2Ο ΓΕΛ. ΖΑΚΥΝΘΟΥ
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑΤΟΣ Β 1
ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗ ΙΩΑΝΝΑ
ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2012 -2013
Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή 2. Σύγκριση μεσογειακής διατροφής με την εβδομαδιαία διατροφή των μαθητών της ομάδας. Οφέλη μεσογειακής διατροφής. 3. Ιστορική αναδρομή από τον άνθρωπο τροφοσυλλέκτη στον σύγχρονο καλλιεργητή •
Παλαιολιθική εποχή
•
Νεολιθική εποχή
•
Παραδοσιακή γεωργία
•
Συμβατική γεωργία
•
Τρόποι ολοκληρωμένης διαχείρισης
•
Βιολογική γεωργία
4. Πείνα •
α) Γιατί υπάρχει πείνα στον κόσμο
•
β) Τι μπορούμε να κάνουμε γι αυτό.
5. Έρευνα των μαθητών της ομάδας: Οργάνωση μιας εβδομάδας μεσογειακής διατροφής
• Έρευνα σε τρόφιμα του σούπερ-μάρκετ (καταγωγή, τρόπος γεωργίαςκαλλιέργειας, τιμή ανά κιλό προϊόντος)
• Σύγκριση των τιμών των προϊόντων συμβατικής , βιολογικής γεωργίας και ντόπιων ή εισαγόμενων προϊόντων.
• Υπολογισμός τροφοχιλιομέτρων (την απόσταση που διένυσαν για να φτάσουν στην περιοχή μας) και πόσο διοξείδιο του άνθρακα (CO2) παρήχθη κατά την μεταφορά αυτή.
6. Βιβλιογραφία
Τα τρόφιμα... η ζωή μας. Γεωργία και πείνα. Εισαγωγή Από την αρχή της ύπαρξης του ανθρώπου, η εύρεση τροφής αποτελούσε έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες για την επιβίωση και την ανάπτυξή του. Στην αρχαιότητα, ο άνθρωπος έπρεπε να φροντίζει ώστε να υπάρχουν τα άκρως απαραίτητα τρόφιμα για αυτόν και την οικογένειά του. Καθώς περνούσαν τα χρόνια, και άρχισαν να δημιουργούνται οι πρώτες κοινότητες ανθρώπων, η συλλογή των τροφίμων, που τους πρόσφερε η φύση, δεν ήταν πια αρκετή για να καλύψει τις ανάγκες του συνεχώς αυξανόμενου πληθυσμού και έτσι δημιουργήθηκε η ανάγκη καλλιέργειας της γης για κάλυψη των αναγκών αυτών. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας πρόσφερε στους ανθρώπους τα κατάλληλα μέσα και εργαλεία για να είναι δυνατή η μαζική παραγωγή τροφίμων. Καθώς περνούσαν τα χρόνια όμως, οι άνθρωποι έκαναν λανθασμένη χρήση των μέσων αυτών, για παράδειγμα γινόταν ανεξέλεγκτη χρήση φυτοφαρμάκων, χωρίς μέτρο, που είχε μακροχρόνιες καταστροφικές συνέπειες στην φύση. Κάποιοι άνθρωποι κατάλαβαν πως δεν μπορούσαν να συνεχιστούν αυτοί οι ρυθμοί ρύπανσης του περιβάλλοντος και κινητοποιήθηκαν βρίσκοντας νέους επαναστατικούς τρόπους καλλιέργειας που δεν ρύπαιναν το περιβάλλον. Με αυτό τον τρόπο σιγά-σιγά εγκαταλείπουν τους συμβατικούς τρόπους γεωργίας και αρχίζουν να εφαρμόζουν νέες μορφές καλλιέργειας όπως είναι η βιολογική γεωργία και τα συστήματα ολοκληρωμένης διαχείρισης. Σύμφωνα με την ανάπτυξη που έχει σημειωθεί στην τεχνολογία παραγωγής τροφίμων, θεωρητικά, τα τρόφιμα που παράγονται σε όλο τον κόσμο, θα έπρεπε να ήταν υπεραρκετά για όλο τον πληθυσμό του πλανήτη, παρόλα αυτά, υπάρχει ένα μεγάλο χάσμα ανάμεσα στις ποσότητες τροφίμων που αντιστοιχούν σε μια «ανεπτυγμένη» και σε μία «υποανάπτυκτη» χώρα. Παρατηρείται δηλαδή μια ανισομερείς κατανομή αγαθών. Έχοντας κατά νου τις παραπάνω διαπιστώσεις ασχοληθήκαμε φέτος με τους παραδοσιακούς και σύγχρονους τρόπους καλλιέργειας, με τους κανόνες υγιεινής διατροφής και κυρίως με τη μεσογειακή διατροφή, με τα αίτια της πείνας στον πλανήτη και πραγματοποιήσαμε μια έρευνα αγοράς σχετικά με τις τιμές των
προϊόντων, την προέλευσή τους, τον τρόπο καλλιέργειάς τους, τα τροφοχιλιόμετρα και την επιβάρυνση σε CO2 του πλανήτη λόγω αυτών των μετακινήσεων.
ΔΕΥΤΕΡΑ
ΤΡΙΤΗ
ΤΕΤΑΡΤΗ
ΠΕΜΠΤΗ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
ΣΑΒΒΑΤΟ
Πρωινό
1.ποτηρι 2 φρυγανιές με γάλα με μέλι ή δημητριακά μαρμελάδα και ένα ποτήρι γάλα
1 ποτήρι 2 φρυγανιές γάλα με με μέλι ή δημητριακά μαρμελάδα και ένα ποτήρι γάλα
1 ποτήρι 2 φρυγανιές με μέλι ή μαρμελάδ γάλα με και ένα ποτήρι γάλα δημητριακά
Δεκατισμό
1 τοστ / 1φρουτο
Κουλούρι με ένα χυμό
1 φρούτο
1 τοστ
1 τοστ με χυμό
με χυμό
με χυμό
Κουλούρι με χυμό
Μεσημεριανό
1 πιάτο φακές και 1 φέτα ψωμί 1 φέτα τυρί
Ψαρί με 1 βραστή πατάτα
Φασολάκια με 1 φέτα τυρί και 1φετα ψωμί
Στήθος κοτόπουλο με ρύζι
Ομελέτα με 1 φέτα ψωμί
Ψαρί με 1 φέτα ψωμί
Απογευματινό
1 Γαλατάκη με 2 κριτσίνια
Μια φρουτοσαλάτα με 3 φρούτα
Γιαούρτι με μέλι
1 φρούτο
1 τοστ και χυμό
Γιαούρτι με μέλι και ξυρούς καρπούς
Βραδινό
ομελέτα
μια τονοσαλάτα
Μια σαλάτα και 2 βραστά αυγά
Τονοσαλάτα Σαλάτα του 1 φέτα cease ψωμί
Σάντουιτς(λαχανικά, τυρί, γαλοπούλα). ρώσικη σαλάτα)
Σύγκριση της μεσογειακής διατροφής με τη διατροφή των μελών της ομάδας
Μετά την επίσκεψη στο σχολείο μας της διατροφολόγου κα Λήδα Γιατρά, που μας μίλησε για την υγιεινή και κυρίως τη μεσογειακή διατροφή συντάξαμε το παραπάνω διατροφολόγου που εφάρμοσαν προαιρετικά κάποια παιδιά της ομάδας μας. Επίσης κάναμε σύγκριση των διατροφικών συνηθειών των παιδιών της ομάδας μας με τη μεσογειακή διατροφή και καταλήξαμε στα παρακάτω συμπεράσματα:
>Το 80% των μαθητών καταναλώνει πολύ περισσότερο κόκκινο κρέας. >Το 60% των μαθητών καταναλώνει περισσότερα γλυκά.. >Το 100% των μαθητών καταναλώνει λιγότερα αυγά. >Σχεδόν όλοι οι μαθητές καταναλώνουν κανονικές ποσότητες πατάτας. >Μόνο 10% των μαθητών καταναλώνει κανονικές ποσότητες σε όσπρια, ελιές και ξηρούς καρπούς. >30% καταναλώνουν κανονικές ποσότητες πουλερικών ενώ οι υπόλοιποι καταναλώνουν λιγότερο. >Ψάρια τρώνε όλοι πολύ λιγότερο από όσο χρειάζεται. >Σωματική άσκηση : μόνο μια γυμνάζετε καθημερινά οι υπόλοιποι κάνουν ορισμένες μόνο μέρες γυμναστική την εβδομάδα. >Γαλακτοκομικά 30% καταναλώνουν λιγότερο από το κανονικό ενώ οι υπόλοιποι καταναλώνουν όσο χρειάζεται. >Ελαιόλαδο περιέχεται στο καθημερινό πρόγραμμα όλων στις σωστές ποσότητες (2030)g >Φρούτα κανείς δεν τρώει αρκετά. >Λαχανικά κάποιοι δεν τρώνε καθόλου και όσοι τρώνε τα καταναλώνουν καθημερινά σε λιγότερες ποσότητες από όσο χρειάζεται. >Ζυμαρικά και δημητριακά τρώνε 1-2 μικρομερίδες την ημέρα, δηλαδή πολύ λιγότερο από το κανονικό.
ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ Τα οφέλη της Μεσογειακής Διατροφής στην πρόληψη από τις ασθένειες, αποκομούνται πλήρως όταν η διατροφή αυτή συνδυάζεται και με σωματική δραστηριότητα. Η σωματική δραστηριότητα με τη σειρά της έχει επίσης ευεργετική δράση στην πρόληψη κάποιων ασθενειών. Ο συνδυασμός λοιπόν άσκησης και σωστής διατροφής οδηγεί σε ένα υγιές βάρος το οποίο μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης νοσημάτων σχετιζόμενων με διατροφή (Σακχαρώδης Διαβήτης, υπερχοληστερολαιμία, αρτηριακή υπέρταση κτλ.)
Αν όλα τα παραπάνω είναι σωστά, γιατί ο Έλληνας στις μέρες μας έχει τόσο αυξημένα ποσοστά παχυσαρκίας, καρδιοπαθειών και αρρωστιών σχετιζόμενες με διατροφή; Διότι έχουμε πλέον ξεφύγει από το μοντέλο της διατροφής αυτής παράλληλα με την κίνηση. Αναζητούμε πιο επεξεργασμένες τροφές, που ετοιμάζονται γρηγορότερα (τηγάνισμα κτλ) και είναι γεμάτες συντηρητικά, ενώ παράλληλα καταναλώνουμε ελάχιστα φρούτα και λαχανικά. Παράλληλα αποφεύγουμε να κάνουμε αρκετή κίνηση, ενώ οι ώρες της καθιστικής εργασίας ολοένα και αυξάνονται. Ακόμα δηλαδή κι αν ζούμε στη Μεσόγειο, έχουμε υιοθετήσει περισσότερο τα δυτικά μοντέλα διατροφής και επιβαρύνουμε την υγεία μας.
Ιστορική αναδρομή
Η ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ ΚΑΙ Η ΜΕΣΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ Πριν από 2.500.000 χρόνια εμφανίζονται στην Αφρική οι πρώτοι άνθρωποι, οι οποίοι ανάλογα με την πρόοδο τους και την εποχή που εμφανίστηκαν ονομάστηκαν ως εξής: -Ικανός άνθρωπος - homo habilis, ο οποίος ζει ομαδικά και κατασκευάζει εργαλεία. -Όρθιος άνθρωπος - homo erectus, ο οποίος βελτιώνει την κατασκευή εργαλείων και ανακαλύπτει τη φωτιά. Συναντάται στην Αφρική, την Ευρώπη και την Ασία. -Σοφός άνθρωπος - homo sapiens, ο οποίος έχει μεγαλύτερο εγκέφαλο από τους προγόνους του και θάβει τους νεκρούς. Σοφότατος άνθρωπος - homo sapiens sapiens, απόγονοι του οποίου είμαστε και εμείς. Επινοεί την τέχνη και εξαπλώνεται παντού. Στην Παλαιολιθική και τη Μέση εποχή ο άνθρωπος προστατεύεται από το κρύο στα σπήλαια, φοράει δέρματα ζώων, τρέφεται από το κυνήγι και το ψάρεμα και μαζεύει καρπούς (τροφοσυλλέκτης).
Τα θηράματα του στην Ευρώπη είναι διαφορετικά, ανάλογα με τις περιοχές (βόδια, ελάφια, αντιλόπες, μαμούθ κ.ά.). Για την κατασκευή εργαλείων χρησιμοποιεί κέρατα και οστά ζώων και κατεργάζεται το λίθο.
Η ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ Στη Νεολιθική εποχή ο άνθρωπος καταφέρνει τα εξής: α) εγκαθίσταται μόνιμα σε περιοχές και δημιουργεί οικισμούς, β) γίνεται γεωργός και κτηνοτρόφος, γ) χρησιμοποιεί την κεραμική. Το 6500 π.Χ. το κλίμα γίνεται θερμότερο και ο άνθρωπος γίνεται γεωργός σε περιοχές της «εύφορης ημισελήνου»,(εγγύς Ανατολή) που περιλαμβάνει τη Μεσοποταμία, την Παλαιστίνη (Χαναάν, Φοινίκη) και την Αίγυπτο, ενώ στη συνέχεια επεκτείνεται στην Αφρική, την Ευρώπη, την Αμερική και την Ασία. Τα πρώτα καλλιεργήσιμα φυτά ήταν τα δημητριακά. Με λειασμένα πέτρινα εργαλεία, όπως το αλέτρι, το δρεπάνι και τη μυλόπετρα που εφευρίσκει, διευκολύνεται στην καλλιέργεια της γης . Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν νέες τεχνικές, κατασκευάζουν κεραμικά σκεύη για να ψήνουν την τροφή τους και ν' αποθηκεύουν τα περισσεύματα των δημητριακών και υφαίνουν τα ρούχα τους. Διαλέγουν τη μόνιμη εγκατάσταση, γι' αυτό χτίζουν πέτρινα, πλίνθινα ή ξύλινα σπίτια, και δημιουργούνται τα πρώτα χωριά. Εμφανίζονται τεχνίτες, που ανταλλάσσουν τα προϊόντα τους με τα τρόφιμα των γεωργών.
Παραδοσιακοί τρόποι καλλιέργειας
Η γεωκτηνοτροφία (ενασχόληση με τη γεωργία και την κτηνοτροφία) αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της οικονομίας στην Ελλάδα κατά τη Νεολιθική εποχή. Βάση των καλλιεργειών είναι τα δημητριακά και τα όσπρια, ενώ βάση της κτηνοτροφίας τα αιγοπρόβατα, τα βοοειδή και οι χοίροι. Επίσης, την περίοδο αυτή κατασκευάζονται πρακτικά οικιακά σκεύη, κεραμικά, λίθινα ή οστέινα. Η γη ανήκε, πιθανόν, στην κοινότητα, η οποία πιθανώς φρόντιζε και για τη βοσκή των ζώων, τα
κοπάδια των οποίων ήταν μικρά. Ο άνθρωπος ανήκει στην κοινότητα και οι μελέτες σχετικά με την ταφή των νεκρών δείχνουν ότι πιστεύει έντονα σε κάποια θρησκεία. Στα παλιότερα χρόνια η ζωή του καλλιεργητή ήταν σαφέστατα δύσκολη. Για την κάθε εργασία χρειάζονταν εργατικά χέρια, μεγάλη εμπειρία, ζώα για τη μεταφορά των πρώτων υλών και των παραγόμενων αγαθών και μεγάλοι χώροι φύλαξης της παραγωγής. Όλα αυτά καθιστούσαν την καλλιέργεια της γης μια επίπονη διαδικασία και ένα σκληρό επάγγελμα με μικρές απολαβές και σημαντικό κίνδυνο απώλειας εισοδήματος λόγω αντίξοων καιρικών συνθηκών. Στις μέρες μας όλα αυτά έχουν πια αλλάξει. Η ανάγκη για εργατικά χέρια έχει μειωθεί σημαντικά. Μεγάλα μηχανήματα σκάβουν, οργώνουν, καθαρίζουν, ισιώνουν και ετοιμάζουν το έδαφος μέσα σε λίγες μόνο ώρες, ανάλογα με την έκταση της γης που θα καλλιεργηθεί. Μηχανήματα μεταφέρουν πρώτες ύλες και αγαθά σε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Σαν παραδοσιακή καλλιέργεια ορίζουμε την "κλασσική" καλλιέργεια στο χώμα που χρησιμοποιεί μόνο βιολογικές μεθόδους καταπολέμησης των ασθενειών και των ζιζανίων των φυτών. Η παραδοσιακή καλλιέργεια μπορεί να γίνει και σε θερμοκήπιο, που άλλωστε αποτελεί και αρχαία μέθοδο καλλιέργειας γνωστή τουλάχιστον από τους Ρωμαϊκούς χρόνους. Η παραδοσιακή καλλιέργεια δε χρησιμοποιεί τις νέες μεθόδους (το υπόστρωμα μπορεί να είναι μόνο χώμα) και γίνεται όπως ακριβώς γινόταν οι καλλιέργειες μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα, πριν δηλαδή την ανακάλυψη των χημικών σκευασμάτων για την καταπολέμηση των διάφορων εχθρών των φυτών.
Συμβατική γεωργία
Τρόποι: Στη συμβατική γεωργία (χημική γεωργία) χρησιμοποιούνται χημικές μέθοδοι αντιμετώπισης των εκάστοτε ασθενειών ή εχθρών της καλλιέργειας, δηλαδή γίνεται χρήση χημικών σκευασμάτων τα οποία συντίθενται στα εργαστήρια.
Επιδράσεις : Οι μέθοδοι που ακολουθούνται στην συμβατική γεωργία και κτηνοτροφία συμβάλλουν στη γενικότερη καταστροφή του περιβάλλοντος και αποτελούν απειλή για την υγεία των ανθρώπων και ζώων. Οι κυριότεροι από τις αρνητικές επιδράσεις της συμβατικής γεωργίας είναι:
1.Καταστροφή της δομής των εδαφών. Πολλά από τα χημικά που χρησιμοποιούν οι συμβατικοί καλλιεργητές περιέχουν εκτός των άλλων βαρέα μέταλλα τα οποία αλλοιώνουν σημαντικά τη σύσταση του εδάφους, με αποτέλεσμα η σταδιακή υποβάθμιση του.
2.Κίνδυνος για την ανθρώπινη υγεία. Στην αυξανόμενη γεωργική παραγωγή τα φυτοφάρμακα διασφαλίζουν αδιαμφισβήτητα οφέλη. Ωστόσο από τη στιγμή που τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων παραμένουν επάνω στα φρούτα και τα λαχανικά, αποτελούν δυνητικό κίνδυνο για την υγεία των καταναλωτών. Γυναίκες κυρίως εμφανίζουν όγκο στο στήθος και σε άλλα αναπαραγωγικά όργανα του σώματος . Επίσης, έχουν επιπτώσεις στο νευρικό, ανοσοποιητικό και ενδοκρινικό σύστημα. Τα χημικά που είναι γνωστό ότι παρεμβαίνουν στον ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα περιλαμβάνουν μόλυβδο, Υδράργυρο , διοξίνη, βενζίνη, όζον, διοξείδιο του αζώτου και διάφορα ζιζανιοκτόνα.
3.Γενικότερη υποβάθμιση του περιβάλλοντος Τα διάφορα εντομοκτόνα που χρησιμοποιούνται ακόμα και αν δεν είναι σε μορφή αεροζόλ, διασπείρονται στο περιβάλλον με αποτέλεσμα να προκαλούν σωρεία προβλημάτων που έχουν σχέση με την σωστή ανάπτυξη φυτών και ζώων.
4.Υποβάθμιση της ποιότητας των τροφίμων Η ποιότητα των τροφίμων υποβαθμίζεται λόγο των επικίνδυνων υπολειμμάτων από τα συνθετικά αγροχημικά και λιπάσματα στα φυτικής προέλευσης τρόφιμα. Στα ζωικής προέλευσης τρόφιμα η ποιότητα υποβαθμίζεται λόγω των υπολειμμάτων αντιβιοτικών και ορμονών.
5.Υποβάθμιση της ποιότητας του νερού Τα νιτρικά άλατα και οι χημικές ουσίες από τις καλλιέργειες, καθώς επίσης τα βαριά μέταλλα, τα αντιβιοτικά και τα ζωικά απόβλητα, ρέουν στα υδροφόρα συστήματα,
των οποίων τα ύδατα είναι πλέον επικίνδυνα για όλες τις μορφές ζωής. Η σταδιακή υποβάθμιση πραγματοποιείται καθώς τα ρυπογόνα αυτά στοιχεία επικάθονται σε στάσιμα νερά, στα οποία προκαλούν εκτός από θάνατο κάποιων μικροοργανισμών και το φαινόμενο του ευτροφισμού.
6.Αρνητική επίδραση στην κτηνοτροφία Η συμβατική καλλιέργεια στηρίζεται στην εντατικοποίηση της παραγωγής, γεγονός που συνεπάγεται την αναγκαστική εντατική εκμετάλλευση και της κτηνοτροφίας προκειμένου να επιτευχθούν κατά το καλύτερο δυνατό τρόπο οι επιδιώξεις της συμβατικής καλλιέργειας .
Τρόποι ολοκληρωμένης διαχείρισης
Ολοκληρωμένη Διαχείριση παραγωγής είναι μια μορφή καλλιέργειας που στηρίζεται στην ορθολογιστική και συνδυασμένη χρήση των διαθέσιμων μέσων και εισροών, ώστε να υπάρξουν προϊόντα διασφαλισμένης ποιότητας, τα οποία εγγυούνται την υγεία του καταναλωτή όπως και του παραγωγού χωρίς να είναι σημαντική η διαταραχή του περιβάλλοντος κατά την διαδικασία. Η ολοκληρωμένη διαχείριση εφαρμόζεται σε όλες τις βαθμίδες της παραγωγικής διαδικασίας, από τις καλλιεργητικές φροντίδες στα χωράφια, στην συγκομιδή, κατά την συσκευασία του προϊόντος, την τυποποίηση και ακόμη και στην αποθήκευση των τελικών προϊόντων. Οι παραγωγοί λαμβάνουν ελεγχόμενα συγκεκριμένες γραπτές οδηγίες από τους γεωπόνους τους για όλες τις ενέργειες που θα πρέπει να πραγματοποιήσουν στη γεωργική εκμετάλλευση. Η εφαρμογή των λιπασμάτων για παράδειγμα βασίζεται στον υπολογισμό των απαιτήσεων της καλλιέργειας, που προέρχεται από τον υπολογισμό των θρεπτικών στοιχείων του εδάφους ή των φύλλων, όπως και στην απόσταση της γεωργικής εκμετάλλευσης από επιφανειακά νερά και πηγές χωρίς να δημιουργείται έτσι μεγάλη επιβάρυνση στο περιβάλλον. Έπειτα, η έναρξη της συγκομιδής μπορεί να αρχίσει μετά από το πέρας της υπολειμματικής διάρκειας των φυτοφαρμάκων. Ο χρόνος αναμονής πριν από την συγκομιδή (δηλαδή ο αριθμός των ημερών που πρέπει να περάσουν από την ημέρα της εφαρμογής τους έως την
έναρξή της) αναγράφεται πάντοτε στις ετικέτες των φυτοφαρμάκων και η τήρησή του είναι αυστηρώς απαραίτητη. Η βασική απαίτηση του συστήματος αυτού είναι πως πρέπει να υπάρχει ένας γραπτός τρόπος ανίχνευσης της παραγωγής ώστε να είναι εύκολα ανιχνεύσιμο ακόμα και το αγροτεμάχιο απ΄ όπου έχει παραχθεί το συγκεκριμένο προϊόν. Για να λειτουργήσει δηλαδή το σύστημα αυτό, ο κάθε παραγωγός θα πρέπει να κρατάει αρχείο το οποίο θα περιέχει νομικά έγγραφα που έχουν σχέση με τη φυτεία όπως και στοιχεία που αναφέρονται στο ιστορικό της από την αρχή της εγκατάστασής της για τις καλλιεργητικές φροντίδες που εφαρμόζει . Ακριβώς για αυτόν τον λόγο πολλοί άνθρωποι προτιμούν τα προϊόντα ολοκληρωμένης διαχείρισης διότι γνωρίζουν επακριβώς το πώς, από ποιον και με ποιες προδιαγραφές παρήχθησαν αυτά. Επομένως οι καταναλωτές μπορούν να τα εμπιστεύονται περισσότερο και να προτιμούν από τα αντίστοιχα συμβατικά, των οποίων τα στοιχεία είναι απροσδιόριστα. Μέσω αυτής της μορφής την καλλιέργεια, επιτυγχάνεται και το καλύτερο οικονομικό αποτέλεσμα που είναι δυνατό σε μια γεωργική εκμετάλλευση. Αυτό οφείλεται στο ότι: 1.Μειώνονται οι δαπάνες λόγο της μείωσης των αναγκών για την συντήρηση ενός κτήματος (καθώς και το νερό, τα λιπάσματα και τα φυτο-προστατευτικά προϊόντα χρησιμοποιούνται με μέτρο). 2.Αυξάνεται η παραγωγή (λόγο της σωστής διαχείρισης). 3.Η ποιότητα των αγαθών είναι βελτιωμένη άρα και τα προϊόντα έχουν υψηλότερη ζήτηση (άρα και μπορούν να πωληθούν σε υψηλότερες τιμές). Ένα από τα κυριότερα κεφάλαια της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Παραγωγής αποτελεί η φυτοπροστασία. Ο παραγωγός που εφαρμόζει αυτό το Σύστημα θα πρέπει να τηρεί τις αρχές της Ολοκληρωμένης Καταπολέμησης. Με τη μέθοδο αυτή οι εχθροί και οι ασθένειες σε μια φυτεία διατηρούνται κάτω από το όριο οικονομικής ζημιάς συνδυάζοντας διάφορους τρόπους καταπολέμησης. Τέτοιοι τρόποι είναι: α)Η σωστή εφαρμογή των καλλιεργητικών φροντίδων, όπως το κλάδεμα των δέντρων και η ορθολογιστική άρδευση και λίπανση. β)H χρήση παγίδων είτε για την παρακολούθηση του πληθυσμού των εντόμων είτε για τη μαζική σύλληψη τους. γ)Η χρήση υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού, καθώς και ανθεκτικών υποκειμένων και ποικιλιών. δ)Η τήρηση κανόνων υγιεινής στη φυτεία. ε)Η βιολογική καταπολέμηση, όπου μπορεί να εφαρμοστεί.
Σε περίπτωση που οι τρόποι αυτοί δεν αποβούν αποτελεσματικοί τότε μπορούν να χρησιμοποιηθούν φυτοπροστατευτικές ουσίες εκλεκτικές στα ωφέλιμα έντομα. Στο αρχείο του παραγωγού θα πρέπει να καταγράφεται η φυτοπροστατευτική ουσία που χρησιμοποιήθηκε, η δοσολογία και ο χρόνος ασφάλειας, που πρέπει να τηρούνται σχολαστικά σύμφωνα με τις οδηγίες τις ετικέτας, καθώς και το όνομα του ψεκαστή. Επίσης η εφαρμογή της χημικής μεθόδου φυτοπροστασίας επιλέγεται ως η τελευταία λύση και αφού προηγουμένως έχουν χρησιμοποιηθεί καλλιεργητικά και μηχανικά μέσα αντιμετώπισης, ενώ θα πρέπει να μελετώνται και οι παράμετροι που έχουν άμεση επίπτωση στο περιβάλλον π.χ. εξάντληση υδάτινων πόρων, νιτρορύπανση κ.ά. Όσον αφορά την άρδευση, λόγω και της έλλειψης νερού που παρατηρείται, οι καλλιεργητές θα πρέπει να χρησιμοποιούν Βελτιωμένα Συστήματα Άρδευσης (σταγόνες ή μίνι σπρίνγκλερς), έτσι ώστε να εξασφαλίζεται ομοιόμορφη κατανομή και οικονομία του νερού. Επίσης, πρέπει να εφαρμόζουν πρόγραμμα άρδευσης λαμβάνοντας υπόψη τις απαιτήσεις τις καλλιέργειας, το βάθος του ριζοστρώματος, την ικανότητα του εδάφους να συγκρατεί νερό και το ποσοστό της εξάτμισης της διαθέσιμης υγρασίας. Η εγκατάσταση τενσιομέτρων σε μια φυτεία βοηθά στον προσδιορισμό των υδατικών αναγκών και της συχνότητας άρδευσης.
Βιολογική καλλιέργεια
Τι είναι βιολογική γεωργία: Με απλά λόγια, η βιολογική γεωργία είναι ένα αγροτικό σύστημα διαχείρισης το οποίο παρέχει στον καταναλωτή φρέσκα, γευστικά, αυθεντικά τρόφιμα ενώ ταυτόχρονα σέβεται την ισορροπία των οικοσυστημάτων. Η βιολογική γεωργία, με σκοπό να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, βασίζεται σε στόχους και αρχές, καθώς και σε κοινές πρακτικές. Οι πρακτικές αυτές σχεδιάστηκαν με σκοπό την εξασφάλιση της ελάχιστης παρέμβασης από τον άνθρωπο και των επιπτώσεων
της στο περιβάλλον, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι αυτό το σύστημα λειτουργεί όσο πιο φυσικά γίνεται.
Οι τυπικές πρακτικές της βιολογικής γεωργίας περιλαμβάνουν:
1.Πολύ αυστηρά όρια στη χρήση προϊόντων φυτοπροστασίας και συνθετικών λιπασμάτων, ζωικών αντιβιοτικών, συντηρητικών και προσθετικών στην επεξεργασία των τροφίμων καθώς και άλλες εισροές 2.Πλήρης απαγόρευση της χρήσης γενετικά τροποποιημένων οργανισμών 3.Χρησιμοποίηση των αυτοπαραγόμενων πόρων , όπως το ζωικό κοπρολίπασμα ή οι τροφές που παράγονται στο αγρόκτημα 4.Επιλογή φυτικών και ζωικών ειδών ανθεκτικών σε ασθένειες και προσαρμοσμένες στις τοπικές συνθήκες της περιοχής.
5.Εκτροφή ζώων ελευθέρας βοσκής, και όχι ενσταβλισμένων με την χρήση βιολογικών ζωοτροφών. 6.Εφαρμόζοντας κτηνοτροφικές πρακτικές για την εκτροφή ζώων κατάλληλες για τις διαφορετικές ράτσες Η βιολογική γεωργία παρουσιάζει και κάποια σημαντικά οφέλη σε σύγκριση με άλλους τρόπους γεωργίας. Αυτά είναι: α) Σεβασμός Οι αγρότες βιολογικής γεωργίας σέβονται το περιβάλλον μέσω: - Υπεύθυνης χρήσης της ενέργειας και των φυσικών πόρων - Διατήρησης της βιοποικιλότητας - Διατήρησης της τοπικής οικολογικής ισορροπίας - Αύξησης της γονιμότητας του εδάφους - Διατήρησης της ποιότητας του νερού Οι βιοκαλλιεργητές σέβονται το ζωικό κεφάλαιο μέσω: - Προώθησης της υγείας και της ευημερίας των ζώων - Ικανοποιήσεις των ιδιαιτέρων αναγκών των ζώων
β) Οι βιοκαλλιεργητές και οι μεταποιητές, αντί να χρησιμοποιούν συντηρητικά και βελτιωτικά γεύσης, προσπαθούν να διατηρούν τα προϊόντα όσο πιο φρέσκα γίνεται εστιάζοντας στη παραγωγή προϊόντων εποχής και στις περιφερειακές και τοπικές αγορές.
ΠΕΙΝΑ
Ο πλανήτης μας παράγει τόση τροφή που θα μπορούσε να θρέψει δύο φορές ολόκληρο τον πληθυσμό του. Κι όμως καθημερινά πεθαίνουν παιδιά από την πείνα. Πάνω από το ένα τέταρτο όλων των παιδιών κάτω των πέντε ετών στις αναπτυσσόμενες χώρες πεινούν. Η κακή διατροφή παραμένει μια παγκόσμια επιδημία που συμβάλει σε περισσότερους από τους μισούς από όλους τους παιδικούς θανάτους, περίπου 5,6 εκατομμύρια το χρόνο, δηλαδή κάθε 5 δευτερόλεπτα ένα παιδί πεθαίνει.
Τι είναι η Πείνα; Πείνα σημαίνει να μην έχει κανείς αρκετό φαγητό ή να μην διαθέτει την ποικιλία των τροφών που του είναι απαραίτητη για να καλύψει τις διατροφικές του ανάγκες. Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη πείνας, που περιλαμβάνουν: 1 - Πείνα (αγγλ. Hunger): Το αρνητικό και άβολο συναίσθημα που νιώθει κανείς όταν έχει περάσει πολύς χρόνος από την τελευταία φορά που έφαγε. Πρόκειται για μια κατάσταση αδυναμίας, συνέπεια της έλλειψης τροφίμων και η οποία με την πάροδο του χρόνου μπορεί να προκαλέσει υποσιτισμό. Σε ορισμένες φτωχές χώρες υπάρχει εποχιακή
πείνα, συνήθως σε μήνες αμέσως πριν την επόμενη συγκομιδή . Διακρίνουμε επίσης την παροδική πείνα, που αντιπροσωπεύει το 10% των ανθρώπων που πεινούν, και την μακροχρόνια πείνα, που είναι ευρέως διαδεδομένη ανάμεσα στους φτωχούς του πλανήτη. 2 - Υποσιτισμός - Κακοσιτισμός (αγγλ. Malnutrition): Τα τρόφιμα μας προσφέρουν ενέργεια και θρεπτικά συστατικά. Υποσιτισμό έχουμε όταν κάποιος δεν διαθέτει επαρκή ποσότητα τροφίμων, οπότε του λείπει η απαραίτητη ενέργεια. Κακοσιτισμό όταν δεν καταναλώνεται σωστή ποικιλία τροφών ώστε ο συνδυασμός τους να δώσει στον άνθρωπο τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι άνθρωποι που υποσιτίζονται (ή κακοσιτίζονται) μπορεί να νιώσουν αδυναμία και να αρρωστήσουν εύκολα. Ένα ιστορικό παράδειγμα κακοσιτισμού συναντάμε στα πληρώματα των πλοίων κατά τους προηγούμενους αιώνες, όπου η έλλειψη πρόσληψης βιταμίνης C από τη διατροφή των ναυτών για μεγάλο διάστημα, τους προκαλούσε την ασθένεια σκορβούτο. 3 - Ασιτία (αγγλ. Starvation): Όταν κάποιος δεν τρώει ή δεν έχει να φάει απολύτως τίποτα. 4 - Λιμoκτονία (αγγλ. Starvation): Ο θάνατος από παρατεταμένη στέρηση τροφής, εξαιτίας μεγάλης φτώχειας ή ανέχειας. 5 - Λιμός (αγγλ. Famine): Γενική και οξεία έλλειψη τροφής που κάνει μεγάλες ομάδες πληθυσμού να υποφέρουν. Αν τα θύματα του λιμού δεν βρουν τροφή σύντομα, οδηγούνται σε λιμοκτονία. Ιστορικό παράδειγμα λιμού, είναι εκείνο της Γερμανικής κατοχής κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Τον χειμώνα του 1941 στην Αθήνα και τον Πειραιά, χάνονταν περίπου 300 Έλληνες κάθε ημέρα.
Ποια τα Αίτια της Πείνας; Υπάρχουν πολλοί και αλληλοεμπλεκόμενοι παράγοντες που επηρεάζουν το πρόβλημα. Ωστόσο, η Πείνα καθεαυτή μπορεί να προκληθεί από δύο απλούς λόγους: α) Ο πρώτος είναι η Φτώχεια. Όταν δηλαδή κάποιος δεν έχει τα αναγκαία μέσα (χρήματα ή θέση) ώστε να καταφέρει να αποκτήσει πρόσβαση στην απαραίτητη γι' αυτόν τροφή, με αποτέλεσμα να πεινάει. β) Ο δεύτερος είναι η Έλλειψη Τροφής. Όταν δηλαδή τα τρόφιμα σε μία οικογένεια, περιοχή, χώρα, ή ολόκληρο τον πλανήτη, δεν αρκούν για να θρέψουν ένα ή περισσότερα άτομα, με αποτέλεσμα αυτά να πεινούν. Η Φτώχεια είναι ένα οικουμενικό φαινόμενο που επηρεάζεται από την παγκόσμια διαστρωμάτωση, την διεθνή οικονομία και τις κοινωνικές ανισότητες, καθώς τη συναντάμε σε όλα τα κράτη, ακόμα και στα οικονομικά ισχυρά. Μια από τις βασικότερες αιτίες τις φτώχειας είναι η κοινωνική ανισότητα, που σημαίνει άνιση κατανομή των πλουτοπαραγωγικών πηγών, του εισοδήματος και των περιουσιακών στοιχείων μεταξύ των ατόμων και των κρατών. Άλλες αιτίες είναι η προκατάληψη, οι διακρίσεις και ο ρατσισμός απέναντι σε ορισμένες κοινωνικές
ομάδες. Ακόμα, αιτίες φτώχειας αποτελούν ο πόλεμος, οι φυσικές καταστροφές και η ανεργία. Τα φαινόμενα της παραοικονομίας, της φοροδιαφυγής και της κακοδιαχείρισης, δεν αποτελούν πρωτογενείς αιτίες, αλλά προκαλούν επιδείνωση της φτώχειας στο επίπεδο του κοινωνικού συνόλου. Ένα βασικό χαρακτηριστικό της φτώχειας είναι η αναπαραγωγή της (φαύλος κύκλος) από γενιά σε γενιά μέσω των περιουσιακών στοιχείων, με τα οποία κληρονομούνται συνήθως τα κοινωνικά χαρακτηριστικά. Έτσι η φτώχεια διαιωνίζει τις κοινωνικές ανισότητες. Βέβαια, η φτώχεια δεν εξαρτάται απόλυτα από το οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον, αλλά και από τα ατομικά χαρακτηριστικά του καθενός ή ακόμα και από διάφορα απρόοπτα συμβάντα της ζωής. Ο κανόνας ωστόσο, είναι ότι στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη, οι άνθρωποι που γεννιούνται φτωχοί ή καταλήγουν στη φτώχεια από διάφορες αιτίες, δεν μπορούν ούτε οι ίδιοι, ούτε και οι απόγονοί τους να ξεφύγουν από αυτή εύκολα, καθώς δεν έχουν αρκετά χρήματα για -να τραφούν σωστά ώστε να σκεφτούν και να ενεργήσουν κατάλληλα -να μείνουν σε δικό τους σπίτι -να καλλιεργήσουν δική τους γη -να πάνε σχολείο για να μορφωθούν και να έχουν περισσότερες ευκαιρίες -να αγοράσουν φάρμακα
Η Έλλειψη Τροφίμων, από την άλλη, έχει εξίσου πολυάριθμα αίτια με τη Φτώχεια, τα οποία περιλαμβάνουν: α) τις περιβαλλοντικές καταστροφές, π.χ. ένα τσουνάμι ή ένας κυκλώνας, μια πλημμύρα ή μια ξηρασία, μπορεί να καταστρέψουν ολόκληρες σοδειές β) τις ανθρώπινες ενέργειες, π.χ. μια πολεμική σύρραξη ή ένας εμπρησμός, που επηρεάζουν τόσο τα καλλιεργήσιμα εδάφη, όσο και τον πληθυσμό. γ) την αλλαγή του κλίματος. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η άνοδος της θερμοκρασίας του πλανήτη, μειώνει την παραγωγή σιτηρών και ρυζιού. δ) το διεθνές εμπόριο και την παγκοσμιοποίηση. Σύμφωνα με τις επιταγές της, πολλές φτωχές χώρες αναγκάζονται αντί να καλλιεργήσουν τρόφιμα, να παράγουν προϊόντα όπως κακάο και καουτσούκ τα οποία δεν τρώγονται, για να εξυπηρετήσουν τις διεθνείς αγορές. ε) τις λανθασμένες πολιτικές αποφάσεις. Πολλές φορές στο παρελθόν, λάθος γεωργικές πολιτικές έχουν οδηγήσει σε έλλειψη τροφίμων. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στις μέρες μας, όταν προωθείται και επιχορηγείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η παραγωγή βιοκαυσίμων.
στ) το μικρό εργατικό δυναμικό των αγροτών στις χώρες που μαστίζονται από πείνα. Οι πληθυσμοί των αγροτών (και μαζί και τα εργατικά τους χέρια), μειώνονται διαρκώς από τις ασθένειες που πλήττουν τις φτωχές χώρες (όπως το HIV), αλλά και από τη μετανάστευση. Έτσι, γίνεται ολοένα και δυσκολότερο να παραχθεί ικανή ποσότητα τροφίμων για να θρέψει τις χώρες αυτές. ζ) τον υπερπληθυσμό, αφού όσο αυξάνεται ο αριθμός των κατοίκων στον πλανήτη, τόσο δυσκολότερο γίνεται να βρεθεί τροφή για όλους. Παρότι στις μέρες μας, τα τρόφιμα που παράγονται είναι αρκετά για να μας θρέψουν όλους, οι προβλέψεις αναφέρουν ότι μέχρι το έτος 2050, η αγροτική παραγωγή θα πρέπει να έχει διπλασιαστεί για να καλύψει την αύξηση του πληθυσμού. Ωστόσο, θα πρέπει όταν αναφερόμαστε στον υπερπληθυσμό, να λαμβάνουμε πάντα υπόψη μας ότι είναι μέγεθος σχετικό. Για παράδειγμα, ένας αμερικάνος καταναλώνει τόση τροφή, όσο 5 Ινδοί μαζί.
Πού βρίσκονται οι Πεινασμένοι;
>Στο Γεωγραφικό Χάρτη Η πείνα και ο υποσιτισμός επηρεάζουν ένα στα τρία άτομα ανά τον κόσμο, και αφορούν σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, κυρίως όμως στους φτωχούς και ευάλωτους ανθρώπους. Η μεγάλη πλειοψηφία των υποσιτιζόμενων ανθρώπων ζει στην Αφρική και την Ασία. Στην περιοχή της Ινδίας ζει σχεδόν ο μισός πληθυσμός ανθρώπων που υποφέρουν από πείνα. Η Αφρική και η υπόλοιπη Ασία υπολογίζεται ότι έχουν το υπόλοιπο 40%, ενώ τις τάξεις των πεινασμένων ανθρώπων συμπληρώνουν οι κάτοικοι της Λατινικής Αμερικής και άλλων σημείων του κόσμου. Οι μαθητές βέβαια, πρέπει να κατανοήσουν ότι σε κάθε περιοχή και σε κάθε χώρα βρίσκονται άνθρωποι που μπορεί να πεινάνε. Για το λόγο αυτό, καλό είναι εκτός από τον γεωγραφικό εντοπισμό της πείνας, να πραγματοποιήσουμε και έναν αντίστοιχο κοινωνικό.
>Στον Κοινωνικό Χάρτη Ποιοι είναι λοιπόν αυτοί που βιώνουν την πείνα γύρω μας ; Άστεγοι: Άστεγους συναντούμε συχνότερα στις αναπτυγμένες χώρες του Δυτικού Κόσμου. Για παράδειγμα στο Λος Άντζελες της Αμερικής υπάρχουν 80.000 άστεγοι, από τους οποίους τα κρατικά καταφύγια έχουν τη δυνατότητα να φιλοξενήσουν μόνο 8.000. Οι άνθρωποι αυτοί ζουν σε συνθήκες φτώχειας και εξαθλίωσης, με αποτέλεσμα να βιώνουν μια συνεχή κατάσταση πείνας. Μετανάστες- Πρόσφυγες: Πολλοί άνθρωποι λόγω της φτώχειας ή των συνθηκών πολέμου που επικρατούν στις χώρες τους αναγκάζονται να μεταναστεύσουν συνήθως προς τις χώρες του Δυτικού Κόσμου. Οι άνθρωποι που πηγαίνουν οικειοθελώς σε μια άλλη χώρα να δουλέψουν λέγονται μετανάστες ενώ αυτοί που εξαναγκάζονται γιατί απειλείται η ζωή τους, λόγω εθνοτικής καταγωγής, φύλου, θρησκείας ή εμπόλεμης κατάστασης που επικρατεί στη χώρα τους λέγονται πρόσφυγες. Οι μετανάστες και οι πρόσφυγες είναι πολύ πιθανό να βιώσουν συνθήκες πείνας, τόσο κατά τη διάρκεια που ταξιδιού τους, όσο και κατά την άφιξή τους στη χώρα υποδοχής. Ίσως να περάσουν αρκετοί μήνες μέχρι οι μετανάστες και οι πρόσφυγες να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν οικονομικά στις ανάγκες μιας ισορροπημένης και θρεπτικής διατροφής. Άνεργοι: Καθώς τα ποσοστά ανεργίας ανεβαίνουν σχεδόν σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες, υπάρχουν ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι που χάνουν τις δουλειές τους, συνεπώς και το εισόδημά τους, με αποτέλεσμα σταδιακά να
περιέρχονται σε συνθήκες φτώχειας. Αυτό έχει επιπτώσεις και στη διατροφή τους, καθώς δε μπορούν να αντεπεξέλθουν στο ακριβό κόστος ζωής και να παράσχουν στις οικογένειές τους όλα τα θρεπτικά τρόφιμα που έχουν ανάγκη. Ηλικιωμένοι: Ο μέσος όρος προσδοκώμενης ζωής ανεβαίνει, οι άνθρωποι ζουν περισσότερο και υπάρχουν πολλοί ηλικιωμένοι που έχουν ένα εισόδημα συχνά σταθερό και χαμηλό και με το οποίο πρέπει να αντεπεξέλθουν στο κόστος ζωής το οποίο
όμως ανεβαίνει συνεχώς. Τα αυξημένα έξοδα για φάρμακα και κατάλληλη περίθαλψη μπορούν να αναγκάσουν ηλικιωμένους να πρέπει να επιλέξουν ανάμεσα σε απαραίτητα για τη ζωή τους φάρμακα ή τη σωστή διατροφή.
Ποιες είναι οι Επιπτώσεις της Πείνας; Ο υποσιτισμός σε ατομικό επίπεδο, μπορεί να σημαίνει μια σειρά από επικαλυπτόμενα προβλήματα. Σε πρώτη φάση, ο χρόνιος κακοσιτισμός οδηγεί σε καθυστερημένη ανάπτυξη τα μικρά παιδιά και σε αναιμία τους ενήλικες. Στη συνέχεια, τα πόδια πρήζονται εξαιτίας της έλλειψης πρωτεϊνών, ενώ μειώνονται οι αντιστάσεις στις ασθένειες και η ίαση των τραυμάτων. Επίσης παρουσιάζεται προοδευτική αδυναμία του οργανισμού και δυσκολία στην κατάποση, που δεν επιτρέπει τη σωστή πρόσληψη τροφής. Την ίδια στιγμή, ποικίλα συμπτώματα (όπως αναιμία, χρόνια διάρροια, συρρίκνωση οργάνων όπως η καρδιά και οι πνεύμονες, υποθερμία, μυϊκή
αδυναμία, δυσπεψία) και ασθένειες από την μειωμένη πρόσληψη θρεπτικών στοιχείων μπορεί να κάνουν την εμφάνισή τους. Αναλυτικά: - Kwashiorkor (εγκαταλελειμμένος, στα Γκανέζικα). Ασθένεια που προκαλείται όπου η διατροφή είναι ικανοποιητική σε θερμίδες, αλλά φτωχή σε πρωτεΐνες π.χ. σε κουλτούρες που τρώνε μόνο ρύζι ή καλαμπόκι. Εμφανίζεται αμέσως μετά τον απογαλακτισμό του παιδιού (εξού και το όνομά του). Προκαλεί σοβαρές αλλοιώσεις στο συκώτι: τα ηπατοκύτταρα γίνονται ατροφικά, το συκώτι διηθείται από νερό και λίπη που δε μεταβολίζονται. Τυπικό της σύμπτωμα η χαρακτηριστική διογκωμένη κοιλιά (οίδημα πείνας), που βλέπουμε στις φωτογραφίες φτωχών παιδιών. - Μαρασμός. Ασθένεια βρεφών, όταν η μητέρα τους αναγκαστεί να σταματήσει τον θηλασμό. Προκαλεί ανακοπή της ανάπτυξης και εκλέπτυνση του δέρματος. Καθώς συνεχίζεται η στέρηση πρωτεϊνών, προκαλείται αδυναμία ανάπτυξης, απώλεια μυϊκής μάζας, και μειωμένη αντίσταση σε ασθένειες. Κόπωση, ευερεθιστότητα και λήθαργος, είναι ακόλουθα συμπτώματα που συνδέονται με την έλλειψη πρωτεϊνών. - Αναιμία. Προκαλείται από την έλλειψη σιδήρου (σίδηρο συναντάμε στο κρέας, το αυγό, τα καρύδια, τα πράσινα λαχανικά, τα όσπρια) η οποία ταλαιπωρεί σύμφωνα με εκτιμήσεις πάνω από 1,7 δισεκατομμύρια ανθρώπους στον κόσμο. - Goitre. Πρόκειται για τη διόγκωση του θυρεοειδούς αδένα, που προκαλείται από την έλλειψη ιωδίου. Ιώδιο υπάρχει άφθονο στα θαλασσινά, αλλά στον Δυτικό Κόσμο το συναντάμε και στο μαγειρικό αλάτι, οπότε είναι ελάχιστες οι πιθανότητες να λείψει από τη διατροφή μας. - Ασθενές Ανοσοποιητικό Σύστημα. Όταν από τη διατροφή μας λείπει εντελώς ο ψευδάργυρος (που βρίσκεται στο κρέας, τα δημητριακά ολικής άλεσης, το σουσάμι και τα οστρακοειδή), οι άμυνες του οργανισμού είναι πολύ χαμηλές, με αποτέλεσμα να εκδηλώνονται πολύ εύκολα διάρροια και πνευμονία. - Μπέρι - μπέρι. Είναι ασθένεια που προκαλείται από την ανεπάρκεια θειαμίνης (βιταμίνη Β1 - τη συναντάμε στο χοιρινό, τους σπόρους, τα καρύδια, τα φασόλια, κλπ.) και η οποία οδηγεί σε βλάβη του νευρικού συστήματος και στην αχρηστία των μυών. Άλλα συμπτώματα έλλειψης είναι η καρδιακή αρρυθμία, η καρδιακή ανεπάρκεια, η αδυναμία, δυσκολίες στο βάδισμα, πνευματική σύγχυση και παράλυση. Αυτή η ασθένεια ανακαλύφθηκε πρώτα στην Άπω Ανατολή όταν διαδόθηκε ευρέως η
συνήθεια του εξευγενισμένου ρυζιού, με την απομάκρυνση από τα πλούσια σε θειαμίνη φλούδια του. - Έλλειψη ριβοφλαβίνης (βιταμίνη Β2 - τη συναντάμε στα γαλακτοκομικά προϊόντα) μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως δερματικά εξανθήματα, σκασίματα και κοκκίνισμα κοντά στις γωνίες των ματιών και των χειλιών, όπως επίσης και υπερευαισθησία στο φως (φωτοφοβία). Μπορεί επίσης να προκαλέσει σκασίματα στις γωνίες του στόματος (χείλωση). - Πελλάγρα. Είναι ασθένεια που προκαλείται από την έλλειψη νιασίνης (βιταμίνη Β3, τη συναντάμε στο κρέας, τα πουλερικά, τα ψάρια, τα μανιτάρια, τα δημητριακά) και χαρακτηρίζεται από διάρροια, εξανθήματα δέρματος, εγκεφαλική δυσλειτουργία, ερεθισμούς της γλώσσας και του στόματος, καθώς και προβλήματα στην κατάποση. Ιστορικά είχε παρατηρηθεί στην Ευρώπη όταν οι φτωχοί άνθρωποι έτρωγαν αποκλειστικά καλαμπόκι. - Έλλειψη πυριδοξίνης (βιταμίνη Β6 - τη συναντάμε στο κρέας, τα πουλερικά, τα ψάρια και τις πατάτες) μπορεί να οδηγήσει σε συμπτώματα όπως αδυναμία, ερεθιστικότητα και αϋπνία. Επίσης, σε αποτυχία της ανάπτυξης, χειροτέρευση της κίνησης και διαταραχές. - Έλλειψη φολικού οξέος ή κοβαλαμίνης (το φολικό οξύ το συναντάμε σε πράσινα φυλλώδη λαχανικά και το συκώτι και την βιταμίνη Β12 στο κρέας, το γάλα και τα αυγά) μπορεί να οδηγήσει σε αναιμία. Τα συμπτώματα είναι μεγάλα, ανωριμότητα των ερυθρών αιμοσφαιρίων, που δείχνει αργή σύνθεση DNA. Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν καούρα, διάρροια και συχνές μολύνσεις λόγω καταστολής του ανοσοποιητικού συστήματος. Επηρεάζει το νευρικό σύστημα, οδηγώντας σε κατάθλιψη, πνευματική σύγχυση, λιποθυμίες και κούραση. - Σκορβούτο. Ασθένεια που προκαλείται από την έλλειψη σε βιταμίνη C (ασκορβικό οξύ). Τα πρώτα σημάδια έλλειψης της βιταμίνης C είναι το μάτωμα γύρω από τα δόντια και το σπάσιμο των τριχοειδών αγγείων κάτω από το δέρμα, που σχηματίζουν εστίες αιμορραγίας. Σημαντική έλλειψη βιταμίνης C δρα στο νευρικό και το μυϊκό σύστημα. Οδηγεί σε εκφυλισμό των μυών και σε πόνο, υστερία και κατάθλιψη. Περαιτέρω συμπτώματα είναι η αναιμία, οι συχνές μολύνσεις, το τραχύ δέρμα και η αποτυχία των πληγών να επουλωθούν. Το σκορβούτο χαρακτηρίζεται από σπασμούς, πυρετό, απώλεια της πίεσης του αίματος και οδηγεί στο θάνατο. - Κερατομαλάκυνση. Καταστροφή του κερατοειδούς χιτώνα που οδηγεί σε τύφλωση, και συνδέεται με την έλλειψη της βιταμίνης Α (τη συναντάμε στα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα καρότα και τα ψάρια). Αυτή προκαλεί σε πρώτη φάση απώλεια της νυχτερινής όρασης. Στα βρέφη και στα παιδιά έλλειψη της βιταμίνης μπορεί να προκαλέσει μία ασθένεια τη ξηροφθαλμία. Τα μάτια γίνονται ευαίσθητα στο φως και περιορίζεται ή σταματάει η έκκριση δακρύων που τα υγραίνουν. Τα βλέφαρα
κολλούν και φουσκώνουν ενώ προκαλούνται αλλοιώσεις και μολύνσεις στον κερατοειδή του ματιού. - Ραχίτιδα. Ασθένεια που προκαλείται στα παιδιά από την έλλειψη βιταμίνης D (που τη συναντάμε στα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα αυγά και τα ψάρια), η οποία βοηθά στην απορρόφηση του ασβεστίου από τον οργανισμό. Οδηγεί σε καθυστερημένη ανάπτυξη, νωθρότητα και μυϊκή αδυναμία, αλλά και κυρτώσεις των κλειδώσεων, παραμορφώσεις της σπονδυλικής στήλης, κλπ. - Έλλειψη βιταμίνης Κ (τη συναντάμε κυρίως στα πράσινα φυλλώδη λαχανικά) δεν επιτρέπει στο αίμα να πήξει και αυξάνει τον κίνδυνο αιμορραγίας. Επίσης, επειδή η βιταμίνη αυτή βοηθά στην ενδυνάμωση των οστών, η ανεπάρκειά της οδηγεί σε υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης οστεοαρθρίτιδας. Τέλος, η βιταμίνη Κ θεωρείται ότι προστατεύει την ελαστικότητα του δέρματος, συνεπώς η έλλειψή της προκαλεί γρηγορότερη γήρανση του δέρματος
Επιδιωκόμενοι Στόχοι Οι στόχοι που επιδιώκονται στο μέτωπο κατά της Πείνας, μπορούν να χωριστούν σε βραχυπρόθεσμους, μεσοπρόθεσμους και οριστικούς.
Ο πιο συνήθης βραχυπρόθεσμος στόχος είναι η Εξασφάλιση Τροφής για τους πεινασμένους, ειδικά σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών και πολέμων. Συγκεντρώνει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον της κοινής γνώμης και προβάλλεται κατά κόρον από τα μέσα ενημέρωσης, καθώς αποτελεί ζήτημα που συγκινεί τον απλό κόσμο και εύκολα μπορεί να τον οδηγήσει να προσφέρει οικονομική βοήθεια. Προς την επίτευξη του στόχου αυτού είναι ταγμένη πληθώρα ανθρωπιστικών οργανώσεων, αλλά και οργανισμοί όπως η Εκκλησία, με τα συσσίτια Αγάπης που προσφέρει στους απόρους. Είναι βέβαιο ότι χωρίς την κινητοποίηση των φορέων αυτών για την άμεση εξασφάλιση τροφής, πολλοί συνάνθρωποί μας καθημερινά θα πέθαιναν από πείνα. Ωστόσο, ο στόχος αυτός αντιμετωπίζει μόνο τα συμπτώματα του προβλήματος: η επίτευξη του δεν συμβάλλει στην ανατροπή των δεδομένων που γεννούν την Πείνα, με αποτέλεσμα αυτή να διαιωνίζεται.
Μεσοπρόθεσμα, ο κύριος στόχος που επιδιώκεται για την σωτηρία των περιοχών που μαστίζονται από την Πείνα ονομάζεται Διατροφική Ασφάλεια (food security): Ασφάλεια τροφής υπάρχει όταν το κάθε μέλος μιας κοινότητας έχει σε τακτική βάση αρκετά τρόφιμα (δηλαδή 3.600 θερμίδες ημερησίως), θρεπτικά ισορροπημένα, και τα οποία είναι αποδεκτά και συμβατά με τις πολιτιστικές και θρησκευτικές παραδόσεις τους. Η τροφή πρέπει να είναι διαθέσιμη τοπικά και να μην είναι αποτέλεσμα βοήθειας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Για να επιτευχθεί η ασφάλεια τροφής, τρία στοιχεία αποτελούν τους στυλοβάτες: 1. Διαθεσιμότητα τροφής: αρκετή ποσότητα και αποθέματα τροφής πρέπει να είναι διαθέσιμα (μέσω παραγωγής ή εισαγωγής) σε σταθερή βάση στα κράτη και τις κοινότητες ανά τον κόσμο. 2. Πρόσβαση στην τροφή: επάρκεια μέσων για την λήψη κατάλληλης ποσότητας και ποιότητας τροφής. Αυτό σημαίνει ότι η τροφή πρέπει να διανέμεται δίκαια και να είναι προσβάσιμη οικονομικά σε όλους. 3. Χρήση τροφής: σωστή χρήση της τροφής που βασίζεται στη γνώση των κανόνων σωστής και θρεπτικής διατροφής. Η επίτευξη της διατροφικής ασφάλειας, χρειάζεται συντονισμένη προσπάθεια ανάμεσα σε πολλούς φορείς προκειμένου να διαμορφωθεί ένα κεντρικό σχέδιο και να προχωρήσουν οι απαραίτητες διαδικασίες. Υπάρχουν προγράμματα όπως το "Τρόφιμα αντί Εκπαίδευσης" και ανθρωπιστικές οργανώσεις όπως που δραστηριοποιούνται προς την κατεύθυνση αυτή. Ο στόχος αυτός, μπορεί να μην αντιμετωπίζει το πρόβλημα επιφανειακά και συμπτωματικά, όπως οι αντίστοιχοι βραχυπρόθεσμοι, ωστόσο δεν μπορούμε να θεωρήσουμε ότι το καταπολεμά και στη ρίζα του. Μπορεί παρόλαυτά να αποτελέσει ένα πρώτο σημαντικό σκαλοπάτι για την ουσιαστικότερη αντιμετώπιση της Πείνας. Ο στόχος που κατά την άποψή μας αν επιτευχθεί οδηγεί στην οριστική λύση του προβλήματος της Πείνας, είναι η Αειφορία. Για την ακρίβεια, η αντιμετώπιση της Πείνας είναι ένα μόνο βήμα στον δρόμο προς την Αειφορική Κοινωνία, η οποία δεν μπορεί να υπάρξει, όσο υφίσταται κοινωνική αδικία. Η υιοθέτηση ενός αειφορικού μοντέλου, προϋποθέτει αλλαγή των κοινωνικών δομών προς το δικαιότερο, ώστε όλοι οι πολίτες να έχουν ίσα δικαιώματα και ευκαιρίες στη ζωή. Επίσης, βασίζεται σε
μεγάλο βαθμό στην αλλαγή των αξιών και των στάσεων προς μια συντηρητικότερη μορφή, όπου το επιδιωκόμενο δεν είναι πλέον η οικονομική ανάπτυξη, αλλά η αρμονική συμβίωση μεταξύ ανθρώπων και φυσικού περιβάλλοντος ες αεί. Σε ένα τέτοιο οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο η Πείνα δεν έχει θέση, αλλά και τα αίτια που την γεννούν εκλείπουν, καθώς η δεν υπάρχει φτώχεια, ενώ η αλληλεγγύη μεταξύ των ανθρώπων συμπληρώνει τα κενά της διατροφής. Σε ένα τέτοιο μοντέλο, σπανιότερα είναι και τα ακραία καιρικά φαινόμενα που απειλούν την παραγωγή, καθώς η ασύδοτη εκμετάλλευση του πλανήτη, δίνει τη θέση της σε ηπιότερες μορφές αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον, που δεν διαταράσσουν την ισορροπία των οικοσυστημάτων.
ΕΡΕΥΝΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ Στο δεύτερο μέρος του project οι μαθητές πραγματοποίησαν έρευνα αγοράς σχετικά με τις τιμές των προϊόντων , την προέλευσή τους, τον τρόπο καλλιέργειάς τους, τα τροφοχιλιόμετρα και την επιβάρυνση σε CO2 πλανήτη λόγω αυτών των μετακινήσεων. Συνέταξαν πίνακες σαν αυτόν που ακολουθεί, σύγκριναν τα δεδομένα τους και κατέληξαν σε συμπεράσματα.
Τρόφιμα
Προέλευση
Βιολογικό Τιμή/κιλό Τροφοχιλιόμετρα
Καρότα Κολοκυθάκια Τοματίνια Αγγούρια Φράουλες Μανιτάρια (Πλευρότους) Πιπεριές Πολύχρωμες Πιπεριές Πράσινες Κουνουπίδι Λεμόνια Μπρόκολο Μήλα Πατάτες Κρεμμύδια Γιαούρτι Γάλα Κοτόπουλο Ζάχαρη Μαρμελάδα Φράουλα Καλαμπόκι Χοιρινό Αρνί Πορτοκάλια Σαγκουίνια Πορτοκάλια Χυμού Πορτοκάλια Αχλάδια Αχλάδια
Ιταλία Σύρου Ηράκλειο Ηράκλειο Αχαία Εύβοια
ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ
1,85 4,06 1,45 1,90 6,10 3,04
1052 km 543 km 655 km 655 km 138 km 421 km
Λασίθι
ΝΑΙ
1,99
735 km
Χανιά
ΝΑΙ
4,06
637 km
Ιταλία Αχαία Ναύπακτος Βόλου Θήβα Ορχωμενός Όλυμπος Όλυμπος
ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ
3,68 1,98 3,91 2,98 1,98 1,38 6,25 2,04 9,49 4,50 12,14
1180 km 138 km 136 km 406 km 349 km 289 km 441km 441 km
Εισαγώμενη Ελλάδα
Ελλάδα ΝΑΙ Τρίπολη ΝΑΙ Θεσσαλονίκη ΝΑΙ Αργολίδα ΝΑΙ
9,11 6,95 7,00 0,80
227 km 593 km 299 km
Αργολίδα
ΝΑΙ
0,75
299 km
Κρήτη Ιταλία Τύρναβος
ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ
0,74 0,25 2,09
719 km 1192 km 467 km
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΑΓΟΡΑΣ Κατά τη διεξαγωγή της έρευνάς μας, καταγράψαμε τις τιμές προϊόντων συμβατικής και βιολογικής γεωργίας, την προέλευσή των τροφίμων, υπολογίσαμε τα τροφοχιλιόμετρα που διανύουν καθώς και την επιβάρυνση σε CO2 προς την ατμόσφαιρα που προέρχεται από τις μετακινήσεις αυτές. Με βάση όλα όσα αποκομίσαμε από την έρευνα αγοράς, καταλήξαμε στα εξής συμπεράσματα: 1. Τα βιολογικά προϊόντα, είναι ακριβότερα, γνωρίζομαι όμως, ότι είναι καλύτερης ποιότητας, και ο τρόπος καλλιέργειας τους δεν βλάπτει το περιβάλλον. 2. Τα εισαγόμενα προϊόντα, είναι ακριβότερα από τα εγχώρια. Επίσης, η μεταφορά τους επιβαρύνει, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, αφού απελευθερώνονται μεγάλα ποσά διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα από τη μεταφορά τους. 3. Τα ελληνικά σούπερ μάρκετ, σε αντίθεση με πολλά ξένα, προσφέρουν καλύτερη ποιότητα στα προϊόντα τους και αρκετά προϊόντα, κυρίως τα ντόπια, τα βρίσκουμε σε χαμηλότερες τιμές. Ο ενημερωμένος καταναλωτής, έχοντας όλα τα παραπάνω υπόψη μπορεί να κάνει σωστές επιλογές στην αγορά προϊόντων που αφορούν την τσέπη του, την υγεία του, και το περιβάλλον.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
www.env-edu.gr Προσκαλώντας σε γεύμα τη χημεία, Μαρία Γιαλλούση, εκδόσεις Σαββάλα 1996 www.neagenia.gr Βιοκαλλιέργειες χωρίς χημικά λιπάσματα, φυτοφάρμακα και ορμόνες. Αναστάσιος Αλκίμως, εκδόσεις ψυχάλου, 1990 Θέματα υγιεινής τροφίμων και διατροφής, Θωμά Αλεξανδρόπουλου, εκδόσεις ΙΩΝ 1993 Τροφή, περιβάλλον και υγεία (οδηγός για το δάσκαλο του δημοτικού σχολείου), Trefor Williams, Alyson Moon & Margaret Williams, Εκδόσεις ΒΗΤΑ medical arts 1994 www.diatrofhsimera.gr/2010/idfood-miles.html www.organiclinker.com/food-miles.cfm www.etwinning.gr/projects/elia/elia.html www.asda.gr/g14pec/ekdoseis/ekdoseisoo/ekdoo-diatrof.html
ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΟΥ Β1 ΠΟΥ ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΑΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΜΑΔΑ Μ.Α.S.A 1. Αντιόχου Κατερίνα 2. Αρβανιτάκης Σταμάτης 3. Βυθούλκα Θεοδώρα 4. Βυθούλκας Μιχάλης 5. Γιούρχα Γιούλια 6. Γκιόκα Μαρκέλλα ΟΜΑΔΑ ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΜΠΑΜΙΕΣ 1. Ακτύπης Σπύρος 2. Ατματζίδης Γιάννης 3. Βαρδακαστάνης Κώστας 4. Βόσσος Γιάννης 5. Γκέρμπεσης Διονύσης 6. Γκούρας Γιάννης