτσι, ο αρχιτέκτονας λαμβάνει ξανά μία παθητική στάση στην κατασκευή αφήνοντας τον αυθορμητισμό και τις ανάγκες της κοινότητας να παράγουν το δικό τους κτίριο. 25

2.Προοπτική απεικόνιση μίας εκδοχής του OBLIQUE 25. “Oblique by Kin (Gigi) Kwong by unit19bartlett - issuu.” 21 Ιουν. 2018, https://issuu.com/designcomputationlab/docs/gigi_kwong_pages_2copies_reduced_2. Πρόσβαση στις 8 Ιαν. 2020.

69 69

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

3.Προοπτικη απεικόνιση του Negotiated changeable Housing

70 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

7070

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 2

Negotiated Changeable Housing - Wonseok Woo Ο στόχος του αρχιτέκτονα είναι να μοιράσει τον οικοδομήσιμο χώρο σε κάθε επίπεδο μέσα από τους συμβιβασμούς και τις ανάγκες μίας κοινότητας ενός κτιρίου. Μια τέτοια προσέγγιση πρέπει να ανταποκρίνεται ενεργά στις απαιτήσεις των κατοίκων στο μέλλον, που απαιτούν μετατροπή του χώρου. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω ενός συνόλου συρόμενων και κινούμενων μεταβατικών χώρων, που συνδέουν τους επιμέρους χρηστικούς χώρους του κτιρίου. Τα έργα που επηρέασαν τον αρχιτέκτονα είναι το WikiHouse από τους Open Source Labs αλλά και το Naked house του Shigeru Ban. Το WikiHouse δίνει την αφορμή στον αρχιτέκτονα να δημιουργήσει έναν αλγοριθμικό – παραμετρικό σχεδιασμό, όπου οι χρήστες σχεδιάζουν και παράγουν τις δικές τους απλές κατοικίες. Όμως, η σύνδεση αυτών των εξατομικευμένων κατοικιών είναι επιτακτική. Έτσι, ο σχεδιαστής προσεγγίζει τις ιδέες του Yona Friedman για την Villa Spatialle. Πρόκειται για μία επέμβαση σε μία ήδη υπάρχουσα πόλη όπου η νέα δόμηση υλοποιείται πάνω από αυτή, με εναέριες γέφυρες και συρμούς μετρό. Όπου σε αυτούς αρθρώνονται οι χώροι κατοίκησης μεταλλάσσοντας την φύση τους από ακίνητη σε κινητή. Με έναν αντίστοιχο χειρισμό θέλει να δημιουργήσει ένα σύστημα που οι επιμέρους χώροι θα είναι κρεμάμενοι πάνω σε ράγες. Οι χώροι θα είναι τα προϊόντα αρχιτεκτονικής wανοιχτού κώδικα, τα οποία θα παράγονται με ψηφιακή κατασκευή. Η διαχείριση των χώρων θα γίνεται σε συλλογικό επίπεδο. Έτσι, ο αρχιτέκτονας δεν θα μπορεί να παρέμβει στον προκαθορισμό της οριοθέτησής τους. Εκεί, ο Shigeru Ban δίνει μία ευφυή λύση στο Naked House. Πιο συγκεκριμένα, δημιουργεί ένα στενομέτωπο χώρο με κινούμενα κουτιά ιδιωτικότητας μέσα του, προσφέροντας απλά ιδιωτικότητα στους κατοίκους. Ακόμη, τους δίνει τη δυνατότητα να ζουν σε ένα δυναμικό χώρο και να τον προσαρμόζουν ανάλογα με την ανάγκη της στιγμής.

71 71

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

Η επίτευξη ενός τέτοιου είδος σχεδιασμού προδιέθετε μία μελέτη όσον αφορά τις συνήθειες των κατοίκων. Σε πρώτη φάση έγινε μία μελέτη βιωματική, όπου ο αρχιτέκτονας εκφράζει διαγραμματικά τον χρόνο που περνάει ένας εργένης(φοιτητής και επαγγελματίας) στην κατοικία του( ποιες ώρες βρίσκεται εκεί και ποιους χώρους χρησιμοποιεί περισσότερο). Αντίστοιχα έγινε μία μελέτη για ζευγάρια και οικογένειες. Μέσω αυτής της καταγραφής προσδιορίστηκαν οι αναγκαίοι χώροι που χρειάζεται κάθε μονάδα σε συνάρτηση με το χρόνο. Σε επόμενη φάση, έγινε μία χωρική καταγραφή της πραγματικής χρήσης των χώρων ενός τυπικού διαμερίσματος έτσι ώστε να προσδιοριστεί ο πραγματικά αναγκαίος χώρος. Τέλος, οι αναγκαίοι χώροι αναλύθηκαν σε επιμέρους χώρους, όπου ο άνθρωπος κινείται. Καταγράφοντας έτσι, την τρισδιάστατη κίνηση του ανθρώπου σε γεωμετρικά σχήματα. Συνεπώς, σχεδίασε διάφορα γεωμετρικά εξαρτήματα-χώρους που καλύπτουν μία συγκεκριμένη χρήση. Τα γεωμετρικά εξαρτήματα-χώροι θα κρεμιούνται από οριζόντιους συρμούς και θα κινούνται ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε χρήστη.

7272

Πιο αναλυτικά, ο χρήστης πλέον καταγράφει τις καθημερινές του ανάγκες και δημιουργεί μία λίστα χώρων που θα μπορούσε να μοιραστεί μέσα στην διάρκεια της ημέρας του. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, κάθε χρήστης να μοιράζεται με έναν άλλον χρήστη χώρους, μέσα σε ένα κλίμα συνεννόησης. Μέσω αυτών των διαδικασιών προκύπτει μία κτιριακή δομή με κάθετους και οριζόντιος άξονες που αποτελούν τον φέροντα οργανισμό της δομής. Οι επιμέρους χώροι – ανάγκες έχουν κοινή γεωμετρία και αρθρώνονται στους οριζόντιους άξονες. Ο ρόλος του αρχιτέκτονα σ’αυτό το έργο επικεντρώνεται κυρίως στην καταγραφή των ελάχιστων δυνατών χώρων για την ικανοποίηση αναγκών και στο σχεδιασμό ολόσωμων χωρικών εξαρτημάτων, τα οποία αρθρώνονται σε ένα συνολικό οργανισμό. Επιπλέον, διατηρεί μία παθητική στάση για την τελική μορφή του κτιρίου. Τέλος, δίνει στην κοινότητα το δικαίωμα να το οργανώσει κατά την δικιά της βούληση. Το συγκεκριμένο έργο απαιτεί εξειδικευμένο προσωπικό για την

72 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 2

εγκατάσταση του φέροντα οργανισμού αλλά και την κατασκευή των χωρικών εξαρτημάτων.26

26. “Negotiated Changeable Housing by Wonseok Woo - Issuu.” 21 Ιουν. https://issuu.com/designcomputationlab/docs/wonseok_woo_ 2018, pages_2-copies_reduced_e72c5f0a8f2391. Πρόσβαση στις 8 Ιαν. 2020.

73 73

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

7474 4.Φωτορεαλιστική απεικόνιση μίας εκδοxής Urban Village Project

5.Διαδικασία κατασκευής

6.Επιμέρους κομμάτια μίας κατοικίας

7.Διαδικασία παραγωγής

74 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 2

Urban village Project – SPACE 10 – EFFEKT ARCHITECTS Ο στόχος του SPACE10 του εργαστηρίου της ΙΚΕΑ είναι η παραγωγή πιο βιώσιμων, κατοικήσιμων και οικονομικών κατοικιών. Επίσης, σκοπό τους είναι η αντιμετώπιση της γρήγορης αστικοποίησης, της κοινωνικής αποξένωσης, της κλιματικής αλλαγής αλλά και την έλλειψη οικονομικής κατοικίας. Επαναπροσδιορίζοντας έτσι, την αστική ζωή. Ο σχεδιασμός των κατοικιών είναι πανομοιότυπης λογικής όπως τα έπιπλα του ΙΚΕΑ προσφέροντας στους χρήστες ένα πακέτο με τα αναγκαία εξαρτήματα και τις οδηγίες συναρμολόγησης. Τα υλικά κατασκευής κατά κύριο λόγο είναι προϊόντα ξυλείας. Η κατασκευή προσαρμόζεται σε διάφορα σενάρια κατοίκησης. Από έναν χρήστη μέχρι μία εκτεταμένη οικογένεια. Επίσης, οι σχεδιαστές του SPACE10 έχουν σχεδιάσει και συνθέσεις για επαγγελματικές χρήσεις όπως κτίρια γραφείων, παροχή υπηρεσιών, εστίαση και κέντρα υγείας. Όλα τα εξαρτήματα έχουν την ικανότητα να επαναχρησιμοποιηθούν συμβάλλοντας στην εξοικονόμηση υλικών και μειώνοντας το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των σύγχρονων πόλεων. To Urban Village Project πέρα από την παροχή οικονομικών λύσεων στέγασης επικεντρώνει τον σχεδιασμό του στην παραγωγή βιωσιμότητας στο περιβάλλον. Θέλει να αντιμετωπίσει την κοινωνική αποξένωση δημιουργώντας χώρους κοινούς, όπου οι άνθρωποι θα ικανοποιούνω τις καθημερινές τους ανάγκες όπως κοινές τραπεζαρίες, κουζίνες και καθιστικά. Αναζητώντας έτσι, ένα βέλτιστο τρόπο επίτευξης μίας ζωντανής κοινότητας. Έχουν σχεδιαστεί διάφορες μορφές χρήσεων πέρα από την κατοίκηση. Παραδείγματος χάρη κοινή κουζίνα, πάρκα, γυμναστήρια, νοσοκομεία, γραφεία, χώροι εκδηλώσεων, στάσεις ποδηλάτων, καταστήματα, κοινές τραπεζαρίες και χώροι παιχνιδιού. Ως απόρροια αυτού, βλέπουμε τους σχεδιαστές του Urban Village να δημιουργούν ξανά ένα υπερσχεδιασμένο περιβάλλον αλλά και τις εναλλαγές του προς σ’αυτό. Από την μία πλευρά, ο

75 75

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

σχεδιαστής έχει σκεφτεί κάθε πτυχή του σχεδιασμού ώστε να γίνει καλύτερο το πρότζεκτ του. Από την άλλη, ο χρήστης νιώθει ότι αυτή την φορά αυτός είναι ο σχεδιαστής του ίδιου του χώρου του απολαμβάνοντας μία εκδημοκρατικοποιημενη αρχιτεκτονική.

7676

Στο επίπεδο της κοινωνικής αποξένωσης έχουν θέσει ως στόχο την δημιουργία κοινοτήτων διαβίωσης δίχως ηλικιακούς διαχωρισμούς.Διότι έχει παρατηρηθεί συχνά ότι υπάρχουν περιοχές με ηλικιακό πρόσημο. Η ένταξη αυτών των κοινοτήτων θα είναι κατά κανόνα στο κέντρο των πόλεων. Με ευέλικτες κατοικίες που είναι συνδεδεμένες με διάφορες κοινόχρηστες χρήσεις, υπηρεσίες και εγκαταστάσεις με σκοπό την καλύτερη εκπλήρωση αναγκών. Το Πρόγραμμα Urban Village είναι ένα όραμα για τη δημιουργία ζωντανών κοινοτήτων για ανθρώπους όλων των ηλικιών, με υπόβαθρα και συνθήκες διαβίωσης. Ο στόχος είναι να καταστεί δυνατή μια καλύτερη καθημερινή ζωή χάρη στα πολλαπλά οφέλη της διαβίωσης σε μια κλειστή κοινότητα, με κοινές εγκαταστάσεις και υπηρεσίες όπως ημερήσια φροντίδα, urban farming, κοινόχρηστη τραπεζαρία, γυμναστήριο και κοινή μεταφορά. Αυτά τα οφέλη όχι μόνο προσφέρουν μια αίσθηση ότι οι κάτοικοι ανήκουν κάπου αλλά έχουν αποδειχθεί ότι ενισχύουν επίσης την υγεία και την ευτυχία. Στο επίπεδο της κατασκευής κάθε μονάδα θα αποτελεί ένα modular σύστημα κτιρίου που μπορεί να είναι προκατασκευασμένο επίπεδο ακόμη και αποσυναρμολογημένο. Οι συνδέσεις του είναι από διασταυρωμένη ξυλεία. Οι αρχιτέκτονες του Urban Village υποστηρίζουν ότι μία κατασκευή με modular σύστημα μπορεί να ενταχθεί σε κάθε περιβάλλον. Επίσης, η κατασκευαστική δυνατότητα είναι αρκετά ευέλικτη για τις απαιτήσεις του παρόντος και του μέλλοντος. Θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι αντίστοιχα ο Kurokawa στο Takara Beautillion είχε αναπτύξει ένα δομοστοιχειωτό σύστημα κατασκευής που μπορεί να ενταχθεί και να επεκταθεί απεριόριστα. Όμως, όπως και ο ίδιος διαπίστωσε και ανέφερε στα άρθρα του, το σύστημα αυτό

76 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 2

έχει φυσικούς περιορισμούς27ανεξάρτητα από την υλικότητά του. Το σύστημα κατασκευής του Urban Village επιτρέπει την αποσυναρμολόγηση όλων των στοιχείων και των υλικών αλλά και την εύκολη αντικατάστασή τους. Παρ’όλα αυτά οι αρχιτέκτονες προσπάθησαν να μειώσουν κι άλλο το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της κατασκευής τους δίνοντας την δυνατότητα στα στοιχεία της κατασκευής να επαναχρησιμοποιούνται αλλά και να ανακυκλώνονται. Μιας και το κύριο υλικό κατασκευής τους είναι το ξύλο. Έτσι, όλο το κτίριο μπορεί εγκατασταθεί και να αποσυναρμολογηθεί ολόκληρο καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής του, παρέχοντας ευελιξία στην μορφή και την ικανοποίηση διαφορετικών αναγκών που προκύπτουν στο πέρας του χρόνου. Αυτό εξασφαλίζει τον κύκλο ζωής των κτιρίων μας. Ίσως το παράδειγμα αυτό, να αποτελέσει την καλύτερη προσπάθεια αναβίωσης του μεταβολισμού στην ψηφιακή εποχή γιατί αφομοιώνει καθαρά το μανιφέστο των μεταβολιστών, για μεταβολή στα κτίρια τους στο πέρας του χρόνου. Με την ένταξη τους στο αστικό περιβάλλον να είναι μόνιμα προσαρμοσμένη. Η παραγωγή της κατοικίας περνάει ξανά στα χέρια της βιομηχανικής παραγωγής προσφέροντας περισσότερες και οικονομικότερες λύσεις στους ανθρώπους όπως προσφέρει και η βιομηχανία σήμερα με τα υπόλοιπα παράγωγα της. Η κύρια διαφορά από τους μεταβολιστές συμβαίνει στην σύνθεση των κατοικιών. Σήμερα, αν και επιχειρείται ξανά να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των χρηστών με τις λιγότερες δυνατές διαστάσεις, ωστόσο δεν το κάνουν εξατομικευμένα όπως ήταν οι κάψουλες στον μεταβολισμό. Οι αρχιτέκτονες δημιουργούν μία οικογενειακή κάψουλα, μία κατοικία που ενώνει τους ανθρώπους και δεν τους αποξενώνει. Σε αντίθεση, οι μεταβολιστές πίστευαν ότι ο άνθρωπος χρειάζεται τον προσωπικό χώρο όσο 27. Η φέρουσα ικανότητα της κατασκευής είχε περιορισμούς στις μονάδες που μπορούσε να συνδέσει. Ο Kisho Kurokawa αναφέρει ότι προκειμένου η κατασκευή να είναι σταθερή οι κάψουλες έπρεπε να σχηματίσουν μία πυρομοιειδή μορφή, σε αντίθεση με την πρόθεση του να εξαπλωθεί η δομή αέναα.Kurokawa Kisho. (1972). Metabolism Architecture. Λονδίνο: Willey. σελ. 102

77 77

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

τίποτα άλλο. Στην περίπτωση της οικογένειας, κάθε σπίτι θα είχε τόσες εξατομικευμένες κάψουλες όσα και τα μέλη της οικογένειας και θα ενωνόταν στον κοινό πυρήνα που είναι ένας χώρος σαλόνι – κουζίνα. Συμπερασματικά, ο μεταβολισμός αναθεωρήθηκε και προσαρμόστηκε όπως και τα παράγωγα του στην σημερινή εποχή, την ψηφιακή.

7878

Το Urban Village θα καταστήσει τη βιώσιμη διαβίωση ως ένα απρόσκοπτο κομμάτι της καθημερινής ζωής μέσα από ολοκληρωμένες λύσεις όπως η συγκομιδή νερού, η παραγωγή καθαρής ενέργειας, η ανακύκλωση, η τοπική παραγωγή τροφίμων και η τοπική κομποστοποίηση. Ακόμη και ολόκληρο το αρχιτεκτονικό πλαίσιο έχει τις ρίζες του σε βιώσιμα υλικά και μια κυκλική προσέγγιση στο περιβάλλον. Το μοντέλο μίσθωσης των κατοικιών είναι συνδρομητικό όπως οι πλατφόρμες του διαδικτύου. Καθιστώντας έτσι, την κοινότητα ισότιμη για όλους δίχως κοινωνικές τάξεις και διαφορές. Το τυποποιημένο σύστημα κατασκευής του κτιρίου και η μαζική παραγωγή κομματιών σε συνεργασία με την εύκολη συναρμολόγησή τους καθιστά την κατασκευή πιο προσιτή οικονομικά σε σχέση με τις παραδοσιακές κατασκευές. Επίσης, επιδιώκει να κάνει τη ζωή πιο προσιτή, επιτρέποντας στους ανθρώπους να μοιράζονται περισσότερα, να συγκεντρώνουν πόρους και να ξεκλειδώνουν καλύτερες ευκαιρίες στις καθημερινές ανάγκες για τη μείωση του συνολικού κόστους διαβίωσης των κατοίκων. Με την εισαγωγή ενός νέου μοντέλου ιδιοκτησίας, οι κάτοικοι έχουν τη δυνατότητα να αγοράσουν «μετοχές» στο ακίνητο, εάν θέλουν και όποτε μπορέσουν. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι θα μπορούσαν να αποκτήσουν πρόσβαση στην ιδιοκτησία σταδιακά και την ρευστοποιήσουν αργότερα καθώς αυξάνεται η αξία της ιδιοκτησίας. Όμως, τελικά είναι η κατοικία του μέλλοντος; Έχει ο κάτοικος όντως την ελευθερία που του υπόσχονται οι αρχιτέκτονες; Μπορεί και όχι, το urban Village παρά την ισοπέδωση των ταξικών και ηλικιακών διαφορών και την εξασφάλιση πιο θερμών ανθρώπινων σχέσεων δημιούργησε μία νέα σχέση εξάρτησης για τον χρήστη. Ο χρήστης πλέον δεν θα έχει ανάγκη

78 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 2

μία βιομηχανία κατοικίας ή τους αυστηρούς αρχιτεκτονικούς σχεδιασμούς για το ίδιο του το σπίτι όμως θα έχει εξάρτηση με έναν και μόνο οργανισμό που θα παράγει, θα συντηρεί και θα προσαρμόζει την κατοικία του. Η εξάρτηση του αυτή την φορά θα είναι μεγαλύτερη από αυτή του παρελθόντος με την εξειδικευμένη παροχή. Πλέον, ένας οργανισμός θα ελέγχει την δομή της ίδιας της κατοικίας του χρήστη, με τα δικά του σχέδια και τις δικές του παραλλαγές. Χρησιμοποιώντας κλειστού κώδικα κατασκευές, ο χρήστης θα είναι πλέον είναι εγκλωβισμένος σε μία σειρά τυποποιήσεων με πολύ μικρότερο αριθμό ποικιλομορφίας και επιλογών από αυτή του σχεδιασμού ανοιχτού κώδικα. Το urban Village είναι η απάντηση ένος οργανισμού στο κίνημα του ανοιχτού κώδικα υποσχόμενο την βιώσιμη, πράσινη και ευέλικτη κατοικία. 28

28. “Space10.” https://space10.com/. Πρόσβαση στις 8 Ιαν. 2020.

79 79

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

Συμπεράσμα τα 80 της έρευνας Ο Le Corbusier υποστήριζε ότι η αρχιτεκτονική ως μία επιστήμη που είναι αλληλεξαρτώμενη με την δόμηση αναπτύσσεται με αρκετά αργούς ρυθμούς1. Κάθε γενιά αρχιτεκτόνων του προηγούμενου αιώνα αναζητούσε τρόπους προσαρμογής της αρχιτεκτονικής στην πρόοδο της τεχνολογίας και της κοινωνίας. Από τα πρώτα βήματα των μοντερνιστών, με πρωτοστάτη τον Le Corbusier και τις ριζοσπαστικές του προτάσεις για ενιαίους χειρισμούς σε ολόκληρες πόλεις, στη συνέχεια, με τους Μεταβολιστές και τις «δυναμικές» τους προτάσεις για την σύγχρονη πόλη ως τον Christopher Alexander, ο οποίος δίχως αρχιτεκτονικά εργαλεία προσπάθησε να «προγραμματίσει» μία ολόκληρη κοινότητα και να δομήσει μία οργανική μορφή πόλης. Όλες οι παραπάνω προτάσεις είχαν ένα κοινό σημείο, αναζητούσαν την επίτευξη του ενιαίου συνόλου αλλά και την βελτιστοποίηση των επιμέρους σημείων του. Αντίστοιχα όμως, οι ολοκληρωτικές πολιτικές πεποιθήσεις που επικρατούσαν τον 20ο αιώνα μετέτρεπαν τους αρχιτέκτονες σε προμηθεϊκούς σχεδιαστές ολοκληρωτικών δομών. Οι δομές κατασκευής και λειτουργίας τους ήταν εξαρτημένες από τις αποφάσεις των αρχιτεκτόνων, και λειτουργούσαν μόνο με την εφαρμογή τους. Δίχως να υπολογίζουν την ελεύθερη βούληση και την αντίσταση των χρηστών σε μία τόσο ολοκληρωτική δομή. Στις μέρες, οι αρχιτέκτονες αναζητούν ακόμα τρόπους προσαρμογής της αρχιτεκτονικής στην επικαιρότητα. Η νέα αστικοποίηση ανέτρεψε τα δεδομένα στον τομέα της αρχιτεκτονικής και η παραγωγή ενιαίων κατασκευών είναι οικονομικά ασύμφορη. O Alastair Parvin στην παρουσίαση του στο TedX για την αρχιτεκτονική από ανθρώπους για ανθρώπους, υποστήριξε ότι πρέπει η αρχιτεκτονική να θέσει ως στόχο να είναι προσιτή σε όλους. Σήμερα, εξυπηρετεί το 1. Le Corbusier. (2004). Για μία Αρχιτεκτονική. Αθήνα: Εκκρεμές pp.31

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΉ ΠΟΡΕΊΑ ΤΟΥ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Η ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΗΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

1% του πληθυσμού επειδή η επιχειρηματική της δομή είναι προσανατολισμένη στο να παρέχει λύσεις και κατασκευαστικές προτάσεις όπου ελάχιστοι έχουν την οικονομική δυνατότητα να καλύψουν. Συνεπώς, αν μία παροχή ανταποκρίνεται σε τόσους λίγους δεν είναι επιχειρηματικά βιώσιμη για μία τόσο μεγάλη πληθώρα επαγγελματιών αρχιτεκτόνων . Λόγω αυτού, η αρχιτεκτονική προκειμένου να γίνει επιχειρηματικά αποδοτική χρειάζεται νέες μεθόδους παροχής των προϊόντων της. Τα προϊόντα της πλέον πρέπει να είναι προσιτά σε μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού στο υπόλοιπο 99% του πληθυσμού. Τα σημερινά δεδομένα της αγοράς δεν ενθαρρύνουν μεγάλους οργανισμούς να χτίσουν για τους κατοίκους, να τους τα παρέχουν υποδομές, δεδομένου ότι είναι οικονομικά ασύμφορο να τις αγοράσουν . Οπότε, η εποχή των μεγάλων ενιαίων δομών σταδιακά θα εκλείψει. Η ιεραρχική μορφή παροχής θα καταστεί μη βιώσιμη. Ως απόρροια των παραπάνω, η εφαρμογή μίας από κάτω προς τα πάνω λογικής στην διαδικασία δόμησης θα αποφέρει βιωσιμότερες λύσεις.2 Οι ψηφιακές τεχνολογίες δημιούργησαν τις συνθήκες της σύγχρονης αγοράς, όπου οι παροχές τους είναι προσιτές προς όλους. Η εξέλιξη των τεχνολογικών μέσων καθιστά τις οικονομικές πρακτικές των ψηφιακών τεχνολογιών εφικτές και στον τομέα της αρχιτεκτονικής. Στο ψηφιακό κόσμο η τεχνολογική εξέλιξη χωρίζεται σε δύο τομείς, σε αυτούς του υλισμικού(hardware) και σε αυτούς του λογισμικού(software). Αντίστοιχα, στον τομέα της αρχιτεκτονικής μπορεί να γίνει ένας αντίστοιχος διαχωρισμός. Το υλισμικό στην αρχιτεκτονική αποτελεί το υλικό κατασκευής. Το λογισμικό στην αρχιτεκτονική έχεις δύο διαστάσεις, αυτή της λειτουργικότητας της δομής και αυτή της βελτιστοποιήσης των διαδικασιών κατασκευής. Στόχος όλων των παρόχων ψηφιακών τεχνολογιών είναι το βέλτιστο λογισμικό με όσο το δυνατόν λιγότερες απαιτήσεις στο υλισμικό(hardware). Καθαυτό τον τρόπο, κάθε προϊόν τους γίνεται προσιτό σε περισσότερους καταναλωτές. Κάτι ανάλογο χρειάζεται να συντελεστεί και τα προϊόντα αρχιτεκτονικής προκείμενου να είναι προσιτά στους περισσότερους καταναλωτές. Με αυτά τα δεδομένα, το λογισμικό καθίσταται πολυτιμότερο από το υλισμικό. Το λογισμικό μετατρέπεται σε συνταγή-προϊόν, που μπορεί να 2. “Alastair Parvin | Speaker | TED - TED Talks.” 23 Μαΐ. 2013, https://www. ted.com/speakers/alastair_parvin. Πρόσβαση στις 8 Ιαν. 2020.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑΤΗΝ ΚΑΨΟΥΛΑ ΠΩΣ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΔΙΑΔΕΧΤΗΚΕ

μεταφερθεί και να προσαρμοστεί εύκολα. Οδεύοντας την αρχιτεκτονική σε μία προοδευτική εποχή συνυφασμένη με την τεχνολογική πρόοδο της εποχής. Σε αυτή την εποχή, η συνταγή είναι πολυτιμότερη από το ίδιο το προϊόν. Ο αρχιτέκτονας θα παράγει ένα δυναμικό αλγόριθμο κατασκευής αντί για μια σειρά μη μεταβλητών αρχιτεκτονικών σχεδίων. Παράλληλα, η οικοδομική βιομηχανία αποκτά μια δομή σαν αυτή των εταιρειών λογισμικού. Θα συλλέγονται δεδομένα από τους χρήστες τους προκειμένου να βελτιώσουν το προϊόν τους, υπολογίζοντας κάθε παράμετρο για να καλύψουν οποιαδήποτε ανάγκη των χρηστών. Επιπρόσθετα, τα τμήματα έρευνας και ανάπτυξης των οικοδομικών βιομηχανιών θα εστιάσουν περισσότερο στην πρόβλεψη νέων αναγκών και μετατροπών παρά στην τεχνολογική εξέλιξη. Συνεπώς, και στην δόμηση ο χρήστης θα έχει να διαλέξει ανάμεσα σε αντίστοιχες επιλογές όπως στα λογισμικά του ανοιχτού ή του κλειστού κώδικα.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΒΙΒΛΙΑ

ΙΣΤΟΤΟΠΟΙ

1.Le Corbusier. (2004). Για μία Αρχιτεκτονική.1.“The Urban Village Project.” https://www. urbanvillageproject.com/. Πρόσβαση στις 21 Οκτ. Αθήνα: Εκκρεμές 2019. 2.Smith, R. E. (2010). Prefab Architecture: A guide to Modular Design and Construction. Salt2.“OpenStructures.” https://openstructures.net/. Lake City: Willey Πρόσβαση στις 20 Οκτ. 2019. 3.Mason, P.(2015). Μετακαπιταλισμός. Αθήνα:3.“Thingiverse.” https://www.thingiverse.com/. Πρόσβαση στις 20 Οκτ. 2019. Εκδόσεις Καστανιώτη 4.Hughes, J. & Sadler, S. (2000). NON-PLAN.4.“Space10.” https://space10.com/. Πρόσβαση Οξφόρδη: Architectural Press στις 8 Ιαν. 2020. 5.Ratti, C. (2015). Open Source Architecture.5.WikiHouse - Open System Labs. (2018, 1 15). WikiHouse. Ανάκτηση 8 29, 2019, από About: Λονδίνο: Thames & Hudson. https://www.wikihouse.cc/about 6.Σέννετ, Ρ.(2011). Ο Τεχνίτης. Θεσσαλονίκη: 6. “Oblique by Kin (Gigi) Kwong by unit19bartlett ΝΗΣΙΔΕΣ - issuu.” 21 Ιουν. 2018, https://issuu.com/ designcomputationlab/docs/gigi_kwong_ 7.Kurokawa Kisho. (1972). Metabolismpages_2-copies_reduced_2 . Πρόσβαση στις 8 Architecture. Λονδίνο: Willey. Ιαν. 2020. 8.J. Dahinden.(1970). Urban Structures for the7. “Negotiated Changeable Housing by Wonseok Future. Λονδίνο: Praeger Publisher. Woo - Issuu.” 21 Ιουν. 2018, https://issuu.com/ designcomputationlab/docs/wonseok_woo_ 9.Maki F.(1964). Investigations in Collectivepages_2-copies_reduced_e72c5f0a8f2391. Form. Washington: Washington University Πρόσβαση στις 8 Ιαν. 2020. 10.Alexander, Christopher (1975). The Oregon8. “Digital Metabolism by Shogo Suzuki by Experiment. Center for Environmental Structure.unit19bartlett - issuu.” 18 Ιουν. 2018, https:// i s s u u . c o m / d e s i g n c o mp u t a t i o n l a b / d o c s / ΗΠΑ: Oxford University Press. shogo_suzuki_pages_2-copies_reduced_ f069311816b476. Πρόσβαση στις 2 Ιαν. 2020.

ΕΙΚΟΝΕΣ

1. “Digital Metabolism by Shogo Suzuki by unit19bartlett - issuu.” 18 Ιουν. 2018, https:// i s s u u . c o m / d e s i g n c o mp u t a t i o n l a b / d o c s / shogo_suzuki_pages_2-copies_reduced_ f069311816b476. Πρόσβαση στις 2 Ιαν. 2020 1.WikiHouse. (2015, 4 3). Youtube. Ανάκτηση 8 29, 2019, από WikiHouseNL builds a tower for ICDuBoin Rotterdam: https://www.youtube.com/ 2. “Oblique by Kin (Gigi) Kwong by unit19bartletth?v=8wdWidk7fV4&list=PLJW7byOgNY9Gmq0X8 - issuu.” 21 Ιουν. 2018, https://issuu.com/3C1NsQUkJnP9WG1O designcomputationlab/docs/gigi_kwong_ pages_2-copies_reduced_2. Πρόσβαση στις 8 2.“Alastair Parvin | Speaker | TED.” 23 Μαΐ. Ιαν. 2020. 2013, https://www.ted.com/speakers/alastair_ parvin. Πρόσβαση στις 20 Οκτ. 2019. 3. “Negotiated Changeable Housing by Wonseok Woo - Issuu.” 21 Ιουν. 2018, https://issuu.com/ designcomputationlab/docs/wonseok_woo_ pages_2-copies_reduced_e72c5f0a8f2391. Πρόσβαση στις 8 Ιαν. 2020.

ΠΡΟΒΟΛΕΣ

4.5.6.7.SPACE10 + FranklinTill Studio. (2017). Building Blocks - Imagine. Πρόσβαση 29 Αυγ. 2019. από “http://space10.io/content/

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΗΛΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ 1.“Ανοιχτός Κώδικας https:// Βικιπαίδεια.” el.wikipedia.org/i/%CE%91%CE %BD%CE%BF%CE%B9%CE%B A%CF%84%CF%8C%CF%82_% CE%9A%CF%8E%CE%B4%CE% B9%CE%BA%CE%B1%CF%82 .

6.Open System Labs. (2018). Wikihouse. Πρόσβαση 21 Οκτ. 2019 από “http://files. cargocollective.com/c229869/ Whouse_Guide_1.1.pdf “

Δεκ. 2019.

21 Οκτ. 2019.

2020. 10.“Nakagin Capsule Tower edging closer to demolition 14.“Μηχανική - JAPAN ....” 28 Αυγ. 2018, Βικιπαίδεια.” https://japanpropertycentral. el.wikipedia.org/ c o m / 2 018 / 0 8 / n a ka g i n capsule-tower-edging-closer-todemolition/. Πρόσβαση στις 18

11.“The Man Behind Ikea’s World-Conquering Flat-Pack Design.” 15 Μαρ. 2016, h t t p s : / / w w w. f a st c o mp a ny. 7.“Expo’70 (Toshiba IHI Pavilion, c o m / 3 0 5 7 8 3 7 / t h e - m a n Πρόσβαση στις 18 Οκτ. 2019. Takara Beautilion, Theme behind-ikeas-world-conqueringhttp://www.kisho.co.jp/ flat-pack-design. Πρόσβαση στις ....” page/211.html. 2.“The Levittowners | Columbia Πρόσβαση στις 8 Ιαν. 2020. https:// 30 Οκτ. 2019. University Press.” cup.columbia.edu/book/the12.Shen, Y. (2018, 4 28). levittowners/9780231178877. 8.“Architecture Without Archdaily. Ανάκτηση 8 19, Πρόσβαση στις 21 Οκτ. 2019. Architects MoMA.” 2019, από Will Open-Source, h t t p s : / / w w w . m o m a . Technological Solutions Ever 3.“Non-Plan | citymovement.” o r g / d o c u m e n t s / m o m a _ Lead to the Dream of Universal https:// catalogue_3459_300062280. Affordable Housing?: https:// 11 Απρ. 2012, c i t y m o v e m e n t . w o r d p r e s s . pdf. Πρόσβαση στις 21 Οκτ. www.archdaily.com/892966/ com/2012/04/11/non-plan/. 2019. will-open-source-technologicals o l u t i o n s - eve r- l e a d - to - t h e Πρόσβαση στις 21 Οκτ. 2019. 9.Lubin, Gus. “Why Architect dream-of-universal-affordable4.“Space10 and EFFEKT develop Le Corbusier Wanted To housing?fbclid=IwAR3ftvXODdD subscription-based housing.” Demolish Downtown Paris.” M9SWH12l43zR7_5vFOFUHkX 4 Ιουν. 2019, https://www. Business Insider, Business zx8LbCBeF33T2knYC390 dezeen.com/2019/06/04/ Insider, 20 Aug. 2013, www. urban-village-project-space10- b u s i n e s s i n s i d e r . c o m / l e - 13.Self-build Wikipedia.” effekt-sustainable-design-built- c o r b u s i e r s - p l a n - vo i s i n - fo r- https://en.wikipedia.org/wiki/ environment/. Πρόσβαση στις paris-2013-7. Self-build. Πρόσβαση στις 8 Ιαν.

5.SPACE10 + FranklinTill Studio. (2017). Building Blocks - Imagine. Πρόσβαση 29 Αυγ. 2019. από “http://space10. io/content/uploads/2017/11/ imagine.pdf “

μάθηση https://