Στάσεις και Κρίσεις των Μαθητών του Λυκείου για το Μάθημα της Ψυχολογίας.

Στάσει ς και Κρίσει ς των Μαθη τ ώ ν του Λυκείου για το Μάθημα τη ς Ψυχολο γ ί α ς : Πορίσμα τ α Εμπειρικ ή ς Δείγμ α

Έρευν α ς

σε

Πανελ λ ή νι ο

Παπαδόπο υ λο ς Γ. Νικόλαο ς * Αναπλ η ρ ω τ ή ς Καθη γ η τ ή ς του Πανεπι σ τ η μ ί ο υ Κρή τ η ς

Εισ α γ ω γ ή Το μάθημα τη ς ψυχολογ ί α ς διδ ά σκ ε τ α ι στη δευ τ ε ρ ο β ά θ μ ι α εκπαί δ ε υ σ η από παλαιό τ ε ρ α στην Ελλάδ α (τουλά χ ι σ τ ο από τι ς πρώ τ ε ς δεκα ε τ ί ε ς του αι ώνα μας). Αυτό απο τ ελ εί μια καινο τ ο μί α σε σχέση με τα άλλα αν τί σ τ ο ι χ α ευ ρωπ α ϊκ ά αναλυ τ ι κ ά προγ ρ ά μ μ α τ α , δεδ ομέ ν ο υ ότι σε άλλε ς ευρ ωπ α ϊ κ έ ς χώ ρε ς ή δε διδ α σκό τ α ν καθόλου ή απο τ ε λ ο ύ σ ε μέρο ς κάποιου άλλου μαθήμα το ς , συνήθ ω ς τη ς φιλοσοφί α ς ή κάποιου μαθήμ α τ ο ς σχε τικο ύ με τι ς κοιν ωνι κές επιστ ή μ ε ς . Τα τελευ τ α ί α όμω ς χρόνι α , σε αρκε τ έ ς χώρε ς , η διδ α σκ α λί α του μαθήμα τ ο ς έχει εισαχ θ ε ί ως μάθημα επιλογή ς και σε ορισμέν ε ς ως υπο χρεω τ ι κ ό (στα πλαίσια κα τε ύ θ υ ν σ η ς συνήθ ω ς ) . Μια τέ τ οι α ρύθμιση φαίνε τ α ι ότι στην Αμερική απο τ ελ ο ύ σ ε εδώ και 100 περίπου χρόνι α κάποι α παρά δ ο σ η στα προγ ρ ά μ μ α τ α των high school που τι ς τελευ τ α ί ε ς δεκα ε τ ί ε ς εφα ρ μόσ τ η κ ε στι ς πιο πολλέ ς πολι τ εί ε ς (Seiffge - Krenke 1983, σ. 139) Με βάση τα παρα πάν ω δικαιολο γ ε ί τ α ι και η έλλειψη ερευν ώ ν που να αφορ ού ν *

Θερμέ ς ευχα ρι σ τί ε ς εκφρ ά ζ ον τ α ι για τη συμβολ ή του ς στην περά τ ω σ η της μελέτη ς στου ς συνε ρ γ ά τ ε ς μου: Βερ βέ ρ η Αμαλί α , Παιδα γ ω γ ι κ ό Ινστι τ ο ύ τ ο Σταμ π ο υ λ ί δ η Παύλ ο , Πανεπισ τ ή μι ο Κρή τ η ς Τρια ν τ α φ ύ λ λ ο υ Θεών η , Πανεπισ τ ή μι ο Κρή τ η ς

75

Παπαδ όπ ο υ λ ο ς Γ. Νικόλ αο ς

τα διδ α κ τ ι κ ά προβλή μα τ α του μαθήμα τ ο ς στη δευ τ ε ρ ο β ά θ μ ι α εκπαί δ ε υ σ η . Μια, όπω ς φαί νετ α ι, πρώ τ η εξαί ρ εσ η απο τ ε λ ε ί η περίπ τ ω σ η τη ς έρευν α ς του Huber σχετι κ ά με το μάθημ α τη ς ψυχολογί α ς στη δευ τ ε ρ ο β ά θ μ ι α εκπαί δ ε υ σ η στο κρα τ ί δ ι ο τη ς Βόρεια ς Ρηνανί α ς - Βεστφ α λί α ς (Kultu s minist er des Lande s Nortrh ein- Westfale n, 1972, σ.12). Η έρευν α αυτ ή αφορ ού σ ε τι ς στάσ ει ς και προσδ οκί ε ς των μαθη τ ώ ν από το μάθημ α τη ς ψυχολογί α ς που άρχισε να διδ ά σκ ε τ α ι τό τ ε πειρ α μ α τ ι κ ά ως μάθημ α επιλογή ς στι ς τελευ τ α ί ε ς τάξει ς του αν τίσ τ ο ι χ ο υ Γυ μνασίου. Στην έρευν α αυτ ή η στάση και οι προσδ οκί ε ς των μαθη τ ώ ν από το μάθημα παρουσι ά σ τ η κ α ν αρκε τ ά θε τι κέ ς . Παρόμοι ε ς διαπισ τ ώ σ ε ι ς έγινα ν και από έρευν ε ς που διεν ε ρ γ ή θ η κ α ν αργό τ ε ρ α (Lehmei e r s 1976, Seiffge - Krenke 1981) (βλ. συζή τ η ση ). Στη χώρ α μα ς, μέχρι το 1980, η διδ α σκ α λί α του μαθήμα τ ο ς τη ς ψυχολο γία ς περιο ρι ζ ό τ α ν στι ς δύο ώρε ς την εβδομ ά δ α και γινό τ α ν στη Β' τάξη Λυκείου (ή την αν τίσ τ ο ι χ η Ε΄ τάξη του εξα τ α ξ ί ο υ Γυμνασίου παλαιό τ ε ρ α ) . Για τη διδ α σκ α λί α του μαθήμ α τ ο ς θεω ρ ο ύ ν τ ο αρμόδ ι οι οι φιλόλογ οι, επειδ ή όμω ς και αυ τοί δεν είχα ν κάποια ιδιαί τ ε ρ η κατ ά ρ τ ι σ η στο αν τικείμ εν ο αυ τό, σε ορισμέν ε ς περιπ τ ώ σ ε ι ς , τη διδ α σκ α λί α του αναλά μ β α ν α ν και καθη γ η τ έ ς άλ λων ειδικο τ ή τ ω ν . Παρά το γεγον ό ς τη ς μακρόχ ρ ο ν η ς διδ α σκ α λί α ς του μαθή ματο ς , η πρώ τ η συστη μ α τ ι κ ή επισ τη μο ν ι κή έρευν α για τον τρ όπ ο διδ α σκ α λί α ς του μαθήμ α τ ο ς και τα σχετι κ ά με αυ τή θέμα τ α έγινε μόλι ς το 1978 από τον υποφαι ν όμ ε ν ο με την ιδιό τ η τ α του συμβούλου του Παιδα γ ω γ ι κ ο ύ Ινστι τ ο ύ τ ο υ (Παπα δ ό π ο υ λο ς , 1983) σε δείγμ α 800 μαθη τ ώ ν τη ς Γ' τάξη ς Λυκείου. Η έρευν α αυτή είχε ως αφορ μή και αφε τ η ρ ί α κυρί ω ς την παρ α π ά ν ω αναφ ε ρ ό μενη έρευν α του Υπουργ εί ο υ Παιδεί α ς τη ς Ρηνανί α ς - Βεστφ α λί α ς . Τα πορί σμα τ ά τη ς μπορού ν να συνοψισ τ ο ύ ν στα εξή ς : Προέκυψε ότι 65% των μαθη τών ζήτη σε την αύξηση των ωρ ώ ν διδ α σκ α λί α ς του μαθήμ α τ ο ς (μάλισ τ α , 36% ζή τη σ α ν 4 ώρε ς διδ α σκ α λί α ς , και 21% ζή τη σ α ν πάν ω από 4 ώρε ς ) . Αξίζει να σημει ω θ εί ότι οι δηλώσει ς αυ τ έ ς των μαθη τ ώ ν έχουν ιδιαί τ ε ρ η σημασί α, αν λάβουμε υπόψη ότι ένα μεγάλο ποσοσ τ ό από αυτο ύ ς (63%) δήλωσ α ν επίση ς , ότι δεν ήτα ν ικανοποι ημ έν οι από τον τρόπ ο τη ς διδ α σκ α λί α ς του μαθήμ α τ ο ς . Με τη θέσπιση τη ς πενθ ήμε ρ η ς διδ α σκ α λί α ς (το 1980), η διδ α σκ α λί α του μαθήμ α τ ο ς τη ς ψυχολογ ί α ς περιορ ίσ τ η κ ε σε μία διδ ακ τ ι κ ή ώρα. Έτσι τα προβλήμ α τ α διδ α σκ α λί α ς του

76

Στάσ ε ι ς και Κρίσει ς τω ν Μαθη τ ώ ν του Λυκείου για το Μάθη μ α τη ς Ψυχολο γ ί α ς

μαθήμ α τ ο ς μάλλον αυξή θ η κ α ν . Και συγκεκρ ι μένα: σε μια διδ ακ τ ι κ ή ώρα οι διδ ά σκον τ ε ς έχουν να αν τι με τ ω π ί σ ο υ ν τόσο το δύσκολο θέμα τη ς επα ρκού ς διδ α σκ α λί α ς των κυριό τ ε ρ ω ν επιμέρο υ ς αν τικει μένων τη ς επισ τή μη ς τη ς ψυχολογί α ς , όσο και ν΄ αν τ α π ο κ ρ ι θ ο ύ ν στην ιδιο τ υ π ί α του μαθήμα τ ο ς που σχε τί ζ ε τ α ι και με την ατομική ζωή και τα προ σωπικά προβλήμ α τ α των μαθη τ ώ ν στην εφηβική του ς ηλικία, σύμφω ν α του λάχισ τ ο με τι ς προσδ οκί ε ς των μαθη τ ώ ν , όπω ς αυτ έ ς παρουσι ά σ τ η κ α ν στην παρα π ά ν ω αναφ ε ρ ό μ ε ν η εμπει ρική έρευν α . Με βάση την άποψη ότι η ύλη του μαθήμα τ ο ς τη ς ψυχολογί α ς θα πρέπει να βρίσκε τ α ι σε συνά ρ τ η σ η με τα ενδι α φ έ ρ ο ν τ α , τα προβλήμ α τ α και τι ς ανά γκε ς των μαθη τ ώ ν και με κρι τή ρ ι ο το ότι η διδ α σκ α λί α του μαθήμ α τ ο ς χρει ά ζετ α ι να λει του ρ γ ή σ ε ι παρά λληλ α και ως εισα γ ω γ ή σε βασικέ ς έννοιε ς τη ς επιστ ή μ η ς τη ς ψυχολογί α ς , η διδ α κ τ ι κ ή προσέγ γ ι ση του μαθήμα τ ο ς θα έπρεπ ε να έχει τρει ς διασ τ ά σ ε ι ς : Παροχ ή γνώσε ω ν που αφορ ο ύ ν την ψυχολογί α ως επιστ ή μ η, έμφαση σε επίκαι ρ α κοιν ωνικ ά θέμα τ α και σε θέμα τ α τη ς καθημε ρινή ς ζωή ς και αν τ α π όκ ρ ι ση στα προβλή μα τ α και τι ς ανά γκ ε ς που εκφρ ά ζ ο υ ν οι μαθη τ έ ς . Βασικό ς στόχο ς τη ς έρευν α ς αυτ ή ς ήτα ν ο εντοπ ισμό ς των στοιχ εί ω ν που πρέπει να τροπ οπ οι η θ ο ύ ν βάσει των ανα γ κ ώ ν και των τάσε ω ν που εκφρά ζουν οι ίδιοι οι μαθη τ έ ς για την αναβ ά θ μι σ η του μαθήμ α τ ο ς τη ς ψυχολογ ί α ς (σε επίπεδ ο αναλυ τ ι κ ο ύ προγ ρ ά μ μ α τ ο ς , διδ α σκ α λί α ς και περιεχ ομ έ ν ο υ των προσφε ρ ό μ ε ν ω ν γνώσε ω ν ) . Μέθ ο δ ο ς Η έρευν α διενε ρ γ ή θ η κ ε σε πανελλή νι ο αν τιπ ρ ο σ ω π ε υ τ ι κ ό δείγμα μαθη τών Λυκείου, με τη χρήση ερ ω τ η μ α τ ο λ ο γ ί ο υ. Το ερω τ η μ α τ ο λ ό γ ι ο συμπλη ρ ώ θηκε από 2.101 μαθη τ έ ς τη ς Γ' τάξη ς Λυκείου, εφόσον οι μαθη τ έ ς τη ς συγκε κριμένη ς τάξη ς έχουν ήδη διδ α χ τ ε ί το μάθημα τη ς ψυχολογ ί α ς , έχουν αποκο μίσει κάποιε ς γνώσει ς κι επομέν ω ς έχουν αποκρ υσ τ α λ λ ώ σ ε ι κάποια αξιολο γική άποψη γι’ αυτό. Το ερω τ η μ α τ ο λ ό γ ι ο σχεδι ά σ τ η κ ε κα τ ά τρόπ ο που να διερ ε υ ν ά τι ς στάσει ς των μαθη τ ώ ν απέν α ν τ ι στο μάθημα , τι ς ανά γ κε ς που εκφρά ζ ο υ ν και προσδ ο κούν να καλύψουν από τη διδ α σκ α λί α του και τη γνώμη του ς για την ψυχολο γία ως τομέ α γνώση ς και γενικά ως επιστ ή μ η.

77

Παπαδ όπ ο υ λ ο ς Γ. Νικόλ αο ς

Πιο συγκεκρι μ έ ν α , το ερω τ ή σ ε ι ς που ανα φέρον τ α ν : •

78

ερω τ η μ α τ ο λ ό γ ι ο

στα δημο γ ρ α φ ι κ ά στοι χ ε ί α των μαθη τ ώ ν

περιλά μβ α ν ε

Στάσ ε ι ς και Κρίσει ς τω ν Μαθη τ ώ ν του Λυκείου για το Μάθη μ α τη ς Ψυχολο γ ί α ς

• • •

•

στο γενικ ό βαθμό του μαθη τ ή και το βαθμό του στο μάθη μ α τη ς ψυχολ ο γία ς . στον επα γ γ ε λ μ α τ ι κ ό προσα ν α τ ο λ ι σ μ ό των μαθη τ ώ ν , με ανα φο ρ ά στην επιλογ ή σπουδ ώ ν στην ψυχολογί α και στου ς λόγου ς για την επιλογή αυτ ή. στον ορισμό που δίνουν για την ψυχολογί α οι μαθη τ έ ς , τον προσδι ο ρ ι σμό τη ς επιστ ή μ η ς τη ς ψυχολογί α ς σε σχέση με άλλου ς επισ τη μο ν ι κού ς κλά δου ς και ψευδοε πι σ τ ή μ ε ς , τη στά ση των μαθη τ ώ ν απέν α ν τ ι στο επά γ γελμα του ψυχολόγ ο υ και τι ς γνώσει ς του ς σχετι κ ά με το αν τικείμ εν ο τη ς εργ α σί α ς του. Άλλες ερω τ ή σ ε ι ς αφορο ύσ α ν το αν θα ήθελα ν να διδ ά σκο ν τ α ι κάποιου ς τομεί ς του μαθήμα τ ο ς τη ς ψυχολογί α ς (οι τομεί ς που του ς προ τ ά θ η κ α ν , προέκυψ α ν από την προκα τ α ρ κ τ ι κ ή «πιλο τι κή » - έρευν α) και τον τρόπ ο που προ τι μο ύ ν να διδ ά σκον τ α ι το μάθημ α. Τέλος ρω τ ή θ η κ α ν αν συζη τ ο ύ ν και με ποια άτομ α , θέμα τ α που αφορ ού ν την ψυχολογ ί α , όπω ς και αν έχουν διαβ ά σ ει εξωσχ ολικά βιβλία ψυχολογ ί α ς και ποια απ' αυτ ά θεω ρούν σημαν τ ι κ ά .

Οι μαθη τ έ ς κλήθηκα ν ακόμη: • να αξιολογ ή σ ο υ ν τι ς ίδιε ς του ς τι ς γν ώ σ ε ι ς για την ψυχολογ ί α , να προ τ εί νουν τρ όπ ο υ ς συμπλή ρ ω σ η ς αυτ ώ ν , να αξιολογ ή σ ο υ ν το βαθμό που το μάθημ α τη ς ψυχολογί α ς του ς έχει βοηθή σει σε προσ ωπ ικ ά προβλήμ α τ ά του ς (αι τιολο γ ώ ν τ α ς τη θέση του ς σε μια ανοικ τ ο ύ τύπου ερώ τ η σ η ).

• να δηλώσο υ ν την άποψή του ς για την αύξη σ η ή μείω σ η των ωρώ ν διδ α σκαλί α ς ή ακόμη και την κα τ ά ρ γ η σ η του μαθήμα τ ο ς τη ς ψυχολογ ί α ς και γενικά να δηλώσο υ ν το βαθμό του ενδι α φ έ ρ ο ν τ ό ς του ς για το μάθημ α, να σχολιάσο υν το χρόνο διδ α σκ α λί α ς του μαθήμα τ ο ς και να προ τ ε ί ν ο υ ν οι ίδιοι το σύνολο των ωρώ ν διδ α σκ α λί α ς του μαθήμα τ ο ς που θα του ς ικα νοποιούσε.

• να εκφρά σο υ ν την άποψή του ς για την εισα γ ω γ ή του μαθήμα τ ο ς τη ς ψυ χολογί α ς στο Γυμνά σιο , προ τ εί ν ο ν τ α ς συγκεκ ρι μέ ν α , σε ποιε ς τάξει ς και για πόσε ς διδ ακ τ ι κ έ ς ώρε ς .

• να δηλώσου ν την προσ ω πι κ ή στ ά σ η του ς απέν α ν τ ι στο μάθημα τη ς ψυχο λογία ς με την επισήμα ν σ η παρ α γ ό ν τ ω ν που

79

Παπαδ όπ ο υ λ ο ς Γ. Νικόλ αο ς

•

•

πιθαν ό ν συν τ έλ ε σ α ν σε ενδ ε χόμενη συμπά θ ε ι α ή αν τι π ά θ ε ι α του κάθε μαθη τ ή για την ψυχολογί α και ακόμη να δηλώσου ν την άποψή του ς για το αν το μάθημα θα έπρεπ ε να είναι υποχ ρ ε ω τ ι κ ό ή προαι ρ ε τ ι κ ό και εάν θα το προ τι μο ύσ α ν ή θα το δή λωνα ν ως μάθημα επιλογή ς . να πάρουν θέση σε γενικέ ς κρίσει ς για το μάθη μ α τη ς ψυχολ ο γ ί α ς (έτσι όπω ς προέκυψ α ν από την προκα τ α ρ κ τ ι κ ή έρευν α , και στι ς οποίε ς οι μα θη τέ ς εξέφ ρ α σ α ν τη συμφω νί α ή διαφ ω ν ί α του ς ) . Ζητή θ η κ ε, ακόμη, η άποψη των μαθη τ ώ ν σχε τικ ά με το σχολικό εγχει ρί διο του μαθήμα τ ο ς , (το περιεχ όμ ε ν ο, τι ς τυχόν δυσκολί ε ς κα τ α ν ό η σ η ς , την εικονογ ρ ά φ η σ η του βιβλίου, την ανά γ κη ύπα ρξη ς κάποι ω ν αν τι π ρ ο σ ω πευ τικ ώ ν κλασικ ών κειμέν ω ν σε ορισμέν α κεφάλ αι α του βιβλίου, όπω ς και σχε τικ ά με τυχόν περι τ τ ά θέμα τ α που περιλαμ β ά ν ο ν τ α ι στη διδ α κ τ έ α ύλη ή και άλλα θέμα τ α που θα ήθελα ν να διδ ά σκον τ α ι ). Τέλος, ζη τή θ η κ ε από του ς μαθη τ έ ς να δηλώσο υ ν τη γνώμη του ς σχε τικ ά με τη χρήση πε ρισσο τ έ ρ ω ν βιβλίων ως διδ ακ τ ι κ ώ ν εγχει ρ ι δ ί ω ν για το μάθημα τη ς ψυχο λογία ς .

Απο τ ε λ έ σ μ α τ α Το εν δ ι α φ έ ρ ο ν τω ν μα θ η τ ώ ν γι α τ ο μά θ η μ α . Πρ ο τ ά σ ε ι ς γι α αύξ η σ η τω ν ωρ ώ ν δι δ α σ κ α λ ί α ς τ ο υ Οι μαθη τ έ ς του δείγμ α τ ο ς βρίσκουν το μάθημα τη ς ψυχολογί α ς στη με γάλη πλειοψηφί α του ς «απλώ ς ενδι α φ έ ρ ο ν » (43.5%) έω ς «πολύ ενδι α φ έ ρ ο ν » (39%). Μόνο το 14.3% ως «βα ρ ε τ ό » ή «πολύ βαρε τ ό » (ένα μικρό ποσοσ τ ό δεν απάν τ η σ ε) . Ο χρόνο ς διδ α σκ α λί α ς του μαθήμα τ ο ς θεω ρ ή θ η κ ε «λίγο ς » και «πολύ λί γος » από το 61% των μαθη τ ώ ν (23.7% τον θεώ ρ η σ α ν «αρκε τ ό » και 5% «πολύ»). Από του ς μαθη τ έ ς που θεώ ρ η σ α ν το χρόνο διδ α σκ α λί α ς του μαθή μα το ς «λίγο» ή «πολύ λίγο», το 73.25% δήλωσ α ν ότι θα ήθελα ν να διδ ά σκο νται το μάθημ α τη ς ψυχολογί α ς , στην ίδια τάξη, περισσό τ ε ρ ε ς ώρε ς . Από αυ τού ς , το 48.5 % πρό τ ε ι ν α ν 2 ώρε ς , το 44% πρό τ ε ι ν α ν 3 ώρε ς και οι υπόλοιποι μαθη τ έ ς πρό τ ε ι ν α ν τη διδ α σκ α λί α του μαθήμ α τ ο ς από 4 έω ς 6 ώρε ς . Από του ς ίδιου ς μαθη τ έ ς που θεώ ρ η σ α ν το χρόνο διδ α σκ α λί α ς του μαθήμ α τ ο ς «λίγο» ή «πολύ λίγο», το 59.7% πρό τ ει ν α ν τη συνέχιση τη ς διδ α σκ α λί α ς του και στην Γ' Λυκείου (συγκεκ ρι μέ ν α , το 25.6% πρό τ ει ν α ν 1 ώρ α, το

80

Στάσ ε ι ς και Κρίσει ς τω ν Μαθη τ ώ ν του Λυκείου για το Μάθη μ α τη ς Ψυχολο γ ί α ς

50.3% 2 ώρε ς , το 17.6% 3 ώρε ς και το 6.5% από 4 έω ς 6 ώρε ς ). Το 74.6% των μαθη τ ώ ν πρό τ ει ν ε την εισα γ ω γ ή του μαθήμ α τ ο ς και στο Γυμνάσιο (Πίνακα ς 1).

81

Παπαδ όπ ο υ λ ο ς Γ. Νικόλ αο ς

Πίνα κ α ς 1 Προ τ ε ι ν ό μ ε ν ε ς ώρε ς για το μά θ η μ α της ψυχ ο λ ο γ ί α ς σ τ ο Γυμ ν ά σ ι ο Ώρε ς Α΄ Γυμνασίου Β΄ Γυμνασίου Γ΄ Γυμνασίου

Τάξη

0 81%

1 11%

2 5%

3 2%

4 0%

5 0%

Τάξη

59%

10%

26%

4%

1%

0%

Τάξη

42%

10%

23%

23%

1%

1%

Η ιερ ά ρ χ η σ η τω ν σ τ ό χ ω ν και τω ν επι μ έ ρ ο υ ς θε μ ά τ ω ν απ ό το υ ς μα θ η τ έ ς Σε σχετι κή ερώ τ η σ η για τη σημα ν τ ι κ ό τ η τ α τω ν στό χ ω ν του μαθήμ α τ ο ς τη ς ψυχολογί α ς , από του ς προ τ ει ν όμ ε ν ο υ ς στόχο υ ς (σύμφ ων α με την προκα τ α ρ κτική έρευν α ) οι πρώ τ ο ι τέσσε ρ ι ς κατ ά σειρά αξιολόγ η ση ς ήτα ν: «Η καλύ τ ε ρ η γνώση του εαυ τ ο ύ (του ς ) και των άλλων », «η καλλιέρ γ ει α των ικανο τ ή τ ω ν τη ς αν τίληψη ς , τη ς μνήμη ς , και τη ς κρι τι κής ικανό τ η τ α ς » , «η αποφυ γ ή συγκρο ύσ ε ω ν και η κα τ α ν ό η ση των άλλων » και «η καλύ τ ε ρ η προσα ρ μ ο γ ή στο περιβ ά λλο ν ». Τελευ τ α ί οι κα τ ά σειρά σημαν τ ι κό τ η τ α ς στόχοι ήτα ν: «η καλύ τ ε ρ η κατ α ν ό η ση διαφό ρ ω ν εννοι ώ ν τη ς ψυχολογί α ς » και «η απόκ τ η ση ορισμέν ω ν αρχ ώ ν επιστ η μ ο ν ική ς σκέψη ς και εργ α σί α ς ». Σχετικ ά με την επιμέρ ο υ ς θεμα τ ο λ ο γ ί α του μαθήμα τ ο ς : Παρουσι ά σ τ η κ α ν στου ς μαθη τ έ ς κάποια θέμα τ α που προέκυψ α ν από την προκα τ α ρ κ τ ι κ ή έρευν α , όπω ς και άλλα που απο τ ε λ ο ύ ν επιμέρ ο υ ς γνωσ τ ι κ ο ύ ς τομεί ς τη ς επισ τή μη ς τη ς ψυχολογί α ς για να εκφέρ ο υ ν την προ τί μη σή του ς . Πρώ τ ο σε επιλογ ή θέμα ήτα ν οι «σχέσει ς των δύο φύλων ». Ακολουθ ο ύσ α ν με τη σειρά που ανα φέ ρ ο ν τ α ι : «η εφηβική ηλικία », «η εκλογή επαγ γ έλ μ α τ ο ς » , «τα ειδικά προβλήμ α τ α προσα ρ μ ο γ ή ς του ατόμο υ στην οικογ έν ει α , στο σχολείο και στην κοινων ί α »,

82

Στάσ ε ι ς και Κρίσει ς τω ν Μαθη τ ώ ν του Λυκείου για το Μάθη μ α τη ς Ψυχολο γ ί α ς

«η προσωπ ικό τ η τ α και τα χαρ α κ τ η ρ ι σ τ ι κ ά τη ς ». Τελευ τ α ί α σε προ τί μη ση ήτα ν: «η ώριμη και γερον τ ι κή ηλικία » και τα «εισα γ ω γ ι κ ά θέμα τ α του μαθήμα τ ο ς » . Κρί σ ε ι ς γι α τ ο σ χ ο λ ι κ ό ε γ χ ε ι ρ ί δ ι ο Από τον παρα κ ά τ ω σχε τικό πίνακα (βλ. Πίνακα 2) διαπισ τ ώ ν ε τ α ι ότι οι μαθη τ έ ς επισημαί ν ο υ ν τόσο θετικ ά όσο και αρνη τ ι κ ά στοιχ εί α στο χρησιμο ποιούμεν ο σχολικό εγχει ρ ί δ ι ο (Πρόκει τ α ι για το βιβλίο τη ς ομάδ α ς συγγ ρ α φή ς τη ς Μ. Νασιάκου, εκδ. ΟΕΔΒ). Πίνα κ α ς 2 Κρίσ ε ι ς για τ ο βιβ λί ο τη ς ψυχ ο λ ο γ ί α ς

Έχει περισσό τ ε ρ ε ς λεπ τ ομ έ ρ ε ι ε ς απ’ όσες χρει ά ζ ο ν τ α ι Παρα θ έ τ ε ι εξίσου όλε ς τι ς απόψει ς Αναπ τ ύσσ ει αναλυ τ ι κ ά δευ τ ε ρ ε ύ ο ν τ α θέμα τ α (για το μαθη τ ή ) Παραλείπ ει σημαν τ ι κ ά θέμα τ α Έχει δύσκολε ς λέξει ς Έχει καλή οργ ά ν ω σ η τη ς ύλη ς Διατυπ ώ ν ε ι μερολη π τ ι κ έ ς κρίσει ς Έχει καλή δια τ ύ π ω σ η Ικανοποι εί γενικά τι ς απαι τ ή σ ει ς μου Είναι περισσό τ ε ρ ο σύν τ ομ ο απ’ όσο χρει ά ζ ε τ α ι

Συμφων ώ απόλυ τ α / Συμφων ώ

Δεν έχω γνώμη

Διαφων ώ απόλυ τ α / Διαφων ώ

55 . 3%

17.5%

27.2%

52 . 3%

24.7%

23%

46 . 9%

23.6%

29.5%

40 . 6% 44.6% 32.9% 23.5%

28.6% 10.4% 26.7% 42 . 7%

30.8% 45% 40. 3 % 33,7%

37.1% 38.1%

15.0% 12.7%

47. 8 % 49. 1 %

28.3%

20.3%

51. 4 %

83

Παπαδ όπ ο υ λ ο ς Γ. Νικόλ αο ς

Εξηγεί τα γεγον ό τ α με βάση τι ς προσωπ ικ έ ς πεποιθ ή σ ει ς του συγγ ρ α φ έ α Προβάλλει προκα τ α λ ή ψ ε ι ς και μονομέ ρ ει ε ς Έχει πλούσι α εικονογ ρ ά φ η σ η

17.2%

31.0%

51. 9 %

14.5%

29.3%

56. 3 %

20.3%

8.9%

70. 9 %

Συγκεκ ρι μέ ν α : Οι μαθη τ έ ς στην πλειοψη φί α του ς κρίνουν ότι το βιβλίο παρουσι ά ζ ει θε τικά στοιχ εί α όπω ς : «Παρα θ έ τ ε ι εξίσου όλε ς τι ς απόψει ς » (52.3%), «δε δια τ υ π ώ ν ε ι μεροληπ τ ι κ έ ς κρίσει ς » (33.7%), είναι σε κάποια θέμα τ α αρκε τ ά αναλυ τ ι κ ό, δεν παρα θ έ τ ε ι προσ ωπ ικέ ς πεποι θ ήσ ει ς και δεν προβά λλει μονομε ρ εί ς απόψει ς . Από την άλλη μερι ά πάλι, από την πλειοψηφί α των μαθη τ ώ ν θεω ρ ο ύ ν τ α ι στο βιβλίο αρνη τ ι κ ά στοιχ εί α τα εξή ς: «Έχει (γενικά) περισσό τ ε ρ ε ς λεπ τ ομ έ ρ ε ι ε ς απ΄ όσες χρειά ζ ο ν τ α ι » (55.3%), «αν α π τ ύ σ σ ε ι αναλυ τ ι κ ά δευ τ ε ρ ε ύ ο ν τ α για το μαθη τ ή θέμα τ α » (40.6%), και ακόμη, δεν έχει καλή οργ ά ν ω σ η τη ς ύλη ς (40.3%), δεν ικανοπ οι εί τι ς απαι τ ή σει ς των μαθη τ ώ ν (49.1%) και δεν έχει πλούσι α εικονογ ρ ά φ η σ η (70.9%). Αξιοπρόσεκ τ ο είναι το ότι οι μαθη τ έ ς βρίσκουν το λεξιλόγιο ή την ορολογί α του βιβλίου περίπου στο ίδιο ποσοσ τ ό δύσκολη ή εύκολη. Στά σ η απ έ ν α ν τ ι στ ο μά θ η μ α κα θ α υ τ ό (πα ρ ά γ ο ν τ ε ς σ υ μ π ά θ ε ι α ς - αν τ ι π ά θ ε ι α ς ) Η διδ α σκ α λί α του μαθήμ α τ ο ς φαίνε τ α ι να είναι απλώ ς θεω ρ η τ ι κ ή και να διεξά γ ε τ α ι σε καθ α ρ ά παρ α δ ο σι α κ ά πλαίσια. Είναι χαρ α κ τ η ρ ι σ τ ι κ ό το γεγο νός ότι το 44% των μαθη τ ώ ν ανέφε ρ ε ότι ο πίνακα ς δεν χρησιμοπ οιή θ η κ ε «πο τ έ » κα τ ά τη διεξα γ ω γ ή του μαθήμα τ ο ς . Επίση ς σε ελάχισ τ ε ς περιπ τ ώ σ ε ι ς φαίνε τ α ι να χρησιμοποι ή θ η κ α ν άλλα σύγχ ρ ο ν α μέσα διδ α σκ α λί α ς . Έγινε περαι τ έ ρ ω επεξε ρ γ α σ ί α των δεδομέ ν ω ν με την Παρα γ ο ν τ ι κ ή Ανά λυση Αντισ τ οι χ ι ώ ν με μετ α β λη τ έ ς του ς παρά γ ο ν τ ε ς συμπά θ ει α ς και αν τι π ά θεια ς για το μάθημ α, το βαθμό των μαθη τ ώ ν στο μάθημα και την επιθυμί α του ς για σπουδ έ ς στην ψυχολογί α Ο πρώ τ ο ς παρα γ ο ν τ ι κ ό ς άξον α ς χαρ α κ τ η ρ ι ζ ό τ α ν από την

84

Στάσ ε ι ς και Κρίσει ς τω ν Μαθη τ ώ ν του Λυκείου για το Μάθη μ α τη ς Ψυχολο γ ί α ς

επικρ ά τ η σ η παρα γ ό ν τ ω ν συμπά θ ε ι α ς - αν τι π ά θ ε ι α ς για το μάθημ α τη ς ψυχολογί α ς , δη λαδή στη μια πλευρ ά του άξον α βρίσκον τ α ν όλε ς οι δηλώσει ς σχετι κ ά με πα ράγ ον τ ε ς αν τιπ ά θ ε ι α ς , η άρνηση επιθυμί α ς σπουδ ώ ν στην ψυχολογί α και ο χαμηλό ς βαθμό ς στο μάθημα . Στην άλλη πλευρ ά του άξον α βρίσκον τ α ν όλε ς οι δηλώσει ς σχετι κ ά με παρ ά γ ο ν τ ε ς συμπά θ ε ι α ς , η επιθυμί α σπουδ ώ ν στην ψυχολογ ί α και ο υψηλό ς βαθμό ς στο μάθημ α. Επειδή η παρ ά θ ε σ η των τιμώ ν στον άξον α αυ τό δεν εμφα νί ζ ει ιδιαί τ ε ρ ο νόημα, γίνε τ α ι παρ ά θ ε σ η του δεύ τερ ο υ και του τρί τ ο υ παρα γ ο ν τ ι κ ο ύ άξον α . Οι δύο τελευ τ α ί ο ι άξονε ς εκφρ ά ζουν το 30% τη ς συνολική ς αδρ ά ν ει α ς (όρο ς τη ς Παρα γ ο ν τ ι κ ή ς Ανάλυση ς Αντισ τ οι χ ι ώ ν που είναι αν τί σ τ ο ι χ ο ς τη ς διακύμ α ν σ η ς ) .

85

Παπαδ όπ ο υ λ ο ς Γ. Νικόλ αο ς

Διάγραμμα 1 1.2 1.0 Βαθμός 19-20

0.8 0.6

Σπουδές Ναι Βιβλίο -

Ύλη -

Φιλικό Περιβ. -

0.4

Οικογ. Περιβ. -

Συμπ. Διδάσκ. +

Άξονας 3

0.2

Τρόπος Διδ. + Επαγγ. Ενδιαφ. +

0.0

Βαθμός 16-18 Επαγγ. Ενδιαφ. -

Οικογ. Περιβ. +

-0.2 -0.4

Σπουδές Όχι

Φιλικό Περιβ. +

Τρόπος Διδ. -

Ύλη +

Συμπ. Διδάσκ. Βιβλίο +

-0.6 -0.8

Βαθμός -15

-1.0 -1.2

-1.0

-0.8

-0.6

-0.4

-0.2

0.0

0.2

0.4

0.6

0.8

1.0

Άξονας 2

Διά γ ρ α μ μ α 1 Παρα γ ο ν τ ι κ ή ανά λ υ σ η αν τι σ τ ο ι χ ι ώ ν με με τ α β λ η τ έ ς του ς παρά γ ο ν τ ε ς συμπ ά θ ε ι α ς - αν τι π ά θ ε ι α ς προς το μάθη μ α , το βαθμ ό στ ο μάθη μ α και τ η ν πρόθ ε σ η σπου δ ώ ν στ η ν ψυχο λ ο γ ί α . Συντμή σει ς: Συμπ. Διδάσκ.: Συμπεριφορ ά διδ ά σκον τ α Οικογ. Περιβ.: Οικογενει ακό περιβ ά λ λ ον Τρόπος Διδ.: Τρόπος διδα σκ α λ ί α ς Επαγγ. Ενδιαφ.: Επαγγε λ μ α τι κ ά ενδιαφέ ρ ον τ α Φιλικό Περιβ.: Φιλικό περιβά λ λ ον Σπουδέ ς Ναι: Επιθυμία σπου δ ώ ν στην ψυχολογί α Σπουδέ ς Όχι: Μη επιθυμία σπου δ ώ ν στην ψυχολογί α Σημείωσ η : Το πρόσημ ο (+ ή -) δηλ ώ νει κατά πόσο ένα χαρ α κ τ η ρ ι σ τι κό κρίθηκε από του ς μαθη τέ ς ως παρ ά γ ον τ α ς συμπά θε ι α ς (+) ή αντιπ ά θε ι α ς (-).

86

Στάσ ε ι ς και Κρίσει ς τω ν Μαθη τ ώ ν του Λυκείου για το Μάθη μ α τη ς Ψυχολο γ ί α ς

Η κα τη γ ο ρ ί α των μαθη τ ώ ν που εξέφ ρ α σ α ν επιθυμί α σπουδ ώ ν για την ψυ χολογί α γει τ ν ί α ζ ε με την κα τη γ ο ρ ί α υψηλή ς βαθμολο γ ί α ς στο μάθημ α, καθ ώ ς και με τι ς κα τη γ ο ρ ί ε ς που αφορού ν το οικογ εν ει α κ ό και φιλικό περιβ ά λλον , ως παρ ά γ ο ν τ ε ς συμπά θ ε ι α ς και την ύλη, τον τρ όπ ο διδ α σκ α λί α ς , τη συμπερ ι φορά του διδ ά σκο ν τ α και το βιβλίο, ως παρ ά γ ο ν τ ε ς αν τι π ά θ ε ι α ς για το μά θημα τη ς ψυχολογί α ς . Η κατη γ ο ρ ί α των μαθη τ ώ ν που δεν εξέφ ρ α ζ α ν επιθυ μία για σπουδ έ ς στην ψυχολογί α βρισκό τ α ν κον τ ά στην κατη γ ο ρ ί α χαμηλή ς βαθμολο γ ί α ς στο μάθημ α τη ς ψυχολογί α ς και στι ς κα τη γ ο ρ ί ε ς που αφορ ο ύ ν την ύλη, τον τρόπ ο διδ α σκ α λί α ς , τη συμπε ρι φο ρ ά του διδ ά σκο ν τ α και το σχο λικό βιβλίο, ως παρά γ ο ν τ ε ς συμπά θ ει α ς . Ενδι α φ έ ρ ο ν γι α σ π ο υ δ έ ς σ τ η ν ψυ χ ο λ ο γ ί α και σ υ σ χ ε τ ί σ ε ι ς Ενδια φέ ρ ο ν για σπουδ έ ς στην ψυχολογ ί α εξέφρ α σ ε ένα αξιοπ ρ όσ εκ τ ο ποσοσ τ ό (30%) το οποίο μάλισ τ α στην περίπ τ ω σ η των κορι τσι ώ ν ανέρ χ ε τ α ι σε 42%. Σε αν τί θ ε σ η με το υπόλοιπο δείγμα , το ποσοσ τ ό των μαθη τ ώ ν που εκφρ ά ζει ενδι α φ έ ρ ο ν για σπουδ έ ς στην ψυχολογ ί α , φαίνε τ α ι να θεω ρ ε ί την επι στήμη τη ς ψυχολογ ί α ς ως περισσό τ ε ρ ο σχε τική με τη φιλοσοφί α , την παιδ α γωγική και την ψυχαν ά λ υσ η, και λιγό τ ε ρ ο σχε τι ζ ό μ ε ν η με την μαν τι κή. Δεν παρ α τ η ρ ή θ η κ α ν σημαν τ ι κ έ ς διαφο ρ έ ς στο δείγμ α μα ς ως προ ς τη σχέση τη ς ψυχολογί α ς με την κοινων ι ολο γ ί α , την ψυχια τ ρ ι κ ή , την αστ ρ ο λο γ ί α και την παραψ υχ ολ ο γ ί α . Η Παρα γ ο ν τ ι κ ή Ανάλυση Αντισ τ οι χ ι ώ ν (Multiple Corre s p o n d e n c e Analysis), με μετ α β λ η τ έ ς το φύλο, τον τόπο κατοικί α ς , το μορφ ω τ ι κ ό επίπε δ ο του πα τ έ ρ α και την επιθυμί α για σπουδ έ ς στην ψυχολογ ί α , παρουσί α σ ε τα εξή ς :

87

Παπαδ όπ ο υ λ ο ς Γ. Νικόλ αο ς

Διάγραμμα 2 1.2 1.0

Αγόρι

0.8 Απ. Αν. Σχ.-Παν/μίοu 0.6 Δεν Επιθυμεί Σπουδές

0.4

Πόλη Απ. Λυκ.

Θεσ.-Αθήν

Άξονας 2

0.2 Κωμόπολη

0.0

Απ. Γυμνασ.

-0.2 -0.4

Απ. Δημοτ. Κορίτσι

-0.6

Χωριό

-0.8 Επιθυμεί Σπουδές

Αγράμμ.

-1.0 -1.2

-1.4

-1.2

-1.0

-0.8

-0.6

-0.4

-0.2

0.0

0.2

0.4

0.6

0.8

1.0

1.2

Άξονας 1

Διά γ ρ α μ μ α 2. Παρα γ ο ν τ ι κ ή ανά λ υ σ η αν τι σ τ ο ι χ ι ώ ν με με τ α β λ η τ έ ς τη ν πρόθ ε σ η σπου δ ώ ν στ η ν ψυχολ ο γ ί α , τ η ν εκπαί δ ε υ σ η του πατ έ ρ α , τον τόπο κα τ οι κί α ς και το φύλο. Συντμή σει ς: Αγράμμ.: Αγράμμ α τ ο ς ή λίγε ς τάξει ς Δημοτικού Απ. Δημοτ.: Απόφοιτο ς Δημοτικού Απ. Γυμνασ.: Απόφοι τος Γυμνασίου Απ. Λυκ.: Απόφοι τος Λυκείου ή εξα τά ξ ι ου Γυμνασίου Απ. Αν. Σχ.- Παν/μίου: Απόφοιτο ς Ανωτέ ρ ω ν Σχολώ ν ή Πανεπισ τη μί ου

88

Στάσ ε ι ς και Κρίσει ς τω ν Μαθη τ ώ ν του Λυκείου για το Μάθη μ α τη ς Ψυχολο γ ί α ς

Η κα τη γ ο ρ ί α «επιθ υμί α για σπουδ έ ς στην ψυχολογ ί α » ήτα ν πιο κον τ ά στην κατη γ ο ρ ί α των κορι τσι ώ ν και σε σχέση με τον πρώ τ ο άξον α ήτα ν στην ίδια κατ ε ύ θ υ ν σ η με αυτ ή που αφορ ο ύσ ε τη μόρφ ωσ η του πα τ έ ρ α «απόφοι τ ο ι Λυκείου, Παν/μίου και Ανωτέ ρ ω ν Σχολών », όσο και με την αστική κατ α γ ω γ ή . Η κατη γ ο ρ ί α των αγορι ώ ν ήτα ν πολύ κον τ ά στην κατη γ ο ρ ί α μη επιθυμί α ς σπουδ ώ ν στην ψυχολογ ί α . Αντίσ τ οι χ α , η κα τη γ ο ρ ί α των κορι τ σι ώ ν ήτα ν κο ντά στην επιθυμί α σπουδ ώ ν στην ψυχολογί α . Οι μετ α β λη τ έ ς τη ς μόρφ ωσ η ς του πα τ έ ρ α και του τόπου κα τοικί α ς δια τ ά χ τ η κ α ν κατ ά μήκος και των δύο αξόν ω ν (βλ. Διάγ ρ α μμ α 2). Οι κατη γ ο ρ ί ε ς που έχουν σχέση με την επιθυμί α σπουδ ώ ν στην ψυχολογί α βρίσκον τ α ι μακρι ά από τι ς μετα βλ η τ έ ς τη ς μόρφ ω σης του πα τ έ ρ α και του τόπου κατοικί α ς . Αυτό συμβαί ν ει για τ ί η επιθ υμί α σπουδ ώ ν για την ψυχολογ ί α δεν συσχε τ ί ζ ε τ α ι με το επίπε δ ο μόρφ ω ση ς του πα τέ ρ α και με τον τόπο κατοικί α ς . Οι δη λ ώ σ ε ι ς τω ν μα θ η τ ώ ν γι α σ υ σ χ ε τ ί σ ε ι ς της ψυ χ ο λ ο γ ί α ς ως επι σ τ ή μ η ς Προκειμέν ο υ να διερε υ ν η θ ε ί η εικόν α που οι μαθη τ έ ς έχουν αποκομίσει σχετι κ ά με το χαρ α κ τ ή ρ α και το αν τικείμ εν ο τη ς ψυχολογί α ς , θεω ρ ή θ η κ ε σκόπιμο να ανιχν ε υ θ ο ύ ν αναλυ τ ι κ ά και συστη μ α τ ι κ ά οι απόψει ς του ς για τι ς σχέσει ς τη ς ψυχολογί α ς με άλλου ς επισ τη μο ν ι κού ς κλάδ ου ς και ψευδο επι στήμε ς . Οι συσχε τ ί σ ει ς τη ς ψυχολογ ί α ς με άλλου ς επιστ η μ ο ν ικο ύ ς κλάδ ου ς και ψευδ οεπ ισ τ ή μ ε ς παρουσί α ζ α ν την ίδια παρ α γ ο ν τ ι κ ή δομή με τι ς συσχε τ ί σ ε ι ς που προέκυψ α ν σε προη γ ο ύμ ε ν η έρευν α που απευ θ υ ν ό τ α ν στο ευρύ κοινό (Παπα δ όπ ο υλ ο ς , Σταμπ ουλί δ η ς , Τριαν τ α φ ύ λλ ο υ, Κατάκη ς , 1996 Papa d o p o u los, Sta mb o ulid e s , Triant afillou, Katakis 1996) (βλ. Πίνακα 3)

89

Παπαδ όπ ο υ λ ο ς Γ. Νικόλ αο ς

Πίνα κ α ς 3 Συγ γ έ ν ε ι α τη ς ψυχ ο λ ο γ ί α ς με επι σ τ ή μ ε ς και ψευ δ ο ε π ι σ τ ή μ ε ς . Είναι το ίδιο

Π

Α

Β Γ

Δ

Μαντική Αστρολ ο γ ί α Παραψυχολο γ ί α Κοινωνιολο γί α Φιλοσοφία Ψυχια τ ρ ι κ ή Νευρολο γί α Ψυχανάλυσ η Θεολο γία / Ποιμαν τ ι κ ή Φιλολο γία Παιδαγ ω γ ι κ ή Σύνολο

1.1% 0.7% 10.2%

Πολύ Συγγεν ε ίς 3.8% 2.0% 33 . 9%

Αρκετ ά Συγγεν ε ίς 7.1% 3.2% 19.7%

Λίγο Συγγεν ε ίς 16.2% 11.0% 15.6%

Καθόλου Συγγε ν εί ς 71. 8% 83. 0% 20.5%

9.2% 12.5% 2.9% 2.9% 33.5%

42 . 3% 43 . 6% 24.1% 24.1% 46 . 3%

31.3% 25.3% 33 . 4% 33 . 4% 14.7%

13.7% 12.8% 27.5% 27.5% 4.6%

3.4% 5.9% 12.1% 12.1% 0.8%

0.9%

5.6%

13.4%

27.0%

53. 1%

0.9% 6.1% 7.4%

6.0% 51 . 9% 25.8%

15.9% 29.5% 20.7%

35 . 9% 9.7% 18.3%

41.2% 2.8% 27.8%

Π: Παρά γ ον τ α ς Η οριζόν τ ι α ομαδοποίη σ η τ ων γρα μ μ ώ ν του πίνακα αν τ α π οκ ρίν ε τ α ι στ η ν παρα γ ο ν τ ι κ ή δομή

Για την ψυχαν ά λ υσ η έχουμε ένα ιδιαί τ ε ρ α αξιοπ ρ όσ εκ τ ο πσοστ ό τα ύ τ ι σής τη ς με την ψυχολογί α (33,5%). Εκτό ς αυτο ύ η παιδ α γ ω γ ι κ ή και η ψυχα νάλυση δηλών ον τ α ι σε μεγ άλο ποσοσ τ ό ως «πολύ συγγ εν ε ί ς » με την ψυχολο γία (51.9% και 46.3% αν τίσ τ ο ι χ α ). Το ίδιο σχεδόν ισχύει και για την κοινω νιολογί α (42.3%). Επίση ς για περισσό τ ε ρ ο υ ς από 50% η ψυχολογί α δεν φαί νετ α ι να έχει ακόμη αποχ ω ρ ι σ τ ε ί από τη φιλοσοφί α. Ακόμη, 57.5% των μα θη τ ώ ν θεω ρ ο ύ ν την ψυχολογί α «αρκε τ ά » ως και «πολύ συγγ εν ή » με την ψυ χια τ ρ ι κή και με τη νευρ ολο γ ί α . Έγινε κανονική συσχέ τ ι σ η και συσχέ τ ι σ η με μετ α β λ η τ έ ς τη συγγ έ ν ει α τη ς ψυχολογ ί α ς με τη φιλοσοφί α, την ψυχαν ά λυ ση και την παραψ υ χ ολο γ ί α και το μορφ ω τ ι κ ό επίπε δ ο των γονέ ω ν και τον τόπο κα τοικί α ς . Δεν προέκυψ ε κά ποια σημαν τ ι κή συσχέ τ ι ση .

90

Στάσ ε ι ς και Κρίσει ς τω ν Μαθη τ ώ ν του Λυκείου για το Μάθη μ α τη ς Ψυχολο γ ί α ς

Συζή τ η σ η Τα απο τ ελ έ σμ α τ α δηλών ο υ ν ότι η ψυχολογ ί α είναι ένα μάθη μ α επιθυ μ η τ ό και αρκ ε τ ά ενδια φ έ ρ ο ν για του ς μαθη τ έ ς , το οποίο όμω ς δεν τυγ χ ά ν ει τη ς προσοχ ή ς που χρει ά ζ ε τ α ι στο αναλυ τ ι κ ό πρόγ ρ α μ μ α , όπω ς πολλαπλ ά διαπι στώ θ η κ ε από τι ς δηλώσει ς των μαθη τ ώ ν . Οι μαθη τ έ ς στη (μεγ άλη σχεδ όν) πλειοψη φί α του ς επιθυμο ύν να αυξη θ ο ύ ν οι ώρε ς διδ α σκ α λί α ς του μαθήμ α το ς τη ς ψυχολογ ί α ς ή και να συνεχισ τ ε ί η διδ α σκ α λί α του στην Γ' τάξη Λυκείου (κα τ ά το χρόνο τη ς έρευν α ς διδ α σκό τ α ν στη Β΄ τάξη Λυκείου) και ακόμη να εισαχ θ ε ί το μάθημα στο Γυμνάσιο. Αξίζει στο σημείο αυ τό να αναφ ε ρ θ ε ί ότι σε ανάλογ η έρευν α που διενε ρ γήθηκε στην (τό τ ε Δυτική) Γερμανί α (Kultu s minist er des Lande s Nortrh ein- Westfale n, 1972, σ. 12), 98% των μαθη τ ώ ν των ανώ τ ε ρ ω ν τάξε ω ν τη ς δευ τ ε ροβ ά θ μι α ς εκπαί δ ε υ ση ς δήλωσ α ν ότι επιθυμο ύν να διδ ά σκον τ α ι το μάθημ α τη ς ψυχολογί α ς και συγκεκ ρι μ έν α 75% από αυτ ο ύ ς , πρό τ ε ι ν α ν 3 έω ς 5 ώρε ς διδ α σκ α λί α ς (πρό τ ε ι ν α ν μάλισ τ α το μάθημ α αυτό και ως αν τικεί με ν ο εξέ τ α σης για το απολυ τ ή ρ ι ο). Το ενδι α φ έ ρ ο ν των Γερμαν ώ ν μαθη τ ώ ν για το μά θημα τη ς ψυχολογί α ς παρ έμ ει ν ε επίση ς υψηλό και αργ ό τ ε ρ α (89% των ερ ω τη θ έ ν τ ω ν 405 μαθη τ ώ ν δήλωσ α ν ενδι α φ έ ρ ο ν για συμμε τ ο χ ή στο μάθημα , σύμφω ν α με την έρευν α του Lehmei e r, 1976). Ο τρ ό πο ς διδα σ κ α λ ί α ς του μαθήμα τ ο ς εν τ ά σ σ ε τ α ι σε παρα δ ο σ ι α κ ά πλαί σια εφόσον ένα μεγ άλο ποσοσ τ ό των μαθη τ ώ ν αναφ έ ρ ε ι ότι δεν έχει χρησι μοποιη θ εί καν ο πίνακα ς , και σε ελάχισ τ ε ς περιπ τ ώ σ ε ι ς τα σύγχ ρ ο ν α μέσα διδ α σκ α λί α ς . Σε ό,τι αφορ ά του ς διδακ τ ι κ ο ύ ς στό χ ο υ ς του μαθήμα τ ο ς , οι μαθη τ έ ς του δείγμ α τ ό ς μα ς δηλών ο υ ν την ανά γκη επικέν τ ρ ω σ η ς του μαθήμ α τ ο ς σε τομεί ς που αφορ ού ν την καλύ τ ε ρ η γνώση του εαυ τ ο ύ του ς και των άλλων, την απο φυγή συγκρ ο ύσ ε ω ν και άρ α την καλύ τ ε ρ η προσα ρ μ ο γ ή στο περιβ ά λλο ν, τη συνδ ρ ο μή του μαθήμ α τ ο ς στη βελτί ω σ η τη ς μαθη τ ι κ ή ς του ς επίδοση ς και την ανάπ τ υ ξ η τη ς κρι τική ς ικανό τ η τ α ς . Επίση ς οι μαθη τ έ ς μέσα από το μάθημα τη ς ψυχολογ ί α ς επιθυμο ύν να βρουν λύσει ς στα προβλήμ α τ α που αν τι με τ ω π ί ζ ο υ ν στο τρέ χ ο ν στά δ ι ο τη ς ανάπ τ υ ξ ή ς του ς , γι΄ αυτό και οι βασικέ ς προ τι μή σ ει ς του ς στρ έ φ ο ν τ α ι σε θέ μα τ α που ανα φέ ρ ο ν τ α ι στι ς σχέσει ς μετ α ξ ύ των δύο φύλων, την εφηβική ηλι κία, την επιλογ ή επαγ γ έλ μ α τ ο ς , κ.λπ. Βέβαια, αυτ ό δεν είναι δυν α τ ό να γίνει στα πλαίσι α ενό ς μονόω ρ ο υ ή δίω ρο υ μαθήμα τ ο ς , ούτ ε μέσα από ένα

91

Παπαδ όπ ο υ λ ο ς Γ. Νικόλ αο ς

οποιο δήπο τ ε διδ ακ τ ι κ ό εγχει ρί δ ι ο ψυχολογ ί α ς . Αυτό απο τ ελ εί την έκφρ α σ η τη ς ανα γ κ α ι ό τ η τ α ς ενός σχολικού ψυχολόγ ο υ στο Λύκειο. Στην αναφ ε ρ θ ε ί σ α παρα π ά ν ω γερμ α ν ική έρευν α του Huber (εκδ. του Υπ. Παιδεί α ς τη ς Ρηνανί α ς - Βεστφ α λί α ς ) , οι μαθη τ έ ς δήλωσ α ν ως στόχο υ ς τι ς γνώσει ς και την ικανό τ η τ α για επισ τη μο ν ι κή κρίση και αξιολόγ η ση των συ ναν θ ρ ώ π ω ν και του περιβά λλον τ ο ς , την υπερνίκη ση προσω πι κ ώ ν δυσκολι ώ ν και συγκρού σ ε ω ν (άγχο ς , έλλειψη αυτ οπ ε π οί θ η ση ς κ.λπ.), τη διευκόλυν ση στην επιλογή επαγ γ έλ μ α τ ο ς και τον προσα ν α τ ο λ ι σ μό σε κοινων ική και πολι τική συμμε τ ο χ ή . Αλλά και στι ς έρευν ε ς που έγιν α ν αργ ό τ ε ρ α ( Lehmei e r 1976, SeiffgeKrenke 1981) το ενδι α φ έ ρ ο ν για κατ α ν ό η σ η τη ς συμπερ ι φ ο ρ ά ς και των ανθ ρ ώ π ι ν ω ν σχέσε ω ν και ακόμη για κατ α ν ό η σ η του εαυ τ ο ύ , βρίσκον τ α ι στην πρώ τ η κλίμακα των δηλώσε ω ν των Γερμαν ώ ν μαθη τ ώ ν . Επίκαι ρ α θέ μα τ α , μέθοδ οι και θεω ρ η τ ι κ έ ς γνώσει ς ακολου θ ο ύ ν στην κλίμακα ενδι α φ ε ρ ό ντ ων όπου πάλι τονίζ ε τ α ι η προ τ ε ρ α ι ό τ η τ α πρακ τι κ ώ ν γνώσε ω ν και δεξιο τ ή των για εφα ρμ ο γ ή στη ζωή αργ ό τ ε ρ α (Seiffge - Krenke 1981). Βλέπουμε, κατ ά συνέπ ει α , μια αρκε τ ά μεγάλη σύμπ τ ω σ η των ενδι α φ ε ρ ό ν τ ω ν των μαθη τών στην Ελλάδ α και στη Γερμανί α σε ό,τι αφορ ά τι ς προσδ οκί ε ς από το μά θημα αυτό. Ως προ ς το βιβλίο τη ς ψυχολογ ί α ς , αυτ ό κρίθηκε ότι έχει επα ρκή ύλη, δε δομέν ου ότι το μάθημα είναι μονόω ρ ο, αλλά οι μαθη τ έ ς θεω ρ ο ύ ν ότι έχει πε ρισσό τ ε ρ ε ς λεπ το μ έ ρ ε ι ε ς απ' όσε ς χρειά ζ ο ν τ α ι . Οι μαθη τ έ ς εκτιμού ν ότι το βιβλίο δεν έχει προκα τ α λ ή ψ ει ς και μονομέ ρ ε ι ε ς , αλλά η εικονογ ρ ά φ η σ ή του είναι φτ ω χ ή και γενικά δεν ικανοποι εί τι ς απαι τ ή σ ε ι ς του ς . Όντ ω ς , μια σύ ντομη ματι ά στα περιεχ όμ ε ν ά του, κάνει σαφέ ς επίση ς ότι οι επιθυμη τ ο ί από του ς μαθη τ έ ς στόχοι του μαθήμ α τ ο ς , βρίσκον τ α ι σε αναν τ ι σ τ ο ι χ ί α με την ύλη που προσφέ ρ ει . Μάλιστ α , εν τύπ ω σ η προκα λεί η διαπίσ τ ω σ η ότι οι υψηλό βαθμοι μαθη τ έ ς στο μάθημ α τη ς ψυχολογί α ς και όσοι ενδι α φ έ ρ ο ν τ α ι για σπουδ έ ς στην ψυχολογ ί α δήλωσ α ν περισσό τ ε ρ ο (απ' ό,τι άλλοι μαθη τ έ ς ) το βιβλίο και την ύλη του μαθήμ α τ ο ς ως «πα ρ ά γ ο ν τ ε ς αν τιπ ά θ ε ι α ς » για το μά θημα. Σε ό,τι αφορ ά την αν τίληψη που έχουν διαμο ρ φ ώ σ ε ι οι μαθη τ έ ς για το επισ τη μο ν ι κό αν τικείμ εν ο τη ς ψυχολογί α ς , διαπισ τ ώ θ η κ ε η έλλειψη επα ρκο ύ ς και ορθή ς ενημέ ρ ω σ η ς για την ουσία και τον επιστ η μ ο ν ικό χαρ α κ τ ή ρ α τη ς ψυχολογί α ς . Χαρακ τ η ρ ι σ τ ι κ ή είναι η τα ύ τ ι σ ή τη ς με την ψυχαν ά λυ ση από το

92

Στάσ ε ι ς και Κρίσει ς τω ν Μαθη τ ώ ν του Λυκείου για το Μάθη μ α τη ς Ψυχολο γ ί α ς

1/3 ακριβ ώ ς του δείγμ α τ ο ς . Αυτό είναι ανησυχ η τ ι κ ό, εφόσον οι μαθη τ έ ς του δείγμ α τ ο ς έχουν μόλι ς διδ α χ θ ε ί το μάθημ α τη ς ψυχολογί α ς . Γενικά, με βάση και τι ς τελευ τ α ί ε ς διαπισ τ ώ σ ε ι ς επισημά ν σ ει ς , όπω ς αυτ έ ς συζη τ ή θ η κ α ν παρ α π ά ν ω , η βελ τί ω σ η του σχολικού εγχει ρι δ ί ο υ το οποίο θα πρέπει να αν τ α π ο κ ρ ί ν ε τ α ι περισσό τ ε ρ ο στι ς ανά γκ ε ς των μαθη τ ώ ν και η αύξηση των ωρ ών διδ α σκ α λί α ς του μαθήμ α τ ο ς , κρίνον τ α ι ως κύρι α, επι τ α κ τ ι κ ά και ανα γκ α ί α για την ουσιασ τ ι κή λει του ρ γ ί α του μαθήμ α τ ο ς , μέ τρ α. 1

Βιβλι ο γ ρ α φ ί α [1] KULTUSMINISTERIUM D ES LANDES N ORTRHEIN -W ESTFALEN , Heft

23 fü r die Gymn a si al e Obers t uf e, (1972). in der Sekun d a r s t uf e II, Frankfurt, (1976). Π ΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Ν. Γ., Η ψυχολογί α στη χώρ α μα ς, Αθήνα (αυτ ο έκ δ . ), (1977), Π ΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Ν. Γ., Η Ψυχολογ ί α ως μάθημ α στη μέση εκπαί δ ε υ σ η , Νέα Παιδεία , τ.25, σ. 182 - 188. Βλ. και ανα δ η μ. Στου ίδιου: Ψυχολο γί α - Σύγχ ρ ον α θέμα τ α , Αθήνα 1991 (αυτ ο έκ δ . ), σ. 89- 100, (1983). Π ΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Ν. Γ., Η διδ α σκ α λί α τη ς Ψυχολογ ί α ς στη Δευτε ροβά θ μι α Εκπαίδ ε υ ση , Παιδα γ ω γ ι κ ή Ψυχολ ο γ ι κ ή Εγκυκ λ ο π α ί δ ε ι α - Λε ξικό , τομ. 9, σ. 5235- 5236, (1994). Π ΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Ν. Γ., Σ ΤΑΜΠΟΥΛΙΔΗΣ Π., ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ Θ., ΚΑΤΑΚΗΣ Κ. Γ., Συσχε τί σ ει ς τη ς Ψυχολογ ί α ς ως Επιστή μη ς : Πορίσμα τ α Εμπειρική ς Έρευν α ς σε Πανελλήνιο Δείγμα, Ανακοίν ω σ η στο 5ο Πανελ λ ή ν ι ο Συνέ δριο Ψυχο λ ο γ ι κ ή ς

[2] LEHMEIER H., Psychologie u n t e r richt [3] [4]

[5]

[6]

1

Στο σημείο αυτό υπάρ χ ου ν νέα σχε τικά δεδ ομέ να που αξίζει να αναφε ρ θ ού ν εδώ. Και συγκεκριμ έ να : Η προκή ρ υ ξ η που έγινε από το Παιδα γ ω γ ι κ ό Ινστιτού τ ο (με την υπευ θυ ν ότ η τ α του υποφαι νόμ ε νου) για συγ γρ α φή των προβ λε π όμ ε ν ω ν τριώ ν σειρ ώ ν βιβλίων στο μάθημ α (βιβλίο μαθη τ ή, βιβλίο καθη γη τ ή , τετ ρ ά δ ι ο ασκήσε ω ν του μαθη τή ) και για δημιου ρ γί α λογισμικού (CD-ROM), παρ ά το έντονο ενδιαφέ ρ ον που δεί χθηκε αρχικά με τη δήλ ω ση συμμε τοχ ή ς στη δια δικα σί α πρα γμ α τ ο π οί η σ η ς των δύο αυτώ ν έργω ν, δεν έφερε τα αναμενόμε ν α αποτε λ έ σμ α τ α . Από επτά περιπ τ ώ σε ι ς ομάδ ω ν συγγ ρ α φ ή ς που είχαν δηλ ώ σει συμ μετοχή, υπέβαλ ε τελικά μόνο μία ομάδ α, τη ς οποία ς το έργο ευτυχ ώ ς κρίθηκε επιτυχ έ ς, και αυτό σημαίνει ότι θα υπά ρ ξ ει στο άμεσο μέλλον μία σειρά επιστη μ ονικ ά και παιδ α γ ω γ ι κ ά σύγχ ρ ον ω ν σχετικώ ν εγχειρι δίων - βιβλίω ν. Ως προς τη δημιου ρ γί α όμως λογισμικού, παρ ά την υποβολ ή αρκε τ ώ ν έργω ν, οι ειδικοί αξιολογη τ έ ς δεν έκρινα ν κάποιο ως κατά λ λ η λ ο.

93

Παπαδ όπ ο υ λ ο ς Γ. Νικόλ αο ς

Έρευν α ς , Πανεπισ τ ή μι ο Πατρ ώ ν , Πάτρ α , (1996).

[7] P APADOPOULOS N. G., S TAMBOULIDES P. G., TRIANTAFILLOU T. S., KATAKIS K. G., Attitude s towar d psychology in the mod e r n Greek societ y, Poster, XXVI International Congre s s of Psychology , Montre al, (1996).

[8] Π ΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Ν. Γ., Σ ΤΑΜΠΟΥΛΙΔΗΣ Π., ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ Θ., Στάσει ς των Μαθη τ ώ ν Λυκείου απέν α ν τ ι στην Ψυχολογ ί α ως Μάθημα και ως Επιστή μη, Ανακοίν ω σ η στο 6ο Πανελ λ ή ν ι ο Συνέδ ρ ι ο Ψυχολ ο γ ι κ ή ς Έρευ νας , Πάντ ει ο Πανεπισ τ ή μι ο, Αθήνα, (1997).

[9] S EIFFGE KRENKE I., Psychologi e u n t e r ric ht in der Sekun d a r s t uf e II, στου : Twellma n n W. (εκδ.) , Handb uc h fü r Schule und Unterricht, τόμ. 5, Dü s seldorf, (1981).

[10] S EIFFGE - KRENKE I., Arbeits bu c h Psycologie, 1, Dü sseldorf: Schwa n n , (1983).

94