คู่มือดำเนินงานโรงเรียนส่งเสริมสุขภาพ

คูม อื การดําเนินงานโรงเรียนสงเสริมสุขภาพสําหรับโรงเรียน (ฉบับปรับปรุง) จํานวนหนา : 100 หนา จัดทําโดย : สํานักสงเสริมสุขภาพ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข รูปเลม : บริษทั ซีนธิ สตูดโิ อ พิมพครัง้ ที่ 1 : ตุลาคม 2547 จํานวนพิมพ : 66,500 เลม พิมพโดย : โรงพิมพชมุ นุมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย ISBN : 974 - 515 739 - 2

Ãí

fl

Úí

fl

( ใ น ก า ร จั ด ทํ า ค รั้ ง แ ร ก ) รัฐบาลมีนโยบายสร้างหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า เพือ่ ให้คนไทยทุกคนมีสขุ ภาพและคุณภาพชีวิตที่ดี โครงการโรงเรียนสงเสริมสุขภาพเปนกลยุทธหนึ่งในการสรางหลักประกัน สุขภาพถวนหนาโดยมีโรงเรียนเปนจุดเริ่มตน และศูนยกลางของการพัฒนาสุขภาพอนามัย ภายใตความตระหนักถึงความสําคัญของกระบวนการพัฒนาทีอ่ าศัยความสัมพันธเชิงสรางสรรค ระหวางนักเรียนกับครอบครัว ชุมชน สถาบันศาสนา โรงเรียน และหนวยงานตางๆ ในพืน้ ที่ กระทรวงสาธารณสุข โดยกรมอนามัยซึ่งเปนหนวยงานหลักที่รับผิดชอบโครงการ โรงเรียนสงเสริมสุขภาพจึงไดจดั ทําคูม อื การดําเนินงานโรงเรียนสงเสริมสุขภาพสําหรับโรงเรียน เลมนี้ขึ้น เพื่อใหโรงเรียนทุกแหงที่เขาสูโครงการ นําไปประยุกตใหเกิดกิจกรรมสงเสริมสุขภาพ ตามความเหมาะสมของแตละโรงเรียน นอกเหนือจากการแกปญ  หาทีด่ าํ เนินการอยูแ ลว โดย ใชศักยภาพและทรัพยากรที่มีอยูเพื่อดําเนินงานใหตอบสนองปญหาและความตองการดาน สุขภาพของทุกคนในโรงเรียน รวมทัง้ สมาชิกในชุมชน การจัดทําคูมือเลมนี้ กรมอนามันไดรับความรวมมือเปนอยางดีจากผูมีประสบการณ โครงการโรงเรียนสงเสริมสุขภาพของสํานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ ไดแก สํานักนิเทศและพัฒนามาตรฐานการศึกษา สํานักงานการประถมศึกษาจังหวัดสุรินทร นครราชสีมา และจันทบุรี กรมสามัญศึกษา ไดแก สํานักงานสามัญศึกษาจังหวัดราชบุรี มหาสารคาม และ กรุงเทพมหานคร สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดตราด สุรินทร และ มหาสารคาม ซึง่ กรมอนามัยขอขอบคุณมา ณ โอกาสนี้ กรมอนามัยหวังเปนอยางยิ่งวา คูมือการดําเนินงานโรงเรียนสงเสริมสุขภาพสําหรับ โรงเรียนเลมนี้ จะเปนประโยชนแกโรงเรียนเพื่อใชเปนแนวทางการปฏิบัติใหบรรลุผลสําเร็จ ตอไป. กรมอนามัย 2546

Ãí

fl

Úí

fl

( ฉ บั บ ป รั บ ป รุ ง ) หลังจากทีก่ รมอนามัย โดยสํานักสงเสริมสุขภาพ ไดจดั ทําคูม อื โรงเรียนสงเสริมสุขภาพ เพื่อเผยแพรแกโรงเรียนไประยะหนึ่ง ไดมีขอเสนอแนะมากมายจากผูที่ไดอานคูมือทั้งจาก ผูบริหารโรงเรียน ครู และบุคลากรสาธารณสุขที่เกี่ยวของกับการดําเนินงานโรงเรียนสงเสริม สุขภาพ โดยมีจุดมุงหมายเดียวกันคือเพื่อใหคูมือการดําเนินงานโรงเรียนสงเสริมสุขภาพมี ความสมบูรณมากยิง่ ขึน้ คณะทํางานจึงไดรวบรวมขอเสนอแนะดังกลาวมาใชในการจัดทําคูม อื ฯ (ฉบับปรับปรุง) นี้ คูม อื ฯ ฉบับนีไ้ ดเพิม่ เติมรายละเอียดในสวนทีเ่ ปนสาระสําคัญของการดําเนินงานโรงเรียน สงเสริมสุขภาพในบทที่ 3 ซึ่งในฉบับเดิมไดกลาวถึงแนวทางดําเนินงานแตละองคประกอบ ในภาพกวาง แตฉบับปรับปรุงไดเสนอรายละเอียดของแนวทางดําเนินงานทีเ่ ชือ่ มโยงกับตัวชีว้ ดั ของแตละองคประกอบ ทัง้ ไดยกตัวอยางในบางกรณี เพือ่ ใหโรงเรียนไดเห็นภาพการดําเนินงาน ที่ชัดเจนเปนรูปธรรมมากยิ่งขึ้น และเปนประโยชนสําหรับโรงเรียนที่จะพัฒนาโรงเรียนใหผาน เกณฑประเมินในระดับตางๆ ไดเปนอยางดี คณะทํางานไดรวบรวมคําถาม – คําตอบ ทีไ่ ดมาจากการประชุมสัมมนาโรงเรียนสงเสริม สุขภาพตลอดปทผี่ า นมาไวในภาคผนวก ประเด็นตางๆ เปนคําถามซ้าํ ๆ ทีเ่ กิดจากความเขาใจ ทีย่ งั ไมชดั เจนของการดําเนินงานตามตัวชีว้ ดั เปนสวนใหญ จึงคาดวาคําตอบจะเกิดประโยชน สําหรับผูรับผิดชอบงานโดยตรง นอกจากนี้ ทานที่สนใจสามารถเขาเยี่ยมชมเว็บไซดโรงเรียน สงเสริมสุขภาพไดที่ www.anamai.moph.go.th/hps/ สํานักสงเสริมสุขภาพ กรมอนามัย หวังวา คูม อื การดําเนินงานโรงเรียนสงเสริมสุขภาพ (ฉบับปรับปรุง) นี้จะเกิดประโยชนสําหรับบุคลากรทุกฝายที่เกี่ยวของกับการสงเสริมสุขภาพ ในโรงเรียน และเชือ่ มัน่ วา หากทานมีขอ เสนอแนะทีด่ เี พือ่ การปรับปรุงคูม อื ใหสมบูรณมากยิง่ ไป กวานี้ กรุณาสงขอเสนอแนะมาใหตามที่อยูขางลาง เพื่อที่สํานักสงเสริมสุขภาพจะไดนําไปใช ปรับคูมือในโอกาสตอไป. สํานักสงเสริมสุขภาพ กรมอนามัย กันยายน 2547

สถานที่ติดตอ : กลุม อนามัยเด็กวัยเรียนและเยาวชน สํานักสงเสริมสุขภาพ กรมอนามัย โทรศัพท 02-5904490, 5904494 ,5904495 , โทรสาร 02-590-4488 E-mail : school_hd@yahoo.com

’ fl ø ≥Ñ ş บทที่ 1

เสนทางสรางเด็กไทยสู ดี เกง มีสขุ

1

บทที่ 2

กาวสูโรงเรียนสงเสริมสุขภาพ

7

บทที่ 3

แนวทางการดําเนินงานโรงเรียนสงเสริมสุขภาพ องคประกอบที่ 1 นโยบายของโรงเรียน องคประกอบที่ 2 การบริหารจัดการในโรงเรียน องคประกอบที่ 3 โครงการรวมระหวางโรงเรียนและชุมชน องคประกอบที่ 4 การจัดสิ่งแวดลอมในโรงเรียนที่เอื้อตอสุขภาพ องคประกอบที่ 5 บริการอนามัยโรงเรียน องคประกอบที่ 6 สุขศึกษาในโรงเรียน องคประกอบที่ 7 โภชนาการและอาหารที่ปลอดภัย องคประกอบที่ 8 การออกกําลังกาย กีฬา และนันทนาการ องคประกอบที่ 9 การใหคําปรึกษาและสนับสนุนทางสังคม องคประกอบที่ 10 การสงเสริมสุขภาพบุคลากรในโรงเรียน

15 18 22 28 32 36 44 52 60 66 70

บทที่ 4

การพัฒนาสูความสําเร็จและยั่งยืน

75

ภาคผนวก ถาม - ตอบ ปญหาทีพ ่ บบอยในการดําเนินงานโรงเรียนสงเสริมสุขภาพ

83

บรรณานุกรม

91

คณะทํางาน

92

à’¦ÚČfl§’ø¦fl§à´ç∑äČ‘’‚è ´¿ à∑ž§ ÷¿’¢Æ จากกระแสโลกาภิวัฒน อันเกิดจากความ เจริญทางวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี โดยเฉพาะอยาง ยิ่งเทคโนโลยีสารสนเทศ (Information Technology) เปนปจจัยสําคัญทีท่ าํ ใหโลกอยูใ นภาวะไรพรมแดน และ นํ า โลกสู ก ารจั ด ระเบี ย บใหม ท างเศรษฐกิ จ สั ง คม การเมื อ งระหว า งประเทศ ก อ ให เ กิ ด โอกาสและภั ย คุกคามตอคุณภาพชีวิตของพลโลกในดานตางๆ สังคม ไทยในฐานะเป น ส ว นหนึ่ ง ของประชาคมโลกจึ ง ต อ ง ปรับตัวเองโดยการ “พัฒนาคน” ซึง่ หมายถึงการพัฒนา คุณภาพและสมรรถนะของคนใหมีพื้นฐานในการคิด เรี ย นรู และทั ก ษะในการจั ด การและการดํ า รงชี วิ ต สามารถเผชิญกับ ปญหาสังคมและเศรษฐกิจที่เปลี่ยน แปลงไปอยางรวดเร็ว ซึ่งจําเปนตองปรับกระบวนการ พัฒนาใหมไปพรอมกับการสรางโอกาสและหลักประกัน ใหทุกสวนในสังคมไดมีการรวมคิด รวมกําหนดแผน รวมตัดสินใจ รวมดําเนินการ และรวมติดตามประเมิน ผล โดยต อ งให ค นไทยได รั บ การพั ฒ นาทั้ ง ด า นสติ ปญญา กระบวนการเรียนรู และทักษะความรับผิดชอบ ตอตนเอง รวมทัง้ เขารวมในกระบวนการพัฒนาทองถิน่ และประเทศชาติได

2

ในการพัฒนาคนตามความจําเปนดังกลาว จะเห็นวา เด็กวัยเรียนและเยาวชนซึ่งปจจุบันมีจํานวน ประมาณรอยละ 27 ของประชากรทั้งหมด เปนกลุม เป า หมายของการพั ฒ นาที่ สํ า คั ญ ยิ่ ง กลุ ม หนึ่ ง ดั ง พระราชดํารัสของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ภูมพ ิ ลอดุลยเดช ในปเด็กสากล พุทธศักราช 2522 “เด็กเปนผูท รี่ บั ชวงทุกสิง่ ทุกอยางจากผูใ หญ รวมทัง้ ภาระความรับผิดชอบในการธํารงรักษา ความสุข สงบของประชากรโลก” และในอนุสญ ั ญาวาดวยสิทธิ เด็กขององคการสหประชาชาติ (UN Convention on the rights of the child) ซึ่งประเทศไทยลงนามและมีผล บังคับใชตงั้ แตป 2535 มีสาระสําคัญทีม่ งุ คุม ครองสิทธิ เด็ก 4 ประการ คือ สิทธิในการอยูร อด (Servival rights) สิ ท ธิ ใ นการได รั บ การปกป อ งคุ ม ครอง (Protection rights) สิทธิในการพัฒนา (Development rights) และ สิทธิในการมีสว นรวม (Participation rights) ซึง่ รัฐตอง ดําเนินการใหเด็กไดรับการคุมครองในสิทธิดังกลาวใน ทุกๆมิติของการพัฒนา อีกทั้งการลงทุนกับเด็กนาจะมี ผลคุมคา มากกวาการลงทุนใดๆ ทั้งสิ้น เพราะเด็กที่มี คุณภาพจะนําไปสูก ารเปนผูใ หญทมี่ คี ณ ุ ภาพ และผูใ หญ ทีม่ คี ณ ุ ภาพก็ตอ งมาจากวัยเด็กทีไ่ ดรบั การพัฒนาอยาง ถูกตอง เหมาะสมดวยเชนกัน

⌫

         ⌫  

’æfl˜ª½ş◊flà´ç∑áÅÍà‘flÇ≤Ú สภาพสังคมและสิง่ แวดลอมในปจจุบนั ทีเ่ ปนผลมาจากการพัฒนาทางดานเทคโนโลยี การสื่อสาร ทําใหวิถีชีวิตของเด็กวัยเรียนและเยาวชนเปลี่ยนแปลงไปอยางมากมาย สงผลตอ พฤติกรรมของเด็กและเยาวชนบางกลุม ทีไ่ ดรบั อิทธิพลของแบบอยางทีไ่ มเหมาะสม จากการทีม่ ี คานิยมและวัฒนธรรมตามกระแสสังคมตะวันตก นําไปสูปญหาตางๆ ที่เกิดจากตัวเด็กเอง ครอบครัว สังคมแวดลอมภายในและภายนอกโรงเรียน à˜ÿ’Ñ÷˜ÑÚÊÝ ‘flà’˜ćfi´ ¨øfi‘Êøø÷

ćÑé§ÃøøæÝä÷ž˜Ö§ªøÍ’§ÃÝ àŸ´’Ý

ª½ş◊flà´ç∑áÅÍ à‘flÇ≤Ú

à˜ÒèŸÚ

’Æ¢æfl˜ ŸÆ≥Ñćfià◊ćÆ

’Ò蟑ÑèÇ‘Æ

’fi§è áǴŦŸ÷

จากปญหาดังกลาว หากไมมกี ารปองกันลวงหนา จะกอใหเกิดความสูญเสียทางดาน สังคม เศรษฐกิจ นานัปการ จึงมีความจําเปนที่จะตองใหความสําคัญในการเรงสรางคุณภาพ ทั้งดานการศึกษาและสุขภาพ เพื่อพัฒนาศักยภาพใหเด็กและเยาวชนเปนผูมีคุณภาพชีวิตที่ดี บรรลุตามความมุงหมายและหลักการตามพระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 มาตรา 6 “การจัดการศึกษาตองเปนไปเพือ่ การพัฒนาเด็กไทยใหเปนมนุษยทสี่ มบูรณทงั้ รางกาย จิตใจ ภูมิปญญาความรู และคุณธรรม จริยธรรมและวัฒนธรรมในการดํารง ชีวติ สามารถอยูร ว มกับผูอ นื่ ไดอยางมีความสุข”

3

∑fløà’øfi÷’ø¦fl§˜ÅѧÃÇfl÷ø‚¦’‚ž’Æ¢æflÇÍ สุขภาพกับการศึกษา เปนสิง่ ทีต่ อ งดําเนินการ ควบคูก นั ไปใหเกิดการประสานเอือ้ อํานวยประโยชน และ เกือ้ กูลซึง่ กันและกันในทุกฝายทีเ่ กีย่ วของ เพือ่ ผลลัพธที่ มีประสิทธิภาพสูงสุดตอกลุม เปาหมายเด็กนักเรียน ดังนัน้ นับตั้งแตป 2540 เปนตนมา แนวทางการพัฒนาเด็ก วัยเรียนและเยาวชนมีความชัดเจนเปนรูปธรรมมากขึ้น ทัง้ ในเชิงยุทธศาสตรและเชิงเปาหมาย โดยเฉพาะจาก 2 มิติสําคัญของนโยบายชาติ ประการหนึ่ง คือ มิติแหง “การปฏิรูปการ ศึกษา” กลาวถึง “การประกันคุณภาพการศึกษา” ในดานกระบวนการเรียนการสอนโดยเนนผูเรียนเปน สําคัญ บนพื้นฐานกระบวนการจัดการศึกษาในปรัชญา หลัก 3 ประการ คือ การศึกษาเพือ่ ปวงชน การศึกษา ตลอดชี วิ ต และการศึ ก ษาเพื่ อ การแก ไ ขป ญ หา ทั้งมวล

อีกประการหนึง่ คือ มิตแิ หง “การปฏิรปู ระบบ สุขภาพ” กลาวถึง “การสรางหลักประกันสุขภาพถวน หนา” ซึง่ เปนการใหสทิ ธิขนั้ พืน้ ฐานของประชาชน บุคคล ยอมมีสิทธิเสมอกันในการรับบริการสาธารณสุขที่ได มาตรฐาน โดยกระบวนการจั ด การด า นสุ ข ภาพใน ปรัชญาหลัก 3 ประการเชนเดียวกัน คือ สุขภาพเพื่อ ปวงชน สุขภาพเพื่อชีวิต และสุขภาพเพื่อแกไข ปญหาทั้งมวล จึงเห็นไดวาทั้ง 2 มิติ ตางมีความเชื่อมโยง จากรากฐานปรัชญาเดียวกัน

à´ç∑äČ‘ ´¿ à∑ž§ ÷¿’¢Æ

4

÷fićfiČfl§∑fløÿÖ∑Éfl

÷fićfiČfl§’Æ¢æfl˜

∑fløÿÖ∑Éflà˜Ò蟪ǧ≤Ú (Education for All) ∑fløÿÖ∑ÉflćÅŸ´≤¿Çfić (All for Education ) ∑fløÿÖ∑Éflà˜ÒŸè á∑¦ä¢ª½ş◊flČѧé ÷ÇÅ (Education for All Problems)

’Æ¢æfl˜à˜Ò蟪ǧ≤Ú (Health for All) ’Æ¢æfl˜à˜ÒŸè ≤¿Çćfi (All for Health ) ’Æ¢æfl˜à˜ÒŸè ∑fløá∑¦ä¢ª½ş◊flČѧé ÷ÇÅ (Health for All Problems)

⌫

         ⌫  

การพัฒนาเด็กและเยาวชน จึงอยูที่กระบวน การจัดการศึกษาและการสรางสุขภาพ จุดเริ่มตนจึง จําเปนตองมุง ไปทีก่ ารเพิม่ ประสิทธิภาพของสถาบันการ ศึกษาใหเปนแกนนําหรือศูนยกลาง การสรางสุขภาพ พรอมๆกับการพัฒนาดานการศึกษา ภายใตความรวม มือจากทุกฝายที่เกี่ยวของ นับตั้งแตครอบครัวของเด็ก

โรงเรียน ชุมชนและองคกรในทองถิน่ ซึง่ ทัง้ หมดลวนเปน สถาบันพื้นฐานทางสังคมที่มีความสําคัญยิ่งของการ พัฒนา การประสานประโยชนที่เอื้อตอการพัฒนาเด็ก เพือ่ นําไปสูก ารพัฒนาโรงเรียนใหเปน “โรงเรียนสงเสริม สุขภาพ” ของชุมชน

àªłfl◊÷fl‘≥ÆÃÃÅ / ’¶fl≥ÑÚ¢Ÿ§âø§àø¿‘Ú’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜

5

âø§àø¿‘Ú’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜ ÃÒŸŸÍäø องคการอนามัยโลก (WHO:1998) ไดใหคาํ จํากัด ความของ “โรงเรียนสงเสริมสุขภาพ” ไวดงั นี้ −âø§àø¿‘Ú’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜ ÃÒŸ âø§àø¿‘ÚČ¿÷è ¢¿ ´¿ ÃÇfl÷’fl÷flø¶ á¢ç§á∑øž§ ÷ÑÚè ç Č¿¨è Íાڒ¶flÚČ¿è Č¿÷è ’¿ ¢Æ æfl˜ŸÚfl÷Ñ‘Č¿´è ¿ à˜ÒŸè ∑fløŸflÿÑ‘ ÿÖ∑Éfl áÅÍČífl§flÚ× “ A health promoting school is a school constantly strengthening its capacity as a healthy setting for living,learning and working.” สํานักสงเสริมสุขภาพ กรมอนามัย กระทรวง สาธารณสุข (2545) ไดใหความหมายไวดงั นี้

● ● ●

นํามาประยุกตใชในชีวิตประจําวัน ดูแลเอาใจใสสุขภาพของตนเองและผูอื่น ตัดสินใจและควบคุมสภาวการณและ สิ่งแวดลอมที่มีผลกระทบตอสุขภาพ

จะเห็นไดวา แนวคิดดังกลาวกอใหเกิดโอกาสใน การพัฒนานโยบาย ระเบียบและโครงสรางการสงเสริม สุขภาพทุกเรือ่ งทีโ่ รงเรียนและชุมชนสามารถดําเนินการ รวมกัน การทํางานเปนทีมโดยมีผนู าํ ทีเ่ ขมแข็ง ทุกคนมี สวนรวมแสดงความคิดเห็นและตกลงกันในเปาหมาย ตาง ๆ ภายใตการผสมผสานแนวคิดของการพัฒนาดาน การศึกษาและดานสุขภาพ

ÃÇfl÷øžÇ÷÷ÒŸãÚ∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ âø§àø¿‘Ú’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜

−âø§àø¿‘Ú’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜ÃÒŸ âø§àø¿‘ÚČ¿è÷¿ÃÇfl÷øžÇ÷÷ÒŸ øžÇ÷ã¨∑ÑÚ˜ÑÛÚfl˜Äćfi∑øø÷áÅÍ’fi§è áǴŦŸ÷ã◊¦àŸÒŸé ćžŸ’Æ¢æfl˜ Ÿ‘žfl§’÷èflí à’÷Ÿ à˜ÒŸè ∑flø÷¿’¢Æ æfl˜´¿¢Ÿ§ČÆ∑ÃÚãÚâø§àø¿‘Ú×

áÚÇÃfi´¢Ÿ§âø§àø¿‘Ú ’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜ แนวคิดของโรงเรียนสงเสริมสุขภาพ เปนแนวคิด ที่ ก ว า งขวางและครอบคลุ ม ด า นสุ ข ภาพอนามั ย ใน ทุกแงมมุ ของชีวติ ทัง้ ในโรงเรียนและชุมชน นัน่ คือ ความ รวมมือกันผลักดันใหโรงเรียนใชศกั ยภาพทัง้ หมดทีม่ อี ยู เพื่อพัฒนาสุขภาพของนักเรียน บุคลากรในโรงเรียน ตลอดจนครอบครัวและชุมชน ใหสามารถ 8

æflÃøÑ° âø§àø¿‘Ú ● ◊ڞǑ§flÚ’flÊfløÙ’Æ¢ ● ◊ڞǑ§flÚŸÒèÚ¥ ●

ÃøŸ≥ÃøÑÇ ● ˜žŸá÷ž ● ˆ‚ª ¦ ∑ÃøŸ§

âø§àø¿‘Ú ’ž§à’øfi÷ ’Æ¢æfl˜ ≤Æ÷≤Ú ● Ÿ§ÃÝ∑øȦŸ§¶fiÚ è ● ∑ÅÆž÷/≤÷ø÷

ÚÑ∑àø¿‘Ú ● á∑ÚÚífl ● ≤÷ø÷

⌫

         ⌫  

ªøÍâ‘≤ÚÝČ¿èà∑fi´¢ÖéÚ¨fl∑∑flø ાÚâø§àø¿‘Ú’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜ โรงเรี ย นที่ เ ข า ร ว มโครงการโรงเรี ย นส ง เสริ ม สุขภาพจะไดรบั ประโยชนหลายประการ ดังนี้ ● โรงเรียนไดรับรูแนวทางการสงเสริมสุขภาพ พรอมคูมือการดําเนินงานโรงเรียนสงเสริม สุขภาพ เกณฑมาตรฐานการประเมิน และ เอกสารอืน่ ๆ ทีเ่ กีย่ วของ ● นั ก เรี ย นได เ รี ย นรู วิ ถี ชี วิ ต ในการสร า ง พฤติกรรมสุขภาพ ซึ่งจะปลูกฝงใหเกิดการ ปฏิบตั ติ นทีจ่ ะนําไปสูก ารมีสขุ ภาพดีตงั้ แตเด็ก ควบคูไปกับการศึกษา เพื่อใหเด็ก “ดี เกง มีสุข” ● ครู ผูป  กครอง และสมาชิกของชุมชนจะไดรบั ความรู เ กี่ ย วกั บ สุ ข ภาพอนามั ย เพื่ อ นํ า ไป ปฏิ บั ติ ให เ กิ ด ทั ก ษะการดู แ ลสุ ข ภาพที่ เหมาะสม ● ตั ว ชี้ วั ด ของโรงเรี ย นส ง เสริ ม สุ ข ภาพมี ค วาม สอดคลองกับตัวชีว้ ดั การประเมินคุณภาพการ ศึกษา ทัง้ ดาน ผลผลิตและดานกระบวนการ ก อ ให เ กิ ด ผลดี ต อ โรงเรี ย นในการรั บ การ ประเมินจากภายนอก ● โรงเรียนมีโอกาสไดรบ ั ความรวมมือชวยเหลือ จากชุมชนและองคกรตาง ๆ เพิม่ ขึน้

ประโยชน ดั ง กล า วข า งต น เป น ความท า ทาย ภายใตเงื่อนไขที่จํากัดของทรัพยากร คน เวลา และ งบประมาณของฝายการศึกษา สาธารณสุข และทองถิน่ ทางเลือกทีเ่ หมาะสมคือ “การบูรณาการความรวมมือ ในเรื่องการศึกษาควบคูไปกับการมีสุขภาพดี” โดย มีเปาหมายสูงสุดคือ ภาพลักษณของเด็กวัยเรียนและ เยาวชนไทยทีด่ ี เกง และมีความสุข อันเปนความสําเร็จ ของการปฏิรปู การศึกษาและการปฏิรปู ระบบสุขภาพ ซึง่ จะนําไปสูก ารบรรลุถงึ ปรัชญาการพัฒนา “คน” อยางแท จริง

9

∑fløࢦfløžÇ÷âÃø§∑fløâø§àø¿‘Ú ¢ÑéÚćŸÚ’‚žâø§àø¿‘Ú ’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜ ’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜ ●

●

10

โรงเรี ย นทุ ก สั ง กั ด ทั้ ง ภาครั ฐ และเอกชน สามารถเข า ร ว มโครงการโรงเรี ย นส ง เสริ ม สุ ข ภาพได โ ดยแสดงความจํ า นงเข า ร ว ม โครงการกั บ หน ว ยงานต น สั ง กั ด ในระดั บ จังหวัดหรือเขตพื้นที่การศึกษา โรงเรียนที่เปนโรงเรียนสงเสริมสุขภาพจะได รั บ คู มื อ การดํ า เนิ น งานโรงเรี ย นส ง เสริ ม สุ ข ภาพและเกณฑ ม าตรฐานการประเมิ น โรงเรียนสงเสริมสุขภาพไวใชเปนแนวทางใน การดําเนินงาน และ พัฒนาสู การประเมินเพือ่ รับรอง ในระดับตาง ๆ ตอไป

การดําเนินงานเพื่อเปนโรงเรียนสงเสริมสุขภาพ ควรเกิดจากการที่คณะครูและนักเรียนมีความตระหนัก ถึงความสําคัญของการมีสขุ ภาพดี และความจําเปนใน การสรางพฤติกรรมสุขภาพทีถ่ กู ตองตัง้ แตเด็ก ทัง้ ยังมุง มั่นที่จะสรางใหโรงเรียนเปนศูนยกลางของการพัฒนา ความเปนอยูอยางมีสุขภาพดีของทุกคนในชุมชน โดย ดําเนินการตามขัน้ ตอนตาง ๆ ดังนี้

1. ’ø¦fl§ÃÇfl÷’ÚÑ≥’ÚÆÚ¢Ÿ§≤Æ÷≤ÚáÅÍȦŸ§¶fièÚ à˜ÒèŸã◊¦à∑fi´âø§àø¿‘Ú’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜ ผู บ ริ ห ารโรงเรี ย นควรชี้ แ จงแก ครู นั ก เรี ย น ผูป กครอง ผูน าํ ชุมชน และประชาชนในทองถิน่ เกีย่ วกับ ความสําคัญและความจําเปนในการดําเนินงานสราง สุ ข ภาพเพื่ อ ให เ กิ ด ความร ว มมื อ ในการดํ า เนิ น งาน โรงเรียนสงเสริมสุขภาพระหวางโรงเรียนและชุมชน หลังจากนั้นผูบริหารโรงเรียนสามารถแจงความจํานง เขารวมโครงการไดที่หนวยงานตนสังกัดระดับจังหวัด หรือเขตพืน้ ที่ การศึกษา และประสานการดําเนินงานกับ เจาหนาที่สาธารณสุขในพื้นที่

⌫

         ⌫  

2. ¨Ñ´ćÑé§ÃÙÍ∑øø÷∑flø’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜¢Ÿ§ âø§àø¿‘Ú

3. ¨Ñ´ćÑé§ÃÙÍ∑øø÷∑fløČ¿èªøÖ∑Éfl

คณะกรรมการสถานศึกษาของโรงเรียนสรรหา กลุมบุคคลที่สนใจงานสงเสริมสุขภาพ และการพัฒนา คุณภาพชีวิตของนักเรียนและชุมชน แตงตั้งเปนคณะ กรรมการสงเสริมสุขภาพของโรงเรียนจํานวน 10 - 15 คน ซึ่งประกอบดวย ครู นักเรียน ผูปกครอง เจาหนาที่ สาธารณสุ ข และผู แ ทนองค ก รในชุ ม ชน โดยคณะ กรรมการชุดนี้ จะทําหนาทีใ่ นการรวมกันคนหาแนวทาง ปฏิบัติเพื่อพัฒนาสูการเปนโรงเรียนสงเสริมสุขภาพ

คณะกรรมการสถานศึกษาสรรหาและแตงตั้ง คณะกรรมการที่ปรึกษาจากผูนําชุมชน และผูที่สนใจ ในพื้ น ที่ โดยคณะกรรมการชุ ด นี้ จ ะทํ า งานร ว มกั บ โรงเรียนในการเผยแพรขา วสาร ดานการสงเสริมสุขภาพ ตลอดจนระดมทรัพยากรในทองถิน่ เพือ่ สนับสนุน และ สรางความแข็งแกรงในการดําเนินงานโรงเรียนสงเสริม สุขภาพ

4. ÇfiàÃøflÍ◊Ý’¶flÚ∑fløÙÝ

5. ∑ífl◊Ú´¨Æ´àøfi÷è ć¦ÚãÚ∑fløČífl§flÚ

คณะกรรมการส ง เสริ ม สุ ข ภาพของโรงเรี ย น ดําเนินการสํารวจสถานการณดานสุขภาพของโรงเรียน และชุมชน เพือ่ รวบรวมขอมูลพืน้ ฐานในการดําเนินงาน สงเสริมสุขภาพ เชน สถานการณปญ  หาสุขภาพ สภาพ สิ่งแวดลอมทางกายภาพ สภาพแวดลอมทางสังคม กฎระเบียบ กฎเกณฑ กฎหมาย รวมทั้งทรัพยากรใน ชุมชนที่เอื้อตอการสงเสริมสุขภาพ

คณะกรรมการสงเสริมสุขภาพของโรงเรียน นําผล การวิเคราะหสถานการณสุขภาพของโรงเรียน และ ชุมชน มารวมกันระดมความคิดในการกําหนดประเด็น เพื่อดําเนินการสงเสริมสุขภาพตามความตองการของ นักเรียน บุคลากรในโรงเรียน ผูป กครองและชุมชน

11

6. ¨Ñ´ČífláˆÚªĆfi≥ćÑ ∑fi flø

7. ćfi´ćfl÷áÅͪøÍà÷fiÚˆÅ

คณะกรรมการส ง เสริ ม สุ ข ภาพของโรงเรี ย น กําหนดนโยบายและแผนปฏิบัติการใหสอดคลองกับ สภาพปญหา พรอมทัง้ กําหนดเปาหมายการดําเนินงาน รู ป แบบกิ จ กรรมบทบาทที่ เ กี่ ย วข อ ง ตั ว ชี้ วั ด ในการ ติดตามประเมินผล กลไกการประสานความรวมมือ ระหวางโรงเรียนกับชุมชน และระบบรายงานใหชดั เจน

คณะกรรมการสงเสริมสุขภาพของโรงเรียน มีการ ติดตามความกาวหนาในการดําเนินงาน โดยการจัด ประชุมแลกเปลี่ยนขอมูลขาวสารระหวางผูเกี่ยวของ มีการประเมินผลการดําเนินงาน การเผยแพรประชา สัมพันธผลสําเร็จ และมีการปรับแผนงานเพื่อแกไขขอ บกพรองในการดําเนินงานอยางสม่ําเสมอ

8. ˜ÑÛÚflàÃøÒŸ¢žfl‘øÍ´Ñ≥ȦŸ§¶fiÚè คณะกรรมการสงเสริมสุขภาพของโรงเรียนแต ละโรงเรียน มีการผลักดันและสนับสนุนการดําเนินงาน ซึ่งกันและกัน ดวยการสรางเครือขายโรงเรียนสงเสริม สุขภาพโดยมีการแลกเปลี่ยนขอมูลขาวสาร ประสบ การณ และแหลงทรัพยากร ตลอดจนมีการจูงใจให โรงเรียนอืน่ ๆ ทีย่ งั ไมรว มโครงการเกิดความตืน่ ตัวและ รวมดําเนินการสงเสริมสุขภาพในโรงเรียนตามแนวทาง โรงเรียนสงเสริมสุขภาพ

12

⌫

         ⌫  

∑øÍ≥ÇÚ∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ˜ÑÛÚflâø§àø¿‘Ú’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜ การพัฒนาโรงเรียนสงเสริมสุขภาพตามหลักการบริหารงาน สามารถใชวงจรคุณภาพ (Quality Circle) เปน แนวทางดําเนินงาน ดังนี้

1.∑fløÇfl§áˆÚ´íflàÚfiÚ§flÚ ( P L A N ) ●

●

●

●

●

แต ง ตั้ ง คณะกรรมการส ง เสริ ม สุ ข ภาพของ โรงเรียนเปนลายลักษณอักษร ซึ่งประกอบดวย ครู นักเรียน ผูปกครอง เจาหนาที่สาธารณสุข และผูแทนองคกรในชุมชน คณะกรรมการส ง เสริ ม สุ ข ภาพของโรงเรี ย น ร ว มกั น กํ า หนดนโยบายส ง เสริ ม สุ ข ภาพให ครอบคลุ ม ประเด็ น สุ ข ภาพที่ จํ า เป น ต อ การ สรางสุขภาพ เพือ่ เปนทิศทางในการพัฒนา ถายทอดนโยบายสูน กั เรียน ครู ผูป กครอง และ ผูเกี่ยวของ จั ด ทํ า แผนกลยุ ท ธ พั ฒ นาคุ ณ ภาพการศึ ก ษา และแผนงานโครงการใหสอดคลองกับนโยบาย สงเสริมสุขภาพ จั ด ทํ า ข อ มู ล และสารสนเทศที่ เ กี่ ย วข อ งกั บ สภาพป ญ หาและความต อ งการด า นสุ ข ภาพ ของทุกฝายทั้งในและนอกโรงเรียน

2. ∑ fl ø ª Ćfi ≥Ñ ćfi ∑ fl ø ( ● ●

●

D

O

)

ปฏิบตั ติ ามแผนงาน โครงการ ทีก่ าํ หนด โรงเรียนประเมินตนเอง (Self Assessment) โดย ใชเกณฑมาตรฐานการประเมินโรงเรียนสงเสริม สุ ข ภาพ เพื่ อ ค น หาสิ่ ง ที่ ยั ง ไม ไ ด ดํ า เนิ น การ หรือดําเนินการไมเปนไปตามเกณฑมาตรฐาน โรงเรียนสงเสริมสุขภาพ ดํ า เนิ น งานเพื่ อ ปรั บ ปรุ ง ให บ รรลุ ตั ว ชี้ วั ด ตาม เกณฑมาตรฐานการประเมิน

13

3. ∑fløćøǨ’Ÿ≥ Č≥ČÇÚ áÅͪøÍà÷fiÚ (CHECK) ●

●

●

14

นิเทศ กํากับ ติดตาม สรางขวัญกําลังใจในการ ดําเนินงานตามองคประกอบโรงเรียนสงเสริม สุขภาพ โดยคณะกรรมการนิเทศภายในของ โรงเรียนเปนระยะ ระหวางการปฏิบตั งิ าน ตรวจสอบ ทบทวน ประเมินโรงเรียนสงเสริม สุ ข ภาพโดยคณะกรรมการจากหน ว ยงาน สาธารณสุขและการศึกษา รวมทั้งผูทรงคุณวุฒิ ในแตละกลุม โรงเรียน หรือเขตพืน้ ทีก่ ารศึกษา ขอรับการประเมินเพื่อรับรองจากทีมประเมิน ระดับอําเภอของแตละพื้นที่

4. ∑ fl ø ª øÑ ≥ ª øÆ § á ∑¦ ä ¢ / ˜Ñ Û Ú fl ( A C T ) ●

●

สรุปผลการตรวจสอบ ทบทวนและนิเทศงานตาม องคประกอบโรงเรียนสงเสริมสุขภาพ นําผลการตรวจสอบ ทบทวนและนิเทศงานไปใช ปรับปรุงแกไข พัฒนาการดําเนินงานในโครงการ หรือกิจกรรมของโรงเรียนสงเสริมสุขภาพในปการ ศึกษาตอไป

∑flø´íflàÚfiÚ§flÚâø§àø¿‘Ú’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜÷¿Ÿ§ÃݪøÍ∑Ÿ≥’íflÃÑş 10 ªøÍ∑flø ´Ñ§æfl˜

16

⌫

         ⌫  

องคประกอบโรงเรียนสงเสริมสุขภาพทัง้ 10 ประการ แบงออกเปน 2 กลุม กลุม หนึง่ เปนองคประกอบดานกระบวนการ ซึง่ เปนสวนสําคัญทีโ่ รงเรียนสงเสริม สุขภาพทัง้ ปวงจะขาดเสียมิได ไดแก นโยบายของโรงเรียนและการบริหารจัดการ ในโรงเรียน เปรียบเสมือนเกสรดอกไมทเี่ จริญเติบโตตอไปเปนเมล็ด เพือ่ สามารถ ขยายพันธุได อีกกลุม หนึง่ เปนองคประกอบดานการสงเสริมสุขภาพอันเปนสวนทีช่ ว ย ใหการดูแลสงเสริมสุขภาพเด็ก และบุคลากรมีความสมบูรณครบถวน ไดแก บริการอนามัยโรงเรียน สุขศึกษาในโรงเรียน โภชนาการและอาหารทีป่ ลอดภัย การออกกําลังกาย กีฬา และนันทนาการ การใหคําปรึกษาและสนับสนุนทาง สังคม การจัดสิง่ แวดลอมในโรงเรียนทีเ่ อือ้ ตอสุขภาพ และการสงเสริมสุขภาพ บุคลากรในโรงเรียน ที่เปรียบเสมือนกลีบดอกและใบที่จะชวยใหดอกไมมี ความสวยงาม โดยมีโครงการรวมระหวางโรงเรียนและชุมชนเปนกานดอก ทําหนาทีเ่ ปนฐานรองรับองคประกอบอืน่ ๆ อันเปนแนวคิดสําคัญทีม่ งุ ใหโรงเรียน และชุมชนรวมกันทํางาน เพือ่ ใหเปนโรงเรียนสงเสริมสุขภาพทีย่ งั่ ยืน

17

1

องคประกอบที่

Úâ‘≥fl‘ ¢Ÿ§âø§àø¿‘Ú

ÃÇfl÷◊÷fl‘ นโยบายของโรงเรียน หมายถึง ขอความที่กําหนดทิศทางการดําเนินงานดานสงเสริม สุขภาพของโรงเรียน ซึง่ จะสงผลตอกิจกรรมและการจัดสรรทรัพยากรเพือ่ การสงเสริมสุขภาพ

ÇÑć¶ÆªøÍ’§ÃÝ เพื่อใหโรงเรียนมีนโยบายดานสงเสริมสุขภาพที่เกิดจากความเห็นชอบของ บุคลากรที่เกี่ยวของทั้งในและนอกโรงเรียน และเปนเครื่องนําทางการดําเนินงานที่ ผูเ กีย่ วของไดรบั ทราบ ทําใหการดําเนินงานมีความเขมขนและชัดเจน

ÃÇfl÷’Ÿ´ÃŦŸ§∑Ñ≥÷flćø°flÚ∑fløÿÖ∑Éfl ●

18

มาตรฐานที่ 13 สถานศึกษามีการจัดองคกร โครงสรางและการบริหาร งานอยางเปนระบบครบวงจรใหบรรลุเปาหมายการศึกษา

⌫

         ⌫  

องคประกอบนีป้ ระกอบดวย 2 สวนหลักทีต่ อ งดําเนินการไดแก 1. การกําหนดนโยบายสงเสริมสุขภาพของโรงเรียน 2. การถายทอดนโยบายสูการปฏิบัติ

1. ∑flø∑ífl◊Ú´Úâ‘≥fl‘’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜¢Ÿ§âø§àø¿‘Ú áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

การกําหนดนโยบายสงเสริมสุขภาพของโรงเรียน การกําหนดนโยบายนับเปนปจจัยพืน้ ฐานแรกของการดําเนินงาน เพราะ การกําหนดนโยบายเปนการแสดงออกถึงความมุงมั่นตั้งใจของโรงเรียนวาจะ ดําเนินงานดานสงเสริมสุขภาพในโรงเรียน ไปในทิศทางใดมุงหวังใหเกิดผล อยางไร เมื่อผูอํานวยการหรือผูบริหารสูงสุด หรือคณะกรรมการสถานศึกษาขั้น พืน้ ฐานไดรบั ทราบเรือ่ งโรงเรียนสงเสริมสุขภาพจากทางหนึง่ ทางใด เชน จากการ ชี้แจงของกระทรวงสาธารณสุข ฯลฯ และตระหนักวาการดําเนินงานโรงเรียน สงเสริมสุขภาพจะเปนแนวทางที่กอใหเกิดผลดีตอนักเรียน เมื่อไดกําหนดให โรงเรียนมีการดําเนินการเพือ่ เปนโรงเรียนสงเสริมสุขภาพแลวนัน้ ขัน้ ตอนสําคัญ ทีจ่ ะทําใหนโยบายนีไ้ ดดาํ เนินการอยางตอเนือ่ งและมีประสิทธิผล ไดแก 1. โรงเรียนมีคําสั่งแตงตั้งคณะกรรมการสงเสริมสุขภาพของโรงเรียน เพื่อเปนองคกรหลักในการบริหารจัดการนโยบาย คณะกรรมการชุดนี้ ควรประกอบดวย ครู นักเรียน ผูป กครอง เจาหนาที่ สาธารณสุขและผูแ ทนองคกรในชุมชน โดยมีสดั สวนอยางนอย 3 ใน 5 มาจาก ประชาชนหรือ องคกรในชุมชน ทัง้ นีเ้ พือ่ ใหชมุ ชนไดมสี ว นรวมในการดําเนินงาน ตาง ๆ อยางเขมแข็ง คณะกรรมการชุ ด ดั ง กล า วอาจจะเป น คณะกรรมการสถานศึ ก ษา ขั้นพื้นฐานที่เพิ่มเติมสวนขาดบางสวน หรือจะตั้งขึ้นใหมก็ได ขึ้นกับความ เหมาะสมและตรงตามทีก่ าํ หนดขางตน ซึง่ คณะกรรมการควรจะมีการจัดประชุม อยางสม่าํ เสมอเชนทุก 3 เดือนหรือปละ 2 ครัง้

การกําหนดนโยบาย สงเสริมสุขภาพของโรงเรียน 1. มีการแตงตั้งคณะกรรมการสงเสริม สุขภาพของโรงเรียน หรือคณะ ทํางาน ทีท่ าํ หนาทีเ่ กีย่ วกับการ สงเสริมสุขภาพของโรงเรียน อยางเปนลายลักษณอกั ษร ซึง่ ประกอบดวยครู นักเรียน ผูป กครอง เจาหนาทีส่ าธารณสุข หรือ ผูแ ทนองคกรในชุมชน

19

1. ∑flø∑ífl◊Ú´Úâ‘≥fl‘’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜¢Ÿ§âø§àø¿‘Ú (ćžŸ) áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

นอกจากคณะกรรมการชุดนีแ้ ลวบางโรงเรียนอาจจะตัง้ คณะอนุกรรมการ หรือคณะทํางานทีเ่ ปนบุคลากรในโรงเรียนเพิม่ เติม เพือ่ ใหการดําเนินงานเปนไป อยางคลองตัว เกิดประสิทธิผลเพิ่มขึ้น ทั้งนี้เพราะการสงเสริมสุขภาพหรือ การแกไขปญหาสุขภาพบางเรื่อง สามารถดําเนินการดวยบุคลากรภายใน โรงเรียนไดเลย เชน ผนวกเขาไปในหลักสูตร หรือกิจกรรมพัฒนาผูเ รียน เปนตน 2. โรงเรียนประกาศนโยบายสงเสริมสุขภาพ ใหครอบคลุมประเด็น สําคัญดานสงเสริมสุขภาพทัง้ 9 ประเด็น (ตัวชีว้ ดั ที่ 2) ประเด็นที่กําหนดในตัวชี้วัดมีความสอดคลองกับองคประกอบตาง ๆ ของการเปนโรงเรียนสงเสริมสุขภาพ นอกจากนี้โรงเรียนสามารถประกาศ นโยบายอืน่ ๆ เพิม่ เติมไดเพือ่ ใหครอบคลุมปญหาสุขภาพ หรือความตองการของ โรงเรียนและโรงเรียนควรประกาศหรือบันทึกไวเปนลายลักษณอกั ษรในเอกสาร นโยบายเพือ่ ใหเกิดความเชือ่ มัน่ และ ทิศทางทีช่ ดั เจนในการดําเนินงานตอไป การทีต่ อ งกําหนดนโยบายเปนประเด็น ก็เพือ่ ใหผเู กีย่ วของสามารถนําไป ดําเนินการ ใหนโยบายโรงเรียนสงเสริมสุขภาพสรางผลเชิงบวกตอสุขภาพทุกคน และ หรือชุมชนอยางครอบคลุม เพราะประเด็นทั้ง 9 ที่กําหนดไวเปนประเด็น สุขภาพทีค่ วรดําเนินการหรือเปนปญหาทีพ่ บบอย

20

2. โรงเรียนมีนโยบายสงเสริมสุขภาพ ครอบคลุมประเด็นดังตอไปนี้ ● การสงเสริมสิ่งแวดลอมที่เอื้อตอ การพัฒนาสุขภาพนักเรียน ● การเฝาระวังและแกไขปญหา สุขภาพ ● การพัฒนาพฤติกรรมสุขภาพ ตามสุขบัญญัตแิ หงชาติ ● การคุม  ครองผูบ ริโภคในโรงเรียน ● การสงเสริมการออกกําลังกาย เพื่อสุขภาพแกนักเรียนและชุมชน โดยมีโรงเรียนเปนศูนยกลาง ● การสงเสริมสุขภาพจิต และ เฝาระวังพฤติกรรมเสีย่ ง ● การพัฒนาระบบการเรียนรูโ ดยมี ผูเ รียนเปนสําคัญ ● การสงเสริมสุขภาพบุคลากรใน โรงเรียน ● สงเสริมการมีสวนรวมของชุมชน ในการพัฒนาสุขภาพนักเรียน บุคลกร ในโรงเรียนและชุมชน

⌫

         ⌫  

2. ∑flø¶žfl‘ČŸ´Úâ‘≥fl‘’‚∑ž fløªĆfi≥ćÑ fi áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ การถายทอดนโยบายสูการปฏิบัติ เมื่อกําหนดนโยบายการดําเนินงานสงเสริมสุขภาพอยางนอยทั้ง 9 ประเด็นทีจ่ ะดําเนินการและมีการจัดตัง้ องคกรแลว โรงเรียนควรมีการถายทอด นโยบายดังกลาวสูผูปฏิบัติ หรือผูเกี่ยวของ เชน ครู ผูปกครอง นักเรียน และ บุคลากรในโรงเรียน ไดรบั ทราบเพือ่ นําไปสูก ารปฏิบตั ิ ซึง่ อาจทําไดหลายวิธี เชน ● ทําปายประกาศถาวรหรือชัว ่ คราว พิมพในวารสารของโรงเรียน คูม อื โรงเรียน ฯลฯ ● ประกาศนโยบายในการประชุมตาง ๆ เชน ประชุมครู ประชุมนักเรียน หรือประชุมผูปกครอง โดยมีความถี่ที่เหมาะสมที่จะทําใหทุกคนรับ ทราบนโยบาย ● ผูบ  ริหารกํากับติดตามใหมกี ารจัดทําแผนงานโครงการ ตามประเด็น การสงเสริมสุขภาพตามทีไ่ ดกาํ หนดไว 9 ประเด็น

ćÑÇ≤¿éÇÑ´ การถายทอดนโยบายสูก ารปฏิบตั ิ 3. มีแผนงาน / โครงการรองรับ นโยบายสงเสริมสุขภาพ 4. บุคลากรในโรงเรียนทราบนโยบาย เกีย่ วกับการสงเสริมสุขภาพ 5. ผูป กครองทราบนโยบายเกีย่ วกับ การสงเสริมสุขภาพ 6. นักเรียนชัน้ ป.4 ขึน้ ไปทราบ นโยบายเกีย่ วกับการสงเสริม สุขภาพ (ในโรงเรียนระดับมัธยมศึกษา ตัวชี้วัด ที่ 6 นักเรียนชัน้ ม.1 ขึน้ ไปทราบนโยบาย เกีย่ วกับการสงเสริมสุขภาพ)

ˆÅČ¿èä´¦øÑ≥ 1. โรงเรียนมีนโยบายสงเสริมสุขภาพที่ชัดเจน และเปนที่ยอมรับของทุก ฝาย สามารถใชเปนแนวทางในการจัดทําแผนงาน / โครงการ รองรับได อยางสอดคลองกับปญหาและความตองการของพื้นที่ 2. ครู นักเรียน บุคลากรในโรงเรียน ผูปกครอง และสมาชิกในชุมชน รับทราบนโยบายสงเสริมสุขภาพกอใหเกิดความเขาใจและความรวมมือ ในการดําเนินงาน เพือ่ ประโยชนทางสุขภาพของทุกคน

21

องคประกอบที่

2

∑flø≥øfi◊flø ¨Ñ´∑fløãÚâø§àø¿‘Ú

ÃÇfl÷◊÷fl‘ การบริหารจัดการในโรงเรียน หมายถึง การจัดองคกรและระบบบริหารงานเพือ่ ใหการดําเนิน งานสงเสริมสุขภาพในโรงเรียนเปนไปอยางมีประสิทธิภาพ และมีความตอเนือ่ ง

ÇÑć¶ÆªøÍ’§ÃÝ เพือ่ ใหโรงเรียนมีการบริหารจัดการโครงการสงเสริมสุขภาพอยางเปนระบบ ในดานการ วางแผนโครงการ การจัดองคกร การนิเทศติดตาม และการประเมินผลภายใต การเชือ่ ม โยงประสานงานระหวางบุคคลตาง ๆ ทีร่ บู ทบาทหนาทีช่ ดั เจนทัง้ ของตนและภาคีตา ง ๆ ในชุมชนโรงเรียน

ÃÇfl÷’Ÿ´ÃŦŸ§∑Ñ≥÷flćø°flÚ∑fløÿÖ∑Éfl ●

22

มาตรฐานที่ 13 สถานศึกษามีการจัดองคกร โครงสราง และการบริหาร งานอยางเปนระบบ ครบวงจรใหบรรลุเปาหมายการศึกษา ● มาตรฐานที่ 19 ผูบ  ริหารมีคณ ุ ธรรม จริยธรรม เปนแบบอยางทีด่ ี ● มาตรฐานที่ 20 ผูบ  ริหารมีภาวะผูน าํ และมีความสามารถในการ บริหารจัดการ ● มาตรฐานที่ 23 ครูมค ี วามสามารถในการแสวงหาความรู คิดวิเคราะห และสรางองคความรูเพื่อพัฒนาการเรียน การสอน

⌫

         ⌫  

องคประกอบนีม้ จี ดุ มุง หมายเพือ่ ใหเกิดการจัดการตาง ๆ ในโรงเรียนทีน่ าํ ไปสูก ารดําเนินงานดาน สงเสริมสุขภาพ มีแนวทางดําเนินงานหลัก ๆ 3 เรือ่ ง ไดแก 1. การจัดทําแผนงาน / โครงการสงเสริมสุขภาพ 2. การจัดองคกรรองรับแผนงาน / โครงการสงเสริมสุขภาพ 3. การนิเทศ / ติดตามและประเมินผล

1. ∑flø¨Ñ´ČífláˆÚ§flÚ / âÃø§∑flø’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜ áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ การจัดทําแผนงาน / โครงการสงเสริมสุขภาพ แผนงานโครงการจะเปนสิ่งสะทอนความสําเร็จตามนโยบายที่โรงเรียน กําหนดไว แผนงานโครงการดานสงเสริมสุขภาพมีความแตกตางจากแผนงาน/ โครงการอื่ น ๆ กล า วคื อ นอกจากจะต อ งสอดคล อ งกั บ สภาพป ญ หาจริ ง ของโรงเรียนแลว ยังตองคํานึงถึงแนวคิดของการสงเสริมสุขภาพอีกดวย เชน โรงเรี ย นจะไม ร อให นั ก เรี ย นมี ป ญ หาโภชนาการก อ นจึ ง จะจั ด ทํ า โครงการ แกปญ  หา แตจะตองทําโครงการสงเสริมโภชนาการพรอม ๆ กับแกปญ  หา เชน จัดทําโครงการอาหารกลางวัน (เพือ่ สงเสริมใหนกั เรียนไดรบั ประทานอาหารทีม่ ี คุณคาทางโภชนาการครบถวน) ควบคูไ ปกับโครงการแกปญ  หานักเรียนน้าํ หนัก ต่าํ กวาเกณฑ เปนตน แผนงาน / โครงการสงเสริมสุขภาพในโรงเรียนควรครอบคลุมมิตติ า ง ๆ 3 ประการตอไปนี้ 1. การเฝาระวังและแกไขปญหา ทัง้ ปญหาสุขภาพและปญหาดาน สิ่งแวดลอมที่สงผลกระทบตอสุขภาพของทุกคนในโรงเรียน ตัวอยางงานในกลุมนี้ ไดแก การชั่งน้ําหนักวัดสวนสูงและแกปญหา นักเรียนน้ําหนักต่ํากวาเกณฑ การชวยเหลือนักเรียนที่มีปญหาสายตาและ การไดยนิ ระบบดูแลชวยเหลือนักเรียนกลุม เสีย่ งและกลุม ทีม่ ปี ญ  หา การตรวจ สุขภาพผูค า และผูป รุงอาหารในโรงเรียน เปนตน

ćÑÇ≤¿éÇÑ´ การจัดทําแผนงาน / โครงการ สงเสริมสุขภาพ 1. มีการจัดทําแผนงาน / โครงการ สงเสริมสุขภาพอยางเปนระบบ ดังนี้ ● มีการรวบรวมวิเคราะหปญ  หา และความตองการโดยใช กระบวนการกลุม ● มีความสอดคลองกับสภาพ ปญหาของโรงเรียน ● มีการระบุกิจกรรมและกําหนด เวลา ● มีการระบุการมีสวนรวมของ ผูเกี่ยวของ ● มีการระบุการใชทรัพยากรและ / หรือภูมิปญญาทองถิ่นใหเกิด ประโยชน ● มีการระบุกจ ิ กรรมสงเสริม สุขภาพที่สอดคลองกับกิจกรรม การเรียนการสอน

23

1. ∑flø¨Ñ´ČífláˆÚ§flÚ / âÃø§∑flø’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜ (ćžŸ) áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ 2. การสงเสริมสุขภาพและการปองกันโรคเพือ่ ใหนกั เรียน และ บุคลากรในโรงเรียนมีสุขภาพสมบูรณแข็งแรงรวมทั้งการพัฒนา ความรูความสามารถเพื่อใหเกิดการปฏิบัติที่เปนผลดีตอสุขภาพ และความปลอดภัย ตัวอยางงานในกลุม นี้ ไดแก โครงการอาหารกลางวัน กิจกรรมการออก กําลังกายตอนเชากอนเขาหองเรียน การรณรงคกาํ จัดลูกน้าํ ยุงลายเพือ่ ปองกัน ไขเลือดออก การตรวจสอบความปลอดภัยอาหารในโรงเรียน การสงเสริม สนับสนุนกิจกรรมพัฒนาผูเ รียนในเรือ่ งสุขภาพและความปลอดภัย เปนตน 3. การปรับปรุงแกไขสิง่ แวดลอม ทัง้ ดานกายภาพและสังคมใน โรงเรียนใหปลอดภัย และสงผลดีตอ สุขภาพของทุกคนในโรงเรียน ตัวอยางงานในกลุมนี้ ไดแก การจัดระบบจราจรเพื่อความปลอดภัยใน โรงเรียน การพัฒนาสิ่งแวดลอมตามมาตรฐานดานสิ่งแวดลอม การพัฒนา โรงอาหารและการดูแลความปลอดภัยดานอาหารในโรงเรียน เปนตน แผนงาน / โครงการหนึ่งอาจดําเนินการใหครอบคลุมทั้ง 3 มิติหรือ มุงมิติใดมิติหนึ่ง ทั้งนี้ขึ้นอยูกับสภาพปญหาและความพรอมของโรงเรียนและ ชุมชนทีใ่ หการสนับสนุน ตัวอยางการจัดทําแผนงาน / โครงการทีค่ รอบคลุมมิตทิ งั้ 3 ประการเชน “แผนงานสงเสริมโภชนาการและอาหารปลอดภัย” ที่ประกอบดวยโครงการ / กิจกรรม ดังนี้ ● เฝาระวังโดยชัง ่ น้าํ หนัก วัดสวนสูง และประเมินภาวะการเจริญเติบโต ● การแกปญหาภาวะโภชนาการ เชน นักเรียนน้ําหนักต่ํากวาเกณฑ อวน และ นักเรียนทีม่ ภี าวะโลหิตจาง เปนตน ● โครงการอาหารกลางวันทีค ่ รบคุณคาโภชนาการ ● การรณรงคเรือ ่ งการเลือกซือ้ อาหารทีป่ ลอดภัย ● สนับสนุนการจัดตัง ้ ชุมนุมคุม ครองผูบ ริโภคในโรงเรียน ● จัดอบรมนักเรียนแกนนําเพื่อเปนอาสาสมัครเฝาระวัง และสํารวจ รานอาหาร 24

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

⌫

         ⌫  

2. ∑flø¨Ñ´Ÿ§ÃÝ∑øøŸ§øÑ≥áˆÚ§flÚ / âÃø§∑flø’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜ áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ การจัดองคกรรองรับแผนงาน / โครงการสงเสริมสุขภาพ แผนงาน / โครงการในโรงเรียนสงเสริมสุขภาพตองการการมีสวนรวม จากนักเรียน บุคลากร และสมาชิกในชุมชนเปนอยางมาก ทัง้ นีเ้ พือ่ ใหเกิดความ ยัง่ ยืนในการดําเนินงาน สอดคลองกับความตองการ และไดใชทรัพยากรในชุมชน ใหเกิดประโยชน แนวทางในการจัดองคกรรองรับแผนงาน / โครงการสงเสริม สุขภาพในโรงเรียนมีดงั นี้ ● สํารวจความตองการ สภาพปญหา โดยการระดมความคิดเห็นจาก ผูเ กีย่ วของ เชน นักเรียน ครู ผูป กครอง สมาชิกชุมชน องคกรภายนอก ดวยวิธีการตาง ๆ เชน ใชแบบสอบถามความคิดเห็น เชิญมาให คําปรึกษา ฯลฯ ● เชิญผูเกี่ยวของเขามามีสวนรวมในการดําเนินงานตามแผนงาน / โครงการตัง้ แตเริม่ ตน ● จัดทําแผนงาน / โครงการที่ระบุกิจกรรมชัดเจน ปฏิบัติไดจริงและ กําหนดผูรับผิดชอบใหชัดเจน ตรงตามบทบาทหนาที่ ไมควรมอบ หมายใหครูคนใดคนหนึง่ หรือครูอนามัยเพียงคนเดียว ● เปดโอกาส และใหการสนับสนุนนักเรียนแกนนําตาง ๆ เชน ผูนํา นักเรียน ( ผูน าํ ยสร.ในโรงเรียนมัธยม) ใหมสี ว นรับผิดชอบกิจกรรม ตาง ๆ ในแผนงาน / โครงการ ● ใชแหลงทรัพยากรที่หาไดในทองถิ่น เชน เชิญกลุมแมบานมารวม รับผิดชอบโครงการอาหารกลางวันของโรงเรียน เชิญกลุม ผูป กครอง รวมปรับปรุงสิง่ แวดลอมของโรงเรียน เปนตน ● บู ร ณาการงานส ง เสริ ม สุ ข ภาพในกลุ ม วิ ช าสุ ข ศึ ก ษาโดย การจั ด กิจกรรมการเรียนรูใ นหองเรียน และกิจกรรมพัฒนาผูเ รียน ● เพือ ่ ใหการดําเนินงานโครงการตาง ๆ ประสบความสําเร็จ ควรจัดตัง้ คณะกรรมการที่ปรึกษาขึ้นมาอีกคณะหนึ่ง เพื่อใหคําปรึกษาและ สนับสนุนแผนงาน / โครงการเหลานัน้ คณะกรรมการทีป่ รึกษาอาจ มาจากผูม คี วามรูค วามชํานาญในดานตาง ๆ ทีม่ อี ยูใ นพืน้ ที่

ćÑÇ≤¿éÇÑ´ การจัดองคกรรองรับแผนงาน / โครงการสงเสริมสุขภาพ 2. มีคณะกรรมการที่ปรึกษาใหการ สนับสนุนการดําเนินงานสงเสริม สุขภาพ 3. มีคณะทํางานรับผิดชอบในแตละ แผนงาน / โครงการทีป่ ระกอบดวย ครู นักเรียน และผูป กครอง / เจาหนาทีส่ าธารณสุข /องคกร ในชุมชน 4. มีผนู าํ นักเรียนสงเสริมสุขภาพ (หรือผูน าํ เยาวชนสาธารณสุข ในโรงเรียน-ยสร. สําหรับโรงเรียน มัธยม) ปฏิบตั งิ านตามบทบาท หนาที่

25

2. ∑flø¨Ñ´Ÿ§ÃÝ∑øøŸ§øÑ≥áˆÚ§flÚ / âÃø§∑flø’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜ (ćžŸ) áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ ตัวอยางโครงการ “อาหารปลอดภัยในโรงเรียน” เมือ่ คณะกรรมการสงเสริมสุขภาพของโรงเรียนเห็นวาอาหารทีข่ ายอยูใ น โรงเรียนอาจเปนอันตรายกับผูบ ริโภคจึงไดเสนอแนะ ใหโรงเรียนจัดทําโครงการ อาหารปลอดภัยขึ้น มอบหมายใหครูโภชนาการเปนผูรับผิดชอบ และจัดสรร งบประมาณใหครูโภชนาการ เชิญครูวิทยาศาสตร ครูสุขศึกษา ผูปกครอง แมคา ในโรงเรียน และนักเรียน มารวมเปนคณะทํางาน รวมกันกําหนดกิจกรรม ที่จะดําเนินการใหชัดเจน เชน ครูวิทยาศาสตรบูรณาการการสอนเทคนิค การตรวจสอบอาหารในชัว่ โมงเรียน ครูสขุ ศึกษาสอนเรือ่ งการเลือกบริโภคอาหาร ที่ปลอดภัย นักเรียนผูนํา ฯ เก็บตัวอยางอาหารมาตรวจสารปนเปอน ครูที่ รับผิดชอบดูแลโรงอาหารตรวจสอบ ปรับปรุงโรงอาหาร จัดใหมีระบบเฝาระวัง ตรวจสอบอาหารเปนระยะ ๆ เปนตน

26

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

⌫

         ⌫  

3. ∑fløÚfiàČÿ / ćfi´ćfl÷ áÅÍ∑fløªøÍà÷fiڈŠáÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ การนิเทศ / ติดตาม และการประเมินผล มีแนวทางดําเนินการดังนี้ 1. ผสมผสานไปในระบบการนิเทศ / ติดตามงานปกติของโรงเรียน 2. กําหนดวิธีการประเมินผลไวในแผนงาน / โครงการ โดยระบุผูที่รับ ผิดชอบการประเมินใหชดั เจน 3. บันทึกผลการนิเทศ / ติดตามไวเพือ่ เปนขอมูลสําหรับการพัฒนางาน ตอไป ขอมูลทีค่ วรบันทึกไดแก ● มีการดําเนินงานตามขัน ้ ตอนหรือไม ถาไมเพราะเหตุใด ● มีสง ิ่ ทีไ่ มคาดคิดหรือปญหาอุปสรรคอะไร ● ใชทรัพยากรเหมาะสมหรือไม ● ผลลัพททเี่ กิดขึน ้ เปนอยางไร 4. รายงานผลการประเมินตอผูบ งั คับบัญชา

ćÑÇ≤¿éÇÑ´ การนิเทศ / ติดตาม 5. แผนงาน / โครงการสงเสริมสุขภาพ มีการนิเทศ /ติดตาม โดยระบบของ โรงเรียนอยางตอเนือ่ ง มีสรุปผล การนิเทศและมีการนําผลการนิเทศ ไปใชพัฒนางาน การประเมินผล 6. มีการประเมินแผนงาน / โครงการ และรายงานผลการประเมิน

ˆÅČ¿èä´¦øÑ≥ 1. โรงเรียนมีแผนงาน / โครงการ สงเสริมสุขภาพ ซึง่ เกิดจากการวางแผน ที่สอดคลองกับปญหาและความตองการ คํานึงถึงการมีสวนรวม และ การใชทรัพยากรทองถิ่น ซึ่งเปนพื้นฐานสําคัญของการพัฒนาโรงเรียน สงเสริมสุขภาพ 2. ผูเกี่ยวของมีโอกาสรวมคิดและรวมดําเนินการในขั้นตอนตาง ๆ ทําให แผนงาน / โครงการโรงเรียนสงเสริมสุขภาพเปนที่ยอมรับและไดรับ ความรวมมือ 3. ระบบบริหารจัดการทีด่ ี ทําใหผเู กีย่ วของสามารถปฏิบตั งิ านตามบทบาท หนาที่อยางเต็มที่ ไดรับความสะดวกเกิดการประสานงานเพื่อแกไข ปญหาที่เกิดขึ้นอยางมีประสิทธิภาพ ทําใหบรรลุวัตถุประสงคของ โครงการ และเปนการพัฒนางานเปนระยะอยางตอเนือ่ ง

27

3

องคประกอบที่

âÃø§∑fløøžÇ÷ øÍ◊Çžfl§âø§àø¿‘Ú áÅÍ≤Æ÷≤Ú

ÃÇfl÷◊÷fl‘ โครงการรวมระหวางโรงเรียนและชุมชน หมายถึง โครงการหรือกิจกรรมสงเสริมสุขภาพที่ ดําเนินการรวมกันระหวางโรงเรียน ผูป กครอง และสมาชิกของชุมชน

ÇÑć¶ÆªøÍ’§ÃÝ เพื่อใหโรงเรียนไดมีการดําเนินโครงการ หรือกิจกรรมสงเสริมสุขภาพรวมกับภาคี ตาง ๆ ในชุมชน ตั้งแตเริ่มวิเคราะหสภาพและสาเหตุของปญหา รวมวางแผนในการ ดําเนินงาน รวมดําเนินการ รวมตรวจสอบทบทวน รวมแกไข พัฒนาและปรับปรุง

ÃÇfl÷’Ÿ´ÃŦŸ§∑Ñ≥÷flćø°flÚ∑fløÿÖ∑Éfl ●

28

มาตรฐานที่ 14 สถานศึกษาสงเสริมความสัมพันธและความรวมมือกับ ชุมชน ในการพัฒนาการศึกษา ● มาตรฐานที่ 20 ผูบริหารมีภาวะผูนําและมีความสามารถในการ บริหารจัดการ ● มาตรฐานที่ 27 ชุ ม ชน ผู ป กครอง มี ศั ก ยภาพในการสนั บ สนุนการจัดและพัฒนาการศึกษา

⌫

         ⌫  

áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

การดําเนินงานโครงการเพื่อสงเสริมสุขภาพในโรงเรียน อาจแบงการ ดําเนินงานไดเปน 3 ประเภท คือ ประเภทแรก โครงการ / กิจกรรมที่สามารถ ดําเนินการไดโดยการมีสวนรวมของบุคลากร/ผูเกี่ยวของภายในโรงเรียนเอง ประเภทที่สอง โครงการ / กิจกรรมที่สามารถบูรณาการเขาไปในหลักสูตรหรือ กิจกรรมพัฒนาผูเ รียน และประเภททีส่ าม คือโครงการ / กิจกรรมทีโ่ รงเรียนตอง ดําเนินการรวมกับชุมชน การเปดโอกาสใหชมุ ชนมีสว นรวมในโครงการ หรือ กิจกรรมดานสุขภาพ ของโรงเรียนก็เพือ่ ใหชมุ ชนไดมสี ว นรับรูก บั สถานการณ สุขภาพในพืน้ ที่ และเปน การปรับเปลีย่ นแนวความคิดใหสมาชิกของชุมชนเห็นวาสุขภาพเปนหนาทีข่ อง ทุกคนทีต่ อ งดูแลเอาใจใส ไมใชเปนหนาทีข่ องบุคคล หรือ หนวยงานใดหนวยงาน หนึ่งเทานั้น และการดําเนินงานจะสําเร็จไดตองทําทั้งที่โรงเรียน ในครอบครัว และชุมชน โครงการของโรงเรียนสงเสริมสุขภาพจึงควรมีคณะทํางาน ซึง่ ประกอบ ดวย ครู นักเรียน ผูป กครอง เจาหนาทีส่ าธารณสุข องคกรในชุมชนรวมกัน ดําเนิน การดังนี้

1. โครงการทีเ่ กีย่ วของกับสุขภาพเกิด จากการมีสว นรวมระหวางโรงเรียน และชุมชน 2. ชุมชนเขามามีสว นรวมในโครงการ อยางเปนระบบ 5 ขัน้ ตอนตอไปนี้ อยางนอย 1 โครงการ ● รวมวิเคราะหสภาพและสาเหตุ ของปญหา ● รวมวางแผน ● รวมดําเนินการ ● รวมตรวจสอบ ทบทวน (ประเมิน ภายใน) ● รวมแกไข พัฒนา ปรับปรุง

1. รวมวิเคราะหสภาพและสาเหตุของปญหา โดยศึกษาในรายละเอียดวาโครงการ / กิจกรรมทีจ่ ะดําเนินการนัน้ มีสภาพ และสาเหตุของปญหาเปนเชนไร ทั้งนี้อาจตองสํารวจขอมูล สารสนเทศ หรือ ปจจัยพื้นฐานของโรงเรียนและชุมชนเปนฐานในการวิเคราะห เพื่อใหไดมาซึ่ง สภาพและสาเหตุของปญหาทีแ่ ทจริง

29

áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

ตัวอยางเชน กรณีมีการระบาดของโรคไขเลือดออกอาจตองศึกษาวา สภาพทองถิน่ เอือ้ ตอการเปนแหลงเพาะพันธุย งุ ลายหรือไม ใน 2 - 3 ป ทีผ่ า นมา อัตราการระบาดของโรครุนแรงมากนอยเพียงใด สมาชิกในชุมชนมีความรูหรือ ความตระหนักในการปองกันการระบาดของโรคหรือไม ฯลฯ เพื่อเปนขอมูลใน การดําเนินงานขัน้ ตอ ๆ ไป

3. นักเรียนมีความพึงพอใจตอ โครงการรวมระหวางโรงเรียนและ ชุมชน 4. ประชาชนมีความพึงพอใจตอ โครงการรวมระหวางโรงเรียนและ ชุมชน

2. รวมวางแผน โรงเรียนควรกระตุน จูงใจใหชุมชนมีสวนรวมในการแสดงความคิดเห็น เพือ่ กําหนดเปาหมายสูงสุดทีต่ อ งการ วัตถุประสงคของโครงการ กลุม เปาหมาย ทีต่ อ งดําเนินการ กิจกรรมทีพ่ งึ กระทํา บุคคล / หนวยงานทีร่ บั ผิดชอบ และผล สัมฤทธิข์ องโครงการ เพือ่ ใหเกิดความชัดเจนในการปฏิบตั ิ

30

⌫

         ⌫  

áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

3. รวมดําเนินการ โดยทุ ก ฝ า ยที่ เ กี่ ย วข อ งปฏิ บั ติ ต ามบทบาทหน า ที่ ใ นแผน พร อ มทั้ ง ประชาสัมพันธการดําเนินงานทัง้ อยางเปนทางการและไมเปนทางการใหชมุ ชน ไดรบั ทราบ 4. รวมตรวจสอบ ทบทวน พัฒนาและปรับปรุง โดยประเมินผลการดําเนินงานทีผ่ า นมาอาจประเมินผลโดยการจัดเสวนา ประชาคมหมูบ า น สัมภาษณ หรือสํารวจความพึงพอใจของนักเรียนและชุมชน เพือ่ นําขอเสนอแนะทีไ่ ดรบั มาเปนแนวทางในการปรับปรุงแกไขกลวิธกี ารดําเนิน งานใหมีประสิทธิ์ภาพมากยิ่งขึ้น การทีน่ กั เรียน ครู บุคลากรในโรงเรียน และชุมชน มีสว นรวมในขัน้ ตอน ตาง ๆ จะชวยสรางความรูสึกที่ดีตอการดําเนินงานสงเสริมสุขภาพในโรงเรียน เกิดความรวมมือและการประชาสัมพันธใหรับรูการทํางานตาง ๆ เปนระยะ ๆ จะชวยสรางความรูส กึ พึงพอใจ ใหแกทกุ คนทีเ่ กีย่ วของ.

ˆÅČ¿èä´¦øÑ≥ 1. ผูปกครอง และสมาชิกของชุมชนมีสวนรวมในขั้นตอนตาง ๆ ของการ ดําเนินงานกอใหเกิดการเรียนรูเรื่องสุขภาพ นําไปสูเจตคติ และการ ปฏิบัติที่ถูกตองเหมาะสม 2. โรงเรียนและชุมชนไดเอื้อประโยชนตอกันในดานการใชทรัพยากรที่มี อยูใ หเกิดประโยชนตอ การสงเสริมสุขภาพ การแลกเปลีย่ นความรู ขอมูล ขาวสาร และการแลกเปลีย่ นขอคิดเห็นทีส่ รางสรรค 3. ปญหาสุขภาพไดรับการแกไข / ปรับปรุง อยางสอดคลองกับสภาพ ปญหาของแตละทองถิ่น 4. ผูปกครองและชุมชนเห็นประโยชนและเกิดความรูสึกรวมเปนเจาของ โครงการสงเสริมสุขภาพ กอใหเกิดความรวมมือกับโรงเรียนในดาน ตาง ๆ นําไปสูช มุ ชนเขมแข็งและการพัฒนาทีย่ งั่ ยืน 31

องคประกอบที่

4

∑flø¨Ñ´’fiè§áǴŦŸ÷ ãÚâø§àø¿‘ÚČ¿àè ŸÒŸé ćžŸ’Æ¢æfl˜

ÃÇfl÷◊÷fl‘ การจัดสิ่งแวดลอมในโรงเรียนที่เอื้อตอสุขภาพ หมายถึงการจัดการควบคุมดูแล ปรับปรุง ภาวะตาง ๆ และสิ่งแวดลอมของโรงเรียนใหอยูในสภาพที่ถูกสุขลักษณะเอื้อตอการเรียนรู สงเสริมสุขภาพกาย จิต และสังคมรวมถึงการปองกันโรคและอันตรายที่อาจเกิดขึ้นทั้งตอ นักเรียนและบุคลากรในโรงเรียน

ÇÑć¶ÆªøÍ’§ÃÝ 1. เพื่อใหสิ่งแวดลอมทางกายภาพของโรงเรียนเปนไปตามมาตรฐานสุขาภิบาล สิ่งแวดลอมในโรงเรียน 2. เพื่ อ กํ า หนดมาตรการควบคุ ม ดู แ ลสิ่ ง แวดล อ มของโรงเรี ย นให เ อื้ อ ต อ การเรียนรู สงเสริมสุขภาพกายและสุขภาพจิตของนักเรียนและบุคลากรใน โรงเรียน

ÃÇfl÷’Ÿ´ÃŦŸ§∑Ñ≥÷flćø°flÚ∑fløÿÖ∑Éfl ●

32

มาตรฐานที่ 3 ผูเรียนมีจิตสํานึกที่เห็นแกประโยชนสวนรวม อนุรักษและพัฒนาสิ่งแวดลอม ● มาตรฐานที่ 15 สถานศึกษามีการจัดสภาพแวดลอม ที่เอื้อตอการเรียนรูสงเสริมสุขภาพอนามัยและความ ปลอดภัยของผูเรียน ● มาตรฐานที่ 26 สถานศึกษามีอาคาร สถานที่ และสิ่งอํานวยความสะดวกตามเกณฑ

⌫

         ⌫  

องคประกอบนีป้ ระกอบดวย 2 สวนหลักทีต่ อ งดําเนินการ ไดแก 1. การจัดการ ควบคุม ดูแล ปรับปรุงสิง่ แวดลอมทางกายภาพใหถกู สุขลักษณะ 2. การจัดสิ่งแวดลอมทางสังคมในโรงเรียนที่มีผลตอสุขภาพจิตของนักเรียนและบุคลากร

1. ∑flø¨Ñ´∑flø ÃÇ≥ÃÆ÷ ´‚áÅ ªøÑ≥ªøƧ’fi§è áǴŦŸ÷Čfl§∑fl‘æfl˜ã◊¦¶∑‚ ’Æ¢ÅÑ∑ÉÙÍ áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

แนวทางดําเนินงานดานสิ่งแวดลอมทางกายภาพ การจัดสิ่งแวดลอมทางกายภาพใหถูกสุขลักษณะตามที่กําหนดไวใน มาตรฐานสุขาภิบาลสิง่ แวดลอม จะชวยใหนกั เรียนไดอยูอ าศัยในสิง่ แวดลอมที่ เหมาะสม เอือ้ ตอการมีสขุ ภาพดี เชน ปองกันการเกิดอุบตั เิ หตุ ไมมแี หลงน้าํ ขัง ซึ่งเปนการปองกันโรคไขเลือดออก ไมเปนแหลงอาศัยของสัตวนําโรคตาง ๆ เปนตน นอกจากนี้ ยังเปนตัวอยางทีด่ ดี า นสิง่ แวดลอมติดตัวนักเรียนไปทีบ่ า น กอใหเกิดพฤติกรรมสุขภาพทีด่ ตี อ ไปในอนาคต โรงเรียนมีแนวทางดําเนินการดานสิง่ แวดลอมทางกายภาพ ดังนี้ 1. ผูร บั ผิดชอบ (ตามทีโ่ รงเรียนมอบหมาย และ / หรือ รวมกับนักเรียน) สํารวจสิง่ แวดลอมทุกตนปการศึกษา โดยใช “แบบสํารวจสุขาภิบาล สิง่ แวดลอมในโรงเรียน” (ในภาคผนวก “เกณฑมาตรฐานการประเมิน โรงเรียนสงเสริมสุขภาพ”) 2. สรุ ป ผลการสํ า รวจเพื่ อ เสนอต อ ที่ ป ระชุ มคณะกรรมการส ง เสริ ม สุขภาพของโรงเรียน และผูบ ริหารโรงเรียนเพือ่ รวมกันหาแนวทางใน การแกไขปญหา 3. จัดทําแผนงาน / โครงการเพือ่ ปรับปรุงแกไขสิง่ แวดลอมในโรงเรียน ให เปนไปตามมาตรฐาน และประเมินซ้าํ เมือ่ สิน้ ปการศึกษา 4. ดําเนินการใหมกี ารสํารวจและทําลายแหลงลูกน้าํ ยุงลาย อยางนอย เดือนละ 1 ครัง้ โดยเฉพาะในฤดูฝน (ศึกษาเพิม่ เติมจากภาคผนวก นิยามศัพทของเอกสาร “เกณฑมาตรฐานการประเมินโรงเรียนสงเสริม สุขภาพ) และสามารถขอคําปรึกษาเรือ่ งการควบคุมโรคไขเลือดออก ไดจากเจาหนาทีส่ าธารณสุขทีม่ าใหบริการ ตัวอยางโครงการ/กิจกรรมดานการจัดสิง่ แวดลอมทีเ่ อือ้ ตอการมีสขุ ภาพดี เชน ● โครงการสนามเด็กเลนปลอดภัย ● โครงการมือปราบนอยตามรอยลูกน้ํา

1. มาตรฐานสุขาภิบาล สิง่ แวดลอม ในโรงเรียน 2. การเกิดอุบัติเหตุจากสิ่งแวดลอม ในโรงเรียน จนไมสามารถมาเรียน ได 3. รอยละของภาชนะทีพ่ บลูกน้าํ ใน โรงเรียน

33

2. ∑flø¨Ñ´’fi§è áǴŦŸ÷Čfl§’ѧÃ÷ãÚâø§àø¿‘ÚČ¿÷è ˆ¿ ÅćžŸ’Æ¢æfl˜¨fić¢Ÿ§ÚÑ∑àø¿‘ÚáÅÍ≥ÆÃÅfl∑ø áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

แนวทางดําเนินงานดานสิ่งแวดลอมทางสังคมในโรงเรียน สิ่งแวดลอมทางสังคมมีผลตอสุขภาพจิตของทุกคนในโรงเรียนและ สะทอนออกมาเปนความรูส กึ พึงพอใจ บรรยากาศทางสังคมทีด่ เี กิดขึน้ จากการ ที่สมาชิกในสังคมมีสวนรวมในกิจกรรมตาง ๆ ในโรงเรียน การเปดโอกาสให นักเรียนมีสว นรวมนอกจากจะชวยใหการทํางานตาง ๆ สอดคลองกับความตอง การของนักเรียนแลวยังชวยใหนกั เรียนเกิดเจตคติทดี่ ตี อ เรือ่ งสุขภาพและสงเสริม ใหเกิดพฤติกรรมสุขภาพที่ดีติดตัวตอไป แนวทางการสงเสริมดานสิ่งแวดลอม ทางสังคมมีดงั นี้ 1. สนับสนุนใหนักเรียนมีสวนรวมเปนคณะทํางาน / คณะกรรรมการ ตาง ๆ ในโรงเรียน รวมกับครู และกรรมการจากภายนอกโดยเฉพาะ เรือ่ งเกีย่ วกับสุขภาพ ซึง่ เปนเรือ่ งทีใ่ กลตวั นักเรียน 2. สนับสนุนกิจกรรมชุมนุมของนักเรียน เชน การจัดสถานที่ใหเปนที่ ตัง้ ชุมนุม สนับสนุนงบประมาณแกชมุ นุม 3. เปดโอกาสใหนกั เรียนทีร่ วมกลุม กันทํางานตาง ๆ ไดเสนอผลงาน หรือ กิจกรรมทีท่ าํ ใหเปนทีร่ บั รูต อ สมาชิกในโรงเรียน

34

4. นักเรียนมีความพึงพอใจตอ บรรยากาศภายในโรงเรียน

⌫

         ⌫  

2. ∑flø¨Ñ´’fi§è áǴŦŸ÷Čfl§’ѧÃ÷ãÚâø§àø¿‘ÚČ¿÷è ˆ¿ ÅćžŸ’Æ¢æfl˜¨fić¢Ÿ§ÚÑ∑àø¿‘ÚáÅÍ≥ÆÃÅfl∑ø (ćžŸ) áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

4. ใหนกั เรียนมีสว นรวมในการทํากิจกรรมดานสุขภาพ หรือ การพัฒนา คุณภาพชีวติ ทีโ่ รงเรียนจัดขึน้ อยางสม่าํ เสมอ 5. จัดใหมกี จิ กรรมสังสรรครว มกันระหวาง ครู นักเรียน ผูป กครองและ สมาชิกในชุมชน ตัวอยางโครงการ / กิจกรรมเพือ่ สงเสริมสิง่ แวดลอมทางสังคม เชน ● โครงการผูป  กครองเยีย่ มชมโรงเรียนลูก ● โครงการกีฬาเชือ ่ มสามัคคีโรงเรียน - ชุมชน ● โครงการครูเยีย ่ มบานศิษย

ˆÅČ¿èä´¦øÑ≥ 1. โรงเรียนมีสิ่งแวดลอมที่สะอาด สวยงาม เปนที่นารื่นรมยแกผูที่อยูใน โรงเรียนและผูเขามาพบเห็น 2. นักเรียนและบุคลากรในโรงเรียนไดดําเนินชีวิตในสิ่งแวดลอมที่เอื้อ ตอสุขภาพ 3. นักเรียนไดเรียนรูถึงการจัดสิ่งแวดลอมที่ถูกตอง ปลูกฝงสุขนิสัยและ เสริมสรางพฤติกรรมดานอนามัยสิ่งแวดลอมที่ดีตั้งแตวัยเรียน 4. ผูปกครองและสมาชิกในชุมชนไดรวมกันพัฒนาสิ่งแวดลอม เปนการ ปลูกจิตสํานึกทีม่ คี ณ ุ คาตอสังคม และเกิดความตืน่ ตัวทีจ่ ะรวมมือในการ อนุรักษและพัฒนาสิ่งแวดลอม 5. ทุกคนอยูรวมกันในโรงเรียนดวยบรรยากาศแหงมิตรภาพเปนกันเอง และใหเกียรติซึ่งกันและกัน

35

5

องคประกอบที่

≥øfi∑fløŸÚfl÷Ñ‘ âø§àø¿‘Ú

ÃÇfl÷◊÷fl‘ บริการอนามัยโรงเรียน หมายถึง การที่โรงเรียนจัดใหมีบริการสุขภาพขั้นพื้นฐานที่จําเปน สําหรับนักเรียนทุกคน ไดแก การเฝาระวังภาวะสุขภาพ การตรวจสุขภาพ และการรักษาพยาบาล เบื้องตนในโรงเรียน

ÇÑć¶ÆªøÍ’§ÃÝ เพือ่ ใหนกั เรียนไดรบั การตรวจสุขภาพ การเฝาระวังภาวะสุขภาพ การปองกันโรค และการรักษาพยาบาลเบือ้ งตนจากครู และเจาหนาทีส่ าธารณสุข

ÃÇfl÷’Ÿ´ÃŦŸ§∑Ñ≥÷flćø°flÚ∑fløÿÖ∑Éfl ●

36

มาตรฐานที่ 10 ผูเ รียนมีสขุ นิสยั สุขภาพกาย และสุขภาพจิตทีด่ ี ● มาตรฐานที่ 18 สถานศึกษาจัดกิจกรรมและการเรียนการสอนโดย เนนผูเรียนเปนสําคัญ

⌫

         ⌫  

áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ ãÚâø§àø¿‘ÚøÍ´Ñ≥ªøͶ÷ÿÖ∑Éfl (≤žÇ§≤ÑÚé Č¿è 1 - 2) องคประกอบนีป้ ระกอบดวย 3 สวนหลักทีต่ อ งดําเนินการไดแก 1. การตรวจสุขภาพนักเรียน 2. การเฝาระวังภาวะสุขภาพ 3. การจัดบริการรักษาพยาบาลเบื้องตน

1. ∑fløćøǨ’Æ¢æfl˜ÚÑ∑àø¿‘Ú áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ แนวทางดําเนินงานเรือ่ ง “การตรวจสุขภาพนักเรียน” 1. ครูอนามัย ประสานงานกับเจาหนาทีส่ าธารณสุขทีส่ ถานีอนามัย หรือ โรงพยาบาลทีร่ บั ผิดชอบโรงเรียน เพือ่ วางแผน และนัดหมายวันเวลา เขาบริการ 2. ครูอนามัยประสานงานกับครูประจําชั้นนักเรียนชั้น ป.1 - ป.4 เพื่อ ชั่งน้ําหนัก / วัดสวนสูง, ประเมินภาวะการเจริญเติบโต, ทดสอบ สายตาโดยใช E Chart แลวลงบันทึกในบัตรสุขภาพ (สศ. 3) ไวให เรียบรอยกอนกําหนดวันที่เจาหนาที่สาธารณสุขเขาใหบริการตรวจ สุขภาพ ทัง้ นีโ้ ดยใหผนู าํ นักเรียนมีสว นรวมในการดําเนินงานดังกลาว 3. จัดเตรียมสถานที่ นํานักเรียนเขารับบริการตรวจสุขภาพ อํานวย ความสะดวก ในขณะที่เจาหนาที่สาธารณสุขตรวจสุขภาพนักเรียน (ทัง้ นีเ้ จาหนาที่ ฯ จะเขาตรวจสุขภาพอยางนอยปละ 1 ครัง้ )

ćÑÇ≤¿éÇÑ´ การตรวจสุขภาพนักเรียน 1. นักเรียนชัน้ ป.5 ขึน้ ไปตรวจ สุขภาพดวยตนเอง โดยใชแบบ บันทึกการตรวจสุขภาพดวยตนเอง ภาคเรียนละ 1 ครัง้ 2. นักเรียนชัน้ ป.1 - ป.4 ไดรบั การ ตรวจสุขภาพโดยบุคลากร สาธารณสุข หรือครูอนามัย อยางนอยปละ 1 ครัง้

สําหรับนักเรียนชัน้ ป. 5 ขึน้ ไปใหดาํ เนินการ ดังนี้ 1. ประสานกับเจาหนาที่สาธารณสุขเพื่อขอรับแบบบันทึกการตรวจ สุขภาพดวยตนเอง สําหรับนักเรียนชัน้ ป. 5 ทุกคนในตนปการศึกษา (หรือโรงเรียนจัดซื้อเอง) 2. ใหสงตอแบบบันทึก ฯ นี้ตามตัวนักเรียนขึ้นไปทุกชั้น ควบคูไปกับ บัตรสุขภาพ (สศ.3) เมื่อนักเรียนออกจากโรงเรียนให สงมอบแก ผูปกครองเพื่อสงตอใหโรงเรียนใหมตอไปจนกระทั่ง นักเรียนจบชั้น ม.6

37

1. ∑fløćøǨ’Æ¢æfl˜ÚÑ∑àø¿‘Ú (ćžŸ) áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ 3. ครูอนามัยประสานงานกับครูประจําชั้นหรือครูที่ปรึกษา เพื่อให นักเรียนชัน้ ป.5 ขึน้ ไปตรวจสุขภาพตนเอง ตามรายการตาง ๆ ทีร่ ะบุ ในแบบบันทึก ฯ และลงบันทึกการตรวจตนเองไวทกุ ครัง้ ใหดาํ เนินการ เทอมละ 1 ครัง้ 4. ครูประจําชั้น / ครูที่ปรึกษา แนะนํานักเรียนที่มีปญหาสุขภาพใหไป รับบริการทีส่ ถานบริการสุขภาพโดยใชสทิ ธิตามโครงการหลักประกัน สุขภาพ (30 บาทรักษาทุกโรค) หรือ รวบรวมรายชื่อนักเรียนและ สงตัวไปรับบริการเวลาที่เจาหนาที่สาธารณสุขเขามาใหบริการใน โรงเรียน

38

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

⌫

         ⌫  

2. ∑fløàıłfløÍÇѧæflÇÍ’Æ¢æfl˜ áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ แนวทางดําเนินงานเรือ่ ง “การเฝาระวังภาวะสุขภาพ” การเฝาระวังภาวะสุขภาพ เปนการเก็บรวบรวมขอมูลตาง ๆ เกี่ยวกับ ภาวะสุขภาพเปนระยะ ๆ เพือ่ ประเมินวาสุขภาพของนักเรียนเปนอยางไร ตอง การแกไขหรือไม ทัง้ นีเ้ พือ่ จะ ไดดาํ เนินการชวยเหลือตอไป การเฝาระวังภาวะสุขภาพสําหรับนักเรียนตาม ตัวชีว้ ดั ที่ 3 - ตัวชีว้ ดั ที่ 12 เปนการดําเนินงานทีต่ อ เนือ่ งจาก “การตรวจสุขภาพนักเรียน” ซึง่ จําแนกเปนตัว ชี้วัดที่โรงเรียนดําเนินการเองทั้งหมด ไดแก การทดสอบสายตา สวนตัวชี้วัด อืน่ ๆ โรงเรียนดําเนินการรวมกับเจาหนาทีส่ าธารณสุข ขณะเขาไปตรวจสุขภาพ มีแนวทางดําเนินการ ดังนี้ 1. ทดสอบสายตา ปละ 1 ครัง้ ในตนปการศึกษา นักเรียนชัน้ ป.1 - ป.4 ครูประจําชัน้ จะเปนผูท าํ การทดสอบสายตานักเรียน หรือมอบหมาย ใหผูนํานักเรียนฯเปนผูดําเนินการ นักเรียนชั้น ป.5 ขึ้นไปสามารถ ทดสอบสายตาตนเองได โดยจับคูกับเพื่อนแลวสลับกันทดสอบ แต ทัง้ นีค้ วรอยูใ นความดูแลแนะนําของครูอนามัย ครูประจําชัน้ หรือผูน าํ นักเรียน ฯ ซึ่งไดผานการอบรมมาแลว บันทึกผลการทดสอบไวใน บัตรสุขภาพ (สศ.3) หรือแบบบันทึกการตรวจสุขภาพดวยตนเอง 2. ตัวชี้วัดที่ 4 - 7 เปนการตรวจสุขภาพ โดยเจาหนาที่สาธารณสุข สําหรับนักเรียนชั้น ป.1 - ป.4 สําหรับนักเรียนชั้น ป.5 - ม. 6 ให นักเรียนตรวจตนเอง ภายใตการดูแลของครูอนามัยและเจาหนาที่ สาธารณสุข

ćÑÇ≤¿éÇÑ´ การเฝาระวังภาวะสุขภาพ 3. นักเรียนไดรบั การทดสอบสายตา ปละ 1 ครัง้ 4. นักเรียนชัน้ ป.1 ไดรบั การทดสอบ การไดยนิ ดวยเครือ่ งตรวจการ ไดยนิ 5. นักเรียนไดรบั การตรวจสุขภาพ ชองปากโดยบุคลากรสาธารณสุข ปละ 1 ครัง้ 6. นักเรียนไมมฟี น แทผุ (ฟนทีไ่ ดรบั การอุดหรือแกไขแลวถือวาไมผุ) 7. นักเรียนไมมภี าวะเหงือกอักเสบ 8. นักเรียนชัน้ ป.1 ไดรบั การฉีดวัคซีน หัดเยอรมัน คางทูม (MMR) 9. นักเรียนชัน้ ป.1 ทีไ่ มเคยไดรบั วัคซีนปองกันวัณโรค (BCG) หรือเคยไดรับแตไมมีรองรอยให เห็นไดรบั การฉีดวัคซีน BCG

39

2. ∑fløàıłfløÍÇѧæflÇÍ’Æ¢æfl˜ (ćžŸ) áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ 3. การทดสอบการไดยนิ (ตัวชีว้ ดั ที่ 4) เปนการตรวจคัดกรองเบือ้ งตนเพือ่ คนหาความผิดปกติของการไดยนิ ทดสอบเฉพาะในนักเรียนชัน้ ป. 1 ทุกคน ดําเนินการโดยเจาหนาที่สาธารณสุข โรงเรียนควรจัดเตรียม หองตรวจที่ไมมีเสียงรบกวนให 4. ตรวจสุขภาพชองปาก (ตัวชี้วัดที่ 5 - 7) โดยเจาหนาที่สาธารณสุข ตรวจนักเรียนชัน้ ป.1 - ป.4 เพือ่ คนหาความผิดปกติในชองปาก เชน ฟนผุ เหงือกอักเสบ สวนนักเรียนชัน้ ป. 5 - ม. 6 ใหตรวจตนเองเมือ่ พบความผิดปกติใหครูประจําชั้น หรือครูที่ปรึกษาสงตัวไปขอคํา แนะนําจากเจาหนาทีส่ าธารณสุขขณะเขามาใหบริการ 5. การสรางเสริมภูมคิ มุ กันโรค (ตัวชีว้ ดั ที่ 8 - 12) เจาหนาทีส่ าธารณสุข เปนผูใ หบริการ โดยครูอนามัยและโรงเรียน ใหความรวมมือ ดังนี้ ● แจงผูปกครองรับทราบ ● นัดหมายวันกับเจาหนาทีส ่ าธารณสุข ● จัดเตรียมนักเรียนทีต ่ อ งฉีดวัคซีน ● ประสานงานกับครูประจําชัน ้ เพือ่ ใหมาดูแลนักเรียนขณะ ฉีดวัคซีน และหลังฉีดวัคซีน

40

ćÑÇ≤¿éÇÑ´ 10. นักเรียนชัน้ ป.1 ไดรบั การฉีดวัคซีน ปองกันโรคคอตีบ บาดทะยัก (dT) และวัคซีนปองกันโรคโปลิโอ (OPV) กระตุน 11. นักเรียนชัน้ ป.1 ทีไ่ มเคยไดรบั การ ฉีดวัคซีนปองกันโรคคอตีบ บาดทะยัก ไอกรน (DTP) หรือ เคยไดรบั มานอยกวา 4 ครัง้ ไดรบั การฉีดวัคซีน dT 2 ครัง้ 12. นักเรียนชัน้ ป.6 ไดรบั การฉีดวัคซีน dT กระตุน

⌫

         ⌫  

3. ∑flø¨Ñ´≥øfi∑fløøÑ∑Éfl˜‘fl≥flÅà≥ÒŸé §ć¦Ú áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ แนวทางดําเนินงานเรือ่ ง “การจัดบริการรักษาพยาบาลเบือ้ งตน” หองพยาบาลโรงเรียนและบริการรักษาพยาบาลเบือ้ งตนสําหรับนักเรียน ถือไดวาเปนบริการสุขภาพพื้นฐานที่โรงเรียนทุกแหงจัดใหแกนักเรียนอยูแลว โรงเรียนโดยครูอนามัยหรือครูพยาบาล ควรมีบทบาทหนาที่ในการดูแลเรื่อง การจัดบริการรักษาพยาบาลเบือ้ งตน ดังนี้ 1. จัดหายาและเวชภัณฑทจี่ าํ เปนสําหรับหองพยาบาลใหเพียงพอ โดย พิจารณาตามสภาพปญหาการเจ็บปวยของนักเรียน และบุคลากร ในโรงเรียน (อานรายละเอียดในภาคผนวกนิยามศัพท “ยาและ เวชภัณฑที่จําเปน” ในหนังสือเกณฑมาตรฐานการประเมินโรงเรียน สงเสริมสุขภาพ) 2. ครูประจําชั้น / ครูที่ปรึกษาสงตอนักเรียนที่เจ็บปวยไปรับบริการที่ หองพยาบาล 3. ครูประจําชัน้ / ครูทปี่ รึกษาสงตอนักเรียนทีต่ รวจสุขภาพตนเองพบวา มี ป ญ หาสุ ข ภาพหรื อ ความเจ็ บ ป ว ยไปขอรั บ คํ า แนะนํ า จากห อ ง พยาบาล 4. ครูอนามัย / ครูพยาบาลใหการดูแลรักษาเบื้องตนแกนักเรียนและ บุคลากรทีเ่ จ็บปวยหรือมีปญ  หาสุขภาพ 5. ครูอนามัย / ครูพยาบาลสงตอนักเรียนหรือบุคลากร ที่เจ็บปวยเกิน ขอบเขตการบริการของหองพยาบาลไปรับบริการที่สถานีอนามัย หรือโรงพยาบาลในพื้นที่รับบริการตามสิทธิในโครงการหลักประกัน สุขภาพถวนหนา(ขอคําแนะนําเรื่องนี้ไดจากเจาหนาที่สาธารณสุข ทีด่ แู ลโรงเรียน)

ćÑÇ≤¿éÇÑ´ การจัดบริการรักษาพยาบาล เบื้องตน 13. มียาและเวชภัณฑทจี่ าํ เปนในการ ดูแลรักษาพยาบาลเบื้องตน 14. นักเรียนทีม่ ปี ญ  หาสุขภาพไดรบั การชวยเหลือ 15. นักเรียนและบุคลากรทีเ่ จ็บปวย เกินขอบเขตการบริการของหอง พยาบาล เชน ภาวะโลหิตจาง จากการขาดธาตุเหล็ก คอพอก จากการขาดสารไอโอดีน ฯลฯ ไดรับการสงตอเพื่อการรักษา

41

áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚãÚâø§àø¿‘ÚøÍ´Ñ≥÷ÑÊ‘÷ÿÖ∑Éfl (≤žÇ§≤ÑÚé Č¿è 3 - 4) ตัวชีว้ ดั ตามองคประกอบนีส้ าํ หรับโรงเรียนระดับมัธยมศึกษามีนอ ยกวาโรงเรียนประถมศึกษา เพราะปญหา สุขภาพที่ตองดูแลมีนอยลง และนักเรียนสามารถดูแลสุขภาพตนเองไดแลว กิจกรรมสวนใหญจึงเนนใหนักเรียน ตรวจสุขภาพและดูแลสุขภาพตนเอง แตควรอยูภ ายใตคาํ แนะนําของครูทปี่ รึกษาและครูพยาบาล เมือ่ มีปญ  หาจึงไป ขอรับบริการจากหองพยาบาล แนวทางดําเนินงานมีดงั นี้ áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ 1. โรงเรียน / ครูทปี่ รึกษาติดตามทวงถามแบบบันทึกการตรวจสุขภาพ ดวยตนเอง จากนักเรียนทีเ่ ขาใหมทกุ คน 2. ทุกตนเทอม ครูอนามัยประสานงานกับครูทปี่ รึกษาเพือ่ ใหนกั เรียนได ตรวจสุขภาพตนเองตามรายการทีร่ ะบุไวในแบบบันทึก ฯ 3. ครู อ นามั ย ประสานงานกั บ ครู ที่ ป รึ ก ษาเพื่ อ ให นั ก เรี ย นทุ ก คนได ทดสอบสายตาตนเองอยางนอยปละ 1 ครัง้ ซึง่ สามารถทําไปพรอมๆ กับการตรวจสุขภาพตนเอง 4. ครูอนามัยควรมอบหมายหนาทีต่ า ง ๆ ใหนกั เรียนแกนนําดานสุขภาพ ทีไ่ ดรบั การอบรม เชน ผูน าํ ยสร. นักเรียน จากชมรม To Be Number One ฯลฯ มาชวยงานหองพยาบาล และชวยดูแลเพือ่ น ๆ ในการทํา กิจกรรมตาง ๆ ดานสุขภาพ 5. จัดหายาและเวชภัณฑทจี่ าํ เปนสําหรับหองพยาบาลใหเพียงพอ โดย พิจารณาตามสภาพปญหาการเจ็บปวยของนักเรียน และบุคลากรใน โรงเรียน (อานรายละเอียดในภาคผนวก นิยามศัพท “ยาและเวชภัณฑ ที่จําเปน” ในหนังสือเกณฑมาตรฐานการประเมินโรงเรียนสงเสริม สุขภาพ)

42

ćÑÇ≤¿éÇÑ´ 1. นักเรียนชัน้ ม.1 ขึน้ ไป ตรวจ สุขภาพดวยตนเอง โดยใชแบบ บันทึกการตรวจสุขภาพดวยตนเอง ภาคเรียนละ 1 ครัง้ 2. นักเรียนไดรบั การทดสอบสายตา ปละ 1 ครัง้ 3. มียาและเวชภัณฑ ทีจ่ าํ เปนในการ ดูแลรักษาพยาบาลเบื้องตน 4. นักเรียนทีม่ ปี ญ  หาสุขภาพไดรบั การชวยเหลือ 5. นักเรียนและบุคลากรทีเ่ จ็บปวย เกินขอบเขตการบริการของหอง พยาบาลไดรบั การสงตอเพือ่ การ รักษา

⌫

         ⌫  

áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

6. ครูประจําชั้น / ครูที่ปรึกษาสงตอนักเรียนที่เจ็บปวย หรือ นักเรียน ทีต่ รวจสุขภาพตนเองพบวามีปญ  หาสุขภาพไป ขอรับคําแนะนําหรือ ขอรับบริการทีห่ อ งพยาบาล 7. ครูอนามัย / ครูพยาบาลใหการดูแลรักษาเบื้องตนแกนักเรียนและ บุคลากรที่เจ็บปวยหรือมีปญหาสุขภาพ และสงตอนักเรียนหรือ บุ ค ลากรที่ เ จ็ บ ป ว ยเกิ น ขอบเขตการบริ ก ารของห อ งพยาบาลไป รับบริการทีส่ ถานีอนามัยหรือโรงพยาบาลในพืน้ ทีร่ บั บริการตามสิทธิ ในโครงการหลักประกันสุขภาพถวนหนา (ขอคําแนะนําเรือ่ งนีไ้ ดจาก เจาหนาทีส่ าธารณสุขทีด่ แู ลโรงเรียน)

ˆÅČ¿èä´¦øÑ≥ 1. นักเรียนทุกคนไดรบั การตรวจและเฝาระวังปญหาสุขภาพ และไดรบั การ ชวยเหลือในรายที่มีปญหาสุขภาพ 2. นักเรียนไดรบั บริการสุขภาพทีเ่ หมาะสมตามวัย ไดรว มกิจกรรมสงเสริม สุขภาพพืน้ ฐานทีจ่ าํ เปนกอใหเกิดความตระหนัก และเห็นความสําคัญ ในการดูแลสุขภาพของตนเอง

43

6

องคประกอบที่

’Æ¢ÿÖ∑Éfl ãÚâø§àø¿‘Ú

ÃÇfl÷◊÷fl‘ สุขศึกษาในโรงเรียน หมายถึง การทีโ่ รงเรียนจัดกิจกรรมสุขศึกษาทัง้ ในหลักสูตรการศึกษา และ ผานทางกิจกรรมพัฒนาผูเ รียน เพือ่ มุง ใหนกั เรียนเกิดการเรียนรู และมีการฝกปฏิบตั ทิ นี่ าํ ไปสูก ารมี พฤติกรรมสุขภาพที่เหมาะสมตอการมีสุขภาพดี

ÇÑć¶ÆªøÍ’§ÃÝ 1. เพือ่ ใหเด็กวัยเรียนและเยาวชนมีทกั ษะสุขภาพ (Health Skills) และทักษะชีวติ (Life Skills) 2. เพือ่ ใหเด็กวัยเรียนและเยาวชนมีพฤติกรรมสุขภาพทีเ่ หมาะสมติดตัวไปสูว ยั ผูใ หญ

ÃÇfl÷’Ÿ´ÃŦŸ§∑Ñ≥÷flćø°flÚ∑fløÿÖ∑Éfl ●

44

มาตรฐานที่ 10 ผูเ รียนมีสขุ นิสยั สุขภาพกาย และสุขภาพจิตทีด่ ี ● มาตรฐานที่ 11 ผูเ รียนปลอดจากสิง ่ เสพติดใหโทษและมอมเมา ● มาตรฐานที่ 18 สถานศึกษาจัดกิจกรรมการเรียนการสอนโดยเนนผู เรียนเปนสําคัญ ● มาตรฐานที่ 22 ครูมีความสามารถในการจัดการเรียนการ สอนอยางมีประสิทธิภาพ และเนนผูเ รียนเปนสําคัญ ● มาตรฐานที่ 23 ครูมค ี วามสามารถในการแสวงหาความรู คิดวิเคราะห และสรางองคความรูเพื่อพัฒนาการเรียน การสอน

⌫

         ⌫  

áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ ãÚâø§àø¿‘ÚøÍ´Ñ≥ªøͶ÷ÿÖ∑Éfl (≤žÇ§≤ÑÚé Č¿è 1 - 2) แนวทางดําเนินงานในองคประกอบนีม้ ี 2 สวน คือ การใหความรูแ ละสรางเสริมเจตคติตามสุขบัญญัติ แหงชาติ และการฝกปฏิบตั ิ เพือ่ ใหเกิดทักษะทีจ่ าํ เปน ซึง่ สอดคลองกับสุขบัญญัติ áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ สุขบัญญัติแหงชาติทั้ง 10 ประการ ถูกกําหนดขึ้นเพื่อเปนแนวทางให ประชาชนปฏิบตั เิ พือ่ การมีสขุ ภาพดีทงั้ สุขภาพรางกาย สุขภาพจิต และสุขภาพ ทางสังคม การสอนเรือ่ งนีต้ งั้ แตวยั เด็ก จะชวยใหงา ยทีจ่ ะปลูกฝงเรือ่ งดังกลาว จนเกิดการปฏิบตั เิ ปนประจํากลายเปนพฤติกรรมสุขภาพติดตัวไปตลอดชีวติ เมื่ อ พิ จ ารณารายละเอี ย ดของสุ ข บั ญ ญั ติ แ ห ง ชาติ ทั้ ง 10 ประการ จะเห็นไดวามีความเกี่ยวของกับมาตรฐานการศึกษาตาง ๆ ในกลุมสาระ การเรี ย นรู สุ ข ศึ ก ษาและพลศึ ก ษาทั้ ง 5 กลุ ม สาระจึ ง เป น เรื่ อ งง า ยที่ ค รู จ ะ จัดกิจกรรมการเรียนรูโดยบูรณาการกับหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน โดยมี แนวทางดําเนินงาน ดังนี้ 1. วางแผนการจัดการเรียนรูสุขบัญญัติแหงชาติใหนักเรียน ชั้นตาง ๆ โดยการวิเคราะหวาสุขบัญญัติขอใดสอดคลอง กับมาตรฐานการ เรียนรูช ว งชัน้ ใด 2. การพิจารณาวาเนื้อหาของสุขบัญญัติขอใดจะสอนในระดับชั้นไหน ใหพิจารณาจากสาระการเรียนรูรายชั้นป ที่กระทรวงศึกษาธิการจัด ทําไว หรือตามความคิดเห็นของคณะกรรมการจัดทําหลักสูตรสถาน ศึกษาของโรงเรียน แตละแหง 3. การจัดกิจกรรมการเรียนรูส ขุ บัญญัตแิ หงชาติควรเปน การจัดกิจกรรม การเรียนรูท เี่ นนการสรางทักษะ (Skill-based Health Education) ซึง่ มีหลักการจัดกิจกรรมการเรียนรู ดังนี้ ● ความรูห  รือเจตคติทคี่ รูนาํ ไปสอนจะตองทําใหเกิด การปฏิบตั ิ เชน สอนขั้นตอนการแปรงฟนที่ถูกตองจบแลวจะตองมีการสาธิตให นักเรียนเห็นขัน้ ตอนตาง ๆ แลวใหนกั เรียนไดทดลองปฏิบตั จิ นครู มัน่ ใจวานักเรียนทําถูกตอง สามารถกลับไปทําดวยตนเองทีบ่ า น ได

ćÑÇ≤¿éÇÑ´ 1. นักเรียนไดรับความรูความเขาใจ และสรางเสริมเจตคติตาม สุขบัญญัตแิ หงชาติ 10 ประการ (สุขบัญญัตแิ หงชาติ 10 ประการไดแก 1. ดูแลรักษารางกายและของใชให สะอาด 2. รักษาฟนใหแข็งแรง และแปรงฟน ทุกวันอยางถูกตอง 3. ลางมือใหสะอาดกอนกินอาหาร และหลังการขับถาย 4. กินอาหารสุก สะอาด ปราศจาก สารอันตราย และหลีกเลีย่ งอาหาร รสจัด สีฉดู ฉาด 5. งดบุหรี่ สุรา สารเสพติด การพนัน และการสําสอนทางเพศ 6. สรางความสัมพันธในครอบครัวให อบอุน 7. ปองกันอุบัติภัยดวยการไมประมาท 8. ออกกําลังกายสม่าํ เสมอ และตรวจ สุขภาพประจําป 9. ทําจิตใจใหรา เริง แจมใสอยูเ สมอ และ 10.มีสาํ นึกตอสวนรวม รวมสรางสรรค สังคม)

45

áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ ●

●

46

บางเรื่องที่ตองการตอกย้ําใหเกิดเจตคติที่มั่นคง เชน การสราง ความตระหนักภัยจากสารเสพติด การมีสาํ นึกตอสวนรวม ครูควร ใชวธิ กี ารสอนโดยใชสอื่ หรือกรณีศกึ ษาทีเ่ กิดขึน้ จริง ๆ ในชุมชน หรือสังคมมาอานใหนักเรียนฟงแลวเปดโอกาสใหนักเรียนได แสดงความคิดเห็นในประเด็นที่เปนผลกระทบตอสุขภาพและ ความปลอดภัยตอชีวติ คุณคาของการกระทํานัน้ ๆ ตอจิตใจของ นักเรียน ตอความผูกพันในครอบครัว ตอสังคม เปนตน สร า งป จ จั ย สนั บ สนุ น หรื อ จู ง ใจให เ กิ ด การปฏิ บั ติ จ ริ ง และทํ า ตอไปเรือ่ ย ๆ จนเปนนิสยั หรือ เพือ่ ใหละเวนการปฏิบตั บิ างเรือ่ ง อาจเปนรางวัลตอบแทนการลงโทษ กฎระเบียบ เชน - ทํ า สมุ ด บั น ทึ ก กิ จ กรรมแปรงฟ น (อาจรวมเรื่ อ งการดู แ ล ความสะอาดรางกายอืน่ ๆ) ทีท่ าํ ทีบ่ า น หรือทีโ่ รงเรียน แลวให ผูป กครองหรือเพือ่ นชวยตรวจสอบความสะอาด ลงลายมือชือ่ เปนหลักฐาน ครูตรวจสมุดทุกวันแลวใหรางวัลทางจิตใจ เชน ใหดาว ใหแตม เปนตน

ćÑÇ≤¿éÇÑ´ 2. นักเรียนเคยไดรบั การฝกทักษะใน เรื่องตอไปนี้ ● การสระผม ● การลางมือ ● การเลือกซือ ้ อาหาร ● การไมกน ิ อาหารทีม่ สี าร อันตราย ● การหลีกเลีย ่ งสารเสพติด ● การปองกันอุบต ั เิ หตุ อุบตั ภิ ยั ● การหลีกเลีย ่ งการพนัน การเทีย่ วกลางคืน ● การจัดการกับความเครียด ● ความปลอดภัยในชีวิตและการ ถูกลวงละเมิดทางเพศ

⌫

         ⌫  

áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ - ผลัดเปลีย่ นกันตรวจความสะอาดรางกายสัปดาหละ 1 วัน เพือ่ กระตุน ใหนกั เรียนดูแลความสะอาดของตนเองอยางสม่าํ เสมอ - ใหนักเรียนมีสวนรวมกําหนดกฎระเบียบปฏิบัติของหองเรียน เชน จัดอาสาสมัครชวยดูแลเรื่องการแปรงฟนหลังอาหาร กลางวัน การเขาแถวลางมือกอนรับประทานอาหาร ฯลฯ - การชักชวนนักเรียนใหรว มลงนามประกาศปฏิญญาวา “จะไม กินขนมถุง จะไมดื่มน้ําอัดลม จะไมเกี่ยวของกับสารเสพติด” เปนตน - กํ า หนดบทลงโทษ เช น ชั ก ชวนให นั ก เรี ย นในห อ งร ว มกั น กําหนดบทลงโทษถานักเรียนคนหนึง่ คนใดยุง เกีย่ วกับการพนัน หรือ สารเสพติดจัดใหมอี าสาสมัครชวยกันสอดสองดูแล และ ควบคุมกันเอง เปนตน

ćÑÇ≤¿éÇÑ´ 3. นักเรียนแปรงฟนอยางถูกวิธี 4. นักเรียนไมเปนเหา

47

áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ ●

●

●

●

48

จัดใหมปี จ จัยทีเ่ อือ้ ใหเกิดความสะดวกตอการปฏิบตั ิ ทักษะนัน้ ๆ เชน - จัดหาอางลางมือไวบริเวณโรงอาหาร - ควบคุมตรวจสอบการจําหนายอาหารเพื่อใหเปนโรงอาหารที่ ปลอดภัยตอสุขภาพ - จัดทีส่ าํ หรับแขวนแกวน้าํ สวนตัวของทุกคนไวหลังหอง - จัดเตรียมสถานทีส่ าํ หรับแปรงฟนหลังอาหาร - จั ด เวลาว า งจากการเรี ย นไว สํ า หรั บ นั ก เรี ย นจั บ คู กั น ตรวจ ความสะอาดรางกาย ตรวจเหา หรือ ตรวจสุขภาพตัวเองดวย วิธงี า ย ๆ - ติดประกาศเตือนเรื่องการเลือกซื้ออาหาร การไมซื้ออาหารที่ เปนอันตรายตอสุขภาพ บริเวณใกล ๆ โรงอาหาร - ติดประกาศ “หามสูบบุหรี”่ “เขตปลอดการพนัน” ไวทวั่ บริเวณ โรงเรียน - จัดตีเสนทางขึน้ ลงบันไดไวใหเห็นชัดเจน - จัดใหมรี ะบบการดูแลชวยเหลือ เมือ่ นักเรียนมีปญ  หาตองการ คําแนะนําสามารถเขาพบไดสะดวกทุกเวลา สนับสนุนสงเสริมใหนกั เรียนไดทาํ กิจกรรมพัฒนาผูเ รียน ในเรือ่ ง เกีย่ วกับสุขภาพ เชน - ทําโครงงานทดลองเรื่องการรักษาโรคเหาโดยไมใชยารักษา - โครงงานรณรงคเพือ่ ใหโรงเรียนปลอดบุหรี่ การพนัน และสาร เสพติดทุกชนิด - โครงงาน “ไมซอื้ ไมกนิ ขนมถุง น้าํ อัดลม ขนมใสส”ี บูรณาการการเรียนรูขามกลุมสาระเพื่อตอกย้ําใหนักเรียนเห็น ความสําคัญและคุณคาของสิง่ ทีเ่ รียนรู (ดังตัวอยางในตาราง) สนับสนุนใหผูปกครองมีสวนรวมในการกํากับดูแลใหนักเรียน ปฏิบัติตามสิ่งที่นักเรียนไดรับการฝกไปจากโรงเรียน เพื่อใหเกิด ความตอเนือ่ งของการปฏิบตั จิ นติดเปนพฤติกรรมถาวร เชน

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

⌫

         ⌫  

áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

- จัดสมุด “สือ่ สัมพันธเพือ่ สุขภาพลูกรัก” สําหรับสือ่ สารเรือ่ งการ ฝกปฏิบัติทักษะเกี่ยวกับสุขภาพ เชน ใหผูปกครองสํารวจ พฤติกรรมเรือ่ งความสะอาดของนักเรียนบอกเลาถึงพฤติกรรม สุขภาพที่ คาดหวังเมือ่ อยูท บี่ า น ฯลฯ ครูบอกเลาวาโรงเรียนตอง การใหนกั เรียนปฏิบตั ใิ นเรือ่ งอะไรบาง เปนตน - เมื่ อ มี ก ารประชุ ม ผู ป กครองทั้ ง โรงเรี ย น หรื อ มี ก ารเชิ ญ ผูปกครองมาพบในหองเรียน ครูอนามัย หรือครูประจําชั้น บอกใหผูปกครองทราบวาโรงเรียนกําลังฝกนักเรียนเรื่องอะไร และตองการใหผปู กครองชวยฝกอะไรบาง เปนตน ตัวอยางการบูรณาการกิจกรรมการเรียนรูเรื่อง “การเลือกซื้ออาหารที่ปลอดภัย” กลุมสาระ

ตัวอยางกิจกรรม

ภาษาไทย

●

คณิตศาสตร วิทยาศาสตร สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ศิลปะ การงานอาชีพและเทคโนโลยี ภาษาตางประเทศ

● ● ●

●

● ● ●

เรียงความ ประกวดคําขวัญเรือ่ งเกีย่ ว กับอาหารทีป่ ลอดภัยในโรงเรียน คํานวณสัดสวนปริมาณอาหารทีบ่ ริโภค ตรวจสอบสารปนเปอ นในอาหาร คนควาเนือ้ หาเกีย่ วกับอาหารที่ ปลอดภัยเพื่อประชาสัมพันธ ศึกษาวัฒนธรรมบริโภคในทองถิน่ ที่ เสีย่ งตอสุขภาพ ทําบอรดนิทรรศการอาหาร จัดทําเมนูอาหารเพือ่ สุขภาพ ค้นหาศัพท์ทเี่ กีย่ วกับอาหารและอธิบาย

49

áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚãÚâø§àø¿‘ÚøÍ´Ñ≥÷ÑÊ‘÷ÿÖ∑Éfl (≤žÇ§≤ÑÚé Č¿è 3 - 4) áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

ทักษะตาง ๆ ทีร่ ะบุไวในตัวชีว้ ดั สอดคลองกับมาตรฐานการเรียนรูใ นกลุม สาระสุขศึกษาและพลศึกษา จึงเปนการงายสําหรับครูทจี่ ดั ใหมกี ารสอนเนือ้ หา ในหองเรียน และจัดกิจกรรมใหนกั เรียนไดฝก ไปพรอม ๆ กัน สุขศึกษาในโรงเรียนแนวใหมคือสุขศึกษาที่เนนการสรางทักษะ (Skillbased Health Education) คือ การจัดกิจกรรมการเรียนรู ที่มุงใหเกิดทักษะ สุขภาพ (Health Skills) ซึง่ เปนทักษะพืน้ ฐานเพือ่ การมีสขุ ภาพดี และทักษะชีวติ (Life Skills) ซึง่ เปนความสามารถทีจ่ ะเผชิญและจัดการกับความเสีย่ งตาง ๆ ใน ชีวิตประจําวัน ตัวชีว้ ดั นีก้ าํ หนดใหมกี ารสรางทักษะสุขภาพ ในเรือ่ งการเลือกซือ้ อาหาร การ(เลือกทีจ่ ะ)ไมกนิ อาหารทีม่ สี ารอันตราย การปองกันอุบตั เิ หตุอบุ ตั ภิ ยั และ สร า งทั ก ษะชี วิ ต เรื่ อ ง การหลี ก เลี่ ย งสารเสพติ ด การพนั น เที่ ย วกลางคื น การจัดการอารมณและความเครียด การหลีกเลี่ยงการมีเพศสัมพันธกอนวัย อันควร การจัดกิจกรรมสุขศึกษาในโรงเรียนทีส่ รางทักษะสุขภาพ และทักษะชีวติ มีแนวทาง ดังนี้ 1. การใหความรูตาง ๆ จะตองตามมาดวยการมอบหมายกิจกรรมที่มี การฝกปฏิบตั จิ ริง ๆ เชน ● การใหความรูเ รือ ่ งการตรวจสารปนเปอ นในอาหาร ตามดวยการ ตรวจสอบสารปนเปอนในอาหารที่จําหนายในโรงเรียน หรือรอบ บริเวณโรงเรียน ● การวิเคราะหคณ ุ คาทางโภชนาการของอาหารกลางวัน ● การวิเคราะหเรือ ่ งความปลอดภัยในโรงเรียน และรวมกันวางระบบ ความปลอดภัยในโรงเรียน

นักเรียนเคยไดรับการฝกทักษะในเรื่อง ตอไปนี้ 1. การเลือกซือ้ อาหาร 2. การไมกนิ อาหารทีม่ สี ารอันตราย 3. การหลีกเลีย่ งสารเสพติด 4. การปองกันอุบตั เิ หตุ อุบตั ภิ ยั 5. การหลีกเลีย่ งการพนัน เทีย่ วกลางคืน 6. การจัดการกับความเครียด 7. การหลีกเลีย่ งการมีเพศสัมพันธ กอนวัยอันควร

50

⌫

         ⌫  

áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

2. การสอนเพื่ อ สร า งเจตคติ ที่ จํ า เป น เช น ภั ย จากสารเสพติ ด ความรับผิดชอบในเรื่องเพศ จิตสํานึกเรื่องความปลอดภัย ฯลฯ ครูควรจัดกิจกรรมที่นักเรียนไดมีการวิเคราะห กรณีศึกษาตาง ๆ ดวยตัวนักเรียนเอง กรณีศกึ ษาทีน่ าํ มาสอนควรเปนเหตุการณใกลตวั ทีเ่ กิดขึน้ ในชีวติ ประจําวัน จากขาวหนังสือพิมพ เปนตน 3. จัดใหมีชวงเวลาสําหรับการนําเสนอความคิดใหมมุมมองใหม ๆ หรือจัดเวทีเพื่ออภิปรายหัวขอที่อยูในความสนใจในสังคมที่เกี่ยวกับ สุขภาพ และความปลอดภัยในชีวติ เชน ● ครูยกประเด็นรอนทีเ่ ปนขาวในหนาหนังสือพิมพ มาพูดคุยกันใน ชั่วโมงโฮมรูมทุกสัปดาห ● จัดเสวนาเรือ ่ ง “รักนวลสงวนตัวไมตอ งกลัวเอดส” ● จัดโตวาทีเรือ ่ ง “สุราเปนน้าํ อมฤตหรือเปนพิษตอสุขภาพ” 4. สนับสนุนการจัดกิจกรรมชุมนุมของนักเรียน อาจไมจําเปนตองมีชื่อ เปนเรือ่ ง “สุขภาพ” โดยตรง แตกจิ กรรมชุมนุม สงผลใหเกิดการเผย แพรเรื่องที่สงผลกระทบตอสุขภาพ และความปลอดภัยในชีวิต เชน ชุมนุมคุม ครองผูบ ริโภค ชุมนุมรักษสงิ่ แวดลอม เปนตน

ˆÅČ¿èä´¦øÑ≥ 1. นักเรียนไดฝก ปฏิบตั ทิ กั ษะดานสุขภาพ จนเกิดเปนสุขนิสยั ทีต่ ดิ ตัว และ เปนพฤติกรรมสุขภาพที่เหมาะสมตอไป 2. นักเรียนมีทักษะชีวิตที่จําเปน เพื่อเปนภูมิคุมกันตอปญหาตาง ๆ เชน ไมเปนทาสยาเสพติด มีคา นิยมและมีพฤติกรรมทีเ่ หมาะสมในเรือ่ งเพศ มีความรับผิดชอบตอสังคม เปนตน 3. นักเรียนมีเจตคติที่ดีตอการเรียนรูเรื่องสุขภาพ และกิจกรรมสงเสริม สุขภาพซึ่งเปนพื้นฐานที่สําคัญในเรื่องการรับผิดชอบตอสุขภาพของ ตนเองในอนาคต

51

องคประกอบที่

7

âæ≤Úfl∑fløáÅÍ Ÿfl◊fløČ¿èªÅŸ´æÑ‘

ÃÇfl÷◊÷fl‘ โภชนาการ และอาหารที่ปลอดภัย หมายถึง การสงเสริมใหนักเรียนมีภาวะการเจริญเติบโต สมวัย โดยจัดใหมีอาหารที่มีคุณคาตอสุขภาพ สะอาด ปลอดภัยใหกับนักเรียนและบุคลากรใน โรงเรียน

ÇÑć¶ÆªøÍ’§ÃÝ 1. เพือ่ ใหมกี ารเฝาระวัง ปองกันและแกไขปญหาดานโภชนาการ เชน โรคขาดโปรตีน และ พลังงาน โรคอวน โรคขาดสารไอโอดีน โรคโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก 2. เพื่อใหนักเรียนและบุคลากรในโรงเรียน มีอาหารที่มีคุณคาทางโภชนาการ และมี ความปลอดภัยในการบริโภค 3. เพื่อใหมีสถานที่รับประทานอาหาร ปรุงอาหาร และจําหนายอาหาร ที่ถูก สุขลักษณะ

ÃÇfl÷’Ÿ´ÃŦŸ§∑Ñ≥÷flćø°flÚ∑fløÿÖ∑Éfl ●

52

มาตรฐานที่ 10 ผูเ รียนมีสขุ นิสยั สุขภาพกาย และสุขภาพจิตทีด่ ี ● มาตรฐานที่ 26 สถานศึกษามีอาคารสถานที่ และสิ่งอํานวย ความสะดวกตามเกณฑ

⌫

         ⌫  

áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚãÚâø§àø¿‘ÚøÍ´Ñ≥ªøͶ÷ÿÖ∑Éfl (≤žÇ§≤ÑÚé Č¿è 1 -2) องคประกอบนีป้ ระกอบดวยการดําเนินงานทีส่ าํ คัญ 2 เรือ่ ง ไดแก 1. โภชนาการในโรงเรียน 2. การสุขาภิบาลอาหาร ซึง่ การสุขาภิบาลอาหารสามารถดําเนินการใหครอบคลุมเรือ่ ง ความปลอดภัยของอาหารไดดวย

1. âæ≤Úfl∑fløãÚâø§àø¿‘Ú áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ แนวทางดําเนินงานเรือ่ ง “โภชนาการในโรงเรียน” โภชนาการในโรงเรียน มีตวั ชีว้ ดั ตองดําเนินการ 10 ตัวชีว้ ดั (ตัวชีว้ ดั ที่ 1 10) มีแนวทางดําเนินงานในเรือ่ งตาง ๆ ดังนี้ 1. การใหความรูเ รือ่ งโภชนาการ (ตัวชีว้ ดั ที่ 10) โรงเรียนสามารถดําเนิน การผสมผสานเข า ไปกั บ หลั ก สู ต รในชั้ น เรี ย นได ทั้ ง ในกลุ ม สาระ สุขศึกษา วิทยาศาสตร หรือกลุม สาระอืน่ ทีเ่ หมาะสม (ศึกษาเพิม่ เติม ในองคประกอบที่ 6 สุขศึกษาในโรงเรียน) 2. การจัดใหมอี าหารกลางวัน การเสริมอาหารใหนกั เรียนเพิม่ เติม และ การใหนักเรียนไดรับยาเม็ดเสริมธาตุเหล็ก (ตัวชี้วัดที่ 5, 8 และ 9) ทั้ ง นี้ ใ ห ค รู อ นามั ย ประสานงานกั บ เจ า หน า ที่ ส าธารณสุ ข เพื่ อ ขอ การสนับสนุนยาเม็ดเสริมธาตุเหล็กใหแกนกั เรียนทุกคน และดูแลให นักเรียนรับประทานยาอยางสม่าํ เสมอจนครบตามทีก่ าํ หนด 3. การประเมินภาวะโภชนาการนักเรียน ● ประเมินภาวะการเจริญเติบโตของนักเรียน การเจริญเติบโตเปน ขอมูลทีจ่ ะบอกวานักเรียนไดรบั สารอาหารทีม่ คี ณ ุ คาเพียงพอตอ การเติ บ โตของร า งกายหรื อ ไม นั ก เรี ย นทุ ก คนควรได รั บ การ ประเมินภาวะการเจริญเติบโตอยางนอยภาคเรียนละ 1 ครัง้ โดย การชัง่ น้าํ หนัก วัดสวนสูง แลวนําไปเทียบกับกราฟแสดงเกณฑ อางอิงการเจริญเติบโตของกรมอนามัย โดย

ćÑÇ≤¿éÇÑ´ 1. นักเรียนไดรบั การประเมินภาวะการ เจริญเติบโต อยางนอยภาคเรียนละ 1 ครัง้ 2. นักเรียนมีนา้ํ หนักตามเกณฑสว นสูง ปกติ (อยูใ นชวงทวม สมสวน คอนขางผอม) ตามกราฟแสดง เกณฑอา งอิงการเจริญเติบโต ของกรมอนามัย (2542) 3. นักเรียนทีพ่ บวามีภาวะการเจริญ เติบโตผิดปกติ ไดรบั การแกไข 4. นักเรียนไดรบั การตรวจหรือประเมิน ภาวะ โลหิตจาง (จากการตรวจราง กาย) ปละ 1 ครัง้ 5. นักเรียนไดรบั ยาเม็ดเสริมธาตุเหล็ก 1 เม็ด (60 มิลลิกรัม) ตอสัปดาห 6. นักเรียนไดรบั การตรวจภาวะการ ขาดสารไอโอดีน (โดยวิธคี ลําคอ) ปละ 1 ครัง้ 7. นักเรียนทีม่ ภี าวะขาดสารไอโอดีน แสดงออกดวยอาการคอพอก (ไมเกินรอยละ 5) 53

1. âæ≤Úfl∑fløãÚâø§àø¿‘Ú (ćžŸ) áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ

●

54

- นักเรียนชัน้ ประถมศึกษาปที่ 1 - 4 ครูประจําชัน้ เปนผูด าํ เนิน การ หรือ มอบหมายใหผูนํานักเรียน ภายใตการดูแลของครู ประจําชัน้ / ครูอนามัย แลวบันทึกผลลงในบัตรสุขภาพ (สศ.3) - นักเรียนชัน้ ประถมศึกษาปที่ 5 ขึน้ ไปชัง่ นําหนัก วัดสวนสูงและ ประเมินตนเองแลวลงบันทึกในแบบบันทึกการตรวจสุขภาพ ดวยตนเอง ประเมินภาวะการขาดสารอาหารที่สงผลกระทบตอผลสัมฤทธิ์ ทางการเรียน ไดแก การประเมินภาวะโลหิตจางจากการขาดธาตุ เหล็กโดยการตรวจรางกายนักเรียนทุกคนปละ 1 ครัง้ (ตามตัวชี้ วัดที่ 4) และตรวจหาภาวะการขาดสารไอโอดีนโดยวิธีคลําคอ นักเรียนทุกคนปละ 1 ครัง้ (ตามตัวชีว้ ดั ที่ 6) ทัง้ นีโ้ ดยประสานงาน กับเจาหนาที่สาธารณสุขในพื้นที่เรื่องการตรวจสุขภาพนักเรียน (ศึกษารายละเอียดในองคประกอบที่ 5 บริการอนามัยโรงเรียน)

ćÑÇ≤¿éÇÑ´ 8. นักเรียนไดรบั ประทานอาหาร กลางวันทุกวัน 9. นักเรียน ป.1 - ป. 6 ไดรบั อาหาร เสริมตาง ๆ เพือ่ การเจริญเติบโต อยางนอยสัปดาหละครัง้ (ยกเวนนักเรียนทีม่ ภี าวะโภชนา การเกิน) 10. นักเรียนมีความรูใ นการเลือก รับประทานอาหารมีคณ ุ คา ถูกหลักโภชนาการและ ความปลอดภัย

⌫

         ⌫  

1. âæ≤Úfl∑fløãÚâø§àø¿‘Ú (ćžŸ) áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

4. การแกปญ  หาดานโภชนาการของนักเรียน ● ครูประจําชัน ้ / ครูอนามัยสรุปและรวบรวมรายชือ่ นักเรียนทีม่ ภี าวะ การเจริญเติบโตผิดปกติ (น้าํ หนักต่าํ กวาเกณฑ, อวน ) เพือ่ ดําเนิน การแกไข ● โรงเรียนจัดหาอาหารกลางวัน / อาหารเสริมใหนักเรียนกลุมที่มี น้าํ หนักต่าํ กวาเกณฑเปนกรณีพเิ ศษ ● ให ค วามรู ใ นการเลื อ กรั บ ประทานอาหารที่ มี คุ ณ ค า และ รั บ ประทานให เ พี ย งพอต อ ความต อ งการของร า งกายและมี การออกกําลังกาย ● ในกรณีที่โรงเรียนมีนักเรียนที่มีปญหาภาวะโภชนาการเกิน หรือ อวน เปนจํานวนมาก ซึ่งถือวาเปนปญหาทุพโภชนาการที่ตอง แกไขเชนกัน โรงเรียนดําเนินการแกไขโดย ใหความรูเรื่องการ บริโภคทีเ่ หมาะสม การลดขนมหวาน น้าํ อัดลม การจัดกิจกรรม ออกกําลังกายใหเปนพิเศษ จัดคายเด็กอวน จัดนิทรรศการให ความรูแ กนกั เรียนอืน่ ๆ เพือ่ เปนการปองกัน

55

1. âæ≤Úfl∑fløãÚâø§àø¿‘Ú (ćžŸ) áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ ใหความรูแ กผปู กครองเด็กทีม่ ปี ญ  หาทุพโภชนาการ (ผอม / อวน) เพื่อใหผูปกครองสามารถดูแลเรื่องโภชนาการของลูกไดอยาง เหมาะสม ● ครูอนามัยประสานงานกับครูประจําชั้นเพื่อติดตามและประเมิน ซ้าํ ทุกเดือนจนกวาภาวะการเจริญเติบโตจะเปนปกติ ● ครูอนามัยประสานงานกับเจาหนาที่สาธารณสุขเพื่อดําเนินการ แกไขนักเรียนที่มีภาวะโลหิตจาง และภาวะขาดสารไอโอดีน (ศึกษาเพิม่ เติมในองคประกอบที่ 5 บริการอนามัยโรงเรียน) 5. โรงเรียนดําเนินการเรือ่ งอาหารกลางวันใหกบั นักเรียนทุกคน ดังนี้ ● กํากับ ดูแล ควบคุม ใหมีการจําหนายอาหาร หรือจัดทําอาหาร กลางวันทีม่ คี ณ ุ คาโภชนาการครบถวน ● ดูแลควบคุมไมใหมีการจําหนายอาหารที่มีคุณคาทาง โภชนาการต่าํ เชน น้าํ อัดลม ขนมถุง ลูกอม ทอฟฟ ฯลฯ ● ดูแลใหนก ั เรียนทุกคนมีอาหารกลางวันรับประทานทุกวัน ● จัดจําหนายอาหารที่มีประโยชนตอสุขภาพ เชน ขาวกลอง นม ผลไม น้าํ สมุนไพร เปนตน เพือ่ สงเสริมและเปนตัวอยางของการ สรางพฤติกรรมบริโภคทีเ่ หมาะสม ●

56

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

⌫

         ⌫  

1. âæ≤Úfl∑fløãÚâø§àø¿‘Ú (ćžŸ) áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

เนื่องจากปจจุบันรัฐบาลไดจัดสรรงบประมาณสวนหนึ่งเปนคาอาหาร กลางวันใหกบั นักเรียนทีม่ นี า้ํ หนักต่าํ กวาเกณฑ ซึง่ ไมสอดคลองกับความจําเปน ทีต่ อ งใหเด็กทุกคนในโรงเรียนมีอาหารกลางวันรับประทาน ดังนัน้ ผูบ ริหารจึงตอง มีวิธีจัดการทั้งในโรงเรียน และในชุมชนใหมีประสิทธิภาพโดยโรงเรียนสามารถ ดําเนินงานเรือ่ งอาหารกลางวันในโรงเรียน ภายใตความรวมมือของครู เจาหนาที่ สาธารณสุข ผูป กครอง หรือผูเ กีย่ วของอืน่ ๆ ทีโ่ รงเรียนเห็นสมควร เชน องคกร ปกครองสวนทองถิน่ เกษตรตําบล ภาคเอกชน ฯลฯ ดังตัวอยางตอไปนี้ การจัดการในโรงเรียน เชน ● ผลิตวัตถุดิบในการประกอบอาหาร เชน การเลี้ยงปลา เลี้ยงไก ปลูกพืชผักสวนครัว ● จัดตัง ้ กองทุนอาหารกลางวัน ● สรางกระบวนการเรียนรูจ  ากการจัดกิจกรรมอาหารกลางวัน การจัดการรวมกับชุมชน ● การจัดแบงกลุมแมบาน ใหชวยกันรับผิดชอบในการประกอบ อาหารเลีย้ งเด็ก ● นําผลผลิตทางเกษตรของครอบครัวมาสนับสนุนอาหารกลางวัน ● ขอรับการสนับสนุนเงิน 6. จัดอาหารเสริม เชน นม นมถัว่ เหลือง ถัว่ เขียวตมน้าํ ตาล ใหนกั เรียน รับประทานทุกวัน หรืออยางนอยสัปดาหละ 1 ครัง้

57

2. ∑flø’Æ¢flæfi≥flÅŸfl◊flø áÚÇČfl§∑flø´›àÚfiÚ§flÚ

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

แนวทางการดําเนินงานเรือ่ ง “การสุขาภิบาลอาหาร” กรมอนามัยไดกําหนดมาตรฐานดานสุขาภิบาลอาหารในโรงเรียน เพื่อ เปนแนวทางใหโรงเรียนมีการจัดโรงอาหาร การจัดเตรียม การปรุงอาหาร ภาชนะ อุปกรณ และอื่น ๆ ที่เกี่ยวของกับอาหาร ใหถูกสุขลักษณะ เพื่อใหเกิดความ ปลอดภัยในการบริโภคอาหารของนักเรียนและบุคลากรในโรงเรียน และเปนการ ปองกันโรคระบบทางเดินอาหารที่เกิดจากการสุขาภิบาลไมดี เชน โรคทองรวง เปนตน โรงเรียนควรดําเนินการ ดังนี้ 1. สํารวจสุขาภิบาลอาหารในโรงเรียนตามแบบสํารวจของกรมอนามัย (ในภาคผนวกหนังสือเกณฑมาตรฐานการประเมินโรงเรียนสงเสริม สุขภาพ) ทุกตนปการศึกษา 2. ดําเนินการแกไขปรับปรุงใหถกู ตองตามมาตรฐาน 3. ควบคุมดูแลดานความปลอดภัยของอาหาร โดยเฉพาะสารปนเปอ น เชน จุลนิ ทรีย สารอันตรายทีผ่ สมหรือปนเปอ นในอาหาร เชน บอแรกซ ยาฆาแมลง สารฟอกขาว โดย ● ใหความรูเ รือ ่ งการเลือกซือ้ อาหารแกนกั เรียน หรือ ผูเ กีย่ วของ เชน ผูป รุงอาหาร ผูข าย ● ประสานงานกั บ เจ า หน า ที่ ส าธารณสุ ข ในการตรวจสอบความ ปลอดภัยดานอาหาร ● สนับสนุนกิจกรรมพัฒนาผูเ รียนของนักเรียนทีผ ่ า น การอบรมจาก กระทรวงสาธารณสุขในเรือ่ งการตรวจสอบสารปนเปอ นในอาหาร ทีเ่ รียกวา อ.ย. นอย เปนตน

58

11. มาตรฐานสุขาภิบาลอาหารของ โรงอาหารในโรงเรียน

⌫

         ⌫  

áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚãÚâø§àø¿‘ÚøÍ´Ñ≥÷ÑÊ‘÷ÿÖ∑Éfl (≤žÇ§≤ÑÚé Č¿è 3 - 4) áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

การดําเนินงานในโรงเรียนระดับมัธยมเพื่อการบรรลุตัวชี้วัดในองค ประกอบนี้ มีวิธีการดําเนินการเชนเดียวกับโรงเรียนในระดับประถมศึกษา แตตวั ชีว้ ดั ทีจ่ ะดําเนินการมีนอ ยกวา

1. นักเรียนไดรบั การประเมินภาวะ การเจริญเติบโตอยางนอย ภาคเรียนละ 1 ครัง้ 2. นักเรียนมีนา้ํ หนักตามเกณฑ สวนสูงปกติ (อยูใ นชวงทวม สมสวนคอนขางผอม) ตามกราฟ แสดงเกณฑอา งอิงการเจริญเติบโต ของกรมอนามัย (2542) 3. นักเรียนทีพ่ บวามีภาวะการเจริญ เติบโตผิดปกติ ไดรบั การแกไข 4. นักเรียนไดรบั ประทานอาหาร กลางวันทุกวัน 5. นักเรียนมีความรูใ นการเลือก รับประทานอาหารทีม่ คี ณ ุ คา ถูกหลักโภชนาการและ ความปลอดภัย 6. มาตรฐานสุขาภิบาลอาหารของ โรงอาหารในโรงเรียน

ˆÅČ¿èä´¦øÑ≥ 1. นักเรียนมีการเจริญเติบโตเปนไปตามมาตรฐาน และไมมภี าวะการขาด สารอาหาร 2. นักเรียนมีความรูและทักษะในการเลือกรับประทานอาหารที่มีคุณคา ทางโภชนาการและมีความปลอดภัยในการบริโภค 3. มีโรงอาหารและการบริการอาหารที่ไดมาตรฐานสุขาภิบาลอาหารใน โรงเรียน ทําใหเกิดความปลอดภัยตอการบริโภค และเปนแบบอยาง แกนักเรียนและผูปกครอง 59

องคประกอบที่

8

∑fløŸŸ∑∑íflÅѧ∑fl‘ ∑¿‹fl áÅÍÚÑÚČÚfl∑flø

ÃÇfl÷◊÷fl‘ การออกกําลังกาย กีฬา และนันทนาการ หมายถึง การสงเสริมสนับสนุนใหนักเรียนและ บุคลากรในโรงเรียนมีการออกกําลังกายเพือ่ สุขภาพ โดยการจัดสถานที่ อุปกรณ และกิจกรรมการ ออกกําลังกาย กีฬา และนันทนาการ พรอมทัง้ เปดโอกาสใหประชาชน เขามาใชสถานทีแ่ ละอุปกรณ หรือเขารวมกิจกรรมที่โรงเรียนจัดขึ้นตามความเหมาะสม

ÇÑć¶ÆªøÍ’§ÃÝ 1. เพือ่ ใหมสี ถานที่ อุปกรณ รวมทัง้ กิจกรรมออกกําลังกาย กีฬา และนันทนาการอยาง เหมาะสม 2. เพือ่ สงเสริมใหเกิดชมรม ชุมนุม / กลุม ออกกําลังกาย กีฬา และนันทนาการขึน้ ในโรงเรียน 3. เพือ่ ดําเนินการใหนกั เรียนทุกคนมีสมรรถภาพทางกายตามเกณฑมาตรฐาน

ÃÇfl÷’Ÿ´ÃŦŸ§∑Ñ≥÷flćø°flÚ∑fløÿÖ∑Éfl ●

60

มาตรฐานที่ 10 ผูเ รียนมีสขุ นิสยั สุขภาพกาย และสุขภาพจิตทีด่ ี ● มาตรฐานที่ 12 ผูเรียนมีสุนทรียภาพและลักษณะนิสัยดาน ศิลปะ ดนตรีและกีฬา ● มาตรฐานที่ 26 สถานศึกษามีอาคาร สถานที่ และ สิ่งอํานวยความสะดวกตามเกณฑ

⌫

         ⌫  

การดําเนินงานในองคประกอบนี้ ประกอบดวยแนวทางหลัก 2 สวน คือ 1. การจัดสิง่ แวดลอมทีส่ ง เสริมการออกกําลังกาย กีฬา และนันทนาการ สําหรับนักเรียน บุคลากรในโรงเรียน และการสรางความสัมพันธระหวางโรงเรียนและชุมชน โดยใชกจิ กรรม การออกกําลังกาย กีฬา และนันทนาการ เปนตัวนํา 2. การพัฒนาสมรรถภาพรางกาย

1. ∑flø¨Ñ´’fi§è áǴŦŸ÷Č¿’è §ž à’øfi÷∑fløŸŸ∑∑íflÅѧ∑fl‘ ∑¿‹fl áÅÍÚÑÚČÚfl∑flø áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

แนวทางดําเนินงานเรือ่ ง “การจัดสิง่ แวดลอมทีส่ ง เสริมการ ออกกําลังกาย กีฬา และนันทนาการ” 1. จัดใหมีสถานที่สําหรับการออกกําลังกายที่เหมาะสมกับประเภท ของกีฬา และความปลอดภัย ควรจัดใหมคี รู หรือ นักเรียนดูแลเรือ่ ง ความปลอดภัยในการเลนกีฬา 2. จัดหาอุปกรณสําหรับกีฬาใหเพียงพอ สอดคลองกับสถานที่ที่จัดให และดูแลใหอยูในสภาพที่ใชการได 3. จัดกิจกรรมเพือ่ สงเสริมการออกกําลังกาย กีฬา และนันทนาการ อยาง ตอเนือ่ ง เพือ่ เปนแรงกระตุน หรือจูงใจใหนกั เรียน บุคลากรในโรงเรียน ตลอดจนประชาชนที่อยูใกลเคียงโรงเรียนเห็นเปนสิ่งสําคัญในชีวิต ประจําวันทีต่ อ งปฏิบตั ิ เชน ● การออกกําลังกายหนาเสาธงตอนเชากอนเขาหองเรียน ● จัดกิจกรรมใหนักเรียนและบุคลากรในโรงเรียนไดออกกําลังกาย เพื่อสุขภาพ อยางนอย 3 วัน ตอสัปดาห อาจเปนตอนเย็นหลัง เลิกเรียนโดยใหมกี ารออกกําลังกายหลากหลายรูปแบบ

1. มีสถานทีแ่ ละอุปกรณสง เสริมการ ออกกําลังกายในโรงเรียน 2. จัดกิจกรรมออกกําลังกายสําหรับ นักเรียนและ / หรือประชาชน 3. มีชมรม / ชุมนุม / กลุม จัดกิจกรรม ออกกําลังกาย กีฬา และ นันทนาการในโรงเรียน

61

1. ∑flø¨Ñ´’fi§è áǴŦŸ÷Č¿’è §ž à’øfi÷∑fløŸŸ∑∑íflÅѧ∑fl‘ ∑¿‹fl áÅÍÚÑÚČÚfl∑flø (ćžŸ) áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ จัดเวลาวางใหนักเรียนและครูวางตรงกันอยางนอยสัปดาหละ 1 วัน เพื่อใหมีการออกกําลังกายรวมกัน เปนการกระตุนใหทุกคน เห็นความสําคัญของการออกกําลังกาย ● สนับสนุนการรวมตัวกันเปนกลุม  หรือชุมนุมเพือ่ การออกกําลังกาย หรือกีฬาในโรงเรียน 4. เปดโอกาสใหสมาชิกชุมชนมีสว นรวมในกิจกรรมออกกําลังกาย กีฬา นันทนาการของโรงเรียน เชน ● อนุ ญ าตให ผู ป กครองนั ก เรี ย น สมาชิ ก อื่ น ๆ ที่ ส นใจเข า มาใช สถานทีข่ องโรงเรียนเพือ่ ออกกําลังกาย หรือ เลนกีฬา ● เชิญชวนผูป  กครอง สมาชิกชุมชนเขารวมกิจกรรมออกกําลังกาย กีฬาทีโ่ รงเรียนจัด เชน เขารวมเตนแอโรบิคกับบุคลากรในโรงเรียน ● จัดกีฬาเชื่อมความสามัคคีระหวางโรงเรียนกับชุมชน เชนกีฬาสี กีฬากลุม กีฬาตําบล กีฬาอําเภอ กีฬาตานยาเสพติด กีฬาเยาวชน เปนตน ●

62

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

⌫

         ⌫  

1. ∑flø¨Ñ´’fi§è áǴŦŸ÷Č¿’è §ž à’øfi÷∑fløŸŸ∑∑íflÅѧ∑fl‘ ∑¿‹fl áÅÍÚÑÚČÚfl∑flø (ćžŸ) áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

5. สงเสริมใหมีการจัดตั้งชุมนุม / ชนรมออกกําลังกายเพื่อสุขภาพใน โรงเรียน เชน ชมรมลีลาศ ชมรมแมไมมวยไทย ชมรมแอโรบิค ชมรม วิง่ 30 เพือ่ สุขภาพ ชมรมเชียรลดี เดอร เปนตน 6. ใหการสนับสนุนชุมนุม / ชมรมดวยวิธตี า ง ๆ เชน การจัดหองหรือมุม ใหเปนที่ตั้งชุมนุม จัดหาอุปกรณให จัดสรรเวลาใหนักเรียนไดทํา กิจกรรมของชุมนุม และเผยแพรผลงาน ของชุมนุม 7. รวมรณรงคการออกกําลังกายเพื่อสุขภาพในชุมชนหรือเปนผูนํา กิจกรรมการออกกําลังกายและกีฬาในโอกาสสําคัญตาง ๆ

63

2. ∑flø˜ÑÛÚfl’÷øø¶æfl˜øžfl§∑fl‘ áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ แนวทางดําเนินงานเรือ่ ง “การพัฒนาสมรรถภาพรางกาย“ ความสมบูรณแข็งแรงของรางกาย นอกจากจะประเมินจากภาวะการ เจริญเติบโตดานน้าํ หนักและสวนสูงแลว ยังสามารถประเมินไดจากสมรรถภาพ ทางกาย การทดสอบสมรรถภาพทางกายเปนกิจกรรมที่โรงเรียนดําเนินการอยู แลว โรงเรียนบางแหงอาจติดตอหนวยงานใกลเคียง ซึ่งมีความชํานาญเรื่องนี้ โดยตรงมาทดสอบสมรรถภาพใหกับนักเรียนและบุคลากรในโรงเรียนก็ได โรงเรียนสามารถดําเนินการพัฒนาสมรรถภาพรางกายไดดงั นี้ 1. จัดใหมีการทดสอบสมรรถภาพทางกายแกนักเรียนทุกคนอยางนอย ปละ 1 ครั้ง อาจใชเกณฑมาตรฐานที่จัดทําโดยกรมพลศึกษา หรือ เกณฑมาตรฐานอื่นที่ไดรับการยอมรับ ทั้งนี้ใหอยูในดุลยพินิจของ โรงเรียน 2. แจงผลการทดสอบใหนักเรียนทราบทุกครั้งเพื่อกระตุนใหเกิดความ สนใจในสุขภาพของตนเอง

64

ćÑÇ≤¿éÇÑ´ 4. นักเรียนไดรบั การทดสอบ สมรรถภาพทางกายตามเกณฑ มาตรฐานของกรมพลศึกษาปละ 1 ครัง้ 5. นักเรียนมีสมรรถภาพทางกายตาม เกณฑมาตรฐานของกรมพลศึกษา 6. ใหคําปรึกษาและติดตามความ กาวหนาแกนกั เรียนทีไ่ มผา นเกณฑ ทดสอบสมรรถภาพทางกาย

⌫

         ⌫  

2. ∑flø˜ÑÛÚfl’÷øø¶æfl˜øžfl§∑fl‘ (ćžŸ) áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

3. ให คํ า แนะนํ า แก นั ก เรี ย นที่ ไ ม ผ า นการทดสอบในการพั ฒ นา สมรรถภาพทางกายดานตาง ๆ 4. จัดกิจกรรมเสริมพิเศษใหแกนกั เรียนทีไ่ มผา นการทดสอบ โดยคํานึง ถึงสรีรรางกาย และภาวะสุขภาพของแตละบุคคล เชน เด็กทีไ่ มผา น การทดสอบความทนทานของหัวใจและปอด ควรจัดกิจกรรมวิ่ง วายน้าํ ปน จักรยาน กีฬากลางแจง (ฟุตบอล วอลเลยบ อล ฯลฯ) กีฬา ในรม (เทเบิลเทนนิส แบดมินตัน ยิมนาสติก ฯลฯ) เปนตน สําหรับ เด็กอวน ควรเลือกออกกําลังชนิดทีม่ กี ารแบกรับน้าํ หนักตัวนอย หรือ แรงกระแทกต่ําเพื่อหลีกเลี่ยงการบาดเจ็บของขอตอ เชน การเดิน การออกกําลังกายในน้าํ การถีบจักรยาน 5. ติดตามความกาวหนาดวยการทดสอบซ้าํ ตามเวลาทีก่ าํ หนดไว

ˆÅČ¿èä´¦øÑ≥ 1. นักเรียนและบุคลากรในโรงเรียนมีความรู และมีทกั ษะในการออกกําลัง กาย การเลนกีฬา ตามความสนใจ ความถนัดและปฏิบตั อิ ยางสม่าํ เสมอ จนเปนนิสยั รักการออกกําลังกายและมีนา้ํ ใจนักกีฬา 2. นักเรียนและบุคลากรในโรงเรียนมีสุขภาพแข็งแรง 3. มีชมรมออกกําลังกาย กีฬา ตามความสนใจของนักเรียน บุคลากรใน โรงเรียน และชุมชน 4. นักเรียน บุคลาการในโรงเรียน และชุมชน มีความสัมพันธทดี่ ตี อ กัน

65

9

องคประกอบที่

∑fløã◊¦Ãflí ªøÖ∑Éfl áÅÍ’ÚÑ≥’ÚÆÚ Čfl§’ѧÃ÷

ÃÇfl÷◊÷fl‘ การใหคําปรึกษาและสนับสนุนทางสังคม หมายถึง ระบบบริการใหคําปรึกษา แนะแนว และ ชวยเหลือนักเรียนที่มีปญหาสุขภาพกาย สุขภาพจิต และภาวะเสี่ยง รวมทั้งพฤติกรรมเสี่ยง ของนักเรียน

ÇÑć¶ÆªøÍ’§ÃÝ เพื่ อ ให นั ก เรี ย นที่ มี ป ญ หาได รั บ การช ว ยเหลื อ จากระบบบริ ก ารของโรงเรี ย น โดยความรวมมือของครูเจาหนาที่สาธารณสุขและผูเกี่ยวของในชุมชน

ÃÇfl÷’Ÿ´ÃŦŸ§∑Ñ≥÷flćø°flÚ∑fløÿÖ∑Éfl ●

66

มาตรฐานที่ 10 ผูเ รียนมีสขุ นิสยั สุขภาพกาย และสุขภาพจิตทีด่ ี ● มาตรฐานที่ 13 สถานศึกษามีการจัดองคกร โครงสราง และการ บริหารงานอยางเปนระบบครบวงจรใหบรรลุเปาหมายการศึกษา ● มาตรฐานที่ 14 สถานศึ ก ษาส ง เสริ ม ความสั ม พั น ธ แ ละ ความรวมมือกับชุมชนในการพัฒนาการศึกษา ● มาตรฐานที่ 27 ชุมชน ผูปกครอง มีศักยภาพในการ สนับสนุนการจัดและพัฒนาการศึกษา

⌫

         ⌫  

การดําเนินงานเพือ่ ใหบรรลุวตั ถุประสงคตามองคประกอบนี้ เปนสิง่ ทีโ่ รงเรียนปฏิบตั ไิ ดไมยากนัก ทัง้ นีเ้ นือ่ งจากตัวชีว้ ดั ของเกณฑการประเมินสอดคลองกับกระบวนการดําเนินงานตามระบบดูแลชวยเหลือ นักเรียน ซึง่ โรงเรียนสวนใหญไดปฏิบตั อิ ยูแ ลว โดยมีแนวทางการดําเนินงาน ดังนี้ áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ 1. ครูที่ปรึกษา / ครูประจําชั้น ซึ่งเปนบุคลากรหลักในการดําเนินงาน สํารวจขอมูลนักเรียนเพือ่ ใหรจู กั นักเรียนเปนรายบุคคลในดานตาง ๆ ดังนี้ ● ดานความสามารถในตัวเด็กเอง ประกอบดวยความสามารถดาน การเรียน และความสามารถดานอืน่ ๆ ● ดานสุขภาพ ประกอบดวย สุขภาพกาย สุขภาพจิต และพฤติกรรม ตางๆ ● ดานครอบครัว ประกอบดวย ฐานะเศรษฐกิจ ความสามารถใน การคุม ครองดูแลนักเรียนไดอยางปลอดภัย และเหมาะสม ● ดานอืน ่ ๆ ขอมูลดังกลาวไดมาจากแหลงตาง ๆ คือ ระเบียนสะสมแบบประเมิน พฤติกรรมเด็ก (SDQ ซึง่ พัฒนาโดยกรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณ สุข) แบบประเมินความฉลาดทางอารมณ (EQ) การสัมภาษณ การสังเกตพฤติกรรม การเยี่ยมบาน เปนตน เพื่อนําขอมูลที่ไดไป วิเคราะหคดั กรองนักเรียน 2. ครูที่ปรึกษา / ครูประจําชั้น / ครูฝายปกครอง ประชุมปรึกษาหารือ เพื่อพิจารณาจัดกลุมนักเรียนจําแนกเปน 3 กลุม ไดแก กลุมปกติ กลุม เสีย่ ง และ กลุม มีปญ  หา เพือ่ การวางแผน ดูแลชวยเหลืออยาง เหมาะสม

ćÑÇ≤¿éÇÑ´ 1. ครูประจําชัน้ คัดกรองและสามารถ ระบุนกั เรียนทีม่ ี ปญหาได 2. นักเรียนทีม่ พี ฤติกรรมเสีย่ งทางเพศ และสารเสพติดไดรบั การเฝาระวัง และชวยเหลือเบือ้ งตน 3. นักเรียนทีม่ ปี ญ  หาเกินขีดความ สามารถของโรงเรียนไดรับการ สงตอ 4. นักเรียนทีม่ พี ฤติกรรมเสีย่ งและ ทีไ่ ดรบั การชวยเหลือหรือสงตอ ไดรับการติดตามจากครู 5. นักเรียนมีเพือ่ น / พอแม / ญาติ พีน่ อ งเปนทีป่ รึกษา ทุกครัง้ ที่ ตองการ

67

áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ 3. โรงเรียน / ครูที่ปรึกษา / ครูประจําชั้น จัดกิจกรรมตาง ๆ เชน กิจกรรมโฮมรูม การประชุมผูป กครองในระดับโรงเรียน / ชัน้ เรียน เพือ่ ใหเกิดความรวมมือระหวางครูและผูป กครองในการดูแลนักเรียนทัง้ ที่ บานและทีโ่ รงเรียน 4. โรงเรียนจัดกิจกรรมเพื่อนชวยเพื่อน เชน มุมเพื่อนใจวัยรุน ชุมนุม To be Number One ฯลฯ เพือ่ ใหนกั เรียนไดชว ยเหลือซึง่ กันและกัน เนื่องจากวัยรุนที่มีปญหามักจะปรึกษากันเองในเบื้องตน 5. สําหรับนักเรียนกลุม เสีย่ ง / กลุม ทีม่ ปี ญ  หา ดําเนินการดังนี้ ● ใหคําปรึกษาเบื้องตนกับนักเรียนเพื่อชวยผอนคลายปญหาให ลดลง ● จัดกิจกรรมเพื่อปองกันแกไขปญหา เชน กิจกรรมนอกหองเรียน (เสริมหลักสูตร) กิจกรรมในหองเรียน กิจกรรมเพื่อนชวยเพื่อน กิจกรรมซอมเสริม การสือ่ สารกับผูป กครอง ฯลฯ ทัง้ นีใ้ หพจิ ารณา ตามสภาพปญหาของนักเรียน

68

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

⌫

         ⌫  

áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ

ćÑÇ≤¿éÇÑ´

6. กรณีทปี่ ญ  หามีความยากตอการชวยเหลือ หรือชวยเหลือแลวนักเรียน ยังมีพฤติกรรมไมดีขึ้น ก็ควรสงตอไปยังผูเชี่ยวชาญเฉพาะดาน อาจเปนการสงตอภายในโรงเรียนทีส่ ามารถใหการชวยเหลือได เชน สงตอครูแนะแนว ครูพยาบาล หรือฝายปกครอง ฯลฯ หรืออาจสงตอ ไปยังผูเ ชีย่ วชาญภายนอก เชน ไปสถานพยาบาล ปรึกษาจิตแพทย มูลนิธหิ รือสมาคมในชุมชน ฯลฯ 7. ครูที่ปรึกษา / ครูประจําชั้น / คณะกรรมการระบบดูแลชวยเหลือ นักเรียน / คณะกรรมการสงเสริมสุขภาพของโรงเรียน ติดตามนักเรียน ทีไ่ ดรบั การชวยเหลือเปนระยะอยางสม่าํ เสมอ 8. ประสานความรวมมือกับผูเ กีย่ วของทุกฝายทัง้ ในโรงเรียน และชุมชน โดยเฉพาะผูป กครองเพือ่ รวมกันแกไขปญหาตาง ๆ

ˆÅČ¿èä´¦øÑ≥ 1. โรงเรียนไดทราบสถานการณ ปญหา ภาวะเสี่ยงดานสุขภาพ รวมทั้ง พฤติกรรมเสีย่ งของนักเรียน และมีวธิ กี ารปองกันปญหาทีอ่ าจเกิดขึน้ 2. โรงเรียนมีการเฝาระวัง และดูแลชวยเหลือนักเรียนอยางเปนระบบ ตอเนื่องและทันทวงที

69

องคประกอบที่

10

∑flø’ž§à’øfi÷ ’Æ¢æfl˜≥ÆÃÅfl∑ø ãÚâø§àø¿‘Ú

ÃÇfl÷◊÷fl‘ การสงเสริมสุขภาพบุคลากรในโรงเรียน หมายถึง การจัดกิจกรรมตาง ๆ เพือ่ กระตุน สงเสริม ใหบุคลากรในโรงเรียนมีพฤติกรรมสุขภาพที่เหมาะสม สงผลดีตอสุขภาพของตนเองและเปน แบบอยางที่ดีแกนักเรียนในโรงเรียน

ÇÑć¶ÆªøÍ’§ÃÝ เพือ่ ใหบคุ ลากรทุกคนในโรงเรียนมีการประเมินสุขภาพ ปรับเปลีย่ นพฤติกรรมทีเ่ สีย่ ง ตอสุขภาพ และมีสว นรวมในการดําเนินงานสงเสริมสุขภาพในโรงเรียนและชุมชน

ÃÇfl÷’Ÿ´ÃŦŸ§∑Ñ≥÷flćø°flÚ∑fløÿÖ∑Éfl ●

70

มาตรฐานที่ 13 สถานศึกษามีการจัดองคกร โครงสราง และการบริหารงาน อยางเปนระบบ ● มาตรฐานที่ 16 สถานศึกษาสงเสริมและพัฒนาบุคลากร ครู ตามความ จําเปนและเหมาะสมอยางสม่ําเสมอ ● มาตรฐานที่ 19 ผูบ  ริหารมีคณ ุ ธรรม จริยธรรม เปนแบบอยางทีด่ ี ● มาตรฐานที่ 20 ผูบ  ริหารมีภาวะผูน าํ และมีความสามารถใน การบริหารจัดการ

⌫

         ⌫  

องคประกอบนี้มุงที่จะสงเสริมใหบุคลากรทุกคนในโรงเรียน มีพฤติกรรมสุขภาพที่เหมาะสม ปฏิบัติตัวเปนแบบอยางที่ดีในเรื่องสุขภาพ และมีสวนรวมในกิจกรรมตาง ๆ ที่เกี่ยวกับเรื่องสุขภาพใน โรงเรียน ในเรือ่ งแบบอยางทีด่ ดี า นสุขภาพ องคประกอบนีใ้ หความสําคัญอยางมากกับการสูบบุหรี่ และการ ดืม่ เครือ่ งดืม่ แอลกอฮอลในโรงเรียน ทัง้ นีเ้ พือ่ ปองกันไมใหนกั เรียนเห็นตัวอยางพฤติกรรมเสีย่ งเรือ่ งสุขภาพ และเพือ่ ใหเปนไปตามพระราชบัญญัตคิ มุ ครองสุขภาพผูไ มสบู บุหรี่ พ.ศ. 2535 ทีก่ าํ หนดใหโรงเรียนเปน สถานที่หามสูบบุหรี่ áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ 1. สนับสนุน / แนะนําใหครูและบุคลากรทุกคนในโรงเรียนไดมีโอกาส ประเมินสุขภาพตนเองอยางนอยปละ 1 ครัง้ เชน ● ไปติ ด ต อ รั บ บริ ก ารตรวจสุ ข ภาพที่ ส ถานบริ ก ารของกระทรวง สาธารณสุข ● ขอรับคําแนะนําเรื่องสุขภาพจากเจาหนาที่สาธารณสุขที่มาให บริการในโรงเรียน ● ประเมินสุขภาพตนเอง เชน ประเมินสุขภาพกาย ประเมินความ เครียด การคํานวณหาดัชนีมวลกาย ( Body Mass Index, B.M.I) เพือ่ ประเมินภาวะโภชนาการของตนเอง ฯลฯ เปนตน

ćÑÇ≤¿éÇÑ´ 1. บุคลากรในโรงเรียน มีการประเมิน สุขภาพอยางนอยปละ 1 ครัง้

71

áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ 2. จัดใหมีแหลงเผยแพรขอมูลขาวสารดานสุขภาพ และจัดหาสื่อดาน สุขภาพเผยแพรในโรงเรียน เชน ● บอรดเผยแพรหนาหองพยาบาล ● มอบหมายใหนักเรียนรวมกันรับผิดชอบหาขาวจากสื่อโทรทัศน วิทยุ หนังสือพิมพ นํามาเผยแพรในรูปแบบทีน่ า สนใจ ดวยวิธกี าร ตาง ๆ ● จัดใหมเี สียงตามสายเวลาเชา เทีย ่ ง หรือ ตอนเย็นทีไ่ มมกี ารสอน โดยจัดใหนกั เรียนแกนนําดานสุขภาพเปนผูร บั ผิดชอบภายใตการ ดูแลของครูอนามัย ● ครูบรรณรักษจด ั หาสือ่ / เอกสาร เกีย่ วกับสุขภาพไว ในหองสมุด ● เชิ ญ วิ ท ยากรจากภายนอกให ค วามรู เ รื่ อ งสุ ข ภาพแก บุ ค ลากร ของโรงเรียน

72

ćÑÇ≤¿éÇÑ´ 2. บุคลากรไดรบั ขอมูล ขาวสารเรือ่ ง สุขภาพอยางนอยสัปดาหละครัง้ (จากทุกแหลงขอมูล เชน โทรทัศน เสียงตามสาย หนังสือพิมพ เปนตน)

⌫

         ⌫  

áÚÇČfl§∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ 3. ผูบริหารชี้แจงทําความเขาใจเรื่องขอหามการสูบบุหรี่ และการดื่ม เครื่องดื่มแอลกอฮอลใหชัดเจนในการประชุมครูบุคลากรในโรงเรียน 4. จัดทําปายหามสูบบุหรีใ่ หเห็นไดชดั เจนในบริเวณโรงเรียน 5. ผูบ ริหารใหความสําคัญกับการชีแ้ จง / เชิญชวนครู บุคลากร เขารวม กิจกรรมดานสุขภาพทีโ่ รงเรียนจัดขึน้ เชน ● รับบริการทดสอบสมรรถภาพพรอม ๆ กับนักเรียน ● รวมออกกําลังกายเพื่อสุขภาพ ● ขอรับคําแนะนําดานสุขภาพขณะที่เจาหนาที่สาธารณสุขเขามา ใหบริการ ● การจัดสถานทีท ่ าํ งานใหนา อยู (Healthy work place)

ćÑÇ≤¿éÇÑ´ 3. (ไมม)ี การสูบบุหรีใ่ นบริเวณโรงเรียน 4. (ไมม)ี การดืม่ แอลกอฮอลในบริเวณ โรงเรียน 5. บุคลากรในโรงเรียนรวมกิจกรรมดาน สงเสริมสุขภาพทีจ่ ดั ขึน้ ตามแผนงาน ของโรงเรียน

ˆÅČ¿èä´¦øÑ≥ 1. บุคลากรในโรงเรียนรับรูภาวะสุขภาพของตนเอง สามารถดูแลสุขภาพ ตนเองและแกไขปญหาสุขภาพไดอยางเหมาะสม 2. บุคลากรในโรงเรียนไดรบั ทราบขอมูลดานสุขภาพทันตอเหตุการณ และ มีความตอเนื่อง 3. บุคลากรในโรงเรียนมีสวนรวมในกิจกรรมสงเสริมสุขภาพของโรงเรียน 4. ครู และบุคลากรเปนแบบอยางทีด่ ดี า นสุขภาพแกนกั เรียน

73

1. ˆ‚≥¦ øfi◊fløâø§àø¿‘Ú ผูบริหารโรงเรียนเปนบุคคลสําคัญที่ตองมีความ มุงมั่น ตั้งใจที่จะพัฒนาโรงเรียนตามแนวทางโรงเรียน สงเสริมสุขภาพ สามารถใชภาวะผูน าํ ในการผลักดันให ครู นักเรียน ผูป กครอง และสมาชิกของชุมชน รูจ กั และ เห็นประโยชนของโรงเรียนสงเสริมสุขภาพ ทั้งยังตองมี วิสัยทัศนยาวไกลในการสรางสุขภาพ ตัวอยาง

โรงเรียนมีการกําหนดปรัชญาหรือ วิสยั ทัศน เพือ่ เปนแนวทางในการพัฒนา คุณภาพการศึกษาและสุขภาพอนามัย ดังนี้

“Áا‹ ÁÑ¹è ¾Ñ²¹ÒãËŒ¹¡Ñ àÃÕ¹ÁÕÇ¹Ô ÂÑ ÁÒÃÂÒ·§ÒÁ à¾ÃÕº¾ÃŒÍÁ´ŒÇ ¤Ø³¸ÃÃÁ ¨ÃÔ¸ÃÃÁ »ÃÒȨҡÊÔ§è àʾµÔ´·Ø¡»ÃÐàÀ· ¨Ôµã¨Ã‹ÒàÃÔ§ ᨋÁãÊ ÊØ¢ÀÒ¾á¢ç§áçÊÁºÙó• ÁÕ¤ÇÒÁ໚¹àÅÔÈ·Ò§ÇÔªÒ¡Òà ¨Ñ´¡ÒÃàÃÕ¹¡ÒÃÊ͹·Õè์¹¼ÙŒàÃÕ¹໚¹ÊíÒ¤Ñ- ¹íÒ¹Çѵ¡ÃÃÁáÅÐ à·¤â¹âÅÂÕÁÒ㪌㹡ÒèѴ¡Ô¨¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÕ¹¡ÒÃÊ͹Í‹ҧÁÕ »ÃÐÊÔ·¸ÔÀÒ¾ ¾Ñ²¹Ò¼ÙŒàÃÕ¹ µÒÁ¸ÃÃÁªÒµÔ áÅÐàµçÁÈÑ¡ÂÀÒ¾ âçàÃÕ¹ÊÐÍÒ´ ËÁÃ×¹è ÊǧÒÁ »ÅÍ´ÀÑ ªØÁª¹ÁÕÊÇ‹ ¹Ã‹ÇÁ㹡Òà ¨Ñ´¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ áÅоѲ¹ÒâçàÃÕ¹” (âçàÃÕ¹͹غÒŹ¤ÃÃÒªÊÕÁÒ ÍíÒàÀÍàÁ×ͧ ¨Ñ§ËÇÑ´¹¤ÃÃÒªÊÕÁÒ)

76

“ÊÀÒ¾áÇ´ÅŒÍÁâçàÃÕ¹´Õ ¹Ñ¡àÃÕ¹Áդس¸ÃÃÁ ¹íÒà·¤â¹âÅÂÕ ¾Ñ²¹Ò¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ ãªŒÀÙÁÔ»˜--Ò áÅÐáËÅ‹§àÃÕ¹ÃÙŒ ÂÖ´¼ÙŒàÃÕ¹໚¹ ÊíÒ¤Ñ- ÊÌҧÊÃ䕾ÅÒ¹ÒÁÑÂáÅСÒáÕÌÒ ¾Ñ²¹ÒÇÔªÒ¡Òà ºÃÔËÒèѴ¡ÒÃẺÁÕʋǹËÇÁ ໇ÒËÁÒÂÃÇÁÊÙ‹Áҵðҹ¡Òà ÈÖ¡ÉÒ” (âçàÃÕ¹ºŒÒ¹â´¹ÍÒÇ ÍíÒàÀ͡ѹ·ÃÅÑ¡É• ¨Ñ§ËÇÑ´ÈÃÕÊÐà¡É) “ÁØ‹§ÊÌҧ¾ÄµÔ¡ÃÃÁ¡ÒôÙáÅÃÑ¡ÉÒÊØ¢ÀÒ¾µ¹àͧ¢Í§¹Ñ¡àÃÕ¹ áÅкؤÅÒ¡Ãã¹âçàÃÕ¹áÅТÂÒÂÍÍ¡ÊÙ‹ªØÁª¹” (âçàÃÕ¹ªØÁª¹ÇÑ´·íÒàŷͧ ÍíÒàÀÍÅíÒÅÙ¡¡Ò ¨Ñ§ËÇÑ´»·ØÁ¸Ò¹Õ) นอกจากนี้ ผูบ ริหารยังตองเปนผูท มี่ สี มั พันธภาพ ทีด่ กี บั ชุมชน เพือ่ ใหเกิดความรวมมือในการดําเนินงาน

2. ÃÙÍ∑øø÷∑flø’ž§à’øfi÷ ’Æ¢æfl˜¢Ÿ§âø§àø¿‘Ú คณะกรรมการสงเสริมสุขภาพของโรงเรียนจะ เปนทีมแกนนําในการกําหนดทิศทางการพัฒนา โดยผูท ี่ ไดรับการคัดเลือกเปนคณะกรรมการควรมีคุณสมบัติ สนใจ เอาใจใสเรื่องสุขภาพ รักเด็ก อยากใหเด็กมี ความสุข มีความกระตือรือรน มุง มัน่ เขาใจวัตถุประสงค ของการพัฒนาโรงเรียนใหเปนโรงเรียนสงเสริมสุขภาพ คณะกรรมการควรมีบทบาทในการดําเนินงาน ดังนี้ ● จั ด ประชุ ม ปรึ ก ษาหารื อ พบปะพู ด คุ ย กั น อยางสม่าํ เสมอ ใหเขาใจถึงนโยบาย ทิศทาง การดําเนินงาน บทบาทหนาทีแ่ ละการพัฒนา โรงเรียนสงเสริมสุขภาพในดานตาง ๆ โดย เปดโอกาสใหคณะกรรมการแตละคนไดเสนอ ความคิดเห็นอยางอิสระ ● ทํ า งานเป น ที ม มุ ง มั่ น จริ ง จั ง เข า ใจและ สนับสนุนกระบวนการพัฒนาไปสูมาตรฐาน โรงเรียนสงเสริมสุขภาพแบบยั่งยืน ● ติดตามตรวจสอบการดําเนินงานของโรงเรียน พรอมนําผลมาปรับปรุงการปฏิบัติงานและ เปนขอเสนอแนะเพือ่ ปรับแผนพัฒนาโรงเรียน สงเสริมสุขภาพตอไป

3. ∑flø÷¿’žÇÚøžÇ÷¢Ÿ§ ªøÍ≤fl≤Ú / ≤Æ÷≤ÚãÚČÆ∑ ¢ÑéÚćŸÚ¢Ÿ§∑øÍ≥ÇÚ∑flø âø§àø¿‘Ú’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜ สภาพความเปนจริงในปจจุบันประชาชน ชุมชน ในแตละทองถิ่นยังตองตอสูดิ้นรน กับปญหาเศรษฐกิจ เพือ่ ความอยูร อด ซึง่ คนสวนใหญในสังคมยังมองเห็นวา ปญหาสุขภาพเปนเรือ่ งไกลตัว แตยงั มีบคุ คลจํานวนหนึง่ ซึง่ มองการณไกลและคํานึงถึงภาวะสุขภาพ ดังนัน้ การที่ จะใหคนในชุมชนเขามามีสวนรวมในทุกขั้นตอนของ การดําเนินงานโรงเรียนสงเสริมสุขภาพนัน้ แมวา ในระยะ เริม่ แรกชุมชนอาจมีสว นรวมอยางไมชดั เจนนัก แตคณะ กรรมการโรงเรียนสงเสริมสุขภาพที่เขมแข็งสามารถ พัฒนาใหชมุ ชนเขามามีสว นรวมได ซึง่ ในแตละทองถิน่ อาจจะตองใชเวลาทีแ่ ตกตางกัน แตผลลัพธสดุ ทายก็คอื ชุมชนทีเ่ ขมแข็งเชนกัน โดยมีวธิ กี ารพัฒนา ดังนี้ ● ปรั บ เปลี่ ย นวิ ธี คิ ด และทั ศ นคติ ข องคนใน ชุมชน เพื่อใหทุกคนเห็นความสําคัญ และ ประโยชนของการสงเสริมสุขภาพ ทราบถึง ปญหาตาง ๆ ของชุมชน ทุกคนยอมรับปญหา ตระหนักถึงบทบาทและความรวมมือรวมใจ กันเพือ่ สรางสุขภาวะทีด่ ี ของคนในชุมชนเอง เชน - เจ า หน า ที่ ส าธารณสุ ข รวบรวมข อ มู ล สุขภาพจากบันทึก รายงาน และเอกสาร ต า ง ๆ ของโรงเรี ย น สถานี อ นามั ย โรงพยาบาล หองสมุด หรือจากหนวยงาน อืน่ ๆ เพือ่ ชีใ้ หเห็นปญหา 77

●

78

- จั ด เวที ช าวบ า น ให ทุ ก คนได ร ว มแสดง ความคิดเห็นเพื่อคนหาปจจัยตาง ๆ ใน ชุ ม ชนที่ มี ผ ลต อ สุ ข ภาพทั้ ง ป จ จั ย ทาง กายภาพ สิง่ แวดลอม เศรษฐกิจ สังคม และ ดานอืน่ ๆ โน ม นาวและผลั ก ดั น ให ทุ ก คนเกิ ด ความ ตระหนั ก ถึ ง ผลเสี ย ของการไม ป รั บ ปรุ ง พฤติกรรมสุขภาพและสิ่งแวดลอม และชี้ให เห็ น ผลเสี ย ทางเศรษฐกิ จ ของบุ ค คลและ ชุมชนจากปญหาสุขภาพในการประชุม และ โอกาสตาง ๆ เชนการประชุมผูปกครอง การ ประชุมกรรมการงานประเพณี งานทําบุญ ฯลฯ โดย - ยกตัวอยางครอบครัวหรือบุคคลในชุมชน ที่ มี พ ฤติ ก รรมสุ ข ภาพถู ก ต อ ง อยู ใ นสิ่ ง แวดล อ มที่ ดี ทํ า ให มี ร า งกายแข็ ง แรง สามารถประกอบอาชีพเกิดรายไดมีความ มั่งคงทางการเงิน เปรียบเทียบกับครอบ ครัวหรือบุคคลที่มีพฤติกรรมสุขภาพไมถูก ตอง อยูใ นสิง่ แวดลอมไมดี ทําใหมปี ญ  หา สุขภาพ ตองเสียคาใชจายในการรักษา พยาบาล และสูญเสียรายได

ตัวอยาง

●

●

หัวหนาครอบครัวดื่มสุราเปนประจํา ทําใหเปนโรคพิษสุราเรื้อรังและตับแข็ง สิ้นเปลืองคาใชจายในการรักษาพยาบาล ไมสามารถประกอบอาชีพหาเลี้ยง ครอบครัวได ทัง้ ยังมีการทะเลาะ เบาะแวง ทําใหสญ ู เสียสุขภาพจิต ครอบครัวขาดความอบอุน มีปญ  หา คาใชจา ย ฯลฯ หากยังมีกลุ่มไม่เห็นด้วย หรือไม่เห็นความ สําคัญของการดําเนินงานโรงเรียนสงเสริม สุขภาพ อาจมีวธิ ดี าํ เนินการ เชน - หยุดพักการโนมนาวชัว่ คราว เพือ่ รอจังหวะ และโอกาสที่เหมาะสมใหม - ชี้แจงอยางเปดเผยและย้ําใหเห็นถึงความ รับผิดชอบตอสังคม และผลกระทบทาง สุขภาพในภาพรวม - ทําประชาพิจารณ - หนังสือเวียน - จัดใหมีการลงมติ - จัดเดินขบวนรณรงคเรียกรองความสนใจ ในการพัฒนาโรงเรียนสงเสริมสุขภาพ จัดกิจกรรมรวมระหวางโรงเรียนและชุมชน อยางสม่าํ เสมอ ภายใตความรูส กึ เปนเจาของ และใชทรัพยากรรวมกัน และกระตุน ใหทกุ คน เขามีสว นรวม โดย - เนนกิจกรรมทีส่ รางความตระหนัก และเพิม่ พูนความรูเกี่ยวกับสุขภาพ - ติดตามเฝาระวังสิ่งที่จะกอใหเกิดปญหา สุขภาพในชุมชน และนําเสนอตอสาธารณชน เพื่อรวมหาทางแกไขทันทีที่เกิดขึ้น

●

- จัดทําขอมูลและเอกสารที่อานเขาใจงาย และแจกจาย - เปดโอกาสใหประชาชนสะทอนความคิด เห็นตอการสงเสริมสุขภาพ เชน กลองรับ ความคิดเห็น โทรศัพท โทรสาร - ประชาสัมพันธผานทางสื่อ เชน หนังสือ พิ ม พ ท อ งถิ่ น รายการวิ ท ยุ ข องท อ งถิ่ น เสียงตามสายในหมูบ า น และโรงเรียน สรุ ป ผลสํ า เร็ จ เพื่ อ เป น แรงบั น ดาลใจให ชุ ม ชนมี ค วามเชื่ อ มั่ น ว า “เราทํ า ได ” ให การยกยองบุคคลหรือหนวยงานทีเ่ กีย่ วของใน ผลสําเร็จนัน้ ซึง่ จะกอใหเกิดความภาคภูมใิ จ ที่ จ ะดํ า เนิ น งานต อ ไป พร อ มทั้ ง นํ า เสนอ ผลสําเร็จสูส าธารณชน เชน ผานทางหนังสือ พิมพทองถิ่น รายการวิทยุของทองถิ่น เสียง ตามสายในหมูบ า น และโรงเรียน

4. ∑fløøÍ´÷Čøј‘fl∑øãÚ≤Æ÷≤Ú การดําเนินงานโรงเรียนสงเสริมสุขภาพนั้น สิ่งที่ ควรปฏิบตั คิ อื ทุกคนในชุมชนตองรวมกันทบทวนทุนทีม่ ี อยูใ นชุมชน ไดแก ทุนมนุษย ทุนทางวัฒนธรรม ทุนทาง ทรัพยากรธรรมชาติ และทุนทางสังคม ซึ่งนับวาเปน ทรัพยากรทีม่ คี ณ ุ คามากในชุมชน ทัง้ นีค้ วรนําทุนทีม่ อี ยู เหลานั้นมาประยุกตใชใหเกิดประโยชนกับการดําเนิน งานโรงเรียนสงเสริมสุขภาพ โดย ● ระดมคนที่ มี ภ าวะผู นํ า มี ค วามคิ ด ก า วหน า เป น นั ก พั ฒ นา มี ค วามรู ใ นวิ ช าชี พ ต า ง ๆ ปราชญชาวบาน ผูร ใู นชุมชน ผูท สี่ นใจศึกษา คนควาเรือ่ งใดเรือ่ งหนึง่ มีความเสียสละ มีการ รวมตัวเปนกลุม หรือ ชมรมตาง ๆ ตามความ สนใจ นํามาใชเปนทรัพยากรบุคคลในการ พัฒนาสุขภาพของชุมชน ตามความสามารถ และคุ ณ ลั ก ษณะเฉพาะแต ล ะบุ ค คล เช น เชิญเปนคณะกรรมการที่ปรึกษา เปนคณะ กรรมการสงเสริมสุขภาพของโรงเรียน เปน วิทยากร เปนตน ● ประยุ ก ต ใ ช วั ฒ นธรรมท อ งถิ่ น และวิ ถี ชี วิ ต ของชุ ม ชน ให ส อดคล อ งกั บ การส ง เสริ ม สุขภาพแกสมาชิกในชุมชน เชน การประยุกต ศิลปะโขนใหสอดคลองกับการออกกําลังกาย เพื่อสุขภาพ พัฒนาสูตรอาหารที่นิยมบริโภค ในทองถิน่ ใหถกู หลักโภชนาการ เปนตน

79

●

●

นําทรัพยากรธรรมชาติในชุมชน เชน สมุนไพร ผลผลิตทางเกษตร แหลงน้าํ สัตวนา้ํ ฯลฯ มา ใชเปนตนทุนหรือวัตถุดิบในการดําเนินงาน ด า นสุ ข ภาพ เช น ผลิ ต ข า วกล อ งโดยใช เครื่ อ งมื อ สี ข า วที่ ทํ า มาจากภู มิ ป ญ ญา ชาวบาน แลวนํามาเปนอาหารกลางวัน ใช ว า นหางจระเข ใ นการรั ก ษาแผลไฟไหม น้าํ รอนลวก เปนตน จั ด โอกาสให ค นในชุ ม ชนที่ มี ทุ น ทางสั ง คม ของความเอื้ออาทร มีน้ําใจตอกัน มีความ เปนญาติ เพื่อน มีความชวยเหลือเกื้อกูลกัน ไดมารวมดําเนินงานสงเสริมสุขภาพใหเปน ผลสําเร็จดวยความสมานสามัคคี รวมมือ รวมใจกัน

5. àÃøÒŸ¢žfl‘âø§àø¿‘Ú’ž§à’øfi÷ ’Æ¢æfl˜ กระบวนการพั ฒ นาโรงเรี ย นส ง เสริ ม สุ ข ภาพ ของโรงเรียนตาง ๆ ยอมมีวิธีดําเนินงานที่แตกตางกัน เครือขายโรงเรียนสงเสริมสุขภาพเปนรูปแบบหนึง่ ทีเ่ ปน สะพานเชื่อมโยง นําไปสูการแลกเปลี่ยนประสบการณ เรียนรู สนับสนุน ชวยเหลือซึง่ กันและกัน

ÃÆÙÅÑ∑ÉÙÍČ¿è´¿¢Ÿ§àÃøÒŸ¢žfl‘ âø§àø¿‘Ú’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜ ●

●

●

80

สามารถสานสัมพันธระหวางกันในแนวราบ บนความเชื่ อ มั่ น ไว ว างใจกั น มี ค วามรั ก ความปรารถนาดี ความเปนมิตร พรอมให ความชวยเหลือเกื้อกูล มี จุ ด มุ ง หมายชั ด เจน และมี พั น ธะสั ญ ญา รวมกันที่จะพัฒนาใหบรรลุวัตถุประสงคของ โรงเรียนสงเสริมสุขภาพ มีกระบวนการเรียนรูที่ตอเนื่อง เพื่อมั่นใจวา ในระยะยาวเครือขายจะมีความเขมแข็ง มี ผลงาน มีความยั่งยืน เกิดประโยชนแกเด็ก เยาวชน และบุคลากรในชุมชนอยางแทจริง

∑flø’ø¦fl§áÅͪøÍ’flÚàÃøÒŸ¢žfl‘âø§àø¿‘Ú’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜ ●

●

●

โรงเรี ย นต า ง ๆ ในพื้ น ที่ เ ดี ย วกั น หรื อ กลุ ม เดี ย วกั น เลื อ กผู นํ า เครื อ ข า ย ซึ่ ง เกิ ด จาก กระบวนการคัดสรรกันเองระหวางโรงเรียน แลวมีฉันทามติรวมกัน หารือถึงตัวบุคคลเพื่อดํารงตําแหนงตาง ๆ ในคณะกรรมการเครือขาย รวมทัง้ ผูท าํ หนาที่ ประสานงาน เพื่ อ ให เ ครื อ ข า ยสามารถ ขับเคลือ่ นได เนื่องจากเครือขายโรงเรียนสงเสริมสุขภาพ เกิ ด จากการรวมตั ว กั น ของโรงเรี ย นต า ง ๆ จึงจําเปนตองมีกรอบที่บงบอกบทบาทหลัก ของคณะกรรมการ เพื่อใหเกิดการมีสวนรวม อยางแทจริงและเปนไปโดยราบรื่น

●

●

บริหารจัดการเครือขาย เชนการประสานคน ประสานทรัพยากร ประสานกิจกรรม รวมทัง้ จัดทําแผนการทํางานของเครือขาย หาวิ ธี ก ารที่ ห ลากหลายเพื่ อ แลกเปลี่ ย น ขอมูลขาวสารและประสบการณการดําเนิน งานโรงเรียนสงเสริมสุขภาพ เพื่อนําไปสูการ เรียนรู ปรับความคิด และใหมคี วามสามารถ ในการปฏิบัติเพื่อเขาสูเปาหมายอยางสอด คลองกับสถานการณที่แตกตางกัน

81

Ãífl¶fl÷à∑¿è‘Ç∑Ñ≥∑flø´íflàÚfiÚ§flÚ

? ¶

fl

÷

àÁ×èÍâçàÃÕ¹ÊÁѤÃࢌÒËÇÁâ¤Ã§¡ÒÃâçàÃÕ¹ Ê‹§àÊÃÔÁÊØ¢ÀÒ¾áÅŒÇ ¨Ò¡¹Ñ¹é âçàÃÕ¹¨ÐµŒÍ§ ´íÒà¹Ô¹¡ÒâÑé¹µ‹Íä»Í‹ҧäÃ

? ¶

fl

÷

¡ÃзÃǧÊÒ¸ÒóÊآʹѺʹع§º»ÃÐÁÒ³ ãËŒâçàÃÕ¹㹡ÒôíÒà¹Ô¹§Ò¹â¤Ã§¡Òà âçàÃÕ¹ʋ§àÊÃÔÁÊØ¢ÀÒ¾ËÃ×ÍäÁ‹

84

ต

อ

บ

ต

อ

บ

เมือ่ ผูบ ริหารโรงเรียนเห็นความสําคัญกําหนดเปนนโยบาย ชีแ้ จง ใหบุคลากรในโรงเรียนรับทราบและสมัครเขารวมโครงการ โรงเรียนสงเสริมสุขภาพ จากนั้นก็สามารถเริ่มดําเนินการได โดยแตงตั้งคณะกรรมการสงเสริมสุขภาพของโรงเรียนขึ้นเพื่อ เปนองคกรหลักในการบริหารจัดการโครงการ ซึ่งอาจเปนคณะ กรรมการชุดใหม หรือคณะกรรมการสถานศึกษาชุดเดิมก็ได แต เพิม่ เติมบุคลากรในสวนทีข่ าด (คณะกรรมการชุดนีค้ วรประกอบ ดวยครู นักเรียน ผูปกครอง เจาหนาที่สาธารณสุข และผูแทน องคกรในชุมชน โดยมีสัดสวนตามที่โครงการกําหนด) จากนั้น คณะกรรมการตองประชุมกัน เพือ่ ใหทราบสถานการณ ปญหา สุขภาพของโรงเรียน/ชุมชน จัดลําดับความสําคัญ หาวิธีการ แกไขปญหา ลงมือดําเนินการ (ศึกษารายละเอียดเพิม่ เติมไดใน เอกสารฉบับนี้)

กระทรวงสาธารณสุ ข ไม ส ามารถสนั บ สนุ น งบประมาณให โรงเรียนสําหรับดําเนินงานโครงการโรงเรียนสงเสริมสุขภาพได แตสามารถสนับสนุนองคความรู สือ่ เอกสารสําหรับใชประกอบ การดําเนินงาน มีสํานักงานสาธารณสุขจังหวัด สํานักงาน สาธารณสุขอําเภอ และสถานีอนามัยเปนทีป่ รึกษา ใหคาํ แนะนํา สําหรับโรงเรียนบางแหงซึ่งคิดวายังขาดงบประมาณในการ ดําเนินงานนัน้ เมือ่ ศึกษาถึงแนวคิดและหลักการโรงเรียนสงเสริม สุขภาพแลว จะเห็นไดวาโครงการสงเสริมสุขภาพหลาย ๆ โครงการไมจําเปนตองใชเงิน เพียงแตอาศัยความรวมมือจาก ชุมชน ก็สามารถดําเนินการได บางโครงการอาจจําเปนตองใช เงินบาง แตถา ชุมชนเขามามีสว นรวมอยางแทจริง ก็สามารถหา แหลงงบประมาณไดไมยากนัก

⌫

         ⌫  

Ãífl¶fl÷à∑¿‘è Ç∑Ñ≥Ÿ§ÃݪøÍ∑Ÿ≥ćžfl§ ¥ ¢Ÿ§âø§àø¿‘Ú’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜

? ?

Ÿ§ÃݪøÍ∑Ÿ≥Č¿è 1 Úâ‘≥fl‘¢Ÿ§âø§àø¿‘Ú

¶

fl

÷

¹âºÒÂÊ‹§àÊÃÔÁÊØ¢ÀÒ¾¢Í§âçàÃÕ¹㹠ͧ¤•»ÃСͺ·Õè 1 ¨ÐµŒÍ§ÁÕ 9 »ÃÐà´ç¹¹Õé 㪋ËÃ×ÍäÁ‹

ต

อ

บ

นโยบายสงเสริมสุขภาพของโรงเรียน ในองคประกอบที่ 1 นั้น โรงเรียนไมจาํ เปนตองเรียงใหเหมือน 9 ขอทีก่ าํ หนดตามตัวชีว้ ดั โรงเรียนจะมีนโยบายกี่ขอก็ได แตเมื่อตรวจสอบดูแลวนโยบาย ของโรงเรียนดังกลาวจะตองครอบคลุมในเรื่องตาง ๆ ครบทั้ง 9 ประเด็น

Ÿ§ÃݪøÍ∑Ÿ≥Č¿è 2 ∑flø≥øfi◊flø¨Ñ´∑fløãÚâø§àø¿‘Ú

¶

fl

÷

Ãкº¡ÒèѴ·íÒá¼¹§Ò¹â¤Ã§¡Òà ʋ§àÊÃÔÁÊØ¢ÀÒ¾¤Ç÷íÒÍ‹ҧäÃ

ต

อ

บ

ตองเริ่มจากการสํารวจปญหา แลวนํามาวิเคราะหหาแนวทาง แกไข โดยจัดทําเปนแผนงานโครงการและกิจกรรมดานสงเสริม สุขภาพ (ศึกษารายละเอียดในเอกสารฉบับนี้ ในสวนของ องคประกอบที่ 2 “การบริหารจัดการในโรงเรียน”)

85

? ? ? ¶

fl

÷

ͧ¤•»ÃСͺ·Õè 2 µÑǪÕÇé ´Ñ ·Õè 4 ÁÕ¼¹ÙŒ Òí ¹Ñ¡àÃÕ¹ ½†ÒÂÊ‹§àÊÃÔÁ͹ÒÁÑ ËÃ×ͼٹŒ Òí ÂÊÃ. ʋǹ¡ÅÒ§ÂѧãËŒ¡ÒÃʹѺʹعàÍ¡ÊÒÃÍÂÙ‹ËÃ×ÍäÁ‹

ต

อ

บ

สวนกลางยังใหการสนับสนุนเอกสารอยู แตคาดวาจะลดการ สนับสนุนลง ทั้งนี้เพราะเอกสารการอบรมดังกลาวสามารถ เก็บไวใชซา้ํ ได เชน คูม อื สําหรับนักเรียนเปนเอกสารทีแ่ นะนําให เก็บไวที่หองพยาบาล ไมใช แจกใหนักเรียนผูนําทุกคนเพื่อที่ ผูนํารุนตอ ๆ ไปจะไดใชคูมือการอบรมในกรณีที่เปนวิทยากร กลุมเดิมก็สามารถใชเลมเดิมได ไมจําเปนตองแจกใหมทุกครั้ง ทีอ่ บรม ยกเวน วุฒบิ ตั รซึง่ เบิกไดทกุ ปเทากับจํานวนผูอ บรม

Ÿ§ÃݪøÍ∑Ÿ≥Č¿è 4 ∑flø¨Ñ´’fi§è áǴŦŸ÷ãÚâø§àø¿‘ÚČ¿àè ŸÒŸé ćžŸ’Æ¢æfl˜

¶

fl

÷

㹡óշâÕè çàÃÕ¹ÁÕºÃÔàdz¡ÇŒÒ§ÁÒ¡ à¹×Íé ·Õè ËÅÒÂÃŒÍÂäË äÁ‹ÊÒÁÒö·íÒÃÑÇé ä´Œ ¶×ÍÇ‹ÒäÁ‹¼Ò‹ ¹ ÁҵðҹÊØ¢ÒÀÔºÒÅÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁã¹âçàÃÕ¹ ã¹àÃ×èͧ¢Í§ÃÑéÇËÃ×ÍäÁ‹

ต

อ

บ

อ

บ

หากโรงเรียนมีบริเวณมาก ไมสามารถมีรวั้ ไดรอบบริเวณใหถอื วา ผานเกณฑได ถาโรงเรียนนัน้ มีระบบการดูแลความปลอดภัยให แกนกั เรียน ทีอ่ าจเกิดขึน้ จากสภาพแวดลอมภายนอกได

Ÿ§ÃݪøÍ∑Ÿ≥Č¿è 5 ≥øfi∑fløŸÚfl÷Ñ‘âø§àø¿‘Ú

¶

fl

÷

¤ÃÙ͹ÒÁÑÂÁÕ¡ÒÃ⡌ҧҹ·íÒãˌʋǹãË-‹ Âѧ¢Ò´¤ÇÒÁÃÙŒ ¤ÇÒÁࢌÒã¨áÅÐäÁ‹ÊÒÁÒö»¯ÔºµÑ Ô ã¹àÃ×Íè §µ‹Ò§ æ ઋ¹¡ÒÃÇÑ´ÊÒÂµÒ ¡ÒõÃǨ ¡ÒÃä´ŒÂ¹Ô ÏÅÏ ÁÕÇ¸Ô ¡Õ ÒÃá¡Œä¢Í‹ҧäÃ

86

ต

ในกรณีที่ครูอนามัยยังขาดความรู ความเขาใจ เรื่องที่เกี่ยวกับ การบริ ก ารสุ ข ภาพสามารถขอคํ า แนะนํ า ได จ ากเจ า หน า ที่ สาธารณสุขประจําสถานีอนามัยทีร่ บั ผิดชอบโรงเรียน หรือทีอ่ ยู ใกลเคียง

⌫

         ⌫  

? ? ? ¶

fl

÷

µÑǪÕÇé ´Ñ ·Õè 1 ¹Ñ¡àÃÕ¹ªÑ¹é ».5 µÃǨÊØ¢ÀÒ¾ ´ŒÇµ¹àͧ â´Â㪌ẺºÑ¹·Ö¡¡ÒõÃǨÊØ¢ÀÒ¾ ´ŒÇµ¹àͧ ÀÒ¤àÃÕ¹ÅÐ 1 ¤Ãѧé ᵋ¹¡Ñ àÃÕ¹ ʋǹãË-‹äÁ‹à¢ŒÒ㨡ÒÃŧºÑ¹·Ö¡

¶

fl

÷

¡ÒõÃǨ¡ÒÃä´ŒÂԹ㹹ѡàÃÕ¹´ŒÇÂà¤Ã×èͧµÃǨ ËÙ«Öè§ÁÕ»˜-ËÒÇ‹Ò ¶ŒÒäÁ‹ÁÕà¤Ã×èͧµÃǨËÙ ¨Ð¢Í à»ÅÕÂè ¹à»š¹ÇÔ¸¡Õ Ò÷´Êͺ¡ÒÃä´ŒÂ¹Ô â´ÂÇÔ¸§Õ Ò‹ Â æ ¤×Í ¡ÒöٹÇÔé ·Õ¢è ÒŒ §ËÙ ä´ŒËÃ×ÍäÁ‹

¶

fl

÷

µÑǪÕÇé ´Ñ àÃ×Íè §¡ÒéѴÇѤ«Õ¹ dT ¡ÃеعŒ ¹Ñ¡àÃÕ¹ ªÑ¹é ».6 ·Ø¡¤¹ ¶ŒÒ©Õ´äÁ‹¤Ãº·Ø¡¤¹¨ÐäÁ‹ä´Œ¤Ðá¹¹ 㪋ËÃ×ÍäÁ‹ »˜-ËҹѡàÃÕ¹·Õè¼ÙŒ»¡¤ÃͧäÁ‹Í¹Ø-Òµ ·íÒãËŒ¤Ðá¹¹¢ŒÍ¹Õé¢Ò´ä»

ต

อ

บ

ต

อ

บ

ต

อ

บ

ครูประจําชั้นและครูอนามัยควรอธิบายใหนักเรียนแตละชั้น เขาใจวิธีการตรวจสุขภาพดวยตนเอง และวิธีการลงบันทึกให เขาใจชัดเจนพรอมกันทัง้ ชัน้ กอนแลวจึงใหนกั เรียนตรวจสุขภาพ ตนเอง

นักเรียนชั้น ป.1 ทุกคนควรไดรับการตรวจหูดวยเครื่องตรวจหู ชุมชนเพือ่ เปนการตรวจคัดกรองการไดยนิ โดยโรงเรียนประสาน กับเจาหนาที่สาธารณสุขเพื่อขอรับการตรวจ และเจาหนาที่ สาธารณสุ ข สามารถขอใช เ ครื่ อ งตรวจหู ไ ด จ ากสํ า นั ก งาน สาธารณสุขอําเภอหรือสํานักงานสาธารณสุขจังหวัด ยกเวน กรณีที่สํานักงานสาธารณสุขอําเภอและสํานักงานสาธารณสุข จังหวัดไมมเี ครือ่ งตรวจ ใหใชวธิ ที ดสอบการไดยนิ อยางงายแทน ได

ครู ค วรแนะนํ า ประโยชน ข องการฉี ด วั ค ซี น ถ า ผู ป กครองไม อนุญาตใหฉีดที่โรงเรียนก็ใหแนะนําใหไปฉีดที่สถานีอนามัย หรือสถานบริการสาธารณสุขอืน่ เชน คลินกิ โรงพยาบาล และ สามารถนําผลมาบันทึกในแบบบันทึกสุขภาพ (สศ.3) ได เพือ่ ให ผลการประเมินองคประกอบนี้มีความสมบูรณและถูกตองตาม ความเปนจริง

87

? ? ?

Ÿ§ÃݪøÍ∑Ÿ≥Č¿è 6 ’Æ¢ÿÖ∑ÉflãÚâø§àø¿‘Ú

¶

fl

÷

µÑǪÕéÇÑ´ÃкØÇ‹Ò ¹Ñ¡àÃÕ¹µŒÍ§ÁÕ¤ÇÒÁÃÙŒÊØ¢ºÑ--ÑµÔ 10 »ÃСÒà «Ö§è »˜¨¨Øº¹Ñ ã¹ËÅÑ¡ÊÙµÃãËÁ‹äÁ‹ÁÊÕ Í¹ ¨ÐÊ‹§¼Åµ‹Í¡ÒûÃÐàÁÔ¹ËÃ×ÍäÁ‹

ต

อ

บ

ตามหลักสูตรใหมถึงแมจะไมระบุเรื่องสุขบัญญัติ 10 ประการ ไว ชั ด เจน แต ใ นการสอนวิ ช าสุ ข ศึ ก ษาก็ จ ะมี เ นื้ อ หาสาระที่ เกี่ยวของกับสุขบัญญัติ 10 ประการ ซึ่งเทียบเคียงกันไดกับ สุขบัญญัตแิ หงชาติ

Ÿ§ÃݪøÍ∑Ÿ≥Č¿è 7 âæ≤Úfl∑fløáÅÍŸfl◊fløČ¿ªè ÅŸ´æÑ‘

¶

fl

÷

µÑǪÕÇé ´Ñ ·Õè 5 ¡ÒÃãËŒ¹¡Ñ àÃÕ¹ÃѺ»ÃзҹÂÒàÁç´ àÊÃÔÁ¸ÒµØàËÅç¡ 1 àÁç´ ËÃ×Í 60 ÁÔÅÅÔ¡ÃÑÁ µ‹ÍÊÑ»´ÒË• ¨íÒ໚¹ËÃ×ÍäÁ‹ ãˌ੾ÒйѡàÃÕ¹ ·ÕèµÃǨ¾ºÇ‹Ò¢Ò´¸ÒµØàËÅç¡ä´ŒËÃ×ÍäÁ‹

¶

fl

÷

âçàÃÕ¹·Õäè Á‹ÁâÕ Ã§ÍÒËÒÃ੾ÒÐ ¨Ð»ÃÐàÁÔ¹ àÃ×èͧÊØ¢ÒÀÔºÒÅÍÒËÒÃã¹àÃ×èͧÁҵðҹ ¢Í§âçÍÒËÒÃ䴌͋ҧäÃ

88

ต

อ

บ

ต

อ

บ

มี ค วามจํ า เป น เนื่ อ งจากเด็ ก ไทยประมาณ 30% เป น โรค โลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็กที่ไมสามารถมองเห็นไดดวย ตาเปลา มีการศึกษาพบวา ถาใหนักเรียนทุกคนรับประทาน ยาเม็ดเสริมธาตุเหล็ก 1 เม็ด ตอสัปดาห จะสามารถปองกัน ภาวะโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็กได นอกจากนีย้ าเม็ดเสริม ธาตุเหล็กราคาไมแพงและไมเปนอันตรายตอเด็ก

แมไมมีโรงอาหาร แตโรงเรียนไดมีการจัดพื้นที่ที่ถูกสุขลักษณะ สําหรับปรุง จําหนายอาหาร และที่สําหรับนักเรียนรับประทาน อาหาร ก็ใชแบบสํารวจสุขาภิบาลอาหาร ในโรงเรียนเพื่อให คะแนนขอทีป่ ฏิบตั ไิ ด

⌫

         ⌫  

? ?

Ÿ§ÃݪøÍ∑Ÿ≥Č¿è 8 ∑fløŸŸ∑∑íflÅѧ∑fl‘ ∑¿‹fl áÅÍÚÑÚČÚfl∑flø

¶

fl

÷

ͧ¤•»ÃСͺ·Õè 8 µÑǪÕÇé ´Ñ ã¹àÃ×Íè §¢Í§¹Ñ¡àÃÕ¹䴌 ÃѺ¡Ò÷´ÊͺÊÁÃöÀÒ¾·Ò§¡ÒµÒÁࡳ±• Áҵðҹ¢Í§¡ÃÁ¾ÅÈÖ¡ÉÒ »‚ÅÐ 1 ¤ÃÑ§é ¶ŒÒâçàÃÕ¹ÁÔ䴌㪌ࡳ±•¢Í§¡ÃÁ¾ÅÈÖ¡ÉÒ㹡Òà ·´ÊͺÊÁÃöÀÒ¾·Ò§¡Ò¢ͧ¹Ñ¡àÃÕ¹ ¨Ð¶×ÍÇ‹Ò¼‹Ò¹à¡³±•¢ŒÍ¹Õäé ´ŒËÃ×ÍäÁ‹

ต

อ

บ

โรงเรียนสามารถใชเกณฑมาตรฐานอื่น ซึ่งเปนที่ยอมรับในการ ทดสอบสมรรถภาพทางกายของนั ก เรี ย นได ทั้ ง นี้ ใ ห อ ยู ใ น ดุลยพินิจของโรงเรียน

Ÿ§ÃݪøÍ∑Ÿ≥Č¿è 10 ∑flø’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜≥ÆÃÅfl∑øãÚâø§àø¿‘Ú

¶

fl

÷

ͧ¤•»ÃСͺ·Õè 10 µÑǪÕÇé ´Ñ ã¹àÃ×Íè §¢Í§¡Òà ÊÙººØËÃÕáè ÅСÒô×Áè à¤Ã×Íè §´×Áè ·ÕÁè áÕ ÍÅ¡ÍÎÍÅ• 㹺ÃÔàdzâçàÃÕ¹ ºÒ§¤ÃÑ§é ¹Ñ¡àÃÕ¹áÅÐ ºØ¤ÅÒ¡Ãã¹âçàÃÕ¹äÁ‹Á¡Õ ÒÃÊÙººØËÃÕè ËÃ×Í ´×Áè à¤Ã×Íè §´×Áè ·ÕÁè áÕ ÍÅ¡ÍÎÍÅ• ᵋÁºÕ ¤Ø ÅÒ¡Ã ¨Ò¡ÀÒ¹͡¡ÃзíÒ àª‹¹ ¤¹§Ò¹ (㹡óշÕè âçàÃÕ¹ÁÕ¡Òá‹ÍÊÌҧ ËÃ×Í«‹ÍÁá«ÁÍÒ¤ÒÃ) ËÃ×͡óշÕèâçàÃÕ¹ãËŒºØ¤ÅÒ¡ÃÀÒ¹͡ÁҨѴ §Ò¹àÅÕÂé §ã¹âçàÃÕ¹ ÏÅÏ âçàÃÕ¹¨Ð¼‹Ò¹ ࡳ±•Áҵðҹ㹢ŒÍ¹ÕËé Ã×ÍäÁ‹

ต

อ

บ

กรณีที่ผูสูบบุหรี่และผูดื่มแอลกอฮอลเปนบุคคลอื่น ซึ่งมิใช นั ก เรี ย นและบุ ค ลากรของโรงเรี ย น อนุ โ ลมให ผ า นเกณฑ มาตรฐานในขอนี้ได

89

? ? ¶

fl

÷

¤íÒÇ‹Ò ºØ¤ÅÒ¡Ãã¹âçàÃÕ¹ ËÁÒ¤ÇÒÁÃÇÁ¶Ö§ ¹Ñ¡àÃÕ¹´ŒÇÂËÃ×ÍäÁ‹

¶

fl

÷

µÑǪÕéÇÑ´àÃ×èͧ¡ÒÃÊÙººØËÃÕèáÅд×èÁà¤Ã×èͧ´×èÁ áÍÅ¡ÍÎÍÅ㹺ÃÔàdzâçàÃÕ¹ (µÑǪÕÇé ´Ñ ·Õè 3 áÅÐ 4) ¨Ð´íÒà¹Ô¹¡ÒÃãˌ䴌¼Å¤ÇÃÁÕá¹Ç·Ò§ ¡Òû¯ÔºÑµÔÍ‹ҧäÃ

90

ต

อ

บ

ต

อ

บ

คําวา “บุคลากรในโรงเรียน” มิไดหมายความถึงนักเรียน แต หมายความเฉพาะ ครู อาจารย ผูบ ริหารโรงเรียน นักการภารโรง ลูกจางชัว่ คราว พอคา แมคา ทีข่ ายของในโรงเรียน

ขอหามในเรื่องนี้เปนการใหความสําคัญกับการเปนแบบอยาง เรือ่ งพฤติกรรมสุขภาพสําหรับนักเรียน นอกจากนี้ การสูบบุหรี่ ในโรงเรียนยังเปนขอหามตามพระราชบัญญัติคุมครองสุขภาพ ผูไมสูบบุหรี่ พ.ศ.2535 ผูบริหารจึงควรทําความเขาใจกับครู และบุคลากรในโรงเรียน รวมทัง้ ผูท เี่ ขามาในโรงเรียนดวยวิธกี าร ต า ง ๆ เช น การประชุ ม ชี้ แ จง การลงบั น ทึ ก ผลการประชุ ม เวี ย นให บุ ค ลากรในโรงเรี ย นรั บ ทราบ การติ ด ป า ยประกาศ เปนตน

⌫

         ⌫  

≥øøÙflÚÆ∑ø÷ กชกร ชิณะวงศ. กระบวนการเชิงสรางสรรค : คืนพลังสูช มุ ชน. สถาบัน การเรียนรูแ ละพัฒนาประชาคม, กรุงเทพฯ : 2544. กรมสุขภาพจิต, กระทรวงสาธารณสุข. คูมือสงเสริมสุขภาพจิตนักเรียน ระดับมัธยมศึกษาสําหรับครู. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ ร.ส.พ., 2541. กรมสุขภาพจิต, กระทรวงสาธารณสุข. คูมือสําหรับชวยเหลือนักเรียนที่มี ปญหาสุขภาพจิต. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ ร.ส.พ., 2544. กรมวิชาการ, กระทรวงศึกษาธิการ. หลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ.

2544. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ ร.ส.พ., 2544. กระทรวงสาธารณสุ ข และกระทรวงศึ ก ษาธิ ก าร. เกณฑ ม าตรฐานการ ประเมินโรงเรียนสงเสริมสุขภาพ. กรุงเทพฯ : โรงพิมพชุมนุม สหกรณการเกษตรแหงประเทศไทยจํากัด, 2545. กรมอนามัย. แนวทางการดําเนินงานโรงเรียนสงเสริมสุขภาพ. กรุงเทพฯ: โรงพิมพชมุ นุมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จํากัด, 2545. ดํารงค บุญยืน. แนวคิดโรงเรียนสงเสริมสุขภาพ. กรุงเทพฯ : โรงพิมพชมุ นุม สหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จํากัด, 2542. ทรงพล วิชัยขัทคะ. การเสริมสรางศักยภาพของชุมชนในการสงเสริม สุขภาพ. กรมการพัฒนาชุมชนกระทรวงมหาดไทย. กรุงเทพฯ ; 2545. (อัดสําเนา) บุญเลิศ ปะระตะโก. การศึกษากับการออกกําลังกาย. บทความทางการ วิชาการ. 2545. (อัดสําเนา) ประเวศ วะสี. เศรษฐกิจพอเพียงและประชาสังคม แนวทางพลิกฟน เศรษฐกิจสังคม. พิมพครัง้ ที่ 1. กรุงเทพฯ : สํานักพิมพหมอชาวบาน.

2542. ประเวศ วะสี. แนวคิดในการพัฒนาพฤติกรรมสุขภาพเด็กวัยเรียนและ เยาวชนโดยองครวม. กรุงเทพฯ : โรงพิมพองคการสงเคราะหทหาร ผานศึกษา. 2540. พระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2542. (อางอิงในผูปกครอง และครู) สํานักพิมพวฒ ั นาพานิช. 2542 วิชา มหาคุณ. คูมือปฏิบัติงานศาลเยาวชนและครอบครัว สถานพินิจ และคุมครองเด็กและเยาวชน. ศาลเยาวชนและครอบครัวกลาง.

2540. สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาแหงชาติ. มาตรฐานการศึกษาเพื่อการ ประเมิ น คุ ณ ภาพภายนอก : ระดั บ การศึ ก ษาขั้ น พื้ น ฐาน. กรุงเทพมหานคร : บริษทั จุดทอง จํากัด. 2544.

91

ÃÙÍČífl§flڨѴČíflÂ÷ž ŸÒ ∑flø´íflàÚfiÚ§flÚâø§àø¿‘Ú’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜ ทีป่ รึกษา นายแพทยสมยศ เจริญศักดิ์ นายแพทยบวร งามศิรอิ ดุ ม

(©≥Ñ≥˜fi÷˜ÝÃøѧé Č¿è 1)

รองอธิบดีกรมอนามัย ผูอ าํ นวยการสํานักสงเสริมสุขภาพ

คณะทํางาน กลุม อนามัยเด็กวัยเรียนและเยาวชน สํานักสงเสริมสุขภาพ กรมอนามัย แพทยหญิงเพ็ญศรี กระหมอมทอง ประธาน นางนพรัตน ผลิตากุล คณะทํางาน นางอิญชญา ธนะมัน่ คณะทํางาน นางเสาวลักษณ พัวพัฒนกุล คณะทํางาน นางทัศณีย ทองออน คณะทํางาน นางศศิวมิ ล ปุจฉาการ คณะทํางาน นางจงจิต เรืองดํารงค คณะทํางานและเลขานุการ นักวิชาการเขารวมประชุมปฏิบัติการจัดทําคูมือฯ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข นางอัจฉรา พรเสถียรกุล ทันตแพทยหญิงสุพรรณี ศรีวริ ยิ กุล นางศรีสดุ า สุรเกียรติ นางพัชรี จงเกียรติเจริญ นางสุวรรณา ธรรมรมดี นางสาวดรรชนี มหาชานิกะ นางวิมลศิริ วิเศษสมบัติ นางสุวมิ ล พูท รงชัย นายโชคชัย สุวรรณโพธิ์ นายบุญธรรม เตชะจินดารัตน นางสาววิยะดา มาโนช นางสาววีนสั จันมา นางสมควร สีทาพา นางสาวทิพยวรรณ สุวรี านนท นางสาวประทิน อิม่ สุขศรี นางสาโรช สิมะไพศาล

กองโภชนาการการ กองทันตสาธารณสุข กองออกกําลังกายเพื่อสุขภาพ กองสุขาภิบาลอาหารและน้าํ กองสุขาภิบาลอาหารและน้าํ สํานักอนามัยสิ่งแวดลอม สํานักอนามัยสิ่งแวดลอม ศูนยอนามัยที่ 1 ศูนยอนามัยที่ 3 ศูนยอนามัยที่ 3 ศูนยอนามัยที่ 4 ศูนยอนามัยที่ 5 ศูนยอนามัยที่ 6 ศูนยอนามัยที่ 8 ศูนยอนามัยที่ 9 ศูนยอนามัยที่ 11

สํานักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข นางอัจฉราภรณ ละเอียดดี นางสลักจิต สกุลรักษ นางสาวนิยม เปรมบุญ

สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดตราด สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดสุรนิ ทร สํานักงานสาธารณสุขจังหวัดมหาสารคาม

สํานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ กระทรวงศึกษาธิการ ดร.พิมพพมิ ล ธงเธียร สํานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ นางยุพนิ ปทุมวรชาติ โรงเรียนอนุบาลสุรนิ ทร จังหวัดสุรนิ ทร นางศิรริ ตั น บุญตานนท สํานักงานการประถมศึกษาจังหวัดนครราชสีมา นางขวัญใจ พลอยลอมเพชร ผูอ าํ นวยการโรงเรียนวัดน้าํ ขุน จังหวัดจันทบุรี กรมสามัญศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ นางสาวโสภา ชนะภัย ดร.จันทนา นนทิกร นายบุญเลิศ ปะระตะโก นางงามตา ถิน่ พนม

หนวยศึกษานิเทศก กรมสามัญศึกษา สํานักงานสามัญศึกษาจังหวัดราชบุรี สํานักงานสามัญศึกษาจังหวัดมหาสารคาม โรงเรียนสตรีวทิ ยา กรุงเทพฯ

ÃÙÍČífl§flÚªøÑ≥ªøƧž÷ÒŸ∑flø´íflàÚfiÚ§flÚâø§àø¿‘Ú’ž§à’øfi÷’Æ¢æfl˜ ทีป่ รึกษา นายแพทยบวร งามศิรอิ ดุ ม คณะทํางาน แพทยหญิงเพ็ญศรี กระหมอมทอง นางนพรัตน ผลิตากุล นางจงจิต เรืองดํารงค นางไฉไล เลิศวนางกูร นางศศิวมิ ล ปุจฉาการ นางเสาวลักษณ พัวพัฒนกุล นางทัศณีย ทองออน

ผูอ าํ นวยการสํานักสงเสริมสุขภาพ ประธานคณะทํางาน คณะทํางาน คณะทํางาน คณะทํางาน คณะทํางาน คณะทํางานและเลขานุการ คณะทํางานและผูช ว ยเลขานุการ