Dąbrowa górnicza by Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności

RAPORT KOŃCOWY DIAGNOZY DLA PARTNERSTWA LOKALNEGO W DĄBROWIE GÓRNICZEJ

Wykonał: mgr Mirosław Przewoźnik przy udziale Członków Zespołu Badawczego w składzie: dr Sławomir Mandes dr Sylwia Pelc dr Małgorzata Porąbaniec mgr Marcin Sochocki

Zamawiający – Caritas Diecezji Kieleckiej w ramach projektu systemowego – 1.18 „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej” w zadaniu (nr 4) w zakresie standaryzacji pracy z bezdomnymi w tym: opracowanie modelu „Gminnego Standardu Wychodzenia z Bezdomności”

Rzeszów, styczeń 2012r. Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Spis treści: 1. Wstęp…………………………………………………………………..........…………3 a) Cel główny oraz cele szczegółowe realizowanych diagnoz ...........................................3 b) Zakres realizacji diagnozy lokalnej: techniki badawcze, próba, analizowane dokumenty terminy.........................................................................................................3 2. Charakterystyka gminy na obszarze Partnerstwa Lokalnego……......…………………7 a) Podstawowe zmienne społeczno-demograficzne,……………….......…………………7 b) Wskaźniki zatrudnienia……………………………………...........……………………8 c) Wskaźniki bezrobocia………………………………………….........…………………9 d) Typ gminy - miejski, miejsko-wiejski, wiejski………………….........………………10 e) Wskaźniki mierzące skalę korzystania z systemu pomocy społecznej……………….10 f) Kwestie związane z polityką mieszkaniową - zasoby gospodarki komunalnej, struktura własności mieszkań, kwestie związane z eksmisjami…………………...................…15 g) Kwestie związane z usamodzielnianiem się mieszkaniowym osób opuszczających placówki opiekuńczo-wychowawcze i rodziny zastępcze………………………...….16 3. Ogólna charakterystyka problemów społecznych na obszarze Partnerstwa Lokalnego……………………………………………………………........................…..17 a) Krótka charakterystyka problemów społecznych występujących na terenie b) zawiązanego Partnerstwa na podstawie DR…………………………………………..17 c) Hierarchia problemów społecznych na podstawie DR……………………………….31 d) Przedstawienie problematyki bezdomności w kontekście innych problemów społecznych na podstawie DR………......................................................................…34 e) Hierarchia problemów społecznych w ujęciu osób kluczowych (IDI)…….....………34 4. Szczegółowa analiza problemu bezdomności w kontekście materiałów zastanych (DR)………………………………………………………………………….......………37 b) Dane ilościowe pochodzące z DR dotyczące bezdomności gromadzone przez ośrodki pomocy społecznej…………………………………............................................……37 c) Metodologiczna oraz merytoryczna ocena diagnozy bezdomności…….............…….38 d) Działania mające rozwiązywać problem bezdomności………………….................…39 e) Konkretne formy działań z bezdomnymi………………………………......................40 f) Finanse………………………………………………………………..................……42 5. Postrzeganie bezdomności jako lokalnego problemu społecznego z perspektywy kluczowych informatorów (IDI)……………………………................................…….43 a) Znaczenie (ranga) bezdomność wśród problemów społecznych gminy oraz stosunek do bezdomności przedstawicieli instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów społecznych i lokalnych elit……………...............................................…43 b) Ocena skali zjawiska bezdomności w gminie zdaniem respondentów…….........……43 c) Charakter bezdomności i – ewentualnie – dynamika zmian oraz najważniejsze potrzeby osób bezdomnych w gminie……………………………………...........……44 d) Stosunek społeczności lokalnej do bezdomności..........................................................44 6. Ocena systemu wsparcia osób bezdomnych na terenie Partnerstwa Lokalnego (IDI z osobami kluczowymi)………………………………...........................…………………45 a) Funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie prewencji bezdomności……………………………………….............................................…….45 1

b) Funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie świadczenia usług z zakresu pomocy doraźnej………………………………...............…………………46 c) Funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie świadczenia usług z zakresu integracji społecznej………………..........................................................…46 d) Współpraca międzyinstytucjonalna……………………………………………......…47 e) Najważniejsze wady i zalety lokalnego systemu pomocy osobom bezdomnym..……48 f) Najpilniejsze potrzeby systemu pomocy osobom bezdomnym w Partnerstwie...……49 7. Ocena systemu wsparcia dokonana przez osoby bezdomne…………….……………..50 a) Charakterystyka badanej grupy……………………………………….........…………50 b) System wsparcia w opinii osób bezdomnych……………………………........………53 a) poziom obłożenia systemu wsparcia……………………...................................…53 b) działanie systemu wsparcia……………………….........................................……55 c) ocena placówki……………………………………........................………………56 c) Sytuacja społeczno-ekonomiczna osób bezdomnych...........…………………………58 a) położenie na rynku pracy i sytuacja finansowa…………………...............………58 b) różne zachowania społeczne………………………………...................................61 c) sytuacja finansowa………………………………………..............………………62 d) Sytuacja prawna osób bezdomnych………………………………..............…………63 e) Profil psychospołeczny badanych osób bezdomnych…………...................…………64 a) patologie społeczne…………………………………………………….............…64 b) kapitał społeczny…………………………………………………….........………65 c) wsparcia społeczne…………………………………………………..........………66 d) dobrostan psychiczny…………………………………………………......………67 f) Sytuacja zdrowotna badanych osób bezdomnych…………………………….........…68 g) Wchodzenie i wychodzenie z bezdomności……………………………..........………69 a) wychodzenie z bezdomności……………………………………………...........…69 b) przyczyny bezdomności…………………………………………………..………71 8. Wnioski i rekomendacje dla systemu wsparcia w Partnerstwie Lokalnym podstawie IDI z osobami kluczowymi, wywiadów kwestionariuszowych z osobami bezdomnymi oraz analizy dokumentów……………………...............................................................……73 a) Zakres prewencji…………………………………………………….…..............……73 b) Zakres pomocy sprofilowanej………………………………………...................……73 c) Rozwiązania systemowe……………………………………………...................……74 9. ANEKS ……………………………………………………………………............………75 a) Lista analizowanych dokumentów w analizie desk research…………………........…75 b) Dyspozycje do indywidualnych wywiadów pogłębionych…………………….......…83 c) Kwestionariusz wywiadu z osobą bezdomną……………………………………....…87 d) Spis tabel i rysunków……………………………………………………............……94

1.Wstęp a) Cel główny oraz cele szczegółowe realizowanych diagnoz lokalnych Celem głównym diagnozy przeprowadzenie systematycznej, wszechstronnej i pogłębionej analizy problemu bezdomności poprzez opis skali i charakteru problemu bezdomności występującej na terenie partnerstwa lokalnego oraz analizy realnie funkcjonującego systemu wsparcia osób bezdomnych: zasobów, którymi partnerstwo dysponuje, instytucjonalnych zależności i braków w systemie wsparcia. Cele szczegółowe diagnozy to: a. dostarczenie Partnerstwu Lokalnemu aktualnej, przeprowadzonej w sposób zobiektywizowany, analizy pokazującej system wsparcia osób bezdomnych, b. diagnoza będzie punktem odniesienia dla ekspertów – opiekunów Partnerstw Lokalnych. c. wskazanie potencjalnych luk w systemie wsparcia osób bezdomnych oraz możliwych sposobów wykorzystania Standardów do podniesienia jakości świadczonych usług. d. diagnoza będzie dokumentem, który może być wykorzystany przez samorząd jako materiał uzupełniający Gminne Strategie Rozwiązywania Problemów Społecznych, e. diagnoza może być podstawą przygotowania modeli wychodzenia z bezdomności.

b) Zakres realizacji diagnozy lokalnej: techniki badawcze, próba, analizowane dokumenty, terminy. A. Charakterystyka metody badawczej – analiza źródeł wtórnych (desk research). Analiza źródeł wtórnych (dalej: desk research) to poszukiwanie informacji, które w postaci spisanej istnieją w wielu rodzaju dokumentach. W zależności od celu i przedmiotu badania, desk research mogą służyć jako badania właściwe lub jako rozpoznawcze jakościowe badania – poprzedzające np. badania ankietowe. Do najczęściej analizowanych dokumentów zaliczyć należy: a) publikacje, b) raporty, c) biuletyny, d) bazy danych, lokalne dane statystyczne WUS, dane GUS e) katalogi, f) informacje dostępne na internetowych stronach www i inne zasoby internetowe, g) oficjalne dokumenty lokalne (strategie, programy, itp.), h) wyniki innych badań społecznych w zakresie interesującej badacza tematyki. Ten rodzaj materiału empirycznego jest bardzo istotny w realizacji diagnoz lokalnych w zakresie bezdomności, w ramach trwania Projektu 1.18 Zadania nr 4. Metoda desk research z założenia nie wymaga prac terenowych, praca odbywa się w oparciu o ustalony katalog dokumentów interesujących badacza. Analizowane dokumenty muszą w sposób bezpośredni nawiązywać do interesującego badacza problemu, a ich liczba nie jest z góry ustalona i jako taka może się zmieniać w zależności od lokalnych uwarunkowań. Metoda ta nie posiada określonego czasu/fazy realizacji. Oznacza to, że pozyskiwanie 3

i eksploracja danych trwa przez cały okres realizacji projektu badawczego (diagnozy lokalnej). Głównym celem desk research jest zobrazowanie, jak kształtuje się problem bezdomności w świetle oficjalnych dokumentów będących w posiadaniu Partnerstwa Lokalnego tj. na ile problem bezdomności zakorzeniony jest w lokalnych dokumentach będących w posiadaniu Partnerstwa Lokalnego? Celami szczegółowymi prowadzonych badań staje się próba odpowiedzi na następujące pytania: a) czy w materiałach są odniesienia do dokumentów strategicznych i programowych, np. Strategia Rozwoju Kraju, Strategia Rozwoju Województwa, POKL, RPO, itp.? b) czy w analizowanych dokumentach zawarto propozycje działań wobec bezdomnych w zakresie pomocy doraźnej, streetworkingu, pracy socjalnej, mieszkalnictwa, zatrudnienia, edukacji oraz zdrowia? c) jak kształtuje się problematyka bezdomności na przestrzeni określonego czasu powstawania różnorodnych dokumentów? d) jakie są aktualnie ponoszone środki finansowe związane z problemem bezdomności? e) jaki rodzaj pomocy świadczony jest osobom bezdomnym na terenie zawiązanego Partnerstwa Lokalnego? f) w jaki sposób były wypracowywane, promowane i wdrażane oficjalne dokumenty regulujące kwestie bezdomności? Sposób doboru próby oraz charakterystyka dokumentów. Do analizy desk research i analizy treści wykorzystywanych podczas realizacji diagnoz lokalnych w zakresie bezdomności postanowiono włączyć wszystkie dokumenty, które: a) w sposób bezpośredni nawiązują do problematyki bezdomności, b) w sposób bezpośredni nawiązują do kwestii pomocy społecznej (w sposób pośredni nawiązują do problemu bezdomności), c) w sposób bezpośredni nawiązują do kwestii polityki społecznej (w sposób pośredni nawiązują do problemu bezdomności). Poniżej zamieszczono spis dokumentów, które objęte zostaną analizą desk research. Lista ta może zostać rozszerzona w trakcie procesu zbierania materiałów oraz ich opracowywania: 1. Strategia rozwoju gminy, 2. Gminna strategia rozwiązywania problemów społecznych, 3. Programy pomocy społecznej, wychodzenia z bezdomności oraz inne związane z problemami bezdomności, 4. Sprawozdawczość statystyczna i analizy własne: sprawozdanie MPiPS-03, a. Bilans potrzeb w zakresie pomocy społecznej, b. Uchwały budżetowe c. Sprawozdania roczne OPS przedstawione Radzie Gminy, d. Sprawozdania z realizacji programów, e. Roczniki statystyczne GUS, WUS, f. Dane policji, straży miejskiej dotyczące bezdomnych g. Raporty badawcze zrealizowane przez ośrodki pomocy społecznej, organizacje pozarządowe, lokalne ośrodki badawcze i placówki edukacyjne. 5. Dokumenty organizacyjne gminy takie jak statuty czy regulaminy, 6. Dokumenty organizacyjne ośrodka pomocy społecznej – statuty, regulaminy 4

organizacyjne, 7. Projekty systemowe i konkursowe PO KL i inne. Ogółem analizie poddano 12 dokumentów zastanych (zawarte w Aneksie) oraz dane statystyczne ze stron internetowych miasta, dane Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego i Powiatowego Urzędu Pracy.

B. Zestandaryzowany wywiad kwestionariuszowy skierowany do osób bezdomnych. Charakterystyka metody badawczej. Badania ankietowe są najpopularniejszą formą realizacji badań społecznych. Badania ankietowe to bardzo dobre narzędzie do gromadzenia informacji o rozkładzie częstości deklaracji dotyczących opinii, ocen czy właściwości. Pozwalają one poznać opinię jakiejś kategorii, grupy społecznej na temat wydarzenia, procesów, instytucji czy konkretnych osób. Narzędziem do realizacji badania ankietowego jest kwestionariusz. Cechą charakterystyczną ankiety jest to, że zawiera określoną liczbę pytań, do których dodane są odpowiedzi. Osoba biorąca udział w badaniu – respondent – odpowiada na pytanie wybierając jedną z przygotowanych uprzednio odpowiedzi. Dopuszcza się stosowanie w kwestionariuszu pytań nie zawierających z góry określonych odpowiedzi, jednak pytania takie stanowią zwykle tylko niewielką część ankiety. Istnieje szereg sposobów przeprowadzania ankiety. W przeszłości popularną metodą było wysyłanie kwestionariusza pocztą, obecnie popularne są wywiady kwestionariuszowe przez telefon. Wadą tej metody jest to, że w takim wywiadzie należy zadawać proste pytania, na które odpowiedź nie wymaga dłuższego namysłu. Innym sposobem realizacji kwestionariusza jest rozdanie go grupie osób, tak aby wszyscy odpowiadali w tym samym czasie pod nadzorem odpowiedzialnej za badanie osoby. Metoda ta nazywana jest audytoryjną. Najlepszą, najbardziej efektywną i skuteczną metodą realizacji kwestionariusza (zastosowaną w badaniu osób bezdomnych) jest oddanie go w ręce wykwalifikowanej osoby: ankietera. Ankieter zadaje pytania i notuje udzielone odpowiedzi. Zalety tej metody wynikają z wielu przyczyn, spośród najważniejszych warto wymienić następujące: 1) pytania zadawane przez osobę, z którą ma się kontakt wzrokowy są traktowane poważniej, a udzielane odpowiedzi są bardziej przemyślane; 2) ankieter kontroluje proces zadawania pytań, pilnuje aby wszystkie pytania były zadane, aby badane odpowiedział na nie samodzielnie; 3) ankieter może wspomóc badanego, jeśli ten nie rozumie jakiegoś pytania; 4) w kwestionariuszu realizowanym przez ankietera można zadawać pytania bardziej szczegółowe i rozbudowane. Cele realizacji badań. Zaplanowane w ramach diagnozy badanie osób bezdomnych ma dwa główne cele: - zebrać informacje o sytuacji społecznej i ekonomicznej osób bezdomnych, - badanie ma na celu dokonanie oceny systemu prewencji, interwencji oraz integracji działającej na terenie partnerstwa. Na podstawie zebranych danych osoby odpowiedzialne w partnerstwie za pomoc osobom bezdomnym powinny wiedzieć, jaki jest profil społeczno-demograficzny bezdomnego, jakie ma problemy zdrowotne i prawne. Powinien również otrzymać informację o profilu psychospołecznym osób pozbawionych dachu nad głową. W badaniu bezdomni są również proszeni o opis form i zakresu korzystania z usług instytucji zajmujących się pomocą społeczną i pracą socjalną (oraz , w mniejszym zakresie, o ocenę ich funkcjonowania). Na podstawie tych pytań będzie można ocenić zróżnicowanie 5

i adekwatność działającego w partnerstwie systemu pomocy. Sposób doboru próby i realizacji badania. Ze względu na cele badania oraz metodologię niezwykle ważne jest ścisłe przestrzeganie przyjętego sposobu realizacji badania. W badaniu brali udział tylko i wyłącznie bezdomni mieszkający w miejscach stałego pobytu (schroniskach i noclegowniach) w chwili realizacji badania. Wykluczeni są bezdomni usamodzielnieni lub bezdomni mieszkający w miejscach niemieszkalnych. Przyjęto, że bezdomni mieszkający w miejscach stałego pobytu mają najpełniejszą wiedzę o działającym systemie pomocy. Nie bez znaczenia jest również fakt, że do grupy tej można dotrzeć względnie łatwo poprzez instytucje. Liczebność próby była dostosowana do wielkości partnerstwa. Przyjęto, że liczba osób bezdomnych, która powinna zostać przebadana wynosiła 60 osób bezdomnych C. Indywidualny wywiad pogłębiony (IDI). Charakterystyka metody badawczej. Ten element diagnozy odwołuje się do metodologii jakościowej Zgodnie z przyjętą perspektywą, analiza koncentruje się na opisie zakresu i zróżnicowania wybranego spektrum problemowego, stwarzając zarazem możliwość modyfikacji pierwotnego obszaru badań i dostosowywania go, do poznawanych w trakcie prowadzenia badań lokalnych uwarunkowań. Gromadzony w ten sposób i na bieżąco analizowany materiał pozwala pełniej i trafniej opisać problem badawczy. Należy jednak podkreślić, że zebrane w ten sposób dane nie są użyteczne w analizach ilościowych – ten aspekt diagnoz realizowany jest za pośrednictwem innych metod i technik badawczych użytych w diagnozach. Podstawowym powodem, który zadecydował o wyborze koncepcji metodologicznej relacjonowanego elementu projektu badawczego, była stwarzana dzięki niej możliwość poznania specyfiki, uprzednio nieznanych, lokalnych uwarunkowań. Badania służyć mają właśnie wstępnemu rozpoznaniu i dookreśleniu obszarów diagnoz, a przez to być użyteczne w trakcie realizacji kolejnych, przewidzianych w projekcie, etapów badań. W dalszej perspektywie, zgromadzony materiał stanowić może podstawę do tworzenia typologii (w oparciu o zbiorczą analizę wszystkich przeprowadzonych diagnoz). Praktyczne wdrażanie wyżej opisanego podejścia wymaga sporych kompetencji w realizacji badań terenowych, którymi dysponują zwykle osoby mające już pewne doświadczenie w posługiwaniu się technikami jakościowymi, a także w analizowaniu materiału empirycznego. Cele realizacji badań. Celem badań jest zobrazowanie opinii, ocen, uwag i propozycji tzw. kluczowych informatorów na temat funkcjonowania lokalnego systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie: a) postrzegania bezdomności jako lokalnego problemu społecznego (w tym: charakterystyka bezdomności – ewentualnie – dynamika zmian, najważniejsze potrzeby, próba oceny skali zjawiska, stosunek do bezdomności lokalnej społeczności oraz przedstawicieli instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów społecznych i lokalnych elit); b) funkcjonowania systemu pomocy osobom bezdomnym w wymiarze prewencji, pomocy doraźnej i integracji społecznej (w tym: adekwatności, skuteczności i efektywność działań; oceny potrzeby i możliwość wprowadzenia modyfikacji w funkcjonowaniu programów/instytucji/organizacji, postulowane zmiany); 6

c) współpracy międzyinstytucjonalnej (w tym: formy i zakres kooperacji, powiązania nieformalne w kontekście funkcjonowania instytucji działających na rzecz osób bezdomnych, postulowane zmiany). Celem badań jest także dostarczenie materiału – w postaci rozwiązań i propozycji modyfikacji działania systemu pomocy (lub konkretnych instytucji), a także ocen lokalnych uwarunkowań – do wykorzystania w trakcie dyskusji prowadzonych w ramach zogniskowanych wywiadów grupowych. Uzupełnieniem w/w zakresu tematycznego są informacje pozwalające na przedstawienie charakterystyki respondentów obejmującej: podstawowe dane socjodemograficzne, doświadczenie zawodowe oraz zaangażowania w działania z zakresu pomocy osobom bezdomnym i pracy socjalnej. Sposób doboru próby Respondentami były osoby mające wiedzę na temat funkcjonowania systemu pomocy osobom bezdomnym na danym obszarze: przedstawiciele organizacji i instytucji tworzących ten system. Wybrani zostali po konsultacji z przedstawicielami Partnerstw Lokalnych (szczególnie z terenowym koordynatorem badań), z uwzględnieniem zróżnicowania i specyfiki danego Partnerstwa. Liczbę osób do badań przyjęto na 6 osób.

2. Charakterystyka gminy na obszarze Partnerstwa Lokalnego (DR).

a) Podstawowe zmienne społeczno-demograficzne. Opracowano na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. Obecnie według GUS liczba ludności Dąbrowy Górniczej wynosi 127 686 osób (w tym 66 278 kobiet), co stanowi 2,8% ludności województwa śląskiego. Pod względem liczby ludności Dąbrowa Górnicza zajmuje 11 miejsce wśród 19 miast na prawach powiatu województwa śląskiego. Gęstość zaludnienia miasta wynosi 680 osób na 1 km2 i jest wyraźnie wyższa niż średnia w województwie (377 osób na 1 km2). Dominującą grupę ludności w Dąbrowie Górniczej stanowią osoby w wieku produkcyjnym, tj. ponad 71% (91 927 osób).

Strukturę ludności zamieszkującej Dąbrowę Górniczą przedstawia poniższa tabela. Dane Ludność wg faktycznego miejsca zamieszkania Przyrost naturalny na 1 tys. ludności Mieszkańcy w wieku 25-34 lata (%) Mieszkańcy w wieku powyżej 60 lat (%) Mieszkańcy w wieku przedprodukcyjnym (%) Mieszkańcy w wieku produkcyjnym (%) Mieszkańcy w wieku poprodukcyjnym (%) Wskaźnik obciążenia demograficznego: mieszkańcy w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym

2006 129.559 - 2,0 17,4 17,1 15,6 69,4 15,0 44,1

2007 128.795 -1,8 17,98 17,8 15,3 69,3 15,4 44,4

2008 128.315 -1,2 18,4 18,5 15,1 69,1 15,8 44,8

2009 127.686 -1,5 18,6 19,3 15,0 68,6 16,3 45,7

2010 127.431 -0,1 18,4 20,3 15,1 68,0 16,9 47,1

Dzietność Saldo migracji – wewnętrzne Saldo migracji – zagraniczne

1,10 -292 -143

1,20 -350 -75

1,32 -316 -71

1,26 -318 -61

1,38 -200 -37

Tabela 1Wskaźniki demograficzne dla Dąbrowy Górniczej w latach 2006-2010r. Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS

Pozytywnym zjawiskiem w Dąbrowie Górniczej są zmniejszające się wielkości wskaźników dotyczących migracji wewnętrznych i zagranicznych oraz wzrastające wskaźniki związane z dzietnością i przyrostem naturalnym. Jak wynika z powyższego zestawienia, mimo że przyrost naturalny jest dalej ujemny, to zatrzymana została jego tendencja spadkowa. Poprawa tego wskaźnika oraz wskaźników migracji sprawia, że mieszkańcy miasta widzą w nim szansę na swój rozwój w nim i wiążą z nim swoja przyszłość. Stabilizacja społeczna jest zaś nieodzowna przy programowaniu strategii społeczno- gospodarczej miasta. Jest także efektem pozytywnym wdrażania strategii i rozwoju miasta. Niepokojąca jest natomiast tendencja zmniejszania się liczby mieszkańców w wieku produkcyjnym na rzecz wzrostu liczby ludności w wieku poprodukcyjnym. b) Wskaźniki zatrudnienia. Opracowano na podstawie GUS oraz danych Urzędu Miasta. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (stan na dzień 31 grudnia 2008 r.) na terenie Dąbrowy Górniczej funkcjonowało 11 877 rożnego rodzaju podmiotów gospodarczych. Najliczniejszą grupę stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą – ponad 77% ogółu zarejestrowanych podmiotów (9127). Pozostałą część podmiotów stanowiły osoby prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej w liczbie 2750 (23%), wśród których było 826 spółek handlowych, 1127 spółek cywilnych, 23 spółdzielnie oraz 3 przedsiębiorstwa państwowe. Aktualniejsze dane dotyczące sytuacji gospodarczej Dąbrowy Górniczej przedstawia poniższa tabela. Dane gospodarcze

2006

2007

2008

2009

2010

Podmioty gospodarki narodowej – ogółem Podmioty gospodarki – sektor prywatny sektor prywatny - osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą Jednostki nowo zarejestrowane ogółem Jednostki nowo zarejestrowane – sektor prywatny Jednostki nowo zarejestrowane – osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą Jednostki wykreślone – ogółem Jednostki wykreślone – sektor prywatny Jednostki wykreślone – osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności Jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności Jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności Przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego Produkcja sprzedana przemysłu na 1 mieszkańca (zł) Nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach na 1 mieszkańca

11.958 11.549 9.274

11.884 11.469 9.155

11.877 11.574 9.127

12.204 11.901 9.505

12.822 12.514 10.029

1.060 1.056 951

998 988 878

1.018 1.011 889

1.304 1.299 1.201

1.542 1.530 1.390

1.321 1.316 1.229

1.054 1.050 972

1.007 1.001 896

960 958 802

917 915 850

923

926

956

1.006

102

121

102 95 40.477 9.378

82 104 49.617 10.646

78 106 58.789 9.816

75 120 94.792 4.433

72 127 bd bd

Wartość brutto środków trwałych na 1 mieszkańca Tabela 2 Sytuacja gospodarcza w Dąbrowie Górniczej

75.652

84.259

94.490

100.093

Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS

Pracujący w 2008r. według faktycznego miejsca pracy; bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób oraz pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie. Ogółem W tyś.

41,2

Z ogółem- sektor tym Publiczny Prywatny

W kobiety W% 36,6

28,5

71,5

Tabela 3 Rynek pracy – Dąbrowa Górnicza Źródło: http://dabrowa-gornicza.com

Struktura pracujących według rodzajów działalności w 2008r.Według faktycznego miejsca pracy; bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób oraz pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie. Rolnictwo, łowiectwo leśnictwo; rybactwo W% 0

Przemysł i budownictwo

i Usługi rynkowe

Usługi nierynkowe

Tabela 4 Rynek pracy: Struktura pracujących według rodzajów działalności w 2008r Źródło: http://dabrowa-gornicza.com

Dane te przedstawione są procentowo. Jeśli chodzi o dane liczbowe to przedstawiają się one następująco. Stan zatrudnienia w zarejestrowanych podmiotach gospodarczych wynosi 33 465 osób. W sektorze publicznym pracuje 9 669 osób, a w prywatnym 23 796 osób. Najwięcej osób zatrudnionych jest w przemyśle i budownictwie – 18 457 osób, pozostali pracują w usługach: rynkowych – 9 161 osób, nierynkowych 5 821 osób. GUS w Banku Danych Lokalnych nie przedstawia wskaźników zatrudnienia odniesieniu do gmin i powiatów. Można je wygenerować tylko na poziomie wojewódzkim. Dane te nie są jednak miarodajne dla poszczególnych gmin, gdyż w samym województwie może występować duże zróżnicowanie tych wskaźników. Według danych z Banku w woj. śląskim wskaźnik zatrudnienia na rok 2010 wynosi dla ludności ogółem: 48,1%, w tym dla mężczyzn 55,8%, dla kobiet 41,2%. Wskaźnik zatrudnienia dla wieku produkcyjnego wynosi: ogółem 62,5%, w tym dla mężczyzn 67,6%, a dla kobiet 57,3%. Wskaźnik zatrudnienia według wieku i płci w 2010r. wynosił: - 15-29 lat ogółem 45,1%, w tym dla mężczyzn 50,4%, dla kobiet 39,8%; - 15-64 lata ogółem 57,2%, w tym dla mężczyzn 64,4%, a dla kobiet 50,5% -25-54 lata ogółem 75,4%, w tym dla mężczyzn 82,3%, a dla kobiet 68,9%. W tym ostatnim przypadku charakterystyczne jest, że wskaźnik ten dla kobiet jest niższy o kilka procent w stosunku do innych województw np. małopolskie 72,6%, świętokrzyskie 72,4%. Wiąże się to prawdopodobnie z tradycyjnym modelem rodziny i oczekiwaną społecznie aktywnością zawodową mężczyzny.

c) Wskaźniki bezrobocia. Opracowano na podstawie statystyk Powiatowego Urzędu Pracy oraz lokalnego programu rewitalizacji. Na dzień 31.12.2009 r. liczba osób bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Dąbrowie Górniczej wyniosła 6131, co stanowiło 10,7% ogółu osób aktywnych zawodowo. Oznacza to, iż w porównaniu ze stanem na koniec 2008 roku liczba zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy zwiększyła się o 1936 osób, a stopa bezrobocia wzrosła w tym okresie o 3,4%. Analiza stopy bezrobocia miesiąc po miesiącu pokazuje, że ponad 76% niniejszego wzrostu wygenerowana została na przełomie 2008 i 2009 roku, kiedy to stopa bezrobocia wzrosła z 7,3% w grudniu do 8,8% w styczniu (wzrost o 1,5%) oraz na przełomie dwóch pierwszych miesięcy 2009 roku, kiedy to stopa bezrobocia wzrosła z 8,8% w styczniu do 9,6% w lutym (wzrost o 0,8%). Kolejne miesiące 2009 roku przyniosły wyraźną stabilizację stopy bezrobocia przy utrzymaniu niewielkiej tendencji wzrostowej. Charakterystyka bezrobotnych

2006

2007

2008

2009

2010

Liczba bezrobotnych ogółem

9.193

6.906

4.195

6.131

6.054

Liczba bezrobotnych kobiet

5.424

4.202

2.360

3.083

3.180

Bezrobotni do 25 lat

1.487

824

662

1.051

944

Długotrwale bezrobotni

6.084

2.043

2.037

2.311

Bezrobotni z wykształceniem wyższym

731

613

506

722

803

Bezrobotni z wykształceniem policealnym średnim i zawodowym Bezrobotni z wykształceniem średnim ogólnym Bezrobotni z wykształceniem zawodowym Bezrobotni z wykształceniem gimnazjalnym Bezrobotni zarejestrowani z prawem do zasiłku Bezrobotni zarejestrowani pozostający bez pracy dłużej niż 1 rok Stopa bezrobocia rejestrowanego Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym Tabela 5 Bezrobocie w Dąbrowie Górniczej 1

2.498 777 2.926 2.261 894 4.777 15,5 10,2

1.839 562 2.100 1.792 734 2.922 11,6 7,7

1.204 405 1.249 831 679 1.039 7,5 4,7

1.742 574 1.736 1.357 1.267 814 11,4 7,0

1.618 576 1.715 1.342 1.015 1.028 11,2 11,2

Źródło: dane uzyskane z Powiatowego Urzędu Pracy w Dąbrowie Górniczej

Lokalny Program Rewitalizacji Dąbrowy Górniczej do roku 2020.

Typowe przestrzenie zwartej zabudowy, zajmują mniejszą część wspomnianego obszaru. Większa jego część charakteryzuje się niską zabudową, przechodzącą często w funkcjonalność o charakterze rolniczym. Dodatkowo wspomniany obszar industrialny zdominowany jest przez infrastrukturę użytkową dawnej Huty Katowice, co stanowi istotny punkt przemysłowego odniesienia miasta. Dąbrowa Górnicza składa się z kilku głównych dzielnic, wydzielonych zwyczajowo, zróżnicowanych pod względem struktury, liczby ludności, rodzaju zabudowy i funkcjonalności.

e) Wskaźniki mierzące skalę korzystania z systemu pomocy społecznej. Opracowano na podstawie systemu analiz samorządowych, sprawozdania z działalności MOPS oraz sprawozdania MPiPS-03.

Pod względem wydatków na pomoc społeczną, na 1 mieszkańca, Dąbrowa Górnicza ze wskaźnikiem 365,63 zł (dane za rok 2009 – System Analiz Samorządowych ZMP) sytuowała się poniżej średniej dla miast, wynoszącej 520,36 zł. Wydatki majątkowe na pomoc społeczną, w przeliczeniu na 1 mieszkańca (27,13 zł w roku 2009) znacznie przekraczały średnią dla miast wynoszącą wówczas 18,79 zł. Sytuację osób i rodzin korzystających z zasiłków pomocy społecznej ilustrują dane zamieszczone w poniższej tabeli. Okoliczność udzielenia pomocy 2006 Ubóstwo – osoby samotne 1.077 Ubóstwo – rodziny 1.659 Ubóstwo – osoby w rodzinach 5.494 Bezrobocie – osoby samotne 756 Bezrobocie – rodziny 1.504 Bezrobocie – osoby w rodzinach 2.385 Niepełnosprawność – osoby samotne 396 Niepełnosprawność – rodziny 343 Niepełnosprawność – osoby w rodzinach 408 Rodziny niepełne – bezradność 421 Rodziny niepełne – bezradność (osoby w rodzinach) 1.227 Rodziny wielodzietne – bezradność 253 Rodziny wielodzietne – bezradność (osoby w rodzinach) 1.197 Pobierający zasiłki 957 Pobierający zasiłki – rodziny 1.669 Pobierający zasiłki – osoby w rodzinach 5.461 Tabela 6 Pomoc społeczna udzielana w Dąbrowie Górniczej

2007 871 1.408 4.715 639 1.254 1.873 357 321 386 342 1.088 213 1.032 866 1.466 4.846

2008 740 942 3.159 503 829 1.231 336 277 331 253 786 164 840 740 988 3.307

2009 763 831 2.801 509 773 1.277 421 255 331 227 694 144 746 801 923 3.020

2010 708 868 2.807 438 773 1.222 407 273 396 254 749 151 751 757 819 2.672

Źródło: dane uzyskane z Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Dąbrowie Górniczej

Najczęstszymi powodami udzielania pomocy osobom i rodzinom w 2010r. było: Opracowano na podstawie sprawozdania z działalności miejskiego ośrodka pomocy społecznej za 2010 rok:

   

ubóstwo – 1804 bezdomność - 429 potrzeba ochrony macierzyństwa- 56 sieroctwo – 7 w tym:  wielodzietność – 37 11

 bezrobocie -1160  niepełnosprawność -839  bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego – 622  długotrwała lub ciężka choroba – 263

     

w tym:  rodziny niepełne- 420  rodziny wielodzietne – 202 sytuacja kryzysowa- 284 przemoc w rodzinie - 176 alkoholizm – 151 zdarzenia losowe – 39 narkomania – 21 trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego - 28 trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą – 4m

Rysunek 1 Najczęstsze powody udzielania pomocy społecznej w 2010r. Źródło: Sprawozdanie z działalności MOPS za 2010r.

W roku 2010 Dział Realizacji Świadczeń wydał 8 909 decyzji administracyjnych, w tym:  8 734 decyzji, na podstawie których przyznano świadczenia na łączną kwotę 3.998.094,49 zł.  175 decyzji odmownych.

Rysunek 2 Decyzje dotyczące przyznania prawa do pomocy społecznej Źródło: Sprawozdanie z działalności MOPS za 2010r.

Wypłacono: zasiłki stałe dla 411 osób całkowicie niezdolnych do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności (w tym dla 329 osób samotnie gospodarujących) na łączną kwotę 1 299 800,40 zł.

Rysunek 3 Liczba zasiłków stałych Źródło: sprawozdanie z działalności MOPS za 2010r.

 zasiłki okresowe dla 1 302 osób (w tym 562 osoby samotnie gospodarujące i 740 osób pozostających w rodzinie), w szczególności z powodu:  bezrobocia – 975 osób,  długotrwałej choroby – 57 osób,  niepełnosprawności – 260 osób,  możliwości utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego – 2 osoby na łączną kwotę 1 595 709,27 zł. Wykres przedstawiający powody przyznania zasiłku okresowego

Rysunek 4 4 powody przyznania zasiłku okresowego Źródło: sprawozdanie z działalności MOPS za 2010r.

 zasiłki celowe na łączną kwotę 822 764,76 zł z przeznaczeniem na:  zakup leków – dla 503 osób,  zakup opału – dla 577 osób,  zakup odzieży – dla 1 393 osób,  zakup żywności – dla 274 osób,  remont mieszkania – dla 30 osób,  pokrycie kosztów pobytu dziecka w żłobku lub przedszkolu – dla 5 osób,  zakup niezbędnych przedmiotów użytku domowego – dla 7 osób,  pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego – dla 21 osób,  pokrycie kosztów wyjazdu na „zielone kolonie” – dla 52 dzieci.

Rysunek 5 Przeznaczenie zasiłków celowych Źródło: sprawozdanie z działalności MOPS za 2010r.

 zasiłki celowe specjalne dla 196 osób na łączną kwotę 73 012,34 zł (świadczenie to przyznaje się osobom, których dochód przekroczył ustawowe kryterium dochodowe, lecz ich sytuacja uzasadniała przyznanie świadczenia),  zasiłki aktywizacyjne z przeznaczeniem na zaspokojenie bieżących potrzeb wynikających z kontraktu socjalnego dla 81 osób biorących udział w realizacji Projektu „INTEGRA – Program Integracji Zawodowej i Społecznej osób w Dąbrowie Górniczej” współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, na łączną kwotę 72 208,04 zł.  Ponadto w 2010 roku:  zrealizowano 24 świadczenia w formie sprawienia pogrzebu na kwotę 31 318,40 zł,  opłacono składki zdrowotne dla osób pobierających zasiłek stały z pomocy społecznej niepodlegających obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu dla 368 osób na łączną kwotę 111 096,00 zł,

 opłacono składki zdrowotne dla 2 osób realizujących kontrakt socjalny niepodlegających obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu na kwotę 400 zł. f) Kwestie związane z polityką mieszkaniową - zasoby gospodarki komunalnej, struktura własności mieszkań, kwestie związane z eksmisjami. Opracowano na podstawie danych GUS i lokalnego programu rewitalizacji oraz danych z kwestionariusza do wypełnionego przez MOPS. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego Dąbrowa Górnicza posiada zasoby mieszkaniowe na poziomie: 2004: 49 858 z czego zasobów komunalnych: 6 675, 2005: 49 925 z czego zasobów komunalnych: 6 489, 2006: 49 994 z czego zasobów komunalnych: 6 489, 2007: 50 058 z czego zasobów komunalnych: 6 017, 2008: 50 167 mieszkań (brak danych Głównego Urzędu Statystycznego o zasobach komunalnych). Przeważającą część zasobów mieszkaniowych w mieście (prawie 50%) stanowią budynki spółdzielcze należące do dąbrowskich spółdzielni: „Lokator”, „Sami swoi”, „Fenix”, „Koksik”, „Metalurg”, „Podlesie”, „Górnik”, „Partner”, Spółdzielni Mieszkaniowej przy Hutniczym Przedsiębiorstwie Remontowym nr 4, „Damel” Młodzieżowej Spółdzielni Mieszkaniowej. Największą spółdzielnią jest S.M. „Lokator”. Spółdzielnia ta w swych zasobach posiada szereg dużych budynków mieszkalnych. Kolejne znaczne grupy stanowią: - budynki prywatne, budynki komunalne, budynki zakładowe; - budynki wspólnot mieszkaniowych – przy czym w ostatnich latach zaobserwowano wzrost liczby zasobów wspólnot mieszkaniowych. Ważnym czynnikiem świadczącym o poziomie zamożności mieszkańców miasta oraz pośrednio o procesach ekonomicznych są zaległości w opłatach za mieszkania i podjęte działania eksmisyjne z zasobów spółdzielni mieszkaniowych. Od roku 2005 zadłużenie lokali spółdzielczych maleje. W roku 2005 średnie zadłużenie wynosiło: 11 511,6 zł natomiast w roku 2007: 4 902,60 zł. Zauważalna jest poprawa płatności jak i zmniejszająca się kwota zadłużenia. Wynikać ona może z wielu czynników. Między innymi z poziomu dofinansowania opłat za mieszkania oraz odszkodowań gminy za pozostawanie w zasobach osób posiadających wyrok eksmisyjny do lokali socjalnych. Dziedzina / rok

2006

2007

2008

2009

Mieszkania

49.994

50.058

50.167

50.359

- spółdzielnie mieszkaniowe

20.613

20.626

17.167

- komunalne

6.489

6.017

4.527

- zakłady pracy

2.430

1.857

1.716

- zasoby wspólnot mieszkaniowych

12.809

Przeciętna powierzchnia mieszkania (m2) Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę (m2) Zasoby spółdzielcze: zaległości w opłatach ponad 3 mies. (liczba mieszkań/wartość zaległości w tys. zł)

58,2 22,4

58,3 22,7

58,4 22,8

58,7 23,1

3.815 4.316,5

1.210 3.711,1

944 2.335,6

Zasoby gminne: zaległości w opłatach ponad 3 mies. (liczba mieszkań/wartość zaległości w tys. zł) Wspólnoty mieszkaniowe: zaległości w opłatach ponad 3 mies. (liczba mieszkań/wartość zaległości w tys. zł) Zakłady pracy: zaległości w opłatach za mieszkania ponad 3 mies. (liczba mieszkań/wartość zaległości w tys. zł) Dodatki mieszkaniowe: liczba/ wartość w zł - zasoby spółdzielni - zasób gminy - wspólnoty mieszkaniowe - zasoby prywatne

3.709 2.770,1 3.426 7.081,2 1.017 580,1 38.913 5.929.052 18.876 2.880.068 14.332 2.291.991 2.158 279.357 743 105.461

1.730 895,4 394 1.218,2 66 126,4 28.610 4.665.045 13.039 2.172.879 11.337 1.873.153 1.554 223.872 703 113.270

bd bd bd 21.082 3.338.717 9.517 1.525.989 8.351 1.351.588 1.308 184.326 607 94.706

2.699 2.577,0 896 2.856,7 896 2.856,7 17.704 3.098.052 7.880 1.422.235 6.981 1.229.516 1.240 182.047 480 88.511

Tabela 7 Sytuacja mieszkaniowa w Dąbrowie Górniczej 2 Źródło: Bank Danych Lokalnych (GUS)

W rejestrach prowadzonych w Dąbrowie Górniczej w Wydziale Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, według stanu na dzień 30 września 2010 r., zarejestrowanych jest 475 wyroków, z przyznanym prawem do lokalu socjalnego na rzecz zobowiązanych3. Z danych przedstawionych przez Lidera wynika, iż w 2010r. wykonano w Dąbrowie 47 eksmisji, w tym przez spółdzielnie mieszkaniowe 17, przez gospodarkę komunalną 24 i przez prywatnych właścicieli- 6. Eksmisjami objęto 144 osoby/ rodziny w tym: 131 rodzin pełnych i 13 osób samotnych. Wszystkie eksmisje zostały wykonane do lokali socjalnych. g) Kwestie związane z usamodzielnianiem się mieszkaniowymi osób opuszczających placówki opiekuńczo-wychowawcze i rodziny zastępcze. Opracowano na podstawie sprawozdania z działalności MOPS oraz sprawozdania MPiPS-03. Zasady udzielania pomocy materialnej na usamodzielnianie osób opuszczających placówki opiekuńczo-wychowawcze i rodziny zastępcze, określa Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie udzielania pomocy na usamodzielnienie, kontynuowanie nauki oraz zagospodarowanie. W myśl tego rozporządzenia indywidualny program usamodzielnienia przygotowuje osoba usamodzielniana wraz z opiekunem usamodzielnienia. Przy współpracy właściwego do przyznania pomocy powiatowego centrum pomocy rodzinie, co najmniej na miesiąc przed osiągnięciem pełnoletniości, biorąc pod uwagę sposób i formy: 1) współdziałania i wspierania osoby usamodzielnianej w kontaktach z rodziną i środowiskiem; 2) uzyskania wykształcenia zgodnego z możliwościami i aspiracjami osoby usamodzielnianej; 3) uzyskania kwalifikacji zawodowych; 4) pomocy w ustaleniu uprawnień do ubezpieczenia zdrowotnego; 5) osiedlenia się osoby usamodzielnianej w powiecie innym niż miejsce zamieszkania przed umieszczeniem w placówce lub rodzinie zastępczej; 6) pomocy w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w szczególności przez: a) umożliwienie zamieszkania w mieszkaniu chronionym przez czas określony, b) całkowite lub częściowe pokrycie wydatków związanych z wynajmem pokoju, c) ułatwienie uzyskania mieszkania socjalnego z zasobów gminy, 2 3

Lokalny Program Rewitalizacji Dąbrowy Górniczej do roku 2020. www.bip.dabrowa-gornicza.pl

d) umożliwienie osobie usamodzielnianej uczącej się w gimnazjum, szkole ponadgimnazjalnej lub ponadpodstawowej zamieszkania w bursie lub internacie do czasu ukończenia nauki, e) całkowite lub częściowe pokrycie osobie usamodzielnianej studiującej w szkole wyższej wydatków związanych z zakwaterowaniem; 7) podjęcia zatrudnienia; 8) pomocy w uzyskaniu przysługujących świadczeń. Przygotowując indywidualny program usamodzielnienia, osoba usamodzielniana uwzględnia w nim plan podejmowanych działań wynikających z programu oraz terminy ich realizacji. Jeśli chodzi o Dąbrowę Górniczą to w 2010 roku udzielono:4 a. pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki dla 57 wychowanków, b. jednorazowej pomocy pieniężnej przeznaczonej na usamodzielnienie dla 3 wychowanków, c. pomocy pieniężnej przeznaczonej na zagospodarowanie dla 10 wychowanków, d. pracy socjalnej polegającej na wsparciu wychowanków, ukierunkowaniu zawodowym oraz nadzorowaniu działań w procesie usamodzielnienia z 57 wychowankami, e. pomocy w formie schronienia w mieszkaniu chronionym dla 8 wychowanków. Warunkiem kontynuacji pomocy w formie schronienia w mieszkaniu chronionym była stała, aktywna współpraca wychowanka z pracownikiem socjalnym i wskazanymi opiekunami w realizacji indywidualnego programu usamodzielnienia. Natomiast wszelka pomoc pieniężna dla pełnoletnich wychowanków udzielana była na podstawie przyjętego Indywidualnego Programu Usamodzielnienia. Łączna pomoc pieniężna dla pełnoletnich wychowanków w 2010r. wyniosła 326 299,51zł. 3. Ogólna charakterystyka problemów społecznych na obszarze Partnerstwa Lokalnego. a) Krótka charakterystyka problemów społecznych występujących na terenie zawiązanego Partnerstwa na podstawie DR. Opracowano na podstawie danych PUP, lokalnego programu rewitalizacji, danych GUS oraz sprawozdania z działalności MOPS i powiatowego zespołu ds. orzekania o niepełnosprawności. Na dzień 31.12.2009 r. liczba osób bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Dąbrowie Górniczej wyniosła 6131, co stanowiło 10,7% ogółu osób aktywnych zawodowo. Oznacza to, iż w porównaniu ze stanem na koniec 2008 roku liczba zarejestrowanych w dąbrowskim Urzędzie Pracy zwiększyła się o 1936 osób, a stopa bezrobocia wzrosła w tym okresie o 3,4%. Analiza stopy bezrobocia miesiąc po miesiącu pokazuje, że ponad 76% niniejszego wzrostu wygenerowana została na przełomie 2008 i 2009 roku, kiedy to stopa bezrobocia wzrosła z 7,3% w grudniu do 8,8% w styczniu (wzrost o 1,5%) oraz na przełomie dwóch pierwszych miesięcy 2009 roku, kiedy to stopa bezrobocia wzrosła z 8,8% w styczniu do 9,6% w lutym (wzrost o 0,8%). Kolejne miesiące 2009 roku przyniosły wyraźną stabilizację stopy bezrobocia przy utrzymaniu niewielkiej tendencji wzrostowej.

Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2004 w sprawie udzielania pomocy na usamodzielnienie, kontynuowanie nauki oraz zagospodarowanie.

Charakterystyka bezrobotnych

2006

2007

2008

2009

2010

Liczba bezrobotnych ogółem

9.193

6.906

4.195

6.131

6.054

Liczba bezrobotnych kobiet

5.424

4.202

2.360

3.083

3.180

Bezrobotni do 25 lat

1.487

824

662

1.051

944

Długotrwale bezrobotni

6.084

2.043

2.037

2.311

Bezrobotni z wykształceniem wyższym

731

613

506

722

803

2.498 777 2.926 2.261 894 4.777 15,5 10,2

1.839 562 2.100 1.792 734 2.922 11,6 7,7

1.204 405 1.249 831 679 1.039 7,5 4,7

1.742 574 1.736 1.357 1.267 814 11,4 7,0

1.618 576 1.715 1.342 1.015 1.028 11,2 11,2

Źródło: dane uzyskane z Powiatowego Urzędu Pracy w Dąbrowie Górniczej

Wzrost stopy bezrobocia, mimo zmniejszenia się liczby osób bezrobotnych, wskazuje na spadek liczby ludności aktywnej zawodowo. Istotnym problemem dąbrowskiego rynku pracy jest postępujący proces starzenia się zasobów siły roboczej. Zmniejsza się liczba bezrobotnych w przedziale 45-54 lata. O ile jeszcze w 2008r. to właśnie ta kategoria wiekowa była najliczniej reprezentowaną, o tyle rok później została „wyprzedzona” przez kategorię 25-34 lata i sytuacja ta została utrzymana w roku 2010 – należało do niej 1724 bezrobotnych, tj. 28,5% ogółu zarejestrowanych. Działania Powiatowego Urzędu Pracy w zakresie ograniczania bezrobocia  Pośrednictwo pracy - Pośrednictwo jest realizowane w dwóch podstawowych formach: - Pośrednictwo zamknięte - Realizowane bezpośrednio przez pośredników pracy w kontakcie z klientem. - Pośrednictwo otwarte Część ofert pozyskuje pośrednik nawiązując kontakt z pracodawcami z terenu miasta. Znacząca większość to miejsca pracy zgłaszane przez przedsiębiorców poszukujących pracowników. W 2008 dąbrowski urząd pracy legitymował się efektywnością rzędu 38,4%.  Giełdy pracy Ta forma pozwala pracodawcy na przedstawienie propozycji zatrudnienia i wymagań grupie kandydatów, a osobom bezrobotnym umożliwia bezpośrednią rozmowę z potencjalnym pracodawcą. Giełdy takie przygotowywane są na potrzeby konkretnej firmy, co zwiększa szanse na właściwy dobór personelu i efektywność rekrutacji.  Kontakt z firmami Działającymi na terenie miasta (m.in. Bakal Center, ESM Logistics, Wader, Saint Gobain, Alba, sieci handlowe).  Poszukiwanie nowych inwestorów Kontakty z biurami doradztwa personalnego i agencjami pośrednictwa pracy (m. in. Impel Job Service, Work Service, Randstad, Adecco).

Lokalny Program Rewitalizacji Dąbrowy Górniczej do roku 2020.



Współpraca z mediami lokalnymi. Europejskie Służby Zatrudnienia

Wraz z wejściem Polski w szeregi państw Unii Europejskiej do Powiatowego Urzędu Pracy w Dąbrowie Górniczej napływać zaczęły oferty pracy spoza kraju. Sieć EURES z różnym nasyceniem dostarcza miejsca pracy najczęściej do prac sezonowych w rolnictwie. Najwięcej ofert wpłynęło z Wielkiej Brytanii, Irlandii, Norwegii i Czech. Kryzys gospodarczy znacząco obniżył ilość ofert. Blokadą w podjęciu decyzji o pracy poza granicami jest często bariera językowa dominująca zwłaszcza u bezrobotnych w starszym wieku i o niższym wykształceniu.  Poradnictwo zawodowe Obejmuje porady indywidualne i zbiorowe realizowane przez doradców zawodowych dla osób bezrobotnych, poszukujących pracy i zagrożonych jej utratą. W ramach działań doradczych prowadzone są treningi autoprezentacji, wiedzy o rynku pracy, przygotowania do rozmowy kwalifikacyjnej, przygotowania dokumentów aplikacyjnych. Specjaliści w swej pracy wykorzystują narzędzia badawcze dotyczące określenia poziomu zainteresowań i uzdolnień. Szczególnie istotna wydaje się praca z osobami defaworyzowanymi. Urząd Pracy zrealizował program 45/50 PLUS mający na celu aktywizację zawodową 60 bezrobotnych. W ramach tego projektu uczestnicy przygotowali indywidualny plan działania obejmujący „ścieżkę rozwoju zawodowego” i wsparcie dające szansę na efektywną aktywizację. W ramach poradnictwa przekazywano zainteresowanym informacje o zawodach, szkoleniach i programach unijnych dających możliwość przekwalifikowania, kształcenia i pomocy. Ponadto urząd zrealizował również dwa projekty: „Inwestycje w przedsiębiorczość” i „Aktywizacja zawodowa”.  Programy aktywizacji zawodowej Kolejnymi instrumentami aktywizującymi lokalny rynek pracy są: - Prace interwencyjne- ich celem jest udzielanie finansowego wsparcia pracodawcom zgłaszającym możliwość tworzenia nowych miejsc pracy dla osób bezrobotnych. Pomoc ta ma postać refundacji części kosztów wynagrodzenia i składek na ubezpieczenia społeczne zatrudnianych osób. - Staże - dostarczają możliwości nabycia przez osobę bezrobotną praktycznych umiejętności do wykonywania zawodu bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą. Staż odbywa się na podstawie umowy zawartej przez Powiatowy Urząd Pracy z pracodawcą według programu określonego w umowie. -Przygotowanie zawodowe- istotą przygotowania zawodowego w miejscu pracy jest zdobywanie przez osoby bezrobotne nowych kwalifikacji lub umiejętności zawodowych, poprzez praktyczne wykonywanie zadań zawodowych na stanowisku pracy, według ustaleń stron zawierających umowę.  Projekty współfinansowane ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Projekt systemowy „Nowe perspektywy na rynku pracy” – 6.1.3 POKL Projekt rozpoczął swoje działanie w marcu 2008 roku a trwał będzie do 2013 roku. Rokrocznie w ramach nowego budżetu wdrażany jest nowy pakiet aktywizacyjny. W 2008 roku wsparcie otrzymało 1137 osób bezrobotnych. Grupę docelową objętą działaniem stanowiły osoby zarejestrowane w Powiatowym Urzędzie Pracy ze szczególnym uwzględnieniem osób upośledzonych na rynku pracy, a więc – bezrobotnych do 25 roku życia i powyżej 50, długotrwale bezrobotnych osób bez kwalifikacji zawodowych, osób samotnie wychowujących dzieci, osób po odbyciu kary pozbawienia wolności oraz osób niepełnosprawnych pozostających bez pracy. 20

W projekcie zrealizowano następujące formy wsparcia: Poradnictwo zawodowe- obejmujące spektrum informacji o rynku pracy, możliwościach wsparcia beneficjenta i sposobach wypracowania ścieżki rozwoju zawodowego; Pośrednictwo pracy - pomoc w nawiązaniu kontaktu z pracodawcą, skierowanie na staże (150 osób) i przygotowanie zawodowe (157); Szkolenia zawodowe – nabycie nowych kwalifikacji lub ich uzupełnienie; Grupowe spotkania z doradcą zawodowym podnoszące umiejętności osobiste i zawodowe; Moduł dla osób chcących założyć firmę – ABC przedsiębiorczości plus dotacja na podjęcie działalności gospodarczej; Efektywność zatrudnieniowa projektu kształtowała się w 2008 roku na poziomie 32,5%.  Rozwój i profesjonalizacja kadry Powiatowego Urzędu Pracy w Dąbrowie Górniczej Dzięki udziałowi w projekcie EFS kadra doradcza i pośrednicy pracy mogli podwyższyć jakość świadczonych usług. Od początku lat 90-tych - standardy obsługi klienta nie korespondowały z proporcjami pomiędzy ilością kadry specjalistycznej a znaczącą ilością klientów. Aby skutecznie realizować proces aktywizacji bezrobotnych, konieczna jest dostateczna ilość specjalistów. Dzięki temu możliwe jest indywidualne podejście i zaangażowanie się w problemy i potrzeby klienta. Zwiększenie liczebności kadry urzędu przyczynia się do efektywniejszego działania tej instytucji. Niezbędne jest także merytoryczne wsparcie doradców i pośredników – udział w szkoleniach specjalistycznych. MOCNE STRONY sprawnie działający Powiatowy Urząd Pracy. realizacja programów finansowanych ze środków unijnych.

SŁABE STRONY rynek pracy skupiony wokół jednej gałęzi przemysłu. wysoki wskaźnik długotrwale bezrobotnych. wysoki wskaźnik bezrobotnych kobiet. wysoki poziom bezrobocia w grupie 45+. niewystarczający poziom współpracy z organizacjami pozarządowymi.

SZANSE rozwijanie współpracy z NGO pozwoli na efektywniejsze realizowanie działań polityki społecznej. dalszy rozwój programów wychodzenia z bezrobocia. aktywizacja środowisk lokalnych spowoduje uruchomienie działań samopomocowych.

ZAGROŻENIA stale zwiększająca się liczba osób korzystających z pomocy. Utrwalanie stanu niezdolności do samopomocy przez braki programów aktywizacji społeczności lokalnych. zwiększająca się skala osób wymagających pomocy w związku z długookresowym bezrobociem. zagrożenie bezrobociem strukturalnym.

Tabela 9 Analiza problemu bezrobocia Źródło: SWOT

UZALEŻNIENIA: ALKOHOLIZM I NARKOMANIA W Polsce 38,6 W mieście 100 W mieście 25 W gminie 10 tys. mln tys. mieszk. tys. mieszk. mieszk. Liczba osób uzależnionych ok. 2% od alkoholu populacji Dorośli żyjący w otoczeniu ok. 4% alkoholika populacji (współmałżonkowie, rodzice)

ok. 800 tys.

ok. 2.000 osób ok. 500 osób

ok. 200 osób

ok. 1,5 mln

ok. 4.000 osób ok. 1.000 osób ok. 400 osób

Dzieci wychowujące się w rodzinach alkoholików

ok. 4% populacji

ok. 1,5 mln

ok. 4.000 osób ok. 1.000 osób ok. 400 osób

5.000-7.000 osób 2/3 osób Razem ok. 5.300 Ofiary przemocy domowej w dorosłych ok 2 mln osób: osób: rodzinach z problemem oraz 2/3 dzieci dorosłych dorosłych alkoholowym z tych rodzin i dzieci i dzieci Tabela 10 Kategorie problemów alkoholowych (2009) Osoby pijące szkodliwie

5-7% populacji 2-2,5 mln

1.250-1.750 osób Około 1.330 osób: dorosłych i dzieci

ok. 500-700 osób Około 530 osób: dorosłych i dzieci

Źródło: Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych

Lp.

Nazwa instytucji

Realizowany program, zadania

Proponowane dodatkowe działania

Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych

Podejmowanie czynności zmierzających do orzeczenia o zastosowaniu wobec osoby uzależnionej od alkoholu obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu.

Doradztwo, opiniowanie i koordynowanie działań na rzecz osób uzależnionych na terenie miasta. Monitoring programów krajowych i wojewódzkich na rzecz osób uzależnionych, celem propozycji wdrożenia na terenie miasta.

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, (Klub Integracji Społecznej)

- działania diagnostyczne w zakresie picia szkodliwego, uzależnienia od alkoholu, - konsultacje indywidualne ukierunkowane na rozpoznanie problemu alkoholowego, - porady i konsultacje dla członków rodzin z problemem uzależnienia, - działania interwencyjne w środowisku z problemem alkoholowym i narkomanią, - zajęcia grupowe o charakterze profilaktyczno – edukacyjnym, - praca w kontakcie indywidualnym o charakterze profilaktyczno – edukacyjnym dla osób pijących w sposób szkodliwy, - współpraca z innymi placówkami na terenie województwa w zakresie diagnozy i terapii uzależnień, - kierowanie klientów z problemem uzależnienia i współuzależnienia do placówek lecznictwa odwykowego, - programy edukacyjne dla osób z diagnozą picia szkodliwego – realizacja od 2007 roku, - zajęcia warsztatowe dla osób uzależnionych od narkotyków.

działania wspierające, inicjowanie nowych programów.

Sąd Rejonowy

Orzekanie w sprawach z udziałem osób pod wpływem alkoholu, gdzie skutkiem oprócz wyroku skazującego z wykonaniem lub odstąpieniem, jest również skierowanie na leczenie przymusowe. Interwencje w sprawach z udziałem osób nietrzeźwych.

Oprócz swoistych działań wynikających z regulacji prawnych, monitoring środowiskowy, tworzenie map problemów na terenie miasta.

Komenda Miejska Policji

Straż Miejska

Poradnia dla osób Uzależnionych od Alkoholu

Realizacja leczenia odwykowego osób uzależnionych.

Program podstawowy dla osób uzależnionych od alkoholu; program terapii pogłębionej dla osób uzależnionych od alkoholu; program dla osób współuzależnionych; program dla Dorosłych Dzieci Alkoholików, organizacja cyklicznych szkoleń dla pracowników instytucji mających styczność z problemem alkoholowym w zakresie działań na rzecz niwelacji problemu, na terenie miasta.

Klub Nadzieja. Chrześcijańska Grupa Wsparcia dla Osób Uzależnionych i ich Rodzin

- terapia podtrzymująca, - programy zapobiegania wykluczeniu społecznemu osób uzależnionych, - edukacja zdrowotna i profilaktyka.

Działania wspierające, podtrzymywanie w trzeźwości i monitoring, wskazywanie zagrożeń oraz braków systemu, wspieranie istniejących projektów, inicjowanie nowych.

Interwencje, działania rozpoznawcze w środowisku, tworzenie map problemów na terenie miasta.

Fundacja na Rzecz Edukacji, Profilaktyki i Psychoterapii „DROGA”.

Realizowanie zadań z zakresu edukacji, profilaktyki i terapii uzależnień. Prowadzenie Ośrodka Edukacji, Profilaktyki i Psychoterapii „DROGA” Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej. Realizowanie świadczeń w ramach: Poradni terapii uzależnienia i współuzależnienia od alkoholu. Poradni terapii uzależnienia od substancji psychoaktywnych. Oddziału dziennego terapii uzależnienia od alkoholu. A w szczególności: ambulatoryjny program edukacyjny dla osób uzależnionych i pijących szkodliwie. program podstawowy ambulatoryjny i stacjonarny (oddział dzienny) dla osób uzależnionych od alkoholu, narkotyków i hazardu. ambulatoryjne programy ponad podstawowe (rehabilitacja i post rehabilitacja) dla uzależnionych. ambulatoryjne grupy terapeutyczne dla współuzależnionych. program indywidualnej terapii dla uzależnionych i współuzależnionych. konsultacje specjalisty psychiatry i psychologa. Realizowanie projektów, których celem jest edukacja o uzależnieniach, wstępna diagnoza i interwencja wobec osób uzależnionych i zapobieganie wykluczeniu społecznemu tych osób i rodzin.

Referat Profilaktyki Uzależnień

1. Prowadzenie działań - stały monitoring aktualnej sytuacji na polu związanych z: uzależnienia w mieście, poprzez zbieranie - profilaktyką i raportów od współpracujących instytucji, rozwiązywaniem problemów - tworzenie analiz retrospektywnych alkoholowych i narkomanii, oraz prognoz na podstawie zebranych danych - integracją społeczną. z instytucji w mieście, 2. Kreowanie lokalnej polityki - koordynacja pracy poszczególnych instytucji wobec alkoholu miejskich celem niedublowania działań, i narkomanii w Gminie . oszczędności kapitałów materialnych 3. Opracowywanie i wdrażanie i niematerialnych, Gminnego Programu - monitoring efektywności prowadzonych Profilaktyki i Rozwiązywania w mieście działań na rzecz osób Problemów Alkoholowych uzależnionych, oraz Gminnego Programu - organizowanie programów i akcji Przeciwdziałania Narkomanii. profilaktycznych; 4. Analiza zasobów umożliwiających prowadzenie W zakresie przeciwdziałania narkomanii działalności profilaktycznej można podjąć działalność streetworkerską: i naprawczej. W zakresie zmniejszenia zagrożeń chorób: 5. Koordynowanie działalności żółtaczki, HIV-AIDS (wymiana strzykawek zespołów Gminnej Komisji i igieł, nauka bezpiecznej iniekcji i inne.), Rozwiązywania Problemów działalność profilaktyczna HIV-AIDS. Alkoholowych. 6. Prowadzenie ewidencji osób uzależnionych. 7. Przygotowywanie pełnej dokumentacji niezbędnej do wydania opinii przez biegłego w przedmiocie uzależnienia i dalszego postępowania sądowego. 8. Wdrażanie i propagowanie regionalnych, ogólnopolskich kampanii edukacyjnych dot. choroby alkoholowej, przemocy w rodzinie oraz innych zjawisk patologicznych. 9. Przygotowywanie i przeprowadzanie konkursów ofert na realizację zadań własnych gminy, zleconych do wykonania organizacjom pozarządowym i innym podmiotom w obszarze przeciwdziałania patologiom społecznym i uzależnieniom. 10.Prowadzenie Punktu Uzależnień od Narkotyków i Punktu Konsultacyjno Informacyjnego. Tabela 11 Działania podejmowane przez placówki, instytucje i organizacje na rzecz osób uzależnionych i ich rodzin Źródło: Sprawozdanie z działalności MOPS

PRZEMOC DOMOWA Przemoc domową, można definiować, jako zamierzone i wykorzystujące przewagę siły fizycznej jak i psychicznej działanie, skierowane przeciw członkowi rodziny. Narusza to prawa i dobra osobiste powodując cierpienie i szkody. Analiza tego problemu społecznego opiera się o diagnozę zachowań patologicznych w czterech obszarach: - przemocy fizycznej, - przemocy psychicznej, - przemocy seksualnej, - zaniedbania. Ofiarami przemocy bez wyjątków są dzieci, jak i osoby dorosłe obu płci. Szczególną kategorię ofiar stanowią dzieci, osoby starsze i niepełnosprawne. Oprócz typowych zachowań nacechowanych przemocą najczęściej w tej właśnie grupie dochodzi do problemu zaniedbania. W ramach działalności Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Dąbrowie Górniczej wsparcie dla osób z problemem przemocy udzielane jest przez Dział Pomocy Środowiskowej w zakresie realizacji procedury „Niebieska Karta – pomoc społeczna”, a także przez Ośrodek Interwencji Kryzysowej w zakresie specjalistycznej pomocy psychologicznej, terapeutycznej, poradnictwa socjalnego i prawnego oraz w uzasadnionych przypadkach schronienia w mieszkaniu chronionym. Ośrodek Interwencji Kryzysowej udziela wsparcia psychologicznego, terapeutycznego, poradnictwa socjalnego i prawnego oraz schronienia. Ponadto zadaniem Ośrodka Interwencji Kryzysowej jest podejmowanie działań zmierzających do podniesienia świadomości społecznej o zjawisku przemocy domowej oraz wzrostu standardów świadczonej pomocy i wsparcia w mieście.

Ośrodek Interwencji Kryzysowej realizował między innymi: a. szkolenia dla funkcjonariuszy policji z zakresu interwencji kryzysowej, b. spotkanie z koordynatorem ds. „niebieskich kart” w Komendzie Miejskiej Policji w celu wypracowania metod współpracy, c. warsztaty i wykłady dla mieszkańców Dąbrowy Górniczej z zakresu przeciwdziałania przemocy domowej, d. prelekcje w szkołach dla rodziców z zakresu profilaktyki i przeciwdziałania przemocy wobec dzieci, e. warsztaty dla kuratorów sądowych dotyczące portretu psychologicznego sprawcy przemocy domowej oraz założeń programów korekcyjno – edukacyjnych, f. szkolenie kuratorów sądowych dotyczące mobbingu w miejscu pracy, g. szkolenia pracowników socjalnych mops w zakresie udzielania pomocy i wsparcia rodzinom, z problemem przemocy domowej w ramach procedury niebieska karta – pomoc społeczna, h. program profilaktyczny w szkołach podstawowych i gimnazjalnych z terenu miasta w zakresie przeciwdziałania przemocy, agresji realizowany w formie pogadanek, zajęć warsztatowych dla uczniów oraz prelekcji dla rodziców. Ponadto pracownicy Ośrodka Interwencji Kryzysowej włączają się w ogólnokrajowe i lokalne inicjatywy, akcje, kampanie społeczne, służące propagowaniu idei przeciwdziałania 26

przemocy domowej, m.in.: „Niebieska Sieć” – akcja mająca na celu wzmocnienie działań w obszarze przeciwdziałania przemocy domowej, Współpraca z Lokalnym Ośrodkiem Wsparcia w Sosnowcu powołanym przez Ministerstwo Sprawiedliwości w ramach realizacji Krajowego Programu Pomocy Ofiarom Przestępstw, udział w organizowanym przez Prokuraturę oraz Sąd Rejonowy w Dąbrowie Górniczej „Tygodniu Pomocy Ofiarom Przestępstw”.

W ramach pomocy Ośrodek Interwencji Kryzysowej udziela, w uzasadnionych przypadkach, schronienia dla osób w sytuacji kryzysowej, w tym ofiar przemocy domowej.

2007 43 osoby: W tym: 4 mężczyzn 24 kobiety 15 dzieci

2008 67 osób W tym: 6 mężczyzn 35 kobiet 26 dzieci

2009 68 osób W tym: 3 mężczyzn 36 kobiet 29 dzieci

Tabela 12 Liczba osób korzystających ze schronienia w latach 2007 – 2009 Źródło: MOPS

W 2009r. najczęściej pomoc była udzielona osobom znajdującym się w sytuacji przemocy domowej (ok. 65%). W zdecydowanej większości klientami były kobiety, a w 70% schronienie znalazły kobiety wraz z dziećmi, najczęściej w wieku przedszkolnym lub niemowlęcym.

MOCNE STRONY działania na rzecz ochrony ofiar przemocy domowej. współpraca z organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami w obszarze przemocy. dobra inicjatywa interwencyjna Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej - działalność Ośrodka Interwencji Kryzysowej. stale zwiększająca się współpraca pomiędzy elementami struktury pomocy w przeciwdziałaniu przemocy domowej.

SŁABE STRONY niewystarczające działania skierowane na rzecz rozwiązywania problemu przemocy domowej. niewystarczające działania dotyczące grupy sprawców przemocy. niewystarczająca współpraca z organizacjami pozarządowymi. ciągle niewystarczająca kooperacja i koordynacja działań pomiędzy instytucjami w obszarze przemocy domowej.

SZANSE ZAGROŻENIA rozwijanie współpracy z NGO pozwoli możliwość zwiększania się liczby osób dotkniętych na efektywniejsze zabezpieczenie osób problemem przemocy domowej. doznających przemocy. utrwalanie stanu rodziny z problemem przemocy poprzez udział w programach krajowych na rzecz brak odpowiednich narzędzi rozwiązywania problemu. przeciwdziałania przemocy w rodzinie. zwiększanie się skali interwencji w sytuacjach podnoszenie poziomu koordynacji działań kryzysowych. wpłynie pozytywnie na wykrywalność oraz zintensyfikowanie działań terapeutycznych. Tabela 13 Analiza problematyki przemocy domowej Źródło: SWOT

BEZDOMNOŚĆ Zjawisko bezdomności jest opisane poniżej. NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ

LP 1 2. 3.

Rodzaj niezdolności do pracy Całkowita niezdolność od pracy i egzystencji Całkowita niezdolność do pracy Częściowa niezdolność do pracy RAZEM

Liczba 208 1559 4223 5990

Tabela 14 Dane Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z roku 2009 dotyczące wypłaty rent z tytułu niezdolności do pracy Źródło: ZUS

ROK Orzeczenia o niepełnosprawności do 16 roku życia Orzeczenia o stopniu niepełnosprawności RAZEM

2003 192

2004 161

2005 170

2006 190

2007 191

2008 189

2009 185

1184

1348

1567

1751

1907

2181

2425

1376

1509

1737

1941

2098

2370

3275

Tabela 15 Dane Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności dotyczące wydanych dokumentów świadczących o niepełnosprawności Źródło: PZON

W ramach pomocy osobom niepełnosprawnym Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej i Powiatowy Urząd Pracy realizuje zadania wynikające w głównej mierze z ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej i integracji osób niepełnosprawnych. Zadania te finansowane są ze środków PFRON. finansowanie wydatków na instrumenty lub usługi rynku określone w ustawie o promocji w odniesieniu do osób niepełnosprawnych zarejestrowanych jako poszukujące pracy niepozostające w zatrudnieniu (dot. Powiatowego Urzędu Pracy). przyznawanie osobom niepełnosprawnym środków na rozpoczęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo wniesienia wkładu do spółdzielni socjalnej (zadanie realizowane przez Powiatowy Urząd Pracy). dokonanie zwrotów kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej (zadanie realizowane przez Powiatowy Urząd Pracy). dokonanie zwrotu kosztu wynagrodzenia osoby niepełnosprawnej oraz składek na ubezpieczenie społeczne od tego wynagrodzenia (realizowane przez Powiatowy Urząd Pracy). finansowanie kosztów szkolenia i przekwalifikowania zawodowego osób niepełnosprawnych (zadanie realizowane przez Powiatowy Urząd Pracy). dofinansowanie uczestnictwa osób niepełnosprawnych i ich opiekunów w turnusach rehabilitacyjnych. dofinansowanie sportu, kultury, rekreacji i turystyki osób niepełnosprawnych. dofinansowanie zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze przyznawane osobom niepełnosprawnym na podstawie odrębnych przepisów. dofinansowanie likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych, w związku z indywidualnymi potrzebami osób niepełnosprawnych. dofinansowania kosztów tworzenia i działania Warsztatu Terapii Zajęciowej. Tabela 16 Zadania finansowane ze środków PFRON na rzecz pomocy osobom niepełnosprawnym Źródło MOPS

Rok 2007 2008: 2009: Kwota 2.812.440,00 zł 3.372.552,00 zł 2.233.088,00 zł Tabela 17 Środki finansowe uzyskane od PFRON na realizację zadań dla osób niepełnosprawnych w Dąbrowie Górniczej Źródło: MOPS

Zadania na rzecz osób niepełnosprawnych realizowane są przez: a. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, b. Powiatowy Urząd Pracy, c. Poradnię Psychologiczno - Pedagogiczną, d. Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności, e. Inne placówki specjalistyczne m. in.: f. Przedszkola i szkoły z oddziałami integracyjnymi, g. Zespoły szkół specjalnych, h. Specjalny Ośrodek Szkolno - Wychowawczy dla Dzieci Słabo Widzących i Niewidomych, i. Dom Pomocy Społecznej, j. Dzienne Domy Pomocy, k. Warsztat Terapii Zajęciowej.

MOCNE STRONY dobrze rozwinięta sieć placówek edukacyjnych dla niepełnosprawnych dzieci. dobrze rozwinięta baza placówek medycznych włącznie ze specjalistycznymi. dobrze rozwinięta sieć medycznych placówek specjalistycznych dla dzieci i młodzieży. dobre zarządzanie środkami PFRON. dobrze rozwinięta sieć dziennego wparcia.

SŁABE STRONY brak pełnej diagnozy środowiska osób niepełnosprawnych. rozproszenie bazy pomocowej dla osób niepełnosprawnych. niewystarczające zaangażowanie organizacji pozarządowych zajmujących się osobami niepełnosprawnymi w kreowanie polityki społecznej miasta. słabe dostosowanie infrastruktury miejskiej dla osób niepełnosprawnych w tym jednostek urzędów. ograniczona oferta instytucji pomocy osobom niepełnosprawnym. SZANSE ZAGROŻENIA edukacja osób niepełnosprawnych wpłynie na stale rosnąca liczba osób niepełnosprawnych prowadzi poprawę życia i integrację do poszerzania się grupy beneficjentów pomocowych. ze środowiskiem. rozproszona baza pomocowa prowadzi dobrze rozwinięta sieć medyczna wspiera i do utrudnień w możliwościach obsługi kompleksowej osób zmniejsza zagrożenie niepełnosprawnością. niepełnosprawnych. poprzez efektywne zarządzanie środkami PFRON zwiększająca się liczba osób starych stałe uzupełnianie potrzeb środowiska osób w mieście przekładać się będzie niepełnosprawnych. na zwiększanie liczby osób niepełnosprawnych. niski poziom współpracy z organizacjami pozarządowymi powoduje partycypacje pomocy na poziomie indywidualnym a nie systemowym, co skutkuje niższą efektywnością. Tabela 18 Analiza pomocy osobom niepełnosprawnym Źródło: SWOT

OPIEKA NAD DZIECKIEM Miasto Dąbrowa Górnicza zgodnie z ustawą realizuje zadania wynikające z ustawy o pomocy społecznej zarówno gminne jak i powiatowe. Do obowiązków gminy należy realizacja zadań opiekuńczo - wychowawczych wobec dzieci w wieku od 0-3 roku życia. W Dąbrowie Górniczej funkcjonuje jeden żłobek miejski 29

dysponujący 55 miejscami i 20 w filii oraz jeden żłobek niepubliczny dysponujący 32 miejscami. Liczba 107 miejsc w żłobkach w mieście liczącym około 128 tysięcy mieszkańców, w którym ponad 30% stanowi ludność w wieku prokreacyjnym jest liczbą niewystarczającą. Zgodnie z danymi Urzędu Miasta rok rocznie ok. 50 dzieci nie otrzymuje wnioskowanej opieki na tym poziomie instytucjonalnym. Planowany termin uruchomienia dodatkowych 40 miejsc w żłobku miejskim to wrzesień. Dla dzieci w wieku od 3 do 6 lat opiekę i wychowanie zapewniają przedszkola. Przedszkola są placówkami oświatowymi działającymi w formie jednostek budżetowych. Prowadzone i finansowane są przez gminę a nadzorowane przez Śląskie Kuratorium Oświaty w Katowicach. Na terenie Dąbrowy Górniczej funkcjonuje 20 samodzielnych przedszkoli (103 oddziały), a w 7 szkołach podstawowych i 1 zespole szkół funkcjonuje 17 oddziałów przedszkolnych. Łącznie do przedszkoli i oddziałów przedszkolnych uczęszczało w roku szkolnym 2007/2008 – 2 858 dzieci, a w roku szkolnym 2009/2010 - 3087. Ponadto na terenie Dąbrowy Górniczej funkcjonują 44 placówki oświatowe, w tym: 18 szkół podstawowych (w tym osiem z oddziałami przedszkolnymi),5 zespołów szkół (szkoła podstawowa i gimnazjum, w tym jeden z oddziałami przedszkolnymi),3 samodzielne gimnazja, 2 zespoły szkół ogólnokształcących (gimnazjum i liceum ogólnokształcące), 2 zespoły szkół specjalnych, Specjalny Ośrodek Szkolno – Wychowawczy dla Dzieci Słabo Widzących i Niewidomych, 8 szkół ponadgimnazjalnych (3 samodzielne licea ogólnokształcące i 5 zespołów szkół zawodowych), Zespół Szkół Sportowych (Gimnazjum z Oddziałami Sportowymi i Liceum Sportowe),Zespół Szkół Plastycznych (Ogólnokształcąca Szkoła Sztuk Pięknych i Liceum Plastyczne),Zespół Szkół Muzycznych (Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna I st. i Szkoła Muzyczna I st.),Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna, Młodzieżowy Ośrodek Pracy Twórczej. Opieka nad dzieckiem wynikająca z zadań pomocy społecznej Tworzenie systemu opieki nad dzieckiem i rodziną wynika z zapisów ustawy o pomocy społecznej zarówno z zadań gminy jak i powiatu. W wypadku miast na prawach powiatu jakim jest Dąbrowa Górnicza daje to bardzo dobrą możliwość zintegrowania obu poziomów pomocy, co wpływa na elastyczność i efektowność działań. Do zadań gminy należy: - prowadzenie i zapewnienie miejsc w placówkach opiekuńczo - wychowawczych wsparcia dziennego lub mieszkaniach chronionych, - tworzenie gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną, - dożywianie dzieci. W zadaniach powiatu mieści się między innymi: - organizowanie opieki w rodzinach zastępczych, - zapewnienie opieki i wychowania dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodziców, - pokrywanie kosztów utrzymania dzieci z terenu powiatu, umieszczonych w całodobowych placówkach opiekuńczo - wychowawczych i w rodzinach zastępczych, również na terenie innego powiatu, - przyznawanie pomocy pieniężnej na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki osobom opuszczającym całodobowe placówki opiekuńczo - wychowawcze, - pomoc w integracji ze środowiskiem osób mających trudności w przystosowaniu się do życia.

W roku 2009 we wszystkich rodzinach zastępczych umieszczonych zostało 235 dzieci, w tym w spokrewnionych 189 a niespokrewnionych 46 dzieci. Poza terenem miasta w rodzinach zastępczych umieszczono 21 dzieci, które pochodzą z Dąbrowy Górniczej. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej zapewnia również dzieciom całodobową opiekę w zawodowych rodzinach zastępczych o charakterze pogotowia rodzinnego i zawodowych rodzinach zastępczych wielodzietnych. W 2009r. funkcjonowały 2 pogotowia rodzinne i 1 zawodowa rodzina zastępcza wielodzietna, w których umieszczono w sumie 14 dzieci. W ty samym roku na terenie Dąbrowy Górniczej umieszczono w placówkach opiekuńczo - wychowawczych 17 dzieci, 18 na terenie innych powiatów. Pomocą objęto również pełnoletnich wychowanków rodzin zastępczych i placówek. Pomoc ta miała na celu życiowe usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem poprzez następujące działania: - udzielenie pomocy pieniężnej na kontynuowanie nauki dla 58 wychowanków, - udzielanie jednorazowej pomocy pieniężnej przeznaczonej na usamodzielnienie dla 8 wychowanków, - udzielanie pomocy pieniężnej przeznaczonej na zagospodarowanie dla 8 wychowanków, - pracę socjalną polegającą na wsparciu wychowanków, ukierunkowaniu zawodowym oraz nadzorowaniu działań w procesie usamodzielnienia z 58 wychowankami, - udzielenie pomocy w mieszkaniu chronionym dla 10 wychowanków. W Dąbrowie Górniczej istnieje jedna placówka opiekuńczo - wychowawcza typu socjalizacyjnego, która zapewnia 30 wychowankom opiekę stacjonarną a około 90 dzieci objętych jest wsparciem dziennym przez ogniska wychowawcze funkcjonujące w ramach Wielofunkcyjnej Placówki Opiekuńczo - Wychowawczej „Przystań” w Dąbrowie Górniczej. Działania Ogniska Wychowawczego skierowane są głównie do dzieci z rodzin dysfunkcyjnych, w których występuje długotrwałe bezrobocie, niewydolność w sprawach opiekuńczo - wychowawczych oraz problemy alkoholowe i zjawiska przemocy w rodzinie.

MOCNE STRONY dobrze rozwinięta sieć edukacyjna na poziomie podstawowym, gimnazjalnym i średnim. dobra oferta edukacyjna na poziomie wyższym. rozwinięta sieć szkół profilowanych (sportowo artystycznych). rozwinięcie systemu stypendialnego dla uczniów szkół. ciekawa i zróżnicowana oferta placówek wspierających rozwój dziecka (Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna) oraz sieci świetlic środowiskowych i szkolnych, klubów osiedlowych. dobrze rozwinięta sieć szkół i instytucji wparcia dzieci niepełnosprawnych oraz z problemami w uczeniu się (przedszkola i szkoły z oddziałami integracyjnymi, szkoły i placówki specjalistyczne).

SŁABE STRONY niewystarczająca sieć placówek instytucjonalnych dla dzieci w wieku 0-3 oraz wieku przedszkolnym. niewystarczająca sieć rodzin zastępczych w szczególności rodzin zawodowych niespokrewnionych. niedostateczna ilość miejsc w placówkach opiekuńczo - wychowawczych. niewystarczająca liczba miejsc dla młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo wychowawcze (mieszkania chronione). niewystarczająca oferta działań skierowana na grupę młodzieży z problemami demoralizacji. niewystarczająca liczba zasobów komunalnych które można przeznaczyć na potrzeby usamodzielnianych wychowanków.

działalność Ośrodka Interwencji Kryzysowej. SZANSE dobrze rozwinięta sieć placówek wsparcia dla dzieci niepełnosprawnych pozwoli na minimalizację skutków niepełnosprawności w wieku dorosłym. utrzymywanie sytemu stypendialnego pozwoli na zwiększanie możliwości edukacyjnych i zawodowych dzieciom z środowisk zagrożonych. zwiększanie liczby rodzin zastępczych niespokrewnionych pozwoli na objęcie opieką większej ilości dzieci.

ZAGROŻENIA niedostateczna sieć wsparcia rodziny w wieku prokreacyjnym stanowi zagrożenie dla podwyższania wskaźnika urodzeń w mieście, co w konsekwencji wpływa na starzenie się ludności miasta. niedostateczna sieć wparcia rodzin powoduje migracje z miasta młodych rodzin w poszukiwaniu lepszych warunków, które umożliwiają łączenie pracy zawodowej i opieki nad dzieckiem, co skutkuje odpływem młodych rodzin. brak dostatecznej ilości niespokrewnionych rodzin zastępczych skutkuje transpozycją niewłaściwych ról wychowawczych wychowankom umieszczanym w rodzinach spokrewnionych – kreacja dysfunkcyjnych modeli ról społecznych wśród wychowanków. brak sieci wsparcia dla młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo - wychowawcze skutkuje powrotem wychowanków do dysfunkcyjnych środowisk rodzinnych. Tabela 19 Analiza problemów opiekuńczo - wychowawczych dzieci i młodzieży w Dąbrowie Górniczej Źródło: SWOT

c) Hierarchia problemów społecznych na podstawie DR. Opracowano na podstawie Strategii rozwiązywania problemów społecznych, strategii rozwoju miasta, sprawozdania MPiPS-03. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Dąbrowy Górniczej na lata 20112015 jest zbiorem zapisów propozycji i projektów, mających na celu podniesienie poziomu jakości życia, szczególnie mieszkańców miasta zagrożonych wykluczeniem społecznym bądź grup, które wymagają dodatkowego wparcia strukturalnego. Strategia ta składa się z celu generalnego, jakim jest: tworzenie instytucjonalnych i organizacyjnych warunków sprzyjających rozwojowi kapitału ludzkiego oraz ograniczeniu wykluczenia społecznego, który obejmuje cztery cele strategiczne: - Zintegrowanie systemu pomocy społecznej. - Stworzenie warunków mieszkaniowo - bytowych zaspokajających aktualne deficyty. - Tworzenie warunków do promowania aktywności społecznej. - Promowanie zatrudnienia i przedsiębiorczości. Z prezentowanych powyżej celów strategicznych wynikają przyporządkowane im cele szczegółowe: I. Zintegrowanie systemu pomocy społecznej. 1. Tworzenie analiz retrospektywnych oraz prognoz na podstawie zebranych danych z instytucji w mieście, 2. Koordynacja pracy poszczególnych instytucji miejskich celem oszczędności kapitałów materialnych i niematerialnych, 3. Tworzenie korzystnych warunków do rozwoju sieci niepublicznych placówek opieki nad małym dzieckiem (żłobki i przedszkola), 4. Spójny system opieki instytucjonalnej i quasi - instytucjonalnej nad małym dzieckiem, 5. Likwidacja barier architektonicznych i komunikacyjnych, skierowana na wsparcie starzejącej się populacji miejskiej, 32

6. Wzbogacenie oferty ułatwiającej funkcjonowanie społeczne dla ludzi starszych, w szczególności kluby seniora, 7. Stały monitoring aktualnej sytuacji uzależnienia w mieście, poprzez zbieranie informacji od współpracujących instytucji, 8. Monitoring efektywności prowadzonych w mieście działań na rzecz osób uzależnionych, 9. Kreowanie planów rozwojowych i potrzeb na rzecz osób uzależnionych w Dąbrowie Górniczej, 10. Organizowanie programów i akcji profilaktycznych, 11. Organizacja działalności streetworkerów w zakresie profilaktyki uzależnień, szczególnie narkomanii oraz problematyki prostytucji, 12. Stałe zwiększanie efektywności systemu wykrywania oraz kompleksowych działań terapeutycznych w materii przemocy domowej, 13. Stworzenie całodobowej informacji o istniejących możliwościach pomocy osobom w sytuacji kryzysowej – Uruchomienie Miejskiego Telefonu Zaufania, 14. Opracowanie programu wychodzenia z bezdomności, działań prewencyjnych na rzecz osób zagrożonych bezdomnością, szczególnie w grupie osób młodych i kobiet oraz stworzenie wieloletnich programów skierowanych dla organizacji pozarządowych i innych podmiotów, zajmujących się problemami osób bezdomnych, 15. Rozbudowa bazy noclegowej dla osób bezdomnych, 16. Tworzenie sieci monitorującej środowisko osób niepełnosprawnych pod kątem ilości i jakości tej grupy osób, 17. Tworzenie spójnej bazy obsługi osób niepełnosprawnych, przystosowanej do ich potrzeb oraz efektywnej logistycznie, 18. Utrzymanie i rozwój sieci placówek opieki pół - instytucjonalnej (Dzienne Domy Pomocy), 19. Promowanie rodzicielstwa zastępczego, rozwój rodzin zastępczych zawodowych oraz działania zmierzające do tworzenia mieszkań rodzinnych i miejsc interwencyjnych w placówce, 20. Promowanie rodzin wielodzietnych w przestrzeni kulturalno – sportowej, 21. Zwiększenie liczby miejsc w żłobkach jak i placówkach przedszkolnych, 22. Tworzenie w mieście systemu mieszkań chronionych dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, 23. Prowadzenie świetlic z programem profilaktycznym dla dzieci i młodzieży, 24. Podejmowanie działań na rzecz dzieci i młodzieży niedostosowanej społecznie między innymi poprzez uruchomienie świetlicy z programem socjoterapeutycznym. II. Stworzenie warunków mieszkaniowo - bytowych zaspokajających aktualne deficyty 1. Tworzenie odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym mieszkań socjalnych, komunalnych rozproszonych w różnych dzielnicach, 2. Analiza potencjału obiektów poprzemysłowych celem adaptacji na zadania polityki społecznej, 3. Stały monitoring sytuacji osób z zadłużeniem grożącym eksmisją i realizacje programów zapobiegawczych w tym zakresie. III. Tworzenie warunków do promowania aktywności społecznej

1. Rozwój środowisk lokalnych i społeczeństwa obywatelskiego poprzez analizy kapitałów oraz kreowanie i wspieranie liderów, 2. Tworzenie instytucji wsparcia działań samopomocowych społeczności lokalnych, 3. konstruowanie procedur służących podpisywaniu umów wieloletnich na realizacje zadań przez organizacje pozarządowe i inne, 4. Tworzenie kompleksowych programów rozwoju poszczególnych dzielnic (PAL). IV. Promowanie zatrudnienia i przedsiębiorczości 1. Prowadzenie bieżącej oraz stałej analizy rynku pracy i bezrobocia, 2. Tworzenie programów reintegracji osób pozostających na długotrwałym bezrobociu, 3. Tworzenie programów doskonalenia kwalifikacji pracowniczych i dostosowania ich do wymogów rynku pracy, 4. Tworzenie programów zapobiegania zagrożeniom wykluczenia z rynku pracy osób o niskich kwalifikacjach, 5. Promowanie pracodawców, którzy stwarzają optymalne warunki zatrudnienia dla kobiet, powracających na rynek pracy po urodzeniu dziecka, 6. Tworzenie programów wspierania samozatrudnienia kobiet oraz osób 50+. Zgodnie ze Strategią Rozwoju Miasta: Dąbrowa Górnicza 2020 w priorytecie III ustalono następujące działania: 1. rozwoju mieszkalnictwa, 2. przygotowywaniu terenów budownictwa mieszkaniowego, 3. wzmacnianiu rezydencjalnych funkcji miasta, 4. poprawie standardów związanych z bezpieczeństwem, zdrowiem i opieką społeczną, Do kluczowych problemy rozwoju miasta należą: priorytet III: atrakcyjność środowiska zamieszkania problem 1:  pogłębianie się przestrzennych dysproporcji w atrakcyjności warunków zamieszkania pomiędzy śródmieściem, obszarami skoncentrowanego budownictwa mieszkaniowego i dzielnicami peryferyjnymi problem 2:  presja zabudowy mieszkaniowej na terenach otwartych i w korytarzach ekologicznych problem 3:  niedorozwój infrastruktury komunalnej w dzielnicach miasta problem 4:  wzrastający poziom wykluczenia społecznego i jego przestrzennej koncentracji Do celów strategicznych zakresie społecznym zaliczono: Cel 3.1 Dąbrowa Górnicza miastem oferującym mieszkańcom wszystkich dzielnic jednakowa dostępność do infrastruktury komunalnej i wyrównany standard usług publicznych Cel 3.2 Dąbrowa Górnicza miastem skutecznie chroniącym zasoby środowiska przyrodniczego, tereny otwarte i walory krajobrazowe Cel 3.3 Dąbrowa Górnicza miastem uporządkowanej gospodarki wodno-ściekowej i odpadami Cel 3.4 34

Dąbrowa Górnicza miastem zapewniającym wszystkim mieszkańcom wymagającym opieki z tytułu wieku, niepełnosprawności oraz zagrożenia wykluczeniem społecznym warunki życia odpowiadające współczesnym standardom cywilizacyjnym. Jak wynika ze sprawozdania MPiPS- 03 za 2010r. do najważniejszych przyczyn udzielenia pomocy należały:  Ubóstwo 1804 rodzin  Bezrobocie 1160 rodzin  Niepełnosprawność 839  Bezradność w sprawach opiekuńczo- wychowawczych 622  Bezdomność 429  Alkoholizm 151. Poważną kategorią była też sytuacja kryzysowa – 284 rodziny. c) Przedstawienie problematyki bezdomności w kontekście innych problemów społecznych na podstawie DR. Opracowano na podstawie sprawozdania z działalności MOPS oraz sprawozdania MPiPS-03. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Dąbrowie Górniczej realizuje zadania określone w ustawie o pomocy społecznej zarówno własne jak też zlecone na podstawie odrębnych przepisów. Do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym dotyczących problemu bezdomności należą m.in.: a. udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym. b. przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych, na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne, osobom bezdomnym oraz innym osobom niemającym dochodu, a zatem możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w narodowym funduszu zdrowia. c. Sprawienie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym 6. W Dąbrowie Górniczej pomoc bezdomnym polega na zapewnieniu schronienia poprzez kierowanie do placówek czasowego pobytu bezdomnych. Obecnie na terenie miasta działają dwie placówki prowadzone przez “Caritas” Diecezji Sosnowieckiej współpracujące z MOPS: 1. Dom dla Bezdomnych: Dąbrowa Górnicza, ul. Zwycięstwa 6. Dysponuje 47 miejscami. Zapewnia całodzienny pobyt. Udziela pomocy w formie: schronienia, wyżywienia, odzieży. 2. Noclegownia dla bezdomnych: Dąbrowa Górnicza, ul. Łączna 31. Czynna codziennie od 1900 do 700. Dysponuje miejscami noclegowymi dla 40 osób , w tym 12 miejsc dla bezdomnych kobiet. Udziela pomocy w formie schronienia7. Jak wynika ze sprawozdania MPiPS-04 bezdomność jest ważnym powodem udzielenia pomocy społecznej bowiem korzystało z jej powodu ze wsparcia 429 osób. Na terenie gminy przebywa 429 osób bezdomnych, w tym 160 to mieszkańcy Dąbrowy Górniczej. Korzystają oni z przysługujących im uprawnień do świadczeń pomocy społecznej. d) Hierarchia problemów społecznych w ujęciu osób kluczowych (IDI).

6 7

Sprawozdanie z działalności Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Dąbrowie Górniczej za 2010 rok. Strategia rozwiązywania problemów społecznych Dąbrowy Górniczej na lata 2011-2015.

Zgodnie z przyjętą metodologią w projekcie diagnoz lokalnych realizowanych w ramach Gminnego Standardu Wychodzenia z Bezdomności, jednym z jej elementów było przeprowadzenie wywiadów pogłębionych z tzw. „osobami kluczowymi” z każdego Partnerstwa Lokalnego. Celem tej fazy badań było uzyskanie opinii, ocen, uwag oraz propozycji tzw. „kluczowych informatorów” na temat funkcjonowania lokalnego systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie: a) postrzegania bezdomności jako lokalnego problemu społecznego (w tym: charakterystyka bezdomności – ewentualnie – dynamika zmian, najważniejsze potrzeby, próba oceny skali zjawiska, stosunek do bezdomności lokalnej społeczności oraz przedstawicieli instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów społecznych i lokalnych elit); b) funkcjonowania systemu pomocy osobom bezdomnym w wymiarze prewencji, pomocy doraźnej i integracji społecznej (w tym: adekwatności, skuteczności i efektywność działań; oceny potrzeby i możliwości wprowadzenia modyfikacji w funkcjonowaniu programów/ instytucji/ organizacji, postulowane zmiany); c) współpracy międzyinstytucjonalnej (w tym: formy i zakres kooperacji, powiązania nieformalne w kontekście funkcjonowania instytucji działających na rzecz osób bezdomnych, postulowane zmiany). Celem podjętych czynności badawczych było zgromadzenie materiału jakościowego – w postaci opinii i postulatów rozwiązań oraz propozycji modyfikacji działania systemu pomocy (lub konkretnych instytucji), a także ocen lokalnych uwarunkowań, które mogą służyć zilustrowaniu i głębszej interpretacji danych uzyskanych w oparciu o metody ilościowe (WK z OB). Respondentami w tej części badań dla Dąbrowy Górniczej były osoby posiadające wiedzę na temat funkcjonowania systemu pomocy osobom bezdomnym na danym obszarze: przedstawiciele Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, policji, straży miejskiej, urzędu pracy, komisji przeciwdziałania problemom alkoholowym oraz organizacji pozarządowych. Zostali oni wyłonieni w drodze konsultacji z przedstawicielami Partnerstwa Lokalnych. Ogółem w Dąbrowie Górniczej zrealizowano wywiady pogłębione z sześcioma osobami kluczowymi. Zgodnie z zaleceniami wywiady realizowano w warunkach zapewniających respondentowi swobodę wypowiedzi oraz poufność. Najczęściej były to miejsca wybrane przez samego badanego (gabinet, pokój pracy). Przed rozpoczęciem wywiadu respondenci byli informowani o celu badania i sposobie wykorzystania wyników. Badanym wyjaśniano, że ich wypowiedzi – nagrywane na dyktafon – zostaną wykorzystane wyłącznie na użytek badaczy, gwarantując im tym samym spełnienie zasady anonimowości i poufności wywiadu. Po zakończeniu wywiadu badani wypełniali ankiety oraz byli proszeni o udostępnienie dokumentacji lub materiałów dotyczących reprezentowanych przez nich instytucji. W Dąbrowie Górniczej badanie jakościowe zrealizowane zostało w terminie 5 grudnia 2011roku . Zgodnie z zaleceniami bezpośrednio po przeprowadzeniu wywiadu, badacz zapoznawał się z jakością i kompletnością nagrania (przegrywano je z dyktafonów na pamięć komputera stacjonarnego), sporządzał wstępną wersję raportu z wywiadu indywidualnego (transkrypcja) oraz weryfikował kompletność informacji podanych przez respondentów w ankietach. 36

Tytułem ogólnego komentarza wypada dodać, że respondenci chętnie udzielali odpowiedzi na zadawane pytania, choć niektóre z nich niejednokrotnie sprawiały im spore trudności. Najczęściej trudność polegała na analitycznym ujęciu zjawisk i procesów związanych ze specyfiką funkcjonowania wypracowanego na terenie Partnerstwa Lokalnego „systemu pomocy osobom bezdomnym”. Również pytania o współpracę międzyinstytucjonalną sprawiały badanym dużo problemów, kiedy proszono o ich drobiazgową charakterystykę. Niektórym z badanych brakowało wiedzy na temat szczegółowych aspektów bezdomności i wsparcia osób bezdomnych. Według badanych problem bezdomności nie jest problemem społecznym o największym znaczeniu dla gminy Dąbrowa Górnicza, obrazuje tą opinię wypowiedź badanego D6: „Ja nie wiem czy bezdomność jest aż takim dużym problemem, (…) myślę, ze biorąc pod uwagę wielkość miasta i ilość jego mieszkańców to nie”. Badany D6, podkreśla w swojej drugiej wypowiedzi, ze bezdomność jako problem społeczny staje się dotkliwy z powodów bezdomnych napływowych z innych gmin: „Myślę, ze z tą naszą bezdomnością, gdybyśmy nie mięli tych napływowych, to bylibyśmy się w stanie uporać”.D6 Gmina boryka się z licznymi problemami, najpoważniejsze to bezrobocie, jako najdotkliwszy problem ocenia je 2/3 badanych: D2: „Na pewno brak miejsc pracy(…), wydaje mi się, że to jest taki priorytet”, stwierdza ten fakt również badanyD3: „Myślę, ze głównym problemem, z jakim się borykamy to będzie brak pracy mieszkańców, a co za tym idzie gorsza sytuacja finansowa”, podobnie ocenia problem bezrobocia badany D5: „Myślę, ze tych osób bezdomnych bez pomocy nie jest aż tak wielu jak osób bez pracy” oraz badany D4: „ Przede wszystkim problemem jest chyba brak pracy”. Drugim ważnym problemem wymienianym przez badanych to utrudniony dostęp do mieszkalnictwa, wspomina o nim dwóch na sześciu badanych, D6: „Generalnie problemem jest długi okres oczekiwania na mieszkania, praktycznie brak budownictwa socjalnego i komunalnego w ciągu ostatnich lat”, mieszkalnictwo jest ważnym problemem również dla badanego D1: Najważniejszy problem to brak mieszkań(…), jest problem bezrobocia, na pewno też zły dostęp do służby zdrowia(…), myślę, ze bezdomność w tych czterech dałbym na czwartym miejscu”. Podczas badania pojawiły się także pojedyncze opinie na temat występowania takich problemów jak przestępczość, o czym wspomniał badany D3: „Bezdomność jest dotkliwa, ale takie młodociane gangi i taki rodzaj braku więzi społecznej jest bardziej widoczna”, coraz większa ilość rodzin dysfunkcjonalnych, o czym wspomina badany D6: „Problemem jest model wychowania dzieci w tzw. gettach socjalnych, mamy kilka takich enklaw biedy”, oraz starość i niepełnosprawność, co stwierdza badany D3: „Takim problemem, który nam narasta i jak sadzę będzie narastał to starzenie się społeczeństwa i problem społeczeństwa i niepełnosprawności”. Większość respondentów jako najważniejsze problemy społeczne wymienia brak zatrudnienia dla mieszkańców, wynikające z tego ubóstwo, w rozmowie pojawiają się tez takie problemy jak starzenie się społeczeństwa i niepełnosprawność, trudny dostęp do mieszkań i służby zdrowia, przestępczość nieletnich oraz rodziny dysfunkcjonalne. Problem bezdomności nie jest problemem najważniejszym dla gminy, system wsparcia jest w stanie sobie zazwyczaj poradzić ze skalą bezdomności, problemy z objęciem wszystkich osób bezdomnych należytą opieka pojawia się w sytuacjach, kiedy pojawiają się osoby bezdomne napływowe z innych gmin. 37

4. Szczegółowa analiza problemu bezdomności w kontekście materiałów zastanych (DR). a) Dane ilościowe pochodzące z DR dotyczące bezdomności gromadzone przez ośrodki pomocy społecznej. Opracowano na podstawie sprawozdania z działalności MOPS, strategii rozwiązywania problemów społecznych. W latach 2007-2009 Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Dąbrowie Górniczej objął pomocą materialną z przyczyn bezdomności: 2007 – 82 osób 2008 – 139 osób 2009 – 148 osób 2010 - 429 osób. Jak wynika z danych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej skala problemu bezdomności wzrasta z roku na rok, o czym świadczy fakt, iż od grudnia 2007 r. zwiększa się zapotrzebowanie na miejsca noclegowe z 30 do 47 w 2009 r. Natomiast na przełomie roku 2009/2010 w najtrudniejszym okresie (miesiąca lutego i marca) wykazano 59 brakujących miejsc noclegowych i najwyższą jak dotąd liczbę 134 osób bezdomnych. W 2010 roku na terenie Dąbrowy Górniczej przebywało 429 osób bezdomnych . Większość z nich pochodziła z innych gmin, a 160 osób było mieszkańcami Dąbrowy Górniczej. Struktura wiekowa osób bezdomnych, wobec których interweniowała straż miejska, przedstawia się następująco: 2008 r. przedział wiekowy: 30-40 lat – 6 osób; 41-50 lat- 7 osób; 51-60 lat – 10 osób; 61-70 lat – 3 osoby; powyżej 71 lat -1osoba. 2009 r. przedział wiekowy: 21-30 lat – 5 osób; 31-40 lat – 8 osób; 41-50 lat- 8 osób; 51-60 lat – 12 osób; 61-70 lat – 5 osób; powyżej 71 lat – 1 osoba. Niepokojące jest zjawisko występowania bezdomności wśród osób poniżej 30 roku życia. MOCNE STRONY podejmowanie działań na rzecz osób bezdomnych. współpraca z organizacjami pozarządowymi. dobra inicjatywa interwencyjna Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, prowadzenie działań streetworkerów.

SZANSE rozwijanie współpracy z NGO pozwoli na efektywniejsze zabezpieczenie osób bezdomnych.

SŁABE STRONY niewystarczające działania skierowane na rzecz bezdomnych. niewystarczająca liczba miejsc noclegowych i form opieki stacjonarnej. niewystarczająca współpraca z organizacjami pozarządowymi. brak spójnego programu wychodzenia z bezdomności. drastycznie rosnąca liczba osób bezdomnych. ZAGROŻENIA stale zwiększająca się liczba osób bezdomnych korzystających z pomocy. utrwalanie stanu bezdomności przez brak programów wychodzenia z bezdomności. zwiększająca się skala bezdomności w młodszych grupach wiekowych oraz grupie kobiet.

Tabela 20 Analiza problemu bezdomności8 Źródło: Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych

Ibidem.

b) Metodologiczna oraz merytoryczna ocena diagnozy bezdomności.  Bezdomność w Dąbrowie Górniczej jest problemem społecznym o coraz większym znaczeniu. O ile w roku 2007 MOPS w Dąbrowie udzielił pomocy 82 osobom bezdomnym, to w 2010r. już 429 osobom. Jak wynika z danych MOPS 160 osób bezdomnych to mieszkańcy gminy. Pozostali to osoby z innych gmin, a zamieszkujące w schroniskach i noclegowniach prowadzonych przez organizacje pozarządowe i podmioty gospodarcze. W dokumentach strategicznych, a szczególnie w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych, przytoczono dane dotyczące liczby osób bezdomnych, które uzyskały wsparcie MOPS w Dąbrowie Górniczej. Są one aktualne. Jednak ich źródłem są statystyki resortowe i inna sprawozdawczość MOPS. Trudno im przypisać cechę systematyczności i porównywalności badawczej. Ośrodek nie prowadzi badań dotyczących osób bezdomnych. W Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych przytacza się potencjalne zagrożenia związane z zagrożeniem bezdomnością, takich jak rozpad rodziny – zerwanie więzi formalnych, psychologicznych i społecznych oraz brak możliwości spełnienia przez rodzinę jej podstawowych funkcji, eksmisje (w ponad 90% przypadków spowodowane zaległościami płatniczymi), opuszczenie zakładu karnego, brak stałych dochodów, długotrwałe bezrobocie, przemoc w rodzinie, uzależnienia, konflikty spowodowane brakiem tolerancji społecznej, likwidacja hoteli robotniczych, opuszczenie placówek opiekuńczo – wychowawczych czy szpitala psychiatrycznego. Jednak nie jest to poddawane szczegółowym analizom. c) Działania mające rozwiązywać problem bezdomności. Opracowano na podstawie sprawozdania z działalności MOPS. W 2010r. Klub Integracji Społecznej w ramach swojej działalności zajmował się poradnictwem psychologicznym, wsparciem terapeutycznym, wsparciem dla osób z problemem uzależnienia i współuzależnienia, poradnictwem zawodowym oraz pomocą na rzecz osób bezdomnych. W ramach działalności Klubu Integracji Społecznej zrealizowano program „Pomóż sobie” skierowany do osób bezdomnych korzystających z pomocy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej. Celem programu było nabycie przez osoby bezdomne umiejętności poszukiwania rozwiązań mogących poprawić ich trudną sytuację życiową. Zajęcia prowadzone były w okresie od maja do lipca 2010r. w formie zajęć grupowych, jak i w kontakcie indywidualnym. Programem objęta była grupa 17 osób. Tematyka zajęć obejmowała krótki kurs asertywności, sposoby rozwiązywania sytuacji konfliktowych, komunikację werbalną i niewerbalną, tematykę higieny osobistej i wizerunku podczas poszukiwania pracy, twórcze spożytkowanie gniewu, a także omawiane były sposoby załatwiania spraw urzędowych. Uczestnicy zajęć mieli również możliwość wyszukiwania ofert pracy na portalach internetowych zajmujących się pośrednictwem zatrudnienia, a także aplikowania na poszczególne stanowiska za pomocą Internetu. Klub Integracji Społecznej udziela również wsparcia osobom bezdomnym. Przeprowadzono 865 wywiadów środowiskowych. W ciągu roku skierowano 168 osób bezdomnych do Noclegowni oraz Domu Dla Bezdomnych. Wydano również 184 decyzje przyznające pomoc w formie gorącego posiłku oraz 52 decyzje uchylające tą formę pomocy, 7 decyzji zmieniających, a także 2 decyzje umarzające postępowanie. Wydano 385 decyzji przyznających pomoc w formie schronienia w Noclegowni oraz Domu dla Bezdomnych 39

Mężczyzn, 75 decyzji uchylających tą formę pomocy, 17 decyzji zmieniających oraz 3 wygaszające. Swoją pracę na rzecz osób bezdomnych kontynuowało także 2 pracowników socjalnych - streetworkerów. Na terenie Dąbrowy Górniczej udało się zdiagnozować środowiska, w których najczęściej spotykane były osoby bezdomne i z którymi udało się nawiązać kontakt. Rozeznano teren całego miasta w celu ustalenia miejsc najczęstszego pobytu osób bezdomnych. W trakcie wyjść terenowych udało się dotrzeć do 63 nowych środowisk osób bezdomnych. W związku z tym streetworking stał się narzędziem pomocy społecznej wobec tych beneficjentów, którzy z różnych przyczyn sami nie zgłaszają się do instytucji pomocowych (np. z powodu niewiedzy lub uwarunkowań społecznych). W 2010r. 30 osób wyraziło chęć dalszego kontaktu. Stałym monitoringiem w miejscach niemieszkalnych objętych jest natomiast 25 środowisk. Systematycznie nawiązywano kontakt z instytucjami pomocowymi z terenu miasta, udzielającymi osobom bezdomnym wsparcia w postaci schronienia oraz posiłku m.in. z Noclegownią, Domem Dla Bezdomnych Mężczyzn, Strażą Miejską oraz Administracjami Osiedlowymi. W celu usprawnienia pracy na rzecz osób bezdomnych podejmowano także wspólne patrole właśnie z przedstawicielami Straży Miejskiej. Szczególnie w okresach niskich temperatur, zwiększona została liczba wspólnych patroli szczególnie w godzinach popołudniowych i wieczornych, z uwagi na potrzebę ciągłego monitorowania miejsc pobytu osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji. Podczas pracy w terenie pracownicy socjalni - streetworkerzy nawiązując kontakt z osobami bezdomnymi, przekazywali im informacje na temat możliwości skorzystania ze wsparcia w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Dąbrowie Górniczej. Częstokroć osoby bezdomne podczas kontaktu ze streetworkerami, przede wszystkim oczekiwały wsparcia w postaci rozmowy. W trakcie dyżuru w terenie pracownicy socjalni - streetworkerzy utrzymywali kontakt z osobami bezdomnymi, odwiedzali także miejsca, w których spotykane były osoby negatywnie nastawione do kontaktu z pracownikami pomocy społecznej. Właśnie te osoby wymagały poświęcenia szczególnej uwagi ze strony streetworkerów. Podejmowano także działania interwencyjne i reagowano na telefoniczne zgłoszenia, dotyczące pobytu osób bezdomnych oraz działania interwencyjne w odpowiedzi na przyjmowane zgłoszenia (17 interwencji). „INTEGRA” - PROGRAM INTEGRACJI ZAWODOWEJ I SPOŁECZNEJ OSÓB W DĄBROWIE GÓRNICZEJ9 Bezdomni otrzymywali od pracowników socjalnych-streetworkerów gadżety promocyjne w ramach projektu „INTEGRA” - program integracji zawodowej i społecznej osób w Dąbrowie Górniczej”, m.in. termosy, kurtki przeciwdeszczowe, zestawy do higieny jamy ustnej, czapki zimowe, apteczki pierwszej pomocy, zestawy mydeł, portfele, torby ekologiczne. Doraźnie wydawano również odzież przekazywaną streetworkerom przez osoby z zewnątrz. W 2010r. z pomocy instytucjonalnej tut. Ośrodka skorzystało 14 osób bezdomnych przebywających wcześniej w pomieszczeniach niemieszkalnych na terenie miasta. Projekt „INTEGRA” skierowany był do osób zagrożonych wykluczeniem społecznym korzystających ze świadczeń pomocy społecznej, będących w wieku aktywności zawodowej. Uczestnicy projektu mieli możliwość zdobycia nowych kwalifikacji, nabycia umiejętności 9

Podsumowanie Projektu "INTEGRA – program integracji zawodowej i społecznej osób w Dąbrowie Górniczej"

pomocowych w powrocie na rynek pracy, a także uczyli się, jak radzić sobie na współczesnym rynku pracy. Streetworking – działania na rzecz osób bezdomnych. W roku 2010 swoją pracę na rzecz osób bezdomnych w ramach projektu INTEGRA kontynuowało 2 pracowników socjalnych streetworkerów. Na terenie Dąbrowy Górniczej udało się zdiagnozować środowiska, w których najczęściej spotykane były osoby bezdomne i rozeznano teren całego miasta w celu ustalenia miejsc najczęstszego pobytu osób bezdomnych. W trakcie wyjść terenowych (240 wyjść) udało się dotrzeć do 63 nowych środowisk osób bezdomnych. Streetworking stał się narzędziem pomocy społecznej wobec tych osób, które z różnych przyczyn same nie zgłaszają się do instytucji pomocowych z powodu niewiedzy lub uwarunkowań społecznych. W czasie pracy w terenie streetworkerzy przekazywali osobom bezdomnym informacje na temat możliwości skorzystania ze wsparcia oferowanego przez MOPS w Dąbrowie Górniczej. W odpowiedzi na przyjmowane zgłoszenia telefoniczne, streetworkerzy podejmowali także działania interwencyjne, dotyczące pobytu osób bezdomnych na terenie naszego miasta. d) Konkretne formy działań z bezdomnymi. Opracowano na podstawie strategii rozwiązywania problemów społecznych i sprawozdania z działalności MOPS. AKCJA „ZIMA”10 Z inicjatywy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej oraz we współpracy ze Strażą Miejską i Policją prowadzona jest akcja prewencyjna w środowisku osób bezdomnych przebywających i nocujących w pomieszczeniach niemieszkalnych. Celem akcji - ZIMA był bezpośredni kontakt z osobami bezdomnymi, które ze względu na miejsce pobytu zagrożone są wystąpieniem nadmiernego wychłodzenia organizmu. Taką formą pracy socjalnej zajmują się „streetworkerzy” Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, realizujący swoje zadania bezpośrednio na ulicach miasta w środowisku osób bezdomnych. W czasie tych interwencji rozdawano i pozostawiono w miejscach pobytu osób bezdomnych ulotki informacyjne o formach pomocy oferowanych przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej i organizacje pozarządowe. Pracownicy socjalni proponowali przewiezienie do zabezpieczonych wcześniej miejsc w placówkach pobytu czasowego dla osób bezdomnych lub inną formę pomocy adekwatną do zastanej sytuacji. RZĄDOWY PROGRAM „POMOC PAŃSTWA W ZAKRESIE DOŻYWIANIA”11 Celem programu była pomoc w formie udzielania gorących posiłków, z której skorzystało 60 bezdomnych. Wydano 6222 posiłki. Europejski Program Pomocy Żywieniowej PEAD W 2010r. kontynuowano realizację unijnego programu pod nazwą PEAD, którego celem było nieodpłatne przekazywanie, za pośrednictwem organizacji charytatywnych pomocy żywnościowej dla najuboższej ludności miasta. W ramach programu PEAD Caritas Diecezji Sosnowieckiej, ul. Wawel 19 w Sosnowcu otrzymał do rozdysponowania artykuły spożywcze w postaci: mleka UHT, cukru, mąki, kaszy jęczmiennej, kaszy z warzywami, musli, płatków kukurydzianych, makaronu świderki, 10 11

Strategia rozwiązywania problemów społecznych Dąbrowy Górniczej na lata 2011-2015. Ibidem.

makaronu krajanka, dżemu, herbatników, sera żółtego, sera topionego, masła, krupniku, dania gotowego na bazie makaronu, dania gotowego na bazie kaszy, zupy pomidorowej z makaronem. Dystrybucja żywności dla klientów tutejszego Ośrodka odbywała się w dwóch punktach:  Noclegowni Caritas w Dąbrowie Górniczej, ul. Łączna 31,  Domu dla Bezdomnych Caritas w Dąbrowie Górniczej, ul. Al. Zwycięstwa 6. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej współuczestniczył w realizacji ww. programu poprzez wydawanie kart żywnościowych na podstawie imiennych skierowań z Działu Pomocy Środowiskowej dla osób korzystających ze świadczeń, posiadających niski dochód uniemożliwiający zaspokojenie najniezbędniejszych potrzeb we własnym zakresie. Ogółem w 2010 roku wydano 926 kart dla 2 063 osób, w tym bezdomnych. Jak wynika z danych przedstawionych przez MOPS, bezdomni otrzymują świadczenia przysługujące na gruncie ustawy o pomocy społecznej. I tak w roku 2010 54 bezdomnych otrzymało zasiłek stały, 43- okresowy, 60- zasiłek celowy, 323- schronienie, 36- ubranie, 89posiłek, 14- usługi opiekuńcze, 323- pracę socjalną, 33- poradnictwo specjalistyczne, 25świadczenie zdrowotne, a 12 umieszczono w DPS. e) Finanse. Opracowano na podstawie Kwestionariusza do wypełnienia przez MOPS.

Lp. Rodzaj świadczenia

1 1. 2. 3.

2 Zasiłek stały Zasiłek okresowy Zasiłek celowy - ogółem, w tym: a) schronienie b) ubranie c) zasiłek celowy i pomoc rzeczowa w ramach realizacji wieloletniego programu "Pomoc państwa w zakresie dożywiania"

Ogółem Liczba osób, którym decyzją przyznano świadczenie 3 411 1302

w tym bezdomni Liczba osób, Kwota którym % świadczeń decyzją 5/3 w zł przyznano świadczenie 4 5 6 1299800,40 54 0,13 1595709,27 43 0,03

2862

822764,76

0,02 14680

0,01

323 1393

15209 brak

323 36

1 383000 0,02 1920

1.18 -

2682

510328

Kwota % świadczeń 7/4 w zł 7 217108 125393

8 0,17 0,07

Posiłek

2682

510328

0,03 56576

0,11

Zasiłek celowy na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom niemającym dochodu i możliwości uzyskania świadczenia na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ

Usługi opiekuńcze

115

293350

0,12 11384

0,04

Specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi

163589

Sprawienie pogrzebu

31318

6. 7.

Zasiłek celowy w formie biletu kredytowanego

10. Praca socjalna 11. Poradnictwo specjalistyczne (prawne, psychologiczne, rodzinne) 12. Interwencja kryzysowa 13. Decyzje w sprawach świadczeniobiorców innych niż ubezpieczeni spełniający kryterium dochodowe zgodnie z art. 7 ust. 4 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych 14. Odpłatność gminy za pobyt osoby umieszczonej w domu pomocy społecznej

172

1728

323

0,78 X

552

0,06 X

0,01 X

109

0,23 X

148

2479221

0,08 246105

0,09

Tabela 21 Dane dotyczące ilości i wysokości przyznanych świadczeń. w tym dla osób bezdomnych – Dąbrowa Górnicza Źródło: MOPS

Jak wynika z powyższej tabeli, osoby bezdomne korzystały proporcjonalnie do populacji klientów pomocy społecznej, z przysługujących świadczeń. Nie zauważa się również niższych świadczeń pod względem finansowym w stosunku do ogółu klientów. WNIOSKI OGÓLNE NA PODSTAWIE DR: Na podstawie analizy dokumentów zastanych przedstawionych przez Partnerstwo Lokalne w Dąbrowie Górniczej można wyartykułować wstępne wnioski ogólne. 1. W sprawozdaniu rocznym MPiPS – 03 nie podano w dziale 6a wszystkich jednostek świadczących schronienie dla osób bezdomnych. Wskazano tylko dwie jednostki (według wytycznych Urzędu Wojewódzkiego), które są finansowane z budżetu miasta, a w rzeczywistości jest ich 5. Na terenie gminy przebywa 429 bezdomnych, z tego 160 to osoby pochodzące z terenu gminy. Tylko na nich koncentruje się praca socjalna. Jedna z placówek działających na rzecz bezdomnych ma charakter prywatny i przebywają tam osoby spoza Dąbrowy. 2. Jak wynika ze sprawozdania rocznego składanego Radzie Gminy przez OPS 5 pracowników pracuje tylko na rzecz osób bezdomnych, w tym czterech to pracownicy socjalni. Niewystarczająca w stosunku do potrzeb jest aktywizacja osób bezdomnych. Tylko 18 osób uczestniczyło w 2010r. w pracach społecznie użytecznych. Nie przedstawiono Radzie charakterystyki placówek dla bezdomnych. Nie opracowano także procedur postępowania z osobami bezdomnymi. 3. W Uchwale Budżetowej gminy wyasygnowano kwotę 383tys. zł na udzielenie schronienia osobom bezdomnym oraz 85tys. zł na posiłek dla bezdomnych. Oficjalnie policja nie posiada zagregowanych danych na temat liczby bezdomnych i podejmowanych wobec nich interwencji, jednak policja ma możliwość wygenerowania z elektronicznej książki służby dyżurnego potencjalnych interwencji i miejsc interwencji, gdzie z dużym prawdopodobieństwem można określić, iż dotyczą one bezdomnych. 4. Bardzo dokładną sprawozdawczość w zakresie bezdomności prowadzi straż miejska posługując się specjalnym formularzem. Posiada ona bardzo dobre rozpoznanie miejsc pobytu bezdomnych i na bieżąco współpracuje z pracownikami MOPS w zakresie wsparcia osób bezdomnych. 43

5. W Statucie Gminy nie określono zadań wobec osób bezdomnych. Zauważono niewłaściwą nazwę Komisji Rady Miejskiej ds. Zdrowia i „Opieki Społecznej” . 6. W Regulaminie Organizacyjnym Gminy porusza się sprawę bezdomności. Jednostką odpowiedzialną za realizację zadań w tym zakresie jest wydział zdrowia. Zauważa się, iż zadania tego wydziału są w wielu punktach powieleniem ustawy o pomocy społecznej, której zadania realizuje Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie. Występuje więc dublowanie funkcji. 7. W Statucie ośrodka nie porusza się spraw bezdomności. 8. Regulamin ośrodka zawiera zapisy dotyczące osób bezdomnych, a sprawy osób bezdomnych umiejscowiono w zadaniach Klubu Integracji Społecznej. Ośrodek zatrudnia streetworkerów . Wypracowano także procedurę „Akcja zima” w sprawie postępowania służb i inspekcji. 9. Osoby bezdomne brały udział w projekcie systemowym PO KL. Z ośmiu osób szkolenia ukończyło 6 z nich. 10. Z danych przedstawionych przez ośrodek wynika, że osoby bezdomne nie są dyskryminowane ze względu na wysokość świadczeń pomocy społecznej w stosunku do pozostałych klientów pomocy społecznej. Gmina posiada dobre rozpoznanie w zakresie eksmisji. Dane w tym zakresie są gromadzone przez Wydział Gospodarki Lokalowej. 11. Strategia Rozwoju Miasta przewiduje działania w zakresie pomocy społecznej, w szczególności związane z wykluczeniem społecznym, niepełnosprawnością i wiekiem. 12. W Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych zajęto się, zarówno w diagnozie, jak i w celach szczegółowych, działaniami na rzecz osób bezdomnych oraz uzależnionych. 5. Postrzeganie bezdomności jako lokalnego problemu społecznego z perspektywy kluczowych informatorów (IDI). Celem badań jest zobrazowanie opinii, ocen, uwag i propozycji tzw. kluczowych informatorów na temat funkcjonowania lokalnego systemu pomocy osobom bezdomnym. Celem badań jest także dostarczenie materiału – w postaci rozwiązań i propozycji modyfikacji działania systemu pomocy. Respondentami były osoby mające wiedzę na temat funkcjonowania systemu pomocy osobom bezdomnym na danym obszarze: przedstawiciele organizacji i instytucji tworzących ten system. Wybrani zostali po konsultacji z przedstawicielami Partnerstw Lokalnych (szczególnie z terenowym koordynatorem badań), z uwzględnieniem zróżnicowania i specyfiki danego Partnerstwa. Liczbę osób do badań przyjęto na 6 osób. Osoby kluczowe były pozytywnie nastawione do badania oraz badacza. Wartym zaznaczenia jest fakt, ze część osób kluczowych (1/3), posiadała bardzo wąską wiedzę na temat problemu bezdomności oraz systemy wsparcia osób bezdomnych funkcjonującym na terenie gminy i miasta Dąbrowa Górnicza. a) Znaczenie (ranga) bezdomności wśród problemów społecznych gminy oraz stosunek do bezdomności przedstawicieli instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów społecznych i lokalnych elit. Przedstawiciele lokalnych elit oraz instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów społecznych dostrzegają problem bezdomności i uznają go za istotny, wykazują chęć angażowania się w celu polepszenia sytuacji osób bezdomnych na terenie gminy i miasta Dąbrowa Górnicza. Można jednak zauważyć, biorąc pod uwagę część wypowiedzi samych osób kluczowych, którzy bezpośrednio zajmują się problematyką bezdomności, iż oni sami postrzegają osoby bezdomne oraz problem bezdomności dosyć stereotypowo, co obrazują wypowiedzi badanych D4: „Duża część bezdomnych staje się osobą bezdomną z powodów 44

błędów, jakie kiedyś popełniła”, „Do odważnych świat należy. Jeśli ktoś chce wyjść z bezdomności to moim zdaniem wyjdzie” oraz D5: „Moim zdaniem, te osoby, o których rozmawiamy, to są osoby, które nie chcą pomocy”. Istotną informacją o ocenie znaczenia bezdomności wśród problemów społecznych gminy oraz stosunek do bezdomności przedstawicieli instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów społecznych i lokalnych elit przez osoby kluczowe jest fakt, ze tylko 2 osoby badane z 6-ciu udzieliły informacji na powyższy problem. b) Ocena skali zjawiska bezdomności w gminie zdaniem respondentów. Liczba osób bezdomnych na terenie gminy i miasta Dąbrowa Górnicza według badanych jest raczej stała, wzrasta nieznacznie w okresie zimowym Liczba osób bezdomnych w całej Polsce, a pochodzących z gminy Dąbrowa Górnicza wynosi 215 (suma zawiera tych, którzy są w schroniskach w Dąbrowie Górniczej, jak i te osoby, które pochodzą z terenu gminy i są przez nią finansowane, ale przebywają w innych miastach), taką informację w swojej wypowiedzi przedstawia badany D6: „My tych naszych bezdomnych, łącznie z tymi, co przebywają w innych miastach z własnego wyboru i z tymi, co są poza systemem mamy około 215”. Ten sam badany D6 podzielił się w trakcie badania wiedzą, iż w samej Dąbrowie Górniczej jest około 110 osób bezdomnych (schroniskowych), które systematycznie korzystają z systemu wsparcia oraz kilkadziesiąt osób bezdomnych środowiskowych, co obrazuje cytat z wypowiedzi: „Na dzisiaj korzystających bezdomnych systematycznego wsparcia, z systemu jest 110 osób, plus te kilkadziesiąt, którzy bronią się nogami i rękami przed systemem”. Nieco inną liczbę posiada badany D5, można jednak w cytowanej wypowiedzi zauważyć fakt, iż liczby podawane przez badanego wynikają z charakteru jego pracy, z którego wynika specyfika kontaktów z osobami bezdomnymi środowiskowymi, co obrazuje poniższy cytat: „Takich, którzy potrzebują pomocy jest kilkadziesiąt, pozwoliłem sobie sprawdzić z tamtego roku i wyszło mi około 40 przypadków, gdzie Policjanci zetknęli się z taką typową osobą bezdomną”. Ważnej informacji udziela także wypowiedź badanego D6, który stwierdza, że na terenie miasta i gminy Dąbrowa Górnicza nie ma dużych grup bezdomnych: „Nie mamy też dużych skupisk bezdomnych, dużych grup”. Liczba osób bezdomnych na terenie gminy i miasta Dąbrowa Górnicza według badanych jest raczej stała, wzrasta nieznacznie w okresie zimowym Liczba osób bezdomnych w całej Polsce, a pochodzących z gminy Dąbrowa Górnicza wynosi 215 (suma zawiera tych, którzy są w schroniskach w Dąbrowie Górniczej, jak i te osoby, które pochodzą z terenu gminy i są przez nią finansowane, ale przebywają w innych miastach). W Dąbrowie Górniczej jest około 110 osób bezdomnych (schroniskowych), które systematycznie korzystają z systemu wsparcia.Istotnym problemem na terenie miasta i gminy Dąbrowa Górnicza są osoby bezdomne środowiskowe, liczące kilkadziesiąt osób, które bardzo niechętnie korzystają z lokalnego systemu wsparcia. Przebywają one w pojedynkę lub w małych grupkach głównie na klatkach schodowych bloków mieszkalnych umiejscowionych w centrum miasta, ogródkach działkowych, węzłach ciepłowniczych położonych na terenie byłych terenów przemysłowych. Ich negatywne nastawienie do systemu wsparcia, może, szczególnie w okresie zimowym powodować zagrożenie dla ich zdrowia lub życia. c) Charakter bezdomności i – ewentualnie – dynamika zmian oraz najważniejsze potrzeby osób bezdomnych w gminie. Najwięcej osób bezdomnych według badanych jest w wieku od 50 –65 lat, są to osoby z dużymi problemami zdrowotnymi, około 50% z nich ma orzeczoną grupę 45

niepełnosprawności, opinię tą obrazuje cytat z wypowiedzi D6: „Na pewno jest duża grupa tych, co są pomiędzy 50-tym a 60-tym rokiem życia. Czyli jeszcze w wieku produkcyjnym, ale stan zdrowia, wygląd, jakieś preferencje, zachowują się tak jak emeryci, nie są zdolni do pracy, (…)dużą część mamy na zasiłkach stałych, jakieś 50% w Domu dla Bezdomnych”. Według wiedzy badanego D6, bezdomni na terenie Dąbrowy Górniczej to głównie mężczyźni, kobiety zdarzają się o wiele rzadziej: „Z reguły mamy od 3 do 6-ciu kobiet w trakcie ostrej zimy”. D6 Widoczne zmiany to pojawiające się coraz częściej młode osoby bezdomne, fakt ten sygnalizuje w swojej wypowiedzi D6: „ Pojawiają się młodzi w bezdomności, wydaje mi się, ze wcześniej się tak nie pojawiali”, także młode kobiety, które w opinii badanego D3 są zmuszone opuścić swoje domy ze względu na nieplanowane ciąże: „Jak rozmawiam z siostrami(zakonnymi), co prowadzą Dom Samotnej Matki, to dużym problemem są ciąże wśród bardzo młodych dziewcząt”. D3. Ten sam badany, D3, wyraża opinię, ze młode osoby bezdomne nie posiadają wiary w to, ze ich życie może się jeszcze zmienić na lepsze, w związku z czym nie mają też motywacji do działania, stwierdzenie powyższe obrazuje cytat z wypowiedzi D3: „Teraz, ci nowi, młodzi bezdomni są jacyś inni. Ci młodzi chłopcy, których spotykamy to mają duże problemy z narkotykami, są uwikłani w jakieś konflikty rodzinne i mają przeświadczenie, ze ich życie to już musi tak wyglądać”. Zauważalnym i niepokojącym zjawiskiem, dotąd występującym jedynie jednostkowo to zwiększająca się ilość młodych osób bezdomnych, które popadają w nią z powodu konfliktów rodzinnych, część z nich jest uzależniona od środków psychoaktywnych. U młodych kobiet przyczyna bezdomności jest często ciąża i wynikające z tego konflikty rodzinne. Osoby te często nie wierzą w możliwość zmiany ich życia, są pesymistycznie nastawione do przyszłości. Drugą, dominującą grupą osób bezdomnych to mężczyźni w średnim wieku, jednak są oni w bardzo złej kondycji zdrowotnej, co niejednokrotnie zmniejsza ich szansę na wyjście z bezdomności. d) Stosunek społeczności lokalnej do bezdomności. Społeczność lokalna według badanych w większości nie jest świadoma istnienia problemu bezdomności na terenie gminy i miasta Dąbrowa Górnicza, nie posiada wiedzy w zakresie tej tematyki. O osobach bezdomnych myśli raczej w sposób negatywny, stereotypowy, uważając ich za: „żebraków”, „pijaków” i „nierobów”, powyższą opinię obrazuje cytat z wypowiedzi badanego D3: „Myślę, że ludzie uciekają od tego problemu, nie chcą wiedzieć o tym, że jest problem bezdomności, jest to problem wstydliwy, ludzie też myślą, że oni sami są sobie winni”. 6. Ocena systemu wsparcia osób bezdomnych na terenie Partnerstwa Lokalnego (IDI z osobami kluczowymi). W wyniku analizy wypowiedzi osób kluczowych biorących udział w badaniu IDI, można wysunąć stwierdzenie, że system wsparcia osób bezdomnych na terenie gminy Dąbrowa Górnicza funkcjonuje w stopniu średnim. Najlepiej funkcjonuje system pomocy w zakresie pomocy doraźnej, średnio z zakresu integracji społecznej, działań z zakresu prewencji bezdomności praktycznie nie ma. Jednocześnie należy dodać, ze szerszą wiedzę na temat systemu wsparcia osób bezdomnych na terenie Partnerstwa Lokalnego posiada jedynie połowa osób kluczowych biorących udział w badaniu IDI.

a) Funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie prewencji bezdomności. Według badanych, by system w zakresie prewencji mógł dobrze funkcjonować, ważne instytucje oraz organizacje na terenie gminy Dąbrowa Górnicza powinna posiadać szeroką wiedzę na temat sytuacji życiowej mieszkańców gminy, jak twierdzi badany D3 takowej wiedzy nie ma, trudno więc według niego prowadzić skuteczną prewencję bezdomności: „Ja boleję nad tym, ze tu nikt nie prowadzi badań socjologicznych”. D3. Według badanego D3 podstawowym działaniem, jakie powinno być dokonane w ramach prewencji bezdomności to szerokie badania socjologiczne na temat sytuacji mieszkańców gminy oraz programy profilaktyczne dla młodzieży, które by ją uwrażliwiały na różne zagrożenia, które w konsekwencji mogą prowadzić do bezdomności, opinię badanego D3 obrazuje poniższy cytat: „Ja widzę tylko jedną słuszną drogę, badania, które by pokazały jak tu ludzie żyją i programy profilaktyczne już w szkołach, żeby uwrażliwić młodzież, by nie szła tą drogą”. Bardzo interesujące spostrzeżenia przedstawił badany D3 na temat systemu reagowania spółdzielni mieszkaniowych na ewentualne problemy ich mieszkańców. D3 uważa, iż istnieje potrzeba wypracowania systemu współpracy pomiędzy spółdzielniami a MOPS-em, którego podstawowym zadaniem byłoby szybkie informowanie MOPS-u o ewentualnych problemach finansowych członków spółdzielni. Opinię o takiej potrzebie obrazuje poniższy cytat: „Jeżeli spółdzielnia widzi problem to powinna chyba dawać sygnał. Ale w ogóle nie ma takiego systemu myślenia”. Badany w swej wypowiedzi stwierdza jednocześnie, ze aby było możliwe wypracowanie takiego systemu szybkiego reagowania, musiałoby się zmienić ogólne myślenie społeczeństwa, także pracowników spółdzielni. Działań w zakresie prewencji bezdomności praktycznie nie ma. By go stworzyć należałoby: 1. Przeprowadzić szerokie badania socjologiczne na temat sytuacji życiowej ludności Dąbrowy Górniczej, co pozwoliłoby uzyskać rzeczywisty obraz sytuacji mieszkańców gminy, szczególnie tych zagrożonych bezdomnością, wyniki badań mogłyby by być przydatne w planowaniu działań z zakresu pomocy społecznej adekwatnych do realnej sytuacji mieszkańców., 2. Zwiększyć nacisk spółdzielni mieszkaniowych na szybsze reagowanie na zagrożenie bezdomnością ich mieszkańców (wynikających z zaległości finansowych wobec spółdzielni) poprzez informowanie MOPS o tym fakcie zanim dojdzie do faktycznego zagrożenia eksmisji 3. Zwiększyć ilość małych mieszkań socjalnych oraz ułatwić dostęp do nich, małe lokale mieszkalne są bardziej adekwatne do możliwości finansowych rodzin, pozwoliłoby to zmniejszyć ilość rodzin zalegającymi z opłatami czynszowymi 4. Zwiększyć nacisk pracowników socjalnych MOPS-u na wcześniejsze reagowanie na zagrożenie bezdomnością, 5. Prowadzić szkolne programy profilaktyki młodzieży, które miałyby przestrzegać młodzież przed różnymi problemami społecznymi, a które w konsekwencji mogą doprowadzić do bezdomności, działania te jednak powinny być dokonane w ramach innego systemu finansowania- Program „Wsparcie Rodziny i Dziecka”, Program Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej b) Funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie świadczenia usług z zakresu pomocy doraźnej. Z informacji uzyskanych z wypowiedzi badanych wynika, ze system pomocy doraźnej w gminie Dąbrowa Górnicza jest stosunkowo dobrze rozwinięty, na ten rodzaj pomocy 47

w stosunku do osób bezdomnych wydawane są spore środki finansowe, powyższą wiedzę przedstawia badany D6: „Średnio statystycznie wydajemy 1000 złotych miesięcznie na jedna osobę bezdomną. Nie wydajemy tyle na żadną inną grupę społeczną”. Według badanego D3, wszyscy, którzy chcą z owej pomocy doraźnej skorzystać mają taką możliwość: „Wydaje mi się, ze ci, którzy chcą tej pomocy to mają wszelkie warunki by z niej skorzystać”. Badanym ciężko jest do końca ocenić efektywność owej pomocy, co uwidacznia opinia D6: „Ciężko mi powiedzieć, czy te działania są efektywne, bo nie mamy dla nich najważniejszego, czyli pracy. Z drugiej strony część z nich, jest im tak wygodnie, ze dają minimum od siebie, a max chcą od systemu, który daje im tak naprawdę minimum, i tak sobie trwają latami”. D6 w swoim stwierdzeniu zwraca jednak uwagę na fakt, że brakuje najważniejszego elementu, czyli możliwości zatrudnienia osób bezdomnych. Opinię o nie do końca wysokiej efektywenosci pomocy doraźnej finansowej, wyraził badany D4: „Trudno chyba uznać, ze zasiłek, który jest wypłacany w kwocie 440 zł albo jest jeszcze pomniejszany, że jest pomocą skuteczną, ona pozwala przetrwać, ewentualnie pozwala taką osobę umieścić w odpowiedniej placówce, jeżeli wymaga takiej opieki (…), nie można się usamodzielnić”.D4 Na terenie gminy funkcjonuje noclegowania i Dom dla Bezdomnych prowadzone przez Caritas, które według badanego D6 posiadają dobre warunki i zabezpieczają najważniejsze potrzeby:„Co do miejsc w Domu dla Bezdomnych i warunków tam istniejących to wydaje mi się, że spełniamy potrzeby”. Mimo zabezpieczania najważniejszych potrzeb w zakresie pomocy doraźnej, badani zwracają uwagę, iż system pomocy doraźnej funkcjonującej na terenie gminy Dąbrowa Górnicza posiada braki, których zlikwidowanie bardzo polepszyłoby sytuacje osób bezdomnych przebywających na terenie gminy, są nimi: łaźnia oraz pralnia dla osób bezdomnych środowiskowych oraz świetlica dziennego pobytu, w którym mogliby spędzać w ciągu dnia czas osoby bezdomne znajdujące schronienie w nocy w noclegowni. O potrzebie łaźni wypowiedział się zarówno badany D3: „Brakuje nam łaźni, takiej dla ludzi z miasta, pralni” oraz badany D6: „Na pewno przydałaby się nam taki punkt kąpielowy dla środowiskowych, taka łaźnia”. O potrzebie świetlicy dziennego pobytu opowiedział się badany D3: „Wydaje mi się, że to, czego nam potrzeba, to taka świetlica dziennego pobytu, żeby mogli się tam spotykać w grupie, robić coś fajnego, motywującego zarazem”. D3 W systemie pomocy doraźnej na terenie gminy Dąbrowa Górnicza brakuje: 1. świetlicy/ośrodka dziennego pobytu dla osób bezdomnych, świetlica mogłaby prowadzić działania z zakresu integracji społecznej jak i być miejscem, w którym w ciągu dnia bezdomni środowiskowi mogliby przebywać – tym bardziej, ze noclegownia w Dąbrowie Górniczej jest czynna tylko do 7 rano. 2. łaźni oraz pralni dla osób bezdomnych środowiskowych, taki punkt kąpielowy pozwoliłby, szczególnie osobom bezdomnym środowiskowym utrzymywać podstawową higienę osobistą. c) Funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie świadczenia usług z zakresu integracji społecznej Z informacji uzyskanych z wypowiedzi badanych wynika, ze system pomocy osobom bezdomnym w zakresie świadczenia usług z zakresu integracji społecznej funkcjonuje w stopniu średnim. Działania z powyższego zakresu podejmuje Dom dla Bezdomnych prowadzony przez Caritas (w zakresie pomocy psychologicznej, pomocy duchowej, aktywizacji zawodowej, integracji społecznej), MOPS (w zakresie pracy socjalnej, pomocy psychologicznej, działań KIS-u) oraz organizacje pozarządowe: Stowarzyszenie Zielonoświątkowców oraz LOK w zakresie prowadzenia Klubów AA oraz grup samopomocy. Z wypowiedzi badanych wynika, ze w działaniach z zakresu integracji społecznej brakuje szerszej aktywizacji zawodowej w formie możliwości podjęcia pracy przez osoby bezdomne, 48

wspomina o tym w swojej wypowiedzi badany D6: „Ciężko mi powiedzieć, czy te działania są efektywne, bo nie mamy dla nich najważniejszego, czyli pracy”, wskazując jednocześnie w dalszej swojej wypowiedzi na zwiększenie ilości prac społeczno-użytecznych: „Przydałoby się więcej prac społeczno-użytecznych”. Według badanego D3, bardzo istotna jest integracja społeczna poprzez warsztaty motywacyjne, warsztaty rozwijania kompetencji społecznych społecznych, komunikacyjnych, by tego dokonać, według D3 powinno się stworzyć odpowiednie ku temu warunki, które mogłaby spełniać świetlica dziennego pobytu: „Wydaje mi się, że to, czego nam potrzeba, to taka świetlica dziennego pobytu, żeby mogli się tam spotykać w grupie, robić coś fajnego, motywującego zarazem”. D3. O potrzebie założenia CIS-u, w celu poszerzenia działań z zakresu integracji społecznej opowiedział się zaś badany D6: „Na pewno przydałby się nam CIS, dałoby to nam możliwość o wiele szerszych działań”. Według badanego D3, istotnym warunkiem właściwej integracji społecznej osób bezdomnych jest stworzenie różnego rodzaju placówek, przeznaczonych dla osób bezdomnych o różnym stopniu samodzielności, opinię badanego D3 obrazują dwie cytowana wypowiedzi: „Te standardy usług powinny być w końcu dopracowane. My właściwie zaspokajamy te najbardziej podstawowe potrzeby: spanie, kąpiel, jedzenie, a przecież to nie tylko o to chodzi. Chodzi o opiekę zdrowotną, o pracę z tymi ludźmi” oraz „Ja chciałbym żeby to była taka drabina, najpierw zwykła noclegownia, później schronisko, gdzie jest prowadzona integracja społeczna, zawodowa, później takie mieszkania kilku-osobowe, mieszkania przejściowe, aż na końcu własne mieszkanie i usamodzielnienie się”. W działaniach z zakresu integracji społecznej brakuje: 1. szerszej aktywizacji zawodowej w formie możliwości podjęcia pracy przez osoby bezdomne oraz nawiązywania przez instytucje kontaktów z pracodawcami chętnymi podjąć współpracę z osobami bezdomnymi, większej ilości prac społeczno-użytecznych, praca dałaby osobom bezdomnym poczucie wartości, wiarę w swoje możliwości, co jest istotne nie tylko z tytułu posiadania dochodów, ale także jako czynnik motywujący do podejmowania działań w celu zmiany swojej sytuacji 2. CIS- u, który pozwoliłby poszerzyć działania z zakresu integracji społecznej. 3. mieszkania treningowe (wspierane) z asystą – samodzielne lokale ułatwiające nabywanie umiejętności życia społecznego, w ramach mieszkania treningowego prowadzone powinno być wsparcie w formie treningów np.: budżetowych, zaradności życiowej, spędzania wolnego czasu, umiejętności rodzicielskich, do mieszkań treningowych powinny być kierowane osoby zmotywowane do zmiany swojego życia oraz przygotowane na owe zmiany pod względem psychicznym. d) Współpraca międzyinstytucjonalna. Z informacji uzyskanych z wypowiedzi badanych wynika, ze współpraca międzyinstytucjonalna w gminie Dąbrowa Górnicza jest na niskim poziomie. Nie wszystkie instytucje, które zajmują się problemem bezdomności na terenie gminy są dla siebie życzliwie i nastawione do siebie pozytywnie. Źle funkcjonuje współpraca na linii MOPS-Służba Zdrowia (szpital) - szpital bardzo często odmawia hospitalizowania osób bezdomnych (głównie środowiskowych), co stanowi zagrożenie dla zdrowia lub życia, powyższą dramatyczną wręcz sytuację obrazuje opinia badanego D6: „Pamiętam sytuację, gdzie usiłowano mnie zmusić żebym wydała polecenie kierownikowi Domu dla Bezdomnych żeby przyjęli chorego, przywiezionego karetka na noszach,(…)po trzech godzinach utarczek, gdy Pani doktor z karetki odmówiła wydania zaświadczenia, ze stan zdrowia kwalifikuje go do pobytu w Domu dla Bezdomnych(…), z tego, co się później dowiedziałam 2 godziny później zmarł w karetce wożony dalej”. Z informacji podanych przez badanego D6, wynika również, 49

że szpital (z niewiadomych przyczyn) bardzo często wypisuje bezdomnych pod koniec tygodnia, około godz. 15-ej, o czym informuje MOPS w ostatniej chwili (wtedy, gdy pracownicy MOPS-u kończą godziny pracy), co jest bardzo kłopotliwe: „Najgorsze jest informowanie nas, że jest pacjent (bezdomny) do wypisania w piątek o godzinie 14:45, nie wiem, z czego to wynika, muszę to zbadać, czym jest spowodowane wypisywanie pacjentów o tych porach i nie zawsze są to pacjenci, którzy się nadają do wypisania”. W opinii badanego D6 współpraca z lokalnym szpitalem wygląda najgorze4j, jeśli ma on udzielić pomocy osobom bezdomnym środowiskowym: „Jeżeli tylko można, to szpital zrobi wszystko, żeby bezdomnego nie przyjąć, to znaczy tego z ulicy, bo z tymi z Domu dla Bezdomnych nie ma problemu”. Źle ocenia współpracę ze szpitalem także badany D1, który według niego nie chce przyjmować osób bezdomnych bez ubezpieczenia oraz który często bagatelizuje sytuację zdrowotną pacjentów, którymi są osoby bezdomne: „Problem jest ze służbą zdrowia. Nie chcą przyjmować osób bez ubezpieczenia, (…)my go zawieziemy do szpitala w złym stanie i często zdarza się, że już po 2 dniach widzimy go na ulicy”. D1 Nienajlepiej przebiega współpraca według badanego D6 także pomiędzy MOPS-em a niepublicznym ZOL-em, który bardzo rzadko przyjmuje potrzebujące osoby bezdomne ze względu na zbyt małe dochody osób bezdomnych: „U nas jest jeden ZOL, zawsze jest duża kolejka i sporadycznie kogoś od nas przyjmują, z reguły przyjmują tam osoby z większym dochodem”.D6 Z wypowiedzi badanych wynika, że również niezbyt dobrze układa się współpraca pomiędzy dwoma ważnymi instytucjami w mieście tworzącymi system wsparcia dla osób bezdomnych: noclegownią a Domem dla Bezdomnych (prowadzone przez Caritas), nieznana jest do końca przez badanych przyczyna „konfliktu”, lecz niejednokrotnie utrudnia to funkcjonowanie systemu wsparcia dla osób bezdomnych. Taką opinię wyraża badany D3: „Z niektórymi instytucjami mamy bardzo dobrą współpracę: z Policja, ze Strażą Miejską z Mopsem, a z niektórymi jesteśmy w konflikcie, z tymi, co założyli nasi byli pracownicy”. D3 „W Dąbrowie jest kilka organizacji pozarządowych, mniejszych, ale Dąbrowie roku na rok widzę, że jest coraz bardziej okopywanie się tych instytucji, oni raczej widzą Dąbrowie nas konkurenta dużego niż partnera do współpracy”. D3 Z wypowiedzi badanego D3 wynika także, że w Dąbrowie Górniczej nie ma dobrze wypracowanego systemu przekazywania informacji i wymiany doświadczeń, część instytucji prowadzi swoją wewnętrzną analizę sytuacji osób bezdomnych, lecz tej wiedzy sobie nie przekazują, co obrazuje jego wypowiedź:„Przydałaby się lepsza wymiana informacji, jakieś takie docenienie się, żeby było mniej konkurencji a więcej partnerstwa”. D3 Z informacji uzyskanych z wypowiedzi badanych wynika, ze współpraca międzyinstytucjonalna w gminie Dąbrowa Górnicza jest na niskim poziomie. Nie wszystkie instytucje, które zajmują się problemem bezdomności na terenie gminy są dla siebie życzliwie i nastawione do siebie pozytywnie. Źle funkcjonuje współpraca na linii MOPS-Służba Zdrowia (szpital). Nienajlepiej przebiega współpraca według badanego D6 także pomiędzy MOPS-em a niepublicznym ZOL-em, który bardzo rzadko przyjmuje potrzebujące osoby bezdomne ze względu na zbyt małe dochody osób bezdomnych. Niezbyt dobrze układa się współpraca pomiędzy dwoma ważnymi instytucjami w mieście tworzącymi system wsparcia dla osób bezdomnych: noclegownią a Domem dla Bezdomnych (prowadzone przez Caritas), nieznana jest do końca przez badanych przyczyna „konfliktu”, lecz niejednokrotnie utrudnia to funkcjonowanie systemu wsparcia dla osób bezdomnych. W Dąbrowie Górniczej nie ma dobrze wypracowanego systemu przekazywania informacji i wymiany doświadczeń, część instytucji prowadzi swoją wewnętrzną analizę sytuacji osób bezdomnych, lecz tej wiedzy sobie nie przekazują 50

e) Najważniejsze wady i zalety lokalnego systemu pomocy osobom bezdomnym. Z informacji uzyskanych z wypowiedzi badanych wynika, ze podstawową zaletą lokalnego systemu pomocy osobom bezdomnym to w miarę dobrze rozwinięty w stosunku do potrzeb system pomocy doraźnej. Wad jest sporo. W gminie Dąbrowa Górnicza praktycznie nie ma działań z zakresu prewencji bezdomności. Brakuje: szerokich badań socjologicznych na temat sytuacji życiowej ludności, szkolnych programów profilaktyki młodzieży, przestrzegających młodzież przed różnymi problemami społecznymi, które w konsekwencji mogą doprowadzić do bezdomności; współpracy spółdzielni mieszkaniowych z MOPS-em, włączenia w profilaktykę bezdomności spółdzielni mieszkaniowych (stworzenie systemu wczesnej interwencji z MOPS-em). Mimo całkiem dobrze zorganizowanej pomocy doraźnej, rażącą potrzebą jest łaźnia dla osób bezdomnych środowiskowych oraz placówka dziennego pobytu dla osób bezdomnych. Korzystne byłoby również wydłużenie godzin otwarcia w noclegowni. Braki widoczne są także w działaniach z zakresu integracji społecznej. Brakuje przede wszystkim: w ramach KIS-u większej ilości prac społeczno-użytecznych, zaangażowania PUP –u w aktywizację zawodową osób bezdomnych, Klubu Pracy przy KIS-e ,CIS-u, co poszerzyłoby możliwości działań z zakresu integracji, ,zhierarchizowanego systemu placówek dla osób bezdomnych,. Ogromna wadą jest zła współpraca pomiędzy niektórymi instytucjami, które są znaczące w kontekście funkcjonowania systemu wsparcia dla osób bezdomnych w Dąbrowie Górniczej: zła współpraca na linii: MOPS-Szpital, MOPS –ZOL, Noclegownia-Dom dla Bezdomnych, ogólny brak współpracy ze sobą organizacji pozarządowych. f) Najpilniejsze potrzeby systemu pomocy osobom bezdomnym w Partnerstwie. Potrzeby lokalnego systemu wsparcia dla osób bezdomnych: - polepszenie współpracy ze Służbą Zdrowia – istnieje potrzeba zmiany nastawienia ze strony Służby Zdrowia w stosunku do osób bezdomnych. Brak odpowiedniej postawy szpitala powoduje zagrożenie zdrowia i życia dla osób bezdomnych. - polepszenie współpracy pomiędzy dwoma ważnymi instytucjami w mieście, elementami tworzącymi lokalny system wsparcia dla osób bezdomnych: noclegownią a Domem dla Bezdomnych, nieefektywna współpraca niejednokrotnie utrudnia funkcjonowanie systemu wsparcia dla osób bezdomnych, - poprawa ogólnej współpracy z innymi mniejszymi organizacjami pozarządowymi na terenie Dąbrowy Górniczej, by współpraca polegała na koordynacji działań, a nie, jak dotychczas, na rywalizacji, -zwiększenie zaangażowania PUP-u w aktywizację zawodową osób bezdomnych, - stworzenie lepszego systemu wymiany informacji i doświadczeń pomiędzy instytucjami, - mieszkania treningowe (wspierane) z asystą – samodzielne lokale ułatwiające nabywanie umiejętności życia społecznego, w ramach mieszkania treningowego prowadzone powinno być wsparcie w formie treningów np.: budżetowych, zaradności życiowej, spędzania wolnego czasu, umiejętności rodzicielskich, do mieszkań treningowych powinny być kierowane osoby zmotywowane do zmiany swojego życia oraz przygotowane na owe zmiany pod względem psychicznym. - stworzenie w mieście łaźni dla osób bezdomnych środowiskowych, taki punkt kąpielowy pozwoliłby, szczególnie osobom bezdomnym środowiskowym utrzymywać podstawową. -stworzenie ośrodka dziennego pobytu dla osób bezdomnych, świetlica mogłaby prowadzić działania z zakresu integracji społecznej jak i być miejscem, w którym w ciągu dnia bezdomni 51

środowiskowi mogliby przebywać – tym bardziej, ze noclegownia jest czynna tylko do 7 rano. - dokonanie zmian strukturalnych w MOPS-ie - wyłączenie z KIS-u odrębnej komórki, która zajmowałaby się tylko problemem bezdomności, podniosłoby to większą efektywność pracy, - stworzenie w MOPS-ie interdyscyplinarnego zespołu do spraw bezdomności, skład jego byłby tworzony indywidualnie, w zależności od przypadku, -stworzenie Klubu Pracy przy KIS-e, - w ramach KIS-u zwiększenie ilości prac społeczno-użytecznych, - zwiększenie sił patrolowych Policji, co usprawniłoby jej pracę szczególnie w okresie zimowym oraz zakupu alkomatów dla patroli Straży Miejskiej, co pozwoliłoby im dokonać lepszej oceny stanu przewożonej osoby, a co ma wpływ na wybór miejsca przewozu danej osoby bezdomnej. 7. Ocena systemu wsparcia dokonana przez osoby bezdomne. a) Charakterystyka badanej grupy. W badaniu wzięło udział 60 osób: 6,9% kobiet, 93,1% mężczyzn. Średni wiek badanego wynosił niecałe 47 lata, mediana równa jest 50 lat. Najmłodszy bezdomny w czasie badania miał 24 lat, najstarszy 64 lata. Dane te pokazują, że przebadana grupa bezdomnych składała się z osób o zróżnicowanym wieku, choć dominują starsi mężczyźni. Wszyscy badani są obywatelami Polski. Badani reprezentują zróżnicowany poziom wykształcenia: 56,7% ma wykształcenie zawodowe; 25% - podstawowe; 16,7% średnie; 1,7% wyższe. Średnio badani są bezdomnymi od 6,5 lat. W przebadanej grupie występuje duże zróżnicowanie pod względem okresu przebywania w stanie bezdomności. Jedna osoba jest bezdomna od 30 lat. Jedna osoba jest bezdomna od miesiąca. Poniższy rysunek prezentuje liczebność poszczególnych grup podzielonych ze względu na okres bycia osobą bezdomną. Szczegółowy rozkład przedstawia umieszczona pod rysunkiem tabela.

Rysunek 6Rozkład liczebności poszczególnych grup podzielonych ze względu na długość bezdomności

Okres pozostawania osobą bezdomną >1

18,64%

1,1-2

23,73%

2,1-3

6,78%

3,1-4

5,08%

4,1-5

8,47%

5,1-7

8,47%

7,1-10

15,25%

10,1-15

10,17%

15,1-20

20,1-30

3,39%

0% <30,1 Tabela 22 Rozkład liczebności poszczególnych grup podzielonych ze względu na długość bezdomności

Badane osoby bezdomne w przeciągu ostatniego roku najczęściej przebywały w takich miejscach jak:

Rysunek 7 Najczęstsze miejsce pobytu bezdomnego w ciągu ostatniego roku

Gdzie przebywał/a Pan/i najczęściej w ciągu ostatniego roku? (dopuszczalna więcej niż jedna odpowiedź) Schronisko, noclegownia, ogrzewalnia (placówki dla bezdomnych)

95%

Rury i węzły ciepłownicze, bunkry

Stancje, pokoje wynajmowane

8,3%

Kątem u rodziny lub znajomych

28,3%

Altanki, baraki na działkach

5,1%

Mieszkania wspierane

Pustostany, domy do rozbiórki

6,8%

Szpital

20,3%

Dworzec, wagony, bocznice kolejowe

Zakład penitencjarny (więzienie)

10,2%

Klatki schodowe, strychy, piwnice

3,4%

Inne Tabela 23 Miejsce pobytu w przeciągu ostatniego roku

Większość (95%) badanych wskazała schronisko, noclegownie i ogrzewalnie jako miejsce pobytu w przeciągu ostatniego roku. Pozostałe miejsca były wskazywane dużo rzadziej. Z miejsc, które wskazało ponad 10% badanych pojawiło się: mieszkanie kątem u znajomych; szpital; zakład penitencjarny. Średnio badani przebywają na terenie gminy od 22 lat. W przebadanej grupie występuje duże zróżnicowanie pod względem okresu przebywania w Dąbrowie G. Najdłużej przebywająca na terenie gminy osoba jest tam od 60 lat. Najkrócej – 1 miesiąc.

Rysunek 8 Czas przebywania na terenie gminy. Rozkład liczebności poszczególnych grup ze względu na czas przebywania na terenie gminy

25%

1,1-2

5,4%

2,1-3

1,8%

3,1-4

1,8%

4,1-8

3,6%

8,1-12

1,8%

12,1-20

5,4%

20,1-30

16,1%

<30,1

39,3%

Tabela 24 Czas przebywania na terenie gminy

Powyższy wykres pokazuje, że najliczniejsza grupa bezdomnych przebywają na terenie gminy od 30 i więcej lat. Trzy osoby wyjeżdżały za granice w celach zarobkowych. Większość bezdomnych posiada dzieci (73,3%). Średnia liczba dzieci, którą ma bezdomny wynosi 1,8. Większość badanych (48,8%) posiada 1 dziecko. Największą liczbę dzieci (5) posiada 1 bezdomny. Liczba dzieci

48,8%

30,2%

14%

4,7%

2,3% Tabela 25 Liczba dzieci

Biorąc pod uwagę wiek badanych oraz okres przebywania w bezdomności można wyciągnąć wniosek, że grupa bezdomnych w Dąbrowie G. w znacznej części składa się z osób, które od niedawna są pozbawione własnego miejsca zamieszkania. Nieco ponad 42,4% badanych jest bezdomna co najwyżej od 2 lat. Jednocześnie, większość mieszka na terenie miasta od dawna. b) System wsparcia w opinii osób bezdomnych. a. poziom obłożenia systemu wsparcia Poniższa tabela przedstawia odsetek badanych osób bezdomnych z terenu gminy Dąbrowa G., która korzystała z następujących elementów systemu wsparcia:

Rysunek 9 Wykorzystanie instytucji systemu wsparcia osób bezdomnych Czy w ciągu ostatniego roku, na terenie Dąbrowy G. korzystał/a Pan/i z którejkolwiek z wymienionych form pomocy udzielanych przez różne instytucje (pomoc społeczna, organizacja pozarządowa, stowarzyszenie, itd.)? Proszę wskazać wszystkie, z których pomocy Pan/i korzystał/a w ciągu ostatniego roku. Wsparcie finansowe w postaci zasiłku Schronienie (noclegownia / schronisko) Pomoc w nawiązaniu pozytywnych relacji z rodziną Pomoc psychologiczna Pomoc lekarska, szpitalna Odzież Wyżywienie Indywidualny program wychodzenia z bezdomności Łaźnia Pomoc uzyskana bezpośrednio na ulicy (streetworking) Korzystanie z poradni uzależnień Pomoc w spłacie zadłużenia (czynszowego, alimentacyjnego, innych) Pomoc w znalezieniu mieszkania Pomoc w znalezieniu pracy Podjęcie nauki w celu zdobycia lepszego wykształcenia Kursy zawodowe, staże, doradztwo zawodowe, pośrednictwo pracy Nie korzystałem z żadnej Inne

Korzystanie z pomocy Korzystał/a

Nie korzystał/a

Która z pomocy najbardziej potrzebna?

form jest Pani/i

70% 30% 20,4% 100% 0% 73,5% 8,3% 91,7% 0% 18,3% 81,7% 0% 60% 40% 4,1% 31,7% 68,3% 0% 95% 5% 0% 8,3% 91,7% 0% 98,3% 1,7% 0% 1,7% 98,3% 0% 27,1% 72,9% 2% 1,7% 98,3% 0% 33,3% 66,7% 0% 20% 80% 0% 1,7% 98,3% 0% 13,3% 86,7% 0% 0% 100% 0% 100% Tabela 26 Wykorzystanie i ocena użyteczności instytucji systemu wsparcia osób bezdomnych

Formy pomocy dostępne w systemie wsparcia osób bezdomnych można podzielić na dwie grupy: 1) pasywne – wręczane w różnej formie bezdomnym i służące poprawie ich 56

aktualnego położenia; 2) aktywne – różne formy pomocy służące wsparciu bezdomnych w procesie wychodzenia z bezdomności. Z zebranych danych wynika, że wyraźnie przeważają formy pasywne. Wszyscy bezdomni (100%) korzystali ze schroniska i noclegowni, a większość z łaźni (98,3%) oraz wyżywienia (95%). Wyniki te są oczywiste biorąc pod uwagę, że badanie było prowadzone w schroniskach i noclegowniach. Poza tym bezdomni dość licznie korzystali z wsparcia finansowego w postaci zasiłku (71,4%), opieki medycznej (60%) oraz darmowej odzieży (31,7%). Mniejszość korzystała natomiast z aktywnych form pomocy. Względną popularnością cieszyła się aktywizacja zawodowa: kursy zawodowy, staże, doradztwo zawodowe, pośrednictwo pracy - 13,3% oraz pomocy w znalezieniu pracy - 20%. Bezdomni korzystali również z: pomocy w znalezieniu mieszkania – 33,3%; pomocy psychologicznej (18,3%) oraz poradni uzależnień (27,1%) Małą popularnością cieszyły się natomiast takie formy wsparcia jak: indywidualny program wychodzenia z bezdomności – 8,3%; pomocy z w nawiązaniu pozytywnych relacji z rodziną – 8,3%;. Pozostałe elementy systemu są wykorzystywane jeszcze rzadziej lub w ogóle. Interesujące wyniki przyniosło pytanie o to, które z istniejących form pomocy są najbardziej potrzebne.

Schronienie (noclegownia / schronisko)

Wsparcie finansowe w postaci zasiłku

Pomoc lekarska, szpitalna

Korzystanie z poradni uzależnień

20%

40%

60%

80%

Rysunek 10 Najbardziej pożądane formy wsparcia zdaniem osób bezdomnych

Bezdomni oczekują przede wszystkim pomocy w ich obecnym położeniu: 73,5% oczekuje schronienia a 20,4% wsparcia finansowego w postaci zasiłku. Inne formy wsparcia były wskazywane sporadycznie lub w ogóle pomijane.

b. działanie systemu wsparcia Czy w ciągu ostatniego roku, na terenie Dąbrowy G. spotkał(a) się Pan/i z odmową pomocy? Tak Nie

11,7%

88,3%

Ile razy odmówiono Pani/i pomocy w ciągu ostatniego roku? 1-2 razy 3-5 razy więcej niż 5 trudno powiedzieć razy

100% 0% 0% 0% Tabela 27 Odsetek bezdomnych, którym odmówiono pomocy

Bezdomni biorący udział w badaniu wystawili następującą ocenę OPS-owi w Dąbrowie G:

Rysunek 11 Ocena ośrodka pomocy społecznej Czy w ciągu ostatniego roku korzysta Pan/i z pomocy ośrodka pomocy społecznej działającego na terenie Dąbrowy G.? Tak Nie

75,9%

24,1%

Jak Pan/i ocenia na skali ocen szkolnych (2-5) działanie ośrodka? niedostateczna dostateczna

dobra

bardzo dobra

4,3%

50%

26,1%

19,6%

Średnia ocena

4 Tabela 28 Odsetek bezdomnych korzystających z pomocy OPS

Spośród przebadanej grupy 60 bezdomnych 7 odmówiono pomocy w przeciągu ostatniego roku. Osobom, którym odmówiono pomocy, postawiono pytanie o to, w jaki sposób uzasadniono tę sytuacje. Badani odpowiedzieli, że podstawą odmowy wsparcia było: brak wystarczających środków, niechęć i brak dobrej woli pracownika socjalnego. W jednym przypadku nie podano, według badanego, w ogóle uzasadnienia. Większość bezdomnych korzysta ze wsparcia miejscowego Ośrodka Pomocy Społecznej. Ocena wystawiona przez badanych działającemu w Dąbrowie G. Ośrodkowi Pomocy Społecznej wyniosła 4.

c. ocena placówki Bezdomni biorący udział w badaniu wystawili następującą ocenę placówce, w której aktualnie się znajdują:

Rysunek 12 Ocena placówki na skali ocen szkolnych, w której badani aktualnie przebywają Jak ogólnie Pan/i ocenia na skali ocen szkolnych (2-5) pomoc, którą uzyskuje Pan/i w placówce, w której aktualnie się znajdujemy? niedostateczna

dostateczna

1,7%

20%

dobra

35% 4,2 Tabela 29 Ocena pomocy uzyskiwanej w aktualnym miejscu pobytu

bardzo dobra

43,3%

Średnia ocena

Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu deklaruje, że:

Rysunek 13 Ocena różnych aspektów placówki, w której badani aktualnie przebywają

TAK

NIE

NIE WIEM

Czy placówka, w której się Pan/i znajduje położona jest w dogodnym miejscu? 79,7%

20,3%

Czy w placówce, w której się Pan/i znajduje istnieją jasne zasady pobytu?

100%

Czy w placówka, w której się Pan/i znajduje czuje się Pan/i bezpiecznie?

96,7%

3,3%

Czy placówka, w której się Pan/i znajduje jest według Pana/i przepełniona?

18,6%

81,4%

Czy w placówce, w której się Pan/i znajduje ma Pan/i poczucie prywatności?

61,4%

36,8%

1,8%

Czy w placówce, w której się Pan/i znajduje traktowany(a) jest Pan/i przez 88,3% opiekunów z szacunkiem?

11,7%

Czy w miejscu, w którym aktualnie się Pan/i znajduje ma Pan/i łatwy dostęp 88,1% do urządzeń sanitarnych (toalety, prysznice)?

11,9%

Czy w miejscu, w którym aktualnie się Pan/i znajduje czuje się Pan/i osobą 71,7% bezdomną?

28,3%

Tabela 30 Ocena placówki aktualnego pobytu badanych

Bezdomni biorący udział w badaniu wystawili ocenę placówce, w której aktualnie się znajdowali. Średnia ocena wynosi 4,2 co na skali ocen szkolnych oznacza 4. Badani zostali poproszeni o ocenę placówki pod względem szeregu wskazanych cech. Zdecydowana większość zgodziła się, że w placówce mają łatwy dostęp do urządzeń sanitarnych, traktowani są przez opiekunów z szacunkiem, czują się bezpiecznie, że placówka położona jest w dogodnym miejscu oraz że w placówce istnieją jasne zasady pobytu. Nie zmieniło to jednak faktu, że 71,7% badanych w placówce czuje się osobą bezdomną, a 36,8% nie ma poczucia prywatności. Oceniając poziom zapełnienia placówki 18,6% bezdomnych uznało że jest ona przepełniona. c) Sytuacja społeczno-ekonomiczna osób bezdomnych. a. położenie na rynku pracy i sytuacja finansowa Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu deklaruje, że:

Rysunek 14 Aktualna sytuacja zawodowa badanych

TAK

NIE

NIE WIEM

85%

15%

Czy był(a)by Pan/i gotowy(a) do podjęcia pracy jutro bądź w najbliższych 57,6% dniach?

42,4%

Czy w ciągu ostatniego roku uczestniczył(a) Pan/i w jakiejkolwiek aktywności związanej z podnoszeniem swoich kwalifikacji zawodowych czy innych 11,7% umiejętności?

88,3%

Czy w ciągu ostatniego miesiąca szukał(a) Pan/i pracy?

38,3%

61,7%

Czy aktualnie pracuje Pan/i zarobkowo?

93%

Czy posiada Pan/i jakikolwiek zawód, fach?

Tabela 31 Aktualna sytuacja zawodowa badanych

Większość badanych bezdomnych (85%) deklaruje, że posiada jakiś fach lub zawód. A 57,6% deklaruje, że jest gotowa do podjęcia pracy jutro bądź w najbliższych dniach. Natomiast tylko 38,3% badanych przyznaje, ze w ciągu ostatniego miesiąca szukała pracy. A 11,7% uczestniczyła w aktywności związanej z podnoszeniem swoich umiejętności zawodowych. Nie zaskakuje zatem wynik badania, zgodnie z którym jedynie 7% badanych aktualnie pracuje zarobkowo. Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu wskazuje na następujące źródła dochodów:

Rysunek 15 Źródła dochodu osób bezdomnych

Proszę zaznaczyć z jakiego źródła / źródeł pochodzą Pan/i dochody w % badanych bieżącym roku? (dopuszczalne wiele odpowiedzi) wskazujących dane źródło Praca na podstawie umowy o pracę, zlecenie, dzieło 10% Renta 6,7% Zasiłek stały / okresowy z pomocy społecznej 68,3% Zbieractwo 13,3% Praca bez formalnej umowy („na czarno”) 20% Zasiłek dla bezrobotnych 5% Zasiłek celowy z pomocy społecznej 16,7% Emerytura 3,3% Alimenty 0% Żebractwo 1,7% Wsparcie członków rodziny 5% Nie mam żadnych dochodów 5% Tabela 32 Deklarowane źródła dochodów w bieżącym roku

W większości wypadków (68,3%) źródłem dochodu badanych jest zasiłek stały / okresowy z pomocy społecznej. Drugie względnie powszechne źródło dochodu to praca na czarno (20%). Rzadziej natomiast bezdomni pozyskują dochody z: zasiłek celowy – 16,7%; zbieractwo – 13,3% i praca na umowę – 10%. Pozostałe formy pozyskiwania dochodu występują sporadycznie. Warto zwrócić uwagę na fakt, że tylko 5% badanych nie posiada żadnego źródła dochodu.

Rysunek 16 Rozkład dochodów badanych Jeśli ma Pan/i dochody? Proszę podać jaką kwotą, średnio, dysponuje Pan/i na miesiąc. 12,3% Do 200 zł 0% od 1001 zł do 1200 zł 40,4% od 201 zł do 400 zł 3,5% od 1201 zł do 1500 zł 29,8% od 401 zł do 600 zł 0% od 1500 zł do 1800 zł 8,8% od 601 zł do 800 zł 0% powyżej 1800 zł 5,3% od 801 zł do 1000 zł 0% trudno powiedzieć, nie wiem, nie liczyłem 0% nie powiem Tabela 33 Deklarowana przez badanych wysokość dochodu na miesiąc

Dochody badanych osób bezdomnych są niskie. Ponad 3/4 (82,5%) na miesiąc dysponuje kwotą pomiędzy 0 a 600 zł. Jedynie 3,5% osiąga poziom dochodu w wysokości od 1201 do 1500 zł. b. różne zachowania społeczne Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu deklaruje, że:

Rysunek 17 Zróżnicowane zachowania społeczne: występowanie TAK

NIE

NIE WIEM

Czy w ciągu ostatniego roku korzystał/a Pan/i z darmowych posiłków 11,7% rozdawanych „na mieście”?

88,3%

Czy w ciągu ostatniego roku zdarzały się w tym toku sytuacje, w 15% których przebywał Pan/i nielegalnie w jakichś miejscach?

85%

Czy w tym roku otrzymywał(a) Pan/i darmowe ubrania?

76,7%

30%

93,3%

23,3%

Czy w ciągu ostatniego roku korzystał/a Pan/i z przejazdów środkami 70% komunikacji miejskiej „na gapę”? Czy w ciągu ostatniego roku zdarzyła się Pani/i sytuacja proszenia 6,7% ludzi o „datki” na ulicy? Tabela 34 Różne zachowania społeczne

Badani zostali poproszeni o stwierdzenie, czy zdarzały im się różne sytuacje, które są stereotypowo wiązane z bezdomnością. Spośród szeregu wymienionych zachowań większości bezdomnym (70%) zdarzało się korzystać z przejazdów środkami komunikacji miejskiej „na gapę”. Natomiast otrzymywanie darmowe ubrań było już rzadsze wśród badanych – dotyczyło 23,3% badanych. Ponad to, badanym zdarzało przebywać nielegalnie w jakichś miejscach – 15% lub korzystać z darmowych posiłków rozdawanych „na mieście” – 11,7%. Sporadycznie natomiast zdarzały się w tym roku sytuacje proszenia ludzi o „datki” na 63

ulicy – 6,7%. c) sytuacja finansowa Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu deklaruje, że:

Rysunek 18 Aktualna sytuacja finansowa badanych TAK

NIE

NIE WIEM

Czy aktualnie posiada Pan/i jakieś długi, pożyczki, zaległości finansowe, bądź inne bieżące zobowiązania finansowe, np. alimenty, 48,3% kary sądowe, zajęcia komornicze?

51,7%

Czy posiada Pan/i jakieś długi, pożyczki u swoich znajomych, 8,3% przyjaciół bądź związane z zakupami „na zeszyt”?

91,7%

Czy aktualnie posiada Pan/i jakieś pieniądze inne niż te pochodzące z 36,7% pomocy społecznej?

63,3%

Czy w ciągu ostatniego roku zdarzały się takie sytuacje, w których brakowało Pan/i pieniędzy na zakup rzeczy dla Pani/i ważnych takich 50% jak jedzenie, leki, odzież, itp?

50%

98,3%

Czy w ciągu ostatniego roku zdarzały się Pan/i sytuacje, w których musiał(a) się Pan/i ukrywać przed osobami/instytucjami, którym jest 1,7% Pan/i winien pieniądze? Tabela 35 Aktualna sytuacja finansowa badanych

Aktualną sytuację finansową badanych osób bezdomnych w Dąbrowie G. można uznać za mało satysfakcjonującą. Z zebranych danych wynika, że tylko 36,7% osób posiada jakieś pieniądze inne niż te pochodzące z pomocy społecznej. W przypadku 50% bezdomnych zdarzały się sytuacje w ciągu ostatniego roku, kiedy brakowało pieniędzy na zakup rzeczy 64

ważnych. A 48,3% aktualnie posiada zobowiązania finansowe, 8,3% posiada jakieś długi, pożyczki u osób prywatnych. Niewielki natomiast odsetek bezdomnych (1,7%), musiał ukrywać się w ciągu ostatniego roku przed osobami/instytucjami, którym są oni winni pieniądze. d) Sytuacja prawna osób bezdomnych. Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu deklaruje, że:

Rysunek 19 Aktualna sytuacja prawna badanych TAK

NIE

NIE WIEM

Czy posiada Pan/i dowód osobisty?

91,7%

8,3%

Czy aktualnie posiada Pan/i ubezpieczenie zdrowotne?

93,3%

6,7%

Czy znajduje się Pan/i na aktualnej liście osób oczekujących na 53,3% mieszkanie socjalne bądź komunalne?

46,7%

Czy posiada Pan/i prawo własności do lokalu mieszkalnego?

3,3%

96,7%

Czy posiada Pan/i stały meldunek? Tabela 36 Aktualna sytuacja prawna badanych

8,3%

91,7%

Aktualna sytuacja prawna badanych nie jest dobra: tylko 8,3% bezdomnych posiada stały meldunek; 3,3% posiada prawo własności do lokalu mieszkalnego, a 53,3% znajduje się na aktualnej liście osób oczekujących na mieszkanie socjalne bądź komunalne. Dobrze przedstawia się natomiast sytuacja badanych osób bezdomnych jeśli chodzi o dokumenty i ubezpieczanie: 91,7% posiada dowód osobisty oraz (93,3%) aktualne ubezpieczenie zdrowotne.

e) Profil psychospołeczny badanych osób bezdomnych. a. patologie społeczne Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu deklaruje, że:

Rysunek 20 Patologie społeczne wśród badanych

TAK

NIE

NIE WIEM

Czy przebywał(a) Pan/i kiedykolwiek w zakładzie karnym, areszcie 46,7% śledczym, zakładzie poprawczym?

53,3%

Czy w Pan/i najbliższym otoczeniu zdarzają się sytuacje stosowania 23,3% przemocy?

76,7%

Czy w ciągu ostatniego roku miała/a lub aktualnie ma Pan/i konflikty ze służbami porządkowymi takimi jak policja, straż miejska, służba 8,3% ochrona kolei, prywatne firmy ochroniarskie, itp.?

91,7%

Czy w ciągu ostatniego roku zdarzyło się Pan/i upić?

35%

65%

Czy ma Pan/i osobiste doświadczenia ze stosowaniem narkotyków? Tabela 37 Patologie społeczne wśród badanych

5,1%

94,9%

Problem patologii społecznych występuje wśród bezdomnych z Dąbrowy G. Zdarzają się przypadki picia alkoholu: 35% przyznaje, że w ciągu ostatniego roku zdarzyło się im upić; 5,1% badanych przyznało, że ma osobiste doświadczenia ze stosowaniem narkotyków, a 23,3% że w najbliższym otoczeniu zdarzają się sytuacje stosowania przemocy. Istotna część bezdomnych (46,7%) przebywała w zakładzie karnym, areszcie śledczym, zakładzie poprawczym. A 8,3% w ciągu ostatniego roku miała lub aktualnie ma konflikty ze służbami porządkowymi. 66

b. kapitał społeczny Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu deklaruje, że:

Rysunek 21 Kapitał społeczny wśród badanych

TAK

NIE

NIE WIEM

Czy głosował(a) Pan/i w ostatnich wyborach do Sejmu i Senatu RP, 15% które odbyły się 9 października 2011 roku?

85%

Czy ogólnie ufa Pan/i innym ludziom?

70%

Czy aktualnie ma Pan/i jakąkolwiek pasję, zainteresowania, które Pan/i 71,2% realizuje?

28,8%

Czy w ciągu ostatniego roku angażował(a) się Pan/i w działania na rzecz jakiejś społeczności (osiedla, miejscowości, ulicy, bloku, 18,3% najbliższego sąsiedztwa itd.) lub jakiejś grupy osób?

81,7%

36,7%

3,3%

Czy czuje się Pan/i pełnoprawnym obywatelem społeczeństwa? Tabela 38 Kapitał społeczny wśród badanych

30%

60%

Badane osoby bezdomne nie mają w większości wypadków poczucia wykluczenia: w 60% czują się pełnoprawnymi obywatelami społeczeństwa. Jednak ufa ludziom już tylko 30%. Słabiej natomiast wypada poziom aktywnego zaangażowania społecznego bezdomnych: 18,3% badanych deklaruje, ze angażowało się w działania na rzecz jakiejś społeczności lub grupy osób w ciągu ostatniego roku; 15% głosowało w ostatnich wyborach do parlamentu. A 71,2% aktualnie ma pasję, zainteresowania, które realizuje.

c. wsparcia społeczne Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu deklaruje, że:

Rysunek 22 Wsparcie społeczne badanych ze strony otoczenia społecznego TAK

NIE

NIE WIEM

Czy może Pan/i aktualnie liczyć na jakiekolwiek wsparcie ze strony 30,5% członka Pani/i najbliższej rodziny?

69,5%

Czy ma Pan/i bliską osobę spoza najbliższej rodziny, na której 28,8% wsparcie może Pan/i liczyć?

71,2%

Czy może Pan/i liczyć na jakiekolwiek wsparcie kolegów, znajomych? 30,5%

69,5%

Czy w ciągu ostatniego roku korzystał/a Pan/i z pomocy/opieki 76,3% społecznej?

23,7%

98,3%

Czy w ciągu ostatniego roku korzystał/a Pan/i z pomocy instytucji 1,7% charytatywnych, kościelnych, itp.? Tabela 39 Wsparcie społeczne badanych ze strony otoczenia społecznego

Głównym źródłem wsparcia społecznego dla osób bezdomnych jest zinstytucjonalizowana pomoc społeczna. W ciągu ostatniego roku 76,3% bezdomnych korzystało z pomocy / opieki społecznej. Mniej, bo 30,5% może aktualnie liczyć na wsparcie ze strony członka najbliższej rodziny, a 30,5% na wsparcie kolegów, znajomych, a 28,8% może liczyć na bliską osobę spoza najbliższej rodziny. Z pomocy instytucji charytatywnych, kościelnych w ciągu ostatniego roku korzystało 1,7%.

d. dobrostan psychiczny Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu deklaruje, że:

Rysunek 23 Dobrostan psychiczny badanych

TAK

NIE

NIE WIEM

Czy w miejscu, w którym aktualnie Pan/i przebywa czuje się Pan/i 96,7% bezpiecznie?

1,7%

Czy czuje się Pan/i osobą bezdomną?

85%

15%

Czy czuje się Pan/i osobą samotną?

63,3%

35%

1,7%

Czy ma Pan/i wpływ na własne życie?

68,3%

30%

1,7%

41,7%

Czy widzi Pan/i szansę na poprawę swojej sytuacji życiowej w ciągu 58,3% najbliższych 12 miesięcy? Tabela 40 Dobrostan psychiczny badanych

Z zebranych danych wynika, że 96,7% badanych w miejscu, w którym aktualnie przebywa, czuje się bezpiecznie. Jednocześnie jednak 63,3% czuje się osobą samotną, a 85% czuje się osobą bezdomną. Badani mają poczucie sprawstwa w swoim życiu: 68,3% deklaruje, że ma wpływ na własne życie. Większość 58,3% widzi też szansę na poprawę swojej sytuacji życiowej w ciągu najbliższych 12 miesięcy. f) Sytuacja zdrowotna badanych osób bezdomnych. Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu deklaruje, że:

Rysunek 24 Zdrowie badanych

TAK

NIE

NIE WIEM

Czy aktualnie czuje się Pan/i osobą zdrową?

45%

55%

Czy choruje Pan/i stale na jakąś chorobę?

55%

45%

Czy jest Pan/i pod kontrolą, czy leczy się Pan/i u jakiegoś lekarza?

58,3%

41,7%

Czy ze względu na stan zdrowia ma Pan/i jakiekolwiek trudności z wykonywania codziennych czynności takich jak mycie się, ubieranie, 13,3% poruszanie się, dbanie o własną higienę, przygotowanie posiłku?

86,7%

Czy w ciągu ostatniego roku był(a) Pan/i w szpitalu?

48,3%

51,7%

Czy w ciągu ostatniego roku był(a) Pan/i u lekarza?

80%

20%

Czy jest Pan/i przewlekle chory? Tabela 41 Zdrowie badanych

50%

Czy aktualnie ma Pan/i orzeczony stopień o niepełnosprawności? Tak Nie

40%

60%

Jaki stopień niepełnosprawności Pan/i posiada?

Czy jest Pan/i w trakcie starania się o przyznanie grupy inwalidzkiej/stopnia niepełnosprawności?

znaczny/ pierwsza grupa

umiarkowany/ lekki/ trzecia nie wiem druga grupa grupa

tak

nie

32% 52% 16% 0% 13,3% 86,7% Tabela 42 Odsetek badanych deklarujących orzeczenie o niepełnosprawności

nie wiem

Sytuacja zdrowotna większości przebadanych bezdomnych jest względnie dobra: 45% aktualnie czuje się osobą zdrową. Sytuacja pozostałych jest dość trudna: aktualnie 40% bezdomnych ma orzeczony stopień o niepełnosprawności. W tym większości (68%) orzeczono drugą lub trzecią grupę. Grupę pierwszą orzeczono w przypadku 32% badanych. 70

Aktualnie 55% osób bezdomnych jest przewlekle chora, 80% w ciągu ostatniego roku była u lekarza, a 58,3% jest pod kontrolą i leczy się w poradniach specjalistycznych, 48,3% w ciągu ostatniego roku była w szpitalu, 13,3% ze względu na stan zdrowia ma trudności z wykonywania codziennych czynności. g) Wchodzenie i wychodzenie z bezdomności. a. wychodzenie z bezdomności Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu deklaruje, że:

Rysunek 25 Działania podjęte przez badanych w celu wyjścia z bezdomności Przedstawię Pani/i listę czynności, które czasem podejmują osoby bezdomne aby zmienić swoją sytuację życiową. Proszę wskazać, jakie TAK czynności w ciągu ostatniego roku podejmował(a) Pan/i, aby wyjść z bezdomności? (dopuszczano wiele odpowiedzi)

NIE

NIE WIEM

Szukałem/szukałam pracy / korzystałem/korzystałam z doradztwa 53,3% zawodowego

46,7%

Przystąpiłem/przystąpiłam do indywidualnego programu wychodzenia 6,7% z bezdomności

93,3%

Wyrobiłem/wyrobiłam dokumenty

11,7%

88,3%

Poprawiłem/poprawiłam kontakty z rodziną

31,7%

68,3%

Szukałem/szukałam miejsca do zamieszkania

53,3%

46,7%

Podjąłem/podjęłam terapię

21,7%

78,3%

Podjąłem/podjęłam edukację (szkoła, kursy, szkolenia)

10%

90%

Podjąłem/podjęłam leczenie

48,3%

51,7%

Zredukowałem/zredukowałam zadłużenie

10%

90%

Nic nie robiłem/robiłam

95%

100,0%

Inne działania 0% Tabela 43 Działania podjęte przez badanych w celu wyjścia z bezdomności

Badani zostali poproszeni o wskazanie działań, które podejmowali w celu wyjścia z bezdomności. Dominującą strategią jest szukanie miejsca zamieszkania (53,3%) oraz próba wejścia na rynek pracy: 53,3% badanych szukało pracy lub korzystało z doradztwa zawodowego. Część osób (48,3%) podjęło leczenie; 31,7% poprawiło kontakty z rodziną. Rzadziej badani: podejmowali terapię – 21,7%; wyrobili dokumenty – 11,7%; zredukowali zadłużenie – 10%; podjęli edukację – 10%. Pewna liczba badanych, 5%, przyznaje, że nic nie robiła w celu wyjścia z bezdomności. Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu wskazuje następujące najlepsze formy wspierania wychodzenia z bezdomności:

Rysunek 26 Najlepsze, według badanych, sposoby wspierania wychodzenia z bezdomności Co według Pana/i najbardziej pomogłoby Pani/i w wyjściu z TAK bezdomności? (dopuszczano maksymalnie 5 odpowiedzi)

NIE

NIE WIEM

Posiadanie pracy, pomoc w jej znalezieniu

66,7%

33,3%

Wsparcie finansowe, zapomogi

40%

60%

Podsiadanie własnego miejsca zamieszkania

93,3%

6,7%

Profesjonalna opieka lekarska, pomoc rehabilitacja, wsparcie terapeutyczne

medyczna,

leczenie

28,3%

71,7%

21,7%

78,3%

Pomoc w wyrobieniu dokumentów (uzyskanie formalnego meldunku, 3,3% wyrobienie dowodu osobistego, ubezpieczenia zdrowotnego)

96,7%

Poprawa kontaktów rodzinnych,

26,7%

73,3%

Pomoc rzeczowa (ubranie, odzież, nocleg, itp.)

3,3%

96,7%

Pomoc rodziny, wsparcie rodziny

10%

90%

Nic mi nie pomoże w wyjściu z bezdomności,

100%

Redukcja zadłużenia

Inne 1,7% 98,3% 0% Rysunek 27 Najlepsze, według badanych, sposoby wspierania wychodzenia z bezdomności

Zdaniem badanych bezdomnych najlepszym sposobem wyjścia z bezdomności jest posiadanie własnego miejsca zamieszkania: uważa tak 93,3% badanych. Nieco mniej (66,7%) uważa, że pomocne byłoby posiadanie pracy lub pomoc w jej znalezieniu oraz wsparcie finansowe, zapomogi (40%). Mniejszość bezdomnych uważa, że pomocna byłaby: profesjonalna opieka lekarska, pomoc medyczna, leczenie i rehabilitacja, wsparcie terapeutyczne – 28,3%; redukcja zadłużenia – 21,7%; poprawa kontaktów rodzinnych – 26,7%; pomoc rodziny, wsparcie rodziny – 10%. b. przyczyny bezdomności Gdzie Pan/i bezdomnym?

mieszkała

okresie

poprzedzającym

zostanie

We własnym mieszkaniu

32,1%

W mieszkaniu wynajętym

5,4%

W więzieniu

7,1%

W mieszkaniu rodziców

25%

W domu dziecka

W mieszkaniu konkubenta/tki

7,1%

W domu poprawczym

W szpitalu

W hotelu robotniczym / mieszkaniu zakładowym

5,4%

U kolegi/koleżanki

8,9%

U innego członka rodziny

5,4%

W innym miejscu 3,6% Tabela 44 Miejsce pobytu w okresie poprzedzającym zostanie bezdomnym

Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu jako przyczynę popadnięcia w bezdomność wskazuje:

Rysunek 28 Deklarowane przez badanych przyczyny popadnięcia w bezdomności Proszę cofnąć się w czasie i sięgnąć pamięcią do czasu JEDNEGO ROKU przed okresem Pani/i bezdomności. Czy w tamtym czasie wystąpiło któreś z następujących wydarzeń? Jeśli tak, proszę powiedzieć, czy zwracał się Pan/i o pomoc do jakiejś instytucji oraz czy była to instytucja działająca na obszarze gminy Dąbrowa Czy w okresie jednego roku przed bezdomnością wystąpiło, któreś z następujących wydarzeń? Tak Nie 31,7% 68,3% 45% 55%

Jeśli tak, to czy zwracał(a) się Pan/i o pomoc do jakiejś instytucji?

oraz czy instytucja ta działa na terenie?

Tak 10,5% 26,9%

Tak 100% 71,4%

Nie

100%

60% 50% 100% 100%

40% 50% 0% 0%

Nie 89,5% 73,1%

Zadłużenie Eksmisja Rozpad związku małżeńskiego (rozwód) bądź partnerskiego związku 49,2% 50,8% 13,3% 86,7% nieformalnego Konflikty domowe, sytuacje przemocy 40,7% 59,3% 8,3% 91,7% Śmierć najbliższego członka rodziny (rodziców, partnera, partnerki, męża, 23,7% 76,3% 13,3% 86,7% żony) Utrata pracy, bezrobocie 42,4% 57,6% 42,3% 57,7% Uzależnienie (alkohol, narkotyki) 33,3% 66,7% 19% 81% Choroba psychiczna 5,1% 94,9% 40% 60% Inne 23,5% 76,5% 50% 50% Tabela 45 Deklarowane przez badanych przyczyny popadnięcia w bezdomności

28,6%

Badane w Dąbrowie G. osoby, przed popadnięciem w bezdomność, w większości wypadków mieszkały we własnym mieszkaniu (32,1%) lub mieszkaniu rodziców (25%). Respondenci zostali poproszeni o wskazanie powodów popadnięcia w bezdomność i mogli udzielić więcej niż jednej odpowiedzi. Wśród przyczyn, które były wymienione na liście, badani najczęściej (49,2%) wskazywali rozpad związku małżeńskiego (rozwód) bądź związku nieformalnego, 45% eksmisje oraz 42,4% utratę pracy i 40,7% konflikty domowe. Inne względnie często wskazywane przez bezdomnych przyczyny to: uzależnienia – 33,3%; zadłużenie – 31,7%; śmierć najbliższego członka rodziny - 23,7%. Dodatkowo analizowaliśmy, czy w obliczu zaistniałych problemów badani zwracali się o jakąkolwiek pomoc. Okazało się, że niejednokrotnie bezdomni szukali pomocy i w większości wypadków zwracali się do instytucji działających na terenie Dąbrowy G. 8. Wnioski i rekomendacje dla systemu wsparcia w Partnerstwie Lokalnym na podstawie IDI z osobami kluczowymi, wywiadów kwestionariuszowych z osobami bezdomnymi oraz analizy dokumentów. a) Zakres prewencji W ramach działań prewencyjnych należy: - dokonać zmian strukturalnych w MOPS-ie - poprzez wydzielenie z KIS-u odrębnej komórki, która zajmowałaby się tylko problemem bezdomności, podniosłoby to efektywność pracy. Zadania KIS maja zupełnie inną specyfikę niż organizacja wsparcia dla tak znaczącej kategorii osób bezdomnych w Dąbrowie Górniczej, tym bardziej, że wobec bezdomnych należy podjąć w KIS zwiększone działania w zakresie aktywizacji zawodowej Takie rozwiązanie było również artykułowane nieoficjalnie przez część osób kluczowych w wywiadach IDI. - zatrudnić dodatkowo dwóch streetworkerów- na terenie gminy przebywa 429 bezdomnych. Znaczna część z nich przebywa w środowisku lokalnym i wymaga wsparciu w formie pracy terenowej. Obecnie jest zatrudnionych dwóch streetworkerów, co jest liczbą zbyt małą w stosunku do występujących potrzeb. Takie rozwiązanie było również artykułowane nieoficjalnie przez część osób kluczowych w wywiadach IDI. - zwiększyć zatrudnienie pracowników socjalnych pracujących z osobami bezdomnymi o jeden etat. Obecnie działaniami tymi zajmuje się 4 pracowników socjalnych i nie są oni w stanie objąć wsparciem bezdomnych pochodzących z innych gmin. Rozwiązanie to wymaga jednak działań systemowych w skali kraju w zakresie odpowiedzialności za pracę socjalną z bezdomnymi tych gmin, których mieszkańcy przebywają poza gminą macierzystą - objąć pracą socjalną bezdomnych przebywających w schroniskach na terenie gminy, a pochodzących z innych gmin. Na terenie Dąbrowy Górniczej przebywa 429 bezdomnych , z tego tylko 160 to mieszkańcy Dąbrowy. Pozostali pochodzą z innych gmin. Pracownicy socjalni nie obejmują ich pracą socjalną, co utrudnia aktywizację i wychodzenie w bezdomności. Indywidualnymi Programami Wychodzenia z Bezdomności, jak wynika z wywiadów z OB, objęto tylko 8,3% badanych. b) Zakres pomocy sprofilowanej W zakresie pomocy sprofilowanej proponuje się: - stworzyć lepszy system wymiany informacji i doświadczeń pomiędzy instytucjami, potrzeba ta zuważana jest także przez osoby kluczowe w badaniach IDI, wynika to z wypowiedzi 75

badanego D3:„Przydałaby się lepsza wymiana informacji, jakieś takie docenienie się, żeby było mniej konkurencji a więcej partnerstwa”. D3 - stworzyć mieszkanie wspierane, przejściowe dla dobrze rokujących bezdomnych, samodzielne lokale ułatwiające nabywanie umiejętności życia społecznego, w ramach mieszkania prowadzone powinno być wsparcie w formie treningów np.: budżetowych, zaradności życiowej, spędzania wolnego czasu, umiejętności rodzicielskich. Do mieszkań tych powinny być kierowane osoby zmotywowane do zmiany swojego życia oraz przygotowane na owe zmiany pod względem psychicznym. Z informacji uzyskanych z wypowiedzi osób kluczowych badaniu IDI wynika, że istotnym warunkiem właściwej integracji społecznej osób bezdomnych jest stworzenie różnego rodzaju placówek, przeznaczonych dla osób bezdomnych o różnym stopniu samodzielności, opinię badanego D3 obrazują dwie cytowana wypowiedzi: „Te standardy usług powinny być w końcu dopracowane. My właściwie zaspokajamy te najbardziej podstawowe potrzeby: spanie, kąpiel, jedzenie, a przecież to nie tylko o to chodzi. Chodzi o opiekę zdrowotną, o pracę z tymi ludźmi” oraz „Ja chciałbym żeby to była taka drabina, najpierw zwykła noclegownia, później schronisko, gdzie jest prowadzona integracja społeczna, zawodowa, później takie mieszkania kilku-osobowe, mieszkania przejściowe, aż na końcu własne mieszkanie i usamodzielnienie się”. - stworzyć w mieście łaźnię dla osób bezdomnych środowiskowych. Taki punkt kąpielowy pozwoliłby, szczególnie osobom bezdomnym środowiskowym utrzymywać podstawową higienę osobistą. Nie wszystkie osoby bezdomne mają możliwość skorzystania z urządzeń sanitarnych na terenie schronisk i noclegowni. Z informacji uzyskanych z wypowiedzi osób kluczowych badaniu IDI wynika, ze mimo zabezpieczania najważniejszych potrzeb w zakresie pomocy doraźnej, badani zwracają uwagę, iż system pomocy doraźnej funkcjonującej na terenie gminy Dąbrowa Górnicza posiada braki, których zlikwidowanie bardzo polepszyłoby sytuacje osób bezdomnych przebywających na terenie gminy, są nimi: łaźnia oraz pralnia O potrzebie łaźni wypowiedział się zarówno badany D3: „Brakuje nam łaźni, takiej dla ludzi z miasta, pralni” oraz badany D6: „Na pewno przydałaby się nam taki punkt kąpielowy dla środowiskowych, taka łaźnia”. -stworzenie ośrodka dziennego pobytu dla osób bezdomnych. Świetlica mogłaby prowadzić działania z zakresu integracji społecznej jak i być miejscem, w którym w ciągu dnia bezdomni środowiskowi mogliby przebywać – tym bardziej, że noclegownia jest czynna tylko do 7 rano O potrzebie świetlicy dziennego pobytu opowiedział się badany D3: „Wydaje mi się, że to, czego nam potrzeba, to taka świetlica dziennego pobytu, żeby mogli się tam spotykać w grupie, robić coś fajnego, motywującego zarazem”. D3 - stworzyć Klub Pracy przy KIS-e. Tylko 13,3% badanych OB podnosiło swoje kwalifikacje, a 20% uzyskało pomoc w uzyskaniu pracy. Jednocześnie 53,3% podejmowało działania w szukaniu pracy. - w ramach KIS-u zwiększyć ilość prac społeczno-użytecznych. Jak wynika z danych MOPS, w 2010r. 18 bezdomnych korzystało z prac społecznie użytecznych. Przy ogólnej liczbie 429 bezdomnych i deklaracjach wynikających z wywiadu, iż połowie z nich zabrakło pieniędzy na jedzenie, leki i ubranie. Należałoby zintensyfikować te działania. - zwiększyć aktywizację zawodową i społeczną osób bezdomnych, włączając ich do projektów systemowych i konkursowych. Tylko 8 bezdomnych brało udział w projekcie systemowym, a 57,6% jest gotowych podjąć pracę ; 53,3% szukało pracy, a 66,7% stwierdza, iż uzyskanie pracy byłoby szansą na wyjście z bezdomności. Z wypowiedzi badanych wynika, ze w działaniach z zakresu integracji społecznej brakuje szerszej aktywizacji zawodowej w formie możliwości podjęcia pracy przez osoby bezdomne, wspomina o tym w swojej wypowiedzi badany D6: „Ciężko mi powiedzieć, czy te działania są efektywne, bo nie 76

mamy dla nich najważniejszego, czyli pracy”, wskazując jednocześnie w dalszej swojej wypowiedzi na zwiększenie ilości prac społeczno-użytecznych: „Przydałoby się więcej prac społeczno-użytecznych”. Z informacji uzyskanych z wypowiedzi osób kluczowych badaniu IDI wynika, że bardzo istotna jest integracja społeczna poprzez warsztaty motywacyjne, warsztaty rozwijania kompetencji społecznych społecznych, komunikacyjnych, by tego dokonać powinno się stworzyć odpowiednie ku temu warunki, które mogłaby spełniać świetlica dziennego pobytu, o czym mówi badany D3 „Wydaje mi się, że to, czego nam potrzeba, to taka świetlica dziennego pobytu, żeby mogli się tam spotykać w grupie, robić coś fajnego, motywującego zarazem”. D3. O potrzebie założenia CIS-u, w celu poszerzenia działań z zakresu integracji społecznej opowiedział się zaś badany D6: „Na pewno przydałby się nam CIS, dałoby to nam możliwość o wiele szerszych działań”. - zwiększyć liczbę lokali socjalnych. Według danych z wywiadów, 93,3% bezdomnych stwierdza, iż uzyskanie mieszkania byłoby szansą na wyjście z bezdomności. Jak wynika z tychże wywiadów, są oni w znacznej części na liście oczekujących na mieszkanie socjalne33,3% wypowiedzi. Jednak oczekiwanie na lokal wynosi co najmniej kilka lat. c) Rozwiązania systemowe - polepszyć współpracę ze służbą zdrowia – istnieje potrzeba zmiany nastawienia ze strony służby zdrowia w stosunku do osób bezdomnych. Brak odpowiedniej postawy szpitala powoduje zagrożenie życia dla osób bezdomnych. Jak wynika z wywiadów, 50% OB określa siebie jako przewlekle chorych, a 40% ma orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. Mają oni poważne problemy z dostępem do leczenia i umieszczenia w zakładach opiekuńczoleczniczych. Potrzeba polepszenia współpracy ze służbą zdrowia. Z informacji uzyskanych z wypowiedzi osób kluczowych badaniu IDI wynika, ze współpraca międzyinstytucjonalna w gminie Dąbrowa Górnicza jest na niskim poziomie. Nie wszystkie instytucje, które zajmują się problemem bezdomności na terenie gminy są dla siebie życzliwie i nastawione do siebie pozytywnie. Źle funkcjonuje współpraca na linii MOPS-Służba Zdrowia (szpital) - szpital bardzo często odmawia hospitalizowania osób bezdomnych (głównie środowiskowych), co stanowi zagrożenie dla zdrowia lub życia, powyższą dramatyczną wręcz sytuację obrazuje opinia badanego D6: „Pamiętam sytuację, gdzie usiłowano mnie zmusić żebym wydała polecenie kierownikowi Domu dla Bezdomnych żeby przyjęli chorego, przywiezionego karetka na noszach,(…)po trzech godzinach utarczek, gdy Pani doktor z karetki odmówiła wydania zaświadczenia, ze stan zdrowia kwalifikuje go do pobytu w Domu dla Bezdomnych(…), z tego, co się później dowiedziałam 2 godziny później zmarł w karetce wożony dalej”. Z informacji podanych przez badanego D6, wynika również, że szpital (z niewiadomych przyczyn) bardzo często wypisuje bezdomnych pod koniec tygodnia, około godz. 15-ej, o czym informuje MOPS w ostatniej chwili (wtedy, gdy pracownicy MOPS-u kończą godziny pracy), co jest bardzo kłopotliwe: „Najgorsze jest informowanie nas, że jest pacjent (bezdomny) do wypisania w piątek o godzinie 14:45, nie wiem, z czego to wynika, muszę to zbadać, czym jest spowodowane wypisywanie pacjentów o tych porach i nie zawsze są to pacjenci, którzy się nadają do wypisania”. W opinii badanego D6 współpraca z lokalnym szpitalem wygląda najgorzej, jeśli ma on udzielić pomocy osobom bezdomnym środowiskowym: „Jeżeli tylko można, to szpital zrobi wszystko, żeby bezdomnego nie przyjąć, to znaczy tego z ulicy, bo z tymi z Domu dla Bezdomnych nie ma problemu”. Źle ocenia współpracę ze szpitalem także badany D1, który według niego nie chce przyjmować osób bezdomnych bez ubezpieczenia oraz który często bagatelizuje sytuację zdrowotną pacjentów, którymi są osoby bezdomne: „Problem jest ze służbą zdrowia. Nie chcą przyjmować osób bez ubezpieczenia, (…)my go zawieziemy do szpitala w złym stanie i często zdarza się, że już po 2 dniach widzimy go na ulicy”. D1 77

- polepszyć współpracę pomiędzy dwoma ważnymi instytucjami w mieście, elementami tworzącymi system wsparcia dla osób bezdomnych: noclegownią a Domem dla Bezdomnych. Nieefektywna współpraca niejednokrotnie utrudnia funkcjonowanie systemu wsparcia dla osób bezdomnych, z wypowiedzi osób kluczowych w badaniu IDI wynika, że również niezbyt dobrze układa się współpraca pomiędzy dwoma ważnymi instytucjami w mieście tworzącymi system wsparcia dla osób bezdomnych: noclegownią a Domem dla Bezdomnych (prowadzone przez Caritas), nieznana jest do końca przez badanych przyczyna „konfliktu”, lecz niejednokrotnie utrudnia to funkcjonowanie systemu wsparcia dla osób bezdomnych. Taką opinię wyraża badany D3:„Z niektórymi instytucjami mamy bardzo dobrą współpracę: z Policja, ze Strażą Miejską z Mopsem, a z niektórymi jesteśmy w konflikcie, z tymi, co założyli nasi byli pracownicy”,„W Dąbrowie jest kilka organizacji pozarządowych, mniejszych, ale Dąbrowie roku na rok widzę, że jest coraz bardziej okopywanie się tych instytucji, oni raczej widzą Dąbrowie nas konkurenta dużego niż partnera do współpracy”. D3 - polepszyć ogólną współpracę z innymi mniejszymi organizacjami pozarządowymi na terenie Dąbrowy Górniczej, by współpraca polegała na koordynacji działań, a nie jak dotychczas na rywalizacji, wynika to także z wypowiedzi osób kluczowych w badaniu IDI, „Przydałaby się lepsza wymiana informacji, jakieś takie docenienie się, żeby było mniej konkurencji a więcej partnerstwa”. D3 -zwiększyć zaangażowanie PUP-u w aktywizację zawodową osób bezdomnych. Argumentację bezdomnych na rzecz aktywizacji zawodowej i podnoszenia kwalifikacji, zamieszczono powyżej. - stworzyć w MOPS-ie interdyscyplinarny zespół do spraw bezdomności, skład jego byłby tworzony w zależności od przypadku i rodzaju wsparcia jakiego wymagałaby osoba bezdomna, - zweryfikować zadania Wydziału Zdrowia, Polityki Społecznej doprowadzając do zgodności z ustawą o pomocy społecznej. Obecnie wydział ten ma niemal enumeratywnie przypisane zadania z ustawy o pomocy społecznej, które wykonuje MOPS. Może to powodować wrażenie dublowania działalności w zakresie pomocy społecznej. - W uzgodnieniu z Departamentem Pomocy i Integracji Społecznej doprowadzić do prawidłowego wypełniania sprawozdawczości MPiPS-03 tak, aby ujmowała ona wszystkie placówki świadczące wsparcie osobom bezdomnym. Wykonał: Mgr Mirosław Przewoźnik

ANEKS a) Lista analizowanych dokumentów w analizie desk research. 1. SPRAWOZDANIE ROCZNE MPIPS – 03 2. SPRAWOZDANIE ROCZNE SKŁADANE RADZIE GMINY PRZEZ OPS. 3. UCHWAŁA BUDŻETOWA. 4. PISMO POLICJI 5. SPRAWODAWCZOŚĆ STRAŻY MIEJSKIEJ DOTYCZĄCA OSÓB BEZDOMNYCH. 6. DOKUMENTY ORGANIZACYJNE GMINY – STATUT. 7. DOKUMENTY ORGANIZACYJNE GMINY – REGULAMIN ORGANIZACYJNY 8. DOKUMENTY ORGANIZACYJNE OPS –STATUT. 9. DOKUMENTY ORGANIZACYJNE OPS – REGULAMIN ORGANIZACYJNY. 10. PROJEKT PO KL 11. STRATEGIA ROZWOJU GMINY. 78

12. STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH. KWESTIONARIUSZ DO ANALIZY DOKUMENTÓW ZASTANYCH Lp.

Nazwa dokumentu Rodzaj wsparcia

Jednostka Dane za rok analizy 2010 4

SPRAWOZDANIE ROCZNE MPIPS – 03. I. 1.

Powody przyznania pomocy- bezdomność- dział 4

Udzielone świadczenia – dział 2B – liczba bezdomnych

a) zasiłek celowy na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne Liczba B

b) sprawienie pogrzebu

Liczba B

Ośrodki wsparcia – dział 6A liczba jednostek

a) noclegownie, schroniska, domy dla bezdomnych,

Liczba J

2/realnie jest 5

b) jadłodajnie - wlicza się wszelkie formy zbiorowego żywienia

Liczba J

1-umowa bar gastronomiczny

c) mieszkania chronione,

Liczba J

d) ośrodki interwencji kryzysowej,

Liczba J

e) jednostki specjalistycznego poradnictwa

Liczba J

Ośrodki wsparcia – dział 6B liczba jednostek a) noclegownie, schroniska, domy dla bezdomnych

Liczba J

b) mieszkania chronione,

Liczba J

c) ośrodki interwencji kryzysowej - wszystkie formy takiego poradnictwa d) jednostki specjalistycznego poradnictwa

Lp.

Liczba J

Nazwa dokumentu Rodzaj wsparcia

II.

429, w tym 160 z DG

Jednostka Dane za rok Analizy 2010

SPRAWOZDANIA ROCZNE SKŁADANE RADZIE GMINY PRZEZ OPS. SPRAWOZDANIA TE NIE SĄ ZESTANDARYZOWANE. UZYSKANE DANE NALEŻY POTWIERDZIĆ U KIEROWNIKA WŁAŚCIWEJ JEDNOSTKI ORGANIZACYJNEJ POMOCY SPOŁECZNEJ. NALEŻY SZUKAĆ W NICH NASTĘPUJĄCYCH INFORMACJI: 1.

LICZBA OSÓB ZATRUDNIONYCH DO WSPARCIA OSÓB BEZDOMNYCH, W TYM: a) Pracowników socjalnych - podać wszystkich pracowników pracujących z osobami bezdomnymi nawet w części etatu i dodać objaśnienie, którzy z nich zajmują się wyłącznie OB, jeśli są ujęci w tym sprawozdaniu np. 16 ogółem/4 tylko OB.

Osoby

b) Streetworkerów - podać liczbę zatrudnionych przez OPS i łamać przez zatrudnionych w NGO np. 3 OPS/4NGO

Osoby

c) Psychologów

d) Pedagogów

Osoby

e) Terapeutów

Osoby

f) Innych

Osoby

WYSOKOŚĆ ŚRODKÓW PRZEZNACZONYCH NA WSPARCIE OSÓB BEZDOMNYCH, W TYM NA: a) Zasiłki okresowe.

Kwota

125393,63

b) schronienie

Kwota

383000

c) Posiłki

Kwota

56576

Kwota

e) Ubranie w formie pomocy rzeczowej

Kwota

f) Zasiłki na świadczenia zdrowotne

Kwota

g) Bilet kredytowany

Kwota

h) Sprawienie pogrzebu

Kwota

i) Zasiłki celowe\

Kwota

14680

j) Zasiłki celowe w naturze np. odzież, obuwie

Kwota

k) Interwencja kryzysowa

Kwota

l) Skierowanie do DPS

Kwota

246105,97

m) Inne

Kwota

d) Żywność z Programu Pomocy Żywnościowej Unii Europejskiej

LICZBĘ OSÓB BEZDOMNYCH KORZYSTAJĄCYCH Z POSZCZEGÓLNYCH FORM ŚWIADCZEŃ: a) Zasiłki okresowe

Liczba B

b) schronienie

Liczba B

323

c) Posiłki

Liczba B

e) Ubranie

Liczba B

f) Zasiłki na świadczenia zdrowotne

Liczba B

g) Bilet kredytowany

Liczba B

h) Sprawienie pogrzebu

Liczba B

i) Zasiłki celowe\

Liczba B

j) Zasiłki celowe w naturze np. odzież, obuwie

Liczba B

k) Interwencja kryzysowa

Liczba B

l) Skierowanie do DPS

Liczba B

m) Poradnictwo

Liczba B

o) Członkowie spółdzielni socjalnych

Liczba B

p) Inne

Liczba B

d) Żywność z Programu Pomocy Żywnościowej Unii Europejskiej

n) Uczestniczący w zajęciach Centrum Interwencji Kryzysowej

BEZDOMNI KORZYSTAJĄCY Z FORM AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ a) Staż

Liczba B

b) Prace interwencyjne

Liczba B

c) Roboty publiczne

Liczba B

d) Szkolenia

Liczba B

e) Prace społecznie użyteczne

Liczba B

e) Inne, jakie?

Liczba B

CHARAKTERYSTYKA PLACÓWEK DLA BEZDOMNYCH Z PODZIAŁEM NA KATEGORIEogrzewalnia, noclegownia, schronisko itd

Liczba miejsc w tych placówkach:

a) Statutowa

Liczba miejsc

b) Maksymalna – interwencyjna np. w okresie ekstremalnych warunków pogodowych

Liczba miejsc

Wysokość środków przeznaczonych na utrzymanie placówek dla bezdomnych przez gminę.

Kwota

Liczba bezdomnych zatrudnionych w ramach prac społecznie użytecznych

Liczba B

Liczba bezdomnych biorących udział w szkoleniach i innych formach aktywizacji społecznej i zawodowej w ramach projektów:

Liczba B

a) Systemowych

Liczba B

b) Konkursowych

Liczba B

10. Ustalenie, czy istnieje procedura postępowania z bezdomnymi?

Tak/Nie

11. Ustalenie czy istnieje umowa zlecająca lub powierzająca zadanie w zakresie wspierania osób bezdomnych podmiotom niepublicznym?

Tak/Nie

12.

Lista instytucji

Lp.

Jakie są instytucje/organizacje uczestniczące w jego realizacji?

Nazwa dokumentu Rodzaj wsparcia

III.

Jednostka Dane za rok analizy 2010

UCHWAŁY BUDŻETOWE. NALEŻY ZWRÓCIĆ UWAGĘ NA NASTĘPUJĄCE ELEMENTY BUDŻETU I W ROZMOWIE Z KIEROWNIKIEM WŁAŚCIWEJ JEDNOSTKI ORGANIZACYJNEJ POMOCY SPOŁECZNEJ USTALIĆ WYSOKOŚĆ ŚRODKÓW PRZEZNACZONYCH NA WSPARCIE OSÓB BEZDOMNYCH. 1.

Domy pomocy społecznej –Rozdz. 85202

Kwota

Składki na ubezpieczenie zdrowotne – 85213

Kwota

Zasiłki i pomoc w naturze – 85214

Kwota

Zasiłki stałe – 85216

Kwota

Pozostała działalność – 85295, z podziałem na:

Kwota

468000

a) Udzielenie schronienia

Kwota

383000

b) Dożywianie/posiłek

Kwota

85000

Lp.

Nazwa dokumentu Rodzaj wsparcia

IV.

SPRAWOZDAWCZOŚĆ POLICJI DOTYCZĄCA OSÓB BEZDOMNYCH W DANYM ROKU. 1.

Dane z Protokołu Doprowadzenia do Wytrzeźwienia. Liczba bezdomnych umieszczonych w ośrodkach uzależnień/izbach wytrzeźwień

Z KSIĄŻKI PRZEBIEGU SŁUŻBY:

Lp.

Liczba B

Brak danych

a) Liczba bezdomnych umieszczonych w oddziałach psychosomatycznych

Liczba B

Brak danych

b) Liczba bezdomnych umieszczonych w placówkach dla bezdomnych

Liczba B

Brak danych

c) Liczba interwencji związanych z przemocą wobec bezdomnych

Liczba B

Brak danych

d) Liczba interwencji związanych z przemocą/zakłócaniem porządku przez bezdomnych

Liczba B

Brak danych

e) Ustalenie, czy organy posiadają wiedzę o miejscach przebywania bezdomnych, tzw. mapa bezdomności

Tak/Nie

Brak danych

f) Liczba bezdomnych, którzy zmarli z powodu wychłodzenia organizmu

Liczba B

Brak danych

Nazwa dokumentu

Jednostka Dane za rok analizy 2010

Rodzaj wsparcia V.

VI.

Jednostka Dane za rok analizy 2010

SPRAWOZDAWCZOŚĆ STRAŻY MIEJSKIEJ DOTYCZĄCA OSÓB BEZDOMNYCH W DANYM ROKU. 1.

Dane z Protokołu Doprowadzenia do Wytrzeźwienia. Liczba bezdomnych umieszczonych w ośrodkach uzależnień/izbach wytrzeźwień

Liczba B

Z KSIĄŻKI PRZEBIEGU SŁUŻBY: a) Liczba bezdomnych umieszczonych w oddziałach psychosomatycznych

Liczba B

b) Liczba bezdomnych umieszczonych w placówkach dla bezdomnych

Liczba B

c) Liczba interwencji związanych z przemocą wobec bezdomnych

Liczba B

d) Liczba interwencji związanych z przemocą/zakłócaniem porządku przez bezdomnych

Liczba B

e) Ustalenie, czy organy posiadają wiedzę o miejscach przebywania bezdomnych, tzw. mapa bezdomności?

Tak/Nie

tak

f) Liczba bezdomnych, którzy zmarli z powodu wychłodzenia organizmu

Liczba B

DOKUMENTY ORGANIZACYJNE GMINY – STATUT 1.

Czy dokumentach poruszona jest sprawa bezdomności?

Tak/Nie

NIE

Czy wyznaczono jednostkę odpowiedzialną za sprawy bezdomności?

Tak/Nie

NIE

Czy w gminie wyznaczono osobę odpowiedzialną za nadzór organizacji wsparcia osób bezdomnych?

Tak/Nie

NIE

Kto w gminie ma uprawnienia do zawierania umów z organizacjami?

Osoba/inst NIE ytucja

Inne

Lp.

Nazwa dokumentu Rodzaj wsparcia

Jednostka analizy

Dane za rok 2010

VII. DOKUMENTY ORGANIZACYJNE GMINY – REGULAMIN ORGANIZACYJNY 1. Czy dokumentach poruszona jest sprawa bezdomności?

Tak/Nie

TAK

2. Czy wyznaczono jednostkę odpowiedzialną za sprawy bezdomności?

Tak/Nie

TAK- Wydział Zdrowia

3. Czy w gminie wyznaczono osobę odpowiedzialną za nadzór organizacji wsparcia osób bezdomnych?

Tak/Nie

TAK- Naczelnik Wydziału Zdrowia

4. Kto w gminie ma uprawnienia do zawierania umów z organizacjami?

Osoba/instytucja TAK-Naczelnik Wydziału Zdrowia

5. Inne Lp.

Nazwa dokumentu

Jednostka analizy Rodzaj wsparcia

Dane za rok 2010

VIII. DOKUMENTY ORGANIZACYJNE OPS –STATUT

Lp.

Czy w dokumentach poruszona jest sprawa bezdomności?

Tak/Nie

NIE

Czy wyznaczono komórkę odpowiedzialną za sprawy bezdomności?

Tak/Nie

NIE

Czy w OPS wyznaczono osobę/y odpowiedzialne za wsparcie osób bezdomnych?

Tak/Nie l. osób

NIE

Jakie są kwalifikacje osób zajmujących się sprawami bezdomności np wykształcenie średnie, wyższe, specjalizacje?

Osoba/kwalifikacje BD

Czy w OPS są zatrudnieni streetworkerzy?

Tak/Nie

Czy w OPS opracowano procedury postępowania z bezdomnymi np. postępowanie z OB w okresie bardzo złych warunków atmosferycznych?

Tak/Nie

6a. Wymienić rodzaj procedur i służby uczestniczące w ich realizacji

Rodzaj procedur, służby

Tak/Nie

Czy pracownicy socjalni odbywali szkolenia z zakresu bezdomności? Nazwa dokumentu Rodzaj wsparcia

Jednostka analizy

Dane za rok 2010

IX. DOKUMENTY ORGANIZACYJNE OPS – REGULAMIN ORGANIZACYJNY 1. Czy w dokumentach poruszona jest sprawa bezdomności?

Tak/Nie

TAK

2. Czy wyznaczono komórkę odpowiedzialną za sprawy bezdomności?

Tak/Nie

TAK- KIS

3. Czy w OPS wyznaczono osobę/y odpowiedzialne za wsparcie osób bezdomnych?

Tak/Nie l. osób

TAK

4. Jakie są kwalifikacje osób zajmujących się sprawami bezdomności np wykształcenie średnie, wyższe, specjalizacje?

Osoba/kwalifikacje BD

5. Czy w OPS są zatrudnieni streetworkerzy?

Tak/Nie

TAK/2

6. Czy w OPS opracowano procedury postępowania z bezdomnymi Tak/Nie np. postępowanie z OB w okresie bardzo złych warunków atmosferycznych?

TAK

6a. Wymienić rodzaj procedur i służby uczestniczące w ich realizacji

Rodzaj procedur, służby

Akcja zima Straż miejska, Policja, MOPS

7. Czy pracownicy socjalni odbywali szkolenia z zakresu bezdomności?

Tak/Nie

PROJEKTY SYSTEMOWE I KONKURSOWE PO KL I INNE. Wypełnić osobno dla każdego projektu, w którym uczestniczą osoby bezdomne. Podać nazwę projektu. 1.

Liczba bezdomnych objętych projektem :

Formy wsparcia:

Liczba B

a) Szkolenia

Liczba B

b) Doradztwo psychologiczne

Liczba B

c) Doradztwo zawodowe

Liczba B

d) Zatrudnienie socjalne

Liczba B

e) Inne, jakie?

Liczba B

a) Ukończenie kursu

Liczba B

b) Dyplomy – czeladnicze, kwalifikacyjne

Liczba B

c) Zatrudnienie

Liczba B

d) Zatrudnienie socjalne

Liczba B

e) Usamodzielnienie

Liczba B

f) Poprawa relacji społecznych, rodzinnych

Liczba B

Efekty projektu

KWESTIONARIUSZ DO WYPEŁNIENIA PRZEZ OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ ZA ROK 2010

Lp. Rodzaj świadczenia

1 1.

2 Zasiłek stały

Ogółem Liczba osób, którym decyzją przyznano świadczenie 3 411

w tym bezdomni Liczba osób, Kwota którym % świadczeń decyzją 5/3 w zł przyznano świadczenie 4 5 6 1299800,40 54 0,13

Kwota % świadczeń 7/4 w zł 7 217108

8 0,17

2. 3.

6. 7. 8. 9.

Zasiłek okresowy Zasiłek celowy - ogółem, w tym: a) schronienie b) ubranie

1302

1595709,27 43

0,03 125393

0,07

2862 323 1393

822764,76 15209 brak

60 323 36

0,02 14680 1 383000 0,02 1920

0,01 1.18 -

c) zasiłek celowy i pomoc rzeczowa w ramach realizacji wieloletniego programu "Pomoc państwa w zakresie dożywiania"

2682

510328

Posiłek

2682

510328

0,03 56576

0,11

Zasiłek celowy na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom niemającym dochodu i możliwości uzyskania świadczenia na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w NFZ Usługi opiekuńcze

0 115

0 293350

0 14

0 0 0,12 11384

0 0,04

39 24

163589 31318

0 0

172 X

323

0 0,78 X

0,06

0,01 X

Specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi Sprawienie pogrzebu Zasiłek celowy w formie biletu kredytowanego

10. Praca socjalna 11. Poradnictwo specjalistyczne (prawne, psychologiczne, rodzinne) 12. Interwencja kryzysowa Decyzje w sprawach świadczeniobiorców innych niż ubezpieczeni spełniający kryterium 13. dochodowe zgodnie z art. 7 ust. 4 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych Odpłatność gminy za pobyt osoby 14. umieszczonej w domu pomocy społecznej Liczba wykonanych eksmisji, w tym przez: 15. (Dostępne dane np. z wydziału lokalowego urzędu gminy).

1728 552 96

X X

109

148

2479221

0,23

0,08 246105

0,09

a) spółdzielnię mieszkaniową

b) gminny zarząd gospodarki komunalnej

c) wspólnotę mieszkaniową bd

d) prywatnych właścicieli

16.

Liczba Liczba osób osób/rodzin: w rodzinie: Liczba osób objętych eksmisjami, w tym:

144

a)rodzin pełnych

131

b) rodzin niepełnych

c) osób samotnych

Miejsce eksmisji:

a) do lokalu socjalnego, zastępczego

b) do rodziny

c)” na bruk”

d) inne, jakie

17.

b) Dyspozycje do indywidualnych wywiadów pogłębionych. INDYWIDUALNY WYWIAD POGŁĘBIONY DYSPOZYCJE DO WYWIADÓW INDYWIDUALNYCH Z PRZEDSTAWICIELAMI INSTYTUCJI/ORGANIZACJI DZIAŁAJĄCYMI NA RZECZ OSÓB BEZDOMNYCH Temat ogólny

1. Bezdomność jako (lokalny) problem społeczny

Zagadnienia szczegółowe

Przykładowe pytania szczegółowe

Jakie znaczenie (jaką rangę) ma bezdomność wśród problemów społecznych gminy – zdaniem respondenta?

1. Jakie są najważniejsze problemy społeczne miasta/gminy? ■ Wymienił(a) Pan(i) następujące problemy społeczne gminy… Czy mó(o)gł(a)by Pan(i) uszeregować je od najważniejszego do najmniej ważnego? [Poprosić o uzasadnienie]. ■ [Jeśli wśród problemów nie ma bezdomności – poprosić o wyjaśnienie dlaczego zabrakło jej na liście, następnie poprosić o porównanie znaczenia problemu bezdomności z problemami z listy]. 2. Czy mó(o)gł(a)by Pan(i) coś powiedzieć na temat liczby bezdomnych na terenie miasta i gminy? Czy Pana(i) zdaniem w ciągu ostatnich kilku lat skala zjawiska bezdomności zmieniała się (jak?, dlaczego?), czy też utrzymywała się na względnie niezmienionym poziomie? Czy na terenie gminy były prowadzone jakieś badania/szacunki/statystyki dotyczące bezdomności (wykluczenia społecznego)? 3. Jakie są Pana(i) zdaniem obecnie najważniejsze potrzeby bezdomnych na terenie gminy?

Ocena skali zjawiska bezdomności w gminie zdaniemrespondenta (także u ujęciu dynamicznym);należy dopytać się o źródła informacji (badania, statystyki, itp.). Najważniejsze potrzeby bezdomnych w gminie. Czy/jak w ciągu ostatnich lat zmienił się charakter bezdomności w gminie: przyczyny i charakterystyka socjodemograficzna

bezdomności, potrzeby?

Stosunek społeczności lokalnej do bezdomności na podstawie doświadczeń respondenta: świadomość problemu i skali zjawiska, stosunek (nastawienie) do osób bezdomnych.

Temat ogólny

2. Działania podejmowane przez instytucję/organizację reprezentowaną przez respondenta

4. Czy zauważył(a) Pan(i), żeby w ciągu ostatnich kilku lat na terenie miasta/gminy zmienił się charakter bezdomności, czy też pozostaje on względnie niezmienny (chodzi mi np. o wiek bezdomnych, przyczyny wchodzenia w bezdomność, itp.)? ■ [W przypadku zmian: jakie?, jaki mają charakter?, jak je Pan(i) ocenia, czy się utrzymają (będą maleć/narastać)?, czy dotyczą np. wieku?, stanu zdrowia?, proporcji kobiet i mężczyzn? grup społecznych, których dotyczy ten problem, korzystania z instytucjonalnego wsparcia?, przyczyn bezdomności?]. 5. Jak w Pana(i) ocenie społeczność miasta/gminy traktuje kwestię bezdomności? Czy bezdomność dostrzegana jest przez społeczność miasta/gminy jako widoczny problem społeczny, czy też nie? Jaki obraz osoby bezdomnej dominuje wśród mieszkańców gminy? Czy na tę kwestię ma wpływ wielkości miejscowości, w której się mieszka?

Zagadnienia szczegółowe

Przykładowe pytania szczegółowe

Zakres świadczonych usług, ocena adekwatności (realizacji istotnych potrzeb) i skuteczności oraz efektywności działań podejmowanych przez instytucję/organizację.

1. Prosił(a)bym, aby pokrótce opisał(a) Pan(i) działania podejmowane przez instytucję/organizację, którą Pan(i) reprezentuje (zakres usług). ■ Jakie są podstawowe cele tych działań (dopytać się o cele krotko- i długoterminowe)? ■ W jakim zakresie działania te zaspokajają potrzeby bezdomnych? ■ W jakim stopniu działania te są skuteczne? ■ [Jeśli nie jest to oczywiste, to dopytać się co to znaczy „skuteczne” w przypadku konkretnych działań, np. co uważa się za sukces w pracy z uczestnikami terapii?] ■ Czy w stosunku do ponoszonych nakładów (finansowych, poświęcanego czasu, itp.) są to działania efektywne? ■ [Jeśli nie to dlaczego?]. 2. Czy uważa Pan(i), że warto byłoby dokonać jakichś zmian w działalności czy funkcjonowaniu instytucji, którą Pan(i) reprezentuje (dopytać się o zakres świadczonych usług, organizację pracy, kompetencje kadry, współpracę z innymi instytucjami/organizacjami, infrastrukturę, finansowanie instytucji/organizacji, ew. realizowanych przez nią projektów)? ■ [Jeśli tak to jakich?, jak zmieniłoby to funkcjonowanie instytucji/organizacji?, czy/jak zmieniłoby to sytuację beneficjentów?, na ile wprowadzenie tych zmian jest możliwe?, jak je wdrożyć?]

Ocena potrzeby i możliwości wprowadzenia zmian w funkcjonowaniu instytucji/organizacji: zakres świadczonych usług, organizacja pracy, kompetencje kadry, kooperacja z innymi instytucjami/organizacjami, infrastruktura, finansowanie.

Temat ogólny

3. Współpraca międzyinstytucjonalna

Temat ogólny

Zagadnienia szczegółowe

Przykładowe pytania szczegółowe

Stosunek do bezdomności przedstawicieli instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów społecznych i lokalnych elit: przypisywanie rangi problemowi, gotowość do angażowania się w projekty na rzecz bezdomnych (wykraczające poza statutowe działania instytucji/organizacji). Współpraca pomiędzy instytucjami działającymi na rzecz osób bezdomnych (także spoza partnerstwa): formy i zakres kooperacji, ocena potrzeby i możliwości wprowadzenia zmian, najważniejsze wyzwania i trudności – jak je przezwyciężyć, instytucje które warto zaangażować – zainteresować problemem bezdomności, powiązania nieformalne – ocena na ile są funkcjonalne z perspektywy rozwiązywania problemów osób bezdomnych.

1. Jaki stosunek do problemu bezdomności reprezentują przedstawicie kluczowych instytucji z terenu miasta/gminy? Jaką rangę przypisują problemowi bezdomności? Jak Pani(i) ocenia ich zaangażowanie w pomoc osobom bezdomnym (chodzi mi oczywiście o działania wykraczające poza te, które wynikają z realizacji przepisów)? 2. Jak na terenie miasta/gminy ocenia Pan(i) funkcjonowanie systemu pomocy oferowanej osobom bezdomnym? ■ Jak przebiega współpraca pomiędzy instytucjami ważnym z perspektywy pomocy osobom bezdomnym? ■ Czy jakieś projekty realizowane są wspólnie? ■ Czy warto byłoby wprowadzić jakieś zmiany we współpracy pomiędzy instytucjami i organizacjami, które Pan(i) wymienił(a)? ■ Czy są jakieś instytucje/organizacje, które warto byłoby zaangażować w rozwiązywanie problemów osób bezdomnych (dlaczego?), ewentualnie zwiększyć ich zaangażowanie? ■ [Jeśli tak to jakich?, jak zmieniłoby to funkcjonowanie instytucji/organizacji?, czy/jak zmieniłoby to sytuację beneficjentów?, na ile wprowadzenie tych zmian jest możliwe?, jak je wdrożyć?]. ■ Jak ocenia Pan(i) nieformalną stronę relacji pomiędzy przedstawicielami instytucji/organizacji, które Pan(i) wymienił(a)? Czy/w jaki sposób przekładają się one na rozwiązywanie problemów osób bezdomnych?

Zagadnienia szczegółowe

Przykładowe pytania szczegółowe

Opis i ocena działań podejmowanych na terenie gminy, których celem jest pomoc doraźna; w tym kadra, infrastruktura, finansowanie. Poprawa skuteczności działań z zakresu pomocy doraźnej: najważniejsze bariery, dobre praktyki, pomysły do ewentualnego wdrożenia w przyszłości.

1. Chciał(a)bym poprosić Pana(ią) o opis działań podejmowanych na terenie miasta/gminy przez instytucje i organizacje, których celem jest tzw. pomoc doraźna (nocleg, wyżywienie, zabiegi medyczne, itp.). ■ Jak ocenia Pan(i) działania podejmowane przez te instytucje/organizacje? ■ W jakim zakresie działania tych instytucji zaspokajają potrzeby bezdomnych? ■ W jakim stopniu działania te są skuteczne? ■ [Jeśli nie jest to oczywiste, to dopytać się co to znaczy „skuteczne” w przypadku konkretnych działań], ■ Czy w stosunku do ponoszonych nakładów (finansowych, poświęcanego czasu, itp.) są to działania efektywne? ■ [Jeśli nie to dlaczego?]. Należy dopytać się o działalność następujących instytucji (o ile respondent ma jakąś wiedzę na temat ich funkcjonowania): urząd miasta/gminy, ośrodek pomocy społecznej, powiatowe centrum pomocy rodzinie przychodnia, szpital, ośrodek interwencji kryzysowej, stacjonarny dom dla bezdomnych, noclegownia, schronisko, ogrzewalnia, dom pomocy społecznej, zakład opiekuńczo-leczniczy, zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy, hospicjum, poradnia terapii uzależnień, stacjonarny ośrodek terapii uzależnień, ośrodek detoksykacyjny/izba wytrzeźwień, organizacje pozarządowe zajmujące się pomocą doraźną, streetworkingiem. 2. Czy uważa Pan(i), że warto byłoby dokonać jakichś zmian w działalności czy funkcjonowaniu wymienionych przez Pana(ią) instytucji/organizacji, (dopytać się o zakres świadczonych usług, organizację pracy, kompetencje kadry, infrastrukturę, finansowanie instytucji/organizacji, ew. realizowanych przez nie projektów)? ■ [Jeśli tak to jakich?, jak zmieniłoby to funkcjonowanie tych instytucji/organizacji?, czy/jak zmieniłoby to sytuację beneficjentów?, na ile wprowadzenie tych zmian jest możliwe?, jak je wdrożyć?].

4. Pomoc doraźna

Poprawa skuteczności działań z zakresu pomocy doraźnej: najważniejsze bariery, dobre praktyki, pomysły do ewentualnego wdrożenia w przyszłości.

Temat ogólny

Zagadnienia szczegółowe

Przykładowe pytania szczegółowe

Opis i ocena działań podejmowanych na terenie gminy, których celem jest wychodzenie z bezdomności (inaczej – reintegracja społeczna, resocjalizacja); w tym kadra, infrastruktura, finansowanie.

1. Czy na terenie miasta/gminy prowadzą działalność jakieś instytucje lub organizacje, których celem jest wyprowadzanie ludzi z bezdomność (reintegracja społeczna)? ■ [Jeśli nie to z czego to wynika?] ■ Czy mó(o)gł(a)by Pan(i) opisać tę działalność? ■ Jak ocenia Pan(i) działania podejmowane przez te instytucje/organizacje? ■ W jakim zakresie działania tych instytucji zaspokajają potrzeby bezdomnych? ■ W jakim stopniu działania te są skuteczne? ■ [Jeśli nie jest to oczywiste, to dopytać się co to znaczy „skuteczne” w przypadku konkretnych działań] ■ Czy w stosunku do ponoszonych nakładów (finansowych, poświęcanego czasu, itp.) są to działania efektywne? ■ [Jeśli nie to dlaczego?]. W sposób szczególny należy dopytać się o działalność następujących instytucji (o ile respondent ma jakąś wiedzę na temat ich funkcjonowania): ośrodek interwencji kryzysowej, stacjonarny dom dla bezdomnych, schronisko, dom pomocy społecznej, klub integracji społecznej, centrum integracji społecznej, poradnia terapii uzależnień, stacjonarny ośrodek terapii uzależnień, mieszkania wspierane, hostele, organizacje pozarządowe (fundacje, stowarzyszenia) zajmujące się reintegracją społeczną. 2. Czy uważa Pan(i), że warto byłoby dokonać jakichś zmian w działalności czy funkcjonowaniu wymienionych przez Pana(ią) instytucji/organizacji, (dopytać się o zakres świadczonych usług, organizację pracy, kompetencje kadry, infrastrukturę, finansowanie instytucji/organizacji, ew. realizowanych przez nie projektów)? ■ [Jeśli tak to jakich?, jak zmieniłoby to funkcjonowanie tych instytucji/organizacji?, czy/jak zmieniłoby to sytuację beneficjentów?, na ile wprowadzenie tych zmian jest możliwe?, jak je wdrożyć?].

5. Integracja społeczna

Poprawa skuteczności działań integracyjnych: najważniejsze bariery, dobre praktyki, pomysły do ewentualnego wdrożenia w przyszłości.

Temat ogólny

szczegółowe Zagadnienia

Przykładowe pytania szczegółowe

Co – zdaniem respondenta – oznacza „prewencja bezdomności”? Skuteczność prewencji – od czego zależy?

1. Czy – patrząc z lokalnej perspektywy – bezdomności można zapobiegać? ■ [Jeśli nie to dlaczego?] ■ Czy prewencja jest lub może być skuteczna? ■ Od czego to zależy? ■ Co należy robić, aby zapobiegać bezdomności? 2. Czy na terenie miasta/gminy prowadzą działalność jakieś instytucje lub organizacje, których celem jest prewencja bezdomności? ■ [Jeśli nie to z czego to wynika?] ■ Czy mó(o)gł(a)by Pan(i) opisać tę działalność? ■ Jak ocenia Pan(i) działania podejmowane przez te instytucje/organizacje? ■ W jakim zakresie działania tych instytucji zaspokajają potrzeby beneficjentów? ■ W jakim stopniu działania te są skuteczne? ■ [Jeśli nie jest to oczywiste, to dopytać się co to znaczy „skuteczne” w przypadku konkretnych działań], ■ Czy w stosunku do ponoszonych nakładów (finansowych, poświęcanego czasu, itp.) są to działania efektywne? ■ [Jeśli nie to dlaczego?]. W sposób szczególny należy dopytać się o działalność następujących instytucji (o ile respondent ma jakąś wiedzę na temat ich funkcjonowania): szpital, ośrodek interwencji kryzysowej, stacjonarny dom dla bezdomnych, dom pomocy społecznej, klub integracji społecznej, centrum integracji społecznej, organizacje pozarządowe (fundacje, stowarzyszenia) zajmujące się prewencją bezdomności. 3. Czy uważa Pan(i), że warto byłoby dokonać jakichś zmian w działalności czy funkcjonowaniu wymienionych przez Pana(ią) instytucji/organizacji, (dopytać się o zakres świadczonych usług, organizację pracy, kompetencje kadry, infrastrukturę, finansowanie instytucji/organizacji, ew. realizowanych przez nie projektów)? ■ [Jeśli tak to jakich?, jak zmieniłoby to funkcjonowanie tych instytucji/organizacji?, jak zmieniłoby to sytuację beneficjentów?, na ile wprowadzenie tych zmian jest możliwe?, jak je wdrożyć?].

Opis i ocena działań podejmowanych na terenie gminy, których celem jest prewencja bezdomności; kadra, infrastruktura, finansowanie.

6. Prewencja

Poprawa skuteczności działań prewencyjnych: najważniejsze bariery, dobre praktyki, pomysły do ewentualnego wdrożenia w przyszłości.

Zakończenie wywiadu (np. to już wszystkie pytania jakie chciałe(a)m Pan(i) zadać, jednak jest być może jakiś temat, którego nie poruszyłe(a)m, a uważa Pan(i), że warto coś o nim powiedzieć?) Przekazanie podstawowych informacji o badaniu ankietowym; prośba o wypełnienie kwestionariusza. Prośba o przekazanie (udostępnienie) materiałów na temat bezdomności w mieście/gminie, dotyczących pracy instytucji/organizacji reprezentowanej przez respondenta (a także innych dokumentów), z wyłączeniem materiałów gromadzonych w ramach analizy dokumentów.

c) Kwestionariusz wywiadu z osobą bezdomną. Szanowny Panie / Szanowna Pani! rozmowa, którą zaraz z Panem/Panią przeprowadzę służy zebraniu bardzo ogólnych informacji o warunkach życia ludzi, którzy borykają się z problemem braku własnego dachu nad głową. W realizowanym badaniu chodzi o to, aby wiedza, jaką uzyskamy, była pomocna tym wszystkim, którzy odpowiadają za poprawę usług dla osób bezdomnych. chciał(a)bym zwrócić uwagę na jedną istotną rzecz: Pani/i odpowiedzi są całkowicie anonimowe a zebrane w trakcie realizacji wywiadów informacje posłużą jedynie do opracowania zbiorczych zestawień statystycznych i jako takie pozostaną w pełni poufne. Nikt nie będzie zatem wiedział, jakich udzielił(a) Pan/i odpowiedzi. Warto również dodać, że nie ma odpowiedzi ani dobrych, ani złych a jedynie szczere i odnoszące się do Pani/i życia.

1a. Czy w ciągu ostatniego roku, na terenie Dąbrowy Górniczej Korzystanie z pomocy (proszę wymienić nazwę gminy, na terenie której realizowane są wywiady z osobami bezdomnymi) korzystał/a Pan/i z którejkolwiek z wymienionych form pomocy udzielanych przez różne instytucje Nie (pomoc społeczna, organizacja pozarządowa, stowarzyszenie, Korzystał/a korzystał/a itd.)?Proszę wskazać wszystkie, z których pomocy Pan/i korzystał/a w ciągu ostatniego roku.POKAŻ KARTĘ NR 1

1b. Która z form pomocy jest najbardziej Pani/i potrzebna? POKAŻ KARTĘ NR 1

Wsparcie finansowe w postaci zasiłku Schronienie (noclegownia / schronisko) Pomoc w nawiązaniu pozytywnych relacji z rodziną Pomoc psychologiczna Pomoc lekarska, szpitalna Odzież Wyżywienie Indywidualny program wychodzenia z bezdomności Łaźnia Pomoc uzyskana bezpośrednio na ulicy (streetworking) Korzystanie z poradni uzależnień Pomoc w spłacie zadłużenia (czynszowego, alimentacyjnego, innych) Pomoc w znalezieniu mieszkania Pomoc w znalezieniu pracy Podjęcie nauki w celu zdobycia lepszego wykształcenia Kursy zawodowe, staże, doradztwo zawodowe, pośrednictwo pracy Nie korzystałem z żadnej Inne, prosimy wpisać jakie………............................. Czy w ciągu ostatniego roku, na terenie Dąbrowy Górniczej (proszę wymienić nazwę gminy, na terenie której realizowane są wywiady z osobami bezdomnymi) spotkał(a) się Pan/i z odmową pomocy? tak – przejdź do pytania nr 3 nie – przejdź do pytania nr 5 Ile razy odmówiono Pani/i pomocy w ciągu ostatniego roku? POKAŻ KARTĘ NR 2 1-2 razy 3-5 razy więcej niż 5 razy trudno powiedzieć – nie czytać tej odpowiedzi

90 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Proszę pomyśleć sobie o ostatniej sytuacji, w której odmówiona została Panu/i pomoc. Proszę powiedzieć, czym uzasadniano odmowę? Pytanie prekategoryzowane czyli takie, w którym zadajemy pytanie otwarte i czekamy na odpowiedź osoby bezdomnej. Uzyskaną odpowiedź zaznaczamy na widocznej poniżej kafeterii. W przypadku odpowiedzi, której nie ma w poniższej liście prosimy o wpisanie jej w kategorię inne odpowiedzi nie uzasadniono w ogóle Brak zameldowania na terenie gminy (rejonizacja pomocy) nietrzeźwością Brak niezbędnych dokumentów (dowód os.) brakiem wystarczających środków na pomoc nie wiem dlaczego odmówiono mi pomocy niechęć i brak dobrej woli pracownika Inne, prosimy wpisać jakie…........... socjalnego

Czy w ciągu ostatniego roku korzysta Pan/i z pomocy ośrodka pomocy społecznej działającego na terenie Dąbrowy Górniczej(proszę wymienić nazwę gminy, na terenie której realizowane są wywiady z osobami bezdomnymi)? tak – przejdź do pytania nr 6 nie – przejdź do pytania nr 7 Jak Pan/i ocenia na skali ocen szkolnych (2 – niedostateczna, 3- dostateczna, 4 – dobra, 5 – bardzo dobra) działanie ośrodka pomocy społecznej na terenie Dąbrowy Górniczej(proszę wymienić nazwę gminy, na terenie której realizowane są wywiady z osobami bezdomnymi)? Proszę wpisać ocenę…………………. nie wiem, trudno powiedzieć – nie czytać tej odpowiedzi Jak ogólnie Pan/i ocenia na skali ocen szkolnych (2 – niedostateczna, 3- dostateczna, 4 – dobra, 5 – bardzo dobra) pomoc, którą uzyskuje Pan/i w placówce, w której aktualnie się znajdujemy? Proszę wpisać ocenę…………………. nie wiem, trudno powiedzieć – nie czytać tej odpowiedzi

Poniższa część rozmowy odnosić się będzie do życia w miejscu, w którym aktualnie się znajdujemy. Zadam Panu/i teraz kilka pytań, na które proszę udzielić odpowiedzi TAK TAK NIE albo NIE.

NIE WIEM – nie czytać tej odp.

8.1 Czy placówka, w której się Pan/i znajduje położona jest w dogodnym miejscu? 8.2. Czy w placówce, w której się Pan/i znajduje istnieją jasne zasady pobytu? 8.3. Czy w placówka, w której się Pan/i znajduje czuje się Pan/i bezpiecznie? 8.6. Czy placówka, w której się Pan/i znajduje jest według Pana/i przepełniona? 8.9. Czy w placówce, w której się Pan/i znajduje ma Pan/i poczucie prywatności? 8.10. Czy w placówce, w której się Pan/i znajduje traktowany(a) jest Pan/i przez opiekunów z szacunkiem? 8.11. Czy wmiejscu, w którymaktualnie się Pan/i znajduje ma Pan/i łatwy dostęp do urządzeń sanitarnych (toalety, prysznice)? 8.12. Czy wmiejscu, w którymaktualnie się Pan/i znajduje czuje się Pan/i osobą bezdomną? A teraz zadam Pani/i kilka prostych pytań, na które proszę, aby udzielił Pan/i odpowiedzi „tak” lub „nie. Prosimy nie zadawać osobie bezdomnej odpowiedzi nie wiem i zaznaczać ją jedynie wówczas, kiedy osoba bezdomna ma wyraźną trudność w odpowiedzi na zadane pytanie. Czy posiada Pan/i jakikolwiek zawód, fach?

91 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

TAK

NIE

NIE WIEM – nie czytać tej odp.

Czy był(a)by Pan/i gotowy(a) do podjęcia pracy jutro bądź w najbliższych dniach? Czy w ciągu ostatniego roku uczestniczył(a) Pan/i w jakiejkolwiek aktywności związanej z podnoszeniem swoich kwalifikacji zawodowych czy innych umiejętności? Czy w ciągu ostatniego miesiąca szukał(a) Pan/i pracy? Czy aktualnie pracuje Pan/i zarobkowo? Proszę zaznaczyć z jakiego źródła / źródeł pochodzą Pan/i dochody w bieżącym roku?(Proszę wskazać wszystkie źródła, z których czerpie Pan/i dochody). POKAŻ KARTĘ NR3 Praca na podstawie umowy o pracę, zlecenie, dzieło Renta Zasiłek stały / okresowy z pomocy społecznej Zbieractwo Praca bez formalnej umowy („na czarno” Zasiłek dla bezrobotnych Zasiłek celowy z pomocy społecznej Emerytura Alimenty Żebractwo Wsparcie członków rodziny Nie mam żadnych dochodów – przejdź do pytania nr 12.1 Jeśli ma Pan/i dochody? Proszę podać jaką kwotą, średnio, dysponuje Pan/i na miesiąc. POKAŻ KARTĘ NR 4 Do 200 zł od 1001 zł do 1200 zł od 201 zł do 400 zł od 1201 zł do 1500 zł od 401 zł do 600 zł od 1500 zł do 1800 zł od 601 zł do 800 zł powyżej 1800 zł od 801 zł do 1000 zł trudno powiedzieć, nie wiem, nie liczyłem – nie czytać tej odpowiedzi nie powiem – nie czytać tej odpowiedzi A teraz zadam Pani/i kilka prostych pytań, na które proszę, aby udzielił Pan/i odpowiedzi „tak” lub „nie. Prosimy nie zadawać osobie bezdomnej odpowiedzi nie wiem i zaznaczać ją jedynie wówczas, kiedy osoba bezdomna ma wyraźną trudność w odpowiedzi na zadane pytanie. Czy w ciągu ostatniego roku korzystał/a Pan/i z darmowych posiłków rozdawanych „na mieście”? Czy w ciągu ostatniego roku zdarzały się w tym toku sytuacje, w których przebywał Pan/i nielegalnie w jakichś miejscach? Czy w tym roku otrzymywał(a) Pan/i darmowe ubrania? Czy w ciągu ostatniego roku korzystał/a Pan/i z przejazdów środkami komunikacji miejskiej „na gapę”? Czy w ciągu ostatniego roku zdarzyła się Pani/i sytuacja proszenia ludzi o „datki” na ulicy? SYTUACJA FINANSOWA

NIE

NIE WIEM Nie czytać tej odp.

TAK

NIE

NIE WIEM Nie czytać tej odp.

TAK

NIE

NIE WIEM

TAK

Czy aktualnie posiada Pan/i jakieś długi, pożyczki, zaległości finansowe, bądź inne bieżące zobowiązania finansowe, np. alimenty, kary sądowe, zajęcia komornicze? Czy posiada Pan/i jakieś długi, pożyczki u swoich znajomych, przyjaciół bądź związane z zakupami „na zeszyt”? Czy aktualnie posiada Pan/i jakieś pieniądze inne niż te pochodzące z pomocy społecznej? Czy w ciągu ostatniego roku zdarzały się takie sytuacje, w których brakowało Pan/i pieniędzy na zakup rzeczy dla Pani/i ważnych takich jak jedzenie, leki, odzież, itp? Czy w ciągu ostatniego roku zdarzały się Pan/i sytuacje, w których musiał(a) się Pan/i ukrywać przed osobami/instytucjami, którym jest Pan/i winien pieniądze? SYTUACJA FORMALNA

92 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Nie czytać tej odp. Czy posiada Pan/i dowód osobisty? Czy aktualnie posiada Pan/i ubezpieczenie zdrowotne? Czy znajduje się Pan/i na aktualnej liście osób oczekujących na mieszkanie socjalne bądź komunalne? Czy posiada Pan/i prawo własności do lokalu mieszkalnego? Czy posiada Pan/i stały meldunek? Przejdź do pyt. 14.6

Przejdź do pyt. 15.1

Czy posiada Pan/i stały meldunek znajduje się na terenie gminy, na terenie której Pan/i aktualnie przebywa? tak nie

PATOLOGIE SPOŁECZNE

NIE

NIE WIEM Nie czytać tej odp.

NIE

NIE WIEM Nie czytać tej odp.

TAK

NIE

NIE WIEM Nie czytać tej odp.

TAK

NIE

NIE WIEM

TAK

Czy przebywał(a) Pan/i kiedykolwiek w zakładzie karnym, areszcie śledczym, zakładzie poprawczym? Czy w Pan/i najbliższym otoczeniu zdarzają się sytuacje stosowania przemocy? Czy w ciągu ostatniego roku miała/a lub aktualnie ma Pan/i konflikty ze służbami porządkowymi takimi jak policja, straż miejska, służba ochrona kolei, prywatne firmy ochroniarskie, itp.? Czy w ciągu ostatniego roku zdarzyło się Pan/i upić? Czy ma Pan/i osobiste doświadczenia ze stosowaniem narkotyków?

KAPITAŁ SPOŁECZNY

TAK

Czy głosował(a) Pan/i w ostatnich wyborach do Sejmu i Senatu RP, które odbyły się 9 października 2011 roku? Czy ogólnie ufa Pan/i innym ludziom? Czy aktualnie ma Pan/i jakąkolwiek pasję, zainteresowania, które Pan/i realizuje? Czy w ciągu ostatniego roku angażował(a) się Pan/i w działania na rzecz jakiejś społeczności (osiedla, miejscowości, ulicy, bloku, najbliższego sąsiedztwa itd.) lub jakiejś grupy osób? Czy czuje się Pan/i pełnoprawnym obywatelem społeczeństwa?

WSPARCIE Czy może Pan/i aktualnie liczyć na jakiekolwiek wsparcie ze strony członka Pani/i najbliższej rodziny? Czy ma Pan/i bliską osobę spoza najbliższej rodziny, na której wsparcie może Pan/i liczyć? Czy może Pan/i liczyć na jakiekolwiek wsparcie kolegów, znajomych? Czy w ciągu ostatniego roku korzystał/a Pan/i z pomocy/opieki społecznej? Czy w ciągu ostatniego roku korzystał/a Pan/i z pomocy instytucji charytatywnych, kościelnych, itp.? DOBROSTAN PSYCHICZNY

93 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Nie czytać tej odp. Czy w miejscu, w którym aktualnie Pan/i przebywa czuje się Pan/i bezpiecznie? Czy czuje się Pan/i osobą bezdomną? Czy czuje się Pan/i osobą samotną? Czy ma Pan/i wpływ na własne życie? Czy widzi Pan/i szansę na poprawę swojej sytuacji życiowej w ciągu najbliższych 12 miesięcy?

ZDROWIE

TAK

NIE

NIE WIEM Nie czytać tej odp.

- przejdź do pytania nr 20, omiń pytanie nr 21

- przejdź do pytania nr 21

Czy aktualnie czuje się Pan/i osobą zdrową? Czy choruje Pan/i stale na jakąś chorobę? Czy jest Pan/i pod kontrolą, czy leczy się Pan/i u jakiegoś lekarza? Czy ze względu na stan zdrowia ma Pan/i jakiekolwiek trudności z wykonywania codziennych czynności takich jak mycie się, ubieranie, poruszanie się, dbanie o własną higienę, przygotowanie posiłku? Czy w ciągu ostatniego roku był(a) Pan/i w szpitalu? Czy w ciągu ostatniego roku był(a) Pan/i u lekarza? Czy jest Pan/i przewlekle chory? Czy aktualnie ma Pan/i orzeczony stopień o niepełnosprawności?

Jeśli tak, to jaki stopień niepełnosprawności Pan/i posiada? znaczny/ pierwsza grupa umiarkowany/ druga grupa lekki/ trzecia grupa Nie wiem

Czy jest Pan/i w trakcie starania się o przyznanie grupy inwalidzkiej/stopnia niepełnosprawności? tak nie nie wiem – nie czytać tej odpowiedzi

Przedstawię Pani/i listę czynności, które czasem podejmują osoby bezdomne aby zmienić swoją sytuację życiową. Proszę wskazać, jakie czynności w ciągu ostatniego roku podejmował(a) Pan/i, aby wyjść z bezdomności? Można zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź – POKAŻ KARTĘ NR 5 Szukałem/szukałam pracy / korzystałem/korzystałam z doradztwa zawodowego Wyrobiłem/wyrobiłam dokumenty Szukałem/szukałam miejsca do zamieszkania Podjąłem/podjęłam edukację (szkoła, kursy, szkolenia) Zredukowałem/zredukowałam zadłużenie Inne działania, jakie?...............................................

Przystąpiłem/przystąpiłam do indywidualnego programu wychodzenia z bezdomności Poprawiłem/poprawiłam kontakty z rodziną Podjąłem/podjęłam terapię Podjąłem/podjęłam leczenie Nic nie robiłem/robiłam

Co według Pana/i najbardziej pomogłoby Pani/i w wyjściu z bezdomności?Można zaznaczyć maksymalnie 5 odpowiedzi – POKAŻ KARTĘ NR 6 Posiadanie pracy, pomoc w jej znalezieniu Wsparcie finansowe, zapomogi Podsiadanie własnego miejsca zamieszkania Profesjonalna opieka lekarska, pomoc medyczna, leczenie i rehabilitacja, wsparcie terapeutyczne Redukcja zadłużenia

94 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Pomoc w wyrobieniu dokumentów (uzyskanie formalnego meldunku, wyrobienie dowodu osobistego, ubezpieczenia zdrowotnego) Poprawa kontaktów rodzinnych, Pomoc rzeczowa (ubranie, odzież, nocleg, itp.) Pomoc rodziny, wsparcie rodziny Nic mi nie pomoże w wyjściu z bezdomności, Inne, prosimy wpisać jakie…………................................................................................................. Proszę cofnąć się w czasie i sięgnąć pamięcią do czasu JEDNEGO ROKU przed okresem Pani/i bezdomności. Czy w tamtym czasie wystąpiło któreś z następujących wydarzeń? Jeśli tak, proszę powiedzieć, czy zwracał się Pan/i o pomoc do jakiejś instytucji oraz czy była to instytucja działająca na obszarze gminy Dąbrowy Górniczej(proszę wymienić nazwę gminy, na terenie której realizowane są wywiady z osobami bezdomnymi) Jeśli dane wydarzenie nastąpiło przed okresem bezdomności (23A) to należy zadać pytanie 23B oraz 23C. Jeśli wydarzenie nie miało miejsca należy ominąć zadawanie pytani 23B i 23C i przejść do czytania kolejnych wydarzeń. POKAŻ KARTĘ NR 7 23A. Czy w okresie jednego roku przed bezdomnością wystąpiło, któreś z następujących wydarzeń? Tak

Nie

23C. Czy instytucja ta działa na 23B. Czy terenie…?(proszę zwracał(a) się wymienić nazwę gminy, Pan/i o pomoc do na terenie której jakiejś instytucji? realizowane są wywiady z osobami bezdomnymi) Tak Nie Tak Nie

Zadłużenie Eksmisja rozpad związku małżeńskiego (rozwód) bądź partnerskiego związku nieformalnego Konflikty domowe, sytuacje przemocy Śmierć najbliższego członka rodziny (rodziców, partnera, partnerki, męża, żony) Utrata pracy, bezrobocie Uzależnienie (alkohol, narkotyki) Choroba psychiczna Inne, prosimy wpisać jakie...................... Na koniec prosimy o podanie jeszcze kilku informacji na Pana/i temat. Przypominamy, że wszystkie dane zebrane za pośrednictwem ankiet są anonimowe i posłużą wyłącznie do opracowania zbiorczych zestawień statystycznych. M1. Proszę podać swoją płeć? Prosimy nie czytać tego pytania tylko bezpośrednio zaznaczyć właściwą odpowiedź kobieta mężczyzna M2. Proszę podać rok Pana/i urodzenia:

………………………..rok

M3. Czy jest Pan/i obywatelem Polski? tak nie M4. Jakie ma Pan/i wykształcenie? POKAŻ KARTĘ NR 8 Niepełne podstawowe Zawodowe Podstawowe Średnie Gimnazjalne Wyższe

95 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

M5. Od ilu lat jest Pan/i osobę bezdomną? Proszę wpisać liczbę lat: krócej niż rok ………………………)

……………………….. lat (miesięcy, jeśli

M6. Gdzie przebywał/a Pan/i najczęściej w ciągu ostatnich roku? Proszę wymienić wszystkie pasujące odpowiedzi – POKAŻ KARTĘ NR 9 Schronisko, noclegownia, ogrzewalnia (placówki dla bezdomnych) Rury i węzły ciepłownicze, bunkry Stancje, pokoje wynajmowane Kątem u rodziny lub znajomych Altanki, baraki na działkach Mieszkania wspierane Pustostany, domy do rozbiórki Szpital Dworzec, wagony, bocznice kolejowe Zakład penitencjarny (więzienie) Klatki schodowe, strychy, piwnice Inne, prosimy wpisać jakie...............................................................................................………… M7. Gdzie Pan/i mieszkała w okresie poprzedzającym zostanie bezdomnym? POKAŻ KARTĘ NR 10 We własnym mieszkaniu W mieszkaniu wynajętym W więzieniu W mieszkaniu rodziców W domu dziecka W mieszkaniu konkubenta/tki W domu poprawczym W szpitalu W hotelu robotniczym / mieszkaniu zakładowym U kolegi/koleżanki U innego członka rodziny W innym miejscu, w jakim?...................................... M8. Od jakiego czasu (lat lub miesięcy) przebywa Pan/i na terenie gminy, na której aktualnie się znajdujemy? Proszę wpisać liczbę lat. Jeśli respondent poda liczbę miesięcy proszę ją przeliczyć na liczbę lat ......... lat * Niepotrzebne skreślić M9. Czy ma Pan/i dzieci? tak, jeśli tak proszę podać ich liczbę…………………. nie, nie mam dzieci M10. Czy w ciągu ostatnich 3 lat wyjeżdżał/a Pan/i za granicę w celach zarobkowych? tak, nie Dziękujemy za wzięcie udziału w rozmowie!

SPIS TABEL: Tabela 1Wskaźniki demograficzne dla Dąbrowy Górniczej w latach 2006-2010r. ................... 8 Tabela 2 Sytuacja gospodarcza w Dąbrowie Górniczej ............................................................. 8 Tabela 3 Rynek pracy – Dąbrowa Górnicza ............................................................................... 9 Tabela 4 Rynek pracy: Struktura pracujących według rodzajów działalności w 2008r ............. 9 Tabela 5 Bezrobocie w Dąbrowie Górniczej ............................................................................ 10 Tabela 6 Pomoc społeczna udzielana w Dąbrowie Górniczej ................................................. 11 Tabela 7 Sytuacja mieszkaniowa w Dąbrowie Górniczej ........................................................ 17 Tabela 8 Bezrobocie w Dąbrowie Górniczej ............................................................................ 19 Tabela 9 Analiza problemu bezrobocia .................................................................................... 21 Tabela 10 Kategorie problemów alkoholowych (2009) ........................................................... 22 96 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Tabela 11 Działania podejmowane przez placówki, instytucje i organizacje na rzecz osób uzależnionych i ich rodzin........................................................................................................ 25 Tabela 12 Liczba osób korzystających ze schronienia w latach 2007 – 2009 ......................... 27 Tabela 13 Analiza problematyki przemocy domowej .............................................................. 27 Tabela 14 Dane Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z roku 2009 dotyczące wypłaty rent z tytułu niezdolności do pracy .................................................................................................... 28 Tabela 15 Dane Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności dotyczące wydanych dokumentów świadczących o niepełnosprawności ................................................. 28 Tabela 16 Zadania finansowane ze środków PFRON na rzecz pomocy osobom niepełnosprawnym ................................................................................................................... 28 Tabela 17 Środki finansowe uzyskane od PFRON na realizację zadań dla osób niepełnosprawnych w Dąbrowie Górniczej ............................................................................. 29 Tabela 18 Analiza pomocy osobom niepełnosprawnym .......................................................... 29 Tabela 19 Analiza problemów opiekuńczo - wychowawczych dzieci i młodzieży w Dąbrowie Górniczej .................................................................................................................................. 32 Tabela 20 Analiza problemu bezdomności ............................................................................... 38 Tabela 21 Dane dotyczące ilości i wysokości przyznanych świadczeń. w tym dla osób bezdomnych – Dąbrowa Górnicza ........................................................................................... 43 Tabela 22 Rozkład liczebności poszczególnych grup podzielonych ze względu na długość bezdomności ............................................................................................................................. 53 Tabela 23 Miejsce pobytu w przeciągu ostatniego roku .......................................................... 54 Tabela 24 Czas przebywania na terenie gminy ........................................................................ 55 Tabela 25 Liczba dzieci ............................................................................................................ 55 Tabela 26 Wykorzystanie i ocena użyteczności instytucji systemu wsparcia osób bezdomnych .................................................................................................................................................. 56 Tabela 27 Odsetek bezdomnych, którym odmówiono pomocy ............................................... 58 Tabela 28 Odsetek bezdomnych korzystających z pomocy OPS ............................................. 58 Tabela 29 Ocena pomocy uzyskiwanej w aktualnym miejscu pobytu ..................................... 59 Tabela 30 Ocena placówki aktualnego pobytu badanych ........................................................ 60 Tabela 31 Aktualna sytuacja zawodowa badanych .................................................................. 61 Tabela 32 Deklarowane źródła dochodów w bieżącym roku ................................................... 62 Tabela 33 Deklarowana przez badanych wysokość dochodu na miesiąc ............................... 62 Tabela 34 Różne zachowania społeczne .................................................................................. 63 Tabela 35 Aktualna sytuacja finansowa badanych ................................................................... 64 Tabela 36 Aktualna sytuacja prawna badanych ........................................................................ 65 Tabela 37 Patologie społeczne wśród badanych ...................................................................... 66 Tabela 38 Kapitał społeczny wśród badanych ......................................................................... 67 Tabela 39 Wsparcie społeczne badanych ze strony otoczenia społecznego ............................ 68 Tabela 40 Dobrostan psychiczny badanych ............................................................................. 69 Tabela 41 Zdrowie badanych ................................................................................................... 70 Tabela 42 Odsetek badanych deklarujących orzeczenie o niepełnosprawności....................... 70 Tabela 43 Działania podjęte przez badanych w celu wyjścia z bezdomności.......................... 72 Tabela 44 Miejsce pobytu w okresie poprzedzającym zostanie bezdomnym .......................... 73 Tabela 45 Deklarowane przez badanych przyczyny popadnięcia w bezdomności .................. 74 Wykaz Rysunków: Rysunek 1 Najczęstsze powody udzielania pomocy społecznej w 2010r. ............................... 13 Rysunek 2 Decyzje dotyczące przyznania prawa do pomocy społecznej ................................ 13 Rysunek 3 Liczba zasiłków stałych .......................................................................................... 14 97 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Rysunek 4 4 powody przyznania zasiłku okresowego ............................................................. 14 Rysunek 5 Przeznaczenie zasiłków celowych .......................................................................... 15 Rysunek 6Rozkład liczebności poszczególnych grup podzielonych ze względu na długość bezdomności ............................................................................................................................. 52 Rysunek 7 Najczęstsze miejsce pobytu bezdomnego w ciągu ostatniego roku ....................... 53 Rysunek 8 Czas przebywania na terenie gminy. ...................................................................... 54 Rysunek 9 Wykorzystanie instytucji systemu wsparcia osób bezdomnych ............................. 56 Rysunek 10 Najbardziej pożądane formy wsparcia zdaniem osób bezdomnych ..................... 57 Rysunek 11 Ocena ośrodka pomocy społecznej....................................................................... 58 Rysunek 12 Ocena placówki na skali ocen szkolnych, w której badani aktualnie przebywają 59 Rysunek 13 Ocena różnych aspektów placówki, w której badani aktualnie przebywają ........ 59 Rysunek 14 Aktualna sytuacja zawodowa badanych ............................................................... 60 Rysunek 15 Źródła dochodu osób bezdomnych ....................................................................... 61 Rysunek 16 Rozkład dochodów badanych ............................................................................... 62 Rysunek 17 Zróżnicowane zachowania społeczne: występowanie ......................................... 63 Rysunek 18 Aktualna sytuacja finansowa badanych ................................................................ 64 Rysunek 19 Aktualna sytuacja prawna badanych .................................................................... 65 Rysunek 20 Patologie społeczne wśród badanych ................................................................... 66 Rysunek 21 Kapitał społeczny wśród badanych ...................................................................... 67 Rysunek 22 Wsparcie społeczne badanych ze strony otoczenia społecznego ......................... 68 Rysunek 23 Dobrostan psychiczny badanych .......................................................................... 69 Rysunek 24 Zdrowie badanych ................................................................................................ 70 Rysunek 25 Działania podjęte przez badanych w celu wyjścia z bezdomności ...................... 71 Rysunek 26 Najlepsze, według badanych, sposoby wspierania wychodzenia z bezdomności 72 Rysunek 27 Najlepsze, według badanych, sposoby wspierania wychodzenia z bezdomności 73 Rysunek 28 Deklarowane przez badanych przyczyny popadnięcia w bezdomności ............... 74 Wykonał: mgr Mirosław Przewoźnik

przy udziale Członków Zespołu Badawczego w składzie: dr Sławomir Mandes dr Sylwia Pelc dr Małgorzata Porąbaniec

98 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego