Alcon eyespy 2013

e y espy Hé t oo ghee l kundig maga zine

17 e j a a rg a n g | S E PT E M B E R 2013

ESCRS Alcon introduceert nieuwe producten in Amsterdam Interview Met drs. F. Hiddema van Het Oogziekenhuis en zijn opvolger dr. M. Heres Nieuwe cataractrichtlijnen Een toelichting door ­ drs. Y. Henry

september 2013

inhoud

eyespy |

p.4

“Centurion® Vision System, de nieuwe standaard in efficiëntie en veiligheid van een phacomachine” Tijdens het ESCRS introduceert Alcon de Centurion®. Als evaluator heeft drs. Khiun Tjia het afgelopen jaar deelgenomen aan de klinische evaluatie en ruim 100 operaties met deze phacomachine uitgevoerd. Een verslag van zijn eerste ervaringen.

p.8

“Het was hoog tijd voor een update van onze richtlijn Cataract” Onlangs presenteerde het NOG de Richtlijn Cataract 2012. Drs. Ype Henry geeft een toelichting op de nieuwe richtlijnen.

p.12

Redactie Femke De Lint Christel Bruynseels Jorg De Troyer Jeroen Bastemeijer Redactionele bijdrage Nijst Communicatie Vormgeving en DTP 2d studio in vorm Fotografie Ferry Verheij, tenzij anders vermeld Druk NPN Drukkers Artikelen in deze uitgave of gedeelten daarvan mogen worden over­ genomen na schriftelijke toestemming van de redactie (tel. 0183-65 43 21). © 2013 Novartis MA2013-726 Dit magazine is gedrukt op 100% gerecycled papier: 140 grams Revive Natural 100 uncoated

2

Tijdens de ESCRS organiseert Alcon de volgende bijeenkomsten:

JETREA VERKOOP

Glaucoma Filtration Surgery: limiting Variables and Improving Outcomes Vrijdag 4 oktober 2013 Van 12:45 – 13:45 RAI congress Centre

Met de introductie van Jetrea® heeft Alcon de indeling van de afdeling Surgicals & Instrumentation aangepast. Een toelichting door de Business Unit Manager, Rob Westerdijk.

Live Surgery: Advancements in Techniques and Technologies Zaterdag 5 oktober 2013 Ø Van 18:00 – 21:00 The Auditorium – RAI congress Centre

Jeroen Bastemeijer Head of Sales Benelux (06) 23 899 384 jeroen.bastemeijer@alcon.com

p.14

MARKETING

Advancements in the Diagnosis and Treatment of Dry Eye Zondag 6 oktober 2013 Ø Van 13:00 – 14:00 Elicium 1 - RAI Congress Centre

Initial Experience with the New Alcon Centurion® Vision System Zondag 6 oktober 2013 Ø Van 13:00 – 14:00 Elicium 2 – RAI Congress Centre

Frans Hiddema neemt afscheid met een Koninklijke onderscheiding Innovations in Cataract and Refractive Surgery Zondag 6 oktober 2013 Ø Van 19:00 – 20:00 Beurs van Berlage

Jan Willem de Koning Clinical Application Specialist Refractie Benelux (06) 23 914 571 jan-willem.dekoning@alcon.com

Alcon EyeSpy is een periodieke uitgave van Alcon Nederland.

Surgical team aangevuld met Jetrea®

Rob Westerdijk Business Unit Manager Surgicals Benelux rob.westerdijk@alcon.com

Caroline Ligthart Sales Manager Surgicals Nederland (06) 55 103 537 caroline.ligthart@alcon.com

EUROPEAN SOCIETY OF CATARACT AND REFRACTIVE SURGERY (ESCRS) Amsterdam, Nederland Van 4 tot 9 oktober 2013

Jan Raes Clinical Application Specialist LensX Benelux 0032 477 700 404 jan.raes@alcon.com

Drs. Frans Hiddema heeft afscheid genomen van Het Oogziekenhuis Rotterdam. Een gewaardeerd en alom gerespecteerd bestuurder neemt hiermee afscheid van de oogheelkunde.

Femke de Lint Product Manager Surgicals Benelux femke.delint@alcon.com

p.16

Alcon Visionarium – Cataract & Refractive Innovations in a 3D Video Symposium Maandag 7 oktober 2013 Van 13:00 – 14:00 The FORUM – RAI Congress Centre Benelux Wavelight® System User Meeting Maandag 7 oktober 2013 Van 17:30 – 22:00 Mövenpick Hotel Amsterdam

Jorg de Troyer Product Manager Surgicals Benelux jorg.detroyer@alcon.com

Oog voor de Zorg Een kennismaking met dr. Marion Heres, die vanaf 1 oktober samen met Kees Sol de nieuwe Raad van Bestuur van Het Oogziekenhuis Rotterdam vormt.

13

Verder in deze EyeSpy Congresagenda P.9 Alcon tijdens ESCRS P.13

Voorwoord Trots en blij ben ik dat The European Society of Cataract and Refractive Surgeons voor haar 31e jaarcongres Nederland als gastland heeft gekozen. Van 5 tot 9 oktober zullen oogartsen vanuit meer dan 100 landen dit prestigieuze congres in Amsterdam bezoeken. En is Nederland dus het land waar Alcon een aantal nieuwe producten aan honderden Europese oogartsen -en zelfs oogartsen van buiten Europa- introduceert.

Zo zal onze nieuwe phacomachine Centurion速 Vision System tijdens het ESCRS voor het eerst te zien zijn.

Vooruitlopend hierop kunt u in deze EyeSpy alvast de ervaringen lezen van Khiun Tjia. Hij is als evaluator nauw betrokken geweest bij deze phacomachine alsmede de bijbehorende nieuwe phacotip, BalancedTM Tip. Daarnaast laten wij de ESCRS bezoekers kennismaken met onze LuxorTM operatiemicroscoop en met VerionTM, onze nieuwe geleidingssoftware waarmee de incisie en de positie van de IOL exact berekend wordt. Innovatieve Alcon producten die voor het eerst in Europa te zien zijn. Tijdens het ESCRS zullen deze producten met een live surgery congres vanuit het Oogziekenhuis Maastricht UMC door dr. R. Nuijts gedemonstreerd worden. Dit gebeurt onder het toeziend oog van professor dr. C. Webers.

Tot slot wens ik u mede namens mijn team veel leesplezier met deze EyeSpy. Uiteraard hopen wij u tijdens het ESCRS in Amsterdam persoonlijk te mogen begroeten.

Wolfgang Tolle General Manager Benelux

Na 23 jaar heeft Frans Hiddema afscheid genomen van Het Oogziekenhuis in Rotterdam. Een markant bestuurder neemt hiermee afscheid van Het Oogziekenhuis. Uiteraard zocht de redactie hem op. En vanzelfsprekend maken we kennis met zijn opvolger, dr. Marion Heres, die tot voor kort verbonden was als gynaecoloog aan het Sint Lucas Andreas ziekenhuis in Amsterdam.

3

eyespy |

september 2013

Centurion® Vision System, de nieuwe standaard in efficiëntie en veiligheid van een phacomachine.

Afgelopen voorjaar heeft drs. Khiun Tjia van de Isala Klinieken in Zwolle deelgenomen aan de klinische evaluatie van de nieuwste phacomachine van Alcon: Centurion® Vision System. De afgelopen maanden heeft hij met de Centurion® ruim 100 operaties uitgevoerd. Hiermee heeft hij een goede indruk gekregen van de mogelijkheden van deze phacomachine èn de bijbehorende nieuwe phacotip, BalancedTM Tip. Een phacotip die specifiek voor torsional ultrasound is ontwikkeld en uitsluitend verkrijgbaar is bij de Centurion®.

Tijdens de Zwolse Oogartsenavond op donderdag 3 oktober aanstaande geeft Khiun Tjia een presenta­ tie over zijn eerste ervaringen met Centurion® Vision System. Ruim een jaar geleden heeft hij als één van de drie eerste evaluators, de eerste serie van deze nieuwe phacomachine beoordeeld. Nadat hij afge­ lopen voorjaar een dertigtal operaties heeft kunnen doen met de Beta uitvoering, is onlangs de prelaunch versie in Zwolle geïnstalleerd. Hij is enthou­siast. “De Centurion® is een compleet andere phaco dan alle an­ dere phacomachines. Met dit apparaat is een enorme stap voorwaarts gezet voor wat betreft vloeistof­ dynamiek eigenschappen.

De stabiliteit in de voorste oogkamer mag spectaculair genoemd worden. Zeker als ik dit vergelijk met de generatie phacomachines waarmee ik gewerkt heb.”

“Met dit apparaat is een enorme stap voorwaarts gezet voor wat betreft vloeistofdynamiek eigenschappen”

Oude werkwijze

Bij een cataractingreep is stabiliteit van de voorste oogkamer essentieel. Immers, als de druk in het oog te laag of zelfs negatief wordt, kunnen er ernstige complicaties optreden. Tijdens de lensextractie is het prettig om met een hoge zuigkracht te werken.

Khiun Tjia legt uit dat dit bij de huidige phacoma­ chines alleen kan door een hoge vloeistofdruk in het oog te realiseren. “Een fles met spoelvloeistof wordt boven de phacomachine gehangen, op een hoogte die varieert van 70 tot 100 cm of meer. Deze fles zorgt voor de benodigde irrigatiedruk in het oog. De fleshoogte die ik hanteer is 75 cm. Bij een volledige occlusie leidt dat tot een oogdruk van 55 mmHg. Dit is een aanvaardbare oogdruk. Een fles die hoger hangt veroorzaakt een grotere drukfluctuatie tijdens de operatie. Bij een fles die te hoog hangt, kan de druk oplopen tot onaanvaardbare waarden. Zo geeft een fles op 120 cm tijdens occlusie een druk tot 88 mmHg. In mijn optiek is dat onverantwoord voor het

Image.

WELCOME TO THE ERA OF CENTURION®

Plan.

Guide.

EXPERIENCE IT AT THE ALCON BOOTH.

Optimize every moment of your cataract removal procedure.

Pre-op

4

Pre-op

Intra-op

Designed to help you consistently hit your refractive target.

THE CATARACT REFRACTIVE SUITE BY ALCON

THE CATARACT REFRACTIVE SUITE BY ALCON © 2013 Novartis 8/13 MIX13416SOV

The VERION™ Image Guided System is composed of the VERION™ Reference Unit and the VERION™ Digital Marker.

All products may not be approved in all markets. Please see an Alcon representative to confirm availability in your market.

oog. Deze fluctuaties in oogdruk behoren bij Centurion® tot de verleden tijd.”

Active fluidics

Centurion® maakt gebruik van active fluidics, een actieve vloeistofdynamiek waardoor de voorste oogkamer stabiliteit veel beter is. Dankzij ingenieuze soft­ ware meet de machine exact wat er aan irrigatieflow nodig is om de voorste oog­ kamerdruk stabiel te houden. De oogdruk fluctueert niet meer zo sterk en het gevaar van een te lage oogdruk is vrijwel uit­ gesloten. “Daar heb je als operateur dus geen omkijken meer naar.” Centurion® werkt met een active pack. Hierbij wordt een zak met spoelvloeistof tussen twee platen in de machine gelegd. Door het samendrukken van de platen, wordt de druk op de zak actief aangestuurd. “Dit gaat heel snel qua response”, zegt Khiun Tjia. “Door het voortdurend, snel en

“Grote drukschommelingen worden voorkomen.” a­ ccuraat meten van de in- en uitgaande druk, bepaalt de Centurion® onmiddellijk hoeveel druk op de zak moet komen.

Daardoor kan er uitstekend met een ­target intraocular pressure worden ge­ werkt. Deze is uiteraard instelbaar op de waarde die prettig is voor zowel het oog

drs. Khiun Tjia Foto: Raoul Nijst

als de chirurg. Persoonlijk zet ik de target op 40 mmHg. De oogdruk zal zich dus bewegen binnen de vooraf ingestelde bandbreedte. Klinisch heb ik stellig de indruk dat dat ook wordt gerealiseerd en dat grote drukschommelingen worden voorkomen. En dat is beter voor het oog.

Immers hoe minder bewegingen er in het oog zijn, des te beter dat voor het oog is.

Daarbij kun je met veel hogere vacuümin­ stellingen werken dan bijvoorbeeld de 300 mmHg die ik gebruik bij de Infiniti®.

En dat heeft voordelen. Zo hoeft zacht lensmateriaal niet meer verpulverd te worden en heb je in dit geval dus geen

ultrasound energie nodig! Of wil je bij­ voorbeeld een gedeelte van de lens naar een veilig gedeelte van het oog trekken om te verpulveren, dat kan… met 600 mmHg geeft de Centurion® meer dan voldoende holding power!”

Efficiënter en minder complicaties

Volgens Tjia is de Centurion® efficiënt in het gebruik en kan er met minder ultrasound energie gewerkt worden.

Ook vindt hij de veiligheid en handel­ baarheid verbeterd en noemt hij de kans op complicaties lager. “Iedere complicatie die je kunt vermijden door >

5

eyespy |

september 2013

technologieverbetering is zeer relevant. Neem bijvoorbeeld cystoïd macula oedeem, één van de belangrijkste postoperatieve problemen bij staar­ operaties. Hoe dit precies ontstaat is niet geheel duidelijk. Meerdere factoren lijken een rol te spelen, zoals glasvochttractie, instabiliteit van de bloed­ vaten, een relatief te lage oogdruk en ontsteking. Los van complicaties is dit een serieus klinisch probleem bij staaroperaties. Doordat er dankzij de Centurion® minder drukverschillen in het oog ontstaan, er sprake is van een verminderd energieverbruik en er minder spoelvloeistof wordt gebruikt, zou de inzet van de Centurion® mogelijk kunnen leiden tot een lagere incidentie van cystoïd macula oedeem. ­ En dat is natuurlijke een positieve ontwikkeling voor de cataractchirurgie”

“De nieuwe phacotip is een waardevolle aanvulling.”

Divisie hoger

Zeker op het gebied van vloeistofdynamiek is de Centurion® volgens Tjia een enorme stap voorwaarts.

“Er zijn momenteel allerlei phacomachines van verschillende producenten verkrijgbaar. Machines met kleine onderlinge verschillen, die in dezelfde kwaliteits­categorie zitten voor wat betreft vloeistof­ dynamiek. Ze hebben allemaal hun eigen oplossing om te komen tot ‘de beste vloeistofdynamiek’. Kortom, goede phacomachines die wat mij betreft allemaal speelgerechtigd zijn in dezelfde divisie. Maar als je praat over vloeistofdynamiek, is Centurion® echt een divisie hoger. Wat hem betreft de nieuwe standaard voor phacomachines.

Exclusieve phacotip

Centurion® wordt uitgebracht in een unieke com­ binatie met een nieuwe phacotip, die specifiek ont­ worpen is voor torsional ultrasound: BalancedTM Tip. Deze tip is bedoeld om exclusief en alleen gebruikt te worden bij de Centurion®. De tip werkt anders dan bestaande Kelman tips, waarbij de oscillerende beweging niet alleen bij de opening van de tip

6

plaatsvindt, maar de gehele tip tot aan het handstuk beweegt. “De beweging ter hoogte van de incisie in de cornea is daarbij ongewenst.

Dat geeft immers wrijving en dus ontstaat warmte in de wond. De Balanced TipTM daarentegen is zo ontworpen dat er meer oscillatie is aan het einde van de tip en minder beweging in het verloop van de schacht (zie illustratie). De tip is dus efficiënter en geeft minder ongewenste bijwerkingen voor de wond. Naast de active fluidics van de Centurion® is de Balanced TipTM dus een bijzonder waardevolle aan­ vulling. Ik heb er in ieder geval met veel plezier mee geopereerd.”

ESCRS

Tijdens de Zwolse Oogartsenavond zal Khiun Tjia een presentatie geven over de principes van de Centurion®, die dan voor de eerste keer te zien is voor oogartsen. Kortom een primeur voor Zwolle.

Oogartsen die de Centurion® live in actie willen zien, zullen een paar dagen moeten wachten. Tijdens het ESCRS wordt er namelijk een live surgery demo gege­ ven. “Samenvattend kan ik zeggen dat de Centurion® hét nieuwe lens chirurgie platform voor de toekomst is. Het heeft een ongekende vloeistofdynamiek. Dit gekoppeld met de exclusieve Balanced TipTM maakt van de Centurion® een phacomachine waar geen ­enkele andere phacomachine zich op dit moment aan kan meten.”

WELCOME TO THE ERA OF CENTURION® Optimize every moment of your cataract removal procedure with the NEW CENTURION® Vision System.

Active Fluidics™ Automatically optimizes chamber stability by allowing surgeons to customize and control IOP throughout the procedure.

Balanced Energy™ Enhances cataract emulsification efficiency using OZil® Intelligent Phaco and the new INTREPID® Balanced Tip design.

Applied Integration™ Designed to work seamlessly with other Alcon technologies for an integrated cataract procedure experience.

EXPERIENCE CENTURION® AT THE ALCON BOOTH.

©2013 Novartis 8/13 CNT13027JAD

THE CATARACT REFRACTIVE SUITE BY ALCON

eyespy |

september 2013

Een toelichting op de nieuwe cataract richtlijnen:

“Het was hoog tijd voor een update van onze richtlijn cataract.”

Onlangs werd door het NOG de nieuwe richtlijn voor cataract gepresenteerd. Als voorzitter van de werkgroep Richtlijn Cataract 2012, was drs. Ype Henry nauw betrokken bij het samenstellen van de richtlijn. “Zeker gezien de ontwikkelingen binnen de cataractchirurgie, was de richtlijn toe aan een update.”

Anderhalf jaar geleden startte Ype Henry met een aantal collega oogart­ sen, onder­steund door medewerkers van de Orde, met de werkzaamheden voor de nieuwe Richtlijn Cataract. Een richtlijn die één keer in de vijf jaar door het NOG wordt geactualiseerd. “Goede richtlijnen zijn belangrijk in de medischspecialistische zorg”, vertelt Ype Henry.

“Ze leveren immers een aanzienlijke bijdrage aan het onderhouden en ver­ spreiden van medische kennis onder oogartsen en borgen op deze manier de gewenste kwaliteit van zorg die we willen bieden aan patiënten. Voor de ontwikkeling van de richtlijn 2012 heeft onze werkgroep een andere werkwijze gehanteerd dan in 2006. In dat jaar ver­ scheen de laatste richtlijn voor cataract­ operaties bij volwassenen. Sinds enkele jaren stelt de Orde van Medisch Specia­ listen andere eisen aan de ontwikkeling van richtlijnen. Ze moeten wetenschap­ pelijk onderbouwd zijn en bruikbaar in de praktijk. De werkwijze is conform het EBRO model, de standaard voor evidence-based richtlijnontwikkeling. Dit betekent dat de richtlijn gebaseerd moet zijn op de best beschikbare informatie over doelmatigheid en doeltreffendheid

8

bij cataractoperaties. En dat heeft heel wat studie en leeswerk gevergd.”

Aanpak

De werkgroep is begonnen met een ­knelpuntenanalyse. Hierin is gekeken naar voorkomende problemen en moeilijk­ heden in het traject van diagnose van staar tot de postoperatieve nazorg. Het resultaat was een longlist van zo’n 20 aan­ dachtspunten. Deze is teruggebracht tot acht knelpunten. Voor deze acht knelpun­ ten zijn uitgangsvragen geformuleerd, die vervolgens met het zoeken, bestuderen en beoordelen van evidence-based materiaal zijn beantwoord.

Indicatie

De eerste uitgangsvraag die de werk­ groep heeft beantwoord, is welke criteria belangrijk zijn om tot een cataractopera­ tie over te gaan. Ype Henry benadrukt dat naast oogheelkundige criteria, de wens van de patiënt cruciaal is. “De beslissing om te opereren, wordt door de patiënt in overleg met de oogarts genomen. Uiter­ aard nadat de oogarts goed heeft geveri­ fieerd of een cataractingreep oogheel­ kundig noodzakelijk, mogelijk en zinvol is. Het is een shared decision waarbij

sprake moet zijn van informed consent.

Op basis van de in richtlijn omschreven ‘voorlichtingseisen’ wordt de patiënt geïnformeerd, zodat hij uiteindelijk wel of geen toestemming kan geven om te opereren.”

Voorlichting

“Uit onderzoek blijkt dat de patiënt be­ hoefte heeft aan informatie over hoe groot de kans is op verbetering of ver­ slechtering van de visus na de operatie.

Welke complicaties zich kunnen voor­ doen, hoe lang het duurt voordat het zicht verbetert na de ingreep en wat er gebeurt als er geen operatie plaatsvindt.

Deze aspecten staan in de richtlijn, die overigens door de Patiëntenvereniging Staar is bekrachtigd. Verder moet de oogarts duidelijk aangeven welke be­ handelingsmogelijkheden er zijn. Zijn verhaal mag dus niet ophouden bij voor­ lichting over bijvoorbeeld de implantatie van een monofocale lens. Alle mogelijke opties moeten met de patiënt besproken worden!” Al met al een heel pallet aan informatie dat gecommuniceerd moet worden. Maar dat heeft volgens Ype Henry dan ook zijn voordelen. “Ik ben er van overtuigd dat goed geïnformeerde

Congresagenda Zwolse Oogartsenavond (ZOA) Grand Hotel Wientjes, Zwolle 3 oktober 2013 www.ZOA2013.nl European Society of Cataract and Refractive Surgery (ESCRS) Amsterdam 4-9 oktober 2013 www.escrs.org American Academy of Ophthalmology (AAO) New Orleans, USA 16-19 november 2013 www.aao.org

drs. Ype Henry (cataract)patiënten voor de operatie minder bang zijn en na de ingreep tevre­ dener zijn. Ze weten wat ze wel en niet kunnen verwachten. Als ik een patiënt vooraf vertel dat er een kans is op halo’s of dat hij na de operatie nog een leesbril nodig heeft, is de kans op ontevreden­ heid over deze issues kleiner. Dit wist de patiënt door de voorlichting en hij ging er mee akkoord.” Ype Henry benadrukt dat de voorlichtingsmethodiek belangrijk is.

“Naast mondelinge en schriftelijke infor­ matie, is het slim om ook audiovisuele communicatie te gebruiken. Het effect hiervan is hoog.”

Keuze in IOL

In de richtlijn worden ook aanbevelingen gegeven over het gebruik van intraoculaire lenzen. Ype Henry geeft aan dat bij de keuze over de te implanteren IOLs, de wens van de cataractpatiënt centraal staat. “Als deze alleen aan staar wil worden geopereerd, dan is de eerste aanbeveling om een square edge mono­

focale acrylaat lens te implanteren. In overleg met de patiënt kan dan gekozen worden voor welke afstand hij een bril wenst. Veraf of dichtbij. Wil de patiënt na de cataract­ingreep zoveel mogelijk onge­ corrigeerd in de verte en dichtbij kijken, dan is een multifocale IOL een optie.

De oogarts moet beide mogelijkheden bespreken met de patiënt, zodat deze weloverwogen een keuze kan maken.

Heeft de cataractpatiënt een corneaal astigmatisme en wil hij brilonafhankelijk zijn? Dan moet hij geïnformeerd worden over de mogelijkheden van een torische IOL. Ook als de oogarts de implantatie met torische IOLs om wat voor reden niet kan of wil verrichten. De patiënt moet weten dat de mogelijkheid bestaat en wat de voor- en nadelen zijn.”

NOG ledenvergadering Beatrixgebouw Utrecht 22 november 2013 www.oogheelkunde.org Ophthalmologia Belgica (OB) Brussels Expo, België 27-29 november 2013 www.ophthalmologia.be

alcon educatief Glaucoomavond ’t Zalmhuis, Rotterdam 3 oktober 2013

Operatieafdeling klasse 1?

Een andere uitgangsvraag die de werk­ groep heeft beantwoord betreft infectie­ preventie. Kortom, onder welke omstan­ digheden kun je een operatie optimaal >

9

eyespy |

september 2013

verrichten. Dus de OK classificering. “Hierover was veel discussie. Tot nu toe was het uitgangspunt voor een cataractoperatie een operatiekamer klasse 1.

We hebben deze eisen iets versoepeld. Op basis van een advies van de Werkgroep Infectiepreventie, is besloten dat het downflow systeem niet meer aan de klasse 1 eis hoeft te voldoen. Als er in de OK een downflow systeem is dat het operatiegebied bij de patiënt en de in­ strumententafel covert, is dat voortaan voldoende.

Ook de ventilatievoud is aangepast van 20 x per uur naar 6 x per uur. De overige voorwaarden zijn ongewijzigd. Met name bij nieuwbouw kan met deze aanpassingen rekening worden gehouden. Het zal zonder meer een kosten­ besparing opleveren.”

“We hopen dat ons werk een kwaliteitsimpuls mag zijn voor de cataractchirurgie in Nederland.”

Nog niet klaar

Ondanks de presentatie van de richtlijn en goed­ keuring door de ALV van het NOG (met uitzondering van de paragraaf Anesthesie), zit het werk voor de werkgroep er nog niet op. Op verzoek van de ALV wordt er nog gewerkt aan een addendum voor de paragraaf Anesthesie. Er is door de werkgroep nog geen afdoende antwoord gevonden op de vraag welke patiënt onder welke omstandigheden en met welke vorm van lokale anesthesiologie bewaakt

Tevreden

Ype Henry geeft aan tevreden te zijn over het be­ haalde eindresultaat. “De afgelopen jaren hebben zich belangrijke ontwikkelingen voorgedaan binnen de cataractchirurgie, die niet in de oude richtlijnen staan. Neem bijvoorbeeld de ontwikkeling van IOLs, die de patiënt brilonafhankelijk maken, zoals multi­ focale en torische IOLs. Deze zijn sterk in opkomst. Of bijvoorbeeld de toenemende behoefte van patiën­ten aan voorlichting en de noodzaak om tot een informed consent te komen. We denken met de richtlijn een up to date instrument te hebben ontwikkeld om zowel de oogarts als de patiënt welover­wogen beslissingen te laten nemen over het wel of niet uitvoeren van een cataractingreep. En last but not least de oogarts een aantal kwalitatieve handvatten te geven. Hoe dan ook, we hopen dat ons werk een kwaliteitsim­ puls mag zijn voor de cataract­chirurgie in Nederland.”

Samenstelling werkgroep :

Met ondersteuning van:

• mevr. dr. M.C. Bartels, oogarts, NOG;

• mevr. drs. J.W. Hagemeijer, senior adviseur,

• mevr. dr. M. van Hecke, oogarts, NOG (vanaf 11 augustus 2011)

Orde van medisch Specialisten

• drs. Y.P. Henry, oogarts, NOG (voorzitter);

• mevr. dr. N.H.J. van Veen, adviseur,

• mevr. drs. R.C.M. Maatman, oogarts, NOG

Orde van Medisch Specialisten

• dr. R.M.M.A. Nuijts, oogarts, NOG • dr. N.J. Reus, oogarts, NOG • drs. A.H.F. Rulo, oogarts, NOG • mevr. drs. A. Schuurhuis, anesthesioloog, NVA • mevr. drs. O.A.M. Tigchelaar-Besling, oogarts, NOG (tot 11 augustus 2011) • drs. K.F. Tjia, oogarts, NOG (vanaf 16 november 2011) • drs. N.H. Trap, oogarts, NOG (tot 16 november 2011) 10

moet worden. “In samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie proberen we die vraag te beantwoorden. Momenteel wordt een richtlijn uit Engeland bestudeerd, die de anesthesio­ logische aspecten voor de gehele oogheelkunde behandelt. Dus breder dan alleen cataractchirurgie.

We zijn er volop mee bezig en denken onze richtlijn binnenkort te kunnen completeren.”

• mevr. drs. M. Wessels, informatiespecialist, Orde van Medisch Specialisten

Mogen we even aan u voorstellen…

Patriek Visser Sinds mei van dit jaar versterkt Patriek Visser (36) het Surgicals & Instrumentation team van Alcon. Zijn rayon omvat Noord-West Nederland. Oftewel de provincies Noord-Holland, Flevoland en een groot gedeelte van de provincie Utrecht. Een kennismaking met deze nieuwe surgical account manager van Alcon.

Na de afronding van zijn opleiding hotelmanagement, nam Patriek Visser een opmerkelijke beslissing. Met zijn bachelor servicemanagement onder de arm, solliciteerde hij bij Stöpler Instrumenten & Apparaten. Het begin van zijn carrière in de zorg. “Ik had na mijn opleiding geen zin om in de horeca te gaan werken. Bij toeval vertelde een kennis enthousiast over zijn werk als sales manager binnen de medische industrie.

De combinatie van high tech apparatuur en operatiekamers sprak mij bijzonder aan. Ik besloot de stap te wagen en volgde een intensieve cursus voor sales functies binnen de medische industrie. En met succes!” Zo werd hij 10 jaar geleden product specialist disposables bij Stöpler. Na drie jaar maakte hij de overstap naar Leica Microsystems, waar hij tot voor kort pro­ duct specialist operatiemicroscopen was.

“Bij Leica spendeerde ik de helft van mijn tijd aan oogheel­ kunde. Zodoende kwam ik regelmatig mijn huidige collega’s van Alcon tegen. Er waren ook projecten waar ik samenwerk­ te met Alcon. Daardoor kreeg ik door de jaren heen een goed beeld van de medewerkers en de kwaliteit van de producten van Alcon. Toen Alcon mij een tijd geleden benaderde om surgical accountmanager te worden, hoefde ik dan ook niet lang na te denken.” Inmiddels is Patriek al weer enkele maan­ den als surgical accountmanager aan het werk. “De diversiteit van zowel het team als de markt spreken mij bijzonder aan. Ik heb het erg naar mijn zin!”

Patriek Visser woont in Zeist, is ongetrouwd en heeft geen kinderen. “Ik heb dus veel tijd voor alles wat ik naast mijn werk graag doe: fitness, golf en voor de conditie thaiboksen.

Met mooi weer ben ik graag op of aan het water. En tot slot probeer ik ieder jaar op Aruba mijn vrienden te bezoeken. Ik heb daar tijdens mijn stage een jaar gewoond. Sindsdien is het eiland een soort tweede thuis voor mij. Ik kom er dan ook graag.”

11

eyespy |

september 2013

Surgical & Instrumentation team aangevuld met Jetrea® Met de introductie van Jetrea® voor de behandeling van Vitreomaculaire tractie, heeft Alcon de indeling van de afdeling Surgicals & Instrumentation aangepast. Het nieuwe geneesmiddel valt rechtstreeks onder de chirurgische business unit van Rob Westerdijk: “Jetrea® is weliswaar een biofarmaceutisch geneesmiddel, maar het wordt als een intravitreale injectie toegediend. Kortom een product dat met name door oogartsen die netvliesaandoeningen behandelen wordt gebruikt. Het heeft dus een behoorlijk raakvlak met chirurgie. Vandaar de toevoeging aan ons chirurgisch team.”

Verantwoordelijk voor het reilen en zei­ len van Jetrea® is head of sales Benelux, Jeroen Bastemeijer. “Binnen Alcon heeft Jeroen de afgelopen jaren veel kennis en ervaring opgedaan bij zowel onze farma tak als bij chirurgie. Zo was hij onder andere verantwoordelijk voor de introduc­ tie van het Constellation® vision system.

Daarnaast is hij geruime tijd brand mana­ ger glaucoom geweest. Voor de marketing support activiteiten van Jetrea® kan hij een beroep doen op Christel Bruynseels van Marketing. Deze marketing afdeling wordt overigens aangestuurd door onze product managers Femke de Lint en Jorg de Troyer. Femke de Lint is voor de Benelux hét aanspreekpunt als het gaat om IOLs, LensX en Wavelight. En voor wat betreft phaco, vitrectomie en microscopen is dat Jorg de Troyer”, aldus Rob Westerdijk.

Sales

Rob Westerdijk legt uit dat de toevoeging van Jetrea® aan zijn business unit, niet be­ tekent dat sales manager surgicals ­Caroline Ligthart zich gaat bezighouden met de verkoop van dit nieuwe geneesmiddel.

12

“Dat doet Jeroen met zijn team. Caroline blijft zich focussen op onze chirurgische producten en instrumenten. Daarbij weet zij zich ondersteunt door een enthousiast team van accountmanagers en twee clini­ cal application specialists: Jan Willem de Koning en Jan Raes. Beiden zorgen voor de klinische ondersteuning van oogartsen in Nederland, België en Luxemburg.

Jan Willem de Koning en Jan Raes zijn de experts voor de LenSx en de Wavelight producten.

Al met al een team, dat zeker ook door de komst van Jetrea®, met veel plezier en enthousiasme aan de toekomst werkt. En dat met één gemeenschappelijk doel: het bieden van optimale ondersteuning aan oogartsen in het verbeteren, beschermen en behouden van de kwaliteit van zien van patiënten.”

European Society of Cataract and Refractive Surgery (ESCRS) Amsterdam, Nederland Van 4 tot 9 oktober 2013 Tijdens de ESCRS organiseert Alcon de volgende bijeenkomsten:

Rob Westerdijk Business Unit Manager Surgicals Benelux rob.westerdijk@alcon.com

JETREA Verkoop

Caroline Ligthart Sales Manager Surgicals Nederland (06) 55 103 537 caroline.ligthart@alcon.com

Glaucoma Filtration Surgery: limiting Variables and Improving Outcomes Vrijdag 4 oktober 2013 Van 12:45 – 13:45 RAI congress Centre Live Surgery: Advancements in Techniques and Technologies Zaterdag 5 oktober 2013 Ø Van 18:00 – 21:00 The Auditorium – RAI congress Centre

Jeroen Bastemeijer Head of Jetrea Benelux (06) 23 899 384 jeroen.bastemeijer@alcon.com

MARKETING

Advancements in the Diagnosis and Treatment of Dry Eye Zondag 6 oktober 2013 Ø Van 13:00 – 14:00 Elicium 1 - RAI Congress Centre Initial Experience with the New Alcon Centurion® Vision System Zondag 6 oktober 2013 Ø Van 13:00 – 14:00 Elicium 2 – RAI Congress Centre Innovations in Cataract and Refractive Surgery Zondag 6 oktober 2013 Ø Van 19:00 – 20:00 Beurs van Berlage

Jan Willem de Koning Clinical Application Specialist Refractie Benelux (06) 23 914 571 jan-willem.dekoning@alcon.com

Femke de Lint Product Manager Surgicals Benelux femke.delint@alcon.com

Alcon Visionarium – Cataract & Refractive Innovations in a 3D Video Symposium Maandag 7 oktober 2013 Van 13:00 – 14:00 The FORUM – RAI Congress Centre Benelux Wavelight® System User Meeting Maandag 7 oktober 2013 Van 17:30 – 22:00 Mövenpick Hotel Amsterdam

Jan Raes Clinical Application Specialist LensX Benelux 0032 477 700 404 jan.raes@alcon.com

Jorg de Troyer Product Manager Surgicals Benelux jorg.detroyer@alcon.com

13

eyespy |

september 2013

Frans Hiddema neemt afscheid met Koninklijke onderscheiding In verband met het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd, heeft drs. Frans Hiddema zijn functie als voorzitter van de Raad van Bestuur van Het Oogziekenhuis neergelegd. Een markant bestuurder neemt hiermee afscheid van zijn ziekenhuis. Hij is opgevolgd door dr. Marion Heres, die tot voor kort verbonden was als gynaecoloog bij het Sint Lucas Andreas ziekenhuis te Amsterdam.

Voor Frans Hiddema was het tijdens zijn afscheids­ symposium een grote verrassing toen burgemeester Ahmed Aboutaleb zijn opwachting maakte in het Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam. Voor de vele aanwezigen niet. In de 23 jaar dat Hiddema gewerkt heeft voor Het Oogziekenhuis, heeft het ziekenhuis -zowel nationaal als internationaal- een toonaangevende positie verworven. Niet alleen op het gebied van oogheel­ kundige innovaties maar ook daarbuiten. Het inno­ vatieve beleid dat hij samen met Kees Sol heeft uitgezet, wordt inmiddels wereldwijd door talloze ziekenhuizen uitgevoerd. Het begon in 1990, toen Hiddema als nieuw aangetreden directeur besloot om met Het Oogziekenhuis te excelleren op drie terreinen: medi­ sche zorg, bedrijfskundig handelen en patiëntenbe­ nadering. Het Oogziekenhuis moest (inter)nationaal the top of the bill worden.

“Een pilotentrainer traint onze OK bemanningen om net als een piloot met zijn bemanning als team te leren fungeren.”

Bedrijfskundige benadering

Hiddema en Sol zetten de strategie in om meer te leren en toe te passen van bedrijven, zoals KLM, Toyota, Schiphol en Albert Heijn en van de peers: de 14

besten op het gebied van oogheelkunde in het bui­ tenland. Daartoe werd Het Oogziekenhuis als eerste ‘niet Amerikaans’ oogziekenhuis lid van de American Association of Eye and Ear Hospitals, met leden zoals de Wilmer Eye Institute (Johns Hopkins University) in Baltimore en Mass Eye and Ear Hospital (Harvard University) in Boston. Het Oogziekenhuis nam het initiatief tot oprichting van de European Association of Eye Hospitals (1994) en de World Association of Eye Hospitals (2006) waarvan Kees Sol voorzitter is. “Dit is een wereldwijd netwerk van vooraanstaande oog­ heelkundige instituten die als Centres of Excellence niet alleen de beste maar ook de veiligste oogheel­ kundige zorg verlenen. Via een benchmarkprogramma wisselen de leden onderling kennis uit. De eigen medewerkers worden hiervoor ingezet. De verpleeg­ kundige wordt dus onze consultant.”

Angstreductie

Voor de patiëntenbenadering ontwikkelde Hiddema een eigen filosofie: angstreductie. “We hebben hier in Het Oogziekenhuis 150.000 patiënten per jaar met dezelfde angst: blind worden. We proberen die angst te reduceren. Want als je minder bang bent, begrijp je beter wat er aan de hand is en wat de arts vertelt.

Patiënten die zenuwachtig zijn, horen nagenoeg niet wat de arts vertelt…de angst neemt niet af. Het

reduceren van angst doen wij met goede ­patiëntenvoorlichting, het verplicht stellen van een begeleider die met de patiënt meekomt en openheid van zaken. De patiënt en de begeleider mag alles zien en weten over zijn ziekte en de ingreep.

Het dossier is van de patiënt. Daarnaast hebben wij bijvoorbeeld ook 2 operatie­ kamers voor cataract en oculoplastische­ ingrepen gebouwd gebaseerd op angstreductie. En ons gebouw aan de Schiedamse Vest is dusdanig ingericht als ‘museum voor moderne kunst’ dat mensen niet het idee hebben in een ziekenhuis te zijn. Ook dit is angstreductie.”

Veiligheid

Ook op het gebied van veiligheid heeft Hiddema de afgelopen jaren (inter) nationaal naam gemaakt. Toen in 1999 het rapport ‘To err is human’ verscheen, werd in één klap duidelijk hoeveel on­ nodige schade door de zorg ín de zorg wordt toegebracht. Hiddema gebruikte de kennis die hij verworven had van de KLM en Schiphol: hij vertaalde de vei­ ligheidsinzichten uit de luchtvaart naar

het ziekenhuis. “Heel bekend is de time out procedure die ik toen geïntroduceerd heb. Dit komt uit de luchtvaart, waarin de piloot samen met zijn team voor het opstijgen, een laatste veiligheidscheck doet en het vluchtplan nogmaals com­ municeert. Dit heb ik vertaald naar de OK. Het gevolg was dat de kans op het maken van fouten, zoals links/rechtsver­ wisselingen of de verkeerde ingreep bij een patiënt, bijzonder klein werden. Voor het invoeren van deze time-out hebben wij de Golden Helix Award gewonnen.”

De time out procedure werd uiteindelijk in Nederland verplicht gesteld door de Inspectie en door talrijke ziekenhuizen in het buitenland overgenomen. Sindsdien heeft Het Oogziekenhuis de veiligheids­ systematiek van de luchtvaart verder ingevoerd. “Zo traint een pilotentrainer onze OK bemanningen om, net als een piloot met zijn bemanning, als team te leren fungeren. Samen moeten ze immers op de OK de klus klaren. In zijn eentje kan een oogarts immers niet opereren.

Dat is een teamprestatie. In de training word een flightsimulator ingezet, zodat

oogartsen en verpleegkundigen leren en ervaren dat ze alleen samen een vlucht tot een goed einde kunnen brengen.”

Trots

Terug kijkend op zijn 23 jaar Het Oogzie­ kenhuis, is Frans Hiddema trots. Trots op hetgeen hij samen met Kees Sol en alle collega’s van Het Oogziekenhuis heeft bereikt. En heeft kunnen betekenen voor de internationale (oog)zorg. Een prestatie die uiteindelijk Koninklijke waardering kreeg. En daar is hij dan ook bijzonder trots op!

15

eyespy |

september 2013

Oog voor de zorg Vanaf 1 oktober 2013 vormt dr. Marion Heres samen met bestuurslid Kees Sol een duaal bestuur zonder voorzitterschap bij Het Oogziekenhuis in Rotterdam. Heres was sinds 2001 werkzaam als gynaecoloog bij het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis (SLAZ) in Amsterdam. Daarnaast was zij voorzitter van de medische staf van het SLAZ en heeft op het gebied van management en veiligheid veel ervaring opgedaan. Tijdens ons kennismakingsgesprek bleek al snel dat Het Oogziekenhuis voor haar in het verleden vaker een voorbeeldfunctie vervulde.

Een gynaecologe als lid van de Raad van Bestuur van een oogheelkundig instituut? “Ja”, zegt Marion Heres lachend, “dat is een veel voorkomend fenomeen. Ik ben echt niet de eerste gynaecoloog die zijn vakge­ bied voor een bestuursfunctie verruilt. Dat zie je bij gynaecologen vaker.” Een verklaring hiervoor heeft ze niet echt. “Wellicht is het zo dat gynaecologen over heel goede sociale en communicatieve vaardigheden moeten beschikken. Maar dat geldt uiteraard voor meer medische specialisaties, zoals bijvoorbeeld ook de oogheelkunde.”

Passie voor patiëntveiligheid

Inmiddels al meer dan tien jaar geleden, volgde Ma­ rion Heres heel geïnteresseerd de visie en de strate­ gische manier van werken van Het Oogziekenhuis.

“Het Oogziekenhuis heeft altijd als missie gehad ‘Zorg voor het oog. Oog voor de zorg’. Zorg voor het oog heb ik als gynaecologe nooit gehad. Maar ik heb wel veel oog voor de zorg. Patiëntveilig­ heid is altijd mijn passie geweest. In het bedenken van strategieën om deze patiëntveiligheid te verbeteren, keek ik heel nauwgezet naar de ontwikkelingen binnen Het Oogziekenhuis.” Zo ook de introductie van de time out procedure door Frans Hiddema. “Deze methodiek heb ik als gynaecologe vertaald naar de verloskundige zorg. Net als Hiddema heb ik hierbij gebruik gemaakt van veiligheidstechnie­ ken uit de luchtvaart. Ik had hierbij het geluk dat één van onze verpleegkundigen stewardess was geweest.

“Patiëntveiligheid is altijd mijn passie geweest.”

16

Zij kende dus alle ins and outs. Deze methodiek wordt vandaag de dag nog steeds gebruikt in de wekelijkse simulatie teamtrainingen op de verloskamers of de operatiekamers. Samenwerking staat hierin centraal.

Een gynaecoloog kan in zijn eentje niets. En dat geldt ook voor een verpleegkundige. Het team moet samen de klus klaren.”

Voorbeeldrol

De filosofie van Hiddema: angstreductie, spreekt Marion Heres bijzonder aan. “In mijn vak spelen rondom bevallingen ook angsten. Een bevalling kan heel akelig verlopen en voor de patiënt dus bijzonder angstig zijn. Vanuit die optiek werkten wij in het SLAZ aan angstreductie. Ook hiervoor vervulde Het Oog­ ziekenhuis een voorbeeldrol. Hoe actief Het Oogzie­ kenhuis met angstreductie omgaat, ben ik me echter pas gaan realiseren toen bij mijn dochter tien jaar geleden Retinitis pigmentosa werd geconstateerd. Zij had van haar oogarts te horen gekregen dat zij deze ziekte had, maar wist volstrekt niet wat dit in hield. Ik hoor haar nog zeggen: ‘Ik moet nog even op internet opzoeken wat dat is’. Toen schrok ik… want ik wist het wel! Die oogarts zal best wel uitleg hebben gegeven, maar dat is volstrekt langs haar heen gegaan. Om te voorkomen dat mijn dochter alleen zou zijn als zij er achter zou komen wat voor vreselijke ziekte zij had, heb ik het meest aangrijpende slechtnieuws gesprek gevoerd dat ik ooit heb gehad; als moeder en als arts.

Pas toen zag ik hoe goed en doordacht de angstre­ ductieprogramma’s van Het Oogziekenhuis waren.”

Wauw…

Toen Marion Heres gebeld werd met de vraag of zij interesse had in een functie als Lid van de Raad van Bestuur van Het Oogziekenhuis, hoefde zij niet lang na te denken. “Ik kende Het Oogziekenhuis als boegbeeld van pati­ ëntveiligheid en innovatie. Als een ziekenhuis dat (inter)nationaal heel hoog staat aange­ schreven. Toen ik hoorde dat men met mij wil­ de praten over de baan van Hiddema, dacht ik ‘Wauw, Het Oogziekenhuis’. Ik voelde me dan ook een beetje uitverkoren en vereerd dat ik Frans Hiddema mocht opvolgen. Ik kende hem persoonlijk niet. Maar het is toch de man die een enorm fundament heeft neergezet.

Een fundament dat mij heeft geïnspireerd bij het uitbouwen van de patiëntveiligheid in het Lucas Andreas. Om dat samen met alle men­ sen van Het Oogziekenhuis verder te mogen bouwen, zie ik als een hele eer.”

Verder excelleren

Marion Heres verheugt zich erop in een oog­ heelkundige omgeving te gaan werken.

“De oogheelkunde is een vakgebied waar­ binnen heel veel innovaties plaatsvinden.

En de oogheelkundige zorg ontwikkelt zich razendsnel. Dat spreekt mij aan. Zeker ook de manier hoe Het Oogziekenhuis aan kenniswerving en -uitwisseling doet met ziekenhuizen en het bedrijfsleven.” Voor de toekomst hoopt zij Het Oogziekenhuis nog verder op de kaart te zetten. “Het Oogzieken­ huis staat voor excellente zorg. Dat moeten we handhaven en verder uitbouwen. Mijn streven is dat iedereen die iets aan zijn ogen mankeert, bewust de reis naar Rotterdam of één van onze Oogzorgnetwerk instellingen onderneemt. Onder het motto: daar heeft men excellente zorg voor het oog én oog voor de zorg. Dat is onze target die ik samen met al mijn collega’s de komende jaren verder hoop te verwezenlijken.”

17

eyespy |

september 2013

Mogen we even aan u voorstellen…

Syanni Kristalijn Afgelopen april is Syanni Kristalijn gestart als Medical Science Liaison voor Jetrea® in Nederland. Zij is verantwoordelijk voor onder andere het wetenschappelijke aspect van de introductie van Jetrea®, medische vragen uit de markt en wetenschappelijk onderzoek.

Na haar studie Bio Farmaceutische Weten­schappen aan de Universiteit Leiden maakte Syanni al snel de overstap van fundamenteel onderzoek naar de toepassing van geneesmiddelen. Zij ging aan het werk bij een apotheek waarvoor zij onder meer farmaceutische patiënten­ zorg projecten en een online apotheek heeft ontwikkeld. “Hierna kreeg ik mijn eerste baan in de farmaceutische industrie als medical liaison. Een functie waarin ik jaren met enthousiasme heb gewerkt, en waarbij ik verantwoordelijk was voor klinische studies, het beantwoorden van wetenschappelijke vragen en het opleiden van het team. Daarnaast was ik betrokken bij enkele vergoedings- en introductietrajecten van nieuwe genees­ middelen.”

Syanni vertelt dat wetenschappelijk onderzoek de basis is van een nieuw ­geneesmiddel, maar ook na het verkrijgen van de marktvergunning erg belangrijk blijft. “Denk bijvoorbeeld aan onderzoek naar de effectiviteit en veiligheid van het geneesmiddel op lange termijn en het gebruik in de dagelijkse praktijk. Het is voor mij erg inspirerend om mee te wer­ ken aan het beschikbaar stellen van zo’n innovatief geneesmiddel als Jetrea®. Met name omdat het een nieuwe indicatie

18

betreft en echt toegevoegde waarde zal bieden voor de patiënt. Samen met mijn Alcon collega’s van market access, marketing en sales dragen we zorg voor de in­ troductie van Jetrea®, rekening houdend met zowel de karakteristieken van het geneesmiddel, als de behoeften van de behandelende artsen en de patiënten.”

Syanni woont in Leiden. De mooie histo­ rische binnenstad met de vele grachten biedt voor haar een gezellige thuishaven.

Haar vrije tijd brengt zij graag door met lekker (uit) eten, sporten en haar twee mannen: Remko en zoon Florian die in november één jaar wordt. Bij mooi weer stapt zij graag op de motor of gaat zij een stuk wandelen door de binnenstad om vervolgens neer te strijken op één van de terrassen. Ook houdt zij erg van reizen, van korte stedentrips tot verre bestem­ mingen met boeiende culturen en flora en fauna, zowel op het vaste land als onder water.

See what we’re revealing.

Introducing world-class visualization from the leader in cataract surgery.

Experience Alcon’s latest commitment to you, the LuxOR™ Ophthalmic Microscope. It’s the only one of its kind to provide: • Superior red reflex stability 1 • Greater depth of focus 1 • An improved surgeon experience To see how Alcon is expanding its ophthalmic surgery expertise to microscope innovation, contact your sales representative today.

1. Data on file, Alcon Laboratories, Inc.

© 2012 Novartis 7/12 DIA12005JAD