PRo100: медыякампетэнцыі для актывістаў грамадскіх ініцыятыў by 3sektar Hrodna

PRo100: медыякампетэнцыі для актывістаў грамадскіх ініцыятыў Дапаможнік складаецца з матэрыялаў, якія тычацца наладжвання і падтрымкі сувязяў з важным для некамерцыйнай арганізацыі акружэннем. Матэрыялы дапаможніка будуць карысныя кіраўнікам арганізацый, спецыялістам па сувязях з грамадскасцю, прэс-сакратарам, а таксама іншым ключавым супрацоўнікам некамерцыйных арганізацый. Дапаможнік выдадзены ў межах праекта «PRodvizhenie – PR і медыякампетэнцыі для грамадзянскай супольнасці ў рэгіёнах Беларусі», які здзяйсняўся ў межах праграмы Міністэрства замежных спраў Германіі «Развіццё супрацоўніцтва з грамадзянскай супольнасцю краін «Усходняга партнёрства» і Расіі». Праект сумесна ажыццяўлялі: • Установа “Цэнтр дадатковай адукацыі дарослых “Студыя карысных кампетэнцый” (Гродна) • Грамадскае аб’яднанне “Цэнтр “Трэці сектар” (Гродна) • Брэсцкі мясцовы фонд рэгіянальнага развіцця • Coopforum International (Германія). Рэдактар дапаможніка: Вітаўт Руднік

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Уводзіны PR для грамадскіх арганізацыі і ініцыятыў - гэта не проста модны тэрмін, а важная функцыя кіравання, ад якой наўпрост залежаць эфектыўнасць працы, здольнасць уплываць на вырашэнне важных пытанняў і на якасць жыцця людзей. Як сведчаць вынікі даследавання пра ступень вядомасці беларускіх грамадскіх арганізацый і ўключанасць насельніцтва ў іх дзейнасць, палова насельніцтва краіны ўвогуле не ведае пра існаванне такіх арганізацый. З тых, хто ведае пра гэта, актыўны ўдзел у працы арганізацый грамадзянскай супольнасці бяруць усяго 6,3%. Пры гэтым найменш вядомыя рэгіянальныя арганізацыі і ініцыятывы, якія займаюцца мясцовым развіццём. Многія з іх штодня робяць важную працу па развіцці сваіх мясцовых супольнасцяў, па паляпшэнні якасці жыцця людзей у сваёй мясцовасці і пры гэтым застаюцца “за кадрам”! Гэта звязана не толькі з недахопам рэсурсаў на папулярызацыю сваёй дзейнасці, але часта і з недахопам базавых кампетэнцый, неабходных для наладжвання сувязяў з грамадскасцю (мясцовым насельніцтвам, уладамі, партнёрамі і інш.). Летам 2018 года мы распачалі адукацыйна-асветніцкую праграму PRodvizhenie, накіраваную на развіццё медыякампетэнцый грамадскіх актывістаў з розных рэгіёнах краіны. У межах праекту дзейнічала Школа PR і медыякампетэнцый, удзельнікі якой (найперш - прадстаўнікі рэгіянальнах грамадскіх арганізацый і ініцыятыў) атрымлівалі веды пра розныя інструменты для працы з грамадскасцю, вучыліся распрацоўваць планы PR- і медыякампаній, а таксама працаваць з журналістамі. У склад каманды Школы ўваходзілі Лана і Вітаўт Руднікі (трэнеры школы), Іна Максімчык, Аксана Кузіна, Антон Сурапін (запрошаныя эксперты), Марыя Кучмейна (спецыялістка па сувязях з грамадскасцю). Гэты дапаможнік выдадзены на аснове матэрыялаў Школы.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

З яго дапамогай вы зможаце cпланаваць дзейнасць, накіраваную на ўсталяванне сувязяў з важным акружэннем арганізацыі. Дапаможнік утрымлівае практычныя парады ад экспертаў, якія былі заангажаваныя ў рэалізацыю праекта PRodvizhenie (Аксана Кузіна, Антон Сурапін, Іна Максімчык). Гэтыя парады тычацца асаблівасцяў працы з мясцовымі ўладамі, выкарыстаннем сацыяльных сетак, працай з журналістамі. Мы ўключылі ў дапаможнік таксама апісанне асобных гісторый поспеху, прадстаўленых удзельнікамі і экспертамі праекта. Матэрыялы дапаможніка будуць карысныя кіраўнікам арганізацый, спецыялістам па сувязях з грамадскасцю, прэс-сакратарам, а таксама іншым ключавым супрацоўнікам некамерцыйных арганізацый, зацікаўленым ў наладжванні і падтрымцы сувязяў з важным для сябе акружэннем.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Што такое сувязі з грамадскасцю і чаму яны важныя для грамадскіх ініцыятыў Мы працуем не для “піяра”, навошта нам “піярыцца”? Такія меркаванні часта можна пачуць ад прадстаўнікоў розных грамадскіх ініцыятываў. Так, мы працуем не дзеля “піяру”, але гэты самы “піяр” можа зрабіць нашую дзейнасць значна больш эфектыўнай, калі разумець, што гэта такое і як гэтым карыстацца. Сёння можна знайсці мноства вызначэнняў таго, чым з’яўляюцца сувязі з грамадскасцю (Public Relations). Мы прапануем вызначэнне, якое блізкае нам і якое мы выкарыстоўваем, калі плануем уласную працу з грамадскасцю альбо рыхтуем навучальныя праграмы, прысвечаныя гэтай тэме.

Сувязі з грамадскацю - функцыя кіравання, мэтай якой з’яўляецца павышэнне эфектыўнасці дзейнасці арганізацыі і паляпшэнне яе стратэгічных перспектыў праз фармаванне лаяльнага стаўлення з боку людзей, ад якіх залежыць дасяненне мэтаў арганізацыі» (Паводле: Robert R. Health, Encyclopedia of Public Relations).

Давайце разбярэм гэты тэрмін “па костках”:). 1. З прапанаванага вышэй тэрміну вынікае, што “сувязямі з грамадскасцю” нехта кіруе. У некамерцыйных арганізацыях гэта можа быць адмысловы спецыяліст (“піяршчык”), але звычайна - нехта з кіраўніцтва і актыву арганізацыі, які дабраахвотна (і часта бясплатна) кіруе гэтай працай. Калі гэтага кіравання няма, то і казаць пра наладжаныя сувязі з грамадскасцю не выпадае. 5

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

2. Кіраванне сувязямі з грамадскасцю прадугледжвае добрае разуменне мэтаў гэтай працы. Сувязі з грамадскасцю сапраўды скіраваныя на тое, каб арганізацыя больш эфектыўна працавала на рэалізацыю сваёй місіі і сваіх планаў. Для гэтага, канечне, трэба добра ўсведамляць гэтую місію і мець гэтыя планы:) 3. Сувязі з грамадскасцю прадугледжваюць яснага вызначэння тых груп людзей, ад якіх залежыць выкананне мэтаў арганізацыі. Менавіта на забеспячэнне лаяльнага стаўлення да арганізацыі з боку гэтых людзей і павінны быць сканцэнтраваныя намаганні тых, хто адказвае ў арганізацыі за PR!

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Сувязі з грамадскасцю як спосаб назапашвання сацыяльнага капіталу Сутнасць сэнсу працы па арганізацыі сувязяў з грамадскасцю можна праілюстраваць з дапамогай тэорыі сацыяльнага капіталу П’ера Бурдзье, выкладзенай ніжэй у спрошчаным выглядзе:

Такі падыход да сувязяў з грамадскасцю факусуе нашую ўвагу на тым, што важна разумець, ад кантактаў з якімі людзьмі залежыць эфектыўнасць працы арганізацыі і што (якія рэсурсы) нам патрэбныя ад гэтых людзей.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

PR: з чаго пачаць? Праца па арганізацыі сувязяў з грамадскасцю лепш за ўсё распачынаць са стварэння PR-стратэгіі. У спрошчаным выглядзе добра распрацаваная PR-стратэгія адказвае на некалькі простых пытанняў: • Хто мы? • Ад каго залежыць рэалізацыя нашых мэтаў? • З кім мы будзем найперш развіваць сувязі? • Навошта? • Якім чынам? Стварэнне PR-стратэгіі складаецца з некалькіх асноўных этапаў, кожны з якіх мы коратка апішам у гэтым дапаможніку. 1. Аналіз арганізацыі і ацэнка бягучай сітуацыі 2. Вызначэнне агульнай мэты працы па арганізацыі сувязяў з грамадскасцю 3. Вызначэнне мэтавых аўдыторый і мэтаў працы з кожнай з гэтых аўдыторый 4. Стварэнне ключавых паведамленняў і планаванне зместу камунікацыі з мэтавымі аўдыторыямі 5. Выбар інструмантаў камунікацыі 6. Стварэнне плану працы

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

“Рэчы першай неабходнасці”, альбо Што павінна быць у арсенале арганізацыі, якая не забывае пра сувязі з грамадскасцю Што варта мець Чалавек, адказны за сувязі з грамадскасцю (не абавязкова штатны супрацоўнік) Інфармацыя пра арганізацыю ў пісьмовым альбо электронным выглядзе (пашыраная і скарочаная версіі) Інфармацыя пра арганізацыю, перакладзеная як мінімум на адну замежную мову Апісаная гісторыя арганізацыі (кроніка найважнейшых падзей) Візітоўкі арганізацыі альбо кантактных асобаў арганізацыі Спіс важных для арганізацыі медыя і журналістаў План працы арганізацыі Буклет альбо брашура арганізацыі Як мінімум адзін актуальны відэаролік пра дзейнасць арганізацыі Публікацыі пра дзейнасць арганізацыі, на якія можна даць спасылкі Даступная вачам сябраў і наведвальнікаў місія арганізацыі Інфармацыя пра праблемы, якімі займаецца арганізацыя (статыстыка, публікацыі, даследаванні і г.п.) Зацверджаныя фірмовыя колеры арганізацыі, якія выкарыстоўваюцца пры афармленні візуальных матэрыялаў Гісторыі і сведчанні поспехаў арганізацыі (узнагароды, лісты падзякі і г.п.) Інфармацыя пра арганізацыю ў спецыялізаваных базах звестак (напрыклад, базе звестак НГА Беларусі) Сайт арганізацыі Групы арганізацыі ў сацыяльных сетках

Ёсць Няма

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Канечне, у табліцы прыведзены далёка не поўны спіс таго, што павінна быць у арсенале арганізацыі, якая клапоціцца пра сувязі з грамадскасцю. Аднак нават запаўненне гэтай таблічкі можа дапамагчы прааналізаваць тое, што арганізацыя мае на этапе планавання альбо пераасэнсавання ўласнай PR-стратэгіі. Цяпер, калі мы добра ўяўляем, хто мы, калі праведзены аналіз сітуацыі і “інвентарызацыя” стану працы з грамадскасцю, візуалізаваць логіку далейшых дзеянняў можна з дапамогай класічнай ... схемы камунікацыі.

Гэта не дзіўна, бо аснову працы па сувязях грамадскасцю складае менавіта працэс абмену інфармацыяй з важным для арганізацыі асяроддзем. Менавіта праз перадачу інфармацыі мы стымулюем нашыя мэтавыя аўдыторыі на атрыманне патрэбнай для нас зваротнай сувязі.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Вызначэнне агульнай мэты працы па арганізацыі сувязяў з грамадскасцю У залежнасці ад сітуацыі і тэрміну, на які распрацоўваецца PR-стратэгія, яе агульная мэта можа гучаць па-рознаму: 1. Забеспячэнне лаяльнага стаўлення і падтрымкі з боку грамадскасці пазіцыяў і намаганняў арганізацыі па канкрэтных пытаннях. 2. Усталяванне спрыяльнага іміджу для галіны (напрыклад - экалагічнага грамадскага сектара) і людзей, занятых у гэтай галіне. 3. Спрыянне росту колькасці сябраў арганізацыі і ўдзельнікаў мерапрыемстваў арганізацыі. 4. Зняццё эмацыйнай напругі вакол імя арганізацыі. 5. Усталяванне і падтрымка стасункаў з людзьмі, для якіх арганізацыя прадстаўляе паслугі, фармаванне супольнасці (community) вакол арганізацыі. 6. Прыцягнення сродкаў і іншых рэсурсаў у арганізацыю. 7. Матываванне людзей (ад сябраў кіруючых ворганаў і персанала да дабраахвотнікаў) да працы на карысць дасягнення місіі арганізацыі.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Вызначэнне мэтавых аўдыторый і мэтаў працы з кожнай з гэтых аўдыторый Пад мэтавымі аўдыторыямі ў кантэксце арганізацыі працы па сувязях з грамадскасцю прынята разумець людзей, на якіх будзе накіравана інфармацыйнае ўздзеянне ў межах рэалізацыі вашай PR-стратэгіі. Чым больш дакладна вы вызначыце і прааналізуеце гэтых людзей, тым больш будзеце мець шансаў скласці адпаведнае інтарэсам гэтых людзей ключавое паведамленне, выбраць даступныя для іх сродкі перадачы інфармацыі і, самае галоўнае, атрымаць патрэбную зваротную сувязь. Ключавым словам пры вызначэнні мэтавых аўдыторый з’яўляецца ступень “уплыву” кожнай з гэтых аўдыторый на дзейнасць вашай арганізацыі альбо ініцыятывы. Прыведзеныя ніжэй пытанні дапамогуць вам вызначыць і прааналізаваць свае мэтавыя аўдыторыі:

- Хто сёння найбольш уплывае на эфектыўнасць працы вашай арганізацыі альбо ініцыятывы? У чым заключаецца гэты уплыў? - Наколькі блізкімі/складанымі/напружанымі з’яўляюцца нашыя сувязі з гэтымі групамі людзей? - На чым палягаюць вашыя інтарэсы адносна кожнай з груп гэтых людзей? - Што гэтыя групы ведаюць і думаюць пра вас? - Да якіх інтарэсаў гэтых людзей вы можаце апеляваць? - Якім крыніцам інфармацыі давяраюць гэтыя людзі? Чыя думка для іх з’яўляецца аўтарытэтнай?

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Аналіз акружэння дазваляе наглядна прадставіць ступень развіцця сувязяў з асяроддзем арганізацыі, а затым вызначыць рэалістычныя і канкрэтныя мэты PR-дзейнасці ў дачыненні да кожнай з важных для вас мэтавых аўдыторый. Як правіла, сярод важных для арганізацыі/ініцыятывы мэтавых аўдыторый найчасцей згадваюцца людзі, якія складаюць мэтавыя групы бягучых праектаў (напрыклад, жанчыны, якія сталі ахвярамі хатняга гвалту), прадстаўнікі ўладаў (напрыклад, мясцовыя чыноўнікі, ад якіх залежыць прыняццё рашэнняў па важных для вашай арганізацыі пытанняў), прадстаўнікі іншых грамадскіх арганізацый (патэнцыйныя партнёры), прадстаўнікі бізнесу (патэнцыйныя спонсары), прадстаўнікі мясцовай супольнасці, чыё меркаванне можа быць важным пры вырашэнні пытанняў, якія ўздымае ваша арганізацыя. Не забудзьце, што адной з найважнейшых мэтавых аўдыторый для вас могуць быць сябры і дабраахвотнікі вашай арганізацыі!

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

МЕРКАВАННЕ ЭКСПЕРТА

Оксана Кузина: Когда целевая аудитория – местные органы власти «Не надо спасать мир – разбудите его, и он спасёт себя сам» Садхгуру Джагги Васудев Для успешной деятельности некоммерческим организациям необходимо изменить парадигму мышления – перестать себя воспринимать просителями и вершителями добрых дел, а стать партнерами и поставщиками уникальных услуг, использовать инструменты бизнеса. В 2015 году я работала антикризисным директором частного телеканала. Среди задач, которые необходимо было решить за год моего контракта, была задача взять большое интервью у мэра города. Однако было известно, что мэр не ездит в студию даже официального телеканала, мы же запланировали предновогоднее интервью с поздравлениями на фоне украшенной елки. Договориться и снять интервью с мэром в предновогодних декорациях, а не за рабочим столом был мой первый опыт деятельности по налаживанию коммуникации и взаимодействию с местными органами власти или GR (Government Relations). В 2016 года как учредитель и директор Центра урбанистических проектов и инициатив «Прастора», я организовала и провела первый урбан форум «Прастора». Форум прошел в центральном парке города: включал в себя фестивальную, образовательную и творческую программу, длился 12 часов, организаторами стали НКО «Прастора» и городской исполнительный комитет. Местные органы власти взяли на себя необходимые составляющие для проведения культурно-массовых мероприятий в общественных городских пространствах: охрану правопорядка, медицинское сопровождение, уборку территории до и после проведения события, установку туалета. Работая над подготовкой этого события, я использовала уже известные мне методики GR в основе которых эффективное взаимодействие с чиновниками и базовые инструменты: знание структуру системы, профессиональный язык, основополагающее документы, внутренний этикет и субординация внутри системы. 14

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Если НКО намерена, провести футбольный фристайл, праздник городского отдыха в парке, ярмарку хенд мэйд поделок или информационную кампанию и мероприятия запланировано в городском пространстве или на территории государственного учреждения, то для реализации задуманного необходимо обратиться за поддержкой к местным органам власти.

Теория о коридорах власти GR или отношения с властными структурами - это выстраивание и налаживание взаимоотношений с государственными органами власти, в том числе: с правительством, с региональными и местными органами власти. Крупные компании кроме PR-менеджера имеют GR-менеджера. В большинстве случаев в эту профессию приходят PR-менеджеры и бывшие госслужащие с такими качествами как способность к аналитике и большая выдержка. Для встречи с лицом, принимающим решение необходимо назначить встречу, используя один из двух канал коммуникации: официальный или неофициальный. Официальный канал

Записаться и прийти на прием. Информация о порядке личного приема граждан есть на сайте исполкома: • установленные дни приема (заместители, управляющего делами); • личный прием по графику, через приемную или «одно окно» (председатель 3 дня в мес.); • прием или консультация по предварительной записи к заместителям и управляющего делами через «одно окно».

Неофициальный канал

Познакомиться на мероприятиях: общезначимые, общегородские, пресс-конференции; участие в государственных программах, советах, рабочих группах и других совместных формах работы; участие в спонсорских, меценатских проектах, выступление в прессе для привлечения внимание к своей организации.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Подготовьтесь к встрече Если Вы представляете организацию, то, идя на встречу, предлагайте партнерство. Для того, что быть убедительным подготовьтесь по следующим вопросам: 1. Четко представляйте проблемы и потребности целевой аудитории, которые вы решаете своей программой деятельностью. Выберите вид деятельность вашей организации из предложенных групп: защита (прав, уязвимых групп и т.д.); сохранение (территорий, зданий, языков и т.д.); популяризация (искусства, спорта, туризма и т.д.); предоставление (еды, предметов первой необходимости, информации и т.д.); 2. Сформулируйте миссию; 3. Подготовьте самопрезентацию на 30 секунд о себе как о лидере организации; 4. Подготовьтесь чётко пояснить, в чем уникальность вашего предложения и как оно может быть полезно Вашему партнеру. Чтобы предлагать партнерство, необходимо сменить парадигму презентации своей организации на переговорах с местными органами власти:

Социальные предприятия не ради прибыли

Некоммерческие организации • воспринимают себя благотворителями

• воспринимают себя бизнесом не ради прибыли

• воспринимают доноров дарителями

• воспринимают доноров инвесторами/партнёрами

• воспринимают себя одними из многих

• воспринимают себя уникальными • воспринимают себя поставщиками товаров и\или услуг

• воспринимают себя вершителями добрых дел

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Переговорщик – это профессия будущего Новый подход в маркетинге - сегодня уже не так активно используют B2B (бизнес для бизнеса), B2C (бизнес для потребителя), H2H (human to human, человек для человек). Главная компетенция переговорщика не говорить, а слушать. Когда вы на переговорах говорите «Я предлагаю Вам выгодное дело», то уточните, одинаковы ли видите обоюдную выгоду. Для одного выгодное дело это получить 500 $, для другого 1 млн. Задавайте уточняющие вопросы, потому что мы мыслим образами – у другого человека другие жизненные опыты и другие образы. Используйте такие вопросы: «Правильно ли я понимаю, что Вы имеете в виду…», «Что Вы от меня ожидаете?». Сформулируйте своё предложение только после того, как услышите, что нужно собеседнику. Спросите прямым текстом.

Чтобы Вас услышали – важен посыл Перед визитом на прием подготовьтесь - ваш рассказ должен быть компактным и содержать возможные варианты решения проблемы. Такая категория визитеров как «жалобщики» и «проблематизаторы» может быть воспринята негативно. Но если в пакете с проблемой вы предлагаете решение, это повод быть внимательнее к вам и вашей истории, в такой позиции вы предстаёте как «партнер» или «продюссер изменений». Несколько советов, которые помогут вам быть эффективнее: - Сформулируйте свой вопрос заранее в письменном виде, в 2-3 предложениях. Будьте кратки и убедительны. - Предложите пути решения проблемы. - У вас должна быть хорошая репутация, и заготовлено несколько примеров успешно реализованных проектов вашей организации. - Поищите поддержку в исполкоме, хорошо, когда вас кто-то рекомендует. - Не ходите «через голову», соблюдайте субординацию. Только в случае неэффективных решений обращайтесь к вышестоящим чиновникам. Расскажите когда и к кому обращались до этого. Используйте максимально дипломатичные высказывания о вашем неудачном опыте - используйте интонацию недоумения, а не обвинения. Не исключено, что решать ваш вопрос будет именно тот чиновник, о котором вы сейчас рассказываете.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Советы от опытных визитеров Соберите информацию о чиновнике заранее: какие проекты поддерживал, какие интервью давал, какие мероприятия посещает. Не пренебрегайте информацией о физиогномике, гороскопе, языке тела. Опытный визитер знает маршрутизацию документов в исполкоме, владеет «метаязыком» устной и письменной коммуникации, осведомлен о государственных приоритетах, ориентируется в действующих социальных программах. Важно добавить несколько слов об основах психологии общение - это умение удерживать диалог и модифицировать статус оппонента, использовать чутье, интуицию, вести себя ассертивно (уважительно и при этом, следуя своим интересам), формировать личные связи. Для убеждения эффективнее использовать метод ассертивности. В обычной жизни модель поведения людей тяготеет к одной из двух крайностей: пассивности или агрессии. В первом случае человек принимает роль жертвы «ты мне должен, потому что я слабый». Во втором – явное или завуалированное желание подчинять своим интересам: «ты мне должен, потому что я сильнее». В отличие от этих двух распространенных типов коммуникации ассертивное поведение опирается на кардинально иной принцип: «Я тебе ничего не должен, и ты мне ничего не должен, мы партнеры». GR-менеджмент становится основой коммуникаций для организаций всех типов. В диалоге с государственным сектором НКО могут предлагать свое партнерство через экспертное участие, трансферт знаний и компетенций, социальное партнерство.

Аксана Кузіна. Дырэктарка НКА «Прастора» (Віцебск), кіраўніца Цэнтра урбаністычных праектаў і ініцыятыў. Спецыялізуецца на развіцці ініцыятыў, узаемадзеянні з уладамі, дызайне, PR-стратэгіі, Media Relations. Магістр сацыяльнай філасіфіі. Менеджэрка і прадюсэр урбан-арт форума «Прастора» у Віцебску.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Вызначаем мэты PR-працы у дачыненні да кожнай з абраных мэтавых аўдыторый Гэта адзін з найважнейшых этапаў планавання PR-стратэгіі. Ад таго, наколькі канкрэтна і рэалістычна мы сфармулюем мэты працы з той альбо іншай аўдыторыяй, наўпрост залежыць выніковасць нашай PR-працы.

На змест фармулёўкі мэты могуць уплываць: • наяўнасць рэсурсаў • час • ступень вядомасці вашай арганізацыі і лаяльнасці да яе • ступень важнасці ўздымаемых вашай арганізацыяй пытанняў для мэтавай аўдыторыі • стаўленне да ўздымаемых вашай арганізацыі пытанняў з боку іншых уплывовых арганізацый (напр., улады, царква, донарскія арганізацыі).

Увага! На гэтым этапе вельмі важна пазбегнуць распаўсюджанай памылкі, якая палягае на блытаніне мэтаў бягучых праектаў арганізацыі і мэтаў PR- дзейнасці. Разгледзім гэта на прыкладзе: Мэтай дзейнасці праграмы “Універсітэт Залатога Веку” (УЗВ) ў Гродне з’яўляецца паляпшэнне якасці жыцця сталых людзей праз інтэлектуальную, сацыяльную, фізічную актывізацыю, а таксама прасоўванне інтарэсаў гэтых людзей. 19

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Мэтамі PR- дзейнасці ў межах гэтай праграмы будуць: • павышэнне інфармаванасці сталых жыхароў Гродна пра магчымасці ўдзелу ў праграме УЗВ; • прыцягненне ўвагі грамадскасці да патрэбаў і інтарэсаў сталых людзей; • папулярызацыя досведу працы УЗВ сярод іншых беларускіх грамадскіх, дзержаўных і акадэмічных арганізацый; • стымуляванне прадстаўнікоў мясцовага бізнесу і фізічных асобаў да матэрыяльнай падтрымкі дзейнасці УЗВ. Фармулёўка мэтаў у межах PR-стратэгіі заўсёды прадугледжвае апісанне таго выніку ўздзеяння на канкрэтную мэтавую аўдыторыю, які вы плануеце дасягнуць.

Сфармуляваць мэту PR-працы з канкрэтнай аўдыторыяй дамагогуць добра вядомыя ў менеджменце крытэрыі SMART. SMART – гэта абрэвіятура (па першых літарах пяці ангельскіх слоў), якая дапамагае запомніць пяць найважнейшых крытэрыяў пастаноўкі «правільных» мэтаў:

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

S-Specific

– канкрэтная

M-Measurable

– вымяральная

A-Achievable

– дасягальная

R-Realistiс

– рэалістычная

T-Timely

– абмежаваная ў часе

Давайце разбярэмся са зместам кожнага з гэтых крытэрыяў пастаноўкі мэтаў у кантэксце планавання PR-стратэгіі: S (Specific) – канкрэтная. Гэта азначае, што сфармуляваная намі мэта павінна паказваць канкрэтны вынік, які мы спадзяемся дасягнуць. Напрыклад, “Павышэнне інфармаванасці сталых жыхароў Гродна пра магчымасці ўдзелу ў праграме “Універсітэт Залатога Веку” M (Measurable) – вымяральная. У час фармулёўкі мэты пастарайцеся дадаць у яе элемент вымяральнасці, каб ацаніць затым эфекты сваёй працы. Таму прапанаваную вышэй фармулёўку мэты мы можам перафармуляваць, каб яна стала вымяральнай: “10 тысяч сталых жыхароў Гродна будуць інфармаваныя пра магчымасці ўдзелу ў праграме “Універсітэт Залатога Веку”. Важная рэмарка: у некамерцыйных арганізацый часта бракуе сродкаў для правядзення рознага кшталту “замераў”. Напрыклад, паказаць прагрэс (напрыклад, колькасць лепш інфармаваных пра нейкае пытанне людзей вырасце на 10%) складана, калі вы раней не “замяралі” гэтую ступень інфармаванасці. Таму стаўце такія паказчыкі вымяральнасці, якія не запатрабуюць вялікіх рэсурсаў на ацэнку ступені іх дасягальнасці. A (Attainable) – дасягальная. Добра сфармуляваная мэта павінна быць дастаткова амбітнай і таму варта ставіць больш складаныя ў параўнанні з ранейшымі мэты (напрыклад, калі вы і так штогод інфармавалі 10 тыс сталых людзей, то можа ёсць сэнс “узняць планку”?). Напрыклад, “10 тысяч сталых жыхароў Гродна будуць інфармаваныя пра магчымасці ўдзелу ў праграме “Універсітэт Залатога Веку. На працягу наступных гадоў гэтая лічба вырасце да 20 тыс. чалавек”. Пры гэтым, аднак, мэты павінны быць дасягальнымі! 21

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

R (Realistiс) – рэалістычная. Гэта азначае, што сфармуляваная вамі мэта базуецца на рэальнай ацэнцы рэсурсаў і сітуацыі. Калі вы не ўпэўненыя, што вашу інфармацыю будуць актыўна публікаваць медыя, перадаваць адзін аднаму патэнцыйныя ўдзельнікі вашых праектаў - паспрабуйце яшчэ раз канкрэтызаваць мэту і зрабіць рэалістычнымі паказчыкі вымярэння яе эфектыўнасці. Напрыклад, “5 тысяч сталых жыхароў Гродна і іх блізкіх будуць інфармаваныя пра магчымасці ўдзелу ў праграме “Універсітэт Залатога Веку”. У дадзеным выпадку мы пашырылі апісанне мэтавай аўдыторыі і змянілі паказчык ацэнкі вымяральнасці. T (Time-bounded) – абмежаваная ў часе: Гэта азначае, што мы акрэсліваем перыяд, да якога наша мэта павінна быць дасягнута. Напрыклад, “5 тысяч сталых жыхароў Гродна і іх блізкіх будуць інфармаваныя да канца 2019 г. пра магчымасці ўдзелу ў праграме “Універсітэт Залатога Веку. На працягу наступных трох гадоў гэтая лічба вырасце да 15 тыс.”

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Стварэнне ключавых паведамленняў і планаванне зместу камунікацыі з мэтавымі аўдыторыямі Такім чынам, мы ўжо ведаем ўласныя мэты PR-працы, вызначылі для сябе найважнейшыя групы людзей, з якімі будзем працаваць, сфармулявалі, якую зваротную сувязь чакаем ад гэтых груп. Застаецца толькі ўступіць у кантакт з імі і выразна сказаць, чаго мы ад іх чакаем. На гэтым этапе планавання PR- стратэгіі мы ствараем ключавыя паведамленні да кожнай з абраных намі мэтавых аўдыторый. Па-сутнасці, гэта галоўны тэзіс, які ўтрымліваецца ва ўсіх вашых паведамленнях да мэтавай аўдыторыі!

Два абавязковыя элементы ключавога паведамлення: З ключавога паведамлення прадстаўнікам мэтавых аўдыторый зразумела, чаго ад 23

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

іх чакаюць і чаму гэта ім выгодна. У гэтым галоўнае адрозненне ключавых паведамленняў ад слоганаў кшталту “За здаровы лад жыцця!”, “За стабільнасць!” і г.д. Вось, напрыклад, як сфармулявалі некалькі год таму свае ключавыя паведамленні прадстаўнікі аднаго вядомага беларускага адукацыйна-асветніцкага рэсурсу:

Мэтавая аўдыторыя

Мэты працы з гэтай групай

Ключавое паведамленне для гэтай групы

Старэйшыя школьнікі

Пашырэнне аўдыторыі на 20% за год

Карыстайся інфармацыяй з нашага сайта і ты зможаш правільна вызначыцца з адукацыяй тваёй мары і паспяхова паступіць ва універсітэт.

Студэнты

Пашырэнне аўдыторыі на 15% за год

Хочаш зрабіць сваё жыццё разнастайным і атрымаць кампетэнцыі, якія не даюць універсітэты? Чытай наш сайт і карыстайся прапанаванымі магчымасцямі!

Заданне: Стварыце такую табліцу і апішыце ў ёй назвы сваіх мэтавых аўдыторый, мэтаў працы з імі і ключавыя паведамленні, адрасаваныя кожнай з гэтых аўдыторый.

Планаванне зместу камунікацыі з мэтавымі аўдыторыямі Цяпер, калі мы ведаем, з якім ключавым паведамленнем і навошта будзем звяртацца да той альбо іншай мэтавай аўдыторыі, неабходна запланаваць, пра што мы збіраемся інфармаваць гэтую аўдыторыю. Напрыклад, мы распачынаем грамадскую кампанію, накіраваную на прадухіленне асушэння балота і будаўніцтва на яго месцы торфазавода. Адной з мэтавых аўды-

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

торый нашай кампаніі з’яўляюцца жыхары навакольных вёсак, чыя падтрымка для нас вельмі важная. Для многіх з гэтых жыхароў балота было крыніцай дадатковага заробку (збор ягад), але торфазавод можа даць дадатковыя працоўныя месцы, якіх не хапае ў гэтай мясцовасці. Пра што мы будзем інфармаваць мясцовых жыхароў, каб атрымаць іх падтрымку ў барацьбе за захаванне балота? Калі ласка, дапоўніце прапанаваны ніжэй пералік ідэй: • пра тое, хто мы такія і чаму займаемся гэтым пытаннем; • пра тое, чаму важна захаваць балота і што можна зрабіць, каб яго існаванне было б яшчэ больш выгодным для мясцовых жыхароў; • пра магчымую шкоду і эканамічную невыгоднасць (торф хутка скончыцца) будаўніцтва торфазавода; • пра тое, як і каму накіроўваць свае звароты ў падтрымку ініцыятывы па захаванні балота; • пра цікавыя факты, звязаныя з гэтым балотам і навакольнымі вёскамі; • прыгожыя фота і відэа, зробленыя на балоце • … Збор ідэй адносна таго, пра што мы будзем інфармаваць свае мэтавыя аўдыторыі, каб атрымаць ад іх патрэбную зваротную сувязь, дапаможа нам затым у стварэнні дэталёвага працоўнага плана працы па сувязях з грамадскасцю.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Выбар інструмантаў камунікацыі Пералік магчымых інструмантаў камунікацыі сёння настолькі вялікі, што толькі іх пералік заняў бы некалькі старонак гэтага дапаможніка. Таму мы засяродзімся на парадах адносна толькі некаторых папулярных зараз сродкаў камунікацыі паміж грамадскімі арганізацыямі і важным для іх акружэннем. Але перад гэтым давайце разам складзем спіс крытэрыяў, паводле якіх мы будзем абіраць гэтыя інструманты. Калі ласка, дапоўніце прапанаваны ніжэй пералік: • прадстаўнікі гэтай мэтавай групы актыўна выкастоўваюць гэты інструмант (напрыклад, мясцовую ФМ-станцыю) для атрымання важнай для сябе інфармацыі; • выкарыстанне гэтага інструманта дазваляе ахапіць усе альбо большасць важных для нас мэтавых аўдыторый; • выкарыстанне гэтага інструманта не патрабуе вялікіх выдаткаў (напрыклад, аплаціць рэкламу на тэлебачанні пад сілу толькі невялікай колькасці грамадскіх арганізацый); • мы маем людзей, якія здольная карыстацца гэтым інстурмантам альбо якіх можна хутка навучыць такім уменням; • распаўсюджанне інфармацыі з дапамогай гэтага інструманта цалкам залежыць ад нас альбо таксама і ад пасярэднікаў (напрыклад, журналістаў); • мэта камуніцыі прадугледжвае, што людзі павінны убачыць альбо апрабаваць тое, што мы ім прапануем (напрыклад, калі мы прапануем жыхарам канкрэтнай вёскі карыстацца спецыяльнай прыладай, якая вызначае якасць пітной вады - больш эфектыўна будзе запрасіць людзей на прэзентацыю і раздаць гэтую прыладу для тэставання па хатах, чым распавесці пра яе па радыё альбо напісаць у газеце; 26

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

У гэтым дапаможніку мы больш падрабязна спынімся на арганізацыі працы ў сацыяльных сетках, працы з журналістамі, а таксама на выкарыстанні розных сервісаў візуалізацыі, якія можна выкарыстоўваць у камунікацыі з важнымі для вас мэтавымі аўдыторыямі.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Як арганізаваць працу па прасоўванні арганізацыі з дапамогай сацыяльных сетак Гэтай тэме быў прысвечаны асобны блок нашай Школы PR і медыякампетэнцый, які праводзіў Антон Сурапін. Менавіта на яго матэрыялах і базуюцца прапанаваныя ніжэй парады.

Чаму ёсць сэнс інвеставаць час і рэсурсы ў сацыяльныя сеткі? Гэта самы просты выхад на мэтавую аўдыторыю. Людзі, якія вам патрэбныя, ужо там. Засталося толькі прыдумаць, як дастукацца да іх акаўнтаў і сэрцаў. Гэта самая танная рэклама і міліярды варыянтаў бясплатнага прасоўвання. Паспрабуйце зрабіць тое ж самае з тэлебачаннем альбо бясплатна патрапіць на білборд…

Ваша аўдыторыя – вашыя прадзюсэры У сацыяльных сетках кожны каментар, лайк, рэпост і “пайду на мерапрыемства” працуюць на ахоп вашай аўдыторыі. Прынцып снежнага кома.

Тут людзі добра ставяцца да вашай актыўнасці Аўдыторыю даволі лёгка заангажаваць у розныя кампаніі. Прыгадайце хаця б рознага кшталту флэшмобы ў сацыяльных сетках.

Інтэрактыўнасць У сацыяльных сетках вы можаце кругласуткава камунікаваць з людзьмі і павялічваць тым самым лаяльнасць да вас як да брэнда. Ці не гэта патрэбна ў 21 стагоддзі?

З чаго пачаць? Што можна ствараць у Фэйсбуку

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Старонка: + Вас могуць “тэгаць” (адзначаць) карыстальнікі і ў партнёрскіх публікацыях + Вы можаце запускаць рэкламу і раскручваць сябе платна сярод патрэбнай аўдыторыі + Вы можаце карыстацца пашыранай статыстыкай пра наведвальнасць і іншыя магчымасці + Можна публікаваць “гісторыі” ад імя групы + Людзі могуць запрашаць сваіх сябраў паставіць “падабайку” вашай старонцы Мінус: - Чалавек сам вырашае, ці варта яму далучацца да вашай старонкі (часта адказ “не”) Група: + Вы і вашыя падпісчыкі можаце дадаць каго заўгодна ў агульнадасяжную групу без яго дазволу Мінусы: - Людзям гэта не падабаецца! - Вас не могуць “тэгаць” Што можна ствараць ВКонтакте Старонка: + Пазначаецца тэматыка старонкі, дзе можна сфармуляваць сваю місію, што спрашчае новым карыстальнікам разуменне канцэпцыі напаўнення старонкі + Сябры вашых падпісчыкаў бачаць старонкі, якія падабаюцца карыстальніку. Магчымы натуральны прырост аўдыторыі. Мінусы: - Туды амаль ніхто не зазірае.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

- Пра старонку можна распавесці сябрам, але запрасіць іх нельга. Чаму варта інвеставаць у “Аднакласнікі” Галоўны плюс “Одноклассников”: тут фенаменальна лёгка перацягнуць чужую аўдыторыю з любой групы да сябе. А яшчэ кожны ваш сябра можа ў некалькі клікаў запрасіць ўсіх сваіх сяброў у вашу групу! Такой механікі няма боль нідзе.

Плануем сваю камунікацыйную стратэгію для сацыяльных сетак Мэты: Якога выніку мы хочам дасягнуць? Заангажаванасці ў дзейнасць вашай арганізацыі? Проста набраць карыстальнікаў? Краўдсорсінг? Нешта іншае? Мэтавая аўдыторыя: Дакладна вызначаная, не размытая. Узрост? Пол? Інтарэсы? Месца пражывання? Якія сацыяльныя сеткі выкарыстоўвае? TONE OF VOICE (Стыль камунікацыі): Сяброўскі альбо строгі? Толькі па справе альбо дапушчальныя жарты і сарказм? Ад чыйго імя камунікацыя? Камунікуе жывы чалавек альбо старонка? А можа, прыдуманы герой? Разынкі: Што будзе вылучаць вас у стужцы навінаў? (Смайлікі, відэа, эмоцыі і г.д.). Тут можна падгледзіць пералік ідэй, якія дададуць вашым допісам увагі аўдыторыі. Кантэнт-план Што і калі вы будзеце посціць у сваіх сацсетках? Чытайце падрабязней пра гэта ніжэй у тэксце пра “Тыдзень працы адказнага SMMшчыка”.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

МЕРКАВАННЕ ЭКСПЕРТА

Антон Сурапін: тыдзень працы адказнага SMMшчыка. Трылер, 18+ Адразу папярэджваю: гэты тэкст не для людзей са слабымі нэрвамі. Чаму? Бо SMMшчык, калі ён адзін такі чалавек на праекце, – гэта і дызайнер; і камьюніці-менеджэр; і крышачку тэхнічны спецыяліст; і чалавек, які заўсёды ведае трэнды (якімі б яны ні былі); і таргетолаг; і аналітык; і чалавек, які мусіць быць кругласуткава ўключаны ва ўсе тэмы працы арганізацыі, трымаць у галаве безліч інфармацыі і быць гатовым хуценька патлумачыць аўдыторыі тое сёе ў каментах ці ў адказ на паведамленні на старонцы. А яшчэ, у ідэале, мусіць быць літаральна кругласуткава ў анлайне. Па прафесійных суполках у сацсетках гуляе цікавы аповед пра працу СММшчыка. Гэта тычыцца “камерцыйных” калег, якія займаюцца продажамі. Але ж мы, медыйныя ды НГАшныя СММшчыкі таксама дзесьці тут: «Придумал креативную идею, составил из нее проектную стратегию продвижения, рассчитал смету/ресурсы, создал страницы, сделал уникальный дизайн и оформление, снял фото/видео контент с продуктами компании и ее командой, написал авторские посты, запустил таргетинг, промопосты, лидогенерацию, отследил все ставки, CTR’ы и конверсии, привлек людей на страницу и начал с ними общение через конкурсы/интерактивы и др. вовлекающие механики, обработал негатив, ответил на вопросы по продукту, продал продукт (не дай бог) или отправил обработанную заявку менеджеру, проследил качество продажи, подключил сервисы по аналитике и скорректировал стратегию, продолжил вести, наполнять и развивать страницы с учетом интересов и потенциальных и уже купивших клиентов». Вы яшчэ не спужаліся і не перагарнулі старонку? То давайце паглядзім, як сапраўды выглядае адзін тыдзень СММшчыка, напрыклад, “Зялёнага партала”. [Даведка: Зялёны партал greenbelarus.info – інфармацыйны рэсурс таварыства “Зялёная сетка”. У сацыяльных сетках перавага аддаецца працы ў Facebook. Па рэйтынгу беларускіх FB-старонак, што складае агенцтва Ashwood Creative, фэйсбук-старонка Зялёнага партала на момант напісання гэтых радкоў зай31

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

мала 13 месца з 203 старонак беларускіх медыяў па сярэднямесячным прыросце аўдыторыі за паўгоддзе]. ПАНЯДЗЕЛАК. Дзень цяжкі. Якім бы адказным СММшчыкам вы ні былі, як бы ні апрацоўвалі ўцягнутасць, у раніцу панядзелка працы будзе больш, чым за ўсю суботу і нядзелю. Па-першае, у панядзелак трэба пераглядзець усё, што адбывалася на старонках за выходныя. Гэта значыць: - адказаць на ўсе каменты у ФБ, ВК, Інстаграме, Твітэры (а можа нават і ў Аднакласніках) і справакаваць, каб людзі выказваліся яшчэ і яшчэ; - пераглядзець усе лайкі да пастоў старонкі ў ФБ за апошні тыдзень-два (а калі ёсць час – то і за месяц) і “заінвайціць” (запрасіць) людзей, якіх вы раптоўна прапусцілі за гэты перыяд і якіх можна заінвайціць на старонку; - Пераглядзець згадкі вашай старонкі на ФБ, ВК і ў Інстаграме. Раптам, хтосьці з вас тэгаў у сваіх пастах, а вы не заўважылі? Людзі чакаюць хоць якую рэакцыю ад вас, калі ўжо тэгнулі. Па-другое, панядзелак – добры дзень, каб папрацаваць з рэкламай. У лепшым выпадку хуценька зірнулі, якія пасты сабралі найбольшую ўцягнутасць аўдыторыі і якія далі больш за ўсё трафіка на сайт. Як найменш, вось гэтыя топавыя можна даваць у рэкламу. Добрая арганічная ўцягнутасць паста – значыць, мэта рэкламы падвышаць яе. Шмат трафіка на арганіцы – дык дайце яшчэ больш! Па-трэцяе, планёркі. Ну а як без іх? Калі у вас няма планёркі ў арганізацыі ці рэдакцыі, дык арганізуйце яе хоць бы для сябе. Пазначце на каляндарыку: што ў вас будзе выходзіць на гэтым тыдні? Якія важныя падзеі абавязкова мусяць быць у кантэнт-плане? SMMшчыку медыя з кантэнт-планам прасцей. Ён збольшага прывязаны да таго, што будзе выходзіць на сайце. Напрыклад, схематычны план SMMшчыка “Зялёнага партала” выглядае так (але гэта вельмі схематычна, бо ніколі не можаш ведаць наперад, колькі пастоў выйдзе ў той ці іншы дзень):

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Звяртаю ўвагу. «Вірал» - гэта тое, што патэнцыйна мусіць прынесці вам вялікі (нерэкламны) ахоп і ўцягнутасць. Гэта можа быць штосьці віруснае ці эмацыйнае. Гэта можа быць уласны кантэнт ці нешта, падгледжанае на іншых рэсурсах ці старонках. АЎТОРАК. Выдыхаем пасля цяжкага панядзелка і займаемся “коцікамі” ды аналітыкай. “Коцікі” – гэта значыць, можна на весь тыдзень наперад парабіць віральных ці назбіраць вірусных пастоў. Асабліва гэта карысна, калі ваша дзейнасць датычна тых ці іншых дат і святаў. Аналітыка. Паглядзець уважліва, што “пайшло” за апошні час, а што не. Чаму не пайшло? А чаму пайшло? Мо, вы выкарысталі нейкае такое слова, якое прывабіла чытачоў на ваш сайт? А можа, напісалі ў пасце “ААААА!!!!” і праз гэта ў вас атрымалася сабраць 100500 лайкаў ды заінвайціць 20 новых чалавек на старонку? І час. Раптам, у вас усё змянілася і цяпер аўдыторыя ў анлайне не а 7 вечара, а а 7 раніцы і тады апошні пост мэтазгодна планаваць на раніцу? СЕРАДА. На гэты дзень можна пакінуць такую цудоўную штуку, як “інвайты” (запрашэнні далучыцца да старонкі). Але не тыя, што ў Facebook з’яўляюцца пад віральнымі пастамі. А тыя, калі вы можаце запрасіць сяброў у суполкі ФБ і ВК, а ў Аднакласніках дык увогуле можаце назапрашаць каго заўгодна да сябе. Напрыклад, заходзім у суполку “Сделаем Беларусь чище”, адчыняем спіс падпісантаў гэтай суполкі і запрашаем іх далучыцца да “Зялёнага партала”. У АК інвайцінг займае ваш час. У ФБ і ВК рана ці позна вашыя сябры, якіх яшчэ не запрашалі, скончацца. І тады трэба папрацаваць над краўдсорсінгам. Папрасіце сваіх ужо актыўных у суполцы сябраў, каб і тыя паназапрашалі ўжо сваіх сябраў. Гэта не МММ, але ад усялякіх пірамід хоць нейкая карысць ды ёсць. ЧАЦВЕР І ПЯТНІЦА. Паглядзіце схему працы на пн-ср ↑ і паўтарыце. А таксама не забываемся, што за ўсімі гэтымі механікамі стаіць кантэнт. Кантэнт і толькі ён. Не будзе кантэнту – не будзе нічога добрага. І ўвесь тыдзень не забываемся на тое, што дзелімся цікавымі навінамі з аўдыторыяй, дзелімся ў цікавых фарматах, дзелімся “коцікамі”. Пра коцікаў. Напэўна, зараз у свеце ўжо амаль не засталося медыяў, якія толькі адукоўваюць аўдыторыю – так ці інакш, нам трэба і забаўляць чытачоў, каб яны не засумавалі і не зніклі з арбіты нашага ўплыву. СУБОТА І НЯДЗЕЛЯ. У гэтыя дні могуць выдыхаць хто заўгодна, але не СММшчыкі. Людзі па выходных звычайна сядзяць у сацсетах. Чыясьці аўдыторыя больш, чы-

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

ясьці менш. Але ў людзей ёсць час паглыбіцца ў вашу дзейнасць, штосьці пачытаць, на што не хапала часу па буднях. І палайкаць. Таму ёсць такія сцэнары на выходныя: - Перашарыць (у іншым фармаце!) штосьці важнае, на што людзі маюць звярнуць сваю ўвагу. Ці штосьці, што незаслужана не атрымала таго рэзанансу, якога б вы хацелі. - Напланаваць коцікаў. Няхай па 1-2 пасты на выходны дзень людзям будзе чым забаўляцца. - Зрабіць апдэйт. Нагадаць людзям пра штосьці важнае і паведаміць, што ўжо змянілася. - Падзяліцца чужым, але цікавым вашай аўдыторыі, кантэнтам. І тэгнуць старонку, якую вы прасоўваеце. Сацсеткі любяць, калі ўнутры іх ёсць узаемадзеянне. - Паведаміць пра свой іншы канал камунікацыі. Напрыклад, у ФБ даць спасылку на ваш Інстаграм, а ў ВК на Тэлеграм. Такія пасты найчасцей не збіраюць вялікія віральныя ахопы, бо каналы канкуруюць паміж сабою. Але калі чалавек з ФБ падпішацца на ваш ТГ, будзе плён, бо чалавеку будзе прасцей сачыць за вамі. - Папрасіць людзей у ФБ і ВК паставіць наладкі, якія б дапамагалі не прапускаць вашы пасты. У ФБ, напрыклад, «Приоритет в ленте новостей», а ў ВК «Получать уведомления». Плённай працы ўсім, хто дачытаў гэты трылер!

Антон Сурапін. SMM-рэдактар “Зялёнага парталу” Таварыства “Зялёная сетка”). Намеснік галоўнага рэдактара прафесійнага медыя для медыя Mediakritika.by. У якасці трэнера і кансультанта працаваў у межах адукацыйных курсаў ГА «Беларуская асацыяцыя журналістаў», Мінскага міжнароднага адукацыйнага цэнтра. Займаецца кансультаваннем беларускіх медыя па SMM, а таксама па іншай тэматыцы.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Карысныя інструманты візуалізацыі, якія можна выкарыстоўваць у працы з грамадскасцю Выкарыстанне інструмантаў візуалізацыі інфармацыі з’яўляецца сёння адной з важных кампентэнцый, неабходных грамадскім актывістам, якія дбаюць пра добрыя стасункі са сваім акружэннем. Выбар прываблівага фармату падачы сваёй інфармацыі ў час, калі людзі ўсё больш “скроляць” і ўсё менш уважліва чытаюць, з’яўляецца няпростай задачай. Дапамагчы справіцца з ёй могуць бясплатныя і лёгкія ў выкарыстанні інструманты візуалізацыі. У гэтым дапаможніку мы прыводзім прыклады толькі некаторых з такіх інструмантаў, якімі самі рэгулярна карыстаемся ў сваёй працы.

Як стварыць інтэрактыўную візітоўку з дапамогай Thinglink Сервіс thinglink.com дазваляе ствараць інтэрактыўныя фота і відэа. Гэтая інтэрактыўнасць ствараецца за кошт дадавання на фота інтэрактыўных значкаў, якія дазваляюць карыстальніку знаёміцца з важнай дадатковай інфармацыяй па тэме. Гэта дазваляе ствараць за кароткі час прываблівыя інтэрактыўныя візітоўкі вашых мерапрыемстваў, праектаў і г.д. Вось прыклад візітоўкі Школы медыякампетэнцый, зробленай з дапамогай гэтага рэсурса: Як стварыць візітоўку з дапамогай Thinglink 1. Зарэгіструйцеся на thinglink.com 35

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

2. Запампуйце фота альбо відэа, якое стане асновай вашай візітоўкі 3. Дадайце на гэтыя фота альбо відэа тэгі ў выглядзе інтэрактыўных значкаў. Звяжыце кожны тэг з адпаведнай спасылкай на матэрыял (прэзентацыю, відэа, артыкул у Вікіпедыі і г.д.) у інтэрнэце. 4. Дзяліцеся гатовай візітоўкай у сацыяльных сетках, убудоўвайце яе на свае сайты.

Як стварыць інфаграфіку з дапамогай Infogram Сервіс infogram.com дазваляе візуалізаваць звесткі ў выглядзе дыяграм, графікаў, “воблакаў словаў” і г.д. Прынцып працы сервіса вельмі просты: абіраеце шаблон, які вам спадабаўся, а затым рэдагуеце яго, дадаючы свае звесткі. Вось, напрыклад, як візуалізавана з дапамогай гэтага сервіса інфармацыя пра студэнтаў гарадзенскага “Універсітэту Залатога Веку”.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Як стварыць інфаграфіку з дапамогай Infogram 1. Зарэгіструйцеся на infogram.com 2. Абярыце патрэбны шаблон комплекснай інфаграфікі альбо асобнага графіка/ дыяграмы/мапы. 3. Адрэдагуйце ў прапанаваным шаблоне прапанаваныя там звесткі (выдаліце непатрэбныя радкі і слупкі альбо дадайце новыя, замяніце лічбы і назвы, паэксперыментуйце з колерамі і іншымі наладамі). 4. Дадайце пры патрэбе дадатковыя элементы: відэа, іншыя графікі, інтэрактыўны лічыльнік часу і г.д. 5. Дзяліцеся гатовай інфаграфікай у сацыяльных сетках, убудоўвайце яе на свае сайты.

Як стварыць таймлайн (лінію часу)

Лаканічна прадставіць у інтэрактыўным фармаце гісторыю арганізацыі, асноўныя мерапрыемствы праекта, кроніку важных падзей і шмат чаго іншага можна з дапамогай сервісаў па стварэнні таймлайнаў - ліній часу. Мы найчасцей карыстаемся сервісам timeline.knightlab.com Вось, напрыклад, як выглядае створаная з дапамогай гэтага сервісу справаздача пра гарадзенскую “Школу добрых справаў”.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Як стварыць лінію часу з дапамогай timeline.knightlab.com 1. Зайдзіце на сервіс timeline.knightlab.com (Увага! Патрэбны акаўнт на gmail. com) 2. Абярыце патрэбны шаблон. Дакумент для стварэння лініі часу адчыніцца ў вашых ГуглТабліцах. 3. Замяніце ў гэтым шаблоне прапанаваныя там даты, загалоўкі, тэксты, спасылкі на фота/відэа/аўдыё на ўласныя звесткі. 4. У меню “файл” націсніце каманду “Апублікаваць у інтэрнэце”. Скапіруйце прапанаваную спасылку на публікацыю. 5. Вярніцеся на старонку http://timeline.knightlab.com і ўстаўце гэтую спасылку ў прапанаваную там форму 6. Дзяліцеся гатовай лініцяй часу ў сацыяльных сетках, убудоўвайце яе на свае сайты.

Для чаго можна спатрэбіцца Canva Сервіс canva.com сёння актыўна выкарыстоўваецца многімі грамадскімі актывістамі для стварэнне прыгожых пастоў і ілюстрацый у сацыяльных сетках, а таксама праграмак, прэзентацый, буклетаў, плакатаў і шмат чаго іншага. Вось як выглядае, да прыкладу, праграма трэнінга, зробленая з дапамогай canva.com Як карыстацца canva.com 1. Зарэгіструйцеся на сервісе. 2. Абярыце патрэбны шаблон публікацыі альбо ствараеце сваю публікацыю з чыстага ліста. 3. Дадавайце ў шаблон патрэбныя вам элементы: тэкст, рамкі, ілюстрацыі, графічныя элементы. Калі іх не хапае ў прапанаванай сервісам бібліятэцы - запампоўвайце і дадавайце свае! 4. Спампоўвайце гатовыя матэрыялы, дзяліцеся імі ў сацыяльных сетках, убудоўвайце на свае сайты. 38

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Як ствараць відэа з дапамогай мабільнага дадатка Quik Відэа сёння з’яўляецца адным з найбольш папулярных фарматаў спажывання інфармацыі. Калі ў вас няма відэакамеры, а таксама парфесійных уменняў па мантажы відэа - не перажывайце! Дастаткова ўсталяваць на ваш смартфон альбо айфон дадатак Quik - і для стварэння крэатыўнага відэароліка вам спатрэбяцца лічаныя хвіліны.

Як карыстацца Quik 1. Спампуйце і ўсталюйце дадатак на свой тэлефон 2. Запусціце дадатак і дайце каманду “Стварыць” 3. Абярыце захаваныя ў тэлефоне фота і відэа, якія будуць скарыстаныя для стварэння відэа 4. Цяпер вы патрапіце на старонку апрацоўкі відэа і дадавання сцэнару мантажа. Абірайце прапанаваныя сцэнары паказу відэа. 5. Затым абярыце музыку для роліка. Увага! Можна дадаць сваю! 6. Пры патрэбе падкараціце відэа, дадайце тэкст, змяніце фармат відэа. 7. Дайце каманду “Захаваць” відэа. 8. Захавайце гатовы ролік на тэлефон альбо адразу падзяліцеся ім у сацыяльных сетках. Больш падрабязную інструкцыю шукайце тут.

Чым яшчэ раім карыстацца: GoogleDrive - для стварэння публікацый, табліц, графікаў і дыяграм, прэзентацый, ілюстрацый, анкет і шмат чаго іншага! https://storymap.knightlab.com - для стварэння інтэрактыўных мап

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

slide.ly i animoto.com - для стварэння відэаролікаў на аснове фотаздымкаў issuu.com - бібліятэка вашых публікацый (электронныя кнігі, дапаможнікі, бюлетэні, праграмы, артыкулы і шмат чаго іншага) slideshare.net - бібліятэка вашых прэзентацый flickr.com - усе вашыя фота і відэа ў адным месцы jibjab.com - ролікі для радасці tilda.cc - для стварэння прываблівых сайтаў-візітовак падзеі, спацпраектаў і г.д. Прыклад - http://e-school.tilda.ws/ Adobe Spark Post - добрая альтэрнатыва Цільде. https://juxtapose.knightlab.com/ - калі хочацца паказаць, як было і як ёсць зараз. Прыклад: https://hrodna.life/articles/syamashka-palac/ https://www.gliffy.com/ - для стварэння рознага кшталту дыяграм і не толькі. Blogger.com - выдатны бясплатны сервіс для стварэння блогаў. Вось як выглядае блог праекта PRodvizhenie, створаны з дапамогай гэтага рэсурса. Tumblr - альтэрнатыўная блогерская платформа. Вось як выглядае блог “Постаці”, зроблены на ёй. Snapseed – паўнавартасны фотарэдактар, які абавязкова трэба ўсталяваць на свой тэлефон.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Як стварыць “правільны” сайт грамадскай арганізацыі Яшчэ некалькі год таму сайты выконвалі ледзь не галоўную ролю ў онлайн камунікацыі актывістаў грамадскіх арганізацый з важным для іх акружэннем. Адсутнасць сайта ўспрымалася як анахранізм і паказчык недастатковай развітасці арганізацыі. Актыўнае развіццё сацыяльных сетак моцна змяніў сітуацыю і зараз многія арганізацыю робяць стаўку не на развіццё сваіх сайтаў, а на камунікацыю са сваёй аўдыторыяй праз групы і старонкі ў сацыяльных сетках, месенджэрах, электронных рассылках. Роля сайтаў грамадскіх арганізацый зараз істотна трансфармавалася. Яны становяцца ўсё больш “візітоўкамі” арганізацыі ў інтэрнэце, інструмантам сістэматызацыі і архівізацыі важных дакументаў, публікацый, падзеяў, звязаных з дзейнасцю арганізацыі. Навіны пра дзейнасць арганізацыі зараз часта з’яўляюцца спачатку ў сацыяльных сетках і толькі пасля (і то не заўсёды) перадрукоўваюцца на сайтах НГА. Калі вы ўсё ж не збіраецеся пакуль “хаваць” свой сайт, думаеце пра яго “перазагрузку” і прасоўванне - варта звярнуць увагу на некалькі просты парадаў, якія дазволяць вам пазбегнуць марнавання часу і грошай. 1. Пачніце з пераасэнсавання мэты свайго сайта. З яго дапамогай вы плануеце аператыўна інфармаваць пра сваю дзейнасць? Фармаваць вакол сайта лаяльную да вас аўдыторыю? Збіраць ахвяраванні? Даваць важную інфармацыю пра арганізацыю донарам і спонсарам? Дакументаваць і архіваваць усё ў адным месцы? Па якіх паказчыках вы будзеце адсочваць эфектыўнасць укладання сваіх рэсурсаў у сайт? 2. Падумайце пра тое, што вы чакаеце ад наведвальнікаў сайта. Што павінен зрабіць чытач, які зайшоў на сайт? Як ён гэта зробіць? Як вы праверыце, што ён робіць тое, што вы ад яго чакаеце? Ці ёсць на сайце інфармацыя,

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

якую людзі шукаюць у інтэрнэце? Як людзі будуць знаходзіць наш сайт? Не забывайце перыядычна спраўджваць у саміх сябе, для каго ў першую чаргу мы стварылі сайт! 3. Прадумайце, што будзе выклікаць больш даверу да сайта. Ці будзе на сайце рэгулярна з’ўяляцца інфармацыя, цікавая вашай аўдыторыі? Ці гэтая інфармацыя будзе размешчана ў зручным для карыстальнікаў месцы і пададзена ў зручным для іх фармаце? Ці дастаткова цікава і змястоўна на сайце прадстаўлена інфармацыя пра вашу арганізацыю і людзей, якія тут працуюць? Наколькі прадуманая навігацыя па сайту? Ці дастаткова прываблівым для карыстальнікаў з’яўляецца дызайн сайта? 4. Кантэнт і яшчэ раз кантэнт! Помніце, што поспех сайту забяспечваюць не яркі дызайн з мноствам інтэрактыўных “фішак”, а добра прадуманы і карысны для наведвальнікаў сайта кантэнт. Як і ў выпадку з сацыяльнымі сеткамі, кантэнт-план альбо хаця б выразнае ўяўленне, што, для каго, навошта і ў якім фармаце мы падаем на нашым сайце, з’яўляюцца абавязковым правілам для тых, хто дбае не толькі пра эфектнасць, але і эфектыўнасць сваёй працы! Некаторыя карысныя ідэі па стварэнні і развіцці сайтаў некамерцыйных арганізацый можна пачытаць тут.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Ствараем электронную рассылку Сёння для стварэння гэтага інструманта прамой камунікацыі з мэтавай аўдыторыяй створана дастаткова бясплатных альбо недарагіх сервісаў. Гатовыя прыгожыя і функцыянальныя шаблоны рассылак, магчымасць сарціроўкі падпісчыкаў, аналіз статыстыкі прагляду рассылкі, аўтаматычны посцінг у сацсеткі і многія іншыя карысныя функцыі - усё гэта робіць электронныя рассылкі эфектыўным каналам камунікацыі. Пачнем з пераліку некаторых сервісаў па стварэнні электронных рассылак: FeedBurner.com MailChimp.com SmartResponder.ru Content.ru Кожны з гэтых сервісаў не патрабуе наяўнасці спецыяльных тэхнічных ведаў і ўменняў, інтуітыўна просты ў выкарыстанні.

Пяць асноўных прынцыпаў выкарыстання онлайн-рассылак: 1. Падпісчыкі павінны мець магчымасць адмовіцца ад рассылкі. 2. Рассылка павінна быць карыснай і інфарматыўнай для тых людзей, якім вы яе дасылаеце. 3. Кожная рассылка павінна ўтрымліваць звесткі пра кантактныязвесткі арганізацыі-стравальніцы рассылкі. 4. Не перагружайце рассылку непатрэбнымі і “цяжкімі” фота і не рабіце тэксты празмерна вялікімі. Аптымальны памер шрыфта - 12. 5. Выкарыстоўвайце шаблон вёрсткі рассылкі з тэкстам у адзін слупок. Большасць людзей будзе глядзець вашу рассылку на сваіх тэлефонах і гэта спросціць для іх успрыманне інфармацыі. 43

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Арганізацыя працы з журналістамі У гэтай частцы дапаможніка мы падзелімся парадамі пра тое, як арганізаваць працу з журналістамі, якія прадстаўляюць традыцыйныя медыя (газеты, тэлебачанне, радыё, інфармацыйныя онлайн-парталы). Ад таго, наколькі “медыйнымі” з’яўляюцца нашыя ініцыятывы, у многім залежыць тое, што думае і кажа пра нас важнае для нас акружэнне.

Эфектыўнасць працы з журналістамі залежыць ад наступных фактараў: • правільны аналіз рынку медыя ў сваім рэгіёне (якія медыя найбольш папулярныя ў вашай мясцовасці, якім відам медыя аддае перавагу менавіта ваша мэтавая аўдыторыя, ключавыя характарыстыкі медыя – ахоп аўдыторыі, перыядычнасць з’яўлення матэрыялаў, папулярнасць сярод розных групаў насельніцтва, прафесійны ўзровень журналістаў і г.д.); • наяўнасць кантактаў з мясцовымі журналістамі і рэдактарамі, разуменне спецыфікі іх працы; • рэальная ацэнка ўласных медыя-магчымасцяў (адміністрацыйных, фінансавых, палітычных); • узровень прафесійнай падрыхтоўкі ўласнай прэс-службы альбо людзей, якія ў вашай арганізацыі адказваюць за працу з журналістамі; • узровень медыямабільнасці сябраў вашай аргнаізацыі (здольнасць хутка рэагаваць на магчымую крытыку, на змяненне сітуацыі на рынку медыя і г.д.).

Пра што варта помніць: • Інтарэсы НГА і СМІ супадаюць не заўсёды! • Тое, што нам падаецца важным, часта малацікавае для аўдыторыі СМІ і, адпаведна, для журналістаў.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Што можа быць цікава грамадскім актывістам: • Уплыў на грамадскую думку па важных для нас пытаннях. • Фармаванне лаяльнага стаўлення з боку важных для нас груп людзей. • Прыцягненне ўдзельнікаў мерапрыемстваў, валанцёраў, новых сябраў арганізацыі. • Інфармаванне пра цікавыя і важныя для сваёй аўдыторыі падзеі.

Што цікавіць найперш журналістаў: • Новая, важная для рэдакцыі інфармацыя. • Атрыманне экспертнай ацэнкі па важных для сваёй аўдыторыі пытаннях. • Цікавыя героі і гісторыі. • Пошук крыніц інфармацыі.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Праца са СМІ: ствараем базу звестак Арганізацыя працы са СМІ павінна пачацца са стварэння і падтрымкі базы звестак. Звесткі пра кожнае медыя, якое ўяўляе інтарэс для вашай арганізацыі, можна ўкласці ў наступную форму: Назва медыя Кантакты рэдакцыі (тэл, эл. пошта) Кантактныя асобы, а таксама іх непасрэдныя кантакты: -гал. рэдактар -рэдактары аддзелаў -журналісты, якія спецыялізуюцца ў пытаннях, блізкіх да сферы дзейнасці арганізацыі Перыядычнасць выхаду/з’яўлення матэрыялаў Асноўная аўдыторыя Ахоп аўдыторыі Апошні тэрмін падачы аператыўных матэрыялаў Іншыя каментарыі Увага! Не забывайце абнаўляць гэтую інфармацыю!

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Інструменты працы з журналістамі Для арганізацыі рэгулярнай працы з медыя можна выкарыстоўваць цэлы шэраг бясплатных альбо недарагіх інструментаў. Вось пералік асноўных з іх: • Прэс-рэлізы. • Прэс-канферэнцыі. • Брыфінгі. • Тэлефанаванні ў рэдакцыі з прапановай цікавых матэрыялаў. • Спецыяльныя мерапрыемствы, арганізаваныя для медыя (прэс-туры для знаёмства з сітуацыяй на месцы, дзелавыя абеды, медыясняданкі і г.п.). • Інтэрв’ю. • Арганізацыя ток-шоў альбо ўдзел у ток-шоў. • Вядзенне газэтнай рубрыкі альбо перадачы на тэлебачанні альбо радыё. • Артыкулы, якія адлюстроўваюць ваш пункт гледжання па пэўных пытаннях. • Запрашэнні журналістаў на мерапрыемствы. • Лісты ў рэдакцыю. • Выступы на радыё альбо на тэлебачанні. • Інфармаванне СМІ пра бягучыя падзеі, звязаныя з дзейнасцю арганізацыі (у т.л. праз электронныя рассылкі). • Камплекты матэрыялаў для медыя. • Адкрытыя заявы/звароты • Фота- і відэа, інфаграфіка

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Ствараем прэс-рэліз Прэс-рэліз - форма паведамлення з мэтай прыцягнення ўвагі да фактаў, звязаных з дзейнасцю арганізацыі, а таксама прадстаўлення пункту гледжання арганізацыі на тую альбо іншую падзею/праблему.

Стандартны прэс-рэліз звычайна выглядае такім чынам: Назва арганізацыі Дата (Лагатып арганізацыі і адрас) Для неадкладнага друкавання (альбо выкарыстоўваць пасля пазначанай даты) Кантактная асоба: імя, прозвішча, пасада Тэл. Электронная пошта: Тут будзе ваш загаловак Першы абзац тэксту (Уступ з’яўляецца самай важнай часткай тэксту. Першыя дватры сказы павінны раскрыць сутнасць прэс-рэлізу, прыцягнуць да яго ўвагу журналістаў. У гэтай частцы прэс-рэлізу неабходна адлюстраваць як мага больш з шасці асноўных інфармацыйных кампанентаў - Хто, Што, Калі, Дзе, Чаму, Як) Асноўная частка тэкста, якая ідзе ніжэй, можа складацца з наступнай інфармацыі: -дадатковыя важныя звесткі пра пытанне, якое ўздымае арганізацыя; -выказванні ўдзельнікаў; -кароткія звесткі пра арганізацыю, яе дзейнасць.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

За дадатковай інфармацыяй звяртайцеся: (імёны і прозвішчы, нумары тэл., адрасы электроннай пошты). Увага! Паспрабуйце скласці прэс-рэліз такім чынам, каб яго памер не перавышаў дзвюх старонак.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Ствараем загаловак матэрыяла для СМІ Помніце прымаўку пра тое, што сустракаюць “па адзёжцы”? Такой “адзёжкай” у матэыялах (прэс-рэлізах, артыкулах і г.д.) з’яўляюцца загалоўкі. Ад таго, наколькі цікавы загаловак, сёння ў многім залежыць, ці “клікнуць” ваш матэрыял тыя людзі, якім ён найперш адрасаваны. Вось некалькі парадаў, якія дапамогуць зрабіць ваш матэрыял больш прываблівым для журналістаў: • Добры загаловак не перабольшвае, не недаацэньвае, не скажае значэнне фактаў, адлюстраваных у матэрыяле, а перадае яго сутнасць. • Загаловак не мусіць быць занадта доўгім — у многіх рэдакцыях не прынята ставіць загалоўкі, даўшэйшыя за 9-12 словаў. • Прапануйце самі журналістам набор загалоўкаўда матэрыялы, які вы ім дасылаеце. Гэта спросціць ім працу. Да таго ж не факт, што загаловак, які прыдумаюць самі журналісты, прыйдзецца вам да спадобы:) • Пры стварэнні назваў сваіх матэрыялаў пазбягайце загадкавых абрэвіятур і скарачэнняў. Адным з самых простых спосабаў стварэння загалоўкаў з’яўляецца наступны: спачатку напішыце звычайны апавядальны сказ, які адлюстроўвае сутнасць матэрыялу. Затым закрэсліце ўсе лішнія словы. Часта ў выніку такой аперацыі застаецца ўдалы загаловак.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Інструменты працы са СМІ. Інтэрв’ю Інтэрв’ю з’яўляецца адным з найбольш папулярных жанраў журналістыкі. Зірніце толькі, якую аўдыторыю збіраюць на Ютуб размовы, якія ладзяць розныя журналісты і блогеры. Калі вы лічыце, што інфармацыя, якой валодае вашая арганізацыя, сапраўды вельмі важная для вас і можа быць карыснай для вашай мэтавай аўдыторыі, калі вы маеце ў складзе арганізацыі яркія асобы, праз якіх можна паказаць, чым займаецца аргнаізацыя - вы можаце арганізаваць інтэрв’ю самі, прапанаваўшы тэму размовы прадстаўнікам СМІ. Вось некалькі парадаў, звязаных з падрыхтоўкай да інтэрв’ю: • Калі ініцыятар інтэрв’ю – журналіст, даведайцеся, што канкрэтна яго цікавіць і што ён ужо ведае па гэтым пытанні; • Збярыце як мага больш інфармацыі пра самога журналіста • Узгадніце дату і час правядзення інтэрв’ю; • Узгадніце, колькі часу будзе доўжыцца інтэрв’ю; • Абярыце па магчымасці зручнае для вас месца, дзе будзе адбывацца інтэрв’ю; • Вызначце 1-3 галоўныя думкі, якія вы хочаце данесці журналісту ў час інтэрв’ю; • Паспрабуйце прадугледзець магчымыя складаныя для вас пытанні, падрыхтуйце адказы на іх; • Падрыхтуйце дадатковыя матэрыялы (ў тым ліку візуальныя) на карысць вашага пункту гледжання па тэме інтэрв’ю; • Калі інтэрв’ю будзе адбывацца на радыё альбо на тэлебачанні, спраўдзіце, ці інтэрв’ю пойдзе ў прамым эфіры ці ў запісы; • Калі вы даеце інтэрв’ю на тэлебачанні - прадумаце свой знешні выгляд. У тэлестудыю пажадана з’яўляцца ў аднатоннай, светлай, але не белай (!) во51

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

пратцы. Пазбягайце экстравагантнай вопраткі, пашытай з бліскучай тканіны, не захапляйцеся касметыкай і біжутэрыяй; • Прарэпетыруйце інтэрв’ю з кімсьці са сваіх калегаў; • Калі сумняваецеся, што змест сказаных вамі словаў можа быць дакладна перададзены на старонках друкаваных СМІ, зрабіце запіс інтэрв’ю на дыктафон альбо давайце інтэрв’ю ў прысутнасці каго-небудзь з сябраў арганізацыі. Некалькі парадаў па паводзінах у час інтэрв’ю: • Не будзьце рабом пытанняў. Калі адчуваеце, што пытанні журналіста збіваюць вас з галоўнай думкі, якую вы хацелі б выказаць у час інтэрв’ю, дзейнічайце па наступнай схеме:

Напрыклад: • Калі журналіст адыходзіць ад пытанняў, на якіх вы хацелі б засяродзіць больш увагі:

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

ветліва паспрабуйце вярнуць яго ў патрэбнае для вас рэчышча размовы. Тут можна выкарыстаць наступныя сказы-масткі: “Так, але мне здаецца, што на самой справе пытанне палягае на тым…”, “Думаю, што галоўнае палягае на тым…”, “Хацеў бы дадаць, што…”. • Калі вам задаюць непрыемнае для вас пытанне: Не паўтарайце непажаданае для вас пытанне журналіста. Вашая задача - прыцягнуць увагу да тых пытанняў, якія вы жадаеце асвятліць. Не спрабуйце абараняцца. Калі ў ваш адрас прагучала крытыка, можаце выкарыстаць наступны ход: “Я рады, што вы задалі гэтае пытанне. Многія маюць скажонае ўяўленне пра гэта, але сутнасць справы палягае на тым, што...”. • Калі журналіст перабівае ваш аповед пытаннямі: Не спрабуйце спыніць яго. Выкарыстайце наступны сказ-масток “Вы задалі мне шмат пытанняў” і адказвайце на тое пытанне, якое з’яўляецца важным для вас. • Калі вы не ведаеце адказу на пытанне: -Не падманвайце. Можна сказаць наступнае: “На жаль, я не маю зараз інфармацыі на гэты конт. Таму да размовы на гэтую тэму мы можам вярнуцца пазней…”. • Кантралюйце свае эмоцыі, тэмп размовы, тэмбр і гучнасць голасу. • Папрасіце паказаць апрацаваную журналістам версію інтэрв’ю.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

“Біль пра правы” тых, хто дае інтэрв’ю Памятайце, што Вы маеце права: • Адмовіцца ад інтэрв’ю. • Задаваць пытанні інтэрв’юеру, спрачацца з яго пунктам гледжання. • Браць удзел у вызначэнні параметраў інтэрв’ю. • Скончыць сваю думку. • Спыніць адказ і пачаць яго спачатку. • Адмовіцца рабіць прагнозы на будучыню. • Выказаць тое, што хочаце выказаць.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Інструменты працы са СМІ: пісьмовыя паведамленні для радыё і тэлебачання Інфармацыя, дасланая вамі на тэлебачанне альбо радыё, мае сваю спецыфіку. Як правіла, агучванне дыктарам аднаго паведамлення ў выпуску навінаў займае ад 10 да 60 секундаў. З улікам гэтага і неабходна рыхтаваць свае інфармацыйныя паведамленні, адрасаваныя ў службы навінаў тэле- альбо радыёстанцый. Некалькі парадаў па падрыхтоўцы матэрыялаў для службаў навінаў тэле- і радыёстанцый: • выкарыстоўвайце кароткія і простыя выразы (аптымальны памер сказа – 10 словаў); • лічбы і статыстычныя дадзеныя варта акругляць, бо слухач, як правіла, не запамінае іх; • перад цытатай трэба даваць спасылку на аўтара (напрыклад, старшыня райвыканкама Іванюк заявіў на сустрэчы наступнае: “Мы гатовыя да шчыльных кантактаў з прадстаўнікамі грамадскіх арганізацый нашага горада”); • пазбягайце доўгіх цытатаў, лепш перафразоўвайце іх сваімі словамі; • пазбягайце доўгіх апісанняў (поўныя назвы ўсіх пасад і г.п.); • пазбягайце моўных штампаў (“закрома Родины” і г.п.); • уважліва пазначайце ў тэксце паведамлення пунктуацыю; • памятайце, што за 10 секунд дыктары звычайна паспяваюць прачытаць два з паловай – тры радкі тэксту (з разліку, што радок складаецца з 60 знакаў).

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Інструменты працы са СМІ. Артыкул У выпадку, калі вашая арганізацыя хоча ўзняць з дапамогай СМІ важнай праблемнае пытанне, то ў якасці інструмента можна выкарыстаць напісанне праблемнага артыкула. План праблемнага артыкула можа выглядаць наступным чынам: 1. Прыцягненне ўвагі да праблемы праз дэманстрацыю найбольш важных фактаў, якія сведчаць пра існаванне праблемы і яе наступстваў. 2. Раскрыццё сутнасці праблемы, яе прычынаў, наступстваў. 3. Магчымыя спосабы вырашэння праблемы. 4. “Пагаворым пра будучыню”, альбо што адбудзецца, калі прапанаваныя шляхі вырашэння праблемы будуць паспяхова рэалізаваныя (хто атрымае ад гэтага выгоду, як гэта адаб’ецца на жыцці канкрэтных людзей). 5. Заклік да дзеяння альбо тлумачэнне таго, якіх дзеянняў і ад каго вы чакаеце. Калі ваш артыкул ужо падрыхтаваны да адпраўкі ў рэдакцыю, адкажыце на некалькі кантрольных пытанняў: 1. Ці ёсць у вас выразнае ўяўленне, пра што гэты артыкул і што павінен знайсці ў ім чытач? 2. Ці напісаны артыкул проста і зразумела? 3. Ці зможа звычайны чытач зразумець, што сказана ў кожным сказе і ў кожным абзацы? 4. Ці ёсць лагічная сувязь паміж сказамі і абзацамі? 5. Ці дастаткова гэты артыкул адрозніваецца ад іншых артыкулаў на гэтую ж тэму, ці канкрэтны яго змест? 6. Ці ёсць у артыкуле непадмацаваныя доказамі тэзісы?

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

7. Ці не зашмат у артыкуле залішніх словаў (словаблудства)? 8. Ці ёсць у артыкуле тэзісы настолькі відавочныя, што з’яўляюцца залішнімі? 9. Гэты артыкул дае знаёмую большасці чытачоў інфармацыю ці прапануе штосьці новае? 10. Ці можна яшчэ нейкім чынам узмацніць гэты артыкул?

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Інструменты працы са СМІ. Прэс-канферэнцыя Прэс-канферэнцыя - арганізаваная сустрэча з журналістамі з мэтай данясення да грамадства важнай інфармацыі, звязанай з дзейнасцю арганізацыі. Перад тым, як арганізоўваць прэс-канферэнцыю, варта адказаць на ключавое пытанне: ці маем мы сапраўды штосьці важнае для паведамлення? Журналісты не маюць часу хадзіць на прэс-канферэнцыі, дзе не прагучыць аніводнай важнай навіны, а ў нас няма часу і сродкаў ладзіць мерапрыемствы, на якія ніхто не будзе прыходзіць.

Прычыны для правядзення прэс-канферэнцыі • Абвяшчэнне інфармацыі пра штосьці новае, звязанае з дзейнасцю арганізацыі – адрасаваная моладзі новая праграма, заява ў суд і г.п. (змена старшыні рэвізійнай камісіі ў арганізацыі наўрад ці ёсць важнай прычынай для аргнаізацыі прэс-канферэнцыі). • Каментар важных падзеяў, якія тычацца дзейнасці арганізацыі. Да прыкладу, увядзенне ў дзеянне заканадаўства, якое абмяжоўвае дзейнасць грамадскіх арганізацыяў. • Справаздача з новымі цікавымі высновамі і статыстыкай па выніках праведзеных даследаванняў. • Гадавіна значнай падзеі, якая мае дачыненне да дзейнасці арганізацыі.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Парады па правядзенні прэс-канферэнцыі 1. Вызначце галоўную ідэю (ключавое паведамленне), якую вы хацелі б данесці да журналістаў. Гэта мусіць быць дакладнае і лёгка зразумелае паведамленне. Усё на прэс-канферэнцыі павінна быць арганізавана так, каб эфектыўна перадаць гэтую інфармацыю. 2. Абмяжуйце колькасць выступоўцаў і час на выступ кожнага з іх. Калі хтосьці з выступоўцаў гаворыць вельмі доўга - спыніце яго. 3. Ведайце, што будзе казаць кожны з прамоўцаў, каб тыя не паўтаралі адзін аднаго. 4. Зрабіце так, каб журналістаў сустракалі на ўваходзе, рэгістравалі, раздавалі прэс-рэлізы і іншыя важныя матэрыялы. 5. Пакіньце дастаткова часу для пытанняў журналістаў. 6. Паведамляйце журналістам пра прэс-канферэнцыю загадзя, не за месяц, але хоць за 2-3 дні, каб журналісты маглі спланаваць свой час. 7. Падрыхтуйце дадатковыя матэрыялы для журналістаў: прэс-рэліз, інфармацыю пра сваю арганізацыю, фотаздымкі, магчыма, кароткія звесткі пра выступоўцаў і г.д. 8. Падрыхтуйце месца для правядзення прэс-канферэнцыі. Пераканайцеся, што ў памяшканні хапае месца для журналістаў, святла, неабходнага для працы тэлебачання. 9. Не папракайце журналістаў і рэдактароў, калі інфармацыя пра вашую прэс-канферэнцыю не была надрукаваная/ не пайшла ў эфір. На гэта маглі быць розныя прычыны.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Інструменты працы са СМІ. Ліст у рэдакцыю Як правіла, рэдакцыйныя калектывы СМІ добразычліва ставяцца да праяваў зваротнай сувязі на свае матэрыялы з боку аўдыторыі, нават калі аўтары лістоў выказваюць сваю нязгоду з меркаваннямі альбо інфармацыяй, якая з’явілася ў гэтым СМІ. Ліст у рэдакцыю дае магчымасць: • Закрануць пытанне альбо факт, якія не былі ўзгаданы ў артыкуле/перадачы • Выправіць памылку, якая была ў артыкуле/прагучала ў эфіры • Прапанаваць пункт гледжання, які не закранаўся ў артыкуле/перадачы Лісты звычайна выказваюць рэакцыю на артыкулы, надрукаваныя на сайце, у газеце альбо часопісе. Пазначце ў лісце назву артыкула, дату публікацыі і імя аўтара матэрыяла, рэакцыяй на які і з’яўляецца ваш допіс. Перад тым, як адправіць ліст у рэдакцыю, праверце, каб у лісце не было граматычных памылак, і каб ён закранаў сапраўдныя факты. Пры адпраўцы ліста пазначце сваё імя і прозвішча, адрас і нумар тэлефона: супрацоўнікі рэдакцыі павінны быць упэўненымі, што вы сапраўды напісалі гэты ліст. Ніколі не адпраўляйце ананімных лістоў – большасць выданняў не друкуе такога кшталту матэрыялы. Не выкарыстоўвайце ліст для высвятлення асабістых дачыненняў з журналістам альбо рэдактарам выдання, памятайце пра разумнае правіла: “Не пачынайце вайну з чалавекам, які купляе чарніла бочкамі!”

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

МЕРКАВАННЕ ЭКСПЕРТА

Инесса Максимчик: Простые правила, как продвинуть свой текст или как писать на языке медиа Вы пишите в редакцию статьи, важные на ваш взгляд, а их не печатают или переделывают тексты так, что не узнать? На пресс-релизы не реагируют? Как продвинуть свою информацию в медиа, через событие рассказать о своей организации, ценностях, привлечь новых участников или зрителей? Объясняем “на пальцах”

Часть 1. Семь шагов к редакции и целевой аудитории Шаг 1. Создайте событие (информационный повод) Шаг 2. Определите цель (что вы хотите от публикации) Цель (не путать с желанием) должна касаться конкретно определенного события, а не миссии и задач всей организации (проекта), быть реальной, конкретной и конечной. Критерии. Почему мы об этом пишем? /Для кого? / Что изменится в результате?

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Шаг 3. Определите фокус Для этого поможет ответ на вопрос: в чем ценность вашего события? Критерии выбора фокуса Важно/ Близко/ Интересно/ Полезно (для вашей целевой аудитории).

Критерии выбора фокуса Важно

Близко

Полезно

Интересно

Примените эти критерии к вашей целевой аудитории. Чем больше совпадений, тем большая вероятность того, что на ваши мероприятия придут люди, а также того, что о них напишут журналисты. Важно отвечает на вопрос, что это значит для меня (конкретного человека), поднимет ли меня с дивана, отвлечет ли от дел. Близко – географически, по времени, эмоционально. Интересно – меня интересует тема, проблема, и я приду. Полезно – что-то изменится, поможет решить проблему, получить новые умения. Шаг 4. Не распыляйтесь (один текст – одна тема) Пример: Вы собираетесь провести акцию фотографов в поддержку детей с ДЦП и решили написать об этом в медиа. Пишите последовательно всё об акции, не нужно добавлять, что в вашей организации 100 участников, ее цель и миссию в целом. Шаг 5. Разделяйте: «событие будет» и «событие прошло» От этого зависит, что должно быть в тексте. Событие будет: текст должен ответить на основные вопросы: Что? Когда? Где? Почему это важно? Что интересного? Полезного? Событие произошло: текст должен ответить на основные вопросы: Что это значит для меня? Что в нем было такого, что изменит мою жизнь (взгляды, окружение,

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

благосостояние). Как изменит? Что будет дальше? Что говорят по этому поводу лидеры мнений (эксперты, знаменитости). Пример: Вы провели семинар по противодействию домашнему насилию. Семинар прошел успешно, приехали авторитетные эксперты. Что это значит для меня теперь? Найдите важные более узкие темы для целевой аудитории, к примеру: я узнаю, как вести себя с мужчиной-агрессором, чего он боится, способы обороны, где искать помощь, что такое защитное предписание и т.д. Эти правила могут стать поводом для того, чтобы написать о семинаре, без привязки к дате. Шаг 6. Используйте в тексте «зацепки» и «крючки» То, что привлечет внимание редактора, задержит читателя, поможет дочитать текст до конца. Яркие цитаты, детали, факты (цифры, вызывающие эмоции, неожиданные факты), визуализация (короткие видео), аудио (звуки, шумы, запись), фото(слайдеры), инфографика. Шаг 7. Упрощайте. Убирайте общие фразы и все что усложняет текст. Пример: Нет: Миграция населения и мобильность человеческих ресурсов в 21-ом веке стала масштабным явлением международной жизни, оказывающим прямое влияние на глобальные демографические процессы и социально-экономическое развитие государств и регионов мира. Да: Десятки тысяч вооруженных мигрантов готовятся прорваться в Евросоюз. А это очень простая структура статьи от Марка Ливина, заместителя главного редактора The Village, Киев. Структура Что: информационный повод 63

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

И что: контекст, в котором информация становится важной И что теперь: с чем читатель должен выйти из текста?

Часть 2. Что «можно» и «нельзя» в тексте По данным Chartbeat – 55% открывших страницу пользователей проводят на странице материала меньше 15 секунд. По данным «Медиатора» – только 45% пользователей действительно прочитывают открытый материал. Как же задержать внимание как читателя, так и редактора? Вот несколько коротких правил. МОЖНО Короткие предложения Эмоции через факты и данные +визуал Цитаты со смыслом и как дополнение к тексту Дополнительная информация – через мультимедиа. ПОДСКАЗКА Убирайте слова, предложения, абзацы, если смысл текста от этого не меняется. Читайте вслух, сразу поймете, где нарушен ритм текста. НЕЛЬЗЯ (или все равно не напечатают) Страдательные наклонения Пример. Нет. Построенная детская площадка радует горожан и детей уже два месяца. Да. На детской площадке установили горки для детей и тренажеры для взрослых Слова паразиты «Короче, я сказал!» 64

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Примеры слов паразитов в речи и текстах. Достоверно известно, к слову, так сказать, типа, как бы, это самое, собственно, в общем, вот, на самом деле, таки, скажем так, в принципе, короче.

Цитаты, повторяющие текст Ученики гродненской средней школы №27 помогли пенсионеру в Лапенках прибрать территорию у дома. “Мой двор сегодня убрали дети-волонтеры”, – рассказал пенсионер Иван Петров. Устаревшие новости Событие прошло неделю назад, а вы пишите текст, как оно прошло. Сравнивать в эпитетах Замечательный, прекрасный, уникальный, лучший, передовой (опыт), достойный (внимания) и т.д. Официоз- канцеляризмы Целью мероприятия являлась выработка консолидированного подхода в определении стратегических приоритетов.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Часть 3. Способы подачи информации в заголовке и лиде В социальных сетях заголовок и лид часто не разделяются. Поэтому очень важно коротко и образно передать суть в одном предложении. Несколько примеров, как это можно сделать. Деталь по теме: через частность к общему Нечем дышать. Грязный воздух убивает полмиллиона европейцев. Во время субботника посадим аллею сакуры, саженцы из Японии уже привезли. Инфоповод Власти предлагают за неуплату «дорожного налога» с 1 января оплачивать его в двойном размере. Цитата «Вы нам копеечку — мы вам открытку или шарик, или календарик…» «За прием окулиста я заплатила 350 евро». Белоруска в Италии о местных ценах, кухне и ментальности» Факт, вызывающий эмоции Человек уничтожил более половины диких животных за полвека. Ученые говорят о шестой волне массового вымирания на Земле Каты носяць ім мышэй. Як у прытулку для валацужных жывёл пад Рэчыцай прапісаліся два буслы (фота)

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Знаменитости Тео приедет на благотворительный матч врачей, доноров и пациентов ПОДСКАЗКА Если вы хотите, чтобы пришло как можно больше людей, кроме основного повода, вставьте в программу элемент, интересный не только вашей целевой аудитории или сообществу. Например, на благотворительный концерт или матч между докторами, донорами и бывшими пациентами пригласите известную личность, селебрети, лидера мнений.

Резюмируем: Чего хотят редакторы • Оперативных и открытых ответов на запросы. • Перед, а не после (получить информацию). • Точности в текстах и пресс-релизах

Інэса Максімчык Галоўная рэдактарка газеты “Вечерний Гродно” (до 2017), каардынатарка “Школы сучаснай журналістыкі” (Гродна), медыяменеджерка.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Стварэнне плану працы па арганізацыі сувязяў з грамадскасцю Такім чынам, мы ўжо вызначылі свае мэтавыя аўдыторыі, спланавалі мэты і ключавыя паведамленні ў дачыненні кожнай з іх, маем разуменне таго, з дапамогай якіх інструмантаў будзем камунікаваць з гэтымі людзьмі, ацанілі свае магчымасці і рэсурсы. Цяпер можна пераходзіць да стварэння плана працы па наладжванні і ўмацаванні сувязяў з грамадскасцю.

Што адлюстроўваем у плане? • Што будзе зроблена? • Калі? • Хто адказвае? Стварыць такі план дзейнасці можна з дапамогай рознага кшталту праграм і прыладаў: Эксэль, ГуглТабліцы, ГуглКаляндар, Trello, графіка Ганта і г.д. Пры стварэнні плана дзейнасці можна скарыстацца таксама добра вядомай у маркетынгу і палітычных камунікацыях схемай AIDA. A - attention I - interest D - desire/decision A - action Гэтая схема тлумачыць магчымыя алгарытм і пасляходнасць дзеянняў у дачыненні да вашых мэтавых аўдыторый.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Attention альбо прыцягненне ўвагі Калі вашыя мэтавыя аўдыторыі пра вас амаль нічога не ведаю альбо забылі пра вашае існаванне - у якасці адных з самых першых дзеянняў заплануйце такія, якія прыцягнуць увагу да вас, прымусяць загаварыць пра вас. Нестандартная акцыя, апублічванне важнай інфармацыі, смелае інтэрв’ю, удалы ролік у сацыяльных сетках - гэта прыклады толькі некалькіх інструмантаў, якія можна выкарыстаць для таго, каб вас заўважылі.

Interest альбо выклік інтарэсу да сябе Калі вас заўважылі - пастарайцеся выклікаць яшчэ большы інтарэс да сябе. Анансуйце цікавыя акцыі і праекты, рабіце серыі матэрыялаў на сваім сайце і іх перапосты ў сацыяльных сетках, зрабіце медыя-сняданак для журналістаў і г.д. Сістэмнасць - вось тое, што зробіць інтарэс да вас устойлівым!

D - desire/decision альбо выклікайце жаданне, прапануйце рашэнні Зацікавілі сваю аўдыторыю? Цяпер ясна скажыце, што чакаеце ад яе! Запрашайце на мерапрыемствы, заклікайце падпісаць петыцыі, ахвяраваць на дзейнасць арганізацыі і г.д.

A - action альбо стымулюйце выканаць абяцанае Вельмі важны этап у працы па планаванні працы з грамадскасцю. Вас заўважылі, да вас праявілі інтарэс і нават пагадзіліся прыйсці на вашыя мерапрыемствы/падпісаць ліст падтрымкі і г.д.? Заплануйце дзеянні, якія нагадаюць людзям пра іх намер зрабіць тое, што яны вам паабяцалі! Дашліце электроны ліст з нагадваннем пра мерапрыемства і папрасіце падцвердзіць удзел у ім, напішыце ў гэтым лісце пра “бонусы” для тых, хто прыйдзе. Не забудзьце падзякаваць тым, хто прыйшоў/ падпісаў/ахвяраваў і г.д. Гэта таксама павінна быць адлюстравана ў вашым плане!

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Шаблон плана дзейнасці арганізацыі па арганізацыі сувязяў з грамадскасцю Назва арганізацыі Перыяд рэалізацыі плана: Уводзіны Апішыце тут каротка сваю арганізацыю: яе гісторыю, накірункі дзейнасці, асноўныя мэтавыя групы, з якімі працуе арганізацыя, яе асноўныя дасягненні, праблемы, якія найбольш замінаюць арганізацыі дасягаць свае мэты. Каротка апішыце, як на гэты момант арганізаваная праца па наладжванні і падтрымцы сувязяў з грамадскасцю, свае поспехі ў гэта працы, а таксама праблемы дзейнасці ў гэтай сферы. Мэтавыя аўдыторыі і мэты працы з імі Апішыце асноўныя 2-5 мэтавыя аўдыторыі сваёй арганізацыі. Сфармулюйце мэты PR-дзейнасці ў дачыненні да кожнай з гэтых аўдыторый. Матрыца планавання PR-стратэгіі

Мэтавая аўдыторыя

Мэты працы з гэтай аўдыторыяй

Ключавое паведамленне для гэтай аўдыторыі

Асноўныя інструманты працы з гэтай аўдыторыяй

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Графік рэалізацыі плана: Просім апісаць тут дзеянні, якія вы плануеце ажыццявіць. Віды дзейнасці

Даты

Хто адказны

Чакаемыя вынікі

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

ГІСТОРЫІ ПОСПЕХУ

Турыстычная мапа Гродна - “Зроблена тутэйшымі” Арганізатар: рэдакцыя Hrodna.Life Журналісты гарадзенскага партала Hrodna. Life разам з чытачамі-валанцёрамстварылі турыстычную карту Гродна і прыдумалі яе героя. Пра Гродна турыстам расказвае гід – алень Лявон, нашчадак патрона горада, Аленя святога Губерта. Праект мае на мэце прасоўванне грамадскай ініцыятывы для павышэння турыстычнай прывабнасці горада, а таксама інфармаванне аб выданні больш шырокага кола гараджан і гасцей горада. Праект быў рэалізаваны пры фінансавай падтрымцы мясцовага бізнесу. У выніку было надрукавана 3 000 мапаў на беларускай, польскай і літоўскай мовах. Мапы распаўсюджваюцца бясплатна ў турыстычным інфацэнтры, рэстаране “Каралеўскае паляванне”, парку адпачынку “Каробчыцы”, гандлёвым цэнтры OldCity, іншых папулярных сярод турыстаў месцах. Дадатковыя, тэматычныя тыражы мапы па 1000 экзэмпляраў былі выдадзены у гонар 100-годдзя БНР разам з Цэнтрам гарадскога жыцця і да спаборніцтваў па спартыўнаму арыентаванню разам са спартыўным комплексам “Нёман”. У падтрымку праекта былі зроблены кубкі-вышыванкі са стылізаванымі выявамі архітэктуры Гродна і футболкі з выявамі мапы. У сацыяльных сетках аб праекце расказвае алень Лявон. З яго выявамі зрабілі адмысловы сцікерпак для Телеграм.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Старонка праекта https://hrodna.life/map/ Анонс праекта Нашчадак аленя Святога Губерта знайшоўся ў Гродне Водгукі на прэзентацыю У Гродне выдалі карту-трансформер для турыстаў з гідам аленем Лявонам И олень Лявон. В Гродно издали альтернативную карту-трансформер для туристов В Гродно издали альтернативную карту-трансформер для туристов У Горадні выдалі альтэрнатыўную мапу для турыстаў — з аленем Лявонам

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Інфармацыйная кампанія да Форума валанцёраў у Пінску Арганізатар: Мясцовае дабрачыннае грамадскае аб’яднанне “З дабрынёй па свеце”. Першы ў Пінску Форум валанцёраў быў праведены ў сакавіку 2017 г.

Яго мэтай было развіццё грамадскіх і лідэрскіх кампетэнцый у галіне сацыяльна-значнай дзейнасці. Мэтавай аўдыторыяй Форума з’яўляліся прадстаўнікі розных некамерцыйных арганізацый і валанцёрскіх ініцыятыў, мясцовае насельніцтва. Для прыцягнення ўвагі да Форума і папулярызацыі яго вынікаў была рэалізаваная медыякампанія, дзякуючы якой павялічылася колькасць валанцёраў у арганізацыі, а таксама палепшылася інфармаванасць насельніцтва пра дзейнасць арганізацыі.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Прыклады публікацый: http://brest.greenbelarus.info/articles/06-03-2017/forumvolontyorovpinsk-s-uspehomproshyol-v-stolice-polesya https://vk.com/videos-56679088?z=video-56679088_456239044%2Fclub56679088%2 Fpl_-56679088_-2 https://vk.com/videos-56679088?z=video-56679088_456239045%2Fclub56679088%2 Fpl_-56679088_-2

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Лекцыя і презентацыя кнігі Вольгі Шпарагі «Сообщество-после-Холокоста»

Арганізатар: Прастора КХ, Брэст У лістападзе 2018 г. у Брэсце з поспехам прайшла сустрэча з аўтаркай кніга “Сообщество-после-холокоста” Вольгай Шпарага. Вытрымкі з прэс-рэліза: Ольга Шпарага – философ, кандидат философских наук, руководительница концентрации «Современное общество, этика и политика» ECLAB. В рамках лекции и дискуссии будут рассмотрены процессы популизма из перспективы, с одной стороны, современных теоретиков социального неравенства и (не) справедливости, с другой – исследователей современных обществ, в первую очередь, европейских. Также не останется без внимания беларусский кейс. «В многих демократических странах, общества поляризованы, а политические

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

лидеры – популисты. На повестке дня снова появились националистические лозунги, типа «Германия для немцев», поскольку представители крайне правых партий получили места в парламентах. Однако политические теоретики не спешат обвинять во всем граждан этих стран. Они связывают происходящие процессы с 30-летием «высокой глобализации». Ее важнейшим негативным следствием стало глобальное неравенство. Оно, в свою очередь, дало толчок к рождению новой-старой политики идентичности», - говорит Ольга Шпарага. Встреча завершится первой в Беларуси презентацией новой книги Ольги Шпараги «Сообщество-после-Холокоста: на пути к обществу инклюзии». Сустрэчы папярэднічала актыўная праца ў сацыяльных сетках і мясцовых медыя. Прыклад анонса мерапрыемства ў гарадскім часопісе «Бинокль»: https://binkl.by/read/affiche/kuda-shodit-na-vyhodnyh-afisha-15-18-noyabrya/ Прыклады публікацый у сацыяльных сетках: https://www.facebook.com/events/916287251900661/ https://vk.com/event173573921 https://www.instagram.com/p/Bpzv--ulUlw/ https://www.instagram.com/p/BqUSKs6lQLf/ https://www.instagram.com/p/BqZ5orYF-5V/ Прыклад фотасправаздачы для сацыяльных сетак: https://www.facebook.com/pg/prastorakx/photos/?tab=album&album_ id=2228399727388549 https://vk.com/album-37077517_257338631

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Хвастаемся. Как Зелёный портал вырос за 2018 год Под конец года многие подводят итоги. Почему бы не сделать это и нам, Зелёному порталу? Раскрываем карты (и статистику) не славы ради, а интереса для. Зелёный портал – информационный ресурс экологического товарищества Зелёная сеть. Зеленая сеть – сообщество экологических организаций, активистов, инициатив, экспертов, которые в 2007 году объединились, чтобы вместе решать те экологические проблемы, которые невозможно решить в одиночку. Во второй половине 2017 года в Зелёной сети серьёзно поменялась команда. Познакомиться с нами можно здесь. Новым главным редактором стала Янина Мельникова. Появился отдельный человек, головой отвечающий за работу социальных сетей центрального портала – Антон Суряпин. Весь 2018 год мы ежедневно работали (уходя в своё дело с головой) ради того, чтобы слова «экология» и «окружающая среда» перестали ассоциироваться у беларусов с «нудными занятиями в школе и университете», а понятие «эко-лайфстайл» стало таким же обыденным, как «фрилансер». Получилось ли достучаться до сердец? Смотрим на цифры. САЙТ С 1 по 26 декабря 2016 года на Зелёный портал зашли 41 921* уникальных пользователей. За тот же период 2017 года нас было уже 59 392 неравнодушных к тому, что нас окружает. В уходящем году за 26 дней Зелёный портал посетили 85 157 человек. И это, мы считаем, успех. Учитывая нишевость информационного продукта.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Если сравнивать количество сеансов и просмотров страниц за эти же периоды, цифры получаются не менее внушительными.

А ещё интереснее посмотреть на целый год. За неполный 2018 Зелёный портал посетили 896 295 пользователей 1 196 972 раз, и они посмотрели 1 500 046 страниц. Полтора миллиона!

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

В 2016 году у нас были 531 496 пользователей, которые зашли на сайт 787 546 раз и посмотрели страницы 1 162 922 раз. Вы можете посмотреть иные метрики Зелёного портала на ресурсе Similarweb. Но учтите, что цифры здесь не всегда релевантны СОЦИАЛЬНЫЕ СЕТИ Здесь тоже, кажется, есть, чем гордиться. Для начала сравните эти два скриншота. Найдите разницу:

Правильно, главная для нас разница в том, где располагается «Зялёная сетка» в рейтинге.

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Уже второй год подряд «Цэнтр новых ідэй» составляет рейтинг самых популярных в социальных сетях общественных организаций. В 2017 году мы занимали 12 место с цифрой в примерно 13.000 подписчиков. Спустя год вас, наших верных читатели, стало почти 19.000 человек. И это позволило нам занять 7 место. Спасибо! Заметим, что в данном рейтинге не учтены региональные страницы Зелёного портала (Брест, Витебск, Гомель, Гродно). Если учитывать Facebook, Вконтакте и Twitter этих подсайтов, то получается вот такой красивый показатель:

И немножко от общего к частному. Одна из важнейших метрик Facebook – охват. Сколько раз посты страницы видели пользователи. Здесь у нас такие цифры, с учётом региональных страниц:

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Возвращаясь к центральному Зелёному порталу и Facebook. В Беларуси есть Агентство цифрового маркетинга, которое называется ashwood creative. Ежемесячно агентство публикует рейтинг беларусских страниц Facebook. Категории разделены на бренды и медиа. Мы впервые попали в рейтинг в январе 2018 – заняли 13 место из 197 по приросту поклонников страницы за месяц. Весь год держались +- стабильно. В июне по среднемесячному приросту за полугодие занимали всё то же 13 место, в ноябре 2018 – 14 из уже 206, участвующих в рейтинге. И это, как мы считаем, хороший результат для нишевого ресурса. Спасибо вам, дорогие читатели, за то, что вы с нами! Крыніца: “Зялёны партал”

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Змест Уводзіны .............................................................................................................................. 3 Што такое сувязі з грамадскасцю ................................................................................... 5 Сувязі з грамадскасцю як спосаб назапашвання сацыяльнага капіталу ............... 7 PR: з чаго пачаць? ............................................................................................................ 8 “Рэчы першай неабходнасці”, альбо Што павінна быць у арсенале арганізацыі, якая не забывае пра сувязі з грамадскасцю ........................................ 9 Вызначэнне агульнай мэты працы па арганізацыі сувязяў з грамадскасцю ................................................................................................................ 11 Вызначэнне мэтавых аўдыторый і мэтаў працы з кожнай з гэтых аўдыторый .......................................................................................................... 12 Оксана Кузина: Когда целевая аудитория – местные органы власти .................. 14 Вызначаем мэты PR-працы у дачыненні да кожнай з абраных мэтавых аўдыторый ........................................................................................................... 19 Стварэнне ключавых паведамленняў і планаванне зместу камунікацыі з мэтавымі аўдыторыямі ........................................................................ 23 Выбар інструмантаў камунікацыі ................................................................................. 26 Як арганізаваць працу па прасоўванні арганізацыі з дапамогай сацыяльных сетак ........................................................................................................... 28 Антон Сурапін: тыдзень працы адказнага SMMшчыка. Трылер, 18+ .................... 31 Карысныя інструманты візуалізацыі, якія можна выкарыстоўваць у працы з грамадскасцю ................................................................................................ 35

PRO100: МЕДЫЯКАМПЕТЭНЦЫІ ДЛЯ АКТЫВІСТАЎ ГРАМАДСКІХ ІНІЦЫЯТЫЎ

Як стварыць “правільны” сайт грамадскай арганізацыі ........................................ 41 Ствараем электронную рассылку .................................................................................. 43 Арганізацыя працы з журналістамі ............................................................................. 44 Праца са СМІ: ствараем базу звестак .......................................................................... 46 Інструменты працы з журналістамі ............................................................................. 47 Ствараем прэс-рэліз ........................................................................................................ 48 Ствараем загаловак матэрыяла для СМІ .................................................................... 50 Інструменты працы са СМІ. Інтэрв’ю ............................................................................ 51 “Біль пра правы” тых, хто дае інтэрв’ю ...................................................................... 54 Інструменты працы са СМІ: пісьмовыя паведамленні для радыё і тэлебачання ............................................................................................... 55 Інструменты працы са СМІ. Артыкул ............................................................................ 56 Інструменты працы са СМІ. Прэс-канферэнцыя ......................................................... 58 Парады па правядзенні прэс-канферэнцыі ................................................................ 59 Інструменты працы са СМІ. Ліст у рэдакцыю ............................................................. 60 Инесса Максимчик: Простые правила, как продвинуть свой текст или как писать на языке медиа ................................................................................... 61 Стварэнне плану працы па арганізацыі сувязяў з грамадскасцю ......................... 68 Шаблон плана дзейнасці арганізацыі па арганізацыі сувязяў з грамадскасцю ................................................................................................. 70 Турыстычная мапа Гродна - “Зроблена тутэйшымі” ................................................ 72 Інфармацыйная кампанія да Форума валанцёраў у Пінску ................................... 74 Лекцыя і презентацыя кнігі Вольгі Шпарагі «Сообщество-после-Холокоста» .................................................................................... 76 Хвастаемся. Как Зелёный портал вырос за 2018 год .............................................. 78

PRo100: медиакомпетенции для активистов общественных инициатив Пособие Редактор: Витаут Рудник Компьютерная вёрстка: Змитер Ятченя В пособии использованы фотографии М.Кучмейно и В.Рудника, сделанные во время мероприятий проекта.