Lwowek by Pomorskie Forum na rzecz Wychodzenia z Bezdomności

RAPORT KOŃCOWY DLA LOKALNEJ DIAGNOZY SYSTEMU POMOCY OSOBOM BEZDOMNYM

LWÓWEK

Projekt systemowy – 1.18 „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej” w zadaniu (nr 4) w zakresie standaryzacji pracy z bezdomnymi w tym: opracowanie modelu „Gminnego Standardu Wychodzenia z Bezdomności”

Zamawiający: Związek Organizacji Sieć Współpracy BARKA

Wykonawca: dr Barbara Goryńska-Bittner przy współudziale zespołu badawczego w składzie: dr Radomir Miński mgr Anna Kacprzyk

Poznań – styczeń 2012

I. Wstęp ……………………………………………………………………………………………………………………….4 a) cel główny oraz cele szczegółowe realizowanych diagnoz lokalnych b) zakres realizacji diagnozy lokalnej: techniki badawcze, próba, analizowane dokumenty, terminy II. Charakterystyka gminy na obszarze Partnerstwa Lokalnego…………………....10 a) podstawowe zmienne społeczno- demograficzne, b) wskaźniki zatrudnienia, c) wskaźnik bezrobocia, d) typ gminy (miejski, miejsko-wiejski, wiejski), e) wskaźniki mierzące skalę korzystania z systemu pomocy społecznej, f) kwestie związane z polityką mieszkaniową (zasoby gospodarki komunalnej, struktura własności mieszkań, kwestie związane z eksmisjami) III. Ogólna charakterystyka problemów społecznych na obszarze Partnerstwa Lokalnego…………………………………………………………………….......13 a) krótka charakterystyka problemów społecznych występujących na terenie zawiązanego Partnerstwa na podstawie DR, b) hierarchia problemów społecznych na podstawie DR, c) przedstawienie problematyki bezdomności w kontekście innych problemów społecznych na podstawie DR, d) hierarchia problemów społecznych w ujęciu osób kluczowych (IDI). IV. Szczegółowa analiza problemu bezdomności w kontekście materiałów zastanych (DR)……………………………………………………………………………....17 a) dane ilościowe pochodzące z DR dotyczące bezdomności gromadzone przez ośrodki pomocy społecznej, b) metodologiczna oraz merytoryczna ocena diagnozy bezdomności: czy była realizowana, czy jest aktualna, czy była ponawiana (panelowa), w jakim zakresie (jak głęboko) dokonywano diagnozy, czy była wykorzystywana w dokumentach. c) opisane działania mające rozwiązywać problem bezdomności, d) konkretne formy działań z bezdomnymi (zaznaczmy nawet jeśli są wymienione), e) finanse, V. Postrzeganie bezdomności jako lokalnego problemu społecznego z perspektywy kluczowych informatorów (IDI)…………………………………………….….30 a) znaczenie (ranga) bezdomności wśród problemów społecznych gminy oraz stosunek do bezdomności przedstawicieli instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów społecznych i lokalnych elit, b) ocena skali zjawiska bezdomności w gminie zdaniem respondentów (także w ujęciu dynamicznym), c) charakter bezdomności i – ewentualnie – dynamika zmian oraz najważniejsze potrzeby osób bezdomnych w gminie, d) stosunek społeczności lokalnej do bezdomności VI. Ocena systemu wsparcia osób bezdomnych na terenie Partnerstwa Lokalnego (IDI z osobami kluczowymi)…………………………………………………….36

a) funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie prewencji bezdomności, b) funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie świadczenia usług z zakresu pomocy doraźnej, c) funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie świadczenia usług z zakresu integracji społecznej, d) współpraca międzyinstytucjonalna, e) najważniejsze wady i zalety lokalnego systemu pomocy osobom bezdomnym, f) najpilniejsze potrzeby systemu pomocy osobom bezdomnym w Partnerstwie. VII. a) b) c) d) e) f) g)

Ocena systemu wsparcia dokonana przez osoby bezdomne………………….51 Charakterystyka badanej grupy system wsparcia w opinii osób bezdomnych sytuacja społeczno-ekonomiczna osób bezdomnych sytuacja prawna osób bezdomnych profil psychospołeczny badanych osób bezdomnych sytuacja zdrowotna badanych osób bezdomnych wchodzenie i wychodzenie z bezdomności

VIII.

Wnioski i rekomendacje dla systemu wsparcia w Partnerstwie Lokalnym …………………………………………………………………………………….78 a) zakres prewencji b) zakres pomocy sprofilowanej c) rozwiązania systemowe

IX. ANEKS 1……………………………………………………………………………..88 a) lista analizowanych dokumentów w analizie desk research b) dyspozycje do indywidualnych wywiadów pogłębionych c) kwestionariusz wywiadu z osobą bezdomną ANEKS 2: spis tabel i wykresów………………..………………………………….102

I. Wstęp a) Cel główny oraz cele szczegółowe realizowanej diagnozy Celem

głównym

Lokalnej

Diagnozy

Systemu

Pomocy

Osobom

Bezdomnym

zrealizowanej w ramach projektu „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej” na terenie gminy Lwówek jest przeprowadzenie możliwie wszechstronnej, systematycznej i pogłębionej analizy problemu bezdomności. Dokonano jej poprzez opis skali i charakteru problemu bezdomności występującej na terenie partnerstwa lokalnego oraz analizy

realnie funkcjonującego systemu wsparcia osób bezdomnych:

zasobów, którymi partnerstwo dysponuje, instytucjonalnych zależności i braków w systemie wsparcia. Cele szczegółowe diagnozy:  dostarczenie Partnerstwom Lokalnym aktualnej, przeprowadzonej w sposób możliwie zobiektywizowany analizy, pokazującej system wsparcia osób bezdomnych;  diagnoza będzie punktem odniesienia dla ekspertów – opiekunów Partnerstw Lokalnych;  wskazanie potencjalnych luk w systemie wsparcia osób bezdomnych oraz możliwych sposobów wykorzystania Standardów do podniesienia jakości świadczonych usług;  diagnoza będzie dokumentem, który może być wykorzystany przez samorząd jako materiał uzupełniający Gminne Strategie Rozwiązywania Problemów Społecznych;  diagnoza może być podstawą przygotowania modeli wychodzenia z bezdomności. W badaniach, w myśl opracowanej metodologii, zastosowano tzw. triangulację metod i technik badawczych w celu zebrania danych umożliwiających wieloaspektową analizę wyselekcjonowanych problemów badawczych. W związku z tym zebrano dane ilościowe (wywiady kwestionariuszowe z osobami bezdomnymi), jakościowe (wywiady IDI z osobami kluczowymi dla rozwiązywania problemu bezdomności na terenie Partnerstwa Lokalnego), a także przeprowadzono analizę dokumentów udostępnionych przez Partnerstwo (desk research). Celem przyjętej strategii badawczej i przeprowadzonych procedur było zgromadzenie materiału jakościowego – w postaci opinii i postulatów

rozwiązań oraz

propozycji modyfikacji działania systemu pomocy (lub konkretnych instytucji), a także oceny lokalnych uwarunkowań, które miały posłużyć zilustrowaniu i pogłębionej analizie interpretacyjnej

danych

uzyskanych

oparciu

metody

ilościowe

(wywiady

kwestionariuszowe z osobami bezdomnymi) oraz analizę materiałów zastanych (DR). b) zakres realizacji diagnozy lokalnej: techniki badawcze, próba, analizowane dokumenty, terminy 1. Charakterystyka metody badawczej – analiza źródeł wtórnych (desk research) Analiza źródeł wtórnych (desk research) to metoda z założenia nie wymagająca badań terenowych. Praca przebiega w oparciu o ustalony katalog dokumentów interesujących badacza, które w sposób bezpośredni winny nawiązywać do badanego problemu. Uzyskany tą drogą materiał jest bardzo ważny dla realizacji diagnoz lokalnych w ramach projektu POKL 1.18 Zadania 4 i powinien dostarczyć wiedzy o tym, jak kształtuje się problem bezdomności w świetle oficjalnych dokumentów będących w posiadaniu Partnerstwa Lokalnego. Takiej wiedzy dostarcza próba odpowiedzi na pytania:  czy w materiałach znajdują się odniesienia do dokumentów strategicznych i programowych?  czy w analizowanych dokumentach zawarto propozycje działań wobec osób bezdomnych w zakresie pomocy doraźnej, streetworkingu, pracy socjalnej, mieszkalnictwa, zatrudnienia, edukacji i zdrowia, partnerstwa lokalnego i współpracy różnych instytucji na rzecz bezdomności?  jakie są aktualnie przeznaczane środki finansowe związane z problemem bezdomności?  jaki rodzaj pomocy świadczony jest osobom bezdomnym na terenie Partnerstwa Lokalnego?  w jaki sposób były wypracowywane i wdrażane oficjalne dokumenty regulujące kwestie bezdomności?

Do analizy desk research i analizy treści wykorzystywanych podczas realizacji diagnozy lokalnej w zakresie bezdomności wykorzystane zostały dokumenty o charakterze strategicznym (2), o charakterze organizacyjnym (4), o charakterze sprawozdawczym i informacyjnym (2) i inne dokumenty (4). Szczegółową listę analizowanych dokumentów zawiera aneks nr 1. 2. Indywidualny wywiad pogłębiony (IDI). Charakterystyka metody badawczej Zgodnie z opracowaną w projekcie metodologią diagnoz lokalnych realizowanych w ramach Gminnego Standardu Wychodzenia z Bezdomności, jednym z elementów diagnozy było przeprowadzenie wywiadów pogłębionych IDI z osobami kluczowymi z punktu widzenia rozwiązywania problemu bezdomności w Partnerstwie Lokalnym. Celem jakościowej fazy badań było uzyskanie opinii i ocen, a także propozycji zmian dot. funkcjonowania systemu pomocy osobom bezdomnym na terenie Partnerstwa w zakresie:  postrzegania

bezdomności

jako

lokalnego

problemu

społecznego

tym:

charakterystyka bezdomności – ewentualnie – dynamika zmian, najważniejsze potrzeby, próba oceny skali zjawiska, stosunek do bezdomności lokalnej społeczności oraz przedstawicieli instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów społecznych i lokalnych elit);  funkcjonowania systemu pomocy osobom bezdomnym w wymiarze prewencji, interwencji j i integracji społecznej (w tym: adekwatności, skuteczności i efektywność działań; oceny potrzeby i możliwość wprowadzenia modyfikacji w funkcjonowaniu programów/instytucji/organizacji, postulowane zmiany);  współpracy międzyinstytucjonalnej (w tym: formy i zakres kooperacji, powiązania nieformalne w kontekście funkcjonowania instytucji działających na rzecz osób bezdomnych, postulowane zmiany). Badanie jakościowe zrealizowane zostało w dniach 21. X – 22. X. 2011 r., techniką indywidualnego wywiadu pogłębionego IDI. Przed wykonaniem właściwych badań terenowych przeprowadzono pilotaż narzędzia i dokonano jego niezbędnej weryfikacji popilotażowej. Ostateczna wersja użytego narzędzia badawczego została dołączona w pkt. IX.

Aneks 1. b) Dyspozycje do indywidualnych wywiadów pogłębionych. W badaniu jakościowym zastosowano, zgodnie z metodologią, celowy dobór próby N=10. Respondentami były – w myśl założeń opracowanej metodologii – osoby kluczowe dla rozwiązywania problemu bezdomności na terenie Partnerstwa

Lokalnego i posiadające wiedzę na temat

funkcjonowania systemu pomocy osobom bezdomnym na danym obszarze: przedstawiciele Urzędu Miasta i Gminy, Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej oraz Domów Wspólnoty BARKA. Zostali oni wyłonieni w drodze konsultacji z przedstawicielami Partnerstwa Lwóweckiego. W przypadku, gdy wskazane osoby nie wzięły udziału w badaniach proszono pozostałe osoby kluczowe o wskazanie innych osób, które spełniałyby kryteria określone powyżej. W Lwówku zrealizowano wywiady pogłębione z dziesięcioma osobami kluczowymi. Zgodnie z zaleceniami wywiady realizowano w warunkach zapewniających respondentowi swobodę wypowiedzi oraz poufność. Najczęściej były to miejsca wybrane przez samego badanego (gabinet, pokój pracy). Przed rozpoczęciem wywiadu respondenci byli informowani o celu badania i sposobie wykorzystania wyników. Badanym wyjaśniano, że ich wypowiedzi – nagrywane na dyktafon – zostaną wykorzystane wyłącznie na użytek badaczy, gwarantując im tym samym spełnienie zasady anonimowości i poufności wywiadu. Po

upewnieniu

się,

że

respondent nie zgłasza wątpliwości badanych pytano o zgodę na udział w badaniu i możliwość nagrywania wywiadu. Po zakończeniu wywiadu badani wypełniali ankiety oraz byli proszeni o udostępnienie dokumentacji lub materiałów dotyczących reprezentowanych przez nich instytucji.

W gminie Lwówek badanie jakościowe zrealizowane zostało w terminie 21-22 października 2011. Zgodnie z zaleceniami bezpośrednio po przeprowadzeniu wywiadu, najczęściej wieczorem w pokojach hotelowych, badacz zapoznawał się z jakością i kompletnością nagrania (przegrywano je z dyktafonów na pamięci przenośne: Laptop, Pendrive), sporządzał wstępną wersję raportu z wywiadu indywidualnego (transkrypcja) oraz weryfikował kompletność informacji podanych przez respondentów w ankietach. Tytułem ogólnego komentarza wypada dodać, że badani chętnie udzielali odpowiedzi na zadawane pytania. Najczęściej trudność polegała na analitycznym ujęciu przez badanego zjawisk i procesów związanych ze specyfiką funkcjonowania wypracowanego na terenie Partnerstwa Lokalnego „systemu pomocy osobom bezdomnym”. To, co z teoretycznego punktu widzenia można ująć analitycznie, w postaci „wymiarów” bezdomności i sposobów minimalizacji jej skutków społecznych, w świadomości badanych funkcjonuje w postaci amorficznych działań podejmowanych niemalże odruchowo.

Ponadto należy zwrócić uwagę, że poniższe opracowanie powstało z myślą jak najwierniejszego zilustrowania sytuacji przedstawionej przez respondentów w nagrywanych wywiadach pogłębionych. Część wypowiedzi podano w transkrypcji zachowującej wierność w sferze językowej osób badanych. Trzymanie się oryginału narzuciło określoną konwencję przedstawienia wyników badań, co skutkuje tym, że część użytych pojęć wydawać się może sformułowaniami potocznymi. Nie można tego uniknąć bez modyfikacji i ingerencji w cytowane wypowiedzi, co jest zabiegiem niedopuszczalnym w świetle etyki badań społecznych. Przykładowo wątpliwości może wzbudzać używanie w odniesieniu do instytucji pomocy społecznej pojęcia „opieka społeczna”. Jednak takiego pojęcia używa część osób badanych i zostało to oddane w transkrypcji. Warto o tym pamiętać, albowiem jak słusznie zauważa Kierownik Specjalistycznego Ośrodka Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie w Białogardzie – pan Marcin Bachtiak1: „różnica pomiędzy tymi dwoma określeniami jest zasadnicza, opieka z definicji kształci ludzi bezradnych, którymi trzeba się opiekować, pomoc z definicji może pomagać w wydobywaniu zasobów w człowieku, które doprowadzą do momentu, w którym klient pomocy społecznej będzie żył samodzielnie”, jest to o tyle istotne, „że posługiwanie się poprawną formą kształtuje świadomość, a o to nam chodzi, choćby w przypadku radnych”. 3. Zestandaryzowany wywiad kwestionariuszowy skierowany do osób bezdomnych. Charakterystyka metody badawczej Zgodnie z przyjętymi założeniami metodologicznymi badaniem winno być objęte 50-100 osób bezdomnych zamieszkujących placówki dla osób bezdomnych na terenie gminy, na której zawiązało się partnerstwo lokalne. Zaplanowane w ramach diagnozy badanie osób bezdomnych ma dwa główne cele:  zebranie informacji o sytuacji społecznej i ekonomicznej osób bezdomnych;  dokonanie oceny systemu prewencji, interwencji oraz integracji na terenie partnerstwa. Informacje uzyskano metodą badania ankietowego przy pomocy zestandaryzowanego kwestionariusza wywiadu skierowanego do osób bezdomnych. Respondent odpowiadał na 1

Cytat ten dowodzi, że zmiany w świadomości osób udzielających społecznego wsparcia są konieczne i że oni sami to dostrzegają, oraz – że jest to problem natury bardziej powszechnej, obecny także w innych badanych partnerstw lokalnych.

pytania zawarte w kwestionariuszu, stosując jedną lub w niektórych sytuacjach – kilka możliwości wyboru. Treść samego narzędzia badawczego, jakim jest zestandaryzowany kwestionariusz wywiadu skoncentrowana była wokół 24 pytań o charakterze zamkniętym oraz dziesięciu pytaniach o charakterze metryczkowym. Założeniem badania była kontrola przez badacza procesu zadawania pytań i tego, by odpowiedzi były udzielane samodzielnie a także przekonanie, iż kontakt wzrokowy z badanym skłania go do głębszego przemyślenia udzielanej odpowiedzi i minimalizuje skłonność do uciekania się do odpowiedzi typu „nie wiem”, „nie mam zdania” Na podstawie zebranych w toku badania danych, osoby odpowiedzialne w Partnerstwie za pomoc osobom bezdomnym powinny uzyskać wiedzę o: profilu psychospołecznym osób bezdomnych, ich problemach zdrowotnych i prawnych, ich opinii na temat form i zakresu korzystania z usług instytucji zajmujących się pomocą społeczną i pracą socjalną. Wiedza uzyskana na podstawie wypowiedzi osób badanych pozwoli na ocenę zróżnicowania i adekwatności działającego na terenie partnerstwa systemu wsparcia. W badaniu brały udział wyłącznie osoby bezdomne mieszkające w miejscach stałego pobytu (np.: schroniska, noclegownie, Domy Wspólnoty itp.) Przyjęto, że osoby bezdomne w chwili realizacji badania mieszkające w miejscach stałego pobytu, mają najpełniejszą wiedzę o działającym systemie pomocy. Badaniem nie zostały objęte osoby bezdomne przebywające w miejscach niemieszkalnych. Liczebność próby dostosowana została do wielkości partnerstwa: od 50 do 100 osób. W Lwówku badaniem kwestionariuszowym objęto 100% osób bezdomnych przebywających w dniach badania w instytucjonalnych formach wsparcia dla osób wykluczonych mieszkaniowo, czyli 32 osoby pełnoletnie przebywające w placówkach w Posadówku (Stowarzyszenie Integracji Społeczności Lokalnych WIELKOPOMOC), w Marszewie

(Fundacja

Gospodarstwo

Edukacji

Ekologicznej),

(Stowarzyszenie Pomocy i Integracji Bezrobotnych „Lepsza Przyszłość”).

Władysławowie

II. Charakterystyka gminy Lwówek a) podstawowe zmienne społeczno-demograficzne Jak wynika z danych zamieszczonych w opracowaniu GUS-u „Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2010 roku. Stan w dniu 31 XII”, łączna liczba mieszkańców w gminie Lwówek (stan w dniu 31 XII 2010 roku) wynosi 9.282 osoby: 4.603 mężczyzn i 4.679 kobiet. W mieście mieszka 2.961 osób (1.440 mężczyzn i 1.521 kobiet), zaś na terenach wiejskich 6.321 osób (3.163 mężczyzn i 3.158 kobiet). 2.134 osób jest w wieku przedprodukcyjnym (1.089 mężczyzn i 1.045 kobiet), 5.837 osób jest w wieku produkcyjnym (3.117 mężczyzn i 2.720 kobiet), a 1.311 jest w wieku poprodukcyjnym (397 mężczyzn i 914 kobiet). Przyrost naturalny w powiecie nowotomyskim (na terenie którego zlokalizowany jest Lwówek) wynosi 4,2, zaś ogólne saldo migracji: 0,8 na 1.000 ludności (za: Rocznik Demograficzny 2011). b) wskaźniki zatrudnienia Dane GUS-owskie udostępniane w Banku Danych Lokalnych przedstawiają wskaźniki zatrudnienia na poziomie regionów i dalej, województw. Nie są natomiast podawane bardziej szczegółowe aktualne dane na szczeblu powiatowym i gminnym. Z danych dla Wielkopolski wynika, że ogólny wskaźnik zatrudnienia w województwie wynosi 53,1%, przy czym dla mężczyzn – 62,9%, zaś dla kobiet – 44,1%. Wśród osób w wieku produkcyjnym wskaźnik wynosi 66,3% (72,8% dla mężczyzn i 59,4% dla kobiet). W poszczególnych grupach wiekowych wskaźnik wynosi odpowiednio 49,3% (15-29 lat), 80,8% (30-39 lat), 80,7% (4049 lat), 32,1% (50 lat i więcej). Na poziomie powiatu podane są statystyki pracujących łącznie z rolnictwem indywidualnym, ale tylko do 2005 roku. W powiecie nowotomyskim było takich osób 18.715 (9.776 mężczyzn i 8.939 kobiet), z czego w sektorze publicznym pracowały 4.062 osoby, a w sektorze prywatnym 14.653. c) wskaźnik bezrobocia Z informacji zamieszczonej na stronie Powiatowego Urzędu Pracy w Nowym Tomyślu (http://www.pupnt.pl/Informacje-o-rynkach-pracy/Stopa-bezrobocia.aspx)

wynika,

że

grudniu 2010 roku na terenie powiatu nowotomyskiego stopa bezrobocia wynosiła 6,3%, przy czym wskaźnik dla województwa wynosi 9,2%. Nie podaje się bardziej szczegółowych

danych,

podstawie

których

można

wnioskować

poziomie

bezrobocia

zarejestrowanego na terenie gminy Lwówek. W oparciu o dane zamieszczone w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta i Gminy Lwówek 2006-2015, można wskazać, że w roku 2005 na terenie gminy zarejestrowanych było 738 osób bezrobotnych (w tym 395 kobiet). Bezrobotnych do 25. roku życia było 207, zaś powyżej 50. roku życia – 110. Łączna liczba długotrwale bezdomnych (powyżej 24 miesięcy) wynosiła 485 osób. Szczegółowe dane na poziomie powiatu odnaleźć można w Banku Danych Lokalnych GUSu. Wynika z nich, że w powiecie nowotomyskim udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wyniósł 3,9% (3,5% dla mężczyzn i 4,3% dla kobiet), przy czym w całym województwie wielkopolskim był większy: 6,1% (5,1% dla mężczyzn i 7,1% dla kobiet). Łączna liczba bezrobotnych zarejestrowanych wyniosła 1.837 (135.172 w całym województwie), z czego 878 to mężczyźni, a 959 to kobiety. Bezrobotnych zarejestrowanych pozostających bez pracy dłużej niż 1 rok było 231 (12,6% bezrobotnych ogółem). W populacji dominowały osoby z wykształcaniem zasadniczym zawodowym (676), następne w kolejności były osoby z wykształceniem gimnazjalnym i poniżej (475), policealnym i średnim zawodowym (340), średnim ogólnokształcącym (209) i wyższym (137). W poszczególnych grupach wiekowych liczba zarejestrowanych bezrobotnych kształtowała się następująco: 24 i mniej (576), 25-34 (511), 35-44 (281), 45-54 (312) i 55 i więcej (157). d) typ gminy Lwówek jest gminą miejsko-wiejską o powierzchni 3,16 km2. e) wskaźniki mierzące skalę korzystania z systemu pomocy społecznej Analizując kryteria korzystania z systemu pomocy społecznej, wzięto pod uwagę dane statystyczne zamieszczone w sprawozdaniu rocznym złożonym Radzie Gminy przez MiejskoGminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Lwówku za rok 2010. Wynika z niego, że na zasiłki okresowe przeznaczono 95.313 PLN (ze wsparcia skorzystało 88 osób), zaś na zasiłki celowe – 88.014 PLN (dla 170 osób), w tym 2.730 PLN za zasiłki celowe specjalne (dla 8 osób)2. 2

Prezentowane dane przedstawiono na podstawie dostępnej dokumentacji. Przedstawiciele Partnerstwa Lokalnego zwracają jednak uwagę, że w przypadku np. kwot przyznanych zasiłków należy pamiętać, że osoby, którym je przyznano, zasilają nimi budżet swoich rodzin. I tak pojmując te zapisy, np. z zasiłków okresowych korzystało 337 osób, z zasiłków celowych 551 a z zasiłków specjalnych 25 osób.

Kwota przeznaczona na posiłki wyniosła 68.046 PLN (dla 164 osób), a odpłatność gminy za pobyt w Domu Pomocy Społecznej – 24.855 PLN (dla 2 osób). Nie dofinansowywano schronienia, pomocy rzeczowej w postaci ubrania i zasiłków na świadczenia zdrowotne. Podobnie, nie udzielano wsparcia w zakresie interwencji kryzysowej, sprawiania pogrzebów czy zakupu biletów kredytowanych. Z danych ze sprawozdania wynika, że na terenie Lwówka nie świadczy się także specjalistycznego poradnictwa i uczestnictwa w zajęciach Centrum Interwencji Kryzysowej. Z bazy danych lokalnych GUS można wyczytać, że ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta 310 gospodarstw domowych, w których zamieszkuje 779 osób. Udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem wynosi 8,4%. Świadczenia na dzieci otrzymuje 0,6 tys. rodzin (1,1 tys. dzieci w wieku 0-17 lat). f) kwestie związane z polityką mieszkaniową Z analizy zasobów gospodarki komunalnej, w oparciu o informacje zaczerpnięte z Banku Danych Lokalnych GUS (za rok 2009), wynika, że w Lwówku jest 91 mieszkań komunalnych o łącznej powierzchni użytkowej 4.670 m2 (w przeliczeniu 51,32 m2 na lokal). Ani jedno z tych mieszkań nie ma natomiast statusu lokalu socjalnego. Bank Danych Lokalnych nie generuje dla Lwówka statystyk liczby sądowych postępowań eksmisyjnych i nie wskazuje czy były one ewentualnie powodowane zaległościami w opłatach za mieszkanie. Wynika to z faktu, że takie postępowania w gminie się nie toczą. Co więcej, ani jedna nie jest w toku na poziomie powiatu. W całym powiecie nowotomyskim orzeczono dwie eksmisje (obie za zaległości w opłatach za mieszkanie), a wykonano jedną. Łącznie w województwie toczących się postępowań eksmisyjnych było 769, z czego 315 z powodu zaległości w opłatach (41%). Orzeczono 407 eksmisji (52,9% wszystkich spraw; w 237 przypadkach za zaległości w opłatach za mieszkanie), z czego wykonano 156 (38,3% z łącznej liczby orzeczonych eksmisji; 108 z powodu rzeczonych zaległości). Ogółem na badanym terenie jest 2.691 mieszkań, a podział na kategorie ukazujący strukturę własności pochodzi z 2007 roku. Na tej podstawie z danych wyczytać można, że były 102 mieszkania komunalne, 0 mieszkań z zasobu spółdzielni mieszkaniowych, 169 z zasobu zakładów pracy, 2.395 z zasobu osób fizycznych, 0 z zasobu Towarzystwa Budownictwa Społecznego i 25 z zasobów pozostałych podmiotów. Według bardziej aktualnych danych z 2010 roku, w Lwówku znajdowały się 1.821 budynki mieszkalne i 2.745 mieszkań.

III.Ogólna charakterystyka problemów społecznych na obszarze Partnerstwa Lokalnego

a) krótka charakterystyka problemów społecznych występujących na terenie zawiązanego Partnerstwa na podstawie DR Analiza dokumentów na poziome strategicznym jak i dokumentacji sprawozdawczej wskazuje, że na terenie Miasta i Gminy Lwówek problem bezdomności należy do marginalnych. Sytuacja ta nie zmienia się na przestrzeni ostatnich lat (w roku 2005 na 361 klientów pomocy społecznej 4 dotykał problem bezdomności, zaś w roku 2010 na 352 klientów pomocy społecznej 13 otrzymało pomoc z powodu bezdomności). Warto zauważyć, że na terenie Gminy Lwówek przebywa rocznie ok. 100 osób bezdomnych, lecz nie są to mieszkańcy Gminy lecz osoby z całej Polski, przebywające w placówkach o charakterze ogólnopolskim zlokalizowanych na terenie Gminy Lwówek. Na podstawie analizy dokumentacji należy stwierdzić, że najważniejszym problemem społecznym w Gminie Lwówek jest długotrwałe bezrobocie, następnie niepełnosprawność, starość, uzależnienia.  Bezrobocie, w tym długotrwałe bezrobocie: Z uwagi na specyfikę gminy (gmina miejsko – wiejska, raczej rolnicza, o stosunkowo niskim poziomie rozwoju gospodarczego) problem bezrobocia dotyka całych rodzin. Utrata pracy ma ogromny wpływ na zaspokojenie potrzeb społecznych w różnych sferach życia i prowadzi do powstawania zjawisk patologii społecznej. Rodziny takie stają się klientami pomocy społecznej na długi czas, gdyż podstawowym problemem rynku pracy w Gminie Lwówek jest niski poziom wykształcenia osób bezrobotnych i niedostosowanie kwalifikacji zawodowych do potrzeb lokalnego rynku pracy. W roku 2010 roku na 324 bezrobotnych, aż 104 to osoby długotrwale bezrobotne. Zjawiskiem które utrudnia też podjęcie stałego zatrudnienia jest podejmowanie prac dorywczych oraz praca na czarno.  Niepełnosprawność: Niepełnosprawność to jeden z głównych problemów społecznych w Gminie Lwówek, który utrudnia funkcjonowanie coraz większej liczbie osób.

Diagnoza tej grupy nie jest pełna, ponieważ podobnie jak na terenie całego kraju brak jest danych w zakresie poszczególnych dysfunkcji. Na ternie Gminy problemami osób niepełnosprawnych zajmują się głównie organizacje pozarządowe, warsztaty terapii zajęciowej, ośrodek pomocy społecznej. Liczba osób niepełnosprawnych w gminie to ok. 2.000 osób (na 9.282 mieszkańców).  Starość: Dokumenty strategiczne gminy Lwówek wymieniają starość wśród problemów społecznych. Osoby w wieku starszym dotykają problemy społeczne w szczególności z uwagi na pogarszający się stan zdrowia, samotność, bezczynność. Pracownicy instytucji pomocy społecznej z Gminy Lwówek są często jedynymi z którymi osoby starsze mają kontakt. Pomoc społeczna jest łącznikiem pomiędzy osobami starszymi, a światem zewnętrznym.  Uzależnienia: Problemy na rynku pracy powodują nasilenie się problemów związanych z uzależnieniami od alkoholu, rzadziej od narkotyków. Uzależnienia powodują problemy dotyczące utrzymywania prawidłowych relacji w rodzinie i środowisku (tj. problem przemocy w rodzinie, zaniedbywania obowiązków rodzicielskich, zatrudnienia.

zakłócania Na

porządku

podstawie

danych

publicznego), ogólnych

problemy

(dane

pozyskaniem

Państwowej

Agencji

Rozwiązywania Problemów Alkoholowych) należy zauważyć, że zjawisko to ma tendencję regularnie wzrostową. Niepokojącym też jest wzrost liczby dzieci i młodzieży sięgającej po alkohol. b) hierarchia problemów społecznych na podstawie DR Zgodnie z wyżej zawartymi danymi najważniejszymi problemami społecznymi na terenie Gminy Lwówek są bezrobocie, w tym długotrwałe bezrobocie, niepełnosprawność, starość, alkoholizm. Zgodnie ze wskazaniami zawartymi w punkcie poprzednim należy podkreślić, że zjawisko bezdomności nie należy do poważnych problemów społecznych na terenie Gminy Lwówek. Poza danymi ilościowymi, dotyczącymi osób bezdomnych w Gminie potwierdzają to dokumenty organizacyjne Gminy i MGOPS, które w żadnym miejscu nie poruszają sprawy bezdomności. Nie wyznaczono jednostki, ani osoby odpowiedzialnej wyłącznie za wsparcie osób bezdomnych, dokumenty nie zawierają też informacji o procedurach postępowania z osobami bezdomnymi.

Sprawozdanie z Realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych za 2010 rok w sposób ogólnikowy porusza problem bezdomności i wskazuje: „Sprawy związane z kwestią bezdomności prowadzą znajdujące się na terenie Gminy placówki dla osób bezdomnych. Łącznie dysponują 80 miejscami dla osób bezdomnych. Mieszkańcami są osoby z całej Polski, z terenu gminy umieszczono tam 4 osoby. Domy Wspólnoty3 kierują do pracy wszystkie do tego zdolne osoby. Zajmują się aktywizacją, integracją, pomagają rzeczowo swoim mieszkańcom, zatrudniają w spółdzielniach socjalnych. Osoby nie stosujące się do regulaminu muszą opuścić Dom, najczęściej z powodu swojego uzależnienia od alkoholu i braku chęci zerwania z nałogiem. Osoby bezdomne z terenu gminy umieszczamy w placówkach BARKI, uczestnicząc częściowo w kosztach ich utrzymania” c) przedstawienie problematyki bezdomności w kontekście innych problemów społecznych na podstawie DR Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta i Gminy Lwówek ujmuje problematykę bezdomności w kontekście innych problemów społecznych, wskazując, że jest kwestią społeczną o znaczeniu i zasięgu globalnym, mającym swoje specyficzne regionalne i lokalne uwarunkowania. Ujęcie problemu bezdomności skorelowane jest z innymi problemami społecznymi:  rozpad rodziny - a więc zerwanie więzi formalnych, psychologicznych i społecznych oraz brak możliwości spełniania przez rodzinę jej podstawowych funkcji,  eksmisje - prawny nakaz opuszczenia lokalu, spowodowany w większości przypadków zadłużeniem z tytułu opłat czynszowych,  opuszczenie zakładu karnego przy jednoczesnym braku możliwości powrotu do mieszkania,  brak stałych dochodów,  przemoc w rodzinie,  uzależnienia,  niedostosowanie społeczne,  nagłe zdarzenia losowe,  długotrwałe bezrobocie”. Wskazanie to ma jednak charakter ogólnikowy, nie odnosi się do specyfiki problemu w Gminie, prowadzone działania na rzecz osób bezdomnych nie charakteryzują się tak

Dom Wspólnoty to nazwa odnosząca się placówek dla osób bezdomnych prowadzonych przez Fundację Pomocy Wzajemnej „Barka”.

wielowątkowym podejściem jak sama analiza problemu. Ujęcie takie, na co wskazuje analiza problemu, należy jednak uznać za dalece niewystarczające. d) hierarchia problemów społecznych w ujęciu osób kluczowych W świetle opinii respondentów w gminie Lwówek bezdomność jest problemem opanowanym. Jak zauważają sami badani – na przestrzeni ostatnich lat w gminie zdiagnozowano łącznie tylko 10 osób bezdomnych. W związku z tym nie postrzegano tego jako problemu społecznego (skala 0,1%) wymuszającego przygotowanie stosownych procedur, programów czy zapisów w istotnych dokumentach organizacyjnych. Biorąc pod uwagę skalę miejscowej bezdomności badani są zgodni, co do tego, że pierwszoplanowym problemem w gminie Lwówek jest bezrobocie. Oprócz bezdomności i bezrobocia wśród problemów społecznych wskazanych przez respondentów pojawiły się następujące kwestie: niepełnosprawność, długotrwałe i ciężkie choroby, trudności mieszkańców gminy ze zmianą kwalifikacji wynikające z dziedzictwa po PGR-owskiego, rozwarstwienie społeczne, zadłużenie mieszkań, problem ochrony macierzyństwa, bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych oraz – co może dziwić uboga oferta kulturalna [L01]. Wśród powyższych, najczęściej wymienianymi problemami społecznymi były: bezrobocie – 7 respondentów, ubóstwo – 3 respondentów, alkoholizm – 3 respondentów. Warto zwrócić uwagę, że opinie osób kluczowych potwierdzają wyniki analizy danych zebranych w trakcie desk research. Jeśli wziąć pod uwagę, że respondenci częściej na wyższych pozycjach wymieniali ubóstwo aniżeli alkoholizm oraz to, że rozwarstwienie społeczne dotyczy biegunowego charakteru zróżnicowania dochodów między najuboższymi a najbogatszymi mieszkańcami gminy Lwówek (de facto wypowiedź implikuje istnienie biedy w gminie Lwówek), to należy przyjąć, że ubóstwu należy przyznać wyższą rangę aniżeli alkoholizmowi. W związku z tym hierarchia problemów, wymienianych przez respondentów, w gminie Lwówek wygląda następująco: bezrobocie, ubóstwo, alkoholizm, bezdomność. Poniżej przedstawiono kilka wypowiedzi badanych obrazujących opisaną sytuację. „Najważniejsze problemy gminy uważam, no bezrobocie to jest podstawa. Podstawa, naprawdę jeszcze raz. No, bo to się wiąże potem, jeżeli pracy nie ma (…) i bezdomność z tego powodu. Ludzie nie mają, za co płacić czynszów, no i to jest najbardziej (…) taki newralgiczny punkt (…) Bezrobocie. Ośrodki kultury, to jest też ważne, no i później ta bezdomność właśnie. Bo gdy nie ma kultury, gdy nie ma nawet tego kina przysłowiowego, jakiś klubów, spotkań, (…) Dziś tego nie ma, to jest problem, na

prawdę. To jest duży problem, w ogóle w całej Polsce. Bo to… bardzo mało środków, pieniążków jest na kulturę. To z czego takie gminy mają brać ” [L01]. „To znaczy tak, to jest problem bezrobocia – na pierwszym miejscu będzie, (dalej) niepełnosprawność, długotrwała choroba, problemy alkoholowe w rodzinie” [L05]. „Na terenie gminy może tak samej bezdomności nie ma, aczkolwiek zdarzają się pojedyncze przypadki, ale ten problem dotyczy nas już od wielu, wielu lat, ponieważ z tytułu istnienia tutaj fundacji Barka, która zaistniała ponad 20 lat temu, bezdomni z całej Polski się zjeżdżają tutaj i zostają. Co ciekawe, że niekiedy po przewinieniach, po jakiś wybrykach, tutaj w naszej instytucji, niestety, nie odjeżdżają tylko zostają ponieważ gdzieś tutaj mają znajomości, zakorzeniają się no i to jest widoczne. Na terenie Lwówka, na terenie innych wiosek. Jest to widoczne. (…) No jest trochę patologii, jest trochę pijaństwa, dużo alkoholizmu wręcz jest, (…). W moich odczuciach alkohol i troszeczkę bezrobocie jest, takiego (…) czyli takiej biedy. Mało przemysłowy rejon to jest – gmina jako gmina – mało rozwojowa (…). Na terenie naszej gminy, no przede wszystkim, dlatego, że jest fundacja to zawsze było to (…) zrealizowane na bieżąco i zaradzone. Tu, jako takiej bezdomności (nie ma) … jednostki są we Lwówku, … ale to są ludzie na własne życzenie, przez alkohol...” [L08]. IV. Szczegółowa analiza problemu bezdomności w kontekście materiałów zastanych (DR) a) dane ilościowe pochodzące z DR dotyczące bezdomności gromadzone przez ośrodki pomocy społecznej Analizując dokumentację sprawozdawczą Miejsko – Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Lwówku należy zauważyć, że dokumentacja ta nie zawiera wyodrębnionej tematycznie problematyki bezdomności, a także warto zauważyć, że dane zawarte w poszczególnych dokumentach sprawozdawczych różnią się od siebie. Nie jest to jednak specyfika Gminy Lwówek, lecz ogólna tendencja występująca w sprawozdawczości ośrodków pomocy społecznej, gdzie na potrzeby różnych instytucji podaje się dane w odmiennych ujęciach. Powoduje to wyżej wskazaną wewnętrzną niespójność danych. Zestawienie podstawowych danych ilościowych dotyczących problematyki bezdomności w Gminie Lwówek (dotyczy roku 2010) na podstawie dokumentacji sprawozdawczej MGOPS:  Liczba osób, którym przyznano pomoc z powodu bezdomności – 7 rodzin (13 osób w rodzinach),

 Liczba jednostek funkcjonujących na terenie gminy i działających na rzecz osób bezdomnych – 0 (zero) Ze sprawozdania MPiPS wynika, że w gminie nie funkcjonują ośrodki wsparcia dla osób bezdomnych. Jednakże z dokumentu „Strategia rozwiązywania problemów społecznych miasta i gminy Lwówek” wynika, że na terenie Gminy działają 4 ośrodki prowadzone przez „organizacje pozarządowe działające w gminie na rzecz osób bezdomnych4:  Stowarzyszenie Pomocy i Integracji Bezrobotnych „Lepsza Przyszłość” Dom wspólnoty „BARKA”, Władysławowo 68  Stowarzyszenie Integracji Społeczności Lokalnych „Wielkopomoc”  Dom Wspólnoty „BARKA”, Posadówek 1  Dom Wspólnoty „BARKA”, Marszewo 1  Dom Wspólnoty „BARKA”, Józefowo. Z dokumentów aplikacyjnych do projektu GSWB wynika, że na terenie gminy funkcjonują 3 ośrodki: we Władysławowie, Posadówku i Marszewie. Informacje uzyskane od MGOPS wyjaśniają, że powyższa rozbieżność wynika z faktu, że w roku 2011 Fundacja BARKA sprzedała nieruchomość w Józefowie. Należy więc uznać, że w Gminie Lwówek funkcjonują 3 placówki.  Liczba pracowników socjalnych pracujących z osobami bezdomnymi – 0 (zero): Z danych zawartych w formularzu MPiPS 03 wynika, ze w ośrodku zatrudnionych jest łącznie 8 osób (kierownik, 4 pracownicy socjalni oraz 3 pozostałych pracowników). Formularz MPiPS nie przewiduje wyróżnienia ww. osób ze względu na ich zaangażowanie na rzecz osób bezdomnych. Z danych zawartych w sprawozdaniu MPiPS 03 wynika, że MGOPS zatrudnia 4 pracowników socjalnych – formularz MPiPS 03 nie przewiduje wyróżnienia z tej grupy pracowników socjalnych

Strategia posługuje się skróconymi nazwami Domów Wspólnoty. Każdy z tych domów jest prowadzony przez inną organizację, które są zrzeszone w Sieci BARKA: Marszewo prowadzone przez Fundację Zbyszka Ściany – Gospodarstwo Edukacji Ekologicznej; Posadówek prowadzony przez Stowarzyszenie Integracji Społeczności Lokalnych WIELKOPOMOC; Władysławowo prowadzone przez Stowarzyszenie Pomocy i Integracji Bezrobotnych „Lepsza Przyszłość”.

działających wyłącznie na rzecz osób bezdomnych. Z informacji uzyskanych od MGOPS wynika, że żaden z pracowników socjalnych nie ma przydzielonego wyłącznie działania na rzecz osób bezdomnych.  Liczba osób bezdomnych korzystających z form aktywnej integracji – 0 (zero): w sprawozdaniu z działalność MGOPS zapisano:„(...)na terenie Gminy placówki dla osób bezdomnych. Łącznie dysponują 80 miejscami dla osób bezdomnych. Mieszkańcami są osoby z całej Polski, z terenu gminy umieszczono tam 4 osoby. Domy Wspólnoty kierują do pracy wszystkie do tego zdolne osoby. Zajmują się aktywizacją, integracją, pomagają rzeczowo swoim mieszkańcom, zatrudniają w spółdzielniach socjalnych”. ***Wytłuszczenia od badacza  Liczba miejsc w placówkach dla osób bezdomnych: Statutowa – 64, Maksymalna (np. w okresach ekstremalnych warunków pogodowych) – 80. Powyższe dane zostały potwierdzone w MGOPS. Należy jednak zauważyć, że ze sprawozdania MGOPS wynika, że „Sprawy związane z kwestią bezdomności prowadzą na terenie Gminy placówki dla osób bezdomnych. Łącznie dysponują 80 miejscami dla osób bezdomnych. Mieszkańcami są osoby z całej Polski, z terenu gminy umieszczono tam 4 osoby”. Z dokumentów aplikacyjnych do projektu GSWB wynika, że na terenie gminy funkcjonują 3 ośrodki: we Władysławowie, Posadówku i Maszewie. „W każdym z 3 domów przebywa rocznie do trzydziestu osób. Obecnie wszystkie 3 wspólnoty oferują swoim członkom miejsce zamieszkania, w którym można korzystać z łazienki, ubikacji, kuchni, pralni, świetlicy”. W innym miejscu dokumentu zapisano: „Na terenie gminy działają 3 Domy Wspólnoty dla Osób Bezdomnych (...) Rocznie przebywa ok. 100 osób bezdomnych”.  Inne formy wsparcia dla osób bezdomnych – brak danych ilościowych w dokumentacji sprawozdawczej. W sprawozdaniu MGOPS zapisano: „Osoby bezdomne z terenu gminy umieszczamy w placówkach BARKI, uczestnicząc częściowo w kosztach ich utrzymania”.  Uczestnictwo osób bezdomnych w projekcie systemowym realizowanym przez MGOPS w Lwówku: MGOPS realizuje projekt systemowy 7.1.1. POKL którego działania skierowane są do osób bezrobotnych, bez wskazania czy są to osoby bezdomne.

Tab. Nr 1. Dane ilościowe dotyczące bezdomności z formularza MPiPS 03 z roku 2010 Lp. Nazwa dokumentu Jednostka analizy Rodzaj wsparcia 1

Dane za rok 2010

Liczba B

7 rodzin (13 osób w rodzinach)

SPRAWOZDANIE ROCZNE MPIPS – 03. I. Powody 1 przyznania pomocy- bezdomność- dział 4 .

Komentarz: Formularz MPiPS 03 w dziale 4 nie podaje danych dotyczących liczby osób bezdomnych, lecz liczbę rodzin i osób w rodzinach, którym przyznano pomoc z powodu bezdomności. 2 .

Udzielone świadczenia – dział 2B – liczba bezdomnych

a) zasiłek celowy na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne

Liczba B

b) sprawienie pogrzebu

Liczba B

a) noclegownie, schroniska, domy dla bezdomnych,

Liczba J

b) jadłodajnie - wlicza się wszelkie formy zbiorowego żywienia

Liczba J

c) mieszkania chronione,

Liczba J

d) ośrodki interwencji kryzysowej,

Liczba J

e) jednostki specjalistycznego poradnictwa

Liczba J

Ośrodki 3 wsparcia – dział 6A liczba jednostek .

5 .

Ośrodki wsparcia – dział 6B liczba jednostek

a) noclegownie, schroniska, domy dla bezdomnych

Liczba J

b) mieszkania chronione,

Liczba J

c) ośrodki interwencji kryzysowej - wszystkie formy takiego poradnictwa d) jednostki specjalistycznego poradnictwa

Komentarz: Z sprawozdania MPiPS wynika, że w gminie nie funkcjonują ośrodki wsparcia dla osób bezdomnych. Z dokumentu „Strategia rozwiązywania problemów społecznych miasta i gminy Lwówek”, ze na terenie Gminy działają 4 ośrodki prowadzone przez „organizacje pozarządowe działające w gminie na rzecz osób bezdomnych: - Stowarzyszenie Pomocy i Integracji Bezrobotnych „Lepsza Przyszłość” Dom wspólnoty „BARKA”, Władysławowo 68 - Stowarzyszenie Integracji Społeczności Lokalnych „Wielkopomoc” Dom Wspólnoty „BARKA”, Posadówek 1 - Dom Wspólnoty „BARKA”, Marszewo 1 - Dom Wspólnoty „BARKA”, Józefowo” Z dokumentów aplikacyjnych do projektu GSWB wynika, że na terenie gminy funkcjonują 3 ośrodki: we Władysławowie, Posadówku i Marszewie. Z informacji uzyskanych od MGOPS wynika, że powyższa rozbieżność wynika z faktu, że w roku 2011 Fundacja BARKA sprzedała nieruchomość w Józefowie. Tab. Nr 2. Dane ilościowe dotyczące bezdomności ze sprawozdania MGOPS z roku 2010 Lp. Nazwa dokumentu Jednostka Analizy Rodzaj wsparcia

Dane za rok 2010

III.

SPRAWOZDANIA ROCZNE SKŁADANE RADZIE GMINY PRZEZ OPS. SPRAWOZDANIA TE NIE SĄ ZESTANDARYZOWANE. UZYSKANE DANE NALEŻY POTWIERDZIĆ U KIEROWNIKA WŁAŚCIWEJ JEDNOSTKI ORGANIZACYJNEJ POMOCY SPOŁECZNEJ. NALEŻY SZUKAĆ W NICH NASTĘPUJĄCYCH INFORMACJI: 1.

LICZBA OSÓB ZATRUDNIONYCH DO WSPARCIA OSÓB BEZDOMNYCH, W TYM: a) Pracowników socjalnych - podać wszystkich pracowników pracujących z osobami bezdomnymi nawet w części etatu i dodać objaśnienie, którzy z nich zajmują się wyłącznie OB, jeśli są ujęci w tym sprawozdaniu np. 16 ogółem/4 tylko OB.

Osoby

Brak danych w dokumencie

Komentarz: Z danych zawartych w sprawozdaniu MPiPS 03 wynika, że MGOPS zatrudnia 4 pracowników socjalnych – formularz MPiPS nie przewiduje wyróżnienia z tej grupy pracowników socjalnych działających wyłącznie na rzecz osób bezdomnych. b) Streetworkerów - podać liczbę zatrudnionych przez OPS i łamać Osoby przez zatrudnionych w NGO np. 3 OPS/4NGO

Brak danych w dokumencie

c) Psychologów

Osoby

Brak danych w dokumencie

d) Pedagogów

Osoby

Brak danych w dokumencie

e) Terapeutów

Osoby

Brak danych w dokumencie

f) Innych

Osoby

Brak danych w dokumencie

Komentarz łączny do pkt a-f: Z danych zawartych w formularzu MPiPS wynika, ze w ośrodku zatrudnionych jest łącznie 8 osób (kierownik, 4 pracownicy socjalni oraz 3 pozostałych pracowników). Formularz MPiPS nie przewiduje wyróżnienia ww. osób ze względu na ich zaangażowanie na rzecz osób bezdomnych. 2.

WYSOKOŚĆ ŚRODKÓW PRZEZNACZONYCH NA WSPARCIE OSÓB BEZDOMNYCH, W TYM NA: a) Zasiłki okresowe.

Kwota

Brak danych w dokumencie

Komentarz: Z danych zawartych w sprawozdaniu MPiPS 03 wynika, że kwota na zasiłki okresowe wyniosła łącznie 95.313 zł . Formularz nie ujmuje w tej kategorii osób bezdomnych b) schronienie

Kwota

Brak danych w dokumencie

Komentarz: Z danych zawartych w sprawozdaniu MPiPS 03 wynika, że kwota na schronienie wyniosła łącznie o (zero) zł. c) Posiłki

Kwota

Brak danych w dokumencie

Komentarz: Z danych zawartych w sprawozdaniu MPiPS 03 wynika, że kwota na posiłki wyniosła łącznie 68.046 zł . Formularz nie ujmuje w tej kategorii osób bezdomnych, jednakże ze sprawozdania wynika, że całość kwoty została przeznaczona na dożywianie dzieci. d) Żywność z Programu Pomocy Żywnościowej Unii Europejskiej

Kwota

Brak danych w dokumencie

e) Ubranie w formie pomocy rzeczowej

Kwota

Brak danych w

dokumencie Komentarz: Z danych zawartych w sprawozdaniu MPiPS 03 wynika, że kwota na ubranie w formie pomocy rzeczowej wyniosła łącznie 0 (zero) zł . Formularz nie ujmuje w tej kategorii osób bezdomnych f) Zasiłki na świadczenia zdrowotne

Kwota

Brak danych w dokumencie

Komentarz: Z danych zawartych w sprawozdaniu MPiPS 03 wynika, że kwota na zasiłki na świadczenia zdrowotne wyniosła łącznie 0 (zero) zł . Formularz w tej kategorii osoby bezdomne – 0 (zero) zł. g) Bilet kredytowany

Kwota

Brak danych w dokumencie

Komentarz: Z danych zawartych w sprawozdaniu MPiPS 03 wynika, że kwota na bilet kredytowany wyniosła łącznie 0 (zero) zł . Formularz nie ujmuje w tej kategorii osób bezdomnych h) Sprawienie pogrzebu

Kwota

Brak danych w dokumencie

Komentarz: Z danych zawartych w sprawozdaniu MPiPS 03 wynika, że kwota na sprawienie pogrzebu wyniosła łącznie 0 (zero) zł . Formularz w tej kategorii ujmuje osoby bezdomne – 0 (zero) zł. i) Zasiłki celowe

Kwota

Brak danych w dokumencie

j) Zasiłki celowe w naturze np. odzież, obuwie

Kwota

Brak danych w dokumencie

Komentarz łączny do pkt i-j: Z danych zawartych w sprawozdaniu MPiPS 03 wynika, że kwota na zasiłki celowe i celowe w naturze ogólem wyniosła łącznie 88.014 zł, w tym zasiłki specjalne celowe: 2.730 zł . Formularz w tej kategorii nie ujmuje osób bezdomnych. k) Interwencja kryzysowa

Kwota

Brak danych w dokumencie

Komentarz: Z danych zawartych w sprawozdaniu MPiPS 03 wynika, że kwota na interwencje kryzysową wyniosła łącznie 0 (zero) zł . Formularz nie ujmuje w tej kategorii osób bezdomnych. l) Skierowanie do DPS

Kwota

Brak danych w dokumencie

Komentarz: Z danych zawartych w sprawozdaniu MPiPS 03 wynika, że kwota odpłatności gminy za pobyt w DPS wyniosła łącznie 24.855 zł . Formularz nie ujmuje w tej kategorii osób bezdomnych. m) Inne 3.

Kwota

Brak danych w dokumencie

LICZBĘ OSÓB BEZDOMNYCH KORZYSTAJĄCYCH Z POSZCZEGÓLNYCH FORM ŚWIADCZEŃ: a) Zasiłki okresowe

Liczba B

Brak danych w dokumencie

Komentarz: Z danych zawartych w sprawozdaniu MPiPS 03 wynika, że liczba osób, którym przyznano zasiłki okresowe to: 88. Formularz nie ujmuje w tej kategorii osób bezdomnych. b) schronienie

Liczba B

Brak danych w dokumencie

Komentarz: Z danych zawartych w sprawozdaniu MPiPS 03 wynika, że liczba osób, którym przyznano schronienie to: 0 (zero). Formularz nie ujmuje w tej kategorii osób bezdomnych. c) Posiłki

Liczba B

Brak danych w dokumencie

Komentarz: Z danych zawartych w sprawozdaniu MPiPS 03 wynika, że liczba osób, które skorzystały z posiłków to: 164. Formularz nie ujmuje w tej kategorii osób bezdomnych, jednakże wszystkie posiłki dotyczyły dzieci. d) Żywność z Programu Pomocy Żywnościowej Unii Europejskiej e) Ubranie

Liczba B

Brak danych w dokumencie

Liczba B

Brak danych w dokumencie

Komentarz: Z danych zawartych w sprawozdaniu MPiPS 03 wynika, że liczba osób, którym przyznano pomoc w formie ubrania to: 0 (zero). Formularz nie ujmuje w tej kategorii osób bezdomnych f) Zasiłki na świadczenia zdrowotne

Liczba B

Brak danych w dokumencie

Komentarz: Z danych zawartych w sprawozdaniu MPiPS 03 wynika, że liczba osób, którym przyznano zasiłki na świadczenia zdrowotne to: 0 (zero). Formularz ujmuje w tej kategorii osoby bezdomne – 0 (zero) g) Bilet kredytowany

Liczba B

Brak danych w dokumencie

Komentarz: Z danych zawartych w sprawozdaniu MPiPS 03 wynika, że liczba osób, którym przyznano pomoc w formie biletu kredytowanego to: 0 (zero). Formularz nie ujmuje w tej kategorii osób bezdomnych h) Sprawienie pogrzebu

Liczba B

Brak danych w dokumencie

Komentarz: Z danych zawartych w sprawozdaniu MPiPS 03 wynika, że liczba osób, którym sprawiono pogrzeb to: 0 (zero). Formularz ujmuje w tej kategorii osoby bezdomne – 0 (zero). i) Zasiłki celowe

Liczba B

Brak danych w dokumencie

j) Zasiłki celowe w naturze np. odzież, obuwie

Liczba B

Brak danych w dokumencie

Komentarz łączny do pkt i-j: Z danych zawartych w sprawozdaniu MPiPS 03 wynika, że liczba osób, które otrzymały zasiłki celowe i w naturze ogólem: 170, w tym zasiłki celowe specjalne 8. Formularz nie ujmuje w tej kategorii osób bezdomnych k) Interwencja kryzysowa

Liczba B

Brak danych w dokumencie

Komentarz: Z danych zawartych w sprawozdaniu MPiPS 03 wynika, że liczba osób, korzystających z interwencji kryzysowej to: 0 (zero). Formularz nie ujmuje w tej kategorii osób bezdomnych l) Skierowanie do DPS Komentarz:

Liczba B

Brak danych w dokumencie

Z danych zawartych w sprawozdaniu MPiPS 03 wynika, że liczba osób skierownych do DPS to : 2 (dwie). Formularz nie ujmuje w tej kategorii osób bezdomnych m) Poradnictwo

Liczba B

Brak danych w dokumencie

n) Uczestniczący w zajęciach Centrum Interwencji Kryzysowej

Liczba B

Brak danych w dokumencie

o) Członkowie spółdzielni socjalnych

Liczba B

Brak danych w dokumencie

p) Inne

Liczba B

Brak danych w dokumencie

Komentarz łączny do pk m-p: Z danych zawartych w sprawozdaniu MPiPS 03 oraz innych dokumentach wynika, że ww. działania nie mają miejsca w Gminie Lwówek. Dodatkowo (kwestia spółdzielni socjalnych) patrz komentarz do pkt 4 (poniżej) 4.

BEZDOMNI KORZYSTAJĄCY Z FORM AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ a) Staż

Liczba B

Brak danych w dokumencie

b) Prace interwencyjne

Liczba B

Brak danych w dokumencie

c) Roboty publiczne

Liczba B

Brak danych w dokumencie

d) Szkolenia

Liczba B

Brak danych w dokumencie

e) Prace społecznie użyteczne

Liczba B

W sprawozdaniu zapisano: „Nie organizowano prac społecznie użytecznych z uwagi na koszty, niewspółmierne do osiąganych dochodów’. e) Inne, jakie?

Liczba B

Brak danych

Komentarz łączny do pkt a-e: W sprawozdaniu zapisano: „(...)na terenie Gminy placówki dla osób bezdomnych. Łącznie dysponują 80 miejscami dla osób bezdomnych. Mieszkańcami są osoby z całej Polski, z terenu gminy umieszczono tam 4 osoby. Domy Wspólnoty kierują do pracy wszystkie do tego zdolne osoby. Zajmują się aktywizacją, integracją, pomagają rzeczowo swoim mieszkańcom, zatrudniają w spółdzielniach socjalnych”. ***Wytłuszczenia od badacza 5. 6.

CHARAKTERYSTYKA PLACÓWEK DLA BEZDOMNYCH Z PODZIAŁEM NA KATEGORIE: ogrzewalnia, noclegownia, schronisko itd. Liczba miejsc w tych placówkach: a) Statutowa b) Maksymalna – interwencyjna np. w okresie ekstremalnych warunków pogodowych

Liczba miejsc

Brak danych

Komentarz łączny do pkt a i b: Ze sprawozdania wynika, że „Sprawy związane z kwestią bezdomności prowadzą na terenie Gminy placówki dla osób bezdomnych. Łącznie dysponują 80 miejscami dla osób bezdomnych. Mieszkańcami są osoby z całej Polski, z terenu gminy umieszczono tam 4 osoby” Z dokumentu „Strategia rozwiązywania problemów społecznych miasta i gminy Lwówek”, wynika, że na terenie Gminy działają 4 ośrodki prowadzone przez „organizacje pozarządowe działające w gminie na rzecz

osób bezdomnych: - Stowarzyszenie Pomocy i Integracji Bezrobotnych „Lepsza Przyszłość” Dom wspólnoty „BARKA”, Władysławowo 68 - Stowarzyszenie Integracji Społeczności Lokalnych „Wielkopomoc” Dom Wspólnoty „BARKA”, Posadówek 1 - Dom Wspólnoty „BARKA”, Marszewo 1 - Dom Wspólnoty „BARKA”, Józefowo” Dom Wspólnoty BARKA, Józefowo od 2011 roku nie funkcjonuje. Z dokumentów aplikacyjnych do projektu GSWB wynika, że na terenie gminy funkcjonują 3 ośrodki: we Władysławowie, Posadówku i Marszewie. „W każdym z 3 domów przebywa rocznie do trzydziestu osób. Obecnie wszystkie 3 wspólnoty oferują swoim członkom miejsce zamieszkania, w którym można korzystać z łazienki, ubikacji, kuchni, pralni, świetlicy”. W innym miejscu dokumentu zapisano: „Na terenie gminy działają 3 Domy Wspólnoty dla Osób Bezdomnych (...) Rocznie przebywa ok. 100 osób bezdomnych. Ponadto wskazano: „we wszystkich 3 organizacjach istnieje wolna powierzchnia, możliwa do zagospodarowania w formie samodzielnych mieszkań, jako formy pierwszego, nadzorowanego wyjścia z bezdomności”. 7.

Wysokość środków przeznaczonych na utrzymanie placówek dla bezdomnych przez gminę.

Kwota

Brak danych

W sprawozdaniu zapisano: „Osoby bezdomne z terenu gminy umieszczamy w placówkach BARKI, uczestnicząc częściowo w kosztach ich utrzymania”. 8.

Liczba bezdomnych zatrudnionych w ramach prac społecznie użytecznych

Liczba B

W sprawozdaniu zapisano: „Nie organizowano prac społecznie użytecznych z uwagi na koszty, niewspółmierne do osiąganych dochodów’. 9.

Liczba bezdomnych biorących udział w szkoleniach i innych Liczba B formach aktywizacji społecznej i zawodowej w ramach projektów:

Brak danych

a) Systemowych

Liczba B

Brak danych

b) Konkursowych

Liczba B

Brak danych

10.

Ustalenie, czy istnieje procedura postępowania z bezdomnymi?

Tak/Nie

Brak danych

11.

Ustalenie czy istnieje umowa zlecająca lub powierzająca zadanie w zakresie wspierania osób bezdomnych podmiotom niepublicznym?

Tak/Nie

Nie

W sprawozdaniu zapisano: „Osoby bezdomne z terenu gminy umieszczamy w placówkach BARKI, uczestnicząc częściowo w kosztach ich utrzymania”. Z informacji uzyskanych od MGOPS wynika, ze nie zawarto umowy zlecającej zadania w zakresie wspierania osób bezdomnych. 12.

Jakie są instytucje/organizacje uczestniczące w jego realizacji?

Lista instytucji

Brak danych

Z dokumentu „Strategia rozwiązywania problemów społecznych miasta i gminy Lwówek”, wynika, że na terenie Gminy działają 4 ośrodki prowadzone przez „organizacje pozarządowe działające w gminie na rzecz osób bezdomnych: - Stowarzyszenie Pomocy i Integracji Bezrobotnych „Lepsza Przyszłość” Dom wspólnoty „BARKA”, Władysławowo 68 - Stowarzyszenie Integracji Społeczności Lokalnych „Wielkopomoc” Dom Wspólnoty „BARKA”, Posadówek 1

- Dom Wspólnoty „BARKA”, Marszewo 1”.

Tab. Nr 3. Zestawienie informacji dotyczących problematyki bezdomności w Statucie Gminy Lwówek VI. DOKUMENTY ORGANIZACYJNE GMINY – STATUT 1.

Czy dokumentach poruszona jest sprawa bezdomności?

Tak/Nie

Nie

Czy wyznaczono jednostkę odpowiedzialną za sprawy bezdomności?

Tak/Nie

Nie

Czy w gminie wyznaczono osobę odpowiedzialną za nadzór organizacji wsparcia osób bezdomnych?

Tak/Nie

Nie

Kto w gminie ma uprawnienia do zawierania umów z organizacjami?

Osoba/inst Brak danych ytucja

Komentarz ad.4: Na podstawie przepisów prawa powszechnie obowiązujących należy przyjąć, że organem uprawnionym do zawierania umów w imieniu Burmistrz (z kontrasygnatą skarbnika) W wypadku zadań zlecanych przez MGOPS właściwym organem jest Kierownik MOPS. 5.

Inne

Brak danych

Tab. Nr 4 Zestawienie informacji dotyczących problematyki bezdomności w Regulaminie Organizacyjnym Urzędu Miasta i Gminy Lwówek Lp. Nazwa dokumentu Jednostka Dane za rok analizy Rodzaj wsparcia 2010 VII.

DOKUMENTY ORGANIZACYJNE GMINY – REGULAMIN ORGANIZACYJNY 1.

Czy dokumentach poruszona jest sprawa bezdomności?

Tak/Nie

Nie

Czy wyznaczono jednostkę odpowiedzialną za sprawy bezdomności?

Tak/Nie

Nie

Czy w gminie wyznaczono osobę odpowiedzialną za nadzór organizacji wsparcia osób bezdomnych?

Tak/Nie

Nie

Kto w gminie ma uprawnienia do zawierania umów z organizacjami?

Osoba/inst Brak danych w ytucja dokumencie

Komentarz ad.4: Na podstawie przepisów prawa powszechnie obowiązujących należy przyjąć, że organem uprawnionym do zawierania umów w imieniu gminy jest Burmistrz (z kontrasygnatą skarbnika) W wypadku zadań zlecanych przez MGOPS właściwym organem jest Kierownik MGOPS. 5.

Inne

Tab. Nr 5. Zestawienie informacji organizacyjnych MGOPS Lwówek Nazwa dokumentu Lp.

dotyczących problematyki

bezdomności

Rodzaj wsparcia VIII.

Jednostka analizy

dokumentach Dane za rok 2010

DOKUMENTY ORGANIZACYJNE OPS –STATUT, REGULAMIN ORGANIZACYJNY 1.

Czy w dokumentach poruszona jest sprawa bezdomności?

Tak/Nie

Nie

Czy wyznaczono komórkę odpowiedzialną za sprawy bezdomności?

Tak/Nie

Nie

Czy w OPS wyznaczono osobę/y odpowiedzialne za wsparcie osób bezdomnych?

Tak/Nie l. osób

Nie

Jakie są kwalifikacje osób zajmujących się sprawami bezdomności np Osoba/kwa Brak danych wykształcenie średnie, wyższe, specjalizacje? lifikacje

Czy w OPS są zatrudnieni streetworkerzy?

Tak/Nie

Nie

Czy w OPS opracowano procedury postępowania z bezdomnymi np. postępowanie z OB w okresie bardzo złych warunków atmosferycznych?

Tak/Nie

Brak danych

6a.

Wymienić rodzaj procedur i służby uczestniczące w ich realizacji

Rodzaj procedur, służby

Brak danych

Czy pracownicy socjalni odbywali szkolenia z zakresu bezdomności?

Tak/Nie

Brak danych

Tab. Nr 6. Zestawienie informacji dotyczących form wsparcia dla osób bezdomnych w projekcie systemowym MGOPS Lwówek IX. PROJEKTY SYSTEMOWE I KONKURSOWE PO KL I INNE. Wypełnić osobno dla każdego projektu, w którym uczestniczą osoby bezdomne. Podać nazwę projektu. 1.

Liczba bezdomnych objętych projektem :

Formy wsparcia:

Liczba B

a) Szkolenia

Liczba B

b) Doradztwo psychologiczne

Liczba B

c) Doradztwo zawodowe

Liczba B

d) Zatrudnienie socjalne

Liczba B

e) Inne, jakie?

Liczba B

a) Ukończenie kursu

Liczba B

b) Dyplomy – czeladnicze, kwalifikacyjne

Liczba B

c) Zatrudnienie

Liczba B

d) Zatrudnienie socjalne

Liczba B

e) Usamodzielnienie

Liczba B

f) Poprawa relacji społecznych, rodzinnych

Liczba B

Efekty projektu

MGOPS realizuje projekt systemowy 7.1.1. POKL którego działania skierowane są do osób bezrobotnych, bez wskazania czy są to osoby bezdomne.

b) metodologiczna oraz merytoryczna ocena diagnozy bezdomności: czy była realizowana, czy jest aktualna, czy była ponawiana (panelowa), w jakim zakresie (jak głęboko) dokonywano diagnozy, czy była wykorzystywana w dokumentach5 Bezdomność jako problem społeczny jest w Mieście i Gminie Lwówek problemem marginalnym w porównaniu z takimi problemami jak bezrobocie czy uzależnienia. Z ogólnej liczby osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej, osoby bezdomne stanowią niespełna 5 %. W analizowanych dokumentach można jednak znaleźć zapisy mające ogólne cechy diagnozy. W Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych zapisano m.in., że bezdomność: „jest kwestią społeczną o znaczeniu i zasięgu globalnym, mającym swoje specyficzne, regionalne i lokalne uwarunkowania”. Stwierdzeniu temu nie towarzyszy jednak wskazanie tych regionalnych, czy lokalnych uwarunkowań, brak też danych ilościowych odnoszących się do problematyki bezdomności. W dokumencie tym wskazano potencjalne przyczyny bezdomności (rozpad rodziny, eksmisje, opuszczenie zakładu karnego przy jednoczesnym braku możliwości powrotu do mieszkania, brak stałych dochodów, przemoc w rodzinie, uzależnienia, niedostosowanie społeczne, nagłe zdarzenia losowe, długotrwałe bezrobocie), nie odniesiono ich jednak do Miasta i Gminy Lwówek. Zawarte w przedmiotowej „diagnozie” dane ilościowe odnoszą się do roku 2005, nie zawierają aktualizacji danych, należy więc przypuszczać, że „diagnoza” ta nie była przedmiotem aktualizacji, lub ponawiania. c) opisane działania mające rozwiązywać problem bezdomności W Gminie Lwówek nie są podejmowane działania nakierowane wyłącznie na problem bezdomności. Działania w zakresie prewencji, a także interwencji zawierają się w klasycznym katalogu działań opisanych w ustawie o pomocy społecznej skierowanych do osób długotrwale bezrobotnych, ubogich, niepełnosprawnych lub uzależnionych od alkoholu. Potwierdzają to zapisy zawarte w Sprawozdaniu z Realizacji Strategii Rozwiązywania 5

Diagnoza- rozumiana jako ustalenie aktualnego stanu danego zjawiska społecznego, określenie przyczyn jego występowania a także skutków, do jakich prowadzi występowanie tego zjawiska. Diagnoza winna zawierać dane ilościowe.

Problemów Społecznych za 2010 rok, gdzie wskazano: „Osoby bezdomne z terenu gminy umieszczamy w placówkach BARKI, uczestnicząc częściowo w kosztach ich utrzymania”. d) konkretne formy działań z bezdomnymi Zgodnie z informacjami zawartymi w punkcie powyżej działania nakierowane na rozwiązanie problemu bezdomności mieszkańców Gminy Lwówek prowadzone są w placówkach BARKI („Osoby bezdomne z terenu gminy umieszczamy w placówkach BARKI, uczestnicząc częściowo w kosztach ich utrzymania”). Placówki te: „dysponują 80 miejscami dla osób bezdomnych. Mieszkańcami są osoby z całej Polski, z terenu gminy umieszczono tam 4 osoby. Domy Wspólnoty kierują do pracy wszystkie do tego zdolne osoby. Zajmują się aktywizacją,

integracją,

pomagają

rzeczowo

swoim

mieszkańcom,

zatrudniają

spółdzielniach socjalnych. Osoby nie stosujące się do regulaminu muszą opuścić Dom, najczęściej z powodu swojego uzależnienia od alkoholu i braku chęci zerwania z nałogiem”. e) Finanse Tab. Nr 7. Dane finansowe dotyczące środków finansowych gminy na realizację zadań z zakresu pomocy społecznej6 Lp.

Nazwa dokumentu Rodzaj wsparcia

IV.

Jednostka analizy

Dane za rok 2010

UCHWAŁY BUDŻETOWE. NALEŻY ZWRÓCIĆ UWAGĘ NA NASTĘPUJĄCE ELEMENTY BUDŻETU I W ROZMOWIE Z KIEROWNIKIEM WŁAŚCIWEJ JEDNOSTKI ORGANIZACYJNEJ POMOCY SPOŁECZNEJ USTALIĆ WYSOKOŚĆ ŚRODKÓW PRZEZNACZONYCH NA WSPARCIE OSÓB BEZDOMNYCH. 1.

Domy pomocy społecznej –Rozdz. 85202

Kwota

36.000

Składki na ubezpieczenie zdrowotne – 85213

Kwota

12.740

Zasiłki i pomoc w naturze – 85214

Kwota

150.773

Zasiłki stałe – 85216

Kwota

66.609

Pozostała działalność – 85295, z podziałem na:

Kwota

55.000

a) Udzielenie schronienia

Kwota

b) Dożywianie/posiłek

Kwota

Uchwały budżetowe jednostek samorządu terytorialnego nie wskazują podziału środków przeznaczonych na realizację zadań z zakresu pomocy społecznej z uwzględnieniem kategorii klientów pomocy społecznej

Uchwały budżetowe jednostek samorządu terytorialnego w pozycjach dotyczących pomocy społecznej nie zawierają specyfikacji środków ze względu na rodzaj pomocy (bezdomność, bezrobocie, itp). Zawarte w tabeli kwoty dotyczą środków przeznaczonych na realizację zadań z zakresu pomocy społecznej w całości. V. Postrzeganie bezdomności jako lokalnego problemu społecznego z perspektywy kluczowych informatorów (IDI) a) znaczenie (ranga) bezdomność wśród problemów społecznych gminy oraz stosunek

bezdomności

przedstawicieli

instytucji

zajmujących

się

rozwiązywaniem problemów społecznych i lokalnych elit Jak już wspomniano, bezdomność w gminie Lwówek nie stanowi znaczącego problemu pod względem liczby miejscowych osób bezdomnych – jest to aktualnie 10 osób. Jednak pomimo niewielkiej liczby osób bezdomnych pochodzących z gminy Lwówek, oraz klasyfikowania bezdomności na dole hierarchii problemów społecznych występujących w gminie, respondenci nie byli zgodni w kwestii tego, jakie jest znaczenie, jaką rangę należy przyznać bezdomności. Analizując wypowiedzi badanych można dojść do wniosku, że problem bezdomności w gminie Lwówek należy rozpatrywać z dwóch perspektyw: jako zjawisko miejscowe – nie stanowi ona wtedy dużego problemu. Jednak biorąc pod uwagę osoby bezdomne przybywające do gminy z całej Polski i przebywające w Domach Wspólnoty BARKA, sytuacja ta ulega zmianie. Biorąc pod uwagę bezdomność „migracyjną”, liczba osób bezdomnych przebywających na terenie gminy Lwówek wzrastała w przeszłości do kilkudziesięciu osób a w okresie jesienno-zimowym była bliska 100. Z powyższego względu wypowiedzi osób badanych dotyczące rangi problemu bezdomności mogą miejscami wydawać się niespójne. W opiniach wyrażonych na ten temat zarysowuje się ponadto następująca tendencja – inaczej rysuje się obraz bezdomności w oczach respondentów reprezentujących Domy Wspólnoty, inaczej bezdomność postrzegają przedstawiciele instytucji publicznych i urzędów. W opinii trzech osób reprezentujących Domy Wspólnoty bezdomność to problemem: „którego znaczenie jest duże”, „którego skala jest ogromna”. Natomiast w opiniach osób reprezentujących Urząd Miasta i Gminy, pracowników pomocy społecznej oraz pozostałych reprezentantów Domów Wspólnoty

bezdomność sama w sobie nie stanowi znaczącego (widocznego, nabrzmiałego) problemu w gminie, „skala problemu jest niewielka”, „liczba (osób bezdomnych) jest dosyć niska”. Tą pozorną rozbieżność w postrzeganiu zjawiska bezdomności można przypisać dwóm okolicznościom; po pierwsze respondenci reprezentujący Domy Wspólnoty ujmują problem bezdomności szerzej – z perspektywy obejmującej codzienne funkcjonowanie w środowisku mieszkańców tych ośrodków, którymi są osoby przybywające na teren gminy Lwówek z całej Polski. Po wtóre na ich postrzeganie problemu bezdomności mogą mieć wpływ dodatkowe okoliczności wynikające z trudności prowadzenia lub pracy w ośrodkach dla osób bezdomnych – przykładowo trudności finansowe, niezaspokojone potrzeby remontowe lub braki w zatrudnieniu (np. terapeutów) oraz zapracowanie, będące wynikiem godzenia obowiązków prowadzenia Domu Wspólnoty z prowadzeniem spółdzielni socjalnej. Z kolei pozostali badani, zgodnie ze stanem faktycznym, wskazywali, że zjawisko bezdomności jest w gminie opanowane, co nie oznacza, że nie dostrzegali oni takich problemów jak to, że: 1) gmina nie posiada mieszkań socjalnych, 2) lokalny MGOPS nie ma magazynu żywności ze względu na brak funduszy. W tym kontekście zrozumiałym jest, dlaczego badani proszeni o ocenę tego zjawiska uważają, że w zasadzie tego problemu w gminie lokalnie nie ma. Oczywiście ze względu na migracyjny charakter zjawiska, problem bezdomności nasila się – zwłaszcza w okresie zimy, gdy więcej osób jest kierowanych przez pomoc społeczną (także spoza gminy) do Domów Wspólnoty. W świetle wypowiedzi badanych można odnieść wrażenie, że gmina Lwówek stanowi swoiste „zaplecze socjalne” dla większych aglomeracji – np. poznańskiej, funkcjonując na zasadzie „zimowej przechowalni” dla osób bezdomnych. Domy Wspólnoty pełnią także funkcje schronisk dla osób bezdomnych, zapewniając noclegi i wyżywienie osobom kierowanym tutaj przez pomoc społeczną (także spoza gminy). Badani oceniając zaangażowanie przedstawicieli instytucji zajmujących się problemem bezdomności oraz lokalnych elit uważają, że pomoc społeczna wywiązuje się z postawionych im zadań. Bardziej krytycznie oceniają zaangażowanie lokalnych elit politycznych i przedsiębiorców. Poniższe wypowiedzi stanowią ilustrację stosunku tych osób do bezdomności: „mamy to szczęście, że jesteśmy w gminie, która jest dosyć otwarta, narzekam na pewne rzeczy związane z zatrudnieniem, natomiast to jest tak, że tu można wiele próbować poprawiać, choćby to, że opieka jest społeczna, można powiedzieć, nowoczesna. Tak wszystko, co jakby nowe, można pokazać im, to oni w to wchodzą i próbują razem, wspólnie realizować, rozwiązywać, myślę i tutaj w tym bym upatrywał dużą szansę na to

co trzeba zrobić, jak zrobić. Jeżeli chodzi o to, żeby w tej gminie takie grupy jak nasze też miały w tym udział” [L02]. „Tutaj, to powiem szczerze, że więcej czasu się tym zajmuje MOPS niż burmistrz. Burmistrz to jest tylko do podpisywania danego papierka. Bo ja powiem tak, z własnego punktu widzenia, jak są wybory, to przed wyborami tu jest mnogo, i na radnych, i na burmistrza, i na sołtysa, potem to jest olewanie totalne. Rozchodzi się o głos. Chodzi o głos, nic więcej” [L06]. Wedle jednej z osób kluczowych [L07] lokalne elity władzy są zaangażowane w pomoc w funkcjonowaniu stowarzyszeń, rozumieją problem bezdomności (czują go), ale lokalni przedsiębiorcy „wolą dać i mieć problem z głowy” niż włączyć się do współpracy z organizacją typu spółdzielnia socjalna a „radni co 4 lata biegają i zabiegają”, ale potem nie pamiętają już o problemie bezdomności. Stosunek pracodawców do osób bezdomnych oddaje poniższa wypowiedź jednego z badanych: „To zależy od wyglądu i zachowania się samego bezdomnego. Jeżeli ktoś podejdzie do pracodawcy, wie jak rozmawiać z pracodawcą… duży właśnie też byłby nacisk, żeby uczyć tych ludzi (bezdomnych) jak się zachowywać. Ja wiem sam po sobie, nie, że jeżeli ja nie miałem wyglądu, nie miałem telefonu, bezpośredniego kontaktu ze mną, no nie, to jestem pionek. On woli wziąć byle jakiego chłopaka z miasta, który ma dom, no nie, który ma tam,… jakieś, żeby on… A ja potrafiłem, stąd jest do Nowego (Tomyśla) jakieś 16 km i ja jeździłem do pracy, bo zadzwonił, że potrzeba i jechałem. Trzeba być przede wszystkim mobilnym, no nie, dojechać, czasowo nieograniczony … i nie wybrzydzać. (…) jeśli ja się ubiorę, ogolę – inaczej przyjmują człowieka, który umie się wysłowić i coś na ten temat wie. Bo ja się nie pcham do pracy, o której nie mam pojęcia” [L06]. b) ocena skali zjawiska bezdomności w gminie zdaniem respondentów (także u ujęciu dynamicznym) Przy tak niskiej liczbie bezdomnych miejscowych, badanym trudno było odnieść się do kwestii dynamiki zjawiska bezdomności. Nasilenie bezdomności w gminie Lwówek nastąpiło głownie w okresie transformacji. Są to tereny po PGR-owskie – zatem wiele osób utraciło swoje miejsca pracy. Badani uważają, że wcześniej bezdomność dotyczyła częściej mężczyzn z problemem alkoholowym, po zakładach karnych, z problemami rodzinnymi, po eksmisjach, lub utracie mieszkania. Obecnie częściej notowane są przypadki młodych osób, zwłaszcza młodych kobiet z dziećmi, lub w ciąży. Wedle respondentki bezdomność tych kobiet jest „częściej z wyboru” – jest wynikiem konfliktów rodzinnych.

„Bo rodzice wyrzucili, czy pokłóciła się z mamą, albo w ogóle się z chłopakiem, chciała gdzieś tam zamieszkać (…) obrażam się na rodzinę i sobie idę”[L04]. Wedle opinii wyrażonych przez respondentów, bezdomność w gminie utrzymuje się na stałym poziomie. Strukturalnie bezdomność to problem, który dotyczy przeważnie mężczyzn, wiekowo dominują osoby między 30 a 50 rokiem życia. Coraz częściej pojawiają się jednak osoby młode. c) charakter bezdomności i – ewentualnie – dynamika zmian oraz najważniejsze potrzeby osób bezdomnych w gminie Charakter samej bezdomności nie zmienia się – dotyczy przeważnie mężczyzn, wynika z problemów rodzinnych i finansowych. Taki stan w opiniach respondentów utrzymuje się od lat – bezdomność ma zatem „charakter stały, niezmienny, utrzymuje się na tym samym poziomie”. Porównując natężenie i charakter zjawiska bezdomności w gminie badany odpowiedział: „u nas jest ciągle tak samo” [L02]. Badani zostali także poproszeni o określenie, jakie są najważniejsze potrzeby osób bezdomnych w gminie. Część badanych – reprezentujących przeważnie Domy Wspólnoty – relatywizowała potrzeby osób bezdomnych do problemów, z którymi spotykają się prowadzone przez nich spółdzielnie socjalne. Przykładowo respondenci [L02 i L03] uważają, że problemem jest zapewnienie zbytu na produkty i usługi oferowane przez prowadzoną przez nich spółdzielnię socjalną oraz problemy z płynnością finansową (zaległości finansowe ze strony podmiotów zewnętrznych). Również inny respondent [L01] odpowiadając na pytanie dot. potrzeb bezdomnych w gminie zrelatywizował swoją wypowiedź do tego, czego brakuje w prowadzonym przez niego Domu Wspólnoty. Z tej perspektywy wskazał na następujące „potrzeby”: fundusze na remonty, brak bieżącej wody pitnej, problemy z ogrzewaniem pomieszczeń, uregulowanie sytuacji prawnowłasnościową ośrodka (dzierżawa). Badani często zwracali uwagę na sezonowy napływ osób bezdomnych do gminy Lwówek w okresie zimowym. W gospodarstwie (Dom Wspólnoty) „stacjonarnych” osób bezdomnych jest mało, jednak, kiedy zaczyna się okres zimowy „rośnie natężenie ruchu osobowego” i ośrodek bywa przeludniony. Wedle respondenta należałoby to zmienić. W ośrodku są warunki – jest drugi budynek, który można by zaadaptować na potrzeby większej liczby osób, które kierowane są do Domu Wspólnoty przez pomoc społeczną. Wymaga on jednak remontu a na to nie ma pieniędzy. Aktualnie dostępne fundusze przeznaczane są

wyłącznie na utrzymanie osób bezdomnych przebywających w Domach Wspólnoty, ale nie ma funduszy na podstawowe remonty – zauważają osoby kluczowe z Domów Wspólnoty. Często pojawiały się także opinie dotyczące oporów ośrodków pomocy społecznej spoza gminy z regulowaniem opłat za pobyt osób bezdomnych w Domach Wspólnoty. W opinii części badanych głównym problemem osób bezdomnych w gminie jest brak kwalifikacji i umiejętności, które pozwalałyby im na usamodzielnienie się, np. poprzez zdobycie pracy. Wedle jednej respondentki potrzeby osób bezdomnych to: edukacja, kursy, szkolenia, poszerzenie umiejętności. Ponadto osobom bezdomnym konieczne jest wsparcie doradcy zawodowego, psychologa, zdobycie umiejętność poradzenia sobie z uzależnieniami, nawiązanie kontaktów z rodziną, z miejscem pochodzenia, ze środowiskiem: „(…) czasami tak jest, że się boją powrócić, że dla nich wydaje się, że jest to teren spalony i nie mają w sobie tych cech, które pozwoliłyby na przełamanie tych barier i powrót do środowiska” [L04]. Wydaje się, że pierwszoplanową potrzebą osób bezdomnych jest pomoc w znalezieniu pracy i utrzymaniu jej, następnie nauka samodzielności i odpowiedzialności – jeszcze „pod nadzorem”, a w dalszej kolejności pierwsze – nadzorowane wyjście z bezdomności – wynajęcie jakiegoś małego, taniego pokoju lub mieszkania. d) stosunek społeczności lokalnej do bezdomności Zdaniem badanych początkowo mieszkańcy gminy Lwówek z rezerwą odnosili się do osób bezdomnych. Nie była to otwarta wrogość, ale nieprzychylność lub obojętność. Jeden z respondentów wspominał, że między osobami bezdomnymi a mieszkańcami gminy była bariera a oni sami wręcz „okropnie patrzyli” na osoby bezdomne. Jednak we wzajemnych relacjach nastąpiło przełamanie po tym, jak mieszkańcy Domów Wspólnoty wyszli z inicjatywą pomocy mieszkańcom gminy; udzielali się w pracach na rzecz społeczności lokalnej, organizowali paczki dla rodzin najuboższych. Mówiąc językiem jednego z respondentów, można powiedzieć, że osoby bezdomne zaistniały w społeczności lokalnej utrwalając w ten sposób pozytywny obraz osób bezdomnych, jako takich, które pomimo własnej trudnej sytuacji pomagają jeszcze innym (osoby bezdomne organizują zbiórki żywności w marketach, przygotowują paczki dla rodzin wielodzietnych, pomagają szkole).

„…Bardzo pozytywnie, że każdy ich zaakceptował, wiadomo, że to jest Dom Wspólnoty, że to jest Barka” [L04]. „Uczestniczymy w życiu tych wiosek – oni odwiedzają nas – my ich – jesteśmy traktowani na równi” [L02]. Obecny, pozytywny wizerunek osób bezdomnych w gminie Lwówek wynika po części z aktywności tych osób na rzecz społeczności lokalnej, ale wzmacniany jest także przez fakt, że osób bezdomnych nie widać tu na ulicach, uważają badani. Sami liderzy Domów Wspólnoty kreują pozytywny obraz osób bezdomnych dzięki swojej aktywności i zaangażowaniu w lokalne inicjatywy. Obraz osoby bezdomnej w oczach społeczności lokalnej jest zatem zdecydowanie pozytywny. Nie spotkano się z przejawami odrzucenia tych osób przez mieszkańców gminy Lwówek. Należy zatem uznać, że po wielu latach społeczność lokalna traktuje już osoby bezdomne „normalnie i po sąsiedzku”. Obecnie – sytuacja jest poprawna, jest wprawdzie jeszcze wiele do zrobienia, ale stosunek mieszkańców do osób bezdomnych uległ poprawie. Ogólnie nastawienie mieszkańców gminy jest pozytywne, chociaż problemem może być np. brak zaufania ze strony pracodawców, którzy mają obawy zatrudniać osoby bezdomne [L06]. Z wypowiedzi badanych wynika, że w gminie Lwówek udało się zerwać ze stereotypowym obrazem osób bezdomnych dzięki inicjatywom takim jak partnerstwo i spółdzielnie socjalne. Dzięki tym działaniom w społeczności lokalnej nastąpiło utrwalenie wizerunku osoby bezdomnej jako „aktywnego barczanina”, który nie oczekuje pomocy, ale wręcz sam z tą pomocą wychodzi do innych. Pojawiały się także opinie, które z jednej strony mogą świadczyć o czysto ludzkich relacjach między mieszkańcami gminy a mieszkańcami Domów Wspólnoty. Badana wspomina przykładowo, że sąsiedzi z zazdrością a nawet „swojską” zawiścią patrzą na to, co udało się zrobić w Domach Wspólnoty: „solą w oku są nawet te dwa samochody” [L07]. Z drugiej strony - tej opinii wtórują wypowiedzi o obojętności i tylko poprawnych relacjach z sąsiadami. Jedna z badanych osób uważa, że kiedyś ludzie byli bardziej otwarci a teraz uważają Barkę „za taką zamkniętą enklawę” a ludzie gonią za pieniędzmi i nie mają czasu dla innych [L08]. Można zatem przyjąć, że Domy Wspólnoty wrosły już w społeczność lokalną (funkcjonują tu od ponad 20 lat). Początkowo były traktowane podobnie jak ośrodki MONARU – nieco z rezerwą. Po tylu latach społeczność zaakceptowała Domy Wspólnoty i ich mieszkańców. Podkreślić należy rolę wzajemnych kontaktów oraz współpracy między

osobami bezdomnymi i mieszkańcami wsi. W Domach Wspólnoty działają 2 Spółdzielnie Socjalne i jedno Przedsiębiorstwo Społeczne przy Stowarzyszeniu w Posadówku, które:  wykonują usługi opiekuńcze, sprzątania, zajmują się uprawą warzyw,  prowadzą sprzedaż odzieży i mebli z Francji,  prowadzą ekologiczną uprawę warzyw, sprzedaż wyrobów. Odbiorcami usług i wyrobów tych spółdzielni są osoby zamieszkujące na terenie gminy, często sami pracownicy MGOPS. VI. Ocena systemu wsparcia osób bezdomnych na terenie Partnerstwa Lokalnego (IDI z osobami kluczowymi) a) funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie prewencji bezdomności Pytania o przeciwdziałanie bezdomności sprawiły respondentom najwięcej problemów. Badani poproszeni o opis podejmowanych działań przeciwdziałających bezdomności na terenie gminy Lwówek mieli duże trudności ze wskazaniem konkretnych instytucji, których priorytetem byłoby stricte zapobieganie bezdomności. Taki stan rzeczy nie może dziwić, skoro, jak już wspomniano, lokalnie problem ten jest niewielki, a większość przebywających w gminie osób bezdomnych pochodzi z różnych rejonów Polski. Po wtóre – w opinii respondentów bezdomność jest sprawą bardzo indywidualną, a w obliczu problemów z zatrudnieniem „bezdomnym to powiem panu szczerze, albo się jest, albo się może być” [L06]. „To pytanie jest dość trudne, ponieważ, teoretycznie to bezdomności powinno się zapobiegać, ale w mojej ocenie bezdomność często jest również wynikiem wyboru pewnej osoby a na wybory pewnych osób, no… to wpływu nie będzie miał nikt. Można robić cuda a ta osoba, jeżeli się nie chce zmienić, jeżeli wychodzi z założenia, że nie chce nad sobą pracować, że … z różnych przyczyn, czy to jakiś załamań życiowych, czy to z powodu alkoholu, czy to z powodu jakiś takich sytuacji rodzinnych – mimo, że wiele osób może starać się pomóc to i tak i tak niekiedy nie jesteśmy w stanie osobom takim pomóc” [L09]. „Jeżeli chodzi o teren naszej gminy… zapobiegać… Samo zapobieganie problemowi bezdomności może ciężkie jest, ewentualnie można usuwać później skutki. Sam problem,

że osoba jest bezdomna też wynika z sytuacji danej jednostki, danej osoby. Ciężko jest, myślę, zapobiegać powstaniu danego problemu, bo ciężko jest wiadomo nadzorować każdą jedną osobę – a tak jak mówię, u nas na terenie gminy pojawiają się osoby bezdomne z terenu całej Polski także…” [L10]. Badani, pytani o sens podejmowania działań prewencyjnych w zakresie bezdomności, podzielili się na 2 grupy: pierwsza uważa, że bezdomności nie można przeciwdziałać w obliczu rosnącego bezrobocia, biedy i zadłużania się ludzi, oraz dlatego, że bezdomność – przynajmniej w części - jest kwestią wyboru i na to nikt nie ma wpływu. Druga grupa uważa, że zapobieganie bezdomności jest zadaniem trudnym, bo wiele zależy od konkretnej sytuacji danej osoby. Gdyby w porę zdiagnozowano przyczyny tych problemów, był ktoś, z kim można by poszukać rozwiązania np. w kwestii konfliktów rodzinnych, to byłaby szansa przeciwdziałania postępującej degradacji takich osób i zapobieżeniu wejściu ich na drogę bezdomności. Badani uważają, że bezdomności powinno się zapobiegać poprzez stwarzanie możliwości podjęcia pracy przez osoby bezdomne. Drugim elementem byłoby stworzenie tanich mieszkań lub systemu oddłużania osób zagrożonych bezdomnością, których nie stać na utrzymanie mieszkania. Nie należy ich eksmitować, tylko pomóc w odpracowaniu długu – uważają respondenci. Część badanych, osoby mające doświadczenia w zakresie „zielonej edukacji”, uważa, że propagowanie wiedzy o bezdomności wśród młodych ludzi – uczniów, jest skutecznym działaniem zapobiegawczym w stosunku do bezdomności. Zdaniem badanego kontakt z osobami bezdomnymi jest najlepszym sposobem na uświadomienie młodym ludziom, czym jest ten problem i z czego on wynika. Można go uniknąć, zdając sobie sprawę, jakie może on wywołać skutki. Badany, jako przykład takiej formy przeciwdziałania bezdomności podał wizytę grupy uczniów z Francji; „wspólne życie, wspólna praca i spędzanie czasu było doświadczeniem, które było potrzebne nie tylko mieszkańcom ośrodka – w czym czuliśmy się dobrze, ale było też potrzebne gościom z Francji. Mogli zobaczyć, żeby nie wdepnąć w taką sytuację jak my” [L02]. Jeśli chodzi o instytucje publiczne to w zasadzie przeciwdziałanie polega na doradztwie i konsultacjach – raczej skupienie dotyczy interwencji aniżeli prewencji bezdomności – uważa jedna z osób kluczowych [L10]. Część badanych uważa, że skuteczna profilaktyka bezdomności to ukierunkowanie działań na walkę z bezrobociem lub jego skutkami;

ubóstwem, zadłużeniem czynszowym. Wskazano następujące działania, podejmowane na terenie gminy Lwówek, które zapobiegają przed eksmisjami:  dodatki mieszkaniowe – prawie 300 rodzin,  pomoc finansowa na uregulowanie płatności za gaz, energię, wodę czy na zakup opału. „(…) na ile możemy, czyli to są tak: dodatki mieszkaniowe, wspieramy wszystkie rodziny ubogie, żeby nie doprowadzić do i one idą w części już na administratora budynku, czyli też w jakiś sposób, żeby w znacznej części, żeby uniknąć tego, że ktoś tam mógłby nie zapłacić, nie. W wieli, wielu przypadkach na ile nam finanse też pozwalają pokrywamy prąd, czy dotujemy jakieś tam zaległości w opłatach wody, zaległości w opłatach za światło, śmieci nawet. Nieraz to są kwoty 200 czy tam 300 złotych, ale już powodujące rozpoczęcie jakiś procedur, nie o odłączenie, czy eksmisję” [L04]. Badani proszeni o ustosunkowanie się do działań podejmowanych przez konkretne instytucje (wyspecyfikowane w dyspozycjach do wywiadu pogłębionego) wskazali działalność MGOPS, Caritasu i Domów Wspólnoty, jako jedyne inicjatywy przeciwdziałające bezdomności na terenie gminy Lwówek [L09]. Oceniając potrzeby i możliwość wprowadzenia zmian w działaniach ukierunkowanych na prewencję bezdomności badani wyrażali opinie, że brakuje osób, które w odpowiednim momencie wyciągnęłyby pomocną dłoń do potrzebujących i pomogły im w porę np. wyjść z problemów finansowych (zadłużenie czynszowe). Ponadto, zdaniem części badanych, należałoby przeciwdziałać utracie pracy, potem wspierać rodziny „niewydolne”, osoby młode, które nie potrafią sobie poradzić w życiu, gdy np. jedna osoba w gospodarstwie domowym traci pracę. Skuteczne przeciwdziałanie bezdomności powinno, zatem zapobiegać zadłużaniu mieszkań i polegać na tym, że pracownicy instytucji takich jak: policja, OPS-y – robiąc wywiady, znając środowisko – powinni wyłuskiwać w porę osoby zagrożone bezdomnością – uważa jedna z osób kluczowych [L07]. Jeden z badanych poproszony o wskazanie możliwych zmian w zakresie działań prewencyjnych zwrócił uwagę, że jego spółdzielnia miałaby warunki na zorganizowanie agroturystyki połączonej z szerzeniem wiedzy nie tylko o ekologii i zdrowej żywności, ale także byłaby swoistą nauką życia, poprzez kontakt z osobami, które wychodzą z bezdomności. Oceniając własną kadrę i jej przygotowanie do takiego zadania badany stwierdził, że „brakuje kogoś z doświadczeniem edukacyjnym, ale kogoś, kto nie byłby takim,

powiedzmy, skostniały facet, [ale] kogoś, kto ma „pierdolca” w głowie, kto potrafi wymyślać zajęcia, które wciągają młodzież…”, który potrafiłby przygotować „ścieżkę edukacyjną” – element programu wchodzącego w zakres agroturystyki [L02]. Działania te mogłyby być efektywniejsze, gdyby były fundusze na przeprowadzenie remontów i adaptację gospodarstwa do nowych potrzeb – rozwinięcia bazy noclegowej pod zaplecza dla „zielonej szkoły” połączonej z integracją z osobami bezdomnymi [L03]. b) funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie świadczenia usług z zakresu pomocy doraźnej Jeśli chodzi o pomoc doraźną osobom bezdomnym, czyli noclegi, wyżywienie, zabiegi medyczne, to w gminie Lwówek działania w tym zakresie są podejmowane głównie przez MGOPS we współpracy z Domami Wspólnoty. Domy Wspólnoty mają podpisaną umowę – zobowiązanie, że w okresie zimowym nie można nikomu odmówić schronienia. Zatem każdy dom pełni jednocześnie rolę i schroniska i noclegowni dla osób bezdomnych. Świadczenie tego typu ma zasięg ponad lokalny – jeśli dzwoni MOPR Poznański – jeśli jest miejsce – są tu kierowane osoby spoza gminy. „noclegi – no to wiadomo – u nas, choćby nawet nie było miejsca, to się tu robi dostawki na okres zimy itd. łóżka (…) Zawsze z „opieki” – „opieki” są zobowiązane do tego, żeby mnie powiadomiły wcześniej i pytają się, czy jest miejsce i jeżeli jest, teraz jest okres jesienno-zimowy i mamy, to wiadomo, że się robi dostawki. No gorzej z tym …, dużo wersalu nie mam. Nie mam, na czym tych ludzi położyć. (…) Z wyżywieniem nie jest źle. No jeżeli chodzi o to, to nawet nasze Stowarzyszenie otrzymało w tym roku około 60 ton z Banku Żywności” [L01]. Stowarzyszenie wystąpiło poprzez Pomoc Społeczną i otrzymało z Banku Żywności 60 ton produktów. Przekraczało to możliwości „spożytkowania” tej formy wsparcia przez mieszkańców Domu Wspólnoty i podzielono się z najuboższymi w gminie (około 100 osób z tego korzysta). „Choćby z racji tej operatywnej naszej „opieki”, ale też tych kilku (…) organizacji, nie. No bo to myślę jednak, że ta gmina przechodzi przez to, że jesteśmy my tutaj, jest Posadówek, jest Władysławowo. To są trzy organizacje, które tutaj mogą świadczyć jakieś usługi pomocy doraźnej z jednej gminy. I myślę, że tak jak na jedną gminę to tak za wiele w Polsce nie ma, żeby w jednej gminie skupiały się takie choćby trzy organizacje o tym profilu – nie takim bardzo doraźnym. Bo jednak, no my, jeżeli przyjmujemy to zaczynamy życie z tym człowiekiem automatycznie. Pracujemy od razu, jesteśmy przy jednym stole” [L02].

„opieka tylko płaci za sezon zimowy, jesienno-zimowy od października do lutego. Jak osoba już jest dłużej to za pobyt wiosenno-letni nie płacą … (Jak osoba nie ma zameldowania w gminie) no to też są problemy, no bo czeka się nieraz trzy miesiące, żeby ktoś zapłacił za pobyt, co osoba była w listopadzie a w grudniu już jej nie ma … a każda „opieka” patrzy z reguły żeby zapłacić i mieć to z głowy i mieć święty spokój” [L03]. Na pytanie o to, czy osobom bezdomnym brakuje opieki medycznej jeden respondent stwierdził: „z reguły nie, bo jeżeli osoba tutaj z nami zamieszka, to automatycznie meldunek tymczasowy i jeżeli jest bezrobotna, z reguły jest, no to idzie do Biura Pracy i ma ubezpieczanie, więc jeżeli choruje to może iść do lekarza. Potem jak jest chora to się okazuje, czy możemy na nią dostać leki, jakieś środki ” [L02]. Ze względu na niewielką ilość miejscowych bezdomnych – nie mam potrzeby prowadzenia usług w zakresie pomocy doraźnej – uważają badani. Jeśli zachodzi konieczność – taka pomoc jest organizowana w ramach współpracujących organizacji. Policja, zwłaszcza zimą, dowozi do Domów Wspólnoty osoby bezdomne bez względu na to, że regulamin określa zasady pobytu (np. trzeźwość). „W sytuacjach wyjątkowych, kiedy policja zgarnia kogoś na wpół zmarzniętego, niestety my przyjmujemy każdego (…) Nam się przywozi człowieka z dworca, z ulicy i to jest najczęściej policja. (…) Przychodzi ktoś i my musimy go utrzymywać, nie ma żadnych świadczeń a jeszcze nam odmawia „opieka” płacenia jakiejś kwoty, prawda, na jego wyżywienie to też go utrzymujemy” [L07]. MGOPS – wypłaca zasiłki alimentacyjne, mieszkaniowe, żywność z Banku Żywności, zbiórki odzieży. Osoby, które tracą świadczenia są „wychwytywane” natychmiast i jest im udzielane wsparcie. Określonej grupie klientów opłacane są składki na ubezpieczenie zdrowotne lub burmistrz wydaje decyzję przyznająca prawo do korzystania ze świadczeń z opieki zdrowotnej, finansowanej ze środków publicznych na 90 dni. W zakresie pomocy pogorzelcom są udostępniane świetlice, bo gmina nie ma mieszkań socjalnych. W zakresie braków w pomocy doraźnej udzielanej osobom bezdomnym w gminie Lwówek badani wskazują potrzebę włączenia służby zdrowia w pomoc doraźną. Problem polega na tym, że służba zdrowia oferuje pomoc ludziom bezdomnym posiadającym ubezpieczanie. Osoby, które pomocy doraźnej potrzebują, często nie mają tej sytuacji uregulowanej. Badani zwracali uwagę na brak kompleksowej opieki zdrowotnej, np. osoba z odmrożeniami trafia na chwilę do szpitala – tam jej robią opatrunek i jest odsyłana do Domu Wspólnoty. „Szpital nie jest od opieki tylko od leczenia” – to odpowiedź, którą otrzymała

respondentka w jednym z przypadków, gdy prosiła o podanie jednemu z podopiecznych kroplówek (osoba nie mogła sama jeść) [L07]. Respondenci, przykładowo [L07], zwracają uwagę, że zimą brakuje na terenie gminy placówki dziennego pobytu dla osób bezdomnych, które nie chcą przestrzegać regulaminu w zakresie np. trzeźwości (ogrzewalnia). Brakuje też terapeuty – osoby bezdomne z problemem alkoholowym mają po 2-3 „żółte kartki” i przebywają dalej w domach, stanowiąc zagrożenie dla osób, które walczą z nałogiem. Nie ma ich gdzie umieścić, kiedy łamią zasady panujące w Domach Wspólnoty [L04]. c) Funkcjonowanie

systemu

pomocy

osobom

bezdomnym

zakresie

świadczenia usług z zakresu integracji społecznej Zgodnie ze scenariuszem wywiadu pogłębionego, badanych poproszono o ocenę działań podejmowanych na terenie gminy w zakresie reintegracji osób bezdomnych. Badani wskazywali na Domy Wspólnoty, jako instytucje realizujące działania na rzecz osób chcących wydostać się z bezdomności. Osoby kluczowe niestety nie potrafiły wskazać innych instytucji, które lokalnie podejmowałyby działania na rzecz integracji osób bezdomnych. Jako przykłady „dobrych praktyk” wskazywano działalność Barbary i Tomasza Sadowskich. Badany proszony o wskazanie osób ze społeczności lokalnej, zajmujących się reintegracją wymieniał panią kierownik MGOPS, która podobnie jak on postrzega funkcjonowanie Domów Wspólnoty, jako „ogniwa pośredniego” na drodze wyjścia z bezdomności. „no nie widzę tutaj naprawdę … to jest… jeżeli chodzi o wyjście z bezdomności to naprawdę, ja przepraszam za tą nieskromność moją, ale staram się z ludźmi właśnie takimi, to ja ich chcę, po prostu, nauczyć na nowo żyć. Chcę im pokazać sens życia i staram się, po prostu pokazać, że nie tylko jest ośrodek, ale jeszcze życie istnieje normalne” [L01]. Znaczącą rolę reintegracyjną Domów Wspólnoty potwierdza opinia innej osoby kluczowej, która zwróciła zarazem uwagę na trudności z realizacją przez nie tej funkcji: „No instytucją tu są te Domy w zasadzie, które głównie pracują … no mają ograniczone możliwości, bo nie mają środków na edukację – żadnych. Nie dysponują żadnym budżetem i prawdę mówiąc, jeden z nich – głównie Kasia w Marszewie, która jest na tyle samodzielna, jako prowadząca, że sama tworzy programy i aplikuje. W tej chwili wiem, że od Marszałka gdzieś tam przyznane, gdzieś jeszcze coś tam pisała. Te dwa domy, po śmierci Zbyszka, nie są w stanie samodzielnie pisać projektów, aplikować też

gdzieś ośrodki na takie właśnie jakieś poboczne zadania, które się nie mieszczą w codziennych kosztach (…) na to bezwzględnie im brakuje” [L04]. Ponadto badani wskazują CIS (w Pniewach – znajdujący się poza gminą Lwówek, ale współpracujący z MGOPS w Lwówku), jako skuteczną formę reintegracji społecznej, aczkolwiek problemem jest; 1) co ma zrobić osoba bezdomna po zakończeniu udziału w programie, 2) angażowanie się osób bezdomnych nie tylko w inicjatywy ukierunkowane wyłącznie pod te osoby. „Praktycznie jest ten CIS, ale to jest w Pniewach, to nie jest u mnie w gminie, ale jest to też taki zaprzyjaźniony, bo czy Chudobczyce, czy Poznań, my mamy ciągle kontakty bieżące. My kierujemy do CIS-u w Pniewach, bo nie mamy swojego, ale też mamy bardzo dobre koleżeńskie relacje i poprzez nich nieraz tam jest osoba kierowana. Oni zajmują się edukacją, doposażeniem w umiejętności i potem te osoby mają łatwiejszy start na rynku pracy. Chociaż nie ma tam takich „twardych” kursów typu prawo jazdy, kurs np. na wózki widłowe, pilarza, spawacza (…) coś, co na rynku pracy jest konkretne” [L04]. Część osób badanych uważa, że w zakresie reintegracji wiele zależy od inicjatywy samych osób bezdomnych: „Tu można być zadowolonym, jeżeli samemu podejmie się wysiłek. Czyli nie można siedzieć w chałupie i czekać, ze mi będzie lepiej. Tylko jak są jakieś inicjatywy w gminie to trzeba się za nie zabierać. (…) Te, które są niekoniecznie do ludzi bezdomnych. Bo jak będziemy tylko klasyfikowali, że to jest dla bezdomnych to nikt tam więcej nie przyjdzie poza bezdomnymi – nie. Czyli, jeżeli jest coś organizowane to nich to będzie bardziej zintegrowane, dostępne” [L02]. „…trzeba przede wszystkim, jeżeli chce się pracę, to wiadomo nie tu blisko. Choć tu blisko i jest praca, czy do pieczarek, czy do tego, ale znajdź pan… przede wszystkim mentalność ludzka, ma 3 posiłki, ma dach nad głową, gdzie jeszcze do roboty będzie jeździł …, bo nie każdy patrzy jak ja…” [L06]. Badani przypomnieli także o Klubach Integracji Społecznej, jako bez-kosztowej formie integracji społecznej. W jednej ze spółdzielni organizowano spotkania z sąsiadami prowadzącymi działalność rolniczą, którzy służyli mieszkańcom Domu Wspólnoty radą i pomocą. Efektywność działań w ramach CIS jest oceniana jako dobra. Jednak adekwatność byłaby lepsza, gdyby programy bardziej skupiały się na osobach bezdomnych. Z kolei wśród tych osób, którym oferowane są szkolenia powinien być większy nacisk kładziony na selekcję osób odpowiednio „zdeterminowanych” do podjęcia pracy:

„…przemyśleć, komu te pieniądze dać, w jaki sposób je dać (…) bo można na człowieka wydać 100 tysięcy, no nie, na dane te … i nic z niego nie będzie, a wystarczy mu jeden kurs przeprowadzić tam na wózek widłowy, czy na tego… i z miłą chęcią taki pracodawca na magazyn – patrzy: masz ukończony kurs: wózek widłowy i jego wtedy już nie interesuje, że on musi cię dokształcać, tego, bo dostaje już gotowego do pracy”[L06]. Oceniając działania reintegracyjne podejmowane na terenie gminy Lwówek badani zgodnie uważają, że same kursy podnoszące kwalifikacje (przekwalifikowujące) i sam CIS to dobra inicjatywa, o ile jej kontynuacją jest dalszego usamodzielnienie w postaci mieszkania wspieranego oraz kontrola nad osobą bezdomną w czasie programu. Zatem podejmowane działania są i będą nieskuteczne dopóki nie będzie w gminie mieszkań socjalnych oraz mieszkań treningowych. Podsumowując – istnieje konieczność scalenia działań reintegracyjnych na rzecz stworzenia programu wyjścia z bezdomności, którego wstępnym etapem byłby np. udział bezdomnego

programie

CIS

(zatrudnienie)

finalnym

możliwość

dalszego

usamodzielnienia się – kontynuowanego w ramach „mieszkania treningowego”. Oceniając potrzeby i możliwość wprowadzenia zmian w funkcjonowaniu programów reintegracyjnych badani zwrócili uwagę na następujące kwestie jak: 

konieczność stworzenia mieszkań socjalnych i treningowych (wspieranych) w gminie, gdyż ich brak ogranicza możliwości powrót osób bezdomnych do tzw. normalności,



sprofilowanie szkoleń, np. z programu Kapitał Ludzki, pod osoby bezdomne. Programy szkoleniowe nie są „ustawione” pod kątem osób bezdomnych, tylko w pierwszej kolejności pod osoby „długotrwale bezrobotne”. Powinno się jednak brać pod uwagę to, czy osoba bezdomna nie wykorzystałby lepiej okazji, jaką daje możliwość przekwalifikowania się.

„jedno powiem, to nie zależy od tych ludzi, którzy by na to kierowali, tylko od samego człowieka. Bo co z tego, że przyjdzie … jeżeli on nie będzie chciał …, bo jeżeli do mnie przyjdą z taką propozycją; Pani D…, czy po nazwisku, jest szkolenie – kurs prawo jazdy. Jeżeli ja się będę nadawał, zdam te psychotechniczne, z miłą chęcią to prawo jazdy zrobię, chociaż mam 50-tkę na karku. Bo przyjdzie mi zima – nie pojadę do podopiecznego rowerem, tylko bym sobie wziął – kupił malucha za 60 złotych, odpaliłbym na zimę i bym sobie pojechał do Lwówka samochodem” [L06].



zwiększenia środków finansowych i likwidację ograniczeń stawianych w ramach programów unijnych, które są nieosiągalne ze względu na specyfikę pracy z osobami bezdomnymi. Jedna z osób badanych ujmuje to w następujący sposób: „Gdybyśmy mieli środki, możliwości. Gdybym ja nie była tym projektami w jakiś sposób tak czy inaczej, gdybym mogła mieć pewność, że to jest dla bezdomnych, że jeżeli któryś mi umknie, no to ja wiadomo nie wszystkie rezultaty, że nie będę z tego powodu się tłumaczyć, że nie będę ścigana. No bo jeżeli mi dwóch podziękuje, bo przyjdzie maj i będzie „zew natury” no i pójdą no to ja nie będę ścigana, (…) bo nie będę miała się tłumaczyć za to, że dwie osoby nie wykonały” [L04].

d) współpraca międzyinstytucjonalna Badani określają charakter wzajemnych powiązań, jako wielostronną współpracę opartą o powiązania instytucjonalne, ale wzmocnione o osobiste zaangażowanie osób będących w Partnerstwie Lwóweckim. Dzięki Domom Wspólnoty mieszkańcy i przedstawiciele gminy Lwówek zaczęli angażować się w różne inicjatywy podejmowane na rzecz rozwoju lokalnej społeczności. Pomimo, że początkowo urzędnicy przyglądali się z rezerwą rozmaitym pomysłom realizowanym przez Barkę na tym terenie, z czasem to właśnie osoby bezdomne i Domy Wspólnoty wyszły do społeczności lokalnej z inicjatywą angażowania się w takie przedsięwzięcia jak: EQUAL, czy stowarzyszenia. Poniższa wypowiedź jest stosowaną ilustracją roli, jaką odegrały Domy Wspólnoty w aktywizacji społeczności lokalnej w działaniach podejmowanych na rzecz integracji osób bezdomnych z mieszkańcami – w tym również z pracownikami lokalnych instytucji zajmujących się problemem bezdomności. „Takie bardziej uwrażliwienie też na problem, czyli wciągniecie nas w inne programy, które zaczynała realizować Barka; czyli EQUAL, jakieś partnerstwa, jakieś CIS-y, spółdzielnie socjalne. My przy nich uczyliśmy się tej teorii właściwie, tych nowości w Polsce, tej całej ekonomii społecznej to myśmy się od nich uczyli. Bo, obserwując jak oni sobie zakładają te spółdzielnie i jak to działa. (…) Przy nich nauczyliśmy się sami pisać projekty, bo tak naprawdę jak w 2008 roku weszły projekty to my tak jak wszystkie OPS-y byliśmy rzuceni na głęboką wodę, nikt nie wiedział o co chodzi, bo nie było żadnych szkoleń, konferencji, nikt nas do tego nie przygotował. Dlatego prawie, że połowa gmin nie aplikowała, część dopiero po roku. Myśmy aplikowali od razu, od pierwszego roku i przy pomocy właśnie Barki, czy osób bezdomnych dostaliśmy tą pierwszą pomoc, autentycznie już w pisaniu, w konstruowaniu samego budżetu i projektu i napisaliśmy już od pierwszego roku projekt partnerski. Najpierw dla dwóch gmin potem był dla czterech w tym roku dla trzech gmin. Także jesteśmy liderem. I też od nich nauczyliśmy się tego, co to jest liderowanie, co to jest partnerstwo, jak to należy właśnie w środowisku współdziałać” [L04].

Obecnie na terenie gminy funkcjonuje Partnerstwo Lwóweckie – a w gminie działa aż 17 stowarzyszeń. Daje to możliwość wzajemnego poznania się ludziom reprezentującym różne instytucje. Zaowocowało to regularnymi spotkaniami przedstawicieli różnych środowisk, co w efekcie spowodowało, że współpraca np. z MGOPS przebiega w oparciu o partnerskie relacje. „Oni wiele zrozumieli (pracownicy Pomocy Społecznej). To, że oni poszli 4 lata temu to była trochę zasługa tego Partnerstwa naszego, bo tam poznałam kierowniczkę MGOPS), ona mnie mogła poznać, na tych spotkaniach właśnie, co wspomniałam o tych 17 stowarzyszeniach. Więc myśmy się w każdą środę spotykali i mnie się wydaje, że wtedy, kiedy założyłam spółdzielnię i startowaliśmy do takiego konkurs. (…) Do tej pory te usługi prowadziło PCK. To były lata, przecież i to był pewny pracownik, tak. I kto o zdrowym rozumie, która z kierowniczek by się zdecydowała wpuścić (osoby bezdomne). Tym bardziej, że mówię, spółdzielnia złożona z osób bezdomnych, bezrobotnych, co ona może … no w jednym roku mi może zawalić. To było cholerne ryzyko i taki kapitał zaufania jaki myśmy tam wtedy od nich dostali (…) Ja wiedziałam, że sobie trochę na to zapracowałam, tak i (…) cztery lata już pracujemy z sobą, nie ma żadnych problemów. Dzięki właśnie tej osobie i właśnie dzięki pracownikom socjalnym chociażby, bo oni też w tym brali udział” [L07]. Podsumowując można powiedzieć, że od 2007 roku z inicjatywy Barki zaczęły powstawać w gminie stowarzyszenia. Obecnie w ramach „sieci” współpracy, oprócz Domów Wspólnoty i MGOPS, są obecne organizacje powstałe w wyniku aktywizacji mieszkańców. Prawie każda wioska ma swoje stowarzyszenie. W obrębie instytucji współpracujących pojawia się nawet Uniwersytet Rolniczy. Współpraca z Uniwersytetu ze Spółdzielnią Socjalną Gospodarstwo Edukacji Ekologicznej Marszewo opiera się to na zasadach wymiany doświadczeń i usług – uczelnia oferuje wsparcie w postaci wiedzy i nasion na produkcję ekologicznych warzyw, oczekując w zamian pracy osób bezdomnych przy uprawie pól należących do uczelni [L02, L03]. Współpracę między wymienionymi instytucjami osoby kluczowe oceniają bardzo pozytywnie. Współpraca Pomocy Społecznej z Domami Wspólnoty jest na tyle zakorzeniona w świadomości mieszkańców i władz gminy, że wszyscy wiedzą, do kogo mają się zwrócić, kiedy w okolicy pojawia się osoba bezdomna. Lokalne władze, ośrodki służby zdrowia – wszystkie organizacje znają Domy Wspólnoty. Oceniając powiązania nieformalne w kontekście współpracy międzyinstytucjonalnej respondenci zgodnie podkreślali funkcjonalny aspekt istnienia osobistych powiązań między przedstawicielami poszczególnych organizacji i instytucji. Badani uważają, że przełamano tutaj barierę występującą między urzędnikiem a osobą bezdomną, jako klientem. Osoby

kontaktowe są ze sobą często po imieniu a skrócenie dystansu interpersonalnego pozwala przyspieszyć działanie często ociężałej machiny biurokratycznej. Partnerskie relacje z przedstawicielami instytucji pozwalają przyspieszyć rozwiązywanie problemów osób bezdomnych. Na rolę osobistego zaangażowania pracowników instytucji pomocy społecznej zwracali przede wszystkim uwagę badani reprezentujący Domy Wspólnoty. W ich opinii wypracowanie nieformalnych powiązań, manifestujących się chociażby tym, że „jesteśmy na ty i po imieniu sobie mówimy i tak jest lepiej”, skutkuje poprawą efektywności podejmowanych działań, które są przemyślane i przedyskutowane w gronie osób, które posiadają właściwą wrażliwość na potrzeby osób bezdomnych. Jeden z respondentów podkreślił, że dzięki zainicjowaniu współpracy w Partnerstwie Lokalnym pojawiając się w instytucjach publicznych nie jest traktowany „jak obcy”, tylko może liczyć na zrozumienie i wsparcie urzędników przy rozwiązywaniu problemów, z którymi przychodzi [L01]. Ponadto, z wypowiedzi osób badanych wynika, że między organizacjami występują „zdrowe więzi sąsiedzkie”. Ludzie nie zagubili zdrowych odruchów i pomagają sobie wzajemnie. Nie wszystko jest tutaj „takie zurzędniczone” – wszyscy się znają, są ze sobą po imieniu, mają swoje telefony komórkowe, dzwonią do siebie; czy to sobota czy niedziela. Więzi są tak ścisłe a współpraca formalna jest tak szczelnie opleciona nicią powiązań pozainstytucjonalnych, że badanym trudno nawet sobie wyobrazić, by mogło być inaczej. Zamykając kwestię współpracy międzyinstytucjonalnej, osoby badane proszone były o zaproponowanie instytucji, które warto byłoby szerzej zaangażować w pomoc osobom bezdomnym. Znaczna część respondentów nie wskazała innych organizacji, które warto byłoby zaprosić do współpracy, co może oznaczać, że to, co już wypracowano funkcjonuje efektywnie. Cześć respondentów, wykraczając poza granice gminnej współpracy, zwróciła jednak uwagę, że brakuje ogólnopolskiej współpracy między organizacjami pozarządowymi: MONAREM-MARKOTEM, oraz Zgromadzeniem Braci Albertynów (posługa ubogim). Respondent uważa, że między tymi organizacjami występuje stosunkowo wąska specjalizacja w zakresie rozwiązań wpierających osoby wykluczone społecznie; BARKI – w spółdzielniach socjalnych, Albertynów – w działalności gospodarczej, MONARU – w walce z narkomanią. Każda z tych organizacji mogłaby podzielić się wiedzą z innymi na zasadzie wymiany doświadczeń – uważa jedna z osób kluczowych [L06]. Część badanych uważa także, że należałoby mocniej zaangażować we współpracę pomoce społeczne i urzędników z innych gmin (np. Nowy Tomyśl, Opalenica), albowiem przedstawiciele tych instytucji nadal wykazują „urzędnicze podejście” do spraw

bezdomności. Zdaniem badanych warto wciągnąć w tą współpracę (partnerstwo Lwóweckie) jak najwięcej pracowników tych instytucji – na zasadzie choćby gości-obserwatorów. Badani, którzy zaproponowali poszerzenie współpracy wskazywali także na konieczność większego zaangażowanie w pomoc osobom bezdomnym Urzędu Miasta i Gminy Lwówek, jako instytucji nadrzędnej wobec ośrodka pomocy społecznej. e) najważniejsze wady i zalety lokalnego systemu pomocy osobom bezdomnym W wyniku przeprowadzonych wywiadów z osobami kluczowymi udało się zebrać informacje pozwalające zapoznać się z funkcjonowaniem systemu pomocy osobom bezdomnym na terenie gminy Lwówek. W świetle wypowiedzi badanych można wskazać następujące zalety i wady wypracowanych w gminie rozwiązań w tym zakresie. Wśród zalet należy przede wszystkim wskazać inicjatywę i zaangażowanie mieszkańców Domów Wspólnoty w aktywizację społeczności lokalnej na rzecz działań poprawiających położenie nie tylko samych osób bezdomnych, ale także mieszkańców gminy, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji – np. rodziny ubogie. Na terenie gminy Lwówek działają trzy Domy Wspólnoty dla Osób Bezdomnych, których mieszkańcami są osoby pochodzące z całej Polski. W każdym z Domów Wspólnoty powstała spółdzielnia socjalna, która specjalizuje się w produkcji i usługach, których odbiorcami mogą być mieszkańcy gminy Lwówek. We Władysławowie działa spółdzielnia socjalna wykonująca usługi opiekuńcze, sprzątania, oraz zajmująca się uprawą warzyw. Przedsiębiorstwo Społeczne działające w Posadówku prowadzi sprzedaż odzieży i mebli z Francji. W Marszewie natomiast jest przedsiębiorstwo społeczne prowadzące ekologiczną uprawę warzyw oraz ich sprzedaż. Każdy z Domów Wspólnoty funkcjonuje także w charakterze schroniska dla osób bezdomnych kierowanych tutaj przez gminne ośrodki pomocy społecznej. Domy Wspólnoty zapewniają osobom bezdomnym nie tylko schronienie – głównym celem ich funkcjonowania jest reintegracja tych osób. Swój cel Domy Wspólnoty realizują nie tylko poprzez stworzenie rodzinnej – normalnej atmosfery, ale poprzez nastawienie na pracę z ludźmi ukierunkowaną pod kątem rozpoznania ich potrzeb, problemów i znalezienia rozwiązania sytuacji, w której się znaleźli. Niewątpliwą zaletą systemu pomocy osobom bezdomnym w gminie Lwówek jest „oddolna” współpraca zainicjowana przez mieszkańców Domów Wspólnoty z MGOPS w Lwówku. Jest to współpraca wykraczająca poza urzędnicze standardy – jest oparta na

partnerskich zasadach. W gminie powstało Partnerstwo Lwóweckie, w którym wspólnie działają osoby reprezentujące te instytucje. Na terenie gminy działa ponadto 17 stowarzyszeń, które skupiają mieszkańców wsi i mieszkańców Domów Wspólnoty. Dzięki Partnerstwu, pomimo, że w gminie Lwówek problem bezdomności miejscowej prawie nie istnieje, pracownicy pomocy społecznej wykazują szczególne uwrażliwienie na to zjawisko i są wyrozumiałym partnerem dla osób reprezentujących Domy Wspólnoty. „Co jest bardzo pozytywne; w każdym z tych Domów powstały oddzielne stowarzyszenia zrzeszające i mieszkańców tego Domu i mieszkańców wsi. Te stowarzyszenia – właściwie to z ich inicjatywy powstało Partnerstwo Lokalne. W sumie z ich inicjatywy, bo myśmy tej idei nie znali. W każdym z tych Domów powstałą spółdzielnia socjalna. (…) Spotykamy się i razem działamy w tym Partnerstwie. (…) Były działania typu właśnie Partnerstwo, były działania, które wybitnie wyszły właśnie od tych organizacji, czy od Barki, czy od samych osób bezdomnych, samo Partnerstwo, sam EQUAL, to oni do nas do gminy z tym przyjechali” [L04]. Symbiotyczny charakter współpracy między organizacjami pozarządowymi a pomocą społeczną jest tutaj okolicznością nie do przecenienia, albowiem w okresach szczególnego nasilenia ruchu osobowego w Domach Wspólnoty przebywało do 100 osób bezdomnych z całej Polski. Taka sytuacja nakłada na Domy Wspólnoty i miejscowy MGOPS szczególne obowiązki w zakresie mobilizacji dostępnych zasobów w celu doraźnego zabezpieczenia potrzeb tak dużej liczby osób bezdomnych. W związku z dualnych charakterem bezdomności w gminie (niewielka bezdomność o charakterze miejscowym vs znaczący przyrost bezdomnych w okresie jesienno-zimowym) placówka MGOPS we Lwówku prowadzi następujące działania w stosunku do osób bezdomnych: 

pokrywanie kosztów pobytu i utrzymania tych osób w Domach Wspólnoty,



przeprowadzanie wywiadów środowiskowych,



kompletowanie dokumentacji dotyczącej osób bezdomnych,



wydawanie skierowań do CIS-u dla osób bezdomnych chcących podjąć aktywizację zawodową,



załatwianie formalności i kwestii związanych z finansowaniem pobytu osób w ośrodkach dla osób bezdomnych,



poszukiwanie pracy dla osób bezdomnych we współpracy z Urzędem Pracy,



udzielania zasiłków w formie niefinansowej (opłacanie pobytu), celowe i okresowe zasiłki,



lokalizowanie osób bezdomnych, kierowanie osób bezdomnych do placówek np. Barki,



udział w projektach unijnych, pomoc w pisaniu projektów, konsultacje doradztwo,



monitorowanie potrzeb lokalnego rynku pracy i dostosowywanie oferty kursów i szkoleń do aktualnych potrzeb,



selekcja osób o najwyższym potencjale do projektów np. do udziału w CIS.

Oczywiście w wywiadach, osoby kluczowe wskazały również na pewne niedociągnięcia i problemy, które wpływają na skuteczność podejmowanych działań wobec osób bezdomnych – zwłaszcza w zakresie efektywności działań reintegracyjnych. Wśród wad istniejącego w gminie Lwówek systemu wsparcia osób bezdomnych należy przede wszystkim wymienić brak kompletnej ścieżki reintegracji osób bezdomnych. Zwłaszcza w zakresie jej etapów: początkowego i docelowego, jest jeszcze wiele do poprawienia – brakuje środków na aktywizację społeczną i zawodową osób bezdomnych, nie ma też mieszkań treningowych, które pozwoliłyby na kontrolowane usamodzielnienie się osób gotowych do podjęcia takiej próby. Z tego względu istniejący w gminie system pomocy osobom bezdomnym jest niewystarczający w zakresie potrzeb reintegracyjnych – uważają osoby badane. Jak wynika z dokumentów aplikacyjnych oraz wypowiedzi badanych osób, do tej pory Domy Wspólnoty korzystały jedynie ze wsparcia pracowników socjalnych MGOPS, jednak w obliczu nasilenia ruchu osobowego w tych placówkach – zwłaszcza w okresie jesiennozimowym jest to stanowczo za mało. Konieczne jest stworzenie warunków na codzienny kontakt z pracownikiem socjalnym w każdym Domu Wspólnoty. W stosunku do nagłych potrzeb (eksmisje, pomoc pogorzelcom) gmina nie dysponuje lokalami socjalnymi. Ponadto w gminie nie ma placówek typu ogrzewalnia, noclegownia, gdzie mogłyby przebywać osoby bezdomne pod wpływem alkoholu. Zachodzi zatem konieczność łączenia ich z osobami bezdomnymi, które przestrzegają zasady trzeźwości obowiązującej w Domach Wspólnoty. W gminie nie ma magazynu odzieży dla osób bezdomnych i są problemy z jej wydawaniem a istniejący magazyn żywności jest zbyt mały. W przypadku większych transportów zachodzi konieczność wydawania żywności w punkcie doraźnym w gimnazjum. Ponadto, pomimo, że w gminie działa Ośrodek Zdrowia, to na badania specjalistyczne osoby bezdomne muszą być dowożone do oddalonego o 20 km miasta. Badani sygnalizują także

problemy z pokrywaniem przez zamiejscowe ośrodki pomocy społecznej kosztów pobytu „napływowych” osób bezdomnych w Domach Wspólnoty. Jeśli chodzi o Domy Wspólnoty to każda z trzech placówek zgłasza wiele braków (bieżąca woda – Posadówek) i potrzeb remontowych. Ponadto żaden z Domów Wspólnoty nie zatrudnia pracownika socjalnego, brakuje profesjonalnej opieki psychologa, terapeuty, w związku, z czym w ośrodkach nie jest prowadzona regularna praca socjalna. W Domach Wspólnoty brakuje wydzielonych pomieszczeń typu mieszkanie treningowe dla osób gotowych do usamodzielnienia się. Dodajmy, że zdaniem respondentów w każdym z trzech Domów Wspólnoty istnieje możliwość zagospodarowania wolnej powierzchni

samodzielne mieszkanie treningowe. Niestety nie ma środków finansowych na realizację tego przedsięwzięcia. f) najpilniejsze potrzeby systemu pomocy osobom bezdomnym w Partnerstwie W kwestii najpilniejszych potrzeb systemu pomocy osobom bezdomnym w gminie Lwówek badani w zasadzie byli zgodni. Najpilniejszą potrzebą jest stworzenie mieszkań wspieranych. W związku z funkcjonowaniem w Partnerstwie trzech Domów Wspólnoty, podejmujących już działania na rzecz reintegracji osób bezdomnych, najpilniejszą potrzebą jest wypracowanie kompleksowego programu, który pozwalałby na stopniową – adaptacyjną ścieżkę wyjścia z bezdomności. Biorąc pod uwagę fakt, że w Domach Wspólnoty osoby bezdomne otrzymują wsparcie emocjonalne oraz pomoc w zakresie formalno-prawnej regulacji swojej sytuacji (tymczasowe zameldowanie, możliwość podjęcia pracy w ramach spółdzielni socjalnej lub CIS) przynajmniej część z tych osób ma realną szansę wyrwać się z bezdomności. Kluczowe kwestie związane są z poprawą przygotowania zawodowego tych osób, pomocą w znalezieniu stałej pracy a w finalnym etapie – nadzorowane usamodzielnienie poprzez zamieszkanie w lokalu treningowym. W związku z tym pojawia się także potrzeba zwiększenia dostępności dla osób bezdomnych do kursów i szkoleń umożliwiających im zdobycie tzw. twardych – konkretnych umiejętności zawodowych np. kursy prawa jazdy, wózki widłowe, pilarza, spawacza. Kolejną kwestią wymagającą poprawy jest zapewnienie osobom bezdomnym w Domach Barki dostępu do profesjonalnej opieki psychologicznej i wsparcia terapeutycznego. Podejmowane w Domach Wspólnoty działania reintegracyjne, związane z realizacją programów terapeutycznych, aktywizacyjnych i indywidualnych programów wychodzenia z

bezdomności – wymagają zatrudnienia większej liczby specjalistów. Ponadto ze względu na obłożenie pracą lokalnego MGOPS; w gminie istnieją także inne problemy takie jak: bezrobocie, ubóstwo, alkoholizm, a aktywność Domów Wspólnoty jest tak duża, że zachodzi potrzeba stworzenia stanowiska i zatrudnienia dodatkowego pracownika socjalnego, który zajmowałby się tylko współpracą z Domami Wspólnoty. Sugerować należy w tym kontekście zatrudnienie dodatkowego pracownika socjalnego oddelegowanego wyłącznie do współpracy z Domami Wspólnoty, co pozwoliłoby na odciążenie pozostałych pracowników MGOPS we Lwówku. Należy zastanowić się nad wypracowaniem elastycznej formy zatrudnienia dla takiej osoby: przykładowo ½ etatu w MGOPS i ½ etatu praca na rzecz Domów Wspólnoty. Osoba taka mogłaby pełnić obowiązki asystenta osób prowadzących Domy Wspólnoty. W świetle wypowiedzi badanych, uwzględniając zmieniającą się diametralnie w okresie zimowym sytuację pod względem wielkości i charakteru zjawiska bezdomności w gminie Lwówek, z uwagi na stałych mieszkańców Domów Wspólnoty, koniecznością jest okresowe uruchomienie – poprzez wydzielenie i adaptację istniejących w Domach Wspólnoty pomieszczeń – placówki dziennego pobytu dla osób bezdomnych przybywających do ośrodka pod wpływem alkoholu. VII.

Ocena systemu wsparcia dokonana przez osoby bezdomne

a) charakterystyka badanej grupy Przeprowadzenie badań wśród osób bezdomnych należy do istotnych komponentów realizowanych diagnoz systemu wsparcia w partnerstwach lokalnych. Zgodnie z przyjętymi założeniami metodologicznymi, badaniem miało zostać objętych między 50 a 100 osób zamieszkujących placówki dla osób bezdomnych na terenie gminy, na której związało się partnerstwo lokalne. Zaplanowane w ramach diagnozy badanie osób bezdomnych ma dwa główne cele. Po pierwsze, ma za zadanie zebrać informacje o sytuacji społecznej i ekonomicznej osób bezdomnych. Po drugie, badanie ma na celu dokonanie oceny systemu prewencji, interwencji oraz integracji działającej na terenie partnerstwa. Na podstawie zebranych danych osoby odpowiedzialne w partnerstwie za pomoc osobom bezdomnym powinny wiedzieć, jaki jest profil społeczno-demograficzny bezdomnego, jakie ma problemy zdrowotne i prawne. Powinien również otrzymać informację o profilu psychospołecznym osób pozbawionych dachu nad głową. W badaniu osoby bezdomne są również proszone o

opis form i zakresu korzystania z usług instytucji zajmujących się pomocą społeczną i pracą socjalną (oraz – w mniejszym zakresie – o ocenę ich funkcjonowania). Na podstawie tych pytań będzie można ocenić zróżnicowanie i adekwatność działającego w partnerstwie systemu pomocy. W Lwówku badaniem kwestionariuszowym objęto 32 osoby przebywające w placówkach dla osób bezdomnych w Lwówku. Warto wskazać na początku raportu, że badaniem objęto 100% dorosłych osób bezdomnych przebywających w dniu badania w instytucjonalnych formach wsparcia dla osób wykluczonych mieszkaniowo. Całość prac badawczych zrealizowano w placówkach w Posadówku (Stowarzyszenie Integracji Społeczności Lokalnych WIELKOPOMOC), w Marszewie (Fundacja Gospodarstwo Edukacji Ekologicznej), Władysławowie (Stowarzyszenie Pomocy i Integracji Bezrobotnych „Lepsza Przyszłość”). Uzyskane dane dla przebadanych osób są -

z powodu małej

liczebności próby - dalece niewystarczające do tworzenia zaawansowanych statystyk, korelacji, współzależności. Dlatego w dalszej części raportu przyjęto, iż przeprowadzona analiza danych sprowadzać się będzie do ukazania rozkładu odpowiedzi na poszczególne pytania bądź bloki pytań zawarte w kwestionariuszu. Treść samego narzędzia badawczego, jakim jest zestandaryzowany kwestionariusz wywiadu skoncentrowana była wokół 24 pytań o charakterze zamkniętym oraz dziesięciu pytaniach o charakterze metryczkowym. Jak wyżej wspomniano, w gminie Lwówek przebadano łącznie 32 osoby bezdomne, z czego 9,4% (3 osoby) stanowiły kobiety zaś 90,6% (29 osób) to mężczyźni. Wszystkie osoby biorące

udział

badaniu

zadeklarowały

posiadanie

obywatelstwa

polskiego.

przeprowadzonych badań wynika, że pod względem wykształcenia dominują osoby z wykształceniem zawodowym – 15 osób czyli 46,9%. Co piąta badana osoba przyznała się do posiadania podstawowego poziomu wykształcenia (7 osób czyli 21,9,0%), tyle samo osób bezdomnych to osoby z wykształceniem średnim (7 osób czyli 21,9,0%). Pod względem wieku wskazać należy, że badane osoby maja przeciętnie 52 lata z czego 15,6% (5 osób) nie przekroczyła 30 roku życia. Osoby, które przekroczyły 50 rok życia stanowią ponad połowę badanych osób (60%). Omawiając pokrótce społeczno-demograficzną charakterystykę respondenta warto również wskazać, że 5 osób (15,6%) przyznało, że w ciągu ostatnich 3 lat wyjeżdżała za granicę w celach zarobkowych. Z przeprowadzonych badań wynika, że dwie trzecie osób bezdomnych biorących udział w badaniu posiada dzieci (20 osób czyli 62,5%), najczęściej jedno (9 osób 45%), dwoje (6 osób 30%) lub troje (3 osoby czyli 15%).

Analizowany materiał badawczy w części odnoszącej się bezpośrednio do sytuacji bezdomności ujawnia, że przeciętny czas trwania w sytuacji bezdomności kształtuje się na poziomie 7,9 lat. Analizując długość pozostawania bez dachu nad głową w ujęciu fazowym przyznać trzeba, że 28,1% badanych (9 osób) wskazuje, że nie posiada własnego miejsca zamieszkania do 2 lat. W fazie ostrzegawczej (między 2 a 4 lata) znajduje się 15,6% badanych (5 osób), zaś 12,5% (4 osoby) w fazie adaptacyjnej czyli między 6 a 10 lat. Relatywnie najdłużej (powyżej 10 lat) bez dachu nad głową pozostaje dokładnie 10 osób czyli 31,3% wszystkich badanych osób bezdomnych w Lwówku. Analizując sytuację tuż przed okresem bezdomności okazuje się, że 37,5% osób (12 osób) przyznała, że mieszkała we własnym mieszkaniu, 15,6% (5 osób) zadeklarowała zamieszkiwanie w domu rodziców a 21,9% (7 osób) w wynajętym mieszkaniu. Analizując miejsca zamieszkania badanych osób już w trakcie trwania bezdomności okazuje się, że 71% respondentów (22 osoby) w ciągu ostatnich 12 miesięcy mieszkało w schronisku dla osób bezdomnych, 12,9% (4 osoby) przyznała się do zamieszkiwania kątem u rodziny. Trzecim miejscem najczęściej zamieszkiwanym przez osoby bezdomne w Lwówku w ciągu ostatniego roku okazał się być stancje i pokoje wynajmowane, gdzie zamieszkiwało 16,1% badanych osób (5 osób). Jak wskazują badania prowadzone w Lwówku przeciętnie osoba bezdomna w gminie w ciągu ostatnich 12 miesięcy przebywała w jednym miejscu, co może być dowodem na wysoką stabilność w zakresie miejsc zamieszkiwania przez osoby bezdomne w gminie. b) System wsparcia w opinii osób bezdomnych: poziom obłożenia (korzystanie z pomocy), działanie systemu wsparcia, ocena placówki Podejmując próbę analizy problemu korzystania przez osoby bezdomne z różnorodnych form pomocy, należy podać kilka istotnych faktów, które mogą pełnić rolę ogólnych założeń, związanych bezpośrednio z niesieniem pomocy osobom wykluczonym społecznie. Po pierwsze, zawsze należy oferować osobie potrzebującej pomoc, nawet jeśli osoba bezdomna w sposób ciągły jej odmawia a sytuacja taka nie powinna zwalniać z chęci dalszego jej niesienia. Taka postawa w kwestii wsparcia nie odnosi się wyłącznie do osób mieszkających w placówkach, lecz także przebywających w miejscach niemieszkalnych. Po drugie, oferowana pomoc musi być pomocą odpowiednią, trafiającą w najpilniejsze potrzeby osoby bezdomnej. W dobie zmieniającej się rzeczywistości społecznej zmiany zachodzą także w społeczności osób bezdomnych (dłuższy czas pozostawania w bezdomności, starzenie

się społeczeństwa, problemy zdrowotne w szczególności psychiczne). Stąd istnieje pilna potrzeba dokonywania stałego monitoringu osób wykluczonych społecznie (realizacja w sposób ciągły badań naukowych, dalszy rozwój outreachowych metod pracy takich jak streetworking, asystowanie). Żadne, najlepsze nawet narzędzie badawcze nie zastąpi stałej obserwacji oraz bezpośredniej rozmowy z osobą potrzebującą pomocy. Trzecim, niezbędnym założeniem, jakie należy poczynić w zakresie niesienia pomocy osobom bezdomnym jest konieczność poinformowania osoby bezdomnej o możliwości otrzymywania pomocy. Założenie to dotyczy przede wszystkim tych osób, które znajdują się poza systemem pomocy osobom bezdomnym. W wielu

jednak przypadkach pomoc jest jawnie odrzucana tylko

dlatego, aby nie być zależnym od żadnej instytucji, nie ograniczać własnej wolności. Istnieje jednak grupa osób, które nie wiedzą o możliwości skorzystania z różnorodnych form pomocy, nie tylko wsparcia finansowego. Ponadto, oferowana pomoc nie może być pomocą uzależniającą od stanu bezdomności. Chociaż większość bezdomnych przekroczyła próg 40 lat pamiętać należy, że pomoc powinna być oferowana w taki sposób, aby bezdomna mogła zmieniać swoje życie, a nie przyzwyczajać się do trwającego stanu bezdomności. Szczególnie ważne jest - w aspekcie profilaktyki wobec osób zagrożonych bezdomnością to, by pomoc osobom bezdomnym była udzielana w odpowiednim dla nich czasie. W wielu przypadkach niesiona pomoc jest odpowiednia, ale udzielona zbyt późno. Dotyczy to przede wszystkim osób, które stosunkowo niedawno stały się bezdomne. Rozpoznanie w odpowiednim czasie potrzeb osoby zagrożonej bezdomnością pozwoliłoby uniknąć wejścia na drogę bezdomności. W celu wychodzenia naprzeciw oczekiwaniom i potrzebom klienta istnieje konieczność zawiązania szerokich koalicji tych instytucji, które mogą mieć kontakt z potencjalną osobą bezdomną (np. spółdzielnie mieszkaniowe). Ścisła współpraca międzysektorowa wydaje się być najistotniejsza w opracowaniu systemu profilaktyki w zakresie bezdomności. Wydaje się, że tylko budując programy profilaktyczne można w sposób wyraźny ograniczyć (zahamować) zjawisko bezdomności w województwie wielkopolskim Badania prowadzone w Lwówku pokazały, że osoby bezdomne chętnie korzystają z różnorodnych form wsparcia dla nich przeznaczonego. Najczęściej są to formy zapisane w ustawie o pomocy społecznej takie jak schronienie (80,8% - 21 osób), wyżywienie (81% - 17 osoby) oraz korzystanie z łaźni (66,7% - 6 osób). Do częstych form wsparcia osób bezdomnych w Lwówku Wielkopolskim zaliczyć również należy wsparcie w postaci korzystania z pomocy lekarskiej (63,2% - 12 osób). Te cztery formy wsparcia w sposób

zdecydowany są preferowane. Analiza materiału badawczego ujawniła, że około połowy badanych osób bezdomnych, które na ten temat udzieliły odpowiedzi, w ciągu ostatniego roku korzystało z pomocy w znalezieniu pracy (50% czyli 5 osób). Relatywnie najrzadziej badane osoby bezdomne wskazywały na korzystanie z pomocy psychologicznej oraz pomocy w znalezieniu pracy, na pomoc w postaci podjęcia nauki w celu zdobycia lepszego wykształcenia wskazuje jedynie 1 osoba.

Przyglądając się strukturze powyższego wykresu można dojść do przekonania, że badane w Lwówku Wielkopolskim osoby bezdomne mają możliwość korzystania z szerokiego wachlarzu usług i form pomocy i z takiej możliwości chętnie korzystają. Zliczając różnorodne formy pomocy można powiedzieć, że przeciętnie badani respondenci korzystali z 3,5 form wsparcia. 18,8% osób bezdomnych (6 osób) zadeklarowała korzystanie tylko z jednej formy wsparcia, kolejne 4 osoby z dwóch albo trzech form (12,5%). Co trzecia badana osoba przyznała, że korzysta z czterech form pomocy na raz (11 osób czyli 34,4%). 21,8% osób biorących udział w badaniu przyznało, że korzystało z co najmniej pięciu form wsparcia Badacze prosili osoby bezdomne o to, by wskazały najważniejszą (najbardziej potrzebną) według nich formę pomocy. Okazało się, że badane osoby nie są w stanie podać wyłącznie jednej. Na etapie analizy danych postanowiono zapisać interesujące nas pytanie w takiej postaci, aby można było udzielić na nie wielu odpowiedzi. Jak wskazuje poniższa tabela w rzędzie OGÓŁEM badane w Lwówku osoby bezdomne przeciętnie wskazywały na 3,75 różnorodnych form wsparcia osób bezdomnych. Dane zawarte w poniższej tabeli wskazują ponownie, że najbardziej potrzebną formą wsparcia w opinii samych osób bezdomnych okazało się być pomoc w uzyskaniu schronienia (75% - 21 osób). Na dalszych miejscach z uplasowało się wsparcie w postaci odzieży (67,9% - 19 osób) oraz wyżywienie (60,7% - 17 osób). Na potrzebę pomocy w znalezieniu mieszkania wskazało 12,5% badanych osób bezdomnych (6 osób). Na potrzebę wsparcia w zakresie pomocy lekarskiej (szpitalnej) wskazało 12 osób czyli 42,9%. Co trzecia badana osoba (9 osób czyli 32,1%) wskazała ponadto, że najbardziej potrzebną formą pomocy jest wsparcie finansowe w postaci zasiłku. Warto dodać w tym miejscu, że badane osoby bezdomne w Lwówku Wielkopolskim praktycznie nie spotkały się z sytuacją, w której została odmówiona im pomoc. Z przeprowadzonych badań wynika, że trzem osobom odmówiono korzystania ze wsparcia, jednakże takie sytuacje należały do rzadkości. Tabela nr 1. Najbardziej potrzebne formy pomocy w opinii osób bezdomnych* Schronienie (noclegownia / schronisko) Odzież Wyżywienie Pomoc lekarska, szpitalna Wsparcie finansowe w postaci zasiłku Łaźnia Pomoc w znalezieniu pracy Indywidualny program wychodzenia z bezdomności Pomoc psychologiczna Pomoc w znalezieniu mieszkania

% 21 19 17 12 9 6 5 4 2 2

75,0 67,9 60,7 42,9 32,1 21,4 17,9 14,3 7,1 7,1

Kursy zawodowe, staże, doradztwo zawodowe, pośrednictwo pracy 2 7,1 Inne, prosimy wpisać jakie………............................. 2 7,1 Pomoc uzyskana bezpośrednio na ulicy (streetworking) 1 3,6 odjęcie nauki w celu zdobycia lepszego wykształcenia 1 3,6 Korzystanie z poradni uzależnień 1 3,6 Pomoc w nawiązaniu pozytywnych relacji z rodziną 1 3,6 Ogółem 105 375,0 * procenty nie sumują się do 100% gdyż respondent mógł wskazać więcej niż 1 odpowiedź

Rezultaty badań wskazują, że korzystanie z pomocy przez osoby bezdomne nie ogranicza się jedynie do instytucjonalnych form wsparcia. Badania w Lwówku dowodzą, że osoby bezdomne także z własnej inicjatywy starają się uzyskać pomoc pozainstytucjonalną, która wymaga od nich własnej aktywności, chociażby w postaci pracy żebraczej czy nielegalnego zajmowania pustostanów. Analizowane niżej zachowania można z jednej strony uznać za nielegalne, ale z drugiej mogą być przejawem zaradności życiowej osób bezdomnych. Jak się okazuje 77,4% osób bezdomnych w ciągu ostatniego roku otrzymywała darmowe ubrania a 9,4% osób bezdomnych przyznała, że w ciągu ostatniego roku korzystała z przejazdów środkami komunikacji miejskiej „na gapę”. Wyniki badań wskazują ponadto, ze istnieje taka grupa osób bezdomnych, która prosi ludzi o datki na ulicy (9,4%), 12,5% respondentów przyznała, że korzystała w ciągu ostatnich 12 miesięcy z darmowych posiłków rozdawanych „na mieście”.

Poruszając się w obszarze korzystania przez osoby bezdomne z pomocy zaznaczyć należy, że 37,5% badanych osób w ciągu ostatniego roku korzystała z pomocy ośrodka pomocy społecznej. Warto tu jednakże zauważyć, że podczas prowadzenia badań z osobami bezdomnymi, one same nie do końca potrafiły wskazać, kto tak naprawdę udziela im wsparcia, na przykład w postaci schronienia.

Wyniki prowadzonych w Lwówku badań wskazują na to, że osoby bezdomne dobrze oceniają działanie lwóweckiego ośrodka pomocy społecznej. Średnia ocena uzyskana na skali szkolnej od 2 do 5 (od oceny niedostatecznej do bardzo dobrej) wyniosła 4,08. Analizując w sposób szczegółowy rozkład odpowiedzi możemy powiedzieć, że w ocenie ośrodka pomocy społecznej przeważają oceny dobre, które wskazało ¾ badanych osób (75%). Tabela nr 2. Jak Pan/i ocenia na skali ocen szkolnych (2 – niedostateczna, 3- dostateczna, 4 – dobra,

Ważne

Braki danych Ogółem

5 – bardzo dobra) działanie ośrodka pomocy społecznej na terenie Procent Częstość Procent ważnych Dostatecznie plus 1 3,1 8,3 Dobrze 9 28,1 75,0 Dobrze plus 1 3,1 8,3 Bardzo dobrze 1 3,1 8,3 Ogółem 12 37,5 100,0 Systemowe braki danych 20 62,5 32 100,0

Procent skumulowany 8,3 83,3 91,7 100,0

Nieco wyżej oceniona została pomoc, którą badane osoby uzyskują w placówce, w której realizowane były badania kwestionariuszowe. Oceny średnie kształtują się na poziomie oceny dobrej plus (4,58 na skali od oceny niedostatecznej do bardzo dobrej). W przypadku pomocy w placówce dominują oceny bardzo dobre (64,5% czyli 20 osób), 29% badanych osób bezdomnych oceniło pomoc na poziomie dobrym (9 osób).

Tabela nr 3. Jak ogólnie Pan/i ocenia na skali ocen szkolnych (2 – niedostateczna, 3- dostateczna, 4 – dobra, 5 – bardzo dobra) pomoc, którą uzyskuje Pan/i w placówce, w której aktualnie się znajdujemy? Procent Procent Częstość Procent ważnych skumulowany Ważne Dostatecznie 2 6,3 6,5 6,5 Dobrze 9 28,1 29,0 35,5 Bardzo dobrze 20 62,5 64,5 100,0 Ogółem 31 96,9 100,0 Braki danych Systemowe braki danych 1 3,1 Ogółem 32 100,0

Rezultaty badań prowadzonych w Lwówku uwidaczniają, że wszystkie badane osoby (100%) w placówce, w której aktualnie przebywają, czują się bezpiecznie. Ponadto respondenci jednoznacznie wskazują, iż w placówce istnieją jasne zasady pobytu (96,9%) jak również łatwy dostęp do urządzeń sanitarnych (100%). Warto tu odnotować dominujące stwierdzenie, że osoby bezdomne traktowane są w placówce z należytym szacunkiem (100%) zaś sama placówka w opinii większości z nich położona jest w dogodnym miejscu (78,1%). Dobra ocena placówki, w której mieszkają badani respondenci wyraża się również w przekonaniu, że jedynie 6,3% osób wskazuje na przepełnienie placówki, zaś 90,3% osób przyznała, że w placówce można mówić o poczuciu prywatności. Prowadzone badania w Lwówku ukazują również, że w sytuację bezdomności wpisane jest poczucie bycia osobą bezdomną: wyniki ukazane na poniższym wykresie jednoznacznie pokazują, że połowa badanych osób (50%) w miejscu, w którym aktualnie przebywa czuje się osobą bezdomną.

c) Sytuacja społeczno-ekonomiczna osób bezdomnych na rynku pracy (aktywność zawodowa) i sytuacja finansowa, różne zachowania społeczne Gdy mówimy - w przypadku osób bezdomnych - o sytuacji finansowej, w istocie dotykamy kwestii ich biedy (ubóstwa) i ogólnie, materialnego (finansowego) wykluczenia. W wypadku omawianej grupy należy mieć oczywiście świadomość, że wykluczenie ma wielowymiarowy charakter i obejmuje wiele sfer życia, nie tylko i nie przede wszystkim jego stronę finansowo-materialną. Problem biedy badanej grupy jest poruszany w wielu analizach bezdomności oraz opisach sytuacji osób bezdomnych. Często też stawiany jest on na czele przeszkód uniemożliwiających usamodzielnienie się i „powrót do społeczeństwa”. Ubóstwo

wskazywane jest jako nieodłączny skutek długotrwałego bezrobocia, które przyczynia się do pogłębienia zapaści finansowej osób, a w dalszym ciągu do ich społecznej marginalizacji i izolacji. Faktem jest, że bezrobocie lub zawodowa bierność są udziałem zdecydowanej większości osób bezdomnych. Należy tu jednakże podkreślić, że uzyskanie wiarygodnych informacji o dochodach osób bezdomnych, zwłaszcza z pracy wykonywanej w szarej strefie, jest sprawą trudną. Problemy wiarygodności respondentów w tym zakresie związane są z możliwością niezgłaszania przez respondentów wszystkich źródeł dochodów, a także faktem, iż mogą oni nie pamiętać wszystkich przychodów. W tej sytuacji należy zdać sobie sprawę z pewnego, nieuniknionego marginesu błędów w odniesieniu do poniżej zaprezentowanych wyników, wynikającego przede wszystkim z obiektywnych problemów związanych z uzyskaniem dokładnej informacji na temat poziomu uzyskiwanych dochodów. Analizując kondycję finansową badanych osób można powiedzieć, że głównym źródłem dochodów badanych osób okazały się stałe/okresowe zasiłki udzielane przez ośrodek pomocy społecznej (31,3% - 10 osób) oraz świadczenie rentowe (21,9% - 7 osób). Co szósta badana osoba bezdomna (15,6%) wskazuje, iż posiadany dochód jest wynikiem podejmowania pracy legalnej. Życie w skrajnej biedzie i związane z tym trudności same w sobie nie muszą więc być wystarczającym motywatorem na rzecz zmiany sytuacji i szukania źródeł stałego zarobku, dodatkowych źródeł finansowania lub wreszcie aktywnego poszukiwania i podjęcia pracy. W obliczu swoich deficytów osoby bezdomne, biorąc pod uwagę całą badaną populację, posiadały średnio jedno źródło dochodu. Na jedno źródło dochodów wskazuje aż 84,4% badanych osób (27 osób), na dwa źródła – 9,4% (3 osoby). Tabela nr 4. Źródła dochodów osób bezdomnych* N % Zasiłek stały / okresowy z pomocy społecznej 10 31,3 Renta 7 21,9 Praca na podstawie umowy o pracę, zlecenie, dzieło 5 15,6 Emerytura 3 9,4 Praca bez formalnej umowy („na czarno” 2 6,3 Zasiłek celowy z pomocy społecznej 2 6,3 Wsparcie członków rodziny 2 6,3 Nie mam żadnych dochodów 2 6,3 Alimenty 1 3,1 Zasiłek dla bezrobotnych 1 3,1 OGÓŁEM 35 109,4 * procenty nie sumują się do 100% gdyż respondent mógł wskazać więcej niż 1 odpowiedź

Analiza danych odnoszących się do wysokości miesięcznego dochodu pokazuje, że najczęściej badane osoby deklarują posiadanie dochodu w wysokości od 400 do 600 zł (31,3%). Kolejne 34,4% respondentów przyznała się do dochodu mieszczącego się w przedziale 601-1000 zł zaś 17,2% w przedziale do 400 zł. Wśród badanej grupy znalazły się jednak i takie osoby (17,2%), które w ciągu miesiąca zadeklarowały dochód powyżej 1.000 zł.

Mimo jednak względnego radzenia sobie z trudną sytuacją finansową ( 18,8% osób posiada inne środki finansowe niż te pochodzące ze źródeł pomocy społecznej) wskazać należy, że dla zdecydowanej większości badanych osób bezdomnych okres przebywania bez dachu nad głową jest ściśle powiązany z brakiem środków finansowych na najbardziej niezbędne rzeczy codziennego użytku. Dane zawarte na poniższym wykresie nie pozostawiają złudzeń, wskazując, że 62,5% osób bezdomnych borykało się w ciągu ostatniego roku z sytuacją braku pieniędzy na zakup jedzenia, odzieży, leków, zaś 31,3% osób bezdomnych przyznała, że posiada aktualnie jakieś długi, pożyczki, zaległości finansowe (najczęściej są to zadłużenia alimentacyjne). Dodatkowo 9,4% przyznaje, że posiada jakieś niespłacone pożyczki u znajomych kolegów/koleżanek.

Wielu specjalistów problem niskiej aktywności zawodowej oraz bezrobocia osób bezdomnych uważa z jednej strony za – jeśli nie najważniejszą, to jedną z głównych przyczyn prowadzących do bezdomności, z drugiej zaś – za czynnik hamujący proces usamodzielniania się. Podkreślić tu należy, że termin „pozostawania bez pracy” nie jest tożsamy z terminem „bezrobocie”: w istocie jest on szerszy, obejmujący całą populację, uwzględniający, np. osoby w wieku poprodukcyjnym oraz osoby niepełnosprawne. Trzeba pamiętać, że omawiając sytuację zawodową osób bezdomnych, należy wykazać się dużą ostrożnością w interpretowaniu uzyskanych danych. Związane jest to przede wszystkim z wewnętrzną trudnością podejmowanej tematyki, w świetle której osoby bezdomne nie chcą w pełni wypowiadać się na temat podejmowanych prac, niejednokrotnie obawiając się ujawnienia swoich realnych form zarobkowania, jak również wysokości osiąganych dochodów. Poszukując źródeł tych obaw, należy wskazać na trzy zasadnicze kwestie: po pierwsze, osoby bezdomne to w dużej mierze osoby obciążone wyrokami alimentacyjnymi. Ujawnienie swoich zarobków osobom postronnym (ankieterom) może rodzić w osobach bezdomnych poczucie zagrożenia, że informacja ta nie pozostanie informacją poufną. Po drugie, obawy osób bezdomnych dotyczą kwestii związanych z odpłatnościami za udzielone schronienie

(opłata za pobyt w placówce dla osób bezdomnych). Osoby bezdomne często nie przyznają się do posiadanej pracy (dotyczy pracy zalegalizowanej) z obawy o możliwe pociągnięcie do odpowiedzialności finansowej za korzystanie z usług systemu pomocy społecznej. Po trzecie wreszcie, formalne ujawnienie wysokości osiąganych dochodów może wpłynąć na wysokość pobieranych świadczeń (zasiłków).

Niżej prezentowane rozważania mają więc na celu

ukazanie aktywności zawodowej osób bezdomnych w oparciu o wyniki badań prowadzonych w Lwówku. W części tej w sposób szczegółowy poruszone zostaną kwestie formalne związane z aktywnością zawodową (posiadanie kwalifikacji zawodowych, posiadanie pracy zarobkowej), jak również wskazane zostaną główne bariery w zatrudnieniu osób bezdomnych. Należy tu pamiętać o poziomie aktywności społecznej, związanej z procesem wychodzenia z bezdomności. W opracowanym materiale poruszony zostanie również problem gotowości osób bezdomnych do podjęcia pracy zarobkowej. Z przeprowadzonych w Lwówku badań wynika, że prawie wszystkie osoby posiadają jakiś fach, zawód (84,4%). Posiadanie kwalifikacji zawodowych nie warunkuje jednakże podjęcia zarobkowej pracy: jedynie co dziesiąta badana osoba bezdomna (12,5%) badanych osób przyznała, że w trakcie realizacji badań pracuje zarobkowo a 21,9% respondentów przyznała, że w ciągu ostatniego roku uczęszczała na specjalistyczne zajęcia mające na celu podniesienie własny kwalifikacji zawodowych. Z deklaracji badanych osób bezdomnych wynika ponadto, że prawie połowa z nich gotowa jest do podjęcia pracy w najbliższych dniach (biorąc pod uwagę najbliższe dni po realizacji badań terenowych) – 46,9%. O wysokiej deklarowanej aktywności zawodowej badanych osób świadczyć może fakt, że jedynie 21,9% respondentów wskazała, że w ciągu ostatnich 12 miesięcy poszukiwała w sposób aktywny pracy.

Sytuacja prawna osób bezdomnych

Analizując system wsparcia osób bezdomnych w kontekście posiadania dokumentu tożsamości (postaci dowodu osobistego) i ubezpieczenia zdrowotnego można powiedzieć, że system wsparcia osób bezdomnych zabezpiecza w sposób odpowiedni funkcjonowanie osób wykluczonych mieszkaniowo: 90,6% badanych osób posiada dowód osobisty zaś 87,5% respondentów deklaruje posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego. W przypadku kwestii mieszkaniowych wskazać warto, że jedynie 6,3% osób bezdomnych w Lwówku zadeklarowała bycie na liście osób oczekujących na mieszkanie socjalne czy komunalne. Co trzecia również osoba (31,3%) przyznała, że posiada stały meldunek (w ramach tych osób jedynie 2 osoby przyznały, że posiadają stały meldunek na ternie Lwówka) zaś 12,5% posiada prawo własności do lokalu.

e) Profil psychospołeczny badanych osób bezdomnych: patologie społeczne, kapitał społeczny, wsparcia społeczne, dobrostan psychiczny Bezdomność najczęściej nie jest jedynym problemem społecznym, w jaki uwikłana jest osoba bezdomna, można tu wymienić: przemoc w rodzinie, niepełnosprawność, bieda czy uzależnienia. Dowodzą tego wyniki badań prowadzonych w Lwówku w środowisku 32 osób bezdomnych z których wynika, że 25% respondentów przebywało w swoim życiu choć raz w zakładzie karnym/areszcie śledczym/zakładzie poprawczym. Podobny odsetek respondentów przyznał, że w ciągu ostatniego roku doszło do sytuacji silnego upicia się napojem alkoholowym (25%). Dane zawarte na poniższym wykresie pokazują, że 9,4% osób bezdomnych zadeklarowało, że w najbliższym otoczeniu respondenta dochodzi do sytuacji stosowania przemocy, dodatkowo 6,3% badanych osób wspomina, że w ciągu ostatniego roku wchodziła w konflikty z przedstawicielami służb mundurowych (policja, straż miejska, służba ochrony kolei). Analiza zliczania wystąpień wskazuje, że osoby bezdomne przeciętnie uwikłane są w 1,72 problemy społeczne.

Ważnym wątkiem poruszanym w badaniu była kwestia osobistego zaangażowania w życie społeczne. Zdecydowana większość osób biorących udział w badaniu przyznała, że czuje się pełnoprawnymi obywatelami społeczeństwa polskiego (93,8%). Prawie połowa osób biorących udział w badaniu (46,9%) w ciągu ostatniego roku angażowała się nieodpłatnie wykonując różnorodne działania na rzecz najbliższej społeczności, sąsiedztwa. Badając postawy prospołeczne można również powiedzieć, że większość respondentów ufa ludziom (81,3%), a 2/3 respondentów deklaruje posiadanie jakiejkolwiek pasji, zainteresowania, które aktualnie są realizowane (67,7%). Kiedy pytamy badane osoby o to, czy uczestniczyły w ostatnich wyborach do Sejmu i Senatu RP okazuje się, że odsetek osób aktywnych politycznie należy uznać za relatywnie niski i wynosi 31,3%.

Badacze pytali osoby bezdomne o to, czy mogą one w Lwówku liczyć na jakiekolwiek wsparcie? Z przeprowadzonych badań wynika, że tak, jednakże jego wysokość i charakter uzależniona jest od instytucji/organizacji/ludzi niosących pomoc. Osoby bezdomne jednoznacznie wskazały, że instytucją, na której pomoc mogą na pewno liczyć jest lokalny ośrodek pomocy społecznej (60%). Nieco ponad połowa respondentów może liczyć na wsparcie kolegów i znajomych (53,1%) oraz na wsparcie ze strony ludzi spoza rodziny (37,5%). Nieco ponad jedna trzecia badanych osób (34,4%) przyznała, że może również liczyć na wsparcie bliskich osób w rodzinie a na wsparcie organizacji kościelnych i instytucji charytatywnych liczyć może (6,3%) respondentów.

W tej części badania postanowiono bliżej przyjrzeć się również kondycji psychicznej osób bezdomnych. Poziom dobrostanu psychicznego – bo o nim mowa - jest istotny z punktu przeżywania własnej bezdomności, jak również z punktu procesu reintegracji zawodowej i społecznej osób bezdomnych. Należy przypuszczać, iż im wyższy jest poziom dobrostanu psychicznego tym większe zdają się być szanse na usamodzielnienie osób bezdomnych zmianę swojego dotychczasowego życia. Ogólnie rzecz biorąc wszystkie badane osoby w miejscu aktualnego zamieszkania czują się bezpieczne (100%), zaś 81,3% z nich uważa, że ma realny wpływ na własne życie. O relatywnie wysokim poziomie kondycji psychicznej świadczyć może również fakt, że 71,9% osób bezdomnych widzi szansę na poprawę własnej sytuacji życiowej w ciągu najbliższych 12 miesięcy. Należy też wskazać, że połowa osób biorących udział w badaniu czuje się osobami bezdomnymi (50%) oraz towarzyszy im poczucie samotności (53,1%).

Wykres nr 12. Dobrostan psychiczny osób bezdomnych ODPOWIEDZI "TAK" w %

Czy widzi Pan/i szansę na poprawę swojej sytuacji życiowej w ciągu najbliższych 12 miesięcy?

71,9

81,3

Czy ma Pan/i wpływ na własne życie?

53,1

Czy czuje się Pan/i osobą samotną?

Czy czuje się Pan/i osobą bezdomną?

Czy w miejscu, w którym aktualnie Pan/i przebywa czuje się Pan/i bezpiecznie?

100

f) Sytuacja zdrowotna badanych osób bezdomnych Zjawisko bezdomności to problem złożony, wielowątkowy oraz o relatywnie wysokiej zmienności (dynamice). W tym kontekście zdrowie osób bezdomnych staje się problemem kluczowym dla szeroko rozumianej polityki społecznej. Chodzi bowiem nie tylko o wymiar dokonywanej wobec osób bezdomnych interwencji (działania w celu zapobiegania sytuacji kryzysowej „tu i teraz”), ale również o wymiar społecznej i zawodowej reintegracji osób wykluczonych społecznie. Wspomniana już wielowątkowość problemu bezdomności poddaje pod rozwagę mówienie o zdrowiu osób bezdomnych we wszystkich jego wymiarach: psychicznym, społecznym, somatycznym oraz duchowym. Analizując kondycję zdrowotną osób bezdomnych, należy przyjąć założenie, że bezdomność wpisuje się w szeroko rozumiane wykluczenie społeczne, będące dynamicznym i wielowymiarowym procesem, zjawiskiem kumulatywnym, prowadzącym do złożonej dysfunkcji. Owa dysfunkcjonalność uwidacznia się w niewystarczającym uczestnictwie w głównym nurcie społeczeństwa, dostępie do najważniejszych systemów i instytucji społecznych, szeroko pojętej marginalizacji społecznej prowadzącej do zerwania więzi rodzinnych i społecznych, utraty poczucia sensu i tożsamości. Dzieje się

tak, ponieważ osoby wykluczone społecznie nie uczestniczą, bądź uczestniczą w sposób ograniczony, w rynku pracy, edukacji czy opiece medycznej ich zabezpieczenie socjalne oraz zdrowotne często kształtuje się na niskim poziomie. Brak kontaktów z rodziną oraz brak wystarczających dochodów zdają się pogłębiać i tak już złą sytuację egzystencjalną osób bezdomnych. W badaniach prowadzonych wśród osób bezdomnych w ramach realizowanych diagnoz lokalnych, interesowało badaczy przede wszystkim somatyczne zdrowie obiektywne. Jak wskazują dane zawarte na prezentowanym niżej wykresie, zdecydowana większość badanych osób zadeklarowała, że w ciągu ostatniego roku była u lekarza (75%), 28,1% respondentów przyznała, że była hospitalizowana. Ponad jedna trzecia osób bezdomnych wskazuje na bycie osobą przewlekle chorą (40,6%), a kolejne 41,9% respondentów przyznaje się do posiadania formalnie orzeczonego stopnia o niepełnosprawności (najczęściej stopień umiarkowany oraz lekki). Zły stan zdrowia osób bezdomnych uwidacznia się również w fakcie starania się o przyznanie formalnego orzeczenia o niepełnosprawności (12,5% osób bezdomnych) a 28,1% respondentów przyznaje, że ze względu na stan zdrowia ma trudności w wykonywaniu codziennych czynności takich jak samodzielne ubieranie się czy higiena osobista.

Wykres nr 13. KONDYCJA ZDROWOTNA osób bezdomnych - ODPOWIEDZI "TAK" w % Czy jest Pan/i w trakcie starania się o przyznanie grupy inwalidzkiej /stopnia niepełnosprawności?

12,5

Czy aktualnie ma Pan/i orzeczony stopień o niepełnosprawności/grupę inwalidzką?

41,9 40,6

Czy jest Pan/i przewlekle chory?

Czy w ciągu ostatniego roku był(a) Pan/i u lekarza? Czy w ciągu ostatniego roku był(a) Pan/i w szpitalu?

28,1

Czy ze względu na stan zdrowia ma Pan/i jakiekolwiek trudności z wykonywania codziennych czynności…

28,1

Czy jest Pan/i pod kontrolą, czy leczy się Pan() u jakiegoś lekarza?

53,1

46,9

Czy choruje Pan/i stale na jakąś chorobę?

62,5

Czy aktualnie czuje się Pan/i osobą zdrową?

g) Przyczyny bezdomności oraz wychodzenie z niej Nie ulega wątpliwości, że aktualny dzisiaj problem wychodzenia z bezdomności z natury swojej jest bardzo skomplikowany. Złożoność kwestii zdaje się przybierać na sile, kiedy władze lokalne pytają o ilość osób bezdomnych, którym udało się w ciągu ostatniego roku wyjść z bezdomności. Jak łatwo się domyśleć, statystyki te nie napawają optymizmem, nie tylko dlatego, że obecnie w całej Polsce obserwuje się znikomy odsetek usamodzielnień, ale również dlatego, że rzetelnych statystyk dotyczących wychodzenia z bezdomności po prostu nie ma. Dodatkowe rozczarowanie w kwestii problematyki usamodzielnienia się osób bezdomnych można dostrzec analizując unijne programy reintegracyjne skierowane do osób zmarginalizowanych, które w konsekwencji prowadzą do usamodzielnienia się najwyżej kilku bądź kilkunastu osób. Dla wielu osób, organizacji oraz instytucji taki stan rzeczy jest doskonałym dowodem na to, iż obecnie funkcjonujący system pomocy osobom bezdomnym (w wymiarze rządowym i pozarządowym) nie jest systemem skutecznym pod względem usamodzielniania się jego beneficjentów. Zgadzając się z tą opinią, stwierdzić należy, że pomoc osobom bezdomnym (przynajmniej do roku 2004 kiedy Polska pozbawiona była

możliwości partycypacji w programach unijnych) ograniczała się w większości przypadków do literalnego wypełniania obowiązków nałożonych na gminę przez ustawę o pomocy społecznej. Analizując zjawisko wychodzenia z bezdomności należy zwrócić uwagę na kilka zasadniczych kwestii. Po pierwsze: nie każda osoba bezdomna ma szansę na usamodzielnienie się. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest kilka, począwszy od braku odpowiedniego wykształcenia i wieku do podjęcia pracy, braku samych nawyków pracy, choroby alkoholowej, poprzez problem niepełnosprawności oraz złego stanu zdrowia, skończywszy na zadłużeniach alimentacyjnych i zajęciach komorniczych. Po drugie: część osób bezdomnych, nawet jeśli ma szanse na usamodzielnienie się, nie podejmuje kroków w tym celu z powodu braku „długoterminowej opłacalności”. W tym aspekcie wskazać należy na niewątpliwą wadę systemu pomocy osobom bezdomnym, którą roboczo nazwać możemy uzależnieniem od uzyskiwanej pomocy. Po trzecie: w wielu przypadkach osoby bezdomne chcące wyjść z własnej bezdomności nie są na to wystarczająco przygotowane. Musimy pamiętać, że długotrwałe pozostawanie osobą bezdomną powoduje internalizację wartości i norm grupy, w której się przebywa. Kolejnym problemem w procesie usamodzielnienia się jest fakt, iż wyjście z bezdomności w większości przypadków uzależnione jest od posiadania stałego źródła dochodów. Pomimo tego, że od ponad dwóch lat obserwujemy znaczną poprawę sytuacji na rynku pracy, okazuje się, że osoby bezdomne często nie chcą podejmować prac legalnych. Nawet jeśli osoba bezdomna podejmie stałą pracę, to bardzo często, z powodu uzależnienia alkoholowego oraz braku wykształconych nawyków pracy, nie jest w stanie jej utrzymać. Boleśnie o tym przekonały się partnerstwa realizujące różnego rodzaju programy aktywizujące, w trakcie których problem zrywania stosunku pracy między osobą bezdomną a pracodawcą nie należał do rzadkości. Doświadczenia krajów europejskich posiadających narodowe strategie rozwiązywania problemu bezdomności wskazują, iż nie można rozprawiać o wyjściu z bezdomności bez kontekstu mieszkaniowego. W tym zakresie można wskazać na jeszcze jeden problem na drodze do usamodzielnienia osoby bezdomnej: wyjście z bezdomności uzależnione jest od zasobów mieszkaniowych gminy, na terenie której osoba bezdomna przebywa. Jak dowodzę w dalszej części tekstu sytuację mieszkaniową w Polsce można określić mianem bardzo trudnej. Stąd – niestety - bardzo często dochodzi do sytuacji, w której osoba bezdomna mająca wielkie szanse na wyjście z bezdomności pozostaje osoba bezdomną tylko dlatego, że nie ma realnych możliwości znalezienia dla niej lokum, w którym mogłaby zamieszkać.

W trakcie realizacji badań prowadzonych wśród osób bezdomnych w Lwówku poproszono respondentów o wskazanie tych czynności, które były podejmowane w ciągu ostatnich 12 miesięcy, a które miały na celu usamodzielnienie mieszkaniowe. Z przeprowadzonych badań wynika, że najczęstszym działaniem okazało się szukanie pracy (42,9%) oraz szukanie własnego miejsca zamieszkania (33%). Na trzecim miejscu pod względem częstotliwości podejmowanych działań uplasowało się działanie w postaci przystąpienie do indywidualnego programu wychodzenia z bezdomności (19%) czy podjęcia edukacji (19%). Pozostaje odpowiedzieć na pytanie ile jednocześnie działań badane osoby podejmują w kierunku własnego usamodzielnienia się. Z przeprowadzonej analizy zliczania wystąpień okazuje się, że przeciętnie z poniżej podanych czynności respondenci wskazują na 1,2 działania zmierzające do wyjścia z bezdomności. 31,3% badanych osób wskazuje tylko na jedną czynność, 25% na dwie czynności, 10% na trzy czynności i więcej. Tabela nr 5. Przedstawię Pani/i listę czynności, które czasem podejmują osoby bezdomne aby zmienić swoją sytuację życiową. Proszę wskazać, jakie N % czynności w ciągu ostatniego roku podejmował/a Pan/i, aby wyjść z bezdomności? Szukałem/am pracy / korzystałem/am z doradztwa zawodowego 9 42,9 Szukałem/am miejsca do zamieszkania 7 33,3 Przystąpiłem/am do indywidualnego programu wychodzenia z bezdomności 4 19,0 Podjąłem/am edukację (szkoła, kursy, szkolenia) 4 19,0 Podjąłem/am leczenie 4 19,0 Poprawiłem/am kontakty z rodziną 3 14,3 Podjąłem/am terapię 3 14,3 Wyrobiłem/am dokumenty 2 9,5 Zredukowałem/am zadłużenie 1 4,8 OGÓŁEM 40 190,5 * procenty nie sumują się do 100% gdyż respondent mógł wskazać więcej niż 1 odpowiedź

Na pytanie o to, co najbardziej pomogłoby osobom bezdomnym w wyjściu z bezdomności odpowiadają, że jest to przede wszystkim posiadanie własnego miejsca zamieszkania (60%) oraz posiadanie pracy bądź pomoc w jej znalezieniu (50%). Jedna piąta respondentów do wyjścia z bezdomności potrzebuje wsparcia finansowego (20%) bądź opieki lekarskiej (23,3%). Dokonując zliczenia różnorodnych form pomocy okazuje się, że 46,9% badanej zbiorowość osób bezdomnych zamieszkująca teren Lwówka wskazuje tylko na jedną formę pomocy. Co czwarta osoba bezdomna w myśleniu o własnym usamodzielnieniu przyznaje, że przydatne byłyby co najmniej dwie formy pomocy wskazane w poniższej tabeli (25%). Istnieje również grupa tych osób bezdomnych, które przyznają, iż do wyjścia z bezdomności niezbędne byłyby trzy rodzaje pomocy bądź więcej (21,9%). Analizując wyniki

średnie, można powiedzieć, że badana grupa osób przeciętnie zaznaczała dwie formy niezbędnego wsparcia. Tabela nr 6. Co według Pani/i najbardziej pomogłoby Pani/i w N % wyjściu z bezdomności? Podsiadanie własnego miejsca zamieszkania 18 60,0 Posiadanie pracy, pomoc w jej znalezieniu 15 50,0 Profesjonalna opieka lekarska, pomoc medyczna, leczenie i 7 23,3 rehabilitacja, wsparcie terapeutyczne Wsparcie finansowe, zapomogi 6 20,0 Redukcja zadłużenia 3 10,0 Inne, prosimy wpisać jakie 3 10,0 Poprawa kontaktów rodzinnych, 3 10,0 Pomoc rzeczowa (ubranie, odzież, nocleg, itp.) 3 10,0 Pomoc w wyrobieniu dokumentów (uzyskanie formalnego 2 6,7 meldunku, wyrobienie dowodu osobistego, ubezpieczenia zdrowotnego) Pomoc rodziny, wsparcie rodziny 1 3,3 Ogółem 61 203,3 * procenty nie sumują się do 100% gdyż respondent mógł wskazać więcej niż 1 odpowiedź

Rozpatrując przyczyny wchodzenia w bezdomność należy wykazać się szczególną ostrożnością,

bowiem

badanie

przyczyn

bezdomności

jest

procesem

niezwykle

skomplikowanym. Trudności w dotarciu do głównej przyczyny bezdomności są związane przede wszystkim z faktem, iż sam problem bezdomności jest problemem niezwykle złożonym. Specjaliści pracujący z osobami bezdomnymi wskazują, że wszelkiego rodzaju typologie, schematy, naukowe podejścia nie są w stanie ogarnąć swoim zakresem różnorodności motywów, powodów, dla których osoby tracą swoje miejsce zamieszkania. W tym kontekście podkreśla się, że bardzo często nie można mówić o jednej głównej przyczynie bezdomności, ale o współwystępowaniu wielu krytycznych zdarzeń w życiu człowieka, które w konsekwencji prowadzą do stanu wykluczenia. Badanie przyczyn bezdomności może być utrudnione również z powodu samych cech osobowościowych osoby bezdomnej i jej postrzegania własnych losów życiowych (z psychologicznego punktu widzenia dla osoby bezdomnej

znacznie

korzystniejsze

jest

postrzeganie

przyczyn

bezdomności

jako

zlokalizowanych poza nią samą). Dodatkową trudnością w badaniu interesującego nas problemu jest fakt, iż w świadomości samych osób wykluczonych postrzeganie przyczyn swojej niekorzystnej sytuacji życiowej ewoluuje wraz z upływem lat spędzonych w bezdomności. Biorąc pod uwagę wysoki poziom subiektywności interesującego nas problemu okazuje się, że uwarunkowania bezdomności mogą być zupełnie inaczej postrzegane we wstępnej fazie bezdomności i po upływie wielu lat w niej spędzonej. Ponadto należy

pamiętać, że osoby bezdomne bardzo często nie są w stanie wyczuć subtelnej różnicy między tym, co jest przyczyną bezdomności, a co jest jej skutkiem. W prowadzonych w Lwówku - w ramach realizowanej diagnozy lokalnej - badaniach osób bezdomnych postanowiono zapytać je o to, czy na rok przed okresem bezdomności zaszły określone wydarzenia, które mogły przyczynić się do utraty własnego miejsca zamieszkania. Jak się okazuje, zebrane wyniki potwierdzają wcześniejsze rozważania dotyczące wystąpienia wielu przyczyn bezpośrednio wpływających na bezdomność. Jak się okazuje bezdomność badanych osób związana jest przede wszystkim z rozpadem związku małżeńskiego (86,7%). Dla ponad połowy osób bezdomnych wydarzeniem poprzedzającym bezdomność były śmierć bliskiej osoby z rodziny (66,7%), utarta pracy i bezrobocie (71,4%) oraz konflikty domowe i stosowanie przemocy (63,6%). Zdecydowana większość badanych osób (77,8%) wskazuje na występowanie uzależnienia od alkoholu a prawie połowa respondentów przyznaje, że na rok przed staniem się osobą bezdomną wystąpiła eksmisja (42,9%). Co druga osoba biorąca udział w badaniu przyznaje, że rok przed okresem własnej bezdomności doszło do zadłużenia mieszkaniowego (50%). Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała, że badane osoby przeciętnie wskazują na 1,7 wydarzenia krytyczne poprzedzające ich bezdomność: 59,4% osób bezdomnych wskazuje tylko na jedno wydarzenie, 15,6% na dwa wydarzenia a kolejne 15,6% respondentów na co najmniej trzy.

VIII. Wnioski i rekomendacje dla systemu wsparcia w Partnerstwie Lokalnym a) na podstawie analizy dokumentów 

w zakresie prewencji: Praca metodą środowiskową: Doświadczenia ostatnich lat realizacji działań z zakresu pomocy społecznej wskazują, że kontrakty socjalne (realizowane głównie w Lwówku) nie zawsze są w pełni skuteczne. Ich skuteczność wzrasta, gdy uzupełnia się je pracą w środowisku lokalnym (realizowaną np. w ramach programów aktywności lokalnej). Mając na uwadze realizację projektu systemowego, celowym wydaje się uzupełnienie realizowanych tam form aktywnej integracji o działania środowiskowe.



w zakresie pomocy sprofilowanej: Indywidualne programy wychodzenia bezdomności: Mając na uwadze niewielką skalę zjawiska bezdomności jakie występuje wśród klientów pomocy społecznej w Mieście i Gminie Lwówek z jednej strony oraz fakt, że jedynym zorganizowanym narzędziem pracy z osobą bezdomną jest kontrakt socjalny, należy zarekomendować wykorzystanie

indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności. Forma kontraktu wydaje się być niewystarczająca, mając na uwadze specyfikę problemu. Realizacja zorganizowanego wsparcia w formie IPWB mogła by też stać się okazją do uspójnienia form wsparcia realizowanych przez poszczególne instytucje i stworzenia swoistego systemu wsparcia opartego o już istniejące jednostki 

rozwiązania systemowe:  Diagnozowanie problematyki bezdomności: Analiza dostępnych dokumentów wskazuje, że dotychczas nie przeprowadzono kompleksowej diagnozy problematyki bezdomności w Lwówku. Budowa skutecznego systemu wsparcia osób bezdomnych (nawet tak niewielkiej liczby) wymaga posiadania wiedzy o zasięgu, skali, przyczynach, potencjalnych skutkach zjawiska. Diagnoza taka winna być aktualizowana co najmniej raz w roku (np. przy okazji działań sprawozdawczych)  Współpraca: W Lwówku zaobserwować można stosunkowo dużą liczbę działań

realizowanych

współpracy

samorządu

organizacji

pozarządowych. Współpraca ta ma jednak najczęściej charakter akcyjny – celowym wydaje się podjęcie działań nakierowanych na zbudowanie współpracy systemowej w oparciu o zasady funkcjonowania partnerstw lokalnych wg modelu opisanego w GSWB.  Programy osłonowe: W Lwówku w ramach działań nakierowanych na profilaktykę bezdomności nie występują programy osłonowe, w tym udzielanie dodatków mieszkaniowych osobom w trudnej sytuacji finansowej. Budowa kompleksowego systemu działań nakierowanych na bezdomność wymaga wprowadzenia systemu ochronnego (np. programy oddłużeniowe, mieszkania socjalne, wsparcie w opłacaniu czynszu, etc.) b) na podstawie IDI z osobami kluczowymi 

zakres prewencji: Na podstawie opinii respondentów zebranych w fazie badań jakościowych rekomendować należy następujące działania, które poprawić mogą funkcjonowanie systemu pomocy osobom zagrożonym bezdomnością na terenie gminy Lwówek:

Rekomendacja 1: w celu zapobiegania bezdomności władze lokalne powinny zawrzeć umowę z odpowiednimi instytucjami na podstawie, której MGOPS byłby powiadamiany o każdej wniesionej sprawie o eksmisję [L07], Rekomendacja 2: wprowadzenie programu oddłużania osób zagrożonych eksmisją z powodu zaległości czynszowych, Rekomendacja 3: zapewnienie lokali socjalnych dla osób w trudnej sytuacji materialnej, Rekomendacja 4: intensyfikacja współpracy MGOPS i Centrum Integracji Społecznej w kierunku aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych. 

zakres pomocy sprofilowanej: biorąc pod uwagę wypowiedzi osób kluczowych zebrane w trakcie wywiadów pogłębionych oraz rysujący się na tej podstawie charakter zjawiska bezdomności w gminie Lwówek rekomendować należy poprawę systemu wsparcia osób bezdomnych w gminie Lwówek w pięciu obszarach,

zaproponowanych

przez

samo

Partnerstwo

dokumentach

aplikacyjnych do konkursu I stopnia. W nawiasach kwadratowych podano odnośniki albo do wypowiedzi konkretnego respondenta [L00], albo do propozycji/możliwości

rozwiązania

problemu

zawartych

dokumencie

aplikacyjnym [rekomendacja PL]. Pozostałe rekomendacje zostały opracowane w wyniku zestawienia opinii osób badanych z treściami zawartymi w publikacji Rekomendacje dla fazy modelu wypracowanymi w fazie diagnozy realizowanej w ramach projektu systemowego 1.18. „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej” w zadaniu (nr 4) w zakresie standaryzacji pracy z bezdomnymi w tym: opracowanie modelu „Gminnego Standardu Wychodzenia z Bezdomności”. W dokumencie aplikacyjnym Partnerstwo Lwóweckie odniosło się do pięciu z sześciu obszarów przeciwdziałania bezdomności, jej przyczynom i skutkom. Biorąc pod uwagę opinie osób kluczowych zebrane w trakcie wywiadów pogłębionych należy zgodzić się, że w następujących obszarach istnieje potrzeba dokonania zmian: praca socjalna, mieszkalnictwo i pomoc doraźna, partnerstwa lokalnego, zdrowia, zatrudnienie i edukacji. Z uwagi na niewielką skalę zjawiska miejscowej bezdomności, oraz koncentrację osób bezdomnych w trzech Domach Wspólnoty – czyli de facto brak osób bezdomnych przebywających i żyjących na

ulicy, pozostających poza systemem pomocy instytucjonalnej, można przyjąć, że w gminie Lwówek nie ma zapotrzebowania na pracę z osobami bezdomnymi metodą streetworkingu. O potrzebie wprowadzenia tej metody pracy socjalnej z osobami bezdomnymi w gminie Lwówek nie wspominali również sami badani. Z kolei Partnerstwo Lwóweckie, powstałe z inicjatywy samych osób bezdomnych,

wydaje

się

być

przestrzenią

społeczną

pozwalającą

przetestowanie 5 standardów opisanych w modelu GSWB w trzech Domach Wspólnoty: Obszar praca socjalna Rekomendacja 1: podjęcie zindywidualizowanej i sprofilowanej pracy socjalnej z osobami bezdomnymi przebywającymi w Domach Wspólnoty [rekomendacja PL], Rekomendacja 2: zwrócenie uwagi władzom gminy, że finansowanie pracy socjalnej jest ich równie ważnym obowiązkiem, co zapewnienie świadczeń osłonowych (schronienie, posiłek, odzież, leki itp.). Rekomendacja 3: podstawą współpracy z osobą bezdomną powinien być kontrakt socjalny. Obszar mieszkalnictwo i pomoc doraźna: Rekomendacja 1: promowanie przez gminę Domów Wspólnoty, jako placówek dających nie tylko schronienie osobom bezdomnym, ale zorientowanych na wsparcie w kierunku wychodzenia z bezdomności, Rekomendacja 2: poprawa warunków bytowych osób bezdomnych poprzez dostosowanie zaplecza mieszkaniowego Domów Wspólnoty do wymaganych standardów [rekomendacja PL], Rekomendacja 3: utworzenie w obrębie Domów Wspólnoty 3 mieszkań wspieranych, na pierwsze „nadzorowane” wyjście z bezdomności [rekomendacja PL], Rekomendacja 4: zmiana sposobu finansowania placówek dla osób bezdomnych, w celu zapewnienia placówkom środków finansowych umożliwiających działanie na odpowiednim poziomie oraz świadczenia usług i płynność finansową możliwą do zaplanowania i utworzenia budżetu na dany rok, Rekomendacja 5: wypracowanie rozwiązania umożliwiającego MGOPS na odpowiednio

wczesne nawiązanie kontaktu z osobami zagrożonymi eksmisją, w celu udzielenia im stosownej pomocy [L07]. Obszar partnerstwa lokalnego: Rekomendacja 1: prowadzenie kampanii i akcji informacyjno-promocyjnej w środowiskach lokalnych, prowadzenie edukacji środowisk lokalnych w zakresie współpracy partnerskiej, przeciwdziałania wykluczeniu, rozwiązywania problemów społecznych, przedsiębiorczości społecznej, wizyty studyjne środowisk lokalnych – zwłaszcza przedsiębiorców w Partnerstwie

Lokalnym, itd. Rekomendacja 2: wypracowanie standardów w zakresie zarządzania, podejmowania decyzji, wypracowywania długofalowej strategii rozwiązywania problemów społecznych, w tym bezdomności oraz opracowania wspólnych projektów w partnerstwie powołanym do testowania GSWB [rekomendacja PL], Rekomendacja 3: włączenie do Partnerstwa, choćby kilku lokalnych przedsiębiorców w celu poprawy wizerunku osób bezdomnych, jako potencjalnych pracowników, [rekomendacja PL], Rekomendacja 3: stworzenia przez MGOPS sekcji, czy referatu ds. osób bezdomnych i nawiązanie ścisłej współpracy zinstytucjonalizowanej z Domami Wspólnoty [L05], Rekomendacja 4: wspólne przedyskutowanie i opracowanie propozycji zmian sposobu finansowania spółdzielni socjalnych działających przy/w obrębie Domów Wspólnoty [L02, L03], Obszar edukacja i zatrudnienie: Rekomendacja

przeprowadzenie

kampanii

informacyjno-promocyjnej

spółdzielni

socjalnych jako wykonawców usług wśród potencjalnych odbiorców, Rekomendacja 2: podjęcie działań w kierunku intensywnej aktywizacji zawodowej osób bezdomnych [rekomendacja PL],: Rekomendacja 3: wsparcie i rozwój podmiotów ekonomii społecznej działających na terenie gminy Lwówek, jako najskuteczniejszej formy aktywizacji zawodowej i reintegracji osób bezdomnych [rekomendacja PL], Rekomendacja 4: określenie możliwości, potrzeb i deficytów w zakresie wykształcenia i predyspozycji zawodowych osób bezdomnych [rekomendacja PL], Rekomendacja 5: sprofilowanie szkoleń i kursów zawodowych pod osoby bezdomne;

połączenie szkoleń i kursów zawodowych z indywidualną pracą o charakterze psychologicznym, ze szczególnym uwzględnieniem aspektów motywacyjnych, Obszar zdrowie: Rekomendacja 1: poprawa dostępności dla osób bezdomnych do świadczeń zdrowotnych (ubezpieczenia zdrowotne, przewóz osób) [rekomendacja PL], Rekomendacja 2: nawiązanie, poprawa, zacieśnienie współpracy służby zdrowia z instytucjami udzielającymi pomocy osobom bezdomnym, Rekomendacja 3: organizacja cykli szkoleń dla personelu okolicznych placówek służby zdrowia w zakresie specyfiki pracy z osobami bezdomnymi, Rekomendacja 4: poprawa doraźnej pomocy medycznej np. przez zatrudnianie w placówkach

dla osób bezdomnych studentów ostatnich lat studiów o profilu medycznym. 

rozwiązania systemowe

Rekomendacja 1: modernizacja działań w obszarze polityki społecznej i zabezpieczenia społecznego na podstawie rewizji założeń systemu pomocy społecznej funkcjonującego w gminie. Rekomendacja 2: odejście od modelu opartego na powszechności świadczeń na rzecz modelu aktywnego wsparcia dla wydobywania potencjału osób bezdomnych, Rekomendacja 3: wykorzystanie kontraktu socjalnego, jako narzędzia pracy pracownika socjalnego z osobą bezdomną. c) na podstawie wywiadów kwestionariuszowych z osobami bezdomnymi Rekomendacja 1: Dalsza potrzeba stosowania wielowymiarowych form pomocy. Przeprowadzone w Lwówku badania pokazują, że osoby bezdomne chętnie korzystają z wielu (instytucjonalnych i pozainstytucjonalnych) źródeł wsparcia. Praca z osobami bezdomnymi, zarówno w wymiarze społecznym jak i zawodowym, powinna prowadzić do rozwoju osoby bezdomnej i do pełnego włączenia ją w nurt życia społecznego. Dlatego koniecznym

wydaje

się

stosowanie

szerokiego

wachlarza

działań

pomocowych,

dostosowanych do bardzo zróżnicowanych potrzeb osób bezdomnych a także wprowadzenie

do obecnego katalogu stosowanych w kraju form pomocy osobom bezdomnym rozwiązań nowatorskich. Należy zaznaczyć, że stosowanie wielu form wsparcia osób bezdomnych zdaje się wszechstronnie oddziaływać na osobę korzystającą z pomocy. Praca z osobą bezdomną powinna być procesem i jako proces powinna być dostosowana do potrzeb danej osoby. Powinien to być proces zorientowany na pokonanie tych barier, które z różnych przyczyn (np. duże zadłużenia, niestabilna sytuacja zdrowotna, wypierany problem alkoholowy, brak kwalifikacji zawodowych) uniemożliwiają danej osobie odzyskanie i utrzymanie pełnego uczestnictwa społecznego. Rekomendacja 2: Potrzeba indywidualnego doboru form pomocy kierowanej do osób bezdomnych, poparta kompleksową diagnozą. Praca z osobami bezdomnymi wymaga odpowiedniego doboru działań, który nie powinien wynikać z homogenizacji usług, ale powinien być ściśle związany z głębszą diagnozą stanu, w jakim się znajduje nie tyle cała grupa doświadczająca bezdomności, co każda poszczególna osoba bezdomna. Dobór taki winien zawsze być poprzedzony dokonaniem diagnozy potrzeb, barier i potencjału każdej poszczególnej osoby bezdomnej. W diagnozie, a tym samym w planowaniu adekwatnych dla osoby form pomocy, bardzo istotne jest wychodzenie poza patrzenie na sytuację osoby bezdomnej tylko w kategoriach „tu i teraz”. Dedykowana do każdej indywidualnej osoby bezdomnej pomoc powinna więc zakładać z jednej strony wyeliminowanie jej barier indywidualnych (np. wpływanie na wzrost samooceny, podwyższenie kwalifikacji, polepszenie kondycji fizycznej, redukcję zadłużeń, wzrost identyfikacji społecznej, walkę z uzależnieniami), ale także spojrzenie na ofertę reintegracyjną przez pryzmat barier systemowych i założenie w niej takich rozwiązań, których nie oferuje państwo, bądź, które jako deficytowe, przeznaczone są jedynie dla wąskiej grupy odbiorców (np. uwzględnienie oferty szkoleniowej, posiadanie zaplecza mieszkaniowego, dysponowanie odpowiednio wykwalifikowaną kadrą, pozyskiwanie przyjaznych pracodawców, zabezpieczenie środków na działania integracyjno-społeczne, prowadzenie także w obszarze medycznym interdyscyplinarnej współpracy ze specjalistami). Rekomendacja 3: Doprowadzenie do wzrostu aktywności zawodowej osób bezdomnych. Ponieważ osoby bezdomne bardzo często pozostają w swojej bezdomności przez długi okres czasu, istnieje pilna potrzeba przygotowania osoby bezdomnej do podjęcia stałej, legalnej pracy zarobkowej. W tym celu należy po pierwsze, poddawać osoby bezdomne szkoleniom

nastawionym przede wszystkim na wzbudzenie nawyku pracy, umiejętności racjonalnego planowania swoich wydatków, umiejętności planowania czasu wolnego. Po drugie, należy baczną

uwagę

zwrócić

aktywizację

zawodową

młodych

osób

bezdomnych.

Przeprowadzone badania ujawniają, że część osób, które nie przekroczyły 30 roku życia, w ogóle nie podejmuje pracy zarobkowej. Szczególnie więc ważnym jest, by wyszukać takie osoby i włączyć je w różnego rodzaju programy nakierowane na reintegrację zawodową i społeczną. Jest to bardzo ważne, ponieważ osoby młode najkrócej przebywają w bezdomności i jako takie wydają się posiadać największe szanse na wyjście z niej. Aktywizacja zawodowa młodych osób dotyczy przede wszystkim kobiet, które posiadają dzieci. W tym zakresie należałoby w sposób odpowiedni stworzyć samotnej bezdomnej matce odpowiednie warunki do podjęcia pracy poprzez indywidualne wsparcie (na przykład w postaci asystenta), połączone z opłaceniem dziecku pobyt w żłobku, czy w przedszkolu. Stworzenie takich warunków umożliwi bezdomnej matce bez problemu podjąć pracę zarobkową, uzyskać wsparcie przy rozwiązywaniu bieżących problemów, wynikających z łączenia roli matki i pracownika, a dziecko będzie część swojego codziennego czasu spędzać wśród swoich rówieśników – poza sferą bezdomności i zasięgiem instytucji dla osób bezdomnych. Rozwiązanie takie wydaje się dobrą praktyką i winno zostać zapisane w indywidualnym kontrakcie wychodzenia z bezdomności. Jak wskazują wyniki badań głównym problemem w kwestii zatrudnienia nie wydaje się być brak ofert pracy, lecz pogarszające się zdrowie osób bezdomnych. To właśnie zła kondycja zdrowotna, częste orzeczenia o niepełnosprawności, chorowanie w sposób przewlekły powodują, że pomimo wykazywanych chęci osoby bezdomne są niezdolne do podjęcia w sposób trwały pracy. Jak wskazują wyniki badań istnieje grupa osób, która pomimo swojej niepełnosprawności (zazwyczaj w stopniu lekkim) podejmuje czynności zarobkowe. Biorąc pod uwagę fakt, że coraz częściej niepełnosprawność osoby nie jest czynnikiem hamującym zatrudnienie osoby (w wielu przypadkach jest wręcz na odwrót), należy osobom bezdomnym umożliwić kontakt z tymi pracodawcami, którzy wyrażają chęć zatrudnienia niepełnosprawnej osoby bezdomnej. W tym celu istnieje pilna potrzeba nie tylko dokonania rzetelnej diagnozy w zakresie zlokalizowania takich osób, ale również podjęcie szerokich i międzysektorowych rozmów z przyszłymi potencjalnymi pracodawcami osób bezdomnych. Podobnie, jak w aspekcie zdrowia, również w przypadku problemu aktywności zawodowej osób bezdomnych, pomysłem godnym uwagi jest dokonanie specjalizacji placówek, w których przebywają osoby bezdomne. Wydzielenie na terenie Lwówka miejsc, w

którym będą przebywać osoby chcące podjąć pracę, z jednej strony ułatwiłoby ich szkolenia, z drugiej zaś osoby takie zostałyby fizycznie oddzielone od tych osób bezdomnych, którzy nie przejawiają chęci zmiany swojej dotychczasowej sytuacji życiowej. Rekomendacja 4: Poprawa sytuacji zdrowotnej osób bezdomnych, również poprawa kondycji zdrowia psychicznego. Dbając o dobrą kondycję zdrowotną osób bezdomnych słusznym wydaje się być pomysł zacieśnienia współpracy między placówkami medycznymi a systemem pomocy osobom bezdomnym. Pozwoliłoby to na zdobycie podstawowej wiedzy zarówno z zakresu bezdomności, jak i możliwości leczenia osób bezdomnych. Rekomendacją dla pracy z osobami bezdomnymi jest wzbudzenie wśród osób bezdomnych potrzeby dbania o własne zdrowie poprzez uświadomienie negatywnych skutków antyzdrowotnych zachowań. W tym zakresie należy w sposób ciągły docierać do osób bezdomnych z informacją, jakimi prostymi metodami można dbać o własne zdrowie. Pomysłem godnym uwagi jest również większa aktywizacja osób bezdomnych posiadających orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu lekkim. Bardzo często osoby posiadające lekki stopień niepełnosprawności są gotowe na podjęcie aktywności zarobkowej. W tym aspekcie rekomendacja dotyczy tzw. „przyjaznych pracodawców”, którzy mogliby zatrudniać w swoich miejscach pracy niepełnosprawne osoby bezdomne. W systemie pomocy osobom bezdomnym należy dążyć do stanu, w którym każda osoba bezdomna przebywająca w placówce dla osób bezdomnych posiada nie tylko ubezpieczenie zdrowotne, ale również dokonaną w sposób rzetelny diagnozę własnego stanu zdrowia. Z badań realizowanych wśród osób bezdomnych w Lwówku Wielkopolskim wynika, że do częstych sytuacji należą te, w których do schroniska przyjmowana jest bezdomna osoba chorująca w sposób przewlekły, która powinna codziennie brać odpowiednie leki, zaś wiedza o tym, posiadana przez pracownika socjalnego jest praktycznie żadna. W wielu przypadkach nieposiadanie odpowiedniej dokumentacji medycznej (np. ostatni wy`pis ze szpitala) jest realnym zagrożeniem dla zdrowia i życia osoby bezdomnej. Istotną kwestią jest również stworzenie takiego systemu obiegu dokumentów, który dawałby możliwość stałego monitorowania kondycji zdrowotnej osób bezdomnych nawet wówczas, kiedy osoba wykluczona zmienia swoje miejsce zamieszkania czy też pobytu. Myśląc o poprawie sytuacji zdrowotnej osób bezdomnych należy również skupić swoją uwagę na zwiększaniu wiedzy osób bezdomnych w zakresie instytucjonalnych możliwości o dostępnej opiece medycznej.

Osoba bezdomna to bardzo często osoba niepełnosprawna, samotna, nie posiadająca relacji z rodziną pochodzenia, borykająca się z problemem alkoholizmu. Nic więc dziwnego, że uzyskane dane statystyczne wskazują, że kondycja psychiczna osób bezdomnych kształtuje się na niebezpiecznie niskim poziomie. Z racji tego, że wpływa ona na wiele sfer życia osoby bezdomnej (zadowolenie z własnego stanu zdrowia, podejmowane próby wyjścia z bezdomności, aktywizacja zawodowa i społeczna) należy baczniejszą uwagę zwrócić na niesienie pomocy stricte psychologicznej oraz psychiatrycznej, bez względu na to, w jakim miejscu osoby te przebywają. W tym aspekcie istotną kwestią wydaje się być również prowadzenie odpowiednich zajęć przez terapeutów zajęciowych w celu aktywizacji zawodowej i społecznej osób bezdomnych, jak również prowadzenie terapii indywidualnych i grupowych w zakresie pokonywania syndromów choroby alkoholowej.

ANEKS 1 a) lista analizowanych dokumentów w analizie desk research 1. Dokumenty o charakterze strategicznym: 

Strategia Rozwoju Społeczno- Gospodarczego Gminy Lwówek



Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta i Gminy Lwówek 2006 – 2015

2. Dokumenty o charterze organizacyjnym 

Statut Miasta i Gminy Lwówek



Regulamin Organizacyjny Urzędu Miasta i Gminy Lwówek



Statut Miejsko - Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Lwówku



Regulamin Organizacyjny Ośrodka Pomocy Społecznej w Lwówku

3. Dokumenty o charakterze sprawozdawczy i informacyjnym Sprawozdanie z Realizacji Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych za 2010 rok Sprawozdanie MPiPS 03 za rok 2010 4. Inne dokumenty 

Oferta Partnerstwa Lokalnego

do Wykonania Pilotażowego Wdrażania

Standardów Usług w Zakresie Bezdomności i Przetestowania Modelu Gminnego Standardu Wychodzenia z Bezdomności w Ramach Projektu Tworzenie I Rozwijanie Standardów Usług Pomocy i Integracji Społecznej Zadanie 4 (Etap I) 

Budżet Miasta I Gminy Lwówek na 2010



Projekt systemowy: „Aktywność bez barier.”



Beneficjenci Pomocy Społecznej i Świadczeń Rodzinnych w 2010 roku (GUS, Kraków 2011

b) dyspozycje do indywidualnych wywiadów pogłębionych

INDYWIDUALNY WYWIAD POGŁĘBIONY DYSPOZYCJE DO WYWIADÓW INDYWIDUALNYCH Z PRZEDSTAWICIELAMI INSTYTUCJI/ORGANIZACJI DZIAŁAJĄCYMI NA RZECZ OSÓB BEZDOMNYCH Temat ogólny

1. Bezdomność jako (lokalny) problem społeczny

Zagadnienia szczegółowe 1.

Jakie znaczenie (jaką rangę) ma bezdomność wśród problemów społecznych gminy – zdaniem respondenta?

Ocena skali zjawiska bezdomności w gminie zdaniem respondenta (także u ujęciu dynamicznym); należy dopytać się o źródła informacji (badania, statystyki, itp.).

Najważniejsze potrzeby bezdomnych w gminie.

Czy/jak w ciągu ostatnich lat zmienił się charakter bezdomności w gminie: przyczyny i charakterystyka socjodemograficzna bezdomności, potrzeby?

Stosunek społeczności lokalnej do bezdomności na podstawie doświadczeń respondenta: świadomość problemu i skali zjawiska, stosunek (nastawienie) do osób bezdomnych.

Przykładowe pytania szczegółowe 1. Jakie są najważniejsze problemy społeczne miasta/gminy? ■ Wymienił(a) Pan(i) następujące problemy społeczne gminy… Czy mó(o)gł(a)by Pan(i) uszeregować je od najważniejszego do najmniej ważnego? [Poprosić o uzasadnienie]. ■ [Jeśli wśród problemów nie ma bezdomności – poprosić o wyjaśnienie dlaczego zabrakło jej na liście, następnie poprosić o porównanie znaczenia problemu bezdomności z problemami z listy]. 2. Czy mó(o)gł(a)by Pan(i) coś powiedzieć na temat liczby bezdomnych na terenie miasta i gminy? Czy Pana(i) zdaniem w ciągu ostatnich kilku lat skala zjawiska bezdomności zmieniała się (jak?, dlaczego?), czy też utrzymywała się na względnie niezmienionym poziomie? Czy na terenie gminy były prowadzone jakieś badania/szacunki/statystyki dotyczące bezdomności (wykluczenia społecznego)? 3. Jakie są Pana(i) zdaniem obecnie najważniejsze potrzeby bezdomnych na terenie gminy? 4. Czy zauważył(a) Pan(i), żeby w ciągu ostatnich kilku lat na terenie miasta/gminy zmienił się charakter bezdomności, czy też pozostaje on względnie niezmienny (chodzi mi np. o wiek bezdomnych, przyczyny wchodzenia w bezdomność, itp.)? ■ [W przypadku zmian: jakie?, jaki mają charakter?, jak je Pan(i) ocenia, czy się utrzymają (będą maleć/narastać)?, czy dotyczą np. wieku?, stanu zdrowia?, proporcji kobiet i mężczyzn? grup społecznych, których dotyczy ten problem, korzystania z instytucjonalnego wsparcia?, przyczyn bezdomności?]. 5. Jak w Pana(i) ocenie społeczność miasta/gminy traktuje kwestię bezdomności? Czy bezdomność dostrzegana jest przez społeczność miasta/gminy jako widoczny problem społeczny, czy też nie? Jaki obraz osoby bezdomnej dominuje wśród mieszkańców gminy? Czy na tę kwestię ma wpływ wielkości miejscowości, w której się mieszka?

Temat ogólny

2. Działania podejmowane przez instytucję/organizację reprezentowaną przez respondenta

Zagadnienia szczegółowe 1.

Zakres świadczonych usług, ocena adekwatności (realizacji istotnych potrzeb) i skuteczności oraz efektywności działań podejmowanych przez instytucję/organizację.

Ocena potrzeby i możliwości wprowadzenia zmian w funkcjonowaniu instytucji/organizacji: zakres świadczonych usług, organizacja pracy, kompetencje kadry, kooperacja z innymi instytucjami/organizacjami, infrastruktura, finansowanie.

Przykładowe pytania szczegółowe 1. Prosił(a)bym, aby pokrótce opisał(a) Pan(i) działania podejmowane przez instytucję/organizację, którą Pan(i) reprezentuje (zakres usług). ■ Jakie są podstawowe cele tych działań (dopytać się o cele krotko- i długoterminowe)? ■ W jakim zakresie działania te zaspokajają potrzeby bezdomnych? ■ W jakim stopniu działania te są skuteczne? ■ [Jeśli nie jest to oczywiste, to dopytać się co to znaczy „skuteczne” w przypadku konkretnych działań, np. co uważa się za sukces w pracy z uczestnikami terapii?] ■ Czy w stosunku do ponoszonych nakładów (finansowych, poświęcanego czasu, itp.) są to działania efektywne? ■ [Jeśli nie to dlaczego?]. 2. Czy uważa Pan(i), że warto byłoby dokonać jakichś zmian w działalności czy funkcjonowaniu instytucji, którą Pan(i) reprezentuje (dopytać się o zakres świadczonych usług, organizację pracy, kompetencje kadry, współpracę z innymi instytucjami/organizacjami, infrastrukturę, finansowanie instytucji/organizacji, ew. realizowanych przez nią projektów)? ■ [Jeśli tak to jakich?, jak zmieniłoby to funkcjonowanie instytucji/organizacji?, czy/jak zmieniłoby to sytuację beneficjentów?, na ile wprowadzenie tych zmian jest możliwe?, jak je wdrożyć?]

Temat ogólny

Zagadnienia szczegółowe 1.

3. Współpraca międzyinstytucjonalna

Stosunek do bezdomności przedstawicieli instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów społecznych i lokalnych elit: przypisywanie rangi problemowi, gotowość do angażowania się w projekty na rzecz bezdomnych (wykraczające poza statutowe działania instytucji/organizacji). Współpraca pomiędzy instytucjami działającymi na rzecz osób bezdomnych (także spoza partnerstwa): a. formy i zakres kooperacji, b. ocena potrzeby i możliwości wprowadzenia zmian, najważniejsze wyzwania i trudności – jak je przezwyciężyć, c. instytucje które warto zaangażować – zainteresować problemem bezdomności, d. powiązania nieformalne – ocena na ile są funkcjonalne z perspektywy rozwiązywania problemów osób bezdomnych.

Przykładowe pytania szczegółowe 1. Jaki stosunek do problemu bezdomności reprezentują przedstawicie kluczowych instytucji z terenu miasta/gminy? Jaką rangę przypisują problemowi bezdomności? Jak Pani(i) ocenia ich zaangażowanie w pomoc osobom bezdomnym (chodzi mi oczywiście o działania wykraczające poza te, które wynikają z realizacji przepisów)? 2. Jak na terenie miasta/gminy ocenia Pan(i) funkcjonowanie systemu pomocy oferowanej osobom bezdomnym? ■ Jak przebiega współpraca pomiędzy instytucjami ważnym z perspektywy pomocy osobom bezdomnym? ■ Czy jakieś projekty realizowane są wspólnie? ■ Czy warto byłoby wprowadzić jakieś zmiany we współpracy pomiędzy instytucjami i organizacjami, które Pan(i) wymienił(a)? ■ Czy są jakieś instytucje/organizacje, które warto byłoby zaangażować w rozwiązywanie problemów osób bezdomnych (dlaczego?), ewentualnie zwiększyć ich zaangażowanie? ■ [Jeśli tak to jakich?, jak zmieniłoby to funkcjonowanie instytucji/organizacji?, czy/jak zmieniłoby to sytuację beneficjentów?, na ile wprowadzenie tych zmian jest możliwe?, jak je wdrożyć?]. ■ Jak ocenia Pan(i) nieformalną stronę relacji pomiędzy przedstawicielami instytucji/organizacji, które Pan(i) wymienił(a)? Czy/w jaki sposób przekładają się one na rozwiązywanie problemów osób bezdomnych?

Temat ogólny

Zagadnienia szczegółowe 1.

Opis i ocena działań podejmowanych na terenie gminy, których celem jest pomoc doraźna; w tym kadra, infrastruktura, finansowanie. Poprawa skuteczności działań z zakresu pomocy doraźnej: najważniejsze bariery, dobre praktyki, pomysły do ewentualnego wdrożenia w przyszłości.

Poprawa skuteczności działań z zakresu pomocy doraźnej: najważniejsze bariery, dobre praktyki, pomysły do ewentualnego wdrożenia w przyszłości.

4.Pomoc doraźna

Temat ogólny

Zagadnienia szczegółowe

Przykładowe pytania szczegółowe 1. Chciał(a)bym poprosić Pana(ią) o opis działań podejmowanych na terenie miasta/gminy przez instytucje i organizacje, których celem jest tzw. pomoc doraźna (nocleg, wyżywienie, zabiegi medyczne, itp.). ■ Jak ocenia Pan(i) działania podejmowane przez te instytucje/organizacje? ■ W jakim zakresie działania tych instytucji zaspokajają potrzeby bezdomnych? ■ W jakim stopniu działania te są skuteczne? ■ [Jeśli nie jest to oczywiste, to dopytać się co to znaczy „skuteczne” w przypadku konkretnych działań], ■ Czy w stosunku do ponoszonych nakładów (finansowych, poświęcanego czasu, itp.) są to działania efektywne? ■ [Jeśli nie to dlaczego?]. Należy dopytać się o działalność następujących instytucji (o ile respondent ma jakąś wiedzę na temat ich funkcjonowania): 1. urząd miasta/gminy, 2. ośrodek pomocy społecznej, 3. powiatowe centrum pomocy rodzinie 4. przychodnia, 5. szpital, 6. ośrodek interwencji kryzysowej, 7. stacjonarny dom dla bezdomnych, 8. noclegownia, schronisko, ogrzewalnia, 9. dom pomocy społecznej, 10. zakład opiekuńczo-leczniczy, 11. zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy, 12. hospicjum, 13. poradnia terapii uzależnień, 14. stacjonarny ośrodek terapii uzależnień, 15. ośrodek detoksykacyjny/izba wytrzeźwień, 16. organizacje pozarządowe zajmujące się pomocą doraźną, streetworkingiem. 2. Czy uważa Pan(i), że warto byłoby dokonać jakichś zmian w działalności czy funkcjonowaniu wymienionych przez Pana(ią) instytucji/organizacji, (dopytać się o zakres świadczonych usług, organizację pracy, kompetencje kadry, infrastrukturę, finansowanie instytucji/organizacji, ew. realizowanych przez nie projektów)? ■ [Jeśli tak to jakich?, jak zmieniłoby to funkcjonowanie tych instytucji/organizacji?, czy/jak zmieniłoby to sytuację beneficjentów?, na ile wprowadzenie tych zmian jest możliwe?, jak je wdrożyć?].

Przykładowe pytania szczegółowe

Opis i ocena działań podejmowanych na terenie gminy, których celem jest wychodzenie z bezdomności (inaczej – reintegracja społeczna, resocjalizacja); w tym kadra, infrastruktura, finansowanie.

Poprawa skuteczności działań integracyjnych: najważniejsze bariery, dobre praktyki, pomysły do ewentualnego wdrożenia w przyszłości.

5.Integracja społeczna

1. Czy na terenie miasta/gminy prowadzą działalność jakieś instytucje lub organizacje, których celem jest wyprowadzanie ludzi z bezdomność (reintegracja społeczna)? ■ [Jeśli nie to z czego to wynika?] ■ Czy mó(o)gł(a)by Pan(i) opisać tę działalność? ■ Jak ocenia Pan(i) działania podejmowane przez te instytucje/organizacje? ■ W jakim zakresie działania tych instytucji zaspokajają potrzeby bezdomnych? ■ W jakim stopniu działania te są skuteczne? ■ [Jeśli nie jest to oczywiste, to dopytać się co to znaczy „skuteczne” w przypadku konkretnych działań] ■ Czy w stosunku do ponoszonych nakładów (finansowych, poświęcanego czasu, itp.) są to działania efektywne? ■ [Jeśli nie to dlaczego?]. W sposób szczególny należy dopytać się o działalność następujących instytucji (o ile respondent ma jakąś wiedzę na temat ich funkcjonowania): 1. ośrodek interwencji kryzysowej, 2. stacjonarny dom dla bezdomnych, 3. schronisko, 4. dom pomocy społecznej, 5. klub integracji społecznej, 6. centrum integracji społecznej, 7. poradnia terapii uzależnień, 8. stacjonarny ośrodek terapii uzależnień, 9. mieszkania wspierane, hostele, 10. organizacje pozarządowe (fundacje, stowarzyszenia) zajmujące się reintegracją społeczną. 2. Czy uważa Pan(i), że warto byłoby dokonać jakichś zmian w działalności czy funkcjonowaniu wymienionych przez Pana(ią) instytucji/organizacji, (dopytać się o zakres świadczonych usług, organizację pracy, kompetencje kadry, infrastrukturę, finansowanie instytucji/organizacji, ew. realizowanych przez nie projektów)? ■ [Jeśli tak to jakich?, jak zmieniłoby to funkcjonowanie tych instytucji/organizacji?, czy/jak zmieniłoby to sytuację beneficjentów?, na ile wprowadzenie tych zmian jest możliwe?, jak je wdrożyć?].

Temat ogólny

Zagadnienia szczegółowe 1.

Co – zdaniem respondenta – oznacza „prewencja bezdomności”? Skuteczność prewencji – od czego zależy?

Opis i ocena działań podejmowanych na terenie gminy, których celem jest prewencja bezdomności; kadra, infrastruktura, finansowanie.

Poprawa skuteczności działań prewencyjnych: najważniejsze bariery, dobre praktyki, pomysły do ewentualnego wdrożenia w przyszłości.

Prewencja

Przykładowe pytania szczegółowe 1. Czy – patrząc z lokalnej perspektywy – bezdomności można zapobiegać? ■ [Jeśli nie to dlaczego?] ■ Czy prewencja jest lub może być skuteczna? ■ Od czego to zależy? ■ Co należy robić, aby zapobiegać bezdomności? 2. Czy na terenie miasta/gminy prowadzą działalność jakieś instytucje lub organizacje, których celem jest prewencja bezdomności? ■ [Jeśli nie to z czego to wynika?] ■ Czy mó(o)gł(a)by Pan(i) opisać tę działalność? ■ Jak ocenia Pan(i) działania podejmowane przez te instytucje/organizacje? ■ W jakim zakresie działania tych instytucji zaspokajają potrzeby beneficjentów? ■ W jakim stopniu działania te są skuteczne? ■ [Jeśli nie jest to oczywiste, to dopytać się co to znaczy „skuteczne” w przypadku konkretnych działań], ■ Czy w stosunku do ponoszonych nakładów (finansowych, poświęcanego czasu, itp.) są to działania efektywne? ■ [Jeśli nie to dlaczego?]. W sposób szczególny należy dopytać się o działalność następujących instytucji (o ile respondent ma jakąś wiedzę na temat ich funkcjonowania): 1. szpital, 2. ośrodek interwencji kryzysowej, 3. stacjonarny dom dla bezdomnych, 4. dom pomocy społecznej, 5. klub integracji społecznej, 6. centrum integracji społecznej, 7. organizacje pozarządowe (fundacje, stowarzyszenia) zajmujące się prewencją bezdomności. 3. Czy uważa Pan(i), że warto byłoby dokonać jakichś zmian w działalności czy funkcjonowaniu wymienionych przez Pana(ią) instytucji/organizacji, (dopytać się o zakres świadczonych usług, organizację pracy, kompetencje kadry, infrastrukturę, finansowanie instytucji/organizacji, ew. realizowanych przez nie projektów)? ■ [Jeśli tak to jakich?, jak zmieniłoby to funkcjonowanie tych instytucji/organizacji?, jak zmieniłoby to sytuację beneficjentów?, na ile wprowadzenie tych zmian jest możliwe?, jak je wdrożyć?].

1. Zakończenie wywiadu (np. to już wszystkie pytania jakie chciałe(a)m Pan(i) zadać, jednak jest być może jakiś temat, którego nie poruszyłe(a)m, a uważa Pan(i), że warto coś o nim powiedzieć?) 2. Przekazanie podstawowych informacji o badaniu ankietowym; prośba o wypełnienie kwestionariusza. 3. Prośba o przekazanie (udostępnienie) materiałów na temat bezdomności w mieście/gminie, dotyczących pracy instytucji/organizacji reprezentowanej przez respondenta (a także innych dokumentów), z wyłączeniem materiałów gromadzonych w ramach analizy dokumentów.

i. kwestionariusz wywiadu z osobą bezdomną

ZESTANDARYZOWANY KWESTIONARIUSZ WYWIADU DLA OSÓB BEZDOMNYCH Szanowny Panie / Szanowna Pani! rozmowa, którą zaraz z Panem/Panią przeprowadzę służy zebraniu bardzo ogólnych informacji o warunkach życia ludzi, którzy borykają się z problemem braku własnego dachu nad głową. W realizowanym badaniu chodzi o to, aby wiedza, jaką uzyskamy, była pomocna tym wszystkim, którzy odpowiadają za poprawę usług dla osób bezdomnych. chciał(a)bym zwrócić uwagę na jedną istotną rzecz: Pani/i odpowiedzi są całkowicie anonimowe a zebrane w trakcie realizacji wywiadów informacje posłużą jedynie do opracowania zbiorczych zestawień statystycznych i jako takie pozostaną w pełni poufne. Nikt nie będzie zatem wiedział, jakich udzielił(a) Pan/i odpowiedzi. Warto również dodać, że nie ma odpowiedzi ani dobrych, ani złych a jedynie szczere i odnoszące się do Pani/i życia.

Czy w ciągu ostatniego roku, na terenie ...........korzystał/a Korzystanie z pomocy Pan/i z którejkolwiek z wymienionych form pomocy udzielanych przez różne instytucje (pomoc społeczna, organizacja pozarządowa, Nie Korzystał/a stowarzyszenie, itd.)? Proszę wskazać wszystkie, z których pomocy korzystał/a Pan/i korzystał/a POKAŻ KARTĘ NR 1 1. Wsparcie finansowe w postaci zasiłku 2. Schronienie (noclegownia / schronisko) 3. Pomoc w nawiązaniu pozytywnych relacji z rodziną 4. Pomoc psychologiczna 5. Pomoc lekarska, szpitalna 6. Odzież 7. Wyżywienie 8. Indywidualny program wychodzenia z bezdomności 9. Łaźnia 10. Pomoc uzyskana bezpośrednio na ulicy (streetworking) 11. Korzystanie z poradni uzależnień 12. Pomoc w spłacie zadłużenia (czynszowego, alimentacyjnego,

95 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Która z form pomocy jest najbardziej Pani/i potrzebna?

innych) Pomoc w znalezieniu mieszkania Pomoc w znalezieniu pracy Podjęcie nauki w celu zdobycia lepszego wykształcenia Kursy zawodowe, staże, doradztwo zawodowe, pośrednictwo pracy 17. Nie korzystałem z żadnej 18. Inne, prosimy wpisać jakie………............................. 13. 14. 15. 16.

Czy w ciągu ostatniego roku, na terenie ........... spotkał(a) się Pan/i z odmową pomocy? 1. tak – przejdź do pytania nr 3 2. nie – przejdź do pytania nr 5

Ile razy odmówiono Pani/i pomocy w ciągu ostatniego roku? POKAŻ KARTĘ NR 2 1. 1-2 razy 2. 3-5 razy 3. więcej niż 5 razy 4. trudno powiedzieć – nie czytać tej odpowiedzi

Proszę pomyśleć sobie o ostatniej sytuacji, w której odmówiona została Panu/i pomoc. Proszę powiedzieć, czym uzasadniano odmowę? Pytanie prekategoryzowane czyli takie, w którym zadajemy pytanie otwarte i czekamy na odpowiedź osoby bezdomnej. Uzyskaną odpowiedź zaznaczamy na widocznej poniżej kafeterii. W przypadku odpowiedzi, której nie ma w poniższej liście prosimy o wpisanie jej w kategorię inne odpowiedzi 1. nie uzasadniono w ogóle 2. Brak zameldowania na terenie gminy (rejonizacja pomocy) 3. nietrzeźwością 4. Brak niezbędnych dokumentów (dowód os.) 5. brakiem wystarczających środków na 7. nie wiem dlaczego odmówiono mi pomocy pomoc 8. Inne, prosimy wpisać jakie…........... 6. niechęć i brak dobrej woli pracownika socjalnego

Czy w ciągu ostatniego roku korzysta Pan/i z pomocy ośrodka pomocy społecznej działającego w Lwówku? 1. tak – przejdź do pytania nr 6 2. nie – przejdź do pytania nr 7

Jeśli tak, to jak Pan/i ocenia na skali ocen szkolnych (2 – niedostateczna, 3- dostateczna, 4 – dobra, 5 – bardzo dobra) działanie ośrodka pomocy społecznej w Lwówek? Proszę wpisać ocenę…………………. nie wiem, trudno powiedzieć – nie czytać tej odpowiedzi

Interesuje nas z pomocy jakich instytucji lub stowarzyszeń działających na terenie .............. korzystał/a Pan/i w ciągu ostatniego roku. W tabeli poniżej prosimy wymienić ich nazwy oraz ocenić oferowaną przez nie pomoc, posługując się szkolna skalą ocen (2 – niedostateczna, 3- dostateczna, 4 – dobra, 5 – bardzo dobra) Nazwa organizacji, proszę wpisać(np. Caritas) Ocena

96 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

TAK

NIE

NIE WIEM Nie czytać tej odp.

8.2. Czy był(a)by Pan/i gotowy(a) do podjęcia pracy jutro bądź w najbliższych dniach? 8.3. Czy w ciągu ostatniego roku uczestniczył(a) Pan/i w jakiejkolwiek aktywności związanej z podnoszeniem swoich kwalifikacji zawodowych czy innych umiejętności? 8.4. Czy w ciągu ostatniego miesiąca szukał(a) Pan/i pracy? 8.5. Czy aktualnie pracuje Pan/i zarobkowo? 9.

Proszę zaznaczyć z jakiego źródła / źródeł pochodzą Pan/i dochody w bieżącym roku? (Proszę zakreślić wszystkie źródła, z których czerpie Pan/i dochody). POKAŻ KARTĘ NR 3 1. 3. 5. 7. 9. 11.

Praca na podstawie umowy o pracę, zlecenie, dzieło Zasiłek stały / okresowy z pomocy społecznej Praca bez formalnej umowy („na czarno” Zasiłek celowy z pomocy społecznej Alimenty Wsparcie członków rodziny

2. 4. 6. 8. 10. 12.

Renta Zbieractwo Zasiłek dla bezrobotnych Emerytura Żebractwo Nie mam żadnych dochodów – przejdź do pytania nr 11

10. Jeśli ma Pan/i dochody? Proszę podać jaką kwotą, średnio, dysponuje Pan/i na miesiąc. POKAŻ KARTĘ NR 4 1. Do 200 zł 2. od 1001 zł do 1200 zł 3. od 200 zł do 400 zł 4. od 1201 zł do 1500 zł 5. od 400 zł do 600 zł 6. od 1500 zł do 1800 zł 7. od 601 zł do 800 zł 8. powyżej 1800 zł 9. od 801 zł do 1000 zł 10. trudno powiedzieć, nie wiem, nie liczyłem – nie czytać tej odpowiedzi 11. nie powiem – nie czytać tej odpowiedzi

A teraz zadam Pani/i kilka prostych pytań, na które proszę, aby udzielił Pan/i odpowiedzi „tak” lub „nie. Prosimy nie zadawać osobie bezdomnej odpowiedzi nie wiem i zaznaczać ją jedynie wówczas, kiedy osoba bezdomna ma wyraźną trudność w odpowiedzi na zadane pytanie. 11.1. Czy w ciągu ostatniego roku korzystał/a Pan/i z darmowych posiłków rozdawanych „na mieście”? 11.2. Czy w ciągu ostatniego roku zdarzały się w tym toku sytuacje, w których przebywał Pan/i nielegalnie w jakichś miejscach? 11.3. Czy w tym roku otrzymywał(a) Pan/i darmowe ubrania?

TAK

NIE

NIE WIEM Nie czytać tej odp.

TAK

NIE

NIE WIEM Nie czytać

11.4. Czy w ciągu ostatniego roku korzystał/a Pan/i z przejazdów środkami komunikacji miejskiej „na gapę”? 11.5. Czy w ciągu ostatniego roku zdarzyła się Pani/i sytuacja proszenia ludzi o „datki” na ulicy? SYTUACJA FINANSOWA

97 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

tej odp. 12.1. Czy aktualnie posiada Pan/i jakieś długi, pożyczki, zaległości finansowe, bądź inne bieżące zobowiązania finansowe, np. alimenty, kary sądowe, zajęcia komornicze? 12.2. Czy posiada Pan/i jakieś długi, pożyczki u swoich znajomych, przyjaciół bądź związane z zakupami „na zeszyt”? 12.3. Czy aktualnie posiada Pan/i jakieś pieniądze inne niż te pochodzące z pomocy społecznej? 12.4. Czy w ciągu ostatniego roku zdarzały się takie sytuacje, w których brakowało Pani/i pieniędzy na zakup rzeczy dla Pani/i ważnych takich jak jedzenie, leki, odzież, itp? 12.5. Czy w ciągu ostatniego roku zdarzały się Pani/i sytuacje, w których musiał(a) się Pan/i ukrywać przed osobami/instytucjami, którym jest Pan/i winien pieniądze?

SYTUACJA FORMALNA

TAK

13.1.

Czy posiada Pan/i dowód osobisty?

13.2.

Czy aktualnie posiada Pan/i ubezpieczenie zdrowotne?

13.3. 13.4.

Czy znajduje się Pan/i na aktualnej liście osób oczekujących na mieszkanie socjalne bądź komunalne? Czy posiada Pan/i prawo własności do lokalu mieszkalnego?

13.5.

Czy posiada Pan/i stały meldunek?

NIE

NIE WIEM Nie czytać tej odp.

Przejdź do pyt. 14.1

r Przejdź do pyt. 13.6 13.6.

Czy posiada Pan/i stały meldunek znajduje się na terenie gminy, na terenie której Pan/i aktualnie przebywa? 1. tak 2. nie T

PATOLOGIE SPOŁECZNE 14.1.

TAK

14.4.

Czy przebywał(a) Pan/i kiedykolwiek w zakładzie karnym, areszcie śledczym, zakładzie poprawczym? Czy w Pani/i najbliższym otoczeniu zdarzają się sytuacje stosowania przemocy? Czy w ciągu ostatniego roku miała/a lub aktualnie ma Pan/i konflikty ze służbami porządkowymi takimi jak policja, straż miejska, służba ochrona kolei, prywatne firmy ochroniarskie, itp.? Czy w ciągu ostatniego roku zdarzyło się Pani/i upić się?

14.5.

Czy ma Pan/i osobiste doświadczenia ze stosowaniem narkotyków?

14.2. 14.3.

KAPITAŁ SPOŁECZNY 15.1. 15.2.

NIE

TAK

Czy głosował(a) Pan/i w ostatnich wyborach do Sejmu i Senatu RP, które odbyły się 9 października 2011 roku? Czy ogólnie ufa Pan/i innym ludziom?

98 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

NIE

NIE WIEM N Nie czytać tej odp.

15.3. 15.4.

15.5.

Czy aktualnie ma Pan/i jakąkolwiek pasję, zainteresowania, które Pan/i realizuje? Czy w ciągu ostatniego roku angażował(a) się Pan/i w działania na rzecz jakiejś społeczności (osiedla, miejscowości, ulicy, bloku, najbliższego sąsiedztwa itd.) lub jakiejś grupy osób? Czy czuje się Pan/i pełnoprawnym obywatelem społeczeństwa?

WSPARCIE

TAK

NIE

NIE WIEM N Nie czytać tej odp.

16.1. Czy może Pan/i aktualnie liczyć na jakiekolwiek wsparcie ze strony członka Pani/i najbliższej rodziny? 16.2. Czy ma Pan/i bliską osobę spoza najbliższej rodziny, na której wsparcie może Pan/i liczyć? 16.3. Czy może Pan/i liczyć na jakiekolwiek wsparcie kolegów, znajomych? 16.4. Czy w ciągu ostatniego roku korzystał/a Pan/i z pomocy/opieki społecznej? 16.5. Czy w ciągu ostatniego roku korzystał/a Pan/i z pomocy instytucji charytatywnych, kościelnych, itp.? A

DOBROSTAN PSYCHICZNY 17.1.

TAK

17.2.

Czy w miejscu, w którym aktualnie Pan/i przebywa czuje się Pan/i bezpiecznie? Czy czuje się Pan/i osobą bezdomną?

17.3.

Czy czuje się Pan/i osobą samotną?

17.4.

Czy ma Pan/i wpływ na własne życie?

17.5.

Czy widzi Pan/i szansę na poprawę swojej sytuacji życiowej w ciągu najbliższych 12 miesięcy?

ZDROWIE 18.1.

Czy aktualnie czuje się Pan/i osobą zdrową?

18.2.

Czy choruje Pan/i stale na jakąś chorobę?

18.3.

Czy jest Pan/i pod kontrolą, czy leczy się Pan() u jakiegoś lekarza?

18.4.

18.5.

Czy ze względu na stan zdrowia ma Pan/i jakiekolwiek trudności z wykonywania codziennych czynności takich jak mycie się, ubieranie, poruszanie się, dbanie o własną higienę, przygotowanie posiłku? Czy w ciągu ostatniego roku był(a) Pan/i w szpitalu?

18.6.

Czy w ciągu ostatniego roku był(a) Pan/i u lekarza?

18.7.

Czy jest Pan/i przewlekle chory?

18.8.

Czy aktualnie ma Pan/i orzeczony stopień o niepełnosprawności?

99 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

NIE

NIE WIEM N Nie czytać tej odp.

TAK

NIE

- przejdź do pytania nr 19,

- przejdź do pytania nr 20

NIE WIEM Nie czytać tej odp.

przejdź do pytania nr 20

omiń pytanie nr 20 19. Jeśli tak, to jaki stopień niepełnosprawności Pan/i posiada? 1. znaczny/ pierwsza grupa 2. umiarkowany/ druga grupa 3. lekki/ trzecia grupa 4. Nie wiem

20. Czy stara się Pan/i o przyznanie grupy inwalidzkiej /stopnia niepełnosprawności? 1. tak 2. nie 3. nie wiem – nie czytać tej odpowiedzi

21. Przedstawię Pani/i listę czynności, które czasem podejmują osoby bezdomne aby zmienić swoją sytuację życiową. Proszę wskazać, jakie czynności w ciągu ostatniego roku podejmował(a) Pan/i, aby wyjść z bezdomności? Można zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź – POKAŻ KARTĘ NR 5 1. Szukałem/szukałam pracy / 2. Przystąpiłem/przystąpiłam do indywidualnego korzystałem/korzystałam z doradztwa zawodowego programu wychodzenia z bezdomności 3. Wyrobiłem/wyrobiłam dokumenty 4. Poprawiłem/poprawiłam kontakty z rodziną 5. Szukałem/szukałam miejsca do zamieszkania 6. Podjąłem/podjęłam terapię 7. Podjąłem/podjęłam edukację (szkoła, kursy, 8. Podjąłem/podjęłam leczenie szkolenia) 9. Zredukowałem/zredukowałam zadłużenie 10. Nic nie robiłem/robiłam 11. Inne działania, jakie?............................................... 22. Co według Pani/i najbardziej pomogłoby Pani/i w wyjściu z bezdomności? Można zaznaczyć maksymalnie 5 odpowiedzi – POKAŻ KARTĘ NR 6 1. Posiadanie pracy, pomoc w jej znalezieniu 2. Wsparcie finansowe, zapomogi 3. Podsiadanie własnego miejsca zamieszkania 4. Profesjonalna opieka lekarska, pomoc medyczna, leczenie i rehabilitacja, wsparcie terapeutyczne 5. Redukcja zadłużenia 6. Pomoc w wyrobieniu dokumentów (uzyskanie formalnego meldunku, wyrobienie dowodu osobistego, ubezpieczenia zdrowotnego) 7. Poprawa kontaktów rodzinnych, 8. Pomoc rzeczowa (ubranie, odzież, nocleg, itp.) 9. Pomoc rodziny, wsparcie rodziny 10. Nic mi nie pomoże w wyjściu z bezdomności, 11. Inne, prosimy wpisać jakie…………................................................................................................. 23. Proszę cofnąć się w czasie i sięgnąć pamięcią do czasu JEDNEGO ROKU przed okresem Pani/i bezdomności. Czy w tamtym czasie wystąpiło któreś z następujących wydarzeń? Jeśli tak, proszę powiedzieć, czy zwracał się Pan/i o pomoc do jakiejś instytucji oraz czy była to instytucja działająca na obszarze gminy Lwówek Jeśli dane wydarzenie nastąpiło przed okresem bezdomności (23A) to należy zadać pytanie 23V oraz 23C. Jeśli wydarzenie nie miało miejsca należy ominąć zadawanie pytani 23B i 23C i przejść do czytania kolejnych wydarzeń 23A. Czy w okresie jednego roku przed bezdomnością wystąpiło, któreś z następujących wydarzeń?

23B. Czy zwracał(a) się Pan/i o pomoc do jakiejś instytucji?

100 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

23C. Czy instytucja ta działa na terenie Lwówek?

Tak

Nie

Tak

Nie

Tak

23.1. Zadłużenie 23.2. Eksmisja 23.3. rozpad związku małżeńskiego (rozwód) bądź partnerskiego związku nieformalnego 23.4. Konflikty domowe, sytuacje przemocy 23.5. Śmierć najbliższego członka rodziny (rodziców, partnera, partnerki, męża, żony) 23.6. Utrata pracy, bezrobocie 23.7. Uzależnienie (alkohol, narkotyki) 23.8. Choroba psychiczna 23.9. Inne, prosimy wpisać jakie......................

Na koniec prosimy o podanie jeszcze kilku informacji na Pana/i temat. Przypominamy, że wszystkie dane zebrane za pośrednictwem ankiet są anonimowe i posłużą wyłącznie do opracowania zbiorczych zestawień statystycznych. M1. Proszę podać swoją płeć? Prosimy nie czytać tego pytania tylko bezpośrednio zaznaczyć właściwą odpowiedź 1. kobieta 2. mężczyzna M2. Proszę podać rok Pani/i urodzenia:

………………………..rok

M3. Czy jest Pan/i obywatelem Polski? tak nie

1. 2.

1. 2. 3. 4. 5. 6.

M4. Jakie ma Pan/i wykształcenie? POKAŻ KARTĘ NR 7 Niepełne podstawowe Zawodowe Podstawowe Średnie Gimnazjalne Wyższe M5. Od ilu lat jest Pan/i osobę bezdomną? Proszę wpisać liczbę lat:

……………………….. lat

M6. Gdzie przebywał/a Pan/i najczęściej w ciągu ostatnich roku? Proszę wymienić wszystkie pasujące odpowiedzi – POKAŻ KARTĘ NR 8 1. Schronisko, noclegownia, ogrzewalnia (placówki dla bezdomnych) 2. Rury i węzły ciepłownicze, bunkry 3. Stancje, pokoje wynajmowane 4. Kątem u rodziny lub znajomych 5. Altanki, baraki na działkach 6. Mieszkania wspierane 7. Pustostany, domy do rozbiórki 8. Szpital 9. Dworzec, wagony, bocznice kolejowe

101 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Nie

10. 11. 12.

Zakład penitencjarny (więzienie) Klatki schodowe, strychy, piwnice Inne, prosimy wpisać jakie...............................................................................................…………

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

M7. Gdzie Pan/i mieszkała w okresie poprzedzającym zostanie bezdomnym? POKAŻ KARTĘ NR 9 We własnym mieszkaniu W mieszkaniu wynajętym W więzieniu W mieszkaniu rodziców W domu dziecka W mieszkaniu konkubenta/tki W domu poprawczym W szpitalu W hotelu robotniczym / mieszkaniu zakładowym U kolegi/koleżanki U innego członka rodziny W innym miejscu, w jakim?......................................

M8. Od jakiego czasu (lat lub miesięcy) przebywa Pan/i na terenie gminy, na której aktualnie się znajdujemy? Proszę wpisać liczbę lat. Jeśli respondent poda liczbę miesięcy proszę ją przeliczyć na liczbę lat ......... lat

1. 2.

M9. Czy ma Pan/i dzieci? tak, podaj liczbę…………………. nie, nie mam dzieci

1. 2.

M10. Czy w ciągu ostatnich 3 lat wyjeżdżał/a Pan/i za granicę w celach zarobkowych? tak, nie

ANEKS 2: spis tabel i wykresów

Ad. IV. Szczegółowa analiza problemu bezdomności w kontekście materiałów zastanych (DR)

a) Spis tabel

102 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Tab. nr 1. Dane ilościowe dotyczące bezdomności z formularza MPiPS 03 z roku 2010…………………………………………………………………………………………...20 Tab. nr 2. Dane ilościowe dotyczące bezdomności ze sprawozdania MGOPS z roku 2010...20 Tab. nr 3. Zestawienie informacji dotyczących problematyki bezdomności w Statucie Gminy Lwówek………………………………………………………………………………………26 Tab. nr 4. Zestawienie informacji dotyczących problematyki bezdomności w Regulaminie Organizacyjnym Urzędu Miasta i Gminy Lwówek…………………………………………..26 Tab. nr 5. Zestawienie informacji dotyczących problematyki bezdomności w dokumentach organizacyjnych MGOPS Lwówek…………………………………………………………..26 Tab. Nr 6. Zestawienie informacji dotyczących form wsparcia dla osób bezdomnych w projekcie systemowym MGOPS Lwówek……………………………………………………27 Tab. Nr 7. Dane finansowe dotyczące środków finansowanych gminy na realizację zadań z zakresu pomocy społecznej…………………………………………………………………...29

Ad. VII. Ocena systemu wsparcia dokonana przez osoby bezdomne a) spis tabel: Tab. Nr 1. Najbardziej potrzebne formy pomocy w opinii osób bezdomnych……………....56 Tab. nr 2. Jak Pan/i ocenia na skali ocen szkolnych (2 – niedostateczna, 3- dostateczna, 4 – dobra, 5 – bardzo dobra) działanie ośrodka pomocy społecznej na terenie…………….........59 Tab. nr 3. Jak ogólnie Pan/i ocenia na skali ocen szkolnych (2 – niedostateczna, 3dostateczna, 4 – dobra, 5 – bardzo dobra) pomoc, którą uzyskuje Pan/i w placówce, w której aktualnie się znajdujemy?.........................................................................................................60 Tab. nr 4. Źródła dochodów osób bezdomnych……………………………….....................62 Tab. nr 5. Przedstawię Pani/i listę czynności, które czasem podejmują osoby bezdomne aby zmienić swoją sytuację życiową. Proszę wskazać, jakie czynności w ciągu ostatniego roku podejmował/a Pan/i, aby wyjść z bezdmności?......................................................................75 Tab.

według

Pani/i

najbardziej

pomogłoby

Pani/i

wyjściu

bezdomności?...........................................................................................................................76 b) Spis wykresów

103 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Wykres 1. Korzystanie z różnych form pomocy osobom bezdomnym – odpowiedź „tak”…………………………………………………………………..…………….. ………55 Wykres nr 2. Radzenie sobie z bezdomnością – odpowiedź „tak”……………………….....58 Wykres 3. Czy w ciągu ostatniego roku korzystał/a Pan/i z pomocy ośrodka pomocy społecznej?................................................................................................................................59 Wykres 4. Ocena placówki pobytu dokonana przez osoby bezdomne…………… …….......61 Wykres 5. Jeśli ma Pan/i dochody? Proszę podać jaką kwotę średnio, dysponuje Pan/i na miesiąc......................................................................................................................................63 Wykres 6. Sytuacja finansowa osób bezdomnych – odpowiedzi TAK……………………...64 Wykres 7. Sytuacja zawodowa osób bezdomnych-odpowiedź TAK……………………….66 Wykres 8. Sytuacja prawna osób bezdomnych – odpowiedzi TAK……………………........67 Wykres 9. Uwikłanie osób bezdomnych w inne problemy społeczne – odpowiedzi TAK….68 Wykres 10. Poziom kapitału społecznego osób bezdomnych – odpowiedź TAK…………..69 Wykres 11. Wsparcie osób bezdomnych - odpowiedzi TAK………………………………..70 Wykres 12. Dobrostan psychiczny osób bezdomnych – odpowiedzi TAK……………….…71 Wykres 13. Kondycja zdrowotna osób bezdomnych – odpowiedzi TAK…………………...73 Wykres 14. Proszę cofnąć się w czasie i sięgnąć pamięcią do czasu jednego roku przed okresem bezdomności. Czy w tamtym czasie nastąpiło któreś z następujących wydarzeń? – odpowiedź TAK……………………………………………………………………………....78

Wykonawca: dr Barbara Goryńska-Bittner

przy współudziale zespołu badawczego w składzie: dr Radomir Miński mgr Anna Kacprzyk

104 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego