Radom

RAPORT KOŃCOWY DIAGNOZY LOKALNEJ DLA PARTNERSTWA LOKALNEGO W RADOMIU

Wykonawca Marcin J. Sochocki wraz zespołem: Tomasz Kasprzak – opracowanie całości raportu końcowego, realizacja i opracowanie indywidualnych wywiadów pogłębionych; dr Marcin Jewdokimow – opracowanie całości raportu końcowego, realizacja i opracowanie indywidualnych wywiadów pogłębionych, analiza materiałów zastanych; dr Sławomir Mandes – opracowanie wywiadów kwestionariuszowych.

Zamawiający – Stowarzyszenie MONAR w ramach projektu systemowego 1.18 „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej”, w zadaniu nr 4 w zakresie standaryzacji pracy z bezdomnymi, w tym opracowanie modelu „Gminnego Standardu Wychodzenia z Bezdomności”.

Warszawa, styczeń 2012

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2

Spis treści 1. Wstęp ...................................................................................................................................... 5 a) Cele główny oraz cele szczegółowe ................................................................................... 5 b) Zakres realizacji diagnozy ................................................................................................. 5 2. Charakterystyka gminy na obszarze Partnerstwa Lokalnego (DR) ....................................... 8 3. Ogólna charakterystyka problemów społecznych na obszarze Partnerstwa Lokalnego ........ 8 Hierarchia problemów społecznych w ujęciu osób kluczowych.......................................... 10 4. Szczegółowa analiza problemu bezdomności w kontekście materiałów zastanych (DR) ... 10 a) Dane ilościowe pochodzące z DR dotyczące bezdomności gromadzone przez MOPS .. 10 b) Bezdomność jako fakt analizowany................................................................................. 10 c) Metodologiczna oraz merytoryczna ocena diagnozy bezdomności ................................. 11 d) Opisane działania mające rozwiązywać problem bezdomności ...................................... 14 e) Konkretne formy działań z bezdomnymi ......................................................................... 19 Osadzenie systemu wsparcia w szerszym programie pomocy ......................................... 19 Współpraca przy rozwiązywaniu problemu bezdomności ............................................... 20 e) Finanse ............................................................................................................................. 20 5. Postrzeganie bezdomności jako lokalnego problemu społecznego z perspektywy kluczowych informatorów ............................................................................................................................ 33 a) Znaczenie (ranga) bezdomności wśród problemów społecznych gminy oraz stosunek do bezdomności przedstawicieli instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów społecznych i lokalnych elit ................................................................................................. 33 b) Ocena skali zjawiska bezdomności w Radomiu zdaniem respondentów ........................ 34 c) Charakter bezdomności i dynamika zmian oraz najważniejsze potrzeby osób bezdomnych w gminie ................................................................................................................................... 34 d) Stosunek społeczności lokalnej do bezdomności............................................................. 36 6. Ocena systemu wsparcia osób bezdomnych na terenie Partnerstwa Lokalnego (IDI z osobami kluczowymi) ............................................................................................................................. 37 a) Funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie prewencji bezdomności .............................................................................................................................................. 37 b) Funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie świadczenia usług z zakresu pomocy doraźnej ..................................................................................................... 39 c) Funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie świadczenia usług z zakresu integracji społecznej ................................................................................................ 39 d) Współpraca międzyinstytucjonalna ................................................................................. 40 e) Najważniejsze wady i zalety lokalnego systemu pomocy osobom bezdomnym ............. 41 f) Najpilniejsze potrzeby systemu pomocy osobom bezdomnym w Partnerstwie .............. 42

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

3

7. Ocena systemu wsparcia dokonana przez osoby bezdomne ................................................ 44 a) Charakterystyka badanej grupy ........................................................................................ 44 b) System wsparcia w opinii osób bezdomnych .................................................................. 48 a. Poziom obłożenia systemu wsparcia ............................................................................ 48 b. Działanie systemu wsparcia ......................................................................................... 49 c. Ocena placówki ............................................................................................................ 50 c) Sytuacja społeczno-ekonomiczna bezdomnych ............................................................... 52 a. Położenie na rynku pracy i sytuacja finansowa ............................................................ 52 Różne zachowania społeczne ........................................................................................... 54 c. Sytuacja finansowa ....................................................................................................... 55 d) Sytuacja prawna ............................................................................................................... 56 e) Profil psychospołeczny badanych osób bezdomnych ...................................................... 57 a. Patologie społeczne ...................................................................................................... 57 b. Kapitał społeczny ......................................................................................................... 58 c. Wsparcie społeczne ...................................................................................................... 59 c. Dobrostan psychiczny .................................................................................................. 60 f) Sytuacja zdrowotna ........................................................................................................... 61 g) Wchodzenie i wychodzenie z bezdomności..................................................................... 62 a. Wychodzenie z bezdomności........................................................................................ 62 b. Przyczyny bezdomności ............................................................................................... 64 8. Wnioski i rekomendacje dla systemu wsparcia w Partnerstwie Lokalnym ......................... 67 a) Zakres prewencji .............................................................................................................. 67 b) Zakres pomocy sprofilowanej .......................................................................................... 69 c) Rozwiązania systemowe .................................................................................................. 73 ANEKS..................................................................................................................................... 78 Lista analizowanych dokumentów w analizie desk research ............................................... 78 Dyspozycje do indywidualnych wywiadów pogłębionych .................................................. 79 Kwestionariusz raportu z wywiadu indywidualnego ........................................................... 86 Ankieta IDI ........................................................................................................................... 89 Kwestionariusz wywiadu z osobą bezdomną ....................................................................... 90

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

4

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

5

1. Wstęp a) Cele główny oraz cele szczegółowe Prezentowany poniżej raport ma na celu przedstawienie wyników badania diagnozy systemu pomocy osobom bezdomnym w Radomiu. Jak czytamy w przygotowanej metodologii badania, „bezpośrednim efektem prowadzonych badań będzie raport, który z jednej strony w sposób ogólny opisze skalę i charakter problemu bezdomności występującej na terenie partnerstwa lokalnego, z drugiej zaś dokona analizy realnie funkcjonującego systemu wsparcia osób bezdomnych: pokaże zasoby, którymi partnerstwo dysponuje, opisze instytucjonalne zależności, zanalizuje słabe i mocne strony systemu”1. Tak rozumiany cel ogólny rozbija się na następujące cele szczegółowe: „diagnoza dostarczy Partnerstwom Lokalnym aktualną, przeprowadzoną w sposób zobiektywizowany, analizę pokazującą system wsparcia osób bezdomnych, […] diagnoza będzie punktem odniesienia dla ekspertów, […] diagnoza ma wskazywać potencjalne luki w systemie wsparcia osób bezdomnych, […] diagnoza będzie dokumentem, który Partnerstwa otrzymają do własnego użytku, diagnoza może być punktem odniesienia do oceny przygotowanych modeli wychodzenia z bezdomności”2.

b) Zakres realizacji diagnozy Badanie zostało zrealizowane zgodnie z metodologia przygotowaną przez Zespół Badawczy działający w ramach Projektu nr 1.18 „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej” zadanie nr 4 – w zakresie standaryzacji pracy z bezdomnymi w tym: opracowanie modelu „Gminnego Standardu Wychodzenia z Bezdomności” („Zapytanie ofertowe 14/2011/GSWB”). W ramach prezentowanej tu diagnozy wykonano: - 10 indywidualnych wywiadów pogłębionych, - analizę materiałów zastanych (16 dokumentów wymienionych w Aneksie), 1 2

Metodologia realizacji lokalnej diagnozy systemu pomocy osobom bezdomnym, s. 8.

Ibidem

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

6

- 24 wywiady kwestionariuszowe z osobami bezdomnymi (osoby przebywające w Domu dla Bezdomnych Mężczyzn, w Domu dla Bezdomnych Kobiet oraz w Noclegowni), Celem realizacji indywidualnych wywiadów pogłębionych (IDI) „jest zobrazowanie opinii, ocen, uwag i propozycji tzw. kluczowych informatorów na temat funkcjonowania lokalnego systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie: a) postrzegania

bezdomności

jako

lokalnego

problemu

społecznego

(w

tym:

charakterystyka bezdomności – ewentualnie – dynamika zmian, najważniejsze potrzeby, próba oceny skali zjawiska, stosunek do bezdomności lokalnej społeczności oraz przedstawicieli instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów społecznych i lokalnych elit); b) funkcjonowania systemu pomocy osobom bezdomnym w wymiarze prewencji, pomocy doraźnej i integracji społecznej (w tym: adekwatności, skuteczności i efektywności działań; oceny potrzeby i możliwość wprowadzenia modyfikacji w funkcjonowaniu programów/instytucji/organizacji, postulowane zmiany); c) współpracy międzyinstytucjonalnej (w tym: formy i zakres kooperacji, powiązania nieformalne w kontekście funkcjonowania instytucji działających na rzecz osób bezdomnych, postulowane zmiany)”3.

Celem analizy treści (źródeł wtórnych – DR) jest odpowiedź na pytanie, „jak kształtuje się problem bezdomności w świetle oficjalnych dokumentów będących w posiadaniu Partnerstwa Lokalnego”4. W szerszym planie chodzi więc o stwierdzenie, „na ile problem bezdomności zakorzeniony jest w lokalnych dokumentach gmin wchodzących w skład zawiązanego Partnerstwa Lokalnego”5, co pozwoli na lepsze ukontekstualnienie rekomendacji dla Partnerstw, których wypracowanie stanowi nadrzędny cel całego raportu. To ogólne pytanie rozbite zostało na pytania szczegółowe6, odpowiedź na które strukturyzuje logikę dalszej analizy. „Celami szczegółowymi prowadzonych badań staje się próba odpowiedzi na następujące pytania: 3

Metodologia realizacji lokalnej diagnozy systemu pomocy osobom bezdomnym, s. 34.

Metodologia realizacji lokalnej diagnozy systemu pomocy osobom bezdomnym, s. 23.

5 Ibidem 6 Ibidem, s. 23-24 oraz s. 28.

4

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

7

a) czy w materiałach są odniesienia do dokumentów strategicznych i programowych, np.

Strategia Rozwoju Kraju, Strategia Rozwoju Województwa, POKL, RPO, itp.? b) czy w analizowanych dokumentach zawarto propozycje działań wobec bezdomnych w zakresie pomocy doraźnej, streetworkingu, pracy socjalnej, mieszkalnictwa, zatrudnienia, edukacji oraz zdrowia? c) jak kształtuje się problematyka bezdomności na przestrzeni określonego czasu powstawania różnorodnych dokumentów? d) jakie są aktualnie ponoszone środki finansowe związane z problemem bezdomności? e) jaki rodzaj pomocy świadczony jest osobom bezdomnym na terenie zawiązanego Partnerstwa Lokalnego? f) w jaki sposób były wypracowywane, promowane i wdrażane oficjalne dokumenty regulujące kwestie bezdomności?”7 Analiza prowadzona jest za pomocą techniki analizy treści8.

Realizacja zestandaryzowanych wywiadów kwestionariuszowych z osobami bezdomnymi ma na celu, po pierwsze, „zebrać informacje o sytuacji społecznej i ekonomicznej osób bezdomnych. Po drugie, badanie ma na celu dokonanie oceny systemu prewencji, interwencji oraz integracji działającej na terenie partnerstwa”9.

Badanie zostało przeprowadzone w okresie listopad-grudzień 2011 (wywiady indywidualne – w dniach 30.11 – 01.12.2011, wywiady kwestionariuszowe z osobami bezdomnymi – 01.12.2011).

W ramach badania przeprowadzonych zostało 10 wywiadów z kluczowymi informatorami. W próbie znalazło się 5 kobiet i 5 mężczyzn w wieku od 32 do 65 lat. Badani reprezentowali istotne z punktu widzenia rozwiązywania problemów społecznych (a w szczególności bezdomności) instytucje publiczne i większości piastowali kierownicze stanowiska lub pełnili role koordynatorów projektów społecznych.

7

Ibidem, s. 34.

Więcej: op. cit., s. 22-23.

9 Ibidem, s. 31.

8

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

8

2. Charakterystyka gminy na obszarze Partnerstwa Lokalnego (DR) Radom jest gminą miejską, mieszkańcy: 219 854 (stan 30.06.2010 r.)10. Bezrobotni (stan na 2010) – 21 442, w tym 11 047 mężczyźni; zatrudnieni (stan na 2010) – 52 45611; obserwuje się wzrost liczby osób bezrobotnych zarejestrowanych na przełomie ostatnich trzech lat (2010 – 14,9 proc., 2009 – 13,7 proc., 2008 – 12,2 proc., ale 2005 – 18 proc.).

W 2010 roku z pomocy społecznej „skorzystało łącznie 9.209 środowisk /pod tym pojęciem należy rozumieć samotne osoby lub rodziny, które tworzą gospodarstwa domowe/, w których żyje 20.256 osób, co stanowi około 10 % mieszkańców Radomia”12.

W 2010 roku z zasiłków stałych skorzystało 1644 osoby, a okresowych 7114. Zasiłkami celowymi ogółem objętych zostało 15641 osób, a posiłek przekazano 4066 osobom. Z poradnictwa specjalistycznego MOPS skorzystało – 1310 osób.

W 2010 roku z instalacji wodociągowej korzystało 95,1% ogółu ludności, z kanalizacji – 89%, a z gazu 83,5 %13. 97,9% mieszkań wyposażonych było w 2010 roku w wodociąg, 91,3% w łazienkę, a 84,8% – w centralne ogrzewanie.

Obecnie ok. 1000 osób w Radomiu oczekuje na klucze, z tego 800 na mieszkanie socjalne. Gmina posiada – 2011 rok – 4896 lokali w tym 1148 to lokale socjalne. Gmina buduje głównie mieszkania socjalne. Pomiędzy 2004 a 2010 wybudowała lub zaadaptowała 735 mieszkań w tym 685 socjalnych14.

3. Ogólna charakterystyka problemów społecznych na obszarze Partnerstwa Lokalnego Jak wynika ze Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych (Radom, na lata 20112015) oraz Sprawozdania MOPS Radom za rok 2010, głównym problemem społecznym miasta

10

http://www.radom.pl/page/154,podstawowe-dane.html Dane GUS dla powiat m. Radom.

12 Sprawozdanie MOPS Radom 2010, s. 10.

13 Dane GUS dla powiat m. Radom.

14 Dane z IDI. 11

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

9

jest bezrobocie – 70 proc. korzystających z pomocy społecznej to bezrobotni 6526 środowisk w 2010 roku15. Wnioskując na temat hierarchii problemów społecznych z zakresu świadczeń pomocy społecznej, na drugim miejscu za bezrobociem znalazła się niepełnosprawność (31 proc.), następnie – bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa (14 proc.), dalej – długotrwała choroba (12 proc.), alkoholizm (6 proc.), ochrona macierzyństwa (7 proc.) i dopiero w następnej kolejności bezdomność (1,6 proc.)16. W Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych 2011-2015 wskazuje się na następujące problemy społeczne: niezaspokojenie potrzeb mieszkaniowych mieszkańców17, dominacja wśród bezrobotnych osób długotrwale bezrobotnych i bez prawa do zasiłku18.

Jak czytamy w Sprawozdaniu MOPS Radom 2010, choć liczba świadczeń spadła w porównaniu do poprzedniego roku, to jednak „nie można tego faktu traktować jako dowodu na znaczącą poprawę sytuacji mieszkańców miasta. Nadal bowiem około 10% z nich znajduje się w bardzo trudnej sytuacji i nie jest w stanie zaspakajać podstawowych potrzeb we własnym zakresie. Świadczona pomoc, podobnie jak w latach poprzednich, nie była adekwatna do rzeczywistych potrzeb osób i rodzin ubiegających się o pomoc”19.

Na tle innych problemów społecznych w Radomiu problem bezdomności jest traktowany jako zjawisko marginalne. W ujęciu ilościowym liczba świadczeń pomocy społecznej związanych z bezdomnością znalazła się na przedostatnim miejscu w 2010 roku, przed trudnościami w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą (główne powody to: bezrobocie – pierwsze miejsce, bezdomność – drugie)20.

15

Ibidem Ibidem 17 Strategia…, s. 10.

18 Ibidem, s. 11.

19 Sprawozdanie MOPS Radom 2010, s. 76.

20 Sprawozdanie…, s. 10.

16

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

10

Hierarchia problemów społecznych w ujęciu osób kluczowych Kluczowe osoby, z którymi przeprowadzone zostały indywidualne wywiady pogłębione, wskazują, że głównymi problemami społecznymi Radomia są bezrobocie, alkoholizm, ubóstwo i przestępczość (rozmówcy nie hierarchizują tych problemów, gdyż postrzegają je jako problemy sprzęgnięte). Problem bezdomności jest na tym tle postrzegany jako skutek dwóch wcześniej wskazanych problemów. Reprezentatywna dla takiej hierarchii jest wypowiedź Rozmówcy nr 6, który stwierdza: „największe problemy gminy to bezrobocie, ogólne ubóstwo, alkoholizm i właśnie bezdomność”.

4. Szczegółowa analiza problemu bezdomności w kontekście materiałów zastanych (DR) a) Dane ilościowe pochodzące z DR dotyczące bezdomności gromadzone przez MOPS Na podstawie omawianych dokumentów można oszacować skalę bezdomności wg danych MOPS. Wynika z nich, że w 2010 roku udzielono schronienia w 241 przypadkach (dane dla placówki prowadzonej przez MOPS – Dom dla Bezdomnych Mężczyzn oraz Caritas – Dom dla Bezdomnych Kobiet, Noclegownia), liczba posiłków – 190 (łącznie dla obu Domów), zasiłki – 238. Kwoty na zasiłki okresowe w 2010 roku wyniosły 575.262,62 pln. Tylko w przypadku 151 środowisk21 korzystających ze świadczeń MOPS w Radomiu przyczyny korzystania ze świadczeń to bezdomność22. b) Bezdomność jako fakt analizowany W analizowanych dokumentach zjawisku bezdomności na terenie Radomia poświęca się mało miejsca. W Statucie Miasta Radom nie wspomina się o zjawisku bezdomności23. O problemie tym wspomina się w schemacie organizacyjnym MOPS Radom, w którym wyszczególniony jest Dom dla Bezdomnych (Dom dla Bezdomnych Mężczyzn). Od 2010 roku Dom dla Bezdomnych Kobiet i Noclegowania prowadzona jest przez Caritas. Bezpośrednio o 21

czyli samotne osoby lub rodziny, które tworzą gospodarstwa domowe.

Sprawozdanie roczne MOPS w Radomiu, s. 10.

23 http://bip.radom.pl/portal/ra/2/13180/Statut_Miasta.html 22

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

11

zjawisku bezdomności wspomina się w Statucie MOPS w Radomiu – jednym z celów działania instytucji jest „przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom bezdomnym oraz innym osobom niemającym dochodu i możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu”24 oraz sprawienie pogrzebu osobom bezdomnym25. O problemie tym wspomina się w tym dokumencie też pośrednio: np. jednym z celów działania MOPS jest „udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym”26. Wskazuje to na instytucjonalne rozpoznanie zjawiska bezdomności przez tę instytucję.

Z kolei w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2005-201027 oraz 2011-201528 o zjawisku wspomina się mało. Kwestia poruszana jest w kontekście diagnostycznym – zwraca się uwagę, że rosnące w Radomiu bezrobocie staje się przyczyną wzrostu skali zjawiska bezdomności, jak również w kontekście przeciwdziałania zjawisku.

Trzecim kontekstem wzmiankowania o zjawisku w tych dwóch dokumentach jest analiza świadczeń OPS w stosunku do tej grupy. Tak więc, we wzmiankowanych Strategiach… zjawisko bezdomności traktowane jest jako jeden z problemów społecznych, biorąc pod uwagę ilość poświęconego mu miejsce – nie najważniejszy, ani nawet nie jeden z ważniejszych. Wniosek ten nie dziwi, biorąc pod uwagę fakt, że w 2010 roku MOPS udzielił schronienia w 241 przypadkach, a miasto liczy 225 tys. mieszkańców. Ilościowo patrząc jest to problem marginalny.

c) Metodologiczna oraz merytoryczna ocena diagnozy bezdomności W omawianych dokumentach podjęto ograniczoną analizę struktury i stanu bezdomności, wyłącznie w odniesieniu do bezdomnych korzystających z instytucjonalnej pomocy.

Diagnoza zjawiska w analizowanych dokumentach sprowadza się prawie wyłącznie do analiz na podstawie danych MOPS oraz podległych mu instytucji (domy dla bezdomnych), 24

Par. 7, pkt. g) Statutu MOPS Radom.

Ibidem, pkt. o) 26 ibidem, pkt. c) 27 http://www.mops.radom.pl/index.php?option=com_docman&task=doc_view&gid=27&Itemid=52 28 http://www.mops.radom.pl/pliki/strategia-2011-2015.pdf 25

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

12

sprawozdawanych w tabeli, a obecnych w takich dokumentach, jak Strategia… oraz Sprawozdanie z działalności MOPS. Poza tym, analiza osób korzystających z pomocy MOPS w zakresie bezdomności przedstawiona jest w ofercie Partnerstwa, w którym to dokumencie zamieszczone są najbardziej szczegółowe dane. Do przytoczonych powyżej informacji, dodać można dane ze Sprawozdania…, w którym informuje się, że w Domu dla Bezdomnych Mężczyzn w 2010 roku w okresie zimowym tymczasowe miejsca noclegowe (jest ich 40) były wykorzystane w 100 proc.29 oraz że „łącznie jednostki zapewniające schronienie osobom bezdomnym dysponowały 97 stałymi miejscami, co zaspakaja aktualne potrzeby. W 2009 roku schronieniem objęto 100 mężczyzn”30. „Brak informacji na temat wszystkich osób bezdomnych przebywających na terenie miasta. W większości przypadków bezdomność spowodowana jest uzależnieniem od alkoholu, chociaż bezdomni jako główną przyczynę wskazują eksmisję (75 przypadków) spowodowaną brakiem dochodów. W 13 przypadkach przyczyną pobytu w placówce był brak możliwości powrotu w miejsce zamieszkania po opuszczeniu zakładu karnego, w 9 zdarzenie losowe (pożar), a w 2 przypadkach były to osoby, które opuściły placówkę opiekuńczo-wychowawczą. Wśród osób bezdomnych było 76 mężczyzn i 25 kobiet, w tym matki z dziećmi (w placówce przebywało 9 dzieci). Większość osób bezdomnych (41) jest po rozwodzie, 36 osób nie zawierało związku małżeńskiego, 11 osób pozostaje w związku małżeńskim, a 13 to wdowy i wdowcy. Bardzo niski jest poziom wykształcenia osób bezdomnych, większość z nich (81 osób) legitymuje się wykształceniem podstawowym i zawodowym, średnie wykształcenie posiada 16 osób, a wyższe 4 osoby. Źródłem utrzymania osób przebywających w placówce w większości są świadczenia rodzinne, fundusz alimentacyjny lub zasiłki z pomocy społecznej (92 osoby), 3 osoby pobierają rentę, 5 osób jest na emeryturze, 1 osoba pracuje, 53 osoby były zarejestrowane w Powiatowym Urzędzie Pracy. Stosunkowo duża liczba, bo aż 34 osoby, miały orzeczony stopień niepełnosprawności (25 umiarkowany, 3 znaczny). Niepokojącym jest długość przebywania w placówce: 32 osoby przebywały powyżej 4 lat, 21 osób od 2 do 4 lat, 10 osób do 2 lat, pozostałe 29 30

Strategia… 2011-2015, s. 21.

Ibidem

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

13

około 1 roku. Tak długie przebywanie w placówce wynika z jednej strony z braku możliwości uzyskania własnego mieszkania, czy pracy, z drugiej strony z lęku przed koniecznością podjęcia normalnego życia: znalezienia pracy, utrzymania mieszkania, itp. Bardzo szybko część osób przyzwyczaja się do zabezpieczenia swoich potrzeb w stopniu minimalnym, czyli wystarczy dach nad głową, posiłek, ubranie. W wyniku podejmowanych działań 13 osób otrzymało lokal socjalny, a 11 podjęło pracę. Podsumowując powyższe dane można przyjąć, że typowa osoba bezdomna korzystająca z pomocy MOPS to mężczyzna w wieku powyżej 50 lat, bezrobotny lub z orzeczonym umiarkowanym stopniem niepełnosprawności”31.

W Strategii… odnajdujemy dodatkowo obserwację dotyczącą wpływu rosnącej liczby osób bezrobotnych na liczbę osób bezdomnych. „Tak wysokie bezrobocie pociąga za sobą wiele niekorzystnych zjawisk społecznych takich jak: ubóstwo, bezdomność, uzależnienia, przemoc, przestępczość, utrata poczucia bezpieczeństwa, bezradność życiowa, napięcia społeczne, pogorszenie stanu zdrowia”32.

Jak wynika z powyższego podrozdziału diagnoza oparta jest prawie w całości na danych MOPS oraz podległych mu instytucji. Odmienną metodą jest analiza, która wskazuje na korelację skali zjawiska bezdomności ze wzrostem liczby osób bezrobotnych. Nie wiadomo jednak, na podstawie jakiej metody analizy wyciągnięte te wnioski.

W danych dokumentach wskazuje się wyłącznie na jedną przyczynę bezdomności i jest nią bezrobocie.

„Tak wysokie bezrobocie pociąga za sobą wiele niekorzystnych zjawisk

społecznych takich jak: ubóstwo, bezdomność, uzależnienia, przemoc, przestępczość, utrata poczucia bezpieczeństwa, bezradność życiowa, napięcia społeczne, pogorszenie stanu zdrowia”33. Wydaje się, że tak ograniczona diagnoza przyczyny omawianego zjawiska wiąże się z szerszym brakiem jego diagnozy w Radomiu.

W analizowanych dokumentach brak informacji na temat systemu monitoringu. Dane zbiera wyłącznie MOPS i Caritas i dotyczą one prowadzonych przez nie placówek.

31

Oferta Partnerstwa Radom, s. 7-8.

Strategia… 2011-2015, s. 11.

33 Ibidem, s. 11.

32

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

14

d) Opisane działania mające rozwiązywać problem bezdomności Instytucje zajmujące się zjawiskiem bezdomności to w pierwszej kolejności MOPS w Radomiu (Dom dla Bezdomnych Mężczyzn) oraz Caritas (Dom dla Bezdomnych Kobiet, Noclegowania).

Profilaktyka W analizowanych dokumentach o profilaktyce bezdomności wspomina się wyłącznie w kontekście programu terapeutyczno-edukacyjnego dla osób uzależnionych i współuzależnionych od alkoholu34. Z wywiadów indywidualnych wynika natomiast, że profilaktyka bezdomności jest trudnym i czaso- oraz kosztochłonnym działaniem. W praktyce wiąże się z realizacją profilaktyki alkoholowej (praktycznie wszyscy badani podkreślali związek bezdomności z problemem alkoholowym – bezdomność w przytłaczającej części wynika z choroby alkoholowej).

Interwencja W analizowanych dokumentach wskazuje się na szereg działań związanych z łagodzeniem skutków bezdomności. Po pierwsze, o interwencji mówi się w danych dokumentach w odniesieniu do działań planowanych w Strategii… Wskazuje się na „zabezpieczanie gorącego posiłku osobom tego pozbawionym, w szczególności osobom starszym i osobom bezdomnym”35, co wskazywane jest jako sposób realizacji pierwszego celu strategicznego: „celem działań jest zabezpieczenie środków materialnych na zaspokojenie podstawowych potrzeb bytowych osób i rodzin (pomoc materialna, rzeczowa i usługowa)”36. Z kolei w odniesieniu do celu strategicznego nr 3, czyli tworzenia lub uzupełniania infrastruktury socjalnej, wskazuje się na „utworzenie mieszkań

chronionych,

w

szczególności

dla

wychowanków

placówek

opiekuńczo-

wychowawczych, rodzin zastępczych, osób bezdomnych oraz opuszczających zakłady karne”37.

34

Oferta Partnerstwa Radom, s. 4.

Strategia… 2011-2015, s. 33.

36 Ibidem, s. 32.

37 Ibidem, s. 35.

35

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

15

W Strategii… na lata 2005-2010 wspomina się dodatkowo: „Zwiększenie bazy noclegowej dla osób bezdomnych, w formie odrębnej placówki dla rodzin”38 jako jedno z zadań w celu rozwiązywania problemów społecznych. Co ciekawe, w Strategii… na następne lata wycofano się z tego zadania, jednak w dokumentach strategii na lata 2011-2015 brak analizy uzasadniającej taką zmianę pozycjonowania zadań.

Po drugie, na temat interwencji w stosunku do zjawiska bezdomności pisze się w dokumentach omawiających działanie MOPS (np. sprawozdanie z działalności, strona www MOPS). Na stronie www MOPS tak charakteryzuje się działalność domów dla bezdomnych: „Domy zapewniają schronienie, jeden gorący posiłek dziennie, niezbędną odzież oraz pomoc pracownika socjalnego w rozwiązywaniu problemów bytowych i dążeniu do stabilizacji w tym zakresie. Ponadto w okresie jesienno-zimowym czynna jest noclegowania, która zapewnia schronienie zarówno mężczyznom, jak i kobietom”39. Wskazuje się również na „możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia – może być przyznany zasiłek celowy na pokrycie części lub całości wydatków na świadczenia zdrowotne. Osoba lub rodzina ma prawo do schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania, jeżeli jest tego pozbawiona”40.

Po trzecie, na temat charakteru interwencji pisze się na stronie www Caritasu, prowadzącego Dom dla Bezdomnych Kobiet. Wskazuje się tu na następujące formy pomocy: „socjalną – w odtworzeniu i skompletowaniu dokumentów, w celu złożenia ich do odpowiednich organów dla grupy inwalidzkiej, renty czy emerytury, otrzymaniu zapomogi finansowej z MOPS itp.; psychologiczną – skierowanie do psychologa lub na terapię; terapeutyczną – dla osób z problemem alkoholowym; materialną – noclegi, żywność, odzież, środki czystości i higieny osobistej; w znalezieniu stałego miejsca pobytu w Domu Pomocy Społecznej, Zakładzie Opiekuńczo Leczniczym lub innych Placówkach” 41.

Jeśli chodzi „infrastrukturę” interwencji, to „na terenie miasta funkcjonują dwie placówki 38

Strategia… 2005-2010, s. 34. http://www.mops.radom.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=22&Itemid=26 40 http://bip.mops.radom.sam3.pl/strona-12-bezdomni+bezdomni.html 41 http://www.radom.caritas.pl/caritas,,strona,8,pokaz,43.html 39

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

16

dla bezdomnych. Dom dla Bezdomnych mężczyzn prowadzony przez MOPS oraz Dom dla Bezdomnych Kobiet prowadzony przez Caritas Diecezji Radomskiej. W okresie jesiennozimowym Caritas prowadzi dodatkowo noclegownię dla kobiet i mężczyzn […]. Na terenie miasta funkcjonują 4 jadłodajnie wydające w dni robocze gorący posiłek, ponadto w ramach programu PEAD wydawana jest żywność przez organizacje pozarządowe oraz zespoły charytatywne jak również działa Radomski Bank Żywności nieodpłatnie przekazujący pozyskaną żywność osobom potrzebującym”42.

Integracja Kwestii wychodzenia z bezdomności w danych dokumentach poświęcone jest mało miejsca. Najwięcej informacji w odniesieniu do tego zagadnienia wskazanych jest w Ofercie Partnerstwa w odniesieniu do działań Caritasu – patrz dalej.

Uszczegóławiając te kwestie. Po pierwsze, wskazać można na indywidualne programy wychodzenia z bezdomności – o takim czytamy przy omówieniu działalności Domu dla Bezdomnych Mężczyzn: „osoba bezdomna może zostać objęta indywidualnym programem wychodzenia z bezdomności, polegającym na wspieraniu osoby bezdomnej w rozwiązywaniu jej problemów życiowych, w szczególności rodzinnych i mieszkaniowych, oraz pomocy w uzyskaniu zatrudnienia”43. I dalej: „Indywidualny program wychodzenia z bezdomności jest opracowywany przez pracownika socjalnego ośrodka pomocy społecznej wraz z osobą bezdomną i podlega zatwierdzeniu przez kierownika ośrodka. Indywidualny program wychodzenia z bezdomności, stosownie do potrzeb osoby bezdomnej, może uwzględniać wszelkie środki pomocy, jakimi dysponuje ośrodek pomocy społecznej realizujący program”44. MOPS realizował również program „Stop bierności – postaw na aktywność!” (2010 rok) – 21 na ok. 150 uczestników to osoby bezdomne.

42

Oferta Partnerstwa Radom, s. 4. http://bip.mops.radom.sam3.pl/strona-12-bezdomni+bezdomni.html 44 http://www.mops.radom.pl/index.php?option=com_docman&task=doc_view&gid=25&Itemid=52 43

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

17

Po drugie, na stronie www Caritasu, prowadzącego Dom dla Bezdomnych Kobiet, czytamy o Radomskim Programie Wychodzenia z Bezdomności i Zapobieganiu Wykluczeniu Społecznemu i Mieszkaniowemu45, jednak w żadnych innych dokumentach nie ma informacji na temat tego programu. Na stronie radomskiego Caritasu czytamy również o realizacji zadań „w drodze konkursów ogłaszanych przez: a) Wojewodę Mazowieckiego na realizację zadania DZIAŁANIA AKTYWIZUJĄCE I WYRÓWNAWCZE NA RZECZ OSÓB BEZDOMNYCH ORAZ OSÓB SZCZEGÓLNIE ZAGROŻONYCH WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM b) Wojewodę Mazowieckiego na realizację zadania POWRÓT OSÓB BEZDOMNYCH DO SPOŁECZEŃSWA, c) Samorząd Województwa Mazowieckiego na realizację zadania WSPIERANIE GRUP SZCZEGÓLNEGO RYZYKA ZAGROŻONYCH DEZINTEGRACJĄ SPOŁECZNĄ

I

ZAWODOWĄ

ZE

SZCZEGÓLNYM

UWZGLĘDNIENIEM

OSÓB

BEZDOMNYCH, d) Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej na realizację zadania POWRÓT OSÓB BEZDOMNYCH DO SPOŁECZEŃSTWA”46. Brak jednak szczegółów tych działań w dostępnych dokumentach oraz źródłach internetowych. Warto podkreślić, że rozmówca z MOPS również nie potrafił podać żadnych informacji na temat charakteru tych działań. Bardziej precyzyjne dane na ten temat wskazane są w Ofercie Partnerstwa Radom47:

Caritas Diecezji Radomskiej

Caritas Diecezji

Działania

22.06.2009-

aktywizujące i

31.12.2009

25- 30

Działania

bezdomnych

aktywizujące

wyrównawcze

kobiet i kobiet z

wyrównawcze na

skutecznego

na rzecz osób

dziećmi

rzecz osób

lokalnego systemu

bezdomnych

53 bezdomnych

bezdomnych oraz

pomocy i

mężczyzn

osób szczególnie

aktywizacji osób

zagrożonych

zagrożonych

wykluczeniem

marginalizacją

Powrót osób

27.10.2009-

bezdomnych do

15.12.2009

9000,00 zł

28 500,00 zł

społeczeństwa

Podjęcie próby i

wypracowania

społecznym

społeczną.

14 bezdomnych

Poprawa pakietu

Zakłada się że

kobiet

działań

podana grupa osób

8 bezdomnych

osłonowych,

skorzysta z pakietu

Radomskiej 45

http://www.radom.caritas.pl/caritas,,strona,8,pokaz,43.html http://www.radom.caritas.pl/caritas,,strona,8,pokaz,43.html 47 Oferta Partnerstwa Radom, s. 5, 6, 7.

46

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

18

dzieci

kierowanych do

działań osłonowych;

23 bezdomnych

wszystkich osób

podopieczni

mężczyzn

bezdomnych

uzyskają

korzystających z

świadczenia

Domu dla

z ubezpieczenia

Bezdomnych oraz

społecznego

rozpoznanie

(w razie potrzeby

problemu i

podejmą leczenie);

zaproponowanie

uzyskają lub

najlepszych form

odtworzą dokumenty

pomocy

niezbędne do prawidłowego funkcjonowania; rozpoczną działania zmierzające do poprawy swojej obecnej sytuacji życiowej.

Caritas Diecezji Radomskiej

Wspierania

03.08.2009-

grup

15.12.2009

20 075,00 zł

23 bezdomnych

Ograniczanie

Zmniejszenie skali

mężczyzn

zjawiska

zjawiska

szczególnego

14 bezdomnych

wykluczenia

bezdomności .

ryzyka

kobiet

społecznego

Zabezpieczenie

zagrożonych

i zawodowego

minimum egzystencji

dezintegracją

osób bezdomnych .

osób bezdomnych

społeczną i

oraz ich aktywizacja

zawodową ze

mająca na celu

szczególnym

pomoc w wyjściu z

uwzględnienie

bezdomności

m osób bezdomnych

Caritas Diecezji Radomskiej

Powrót osób

26.11.2009

bezdomnych do

31.12.2009

społeczeństwa

96000,00 zł

14 bezdomnych

Poprawa

Wykonanie

kobiet

warunków

niezbędnych i

29 bezdomnych

mieszkalnych oraz

koniecznych prac

mężczyzn

doposażenie

remontowych

Schroniska w

stwarzających

rzeczy niezbędne

możliwości podjęcia

do prawidłowego

starań osób

funkcjonowania

bezdomnych do

osób bezdomnych

zmiany swojej

w okresie

sytuacji życiowej

realizacji zadania

oraz zapewnienie

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

19

w Domu dla

minimum egzystencji

Bezdomnych

grupie osób bezdomnych korzystających z usług Domu dla Bezdomnych

Caritas Diecezji Radomskiej

31 kobiet

Pomoc osobom

Przywrócenie osób

24 mężczyzn

bezdomnym w

bezdomnych do

społeczna osób

powrocie do życia

życia w

bezdomnych

w społeczeństwie.

społeczeństwie.

2010

Działania

Wsparcie i

01.07.2010-

aktywizacja

30.09.2010

68540,00 zł

osłonowe i aktywizujące 40 kobiet

Wsparcie realizacji

Przywrócenie

60 mężczyzn

programów

poczucia wartości

społeczna osób

aktywizacji i

pracy i celu życia.

bezdomnych

wychodzenia z

Wsparcie i

Caritas Diecezji Radomskiej

aktywizacja

01.07.2011-

80600,00 zł

31.12.2011

bezdomności

2011

Po trzecie, osoby bezdomne „podłączone” są do programu „Aktywność szansą na lepsze 48

jutro” , mającego na celu rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji przez ośrodki pomocy społecznej. Mowa tu o „podłączeniu”, gdyż na planowanych 273 beneficjentów, tylko 2 osoby mają być osobami bezdomnymi.

System wsparcia osób bezdomnych opisany w danych dokumentach skoncentrowany jest na działaniach interwencyjnych połączonych z indywidualną pomocą w wychodzeniu z bezdomności oraz programami integracyjnymi prowadzonymi przez Caritas.

e) Konkretne formy działań z bezdomnymi Osadzenie systemu wsparcia w szerszym programie pomocy Strategia… osadzona jest w ustawie z dnia 8 grudnia 2006 roku o finansowym wsparciu tworzenia lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla bezdomnych – Dz.

48

http://www.mops.radom.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=97&Itemid=79

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

20

U. 251 2006 poz. 1844 z poźn. zmianami49. Program „Aktywność szansą na lepsze jutro” realizowany jest w ramach VII priorytetu POKL. Brak jednak szerszego odniesienia do wskazanych w tytule podrozdziału dokumentów.

Współpraca przy rozwiązywaniu problemu bezdomności Z analizowanych dokumentów wyłania się obraz sieci współpracy, w ramach której dominującym punktem jest MOPS. Partnerem są w tej sieci JST oraz instytucje podległe MOPS związane ze zjawiskiem bezdomności. Ważnym ogniwem jest również Caritas, prowadzący Dom dla Bezdomnych Kobiet i Noclegownię. Wydaje się, że Caritas, przejmujący działania w odniesieniu do bezdomności w Radomiu od MOPS-u (np. Dom dla Bezdomnych Kobiet i Noclegownię przejął w 2009 roku), urasta na głównego gracza w tym polu.

e) Finanse Zasiłki celowe przekazane osobom bezdomnym przez MOPS w 2010 roku wynoszą 30 tys. PLN, z kolei okresowe 575262,62 PLN. Należy podkreślić, że MOPS Radom nie prowadzi wyliczeń finansowych w rozbiciu na osoby bezdomne (klientów MOPS). Jeśli chodzi o prowadzony przez MOPS Dom, to wydatki ponoszone na utrzymanie domu to 60330 zł. na utrzymanie budynku plus zakup energii, wody gaz wyniosły 33160 zł.

49

Ibidem, s. 51.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

21

Kwestionariusz do analizy dokumentów zastanych Lp.

Nazwa dokumentu

Jednostka Rodzaj wsparcia

1

2

Dane za rok

analizy

3

2010

4

5

SPRAWOZDANIE ROCZNE MPIPS – 03.

1.

Powody przyznania pomocy- bezdomność- dział 4

Udzielone świadczenia – dział 2B – liczba bezdomnych

2.

3.

Liczba bezdomnych

a) schronienie,

Liczba B

241

b) posiłek,

Liczba B

190

c) ubranie dla bezdomnych,

Liczba B

-Brak danych

d) bilet kredytowany

Liczba B

Brak danych

e) sprawienie pogrzebu,

Liczba B

7

f) zasiłki,

Liczba B

238

g) interwencja kryzysowa,

Liczba B

8

h) praca socjalna

Liczba B

960

Pomoc dla opuszczających zakłady poprawcze, karne dział 2 C –

Liczba O

Liczba osób 4.

Ośrodki wsparcia – dział 6A liczba jednostek a) noclegownie,

Liczba J

1

b) schroniska,

Liczba J

Brak danych

c) domy dla bezdomnych,

Liczba J

2

d) jadłodajnie – wlicza się wszelkie formy zbiorowego żywienia

Liczba J

4

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

22

e) mieszkania chronione,

Liczba J

Brak danych

f) ośrodki interwencji kryzysowej,

Liczba J

1

g) jednostki specjalistycznego poradnictwa

Liczba J

Brak danych

Ośrodki wsparcia – dział 6B liczba jednostek

5. a) noclegownie,

Liczba J

1

b) schroniska,

Liczba J

Brak danych

c) domy dla bezdomnych,

Liczba J

2

d) jadłodajnie,

Liczba J

4

e) mieszkania chronione,

Liczba J

Brak danych

f) ośrodki interwencji kryzysowej – wszystkie formy takiego

Liczba J

1

Liczba J

Brak danych

poradnictwa g) jednostki specjalistycznego poradnictwa

Lp.

Nazwa dokumentu

Jednostka Rodzaj wsparcia

Dane za rok

Analizy

2010

SPRAWOZDANIA ROCZNE SKŁADANE RADZIE GMINY PRZEZ OPS 1.

LICZBA OSÓB ZATRUDNIONYCH DO WSPARCIA OSÓB BEZDOMNYCH, W TYM: a) Pracowników socjalnych – podać wszystkich pracowników

Osoby

1 pracownik

pracujących z osobami bezdomnymi nawet w części etatu i dodać

socjalny 9

objaśnienie, którzy z nich zajmują się wyłącznie OB, jeśli są ujęci w

opiekunów 1

tym sprawozdaniu np. 16 ogółem/4 tylko OB.

kierownik 1 koordynator

b) Streetworkerów – podać liczbę zatrudnionych przez OPS i łamać Osoby

Brak danych

przez zatrudnionych w NGO np. 3 OPS/4NGO c) Psychologów

Osoby

3

d) Pedagogów

Osoby

Brak danych

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

23

2.

e) Terapeutów

Osoby

1

f) Innych

Osoby

Brak danych

WYSOKOŚĆ ŚRODKÓW PRZEZNACZONYCH NA WSPARCIE OSÓB BEZDOMNYCH, W TYM NA:

3.

a) Zasiłki okresowe.

Kwota

575262,62 PLN

b) schronienie

Kwota

Brak danych

c) Posiłki

Kwota

241

d) Żywność z Programu Pomocy Żywnościowej Unii Europejskiej

Kwota

Brak danych

e) Ubranie w formie pomocy rzeczowej

Kwota

Brak danych

f) Zasiłki na świadczenia zdrowotne

Kwota

Brak danych

g) Bilet kredytowany

Kwota

Brak danych

h) Sprawienie pogrzebu

Kwota

11476,64

i) Zasiłki celowe

Kwota

30000

j) Zasiłki celowe w naturze np. odzież, obuwie

Kwota

Brak danych

k) Interwencja kryzysowa

Kwota

Brak danych

l) Skierowanie do DPS

Kwota

90081,75

m) Inne

Kwota

Brak danych

LICZBĘ OSÓB BEZDOMNYCH KORZYSTAJĄCYCH Z POSZCZEGÓLNYCH FORM ŚWIADCZEŃ: a) Zasiłki okresowe

Liczba B

5752,62 PLN

b) schronienie

Liczba B

241

c) Posiłki

Liczba B

239

d) Żywność z Programu Pomocy Żywnościowej Unii

Liczba B

Brak danych

Liczba B

Brak danych

Europejskiej e) Ubranie

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

24

f) Zasiłki na świadczenia zdrowotne

Liczba B

Brak danych

g) Bilet kredytowany

Liczba B

Brak danych

h) Sprawienie pogrzebu

Liczba B

7

i) Zasiłki celowe\

Liczba B

239

j) Zasiłki celowe w naturze np. odzież, obuwie

Liczba B

239

k) Interwencja kryzysowa

Liczba B

Brak danych

l) Skierowanie do DPS

Liczba B

5

m) Poradnictwo

Liczba B

241

n) Uczestniczący w zajęciach Centrum Interwencji Kryzysowej

Liczba B

Brak danych

o) Członkowie spółdzielni socjalnych

Liczba B

Brak danych

p) Inne

Liczba B BEZDOMNI KORZYSTAJĄCY Z FORM AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ

4. a) Staż

Liczba B

b) Prace interwencyjne

Liczba B

c) Roboty publiczne

Liczba B

d) Szkolenia

Liczba B

4

e) Prace społecznie użyteczne

Liczba B

6

e) Inne, jakie?

Liczba B

5.

CHARAKTERYSTYKA PLACÓWEK DLA BEZDOMNYCH Z PODZIAŁEM NA KATEGORIE

6.

Liczba miejsc w tych placówkach: a) Statutowa

Liczba

40 DBM

miejsc

25 DBK 24 NOCLEGOWNIA

b) Maksymalna – interwencyjna np. w okresie ekstremalnych warunków pogodowych

Liczba

43 DBM

miejsc

31DBK

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

25

24 NOCLEGOWNIA 7.

Wysokość środków przeznaczonych na utrzymanie placówek dla

Kwota

Brak danych

Liczba B

6

Liczba B

21

bezdomnych przez gminę.

8.

Liczba bezdomnych zatrudnionych w ramach prac społecznie użytecznych

9.

Liczba bezdomnych biorących udział w szkoleniach i innych formach aktywizacji społecznej i zawodowej w ramach projektów: a) Systemowych

Liczba B

b) Konkursowych

Liczba B

21

10.

Ustalenie, czy istnieje procedura postępowania z bezdomnymi?

Tak/Nie

Tak

11.

Ustalenie czy istnieje umowa zlecająca lub powierzająca zadanie

Tak/Nie

Tak

Jakie są instytucje/organizacje uczestniczące

Lista

Caritas DBK

w jego realizacji?

instytucji

NOCLEGOWNIA dla

w zakresie wspierania osób bezdomnych podmiotom niepublicznym?

12.

mężczyzn

Lp.

Nazwa dokumentu

Jednostka Rodzaj wsparcia

Dane za rok

analizy

2010

UCHWAŁY BUDŻETOWE. 1.

Domy pomocy społecznej – Rozdz. 85202

Kwota

168048,43

2.

Składki na ubezpieczenie zdrowotne – 85213

Kwota

4947,87

3.

Zasiłki i pomoc w naturze – 85214

Kwota

215271,52

4.

Zasiłki stałe – 85216

Kwota

57173,81

5.

Pozostała działalność – 85295, z podziałem na:

Kwota

67504,73

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

26

Lp.

a) Udzielenie schronienia

Kwota

2820,21

b) Dożywianie/posiłek

Kwota

64684,52

Nazwa dokumentu

Jednostka Rodzaj wsparcia

analizy

Dane za rok 2010

SPRAWOZDAWCZOŚĆ POLICJI DOTYCZĄCA OSÓB BEZDOMNYCH W DANYM ROKU. 1.

Dane z Protokołu Doprowadzenia do Wytrzeźwienia. Liczba

Liczba B

bezdomnych umieszczonych w ośrodkach uzależnień/izbach wytrzeźwień Z KSIĄŻKI PRZEBIEGU SŁUŻBY:

2.

a) Liczba bezdomnych umieszczonych w oddziałach

Liczba B

psychosomatycznych b) Liczba bezdomnych umieszczonych w placówkach dla

Liczba B

bezdomnych c) Liczba interwencji związanych z przemocą wobec bezdomnych

Liczba B

d) Liczba interwencji związanych z przemocą/zakłócaniem

Liczba B

porządku przez bezdomnych e) Ustalenie, czy organy posiadają wiedzę o miejscach przebywania

Tak/Nie

bezdomnych, tzw. mapa bezdomności f) Liczba bezdomnych, którzy zmarli z powodu wychłodzenia

Liczba B

organizmu

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

27

Policja nie prowadzi danych dotyczących powyższych informacji, druki statystyczne, które posiada policja nie mają szczegółowo wyodrębnionych punktów dotyczących osób bezdomnych.

Lp.

Nazwa dokumentu

Jednostka Rodzaj wsparcia

Dane za rok

analizy

2010

SPRAWOZDAWCZOŚĆ STRAŻY MIEJSKIEJ DOTYCZĄCA OSÓB BEZDOMNYCH W DANYM ROKU. 1.

Dane z Protokołu Doprowadzenia do Wytrzeźwienia. Liczba

Liczba B

54

bezdomnych umieszczonych w ośrodkach uzależnień/izbach wytrzeźwień Z KSIĄŻKI PRZEBIEGU SŁUŻBY:

2.

a) Liczba bezdomnych umieszczonych w oddziałach

Liczba B

1

Liczba B

20

c) Liczba interwencji związanych z przemocą wobec bezdomnych

Liczba B

1

d) Liczba interwencji związanych z przemocą/zakłócaniem

Liczba B

190

Tak/Nie

Tak

Liczba B

2

psychosomatycznych b) Liczba bezdomnych umieszczonych w placówkach dla bezdomnych

porządku przez bezdomnych e) Ustalenie, czy organy posiadają wiedzę o miejscach przebywania bezdomnych, tzw. mapa bezdomności? f) Liczba bezdomnych, którzy zmarli z powodu wychłodzenia organizmu

DOKUMENTY ORGANIZACYJNE GMINY – STATUT 1.

Czy dokumentach poruszona jest sprawa bezdomności?

Tak/Nie

Tak

2.

Czy wyznaczono jednostkę odpowiedzialną za sprawy

Tak/Nie

Tak

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

28

bezdomności?

3.

Czy w gminie wyznaczono osobę odpowiedzialną za nadzór

Tak/Nie

Tak

organizacji wsparcia osób bezdomnych?

4.

5.

Lp.

Kto w gminie ma uprawnienia do zawierania umów z

Osoba/inst Brak danych

organizacjami?

ytucja

Inne

Nazwa dokumentu

Jednostka Rodzaj wsparcia

Dane za rok

analizy

2010

DOKUMENTY ORGANIZACYJNE GMINY – REGULAMIN ORGANIZACYJNY 1.

Czy dokumentach poruszona jest sprawa bezdomności?

Tak/Nie

Tak

2.

Czy wyznaczono jednostkę odpowiedzialną za sprawy bezdomności?

Tak/Nie

Tak

3.

Czy w gminie wyznaczono osobę odpowiedzialną za nadzór

Tak/Nie

Tak

organizacji wsparcia osób bezdomnych?

4.

5.

Lp.

Kto w gminie ma uprawnienia do zawierania umów

Osoba/inst

z organizacjami?

ytucja

Inne

Nazwa dokumentu

Jednostka Rodzaj wsparcia

Dane za rok

analizy

2010

DOKUMENTY ORGANIZACYJNE OPS – STATUT, REGULAMIN ORGANIZACYJNY 1.

Czy w dokumentach poruszona jest sprawa bezdomności?

Tak/Nie

Tak

2.

Czy wyznaczono komórkę odpowiedzialną za sprawy bezdomności?

Tak/Nie

Tak

3.

Czy w OPS wyznaczono osobę/y odpowiedzialne za wsparcie osób

Tak/Nie

Tak

bezdomnych?

l. osób

4.

Jakie są kwalifikacje osób zajmujących się sprawami bezdomności np Osoba/kwa Wyższe

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

29

wykształcenie średnie, wyższe, specjalizacje?

lifikacje

pedagogiczne praca socjalna

5.

Czy w OPS są zatrudnieni streetworkerzy?

Tak/Nie

Nie

6.

Czy w OPS opracowano procedury postępowania z bezdomnymi np.

Tak/Nie

Tak

Rodzaj

Procedura przyjęć

procedur,

Regulamin placówek

postępowanie z OB w okresie bardzo złych warunków atmosferycznych?

6a.

Wymienić rodzaj procedur i służby uczestniczące w ich realizacji

służby 7.

Czy pracownicy socjalni odbywali szkolenia z zakresu bezdomności?

Tak/Nie

Nie

PROJEKTY SYSTEMOWE I KONKURSOWE PO KL I INNE. 1.

Liczba bezdomnych objętych projektem : projekt konkursowy

Liczba B

21

a) Szkolenia

Liczba B

21

b) Doradztwo psychologiczne

Liczba B

21

c) Doradztwo zawodowe

Liczba B

21

d) Zatrudnienie socjalne

Liczba B

e) Inne, jakie?

Liczba B

priorytetu VII promocja integracji społecznej Działanie 7.2 Przeciwdziałanie wykluczeniu i wzmocnieniu sektora ekonomii społecznej ,, Stop bierności postaw na aktywność „ 2.

3.

Formy wsparcia:

Efekty projektu a) Ukończenie kursu

Liczba B

b) Dyplomy – czeladnicze, kwalifikacyjne

Liczba B

c) Zatrudnienie

Liczba B

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

21

30

d) Zatrudnienie socjalne

Liczba B

e) Usamodzielnienie

Liczba B

7

f) Poprawa relacji społecznych, rodzinnych

Liczba B

21

Kwestionariusz wypełniany przez MOPS za rok 201050 Ogółem

w tym bezdomni

Liczba osób, którym

Kwota

którym

decyzją

świadczeń

decyzją

przyznano

w zł

przyznano

Rodzaj świadczenia

Lp.

Liczba osób,

świadczenie 1

2

3

4

Zasiłek stały

1644

57173,81

2.

Zasiłek okresowy

7114

113148,28

w tym:

15641

148487,65

a) schronienie

284

2820,21

b) ubranie

0

0

„Pomoc państwa w zakresie dożywiania”

6586

43544,20

Posiłek

4066

20470,55

NFZ

0

0

Usługi opiekuńcze

410

28962,00

Zasiłek celowy – ogółem,

c) zasiłek celowy i pomoc rzeczowa w ramach realizacji wieloletniego programu

4.

Zasiłek celowy na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom 5.

niemającym dochodu i możliwości uzyskania świadczenia na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w

6.

50

5/3

Kwota świadczeń w zł

% 7/4

świadczenie

1.

3.

%

MOPS Radom nie prowadzi oddzielnych zestawień dla osób bezdomnych.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

5

6

7

8

31

Specjalistyczne usługi opiekuńcze 7.

8.

9.

w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi

18

1482,59

Sprawienie pogrzebu

56

918,13

0

0

Zasiłek celowy w formie biletu kredytowanego

10. Praca socjalna 11.

2047

Poradnictwo specjalistyczne (prawne, psychologiczne, rodzinne)

12. Interwencja kryzysowa

1310 826

X

X

X

X

X

X

X

X

Decyzje w sprawach świadczeniobiorców innych niż ubezpieczeni spełniający 13.

kryterium dochodowe zgodnie z art.

7 ust. 4 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych

14.

158

18

12

Odpłatność gminy za pobyt osoby umieszczonej w domu pomocy społecznej

414

74587,69

Liczba wykonanych eksmisji, w tym przez: 15. (Dostępne dane np. z wydziału lokalowego urzędu gminy).

a) spółdzielnię mieszkaniową

b) gminny zarząd gospodarki komunalnej c) wspólnotę mieszkaniową

d) prywatnych właścicieli Liczba osób/rodzin:

16.

Liczba osób objętych eksmisjami, w tym:

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

X

X

X

X

32

…………..

Liczba osób w rodzinie: ………..

a)rodzin pełnych

X

X

X

X

b) rodzin niepełnych

X

X

X

X

X

X

X

c) osób samotnych

X

17.

Miejsce eksmisji:

X

X

X

X

a) do lokalu socjalnego, zastępczego

X

X

X

X

b) do rodziny

X

X

X

X

c)” na bruk”

X

X

X

X

d) inne, jakie

X

X

X

X

X

X

X

X

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

33

5. Postrzeganie bezdomności jako lokalnego problemu społecznego z perspektywy kluczowych informatorów

a) Znaczenie (ranga) bezdomności wśród problemów społecznych gminy oraz stosunek do bezdomności przedstawicieli instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów społecznych i lokalnych elit Kluczowe osoby, z którymi przeprowadzone zostały indywidualne wywiady pogłębione, postrzegają bezdomność głównie jako konsekwencję innych problemów – zwłaszcza alkoholizmu i bezrobocia, a nie jako autonomiczne zjawisko społeczne. Rozmówca nr 1 stwierdza: „90% bezdomnych to alkoholicy”. Jego zdaniem problem rośnie wraz ze wzrostem bezrobocia i ogólnym podupadaniem miasta. R8: Bezdomność jest problemem ściśle powiązanym z alkoholizmem oraz bezrobociem – „radomscy bezdomni rekrutują się z grupy mężczyzn około 50-tki, z polikwidowanych zakładów, są za starzy na restrukturyzację i mało umotywowani. Latem ewentualnie wpada im praca sezonowa w Warce, ale to Ci bardziej ambitni”. R7: Bezdomność w większości wypadków jest pochodną choroby alkoholowej. „Bezdomni, którzy trafiają w nasze ręce, to przede wszystkim ludzie uzależnieni od alkoholu, bądź różnych jego namiastek w postaci lokalnych wynalazków”. Wydaje się, że postrzeganie bezdomności jako efektu innych problemów powoduje, że część rozmówców stawia go niżej w hierarchii problemów społecznych, myśląc: bezdomność to skutek, a nie przyczyna, a żeby wyeliminować przyczyny trzeba walczyć ze skutkami. W efekcie R7 mówi: problem jest widocznym jednak jego ranga na tle takich jak alkoholizm i bezrobociu jest mniejsza. R3: bezdomność to średni problem, zaraz po bezrobociu i przestępczości. R5: likwidacja izby wytrzeźwień wskazuje na to, że problem bezdomności nie jest priorytetowym problemem społecznym. Dwóch rozmówców wskazało, że bezdomność to równorzędny innym problem społeczny. R6: największe problemy gminy to bezrobocie, ogólne ubóstwo, alkoholizm i właśnie bezdomność.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

34

b) Ocena skali zjawiska bezdomności w Radomiu zdaniem respondentów Opinie rozmówców co do skali zjawiska bezdomności w Radomiu są podzielone. Jedni twierdzą, że problem narasta. Zdaniem R1 problem narasta w związku z „upadkiem miasta.

Radom to miasto upadłe. Na 240 tys. mieszkańców 10 tys. to osoby uzależnione od alkoholu. Ta sytuacja spowodowana jest upadkiem przemysłu”. Zdaniem R3 wzrasta liczba bezdomnych, ale rozpoznanie liczby tej grupy związane jest z ogólnopolskim dyskursem o bezdomności – otóż, „od 5-10 lat zaczęło się o tym w Polsce mówić”, a udyskursywnienie problemu prowadzi do wzrostu jego rozpoznawalności. Zdaniem R10 liczba bezdomnych na terenie Radomia stopniowo wzrasta ze względu na powiększające się bezrobocie i generalnie biednienie ludności. Inni twierdzą, że problem utrzymuje się na tym samym poziomie. Zdaniem R7 liczba bezdomnych w Radomiu od kilku lat nie zmienia się. Wg niego 13-14% zgłoszeń na pogotowie i potem interwencji to osoby bezdomne. R8 uważa, że to ok. 300-350 osób (z czego z domu dla bezdomnych i noclegowni korzysta ok 60 osób). W samym domu dla mężczyzn przebywa ok. 30 osób (w wieku 35-65 lat, największa grupa to osoby w wieku 54 lata). Z kolei, R4 i R6 wskazują na zwiększenie dostrzegalności zjawiska bezdomności zimą.

c) Charakter bezdomności i dynamika zmian oraz najważniejsze potrzeby osób bezdomnych w gminie Charakteryzując zjawisko bezdomność rozmówcy wskazali na następujące cechy.

Zdaniem R1 i R3, R9 i R10 w Radomiu nadużywanie alkoholu i alkoholizm to ważne i nowe przyczyny bezdomności. W związku z tym osobami bezdomnymi stają się przedstawiciele „wszystkich grup społecznych”, a więc nie można myśleć o tej grupie jako o homogenicznej, ale jako o heterogenicznej. Przez co osoby bezdomne posiadają różne potrzeby, których nie można generalizować, a poznawać w drodze indywidualnej inspekcji. R9 wskazuje, że bezdomność powiązana jest również z bezrobociem oraz problemami rodzinnymi, a R10 – dodaje tu wątek konfliktów z prawem. R4 uważa, że większość osób bezdomnych mieszkających na terenie Radomia to mężczyźni. Jego zdaniem większość bezdomnych korzysta z pomocy MOP-su oraz

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

35

Caritasu. Osób nie korzystających jest ok. 20 – to tacy, którzy mieszkają „na dziko”. Osoby te, zdaniem rozmówcy, nie chcą korzystać z pomocy, ponieważ są dumne. Wśród „dzikich bezdomnych” jest osoba posiadająca tytuł doktora oraz były ksiądz. R4 zauważa też, że część bezdomnych ma stałe miejsca pracy, a mimo to nie mają domu. W wielu przypadkach jest to wynikiem wykluczenia przez rodzinę. Zdaniem rozmówcy wielu bezdomnych pogodziło się z taka sytuacją. Podkreśla też, że w Radomiu zaczyna się pojawiać bezdomność z powodów socjalnych – eksmitowanie mieszkańców kamienic mieszczących się w centrum miasta. Również R5 wskazuje na większą liczbę bezdomnych mężczyzn niż kobiet. Jego zdaniem główne przyczyny bezdomności mężczyzn to: brak pracy, alkohol i „destrukcja rodziny”. Jeśli zaś chodzi o kobiety, to jako główne przyczyny rozmówca wymienił: choroby/uwarunkowania psychiczne oraz „patologiczne środowisko społeczne”. R5 podkreślił, że jego zdaniem część ludzi bezdomnych znajduje się w tej sytuacji z wyboru oraz że wśród młodych bezdomnych więcej jest kobiet niż mężczyzn. Jego zdaniem bezdomne kobiety są „bardziej roszczeniowe i bardziej wymagające”. Zdaniem R6 bezdomni mężczyźni, których jest w Radomiu więcej, gorzej radzą sobie z tą sytuacją niż kobiety. W opinii R8 wszystkie osoby przebywające w domu dla bezdomnych mężczyzn to „stały skład”, każda z nich ma bądź miała problemy z alkoholem – „nieliczni potrafią zachować wieloletnią abstynencję”. Nowe osoby są do miesiąca szybko odchodzą, jak widzą, że nie ma szans pić. Połowa pensjonariuszy to osoby chore, korzystające z zasiłku. W ośrodku raczej nie przebywają osoby po eksmisjach: same odchodzą, bądź nie przyjmuje miejsca ze względu na dyscyplinę (jeżeli chodzi o zakaz picia) oraz stosunkowo trudne warunki (wieloosobowe sale, łóżka piętrowe, brak prywatności).

Rozmówcy wyartykułowali mało potrzeb osób bezdomnych. Ich zdaniem są to głównie: pomoc w wyjściu z choroby alkoholowej, działania integracyjne bazujące na pracy osób bezdomnych. Jedna osoba wskazała na potrzeby materialne: więcej jedzenia i odzieży. R9 wskazuje, że największa potrzeba to systematyczna praca z rodzinami tak, żeby wyprzedzać takie efekty jak rozpad rodzin i wreszcie bezdomność. Konieczna jest też praca zmierzająca do motywowania tych osób do zmiany stylu życia oraz praca dążąca do ograniczania postaw

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

36

roszczeniowych na rzecz aktywności własnej (gotowości podjęcia pracy, przekwalifikowania się).

d) Stosunek społeczności lokalnej do bezdomności Opinie rozmówców na temat stosunku społeczności lokalnej do bezdomności są niejednoznaczne. Wydaje się jednak, że ich wspólną cechą jest rekonstruowanie wycinka stereotypu bezdomności, który prowadzi do niedostrzegania problemu (R1: społeczność lokalna „udaje, że to nie jest problem. A tym samym, to znaczy nie rozumiejąc i nie dostrzegając problemu, »naturalnie« dokonują stygmatyzacji tych osób”), do negatywnego stosunku do osób bezdomnych (R7, R4, R8 i R10. R8: „ludzie starają się unikać bezdomnych, oni sami są trudni w kontakcie, zwykle brudni i roszczeniowi”) oraz do zaniechania indywidualnego pomagania (R4: „są też, zdaniem respondenta, takie osoby, które przymykają oko na to, że ktoś śpi u nich na klatce schodowej i wtedy straż miejska też nie ma nic przeciwko, nie interweniuje”; R5: „Pojedyncze osoby pomagają”).

Zdaniem rozmówców społeczność lokalna postrzega osoby bezdomne następująco: „ludzie uważają, że bezdomni to alkoholicy, a to często ludzie niezaradni, towarzyszy im bezczynność” (R6). R4 podkreśla, że to osoby „śmierdzące”, a przez to źle postrzegane. R8: „ludzie starają się unikać bezdomnych, oni sami są trudni w kontakcie, zwykle brudni i roszczeniowi”. Z kolei R7 wskazuje na wątek ekonomiczny: „bezdomni postrzegani są jako osoby które »zabierają« publiczne pieniądze – przyjeżdżają po nich karetki, a w tym czasie mogły by obsługiwać innych mieszkańców, otrzymują kompleksową pomoc w szpitalu, a za kilka dni wszystko się powtarza. Poza tym często są uciążliwymi pacjentami w szpitalu (zachowują się głośno, śmierdzą) i to drażni ludzi. Ci ludzie często też nie dają się lubić – ubliżają, chcą środki na alkohol, a nie jedzenie, czy inną formę pomocy od mieszkańców” (R7).

Podsumowując, zdaniem rozmówców osoby bezdomne postrzegane są w społeczności lokalnej stereotypowo. Nie dostrzega się w nich pojedynczego człowieka, ale zbędną – ze względu na postawę i wygląd – kategorię społeczną. Można przypuszczać, że to właśnie dlatego

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

37

społeczność lokalna – zdaniem rozmówców – albo problemu nie dostrzega (czyli: celowo nie dostrzega) albo ma do niego negatywny stosunek.

6. Ocena systemu wsparcia osób bezdomnych na terenie Partnerstwa Lokalnego (IDI z osobami kluczowymi) a) Funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie prewencji bezdomności Z perspektywy kluczowych respondentów bezdomność powiązana jest przede wszystkim z takimi problemami społecznymi jak alkoholizm i bezrobocie. W wymiarze indywidualnym wiąże się również z zaburzeniami osobowości, chorobami, problemami rodzinnymi (rozpad rodzin). Z tej perspektywy prewencja bezdomności powinna polegać na pomocy w znalezieniu pracy osobom bezrobotnym oraz diagnoza i terapia zaburzeń psychicznych. Jeżeli chodzi natomiast o problem alkoholizmu prewencję „należy rozpocząć od abstynencji” (R6). Wzmacnia to inny badany „zasadnicza jest praca z problemem alkoholowym – prewencja bezdomności to niemal w 100% zapobieganie alkoholizmowi. Kluczowa jest w tym wypadku profilaktyka – począwszy od poziomu rodzin”.

Ponadto istotna jest również kwestia mieszkaniowa. Zdaniem jednego z kluczowych informatorów „liczba lokali mieszkaniowych maleje, a kolejka rośnie”, głównie ze względu na wykupywanie przez lokatorów mieszkań komunalnych za 1-5% wartości rynkowej (przez co uszczuplają miejską pulę mieszkań) i niebudowanie nowych mieszkań socjalnych przez gminę.

W tym sensie gmina ma problem z prewencją bezdomności poprzez zapewnienie odpowiedniej liczby lokali. Z drugiej strony, przekazywane lokale socjalne są dewastowane, co wskazuje na trudność prewencji poprzez takiego typu działania. Inny badany (R10) podkreśla znaczenie wyrównywania szans „poprzez poprawę sytuacji majątkowej, co jest kluczowe w wychodzeniu z bezdomności”. Ten sam respondent dodaje jednocześnie, że jego zdaniem osoby bezdomne będą zawsze, gdyż przyczyn bezdomności jest bardzo wiele i są bardzo zróżnicowane (choroba, wykluczenie przez rodzinę, ukrywanie się przed wymiarem sprawiedliwości).

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

38

Większość badanych wyrażają właśnie przekonanie o ograniczonych możliwościach czy wręcz niemożliwości prowadzenia skutecznych działań prewencyjnych: „prewencja to złe pojęcie, prewencja jest niemożliwa. Pomoc w wyjściu z bezdomności tak, ale prewencja jest bez sensu” (R5), „To jest problem społeczny i nie da się temu zapobiec za pomocą programu (R3).

Czasem świadomie dokonuje się wyboru, by być bezdomnym, czasem jest to wynik tragedii” (R5). Zdaniem innego badanego „prewencja na poziomie systemowym jest bardzo ograniczona – trudna sytuacja ekonomiczna i społeczna powoduje że w mieście nie ma nacisku na zajmowanie się właśnie tym problemem. Prewencja bezdomności to przede wszystkim praca środowiskowa rodzin z ograniczonymi szansami (tutaj szczególne zadanie dla MOPS). Kolejny poziom to prewencja na poziomie szkoły” (R9). Wzmacnia to wypowiedz innego badanego: „prewencja bezdomności powinna sprowadzać się do powiązanych ze sobą działań rożnych służb publicznych z naciskiem jednak na wcześniejszą profilaktykę” (R8).

Kolejny kierunek działań prewencyjnych to praca na poziomie postaw. Wychodząc z założenia, że za główny problem mogący prowadzić do bezdomności, część badanych uznaje problem więzi rodzinnych (utratę więzi małżeńskich, rodzicielskich, brak czasu na przyjaźń), to (z perspektywy R5): „prewencją jest widzenie świata według pewnych wartości”. Zdaniem respondenta należy zająć się promowaniem wartości rodzinnych i przy tej okazji mówić o tym, że bezdomność może być następstwem problemów w rodzinie.

Podsumowując wypowiedzi badanych w odniesieniu do obecnie prowadzonych działań o charakterze prewencyjnym widoczne jest podkreślanie braku efektywnego sytemu prewencji.

Prowadzone działania takie jak przekazywanie mieszkań socjalnych czy praca środowiskowa, pomoc w znajdowaniu pracy okazują się niewystarczające. Pomimo tego, zdaniem badanych, istotna jest intensyfikacja działań w tym wymiarze. Przykładowo, w obszarze mieszkalnictwa zdaniem jednego z rozmówców, aby rozwiązać problem osób, którym brakuje mieszkań, gmina powinna wybudować w 2012 roku 12 bloków (R3). Ponadto oprócz braku zaplecza (wystarczającej liczby mieszkań socjalnych) odczuwany jest brak

długofalowych programów

profilaktycznych (R10).

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

39

b) Funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie świadczenia usług z zakresu pomocy doraźnej System pomocy osobom bezdomnym w zakresie świadczenia usług z zakresu pomocy doraźnej składa się z powiązanych ze sobą działań takich służb jak straż miejska, policja oraz pogotowie a następnie szpital i dalej MOPS, Caritas (R1, R4, R7, R8).

Działania doraźne uznać można jako skuteczne, z zastrzeżeniem, że „bardzo rzadko przekładają się na dalszą perspektywę – te osoby trafiają do nas prędzej czy później, a najczęściej prędzej” (R7).

Pewne problemy występują w okresie zimowym, w zimie szpital pełni funkcję krótkoterminowej noclegowni – dostawiane są łóżka dla osób bezdomnych. Ponadto (gdy w noclegowni brakuje miejsc) organizuje się prowizoryczną noclegownię w schronisku młodzieżowym.

Można stwierdzić, że areszt śledczy sam w sobie jest próbą doraźnego rozwiązania problemu bezdomności dla części osadzonych, jak to ujął jeden z rozmówców: „jest pewna grupa która rok rocznie do nas wraca na okres jesienno-zimowy. Rozbija witrynę, zrobią włamanie i na kilka miesięcy trafiają za kratki – tutaj mają lepsze warunki niż w noclegowni, dostają nowe ubranie, podleczą się i wracają za rok. (…) Jednocześnie trudno określić efektywność takich działań – jeżeli ktoś co roku wraca do aresztu tzn. że nasze działania nie są za bardzo skuteczne.

Jednocześnie paradoksalnie okazuje się adekwatna do potrzeb osób bezdomnych”.

c) Funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie świadczenia usług z zakresu integracji społecznej Z perspektywy badanych integracja społeczna osób bezdomnych jest niezwykle trudna.

Wiąże się to z jednej strony z opisanym wyżej postrzeganiem osób bezdomnych, a z drugiej z często bierną postawą tych osób. Jak to ujmuje jeden z badanych „długofalowy program wychodzenia z bezdomności w Radomiu nie istnieje, nie dlatego, że nie widzi się takiej potrzeby,

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

40

ale dlatego, że osobom bezdomnym nie ma co zaoferować”. Zdaniem respondenta osoby bezdomne powinny mieć szansę otrzymania mieszkania i pracy „na start”, za choćby minimalną płacę, a tego nie da się im zaoferować (R6).

W zakresie integracji społecznej jeden z badanych wskazuje na działający w Radomiu program „Anioł ulicy”, który wspiera tak zwane „getta”, czyli osiedla, na które są przesiedlani ludzie, którzy potrzebują mieszkań (R3).

Dla większości badanych związek problemu bezdomności z alkoholizmem jest kluczowy.

Dlatego usługi w zakresie integracji społecznej powinny być kompatybilne z ofertą związaną z profilaktyką alkoholową. Jak to ujmuje jeden z kluczowych informatorów: „należy zadbać o osoby, którym zdarza się być pod wpływem alkoholu. Obecnie nie ma dla nich żadnej oferty” (R3).

Inny z badanych (R1) również podkreśla, że „warunkiem wyjścia z bezdomności jest abstynencja”. Podkreśla, że wzorcowym modelem integracji społecznej jest ten, propagowany przez Fundację Niebieski Krzyż (http://www.bk-europe.pl/), zajmującą się jednocześnie pomocą profesjonalną i samopomocową. Badanemu odpowiada ten model ze względu na wskazaną dwutorowość oraz motywowanie klientów do pracy (jak i umożliwianie im jej), co – obok abstynencji – jest warunkiem pomyślności integracji.

d) Współpraca międzyinstytucjonalna Badani podkreślają znaczenie współpracy międzyinstytucjonalnej dala efektywności działań na rzecz osób bezdomnych – „bez dobrej współpracy nie wiele można by było zrobić, ważne jest żebyśmy nawzajem się wspierali” (R6). Sieć instytucji oferującej wsparcie osobom bezdomnym jest stosunkowo duża. To przede wszystkim instytucje publiczne, za wyjątkiem Caritasu. Brak zaangażowania lokalnych organizacji pozarządowych w pracę z osobami bezdomnymi postrzegana jest jako ograniczenie – „Jeżeli mam współpracować z jakimiś organizacjami to tutaj w Radomiu takich nie ma. Dla mnie partnerami są raczej organizacje działające np. w Warszawie” (R10).

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

41

W kontekście współpracy miedzyinstytucjonalnej badani wskazywali wagę zwiększania kompatybilności działań różnych instytucji: „Ważne jest też nadanie działaniom rożnych instytucji charakteru systemowego i wzajemnie ze sobą powiązanego – od pracy z rodziną (MOPS, poradnia psychologiczna, szkoła, w pewnym zakresie straż miejska i policja w sytuacji interwencji), przez pomoc psychologiczną, działania pracownika socjalnego i dopiero potem UP i poradnictwo zawodowe. Warto, aby po poradnictwie UP bezdomny otrzymywał informację zwrotną od MOPS na temat dalszych losów zawodowych ich podopiecznych, co pomogłoby poprawić jakość poradnictwa zawodowego” (R9).

Ponadto, w kontekście współpracy międzyinstytucjonalnej badani wskazywali potrzebę stworzenia zespołów interdyscyplinarnych, które zajmowałyby się tworzeniem programów wychodzenia z bezdomności (R6).

e) Najważniejsze wady i zalety lokalnego systemu pomocy osobom bezdomnym Dużą zaletą lokalnego sytemu pomocy osobom bezdomnym, na którą wskazywali badani jest jego szeroki zakres – liczba instytucji zaangażowanych w pomoc. Ograniczeniem w tym zakresie na terenie Radomia jest brak wśród instytucji działających na rzecz osób bezdomnych innych niż Caritas organizacji pozarządowych.

Mocną stroną sytemu pomocy osobą bezdomnym są działania doraźne i interwencje – takie służby jak policja, straż miejska, czy pogotowie, zdaniem badanych, reagują szybko i adekwatnie.

Badani

dostrzegają

brak

długofalowych

programów

profilaktycznych

oraz

kompleksowych działań o charakterze integracyjnym – „Instytucje starają się dobrze realizować działania jednak mają one głównie charakter doraźny” (R7).

Badani wskazują na ogromną trudność w aktywizacji osób bezdomnych oraz w budowaniu samodzielności oraz aktywnej postawy życiowej (szczególnie w obszarze zatrudnienia, wychodzenia z choroby alkoholowej). W tym kontekście własne działania okazują się dla przedstawicieli badanych instytucji mało efektywne: „te nasze działania idą niejako w

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

42

próżnię, żadna instytucja nie może im pomóc, bo oni sami sobie nie chcą pomóc, dla nich jedynym celem to napić się” (R7).

Odczuwalne ograniczenie na jakie wskazują badani, to brak izby wytrzeźwień oraz rodzaju otwartego przytuliska dla osób bezdomnych (tzw. placówki niskoprogowej).

Badani wskazywali na ograniczenia oferty wsparcia dla osób bezdomnych wynikające m.in. z ograniczonej liczby dostępnych mieszkań socjalnych. Jednocześnie odczuwalny jest brak sprofilowanej pomocy socjalnej dla tych osób, borykających się także z innymi problemami (głównie alkoholizm, bezrobocie).

f) Najpilniejsze potrzeby systemu pomocy osobom bezdomnym w Partnerstwie Z perspektywy przeprowadzonych wywiadów widać, że kluczowi rozmówcy stosunkowo wysoko oceniają system interwencji oraz pomocy doraźnej (połączone interwencje policji, straży miejskiej i pogotowia, a w dalszej kolejności szpitala). Konieczna jest natomiast intensyfikacja działań w obszarze prewencji, która okazuje się ograniczona i mało efektywna. Do kluczowych działań w tym obszarze badani zaliczyli rozszerzenie ofert mieszkań socjalnych, tworzenie miejsc pracy m.in. poprzez

rozwój zatrudnienia subsydiowanego

(ze środków UE oraz

budowanie postawy aktywnego poszukiwania pracy u samych osób bezrobotnych w tym osób bezdomnych). Wreszcie praca środowiskowa (wzmacnianie więzi rodzinnych i społecznych).

Niska motywacja dużej części osób bezdomnych do zmiany swojej sytuacji oraz generalnie ograniczenie aktywności społecznej tej grupy w połączeniu ze wskazywanymi postawami roszczeniowymi postrzegana jest przez badanych (R3, R7, R9) jako kluczowe ograniczenia trwałego i efektywnego wychodzenia z bezdomności.

Wspomniana wyżej potrzeba rozszerzenia pracy środowiskowej odnosi się do pracy z całymi rodzinami: „Mnie najbardziej szkoda tych dzieci z rodzin bezdomnych alkoholików (…) dotychczasowe formy, czyli wyleczyć, ubrać, dać zjeść to za mało, (…) nie mają motywacji na zmianę” (R7).

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

43

Większość badanych wskazuje na systemowy brak takich miejsc, instytucji jak izba wytrzeźwień (powiązanie bezdomności z alkoholizmem – jak wskazuje jeden z badanych „praktycznie wszyscy bezdomni, do których mamy zgłoszenia, to osoby z chorobą alkoholową i zanim udzieli się im jakiejkolwiek pomocy muszą wytrzeźwieć” (R7). Brakuje też ogrzewalni dla osób bezdomnych „aby zimę przetrwali – taką funkcję pełnił dworzec PKP, który aktualnie jest w remoncie” (R8). Generalnie brakuje placówki dla chorych, biednych ludzi w Radomiu „Buduje się schronisko dla zwierząt, a na ludzi nie ma” (R8).

W kilku wypowiedziach kluczowych informatorów pojawił się pomysł przytuliska dla osób bezdomnych. Jak to ujmuje jeden z badanych: „Słyszałem od księdza z Caritasu o pomyśle stworzenia przytuliska dla bezdomnych i uważam to za bardzo dobry pomysł – ci ludzie więcej by nie potrzebowali niż nocleg i umycie się, bo często nie chcą innej pomocy. Jest wyraźna potrzeba otwartej, ciepłej hali” (R4). Jednocześnie respondent wyraził obawę: „boję się, czy to będzie miało formę zupełnie otwartą. Boję się, żeby nie zarosło administracyjnie (badania alkomatem, obowiązkowy lekarz)” (R4). Respondent podkreślił, że wadą prowadzonych obecnie w Radomiu miejsc schronienia dla osób bezdomnych jest to, że nie mogą w nich przebywać osoby będące pod wpływem alkoholu. A respondent jest zdania, że: „ludzie mają prawo być pod wpływem alkoholu dopóki, nie popełniają przestępstw” (R4). W tym kontekście pojawia się pytanie, dla kogo byłoby takie przytulisko dostępne – czy jedynie dla osób z Radomia, czy otwarte dla wszystkich, również bezdomnych przejeżdżających przez Radom (noclegownia dla mężczyzn prowadzona przez Caritas jest dostępna jedynie dla mieszkańców Radomia).

Z punktu widzenia prewencji bezdomności oraz skuteczności pracy środowiskowej (docieranie do osób, które same nie dotrą do instytucji) ważna jest – zdaniem badanych – praca z osobami „na ulicy”. Praktycznie wszyscy wskazywali na potrzebę działania streetworkerów w Radomiu.

Kolejny obszar to przepływ informacji. Zdaniem respondentów poprawa przepływu informacji o poszczególnych osobach bezdomnych, którzy stają się odbiorcami oferty różnych instytucji, zwiększy efektywność wsparcia oraz jakość pracy samych instytucji. Wiąże się to z

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

44

potrzebą wprowadzenia monitoringu działań na rzecz poszczególnych grup i osób oraz monitoringu losów poszczególnych osób – jak to ujmuje jeden z rozmówców „wracają tylko ci, którym się nie powiodło, a nie ci, którzy zaczęli pracować, więc nie wiemy co się dzieję z ludźmi i czy wykorzystali naszą ofertę” (R10).

W kontekście współpracy międzyinstytucjonalnej przydatne było by stworzenia zespołów interdyscyplinarnych, które zajmowałyby się tworzeniem programów wychodzenia z bezdomności (R6).

7. Ocena systemu wsparcia dokonana przez osoby bezdomne a) Charakterystyka badanej grupy W badaniu w wzięło udział 24 osoby: 29,2% kobiet, 70,8% mężczyzn. Średni wiek badanego wynosił niecałe 49 lata, mediana równa jest 50 lat. Najmłodszy bezdomny w czasie badania miał 20 lat, najstarszy 63 lata. Dane te pokazują, że przebadana grupa bezdomnych składała się z osób o zróżnicowanym wieku, choć dominują starsi mężczyźni. Poza jedną osobą, badani są obywatelami Polski.

Badani reprezentują zróżnicowany poziom wykształcenia: 37,5% ma wykształcenie zawodowe; 29,2% – podstawowe; 29,2% średnie; 4,2% wyższe. Średnio badani są bezdomnymi od 3,6 lat. W przebadanej grupie występuje małe zróżnicowanie pod względem okresu przebywania w stanie bezdomności. Jedna osoba jest bezdomna od 7 lat. Trzy osoby są bezdomne od miesiąca. Poniższy rysunek prezentuje liczebność poszczególnych grup podzielonych ze względu na okres bycia osobą bezdomną. Szczegółowy rozkład przedstawia tabela.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

45

Okres pozostawania osobą bezdomną >1

21,7%

1,1-2

17,4%

2,1-3

21,7%

3,1-4

4,3%

4,1-5

4,3%

5,1-7

13,0%

7,1-10

17,4%

10,1-15

0,0%

15,1-20

0,0%

20,1-30

0,0%

<30,1

0,0%

Tabela 1. Rozkład liczebności poszczególnych grup podzielonych ze względu na długość bezdomności

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

46

Badane osoby bezdomne w przeciągu ostatniego roku najczęściej przebywały w takich miejscach jak: Gdzie przebywał/a Pan/i najczęściej w ciągu ostatniego roku? (dopuszczalna więcej niż jedna odpowiedź) Schronisko, noclegownia, ogrzewalnia (placówki dla bezdomnych)

87%

Rury i węzły ciepłownicze, bunkry

0%

Stancje, pokoje wynajmowane

0%

Kątem u rodziny lub znajomych

13%

Altanki, baraki na działkach

0%

Mieszkania wspierane

0%

Pustostany, domy do rozbiórki

0%

Szpital

13%

Dworzec, wagony, bocznice kolejowe

0%

Zakład penitencjarny (więzienie)

0%

Klatki schodowe, strychy, piwnice

0%

Inne

4,3%

Tabela 2. Miejsce pobytu w przeciągu ostatniego roku

Większość (87%) badanych wskazała schronisko, noclegownie i ogrzewalnie jako miejsce pobytu w przeciągu ostatniego roku. Pozostałe miejsca były wskazywane dużo rzadziej. Z miejsc, które wskazało ponad 10% badanych pojawiło się: mieszkanie kątem u znajomych; szpital. Średnio badani przebywają na terenie gminy od 38 lat. W przebadanej grupie występuje duże zróżnicowanie pod względem okresu przebywania w Radomiu. Najdłużej przebywająca na terenie gminy osoba jest tam od 62 lat. Najkrócej – 4 lat.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

47

Rozkład liczebności poszczególnych grup ze względu na czas przebywania na terenie gminy

>1

0%

1,1-2

0%

2,1-3

0%

3,1-4

4,2%

4,1-8

4,2%

8,1-12

8,3%

12,1-20

8,3%

20,1-30

12,5%

<30,1

62,5%

Tabela 3. Czas przebywania na terenie gminy

Powyższy wykres pokazuje, że najliczniejsza grupa bezdomnych przebywa na terenie gminy od 30 i więcej lat.

Większość bezdomnych posiada dzieci (66,7%). Średnia liczba dzieci, którą ma bezdomny wynosi 1,7.

Liczba dzieci

%

1

43,8%

2

43,8%

3

12,5%

Tabela 4 Liczba dzieci

Jedna osoba wyjeżdżała za granice w celach zarobkowych.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

48

Biorąc pod uwagę wiek badanych oraz okres przebywania w bezdomności można wyciągnąć wniosek, że grupa bezdomnych w Radomiu, w znacznej części, składa się z osób, które od niedawna są pozbawione własnego miejsca zamieszkania. Nieco ponad 39,13% badanych jest bezdomna co najwyżej od 2 lat. Jednocześnie, większość mieszka na terenie Radomia od dawna. b) System wsparcia w opinii osób bezdomnych a. Poziom obłożenia systemu wsparcia Poniższy wykres przedstawia odsetek badanych osób bezdomnych z terenu gminy Radom, która korzystała z następujących elementów systemu wsparcia: Czy w ciągu ostatniego roku, na terenie Radomia korzystał/a Pan/i z którejkolwiek z wymienionych form pomocy udzielanych przez różne instytucje (pomoc społeczna, organizacja pozarządowa, stowarzyszenie, itd.)? Proszę wskazać wszystkie, z których pomocy Pan/i korzystał/a w ciągu ostatniego roku.

Wsparcie finansowe w postaci zasiłku Schronienie (noclegownia / schronisko)

Korzystanie z pomocy Korzystał/a

Nie korzystał/a

91,7% 8,3% 95,8% 4,2% Pomoc w nawiązaniu pozytywnych relacji z rodziną 5% 95% Pomoc psychologiczna 38,1% 61,9% Pomoc lekarska, szpitalna 83,3% 16,7% Odzież 58,3% 41,7% Wyżywienie 87,5% 12,5% Indywidualny program wychodzenia z bezdomności 23,8% 76,2% Łaźnia 95,8% 4,2% Pomoc uzyskana bezpośrednio na ulicy (streetworking) 0% 100% Korzystanie z poradni uzależnień 25% 75% Pomoc w spłacie zadłużenia (czynszowego, alimentacyjnego, innych) 0% 100% Pomoc w znalezieniu mieszkania 58,3% 41,7% Pomoc w znalezieniu pracy 25% 75% Podjęcie nauki w celu zdobycia lepszego wykształcenia 5,3% 94,7% Kursy zawodowe, staże, doradztwo zawodowe, pośrednictwo pracy 34,8% 65,2% Nie korzystałem z żadnej 0% 100% Inne 0% 100% Tabela 5. Wykorzystanie i ocena użyteczności instytucji systemu wsparcia osób bezdomnych

Która z form pomocy jest najbardziej Pani/i potrzebna?

0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0%

Formy pomocy dostępne w systemie wsparcia osób bezdomnych można podzielić na dwie grupy: 1) pasywne – wręczane w różnej formie bezdomnym i służące poprawie ich aktualnego

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

49

położenia; 2) aktywne – różne formy pomocy służące wsparciu bezdomnych w procesie wychodzenia z bezdomności.

Z zebranych danych wynika, że wyraźnie przeważają formy pasywne. Większość bezdomnych (95,8%) korzysta ze schroniska i noclegowni, łaźni (95,8%) oraz wyżywienia (87,5%). Wyniki te są oczywiste biorąc pod uwagę, że badanie było prowadzone w schroniskach i noclegowniach. Poza tym bezdomni dość licznie korzystali z wsparcia finansowego w postaci zasiłku (91,7%). Ponad to bezdomni korzystali z opieki medycznej (83,3%).

Mniejszość korzystała natomiast z aktywnych form pomocy. Względną popularnością cieszyła się aktywizacja zawodowa: kursy zawodowy, staże, doradztwo zawodowe, pośrednictwo pracy – 34,8% oraz pomocy w znalezieniu pracy – 25%.

Bezdomni korzystali również z: pomocy w znalezieniu mieszkania – 58,3%; pomocy psychologicznej – 38,1%; poradni uzależnień – 25% – oraz indywidualnego programu wychodzenia z bezdomności – 23,8%.

Małą popularnością cieszyły się natomiast takie formy wsparcia jak: podjęcie nauki w celu zdobycia lepszego wykształcenia – 5,3%; pomoc w nawiązaniu pozytywnych relacji z rodziną – 5%;. Pozostałe aktywizujące elementy systemu są wykorzystywane jeszcze rzadziej lub w ogóle.

b. Działanie systemu wsparcia Czy w ciągu ostatniego roku, na terenie Radomia spotkał(a) się Pan/i z odmową pomocy?

Tak

Nie

17,4%

82,6%

Ile razy odmówiono Pani/i pomocy w ciągu ostatniego roku?

1-2 razy

3-5 razy

więcej niż 5

trudno powiedzieć

razy

75%

0%

0%

25%

Tabela 6. Odsetek bezdomnych, którym odmówiono pomocy

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

50

Bezdomni biorący udział w badaniu wystawili następującą ocenę MOPS-owi w Radomiu: Czy w ciągu ostatniego roku korzysta Pan/i z pomocy ośrodka pomocy społecznej działającego na terenie Radomia?

Tak

Nie

91,7%

8,3%

Jak Pan/i ocenia na skali ocen szkolnych (2-5) działanie ośrodka? niedostateczna

dostateczna

dobra

bardzo dobra

17,4%

34,8%

34,8%

13%

Średnia ocena

3,43 Tabela 7. Odsetek bezdomnych korzystających z pomocy OPS

Spośród przebadanej grupy 24 bezdomnych 4 odmówiono pomocy w przeciągu ostatniego roku. Osobom, którym odmówiono pomocy, postawiono pytanie o to, w jaki sposób uzasadniono tę sytuacje. Badani odpowiedzieli, że odmowy nie uzasadniono, a w innym przypadku badany nie wiedział, jakie były powody.

Większość bezdomnych korzysta ze wsparcia miejscowego Ośrodka Pomocy Społecznej.

Ocena wystawiona przez badanych działającemu w Radomiu Ośrodkowi Pomocy Społecznej wyniosła 3,43 co daję mocną 3+ w skali ocen szkolnych. c. Ocena placówki Bezdomni biorący udział w badaniu wystawili następującą ocenę placówce, w której aktualnie się znajdują: Jak ogólnie Pan/i ocenia na skali ocen szkolnych (2-5) pomoc, którą uzyskuje Pan/i w placówce, w której aktualnie się znajdujemy? niedostateczna

dostateczna

dobra

bardzo dobra

0%

27,3%

50%

22,7%

Średnia ocena

3,95

Tabela 8. Ocena pomocy uzyskiwanej w aktualnym miejscu pobytu

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

51

Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu deklaruje, że: TAK

NIE

NIE WIEM

Czy placówka, w której się Pan/i znajduje położona jest w dogodnym miejscu?

95,8%

4,2%

0%

Czy w placówce, w której się Pan/i znajduje istnieją jasne zasady pobytu?

100%

0%

0%

Czy w placówka, w której się Pan/i znajduje czuje się Pan/i bezpiecznie?

95,5%

0%

4,5%

Czy placówka, w której się Pan/i znajduje jest według Pana/i przepełniona?

47,8%

52,2%

0%

Czy w placówce, w której się Pan/i znajduje ma Pan/i poczucie prywatności?

65,2%

34,8%

0%

90,9%

9,1%

0%

91,7%

8,3%

0%

71,4%

28,6%

0%

Czy w placówce, w której się Pan/i znajduje traktowany(a) jest Pan/i przez opiekunów z szacunkiem?

Czy w miejscu, w którym aktualnie się Pan/i znajduje ma Pan/i łatwy dostęp do urządzeń sanitarnych (toalety, prysznice)?

Czy w miejscu, w którym aktualnie się Pan/i znajduje czuje się Pan/i osobą bezdomną?

Tabela 9. Ocena placówki aktualnego pobytu badanych

Bezdomni biorący udział w badaniu wystawili ocenę placówce, w której aktualnie się znajdowali. Średnia ocena wynosi 3,95 co na skali ocen szkolnych oznacza 4.

Badani zostali poproszeni o ocenę placówki pod względem szeregu wskazanych cech.

Zdecydowana większość zgodziła się, że w placówce istnieją jasne zasady pobytu, traktowani są przez opiekunów z szacunkiem, czują się bezpiecznie, że w placówce mają łatwy dostęp do urządzeń sanitarnych oraz położona jest w dogodnym miejscu.

Nie zmieniło to jednak faktu, że 71,4% badanych w placówce czuje się osobą bezdomną, a 62% nie ma poczucia prywatności.

Oceniając poziom zapełnienia placówki 47,8% bezdomnych uznało, że jest ona przepełniona.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

52

c) Sytuacja społeczno-ekonomiczna bezdomnych a. Położenie na rynku pracy i sytuacja finansowa Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu deklaruje, że: TAK

NIE

NIE WIEM

87%

13%

0%

Czy był(a)by Pan/i gotowy(a) do podjęcia pracy jutro bądź w najbliższych dniach?

60,9%

39,1%

0%

Czy w ciągu ostatniego roku uczestniczył(a) Pan/i w jakiejkolwiek aktywności związanej z podnoszeniem swoich kwalifikacji zawodowych czy innych umiejętności?

18,2%

81,8%

0%

Czy w ciągu ostatniego miesiąca szukał(a) Pan/i pracy?

47,8%

52,2%

0%

Czy aktualnie pracuje Pan/i zarobkowo?

13,6%

86,4%

0%

Czy posiada Pan/i jakikolwiek zawód, fach?

Tabela 10. Aktualna sytuacja zawodowa badanych

Większość badanych bezdomnych (87%) deklaruje, że posiada jakiś fach lub zawód. A 60,9% deklaruje, że jest gotowa do podjęcia pracy jutro bądź w najbliższych dniach. Ponad to, 47,8% badanych przyznaje, ze w ciągu ostatniego miesiąca szukała pracy. Ale tylko 18,2% uczestniczyła w aktywności związanej z podnoszeniem swoich umiejętności zawodowych. Nie zaskakuje zatem wynik badania, zgodnie z którym jedynie 13,6% badanych aktualnie pracuje zarobkowo.

Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu wskazuje na następujące źródła dochodów:

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

53

Proszę zaznaczyć z jakiego źródła / źródeł pochodzą Pan/i dochody w bieżącym roku? (dopuszczalne wiele odpowiedzi)

% badanych wskazujących dane źródło

Praca na podstawie umowy o pracę, zlecenie, dzieło

8,3%

Renta

12,5%

Zasiłek stały / okresowy z pomocy społecznej

79,2%

Zbieractwo

4,2%

Praca bez formalnej umowy („na czarno”)

8,3%

Zasiłek dla bezrobotnych

0%

Zasiłek celowy z pomocy społecznej

4,2%

Emerytura

0%

Alimenty

8,3%

Żebractwo

0%

Wsparcie członków rodziny

4,2%

Nie mam żadnych dochodów

0%

Tabela 11. Deklarowane źródła dochodów w bieżącym roku

W większości wypadków (79,2%) źródłem dochodu badanych jest zasiłek stały / okresowy z pomocy społecznej. Pozostałe źródła dochodu występują znacznie rzadziej: renta – 12,5%; alimenty – 8,3%; praca na czarno – 8,3%; praca na umowę – 8,3%. Pozostałe formy pozyskiwania dochodu występują sporadycznie.

Jeśli ma Pan/i dochody? Proszę podać jaką kwotą, średnio, dysponuje Pan/i na miesiąc.

4,3%

Do 200 zł

0,0%

od 1001 zł do 1200 zł

26,1%

od 201 zł do 400 zł

0,0%

od 1201 zł do 1500 zł

52,2%

od 401 zł do 600 zł

0,0%

od 1500 zł do 1800 zł

8,7%

od 601 zł do 800 zł

4,3%

powyżej 1800 zł

4,3%

od 801 zł do 1000 zł

0% 0%

trudno powiedzieć, nie wiem, nie liczyłem nie powiem

Tabela 12. Deklarowana przez badanych wysokość dochodu na miesiąc

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

54

Dochody badanych osób bezdomnych są niskie. Ponad 3/4 (82,6%) na miesiąc dysponuje kwotą pomiędzy 0 a 600 zł. Jedynie 4,3% osiąga poziom dochodu w wysokości powyżej 1800 zł.

Różne zachowania społeczne Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu deklaruje, że:

Czy w ciągu ostatniego roku korzystał/a Pan/i z darmowych posiłków rozdawanych „na mieście”?

Czy w ciągu ostatniego roku zdarzały się w tym toku sytuacje, w których przebywał Pan/i nielegalnie w jakichś miejscach?

Czy w tym roku otrzymywał(a) Pan/i darmowe ubrania?

Czy w ciągu ostatniego roku korzystał/a Pan/i z przejazdów środkami komunikacji miejskiej „na gapę”?

Czy w ciągu ostatniego roku zdarzyła się Pani/i sytuacja proszenia ludzi o „datki” na ulicy?

TAK

NIE

NIE WIEM

12,5%

87,5%

0%

4,2%

95,8%

0%

52,2%

47,8%

0%

60,9%

39,1%

0%

4,2%

95,8%

0%

Tabela 13. Różne zachowania społeczne

Badani zostali poproszeni o stwierdzenie, czy zdarzały im się różne sytuacje, które są stereotypowo wiązane z bezdomnością. Spośród szeregu wymienionych zachowań większości bezdomnym (60,9%) zdarzało się korzystać z przejazdów środkami komunikacji miejskiej „na gapę”. Prawie równie często występowało otrzymywanie darmowe ubrań wśród badanych – dotyczyło 52,2% badanych. Ponad to, bezdomnym zdarzało się korzystać z darmowych posiłków rozdawanych „na mieście” – 12,5%.

Sporadycznie natomiast zdarzały się w tym roku sytuacje proszenia ludzi o „datki” na ulicy – 4,2% oraz przebywać nielegalnie w jakichś miejscach – 4,2%.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

55

c. Sytuacja finansowa Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu deklaruje, że:

TAK

NIE

NIE WIEM

37,5%

62,5%

0%

20,8%

79,2%

0%

33,3%

66,7%

0%

70,8%

29,2%

0%

0%

100%

0%

Czy aktualnie posiada Pan/i jakieś długi, pożyczki, zaległości finansowe, bądź inne bieżące zobowiązania finansowe, np. alimenty, kary sądowe, zajęcia komornicze?

Czy posiada Pan/i jakieś długi, pożyczki u swoich znajomych, przyjaciół bądź związane z zakupami „na zeszyt”?

Czy aktualnie posiada Pan/i jakieś pieniądze inne niż te pochodzące z pomocy społecznej?

Czy w ciągu ostatniego roku zdarzały się takie sytuacje, w których brakowało Pan/i pieniędzy na zakup rzeczy dla Pani/i ważnych takich jak jedzenie, leki, odzież, itp?

Czy w ciągu ostatniego roku zdarzały się Pan/i sytuacje, w których musiał(a) się Pan/i ukrywać przed osobami/instytucjami, którym jest Pan/i winien pieniądze?

Tabela 14. Aktualna sytuacja finansowa badanych

Aktualną sytuację finansową badanych osób bezdomnych w Radomiu można uznać za mało satysfakcjonującą. Z zebranych danych wynika, że tylko 33,3% osób posiada jakieś pieniądze inne niż te pochodzące z pomocy społecznej. W przypadku 70,8% bezdomnych zdarzały się sytuacje w ciągu ostatniego roku, kiedy brakowało pieniędzy na zakup rzeczy ważnych. A 37,5% aktualnie posiada zobowiązania finansowe, 20,8% posiada jakieś długi, pożyczki u osób prywatnych.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

56

Żaden odsetek bezdomnych nie musiał ukrywać się w ciągu ostatniego roku przed osobami/instytucjami, którym są oni winni pieniądze.

d) Sytuacja prawna Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu deklaruje, że:

TAK

NIE

NIE WIEM

Czy posiada Pan/i dowód osobisty?

91,7%

8,3%

0%

Czy aktualnie posiada Pan/i ubezpieczenie zdrowotne?

100%

0%

0%

65,2%

34,8%

0%

Czy posiada Pan/i prawo własności do lokalu mieszkalnego?

4,3%

95,7%

0%

Czy posiada Pan/i stały meldunek?

8,7%

91,3%

0%

Czy znajduje się Pan/i na aktualnej liście osób oczekujących na mieszkanie socjalne bądź komunalne?

Tabela 15. Aktualna sytuacja prawna badanych

Aktualna sytuacja prawna badanych nie jest dobra: tylko 8,7% bezdomnych posiada stały meldunek; 4,3% posiada prawa własności do lokalu mieszkalnego. Optymistyczne jest jedynie to, że 65,2% bezdomnych znajduje się na aktualnej liście osób oczekujących na mieszkanie socjalne bądź komunalne.

Dobrze przedstawia się natomiast sytuacja badanych osób bezdomnych jeśli chodzi o dokumenty i ubezpieczanie: 91,7% posiada dowód osobisty oraz (100%) aktualne ubezpieczenie zdrowotne.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

57

e) Profil psychospołeczny badanych osób bezdomnych a. Patologie społeczne Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu deklaruje, że: TAK

NIE

NIE WIEM

37,5%

62,5%

0%

29,2%

70,8%

0%

12,5%

87,5%

0%

Czy w ciągu ostatniego roku zdarzyło się Pan/i upić?

33,3%

66,7%

0%

Czy ma Pan/i osobiste doświadczenia ze stosowaniem narkotyków?

4,2%

95,8%

0%

Czy przebywał(a) Pan/i kiedykolwiek w zakładzie karnym, areszcie śledczym, zakładzie poprawczym?

Czy w Pan/i najbliższym otoczeniu zdarzają się sytuacje stosowania przemocy?

Czy w ciągu ostatniego roku miała/a lub aktualnie ma Pan/i konflikty ze służbami porządkowymi takimi jak policja, straż miejska, służba ochrona kolei, prywatne firmy ochroniarskie, itp.?

Tabela 16. Patologie społeczne wśród badanych

Problem patologii społecznych występuje wśród bezdomnych z Radomia. Zdarzają się przypadki picia alkoholu: 33,3% przyznaje, że w ciągu ostatniego roku zdarzyło się im upić; 4,2% badanych przyznało, że ma osobiste doświadczenia ze stosowaniem narkotyków, a 29,2% że w najbliższym otoczeniu zdarzają się sytuacje stosowania przemocy.

Spora część bezdomnych (37,5%) przebywała w zakładzie karnym, areszcie śledczym, zakładzie poprawczym. A 12,5% w ciągu ostatniego roku miała lub aktualnie ma konflikty ze służbami porządkowymi.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

58

b. Kapitał społeczny Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu deklaruje, że:

Czy głosował(a) Pan/i w ostatnich wyborach do Sejmu i Senatu RP, które odbyły się 9 października 2011 roku?

Czy ogólnie ufa Pan/i innym ludziom?

Czy aktualnie ma Pan/i jakąkolwiek pasję, zainteresowania, które Pan/i realizuje?

TAK

NIE

NIE WIEM

12,5%

87,5%

0%

40,9%

54,5%

4,5%

33,3%

66,7%

0%

21,7%

78,3%

0%

34,8%

56,5%

8,7%

Czy w ciągu ostatniego roku angażował(a) się Pan/i w działania na rzecz jakiejś społeczności (osiedla, miejscowości, ulicy, bloku, najbliższego sąsiedztwa itd.) lub jakiejś grupy osób?

Czy czuje się Pan/i pełnoprawnym obywatelem społeczeństwa?

Tabela 17. Kapitał społeczny wśród badanych

Badane w Radomiu osoby bezdomne mają w większości wypadków poczucie wykluczenia: 56,5% nie czuje się pełnoprawnymi obywatelami społeczeństwa. Duża część nie ufa ludziom – 54,5%. Nie lepiej wypada również poziom aktywnego zaangażowania społecznego bezdomnych: 21,7% badanych deklaruje, że angażowało się w działania na rzecz jakiejś społeczności lub grupy osób w ciągu ostatniego roku; 12,5% głosowało w ostatnich wyborach do parlamentu. A 33,3% aktualnie ma pasję, zainteresowania, które realizuje.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

59

c. Wsparcie społeczne Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu deklaruje, że: TAK

NIE

NIE WIEM

25%

75%

0%

45,8%

54,2%

0%

61,9%

38,1%

0%

95,8%

4,2%

0%

58,3%

41,7%

0%

Czy może Pan/i aktualnie liczyć na jakiekolwiek wsparcie ze strony członka Pani/i najbliższej rodziny?

Czy ma Pan/i bliską osobę spoza najbliższej rodziny, na której wsparcie może Pan/i liczyć?

Czy może Pan/i liczyć na jakiekolwiek wsparcie kolegów, znajomych?

Czy w ciągu ostatniego roku korzystał/a Pan/i z pomocy/opieki społecznej?

Czy w ciągu ostatniego roku korzystał/a Pan/i z pomocy instytucji charytatywnych, kościelnych, itp.?

Tabela 18. Wsparcie społeczne badanych ze strony otoczenia społecznego

Głównym

źródłem

wsparcia

społecznego

dla

osób

bezdomnych

jest

zinstytucjonalizowana pomoc społeczna. W ciągu ostatniego roku 95,8% bezdomnych korzystało z pomocy / opieki społecznej. Mniej, bo 25% może aktualnie liczyć na wsparcie ze strony członka najbliższej rodziny, a 61,9% na wsparcie kolegów, znajomych, a 45,8% może liczyć na bliską osobę spoza najbliższej rodziny. Z pomocy instytucji charytatywnych, kościelnych w ciągu ostatniego roku korzystało 58,3%.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

60

c. Dobrostan psychiczny Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu deklaruje, że: TAK

NIE

NIE WIEM

90,9%

4,5%

4,5%

Czy czuje się Pan/i osobą bezdomną?

78,3%

21,7%

0%

Czy czuje się Pan/i osobą samotną?

59,1%

40,9%

0%

Czy ma Pan/i wpływ na własne życie?

69,6%

30,4%

0%

54,2%

37,5%

8,3%

Czy w miejscu, w którym aktualnie Pan/i przebywa czuje się Pan/i bezpiecznie?

Czy widzi Pan/i szansę na poprawę swojej sytuacji życiowej w ciągu najbliższych 12 miesięcy?

Tabela 19. Dobrostan psychiczny badanych

Z zebranych danych wynika, że 90,9% badanych w miejscu, w którym aktualnie przebywa, czuje się bezpiecznie. Jednocześnie jednak 59,1% czuje się osobą samotną, a 78,3% czuje się osobą bezdomną.

Badani mają poczucie sprawstwa w swoim życiu: 69,6% deklaruje, że ma wpływ na własne życie. Większość 54,2% widzi też szansę na poprawę swojej sytuacji życiowej w ciągu najbliższych 12 miesięcy.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

61

f) Sytuacja zdrowotna Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu deklaruje, że: TAK

NIE

NIE WIEM

Czy aktualnie czuje się Pan/i osobą zdrową?

47,8%

52,2%

0%

Czy choruje Pan/i stale na jakąś chorobę?

54,2%

41,7%

4,2%

Czy jest Pan/i pod kontrolą, czy leczy się Pan/i u jakiegoś lekarza?

76,2%

23,8%

0%

43,5%

56,5%

0%

Czy w ciągu ostatniego roku był(a) Pan/i w szpitalu?

62,5%

37,5%

0%

Czy w ciągu ostatniego roku był(a) Pan/i u lekarza?

100%

Czy jest Pan/i przewlekle chory?

66,7%

Czy ze względu na stan zdrowia ma Pan/i jakiekolwiek trudności z wykonywania codziennych czynności takich jak mycie się, ubieranie, poruszanie się, dbanie o własną higienę, przygotowanie posiłku?

0% 33,3%

0%

Tabela 20. Zdrowie badanych Czy aktualnie ma Pan/i orzeczony stopień o niepełnosprawności?

Tak

Nie

45,8%

54,2%

Jaki stopień niepełnosprawności Pan/i posiada?

Czy jest Pan/i w trakcie starania się o przyznanie grupy inwalidzkiej/stopnia niepełnosprawności?

znaczny/ pierwsza grupa

0%

umiarkowany/

lekki/ trzecia

druga grupa

grupa

83,3%

16,7%

nie wiem

tak

nie

nie wiem

0%

36,4%

63,4%

0%

Tabela 21. Odsetek badanych deklarujących orzeczenie o niepełnosprawności

Sytuacja zdrowotna nieco mniej niż połowy bezdomnych jest względnie dobra: 47,7% aktualnie czuje się osobą zdrową. W przypadku drugiej połowy badanych sytuacja jest dość

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

62

trudna: aktualnie 45,8% bezdomnych ma orzeczony stopień o niepełnosprawności. Wszyscy mają orzeczoną drugi lub trzeci stopień.

Aktualnie 66,7% osób bezdomnych deklaruje, że jest przewlekle chora, 100% w ciągu ostatniego roku była u lekarza, a 76,2% jest pod kontrolą i leczy się u jakiegoś lekarza, 62,5% w ciągu ostatniego roku była w szpitalu, 43,5% ze względu na stan zdrowia ma trudności z wykonywania codziennych czynności.

g) Wchodzenie i wychodzenie z bezdomności a. Wychodzenie z bezdomności Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu deklaruje, że: Przedstawię Pani/i listę czynności, które czasem podejmują osoby bezdomne aby zmienić swoją sytuację życiową. Proszę wskazać, jakie czynności w ciągu ostatniego roku podejmował(a) Pan/i, aby wyjść z bezdomności? (dopuszczano wiele odpowiedzi)

TAK

NIE

NIE WIEM

58,3%

41,7%

0%

25%

75%

0%

Wyrobiłem/wyrobiłam dokumenty

20,8%

79,2%

0%

Poprawiłem/poprawiłam kontakty z rodziną

8,3%

91,7%

0%

Szukałem/szukałam miejsca do zamieszkania

50%

50%

0%

Podjąłem/podjęłam terapię

12,5%

87,5%

0%

Podjąłem/podjęłam edukację (szkoła, kursy, szkolenia)

20,8%

79,2%

0%

Podjąłem/podjęłam leczenie

20,8%

79,2%

0%

Zredukowałem/zredukowałam zadłużenie

8,3%

91,7%

0%

Nic nie robiłem/robiłam

12,5%

87,5%

0%

Inne działania

12,5%

87,5%

0%

Szukałem/szukałam pracy / korzystałem/korzystałam z doradztwa zawodowego Przystąpiłem/przystąpiłam do indywidualnego programu wychodzenia z bezdomności

Tabela 22. Działania podjęte przez badanych w celu wyjścia z bezdomności

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

63

Badani zostali poproszeni o wskazanie działań, które podejmowali w celu wyjścia z bezdomności. Dominującą strategią jest próba wejścia na rynek pracy: 58,3% badanych szukało pracy lub korzystało z doradztwa zawodowego. Drugim z kolei podejmowanym działaniem jest szukanie miejsca zamieszkania (50%). Zwraca uwagę fakt, ze 50% badanych przystąpiło do indywidualnego programu wychodzenia z bezdomności.

Część osób (20,8%) wyrobiło dokumenty; 20,8% podjęło leczenie; 20,8% podjęło edukację. Rzadziej badani: podejmowali terapię – 12,5%; poprawiali kontakty z rodziną – 8,3% i poprawili kontakty z rodziną – 8,3%.

Pewna liczba badanych, 12,5%, przyznaje, że nic nie robiła w celu wyjścia z bezdomności.

Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu wskazuje następujące najlepsze formy wspierania wychodzenia z bezdomności: Co według Pana/i najbardziej pomogłoby Pani/i w wyjściu z bezdomności? (dopuszczano maksymalnie 5 odpowiedzi)

TAK

NIE

NIE WIEM

Posiadanie pracy, pomoc w jej znalezieniu

50%

50%

0%

Wsparcie finansowe, zapomogi

29,2%

70,8%

0%

Podsiadanie własnego miejsca zamieszkania

58,3%

41,7%

0%

Profesjonalna opieka lekarska, pomoc medyczna, leczenie i rehabilitacja, wsparcie terapeutyczne

8,3%

91,7%

0%

Redukcja zadłużenia

8,3%

91,7%

0%

Pomoc w wyrobieniu dokumentów (uzyskanie formalnego meldunku, wyrobienie dowodu osobistego, ubezpieczenia zdrowotnego)

4,2%

95,8%

0%

Poprawa kontaktów rodzinnych,

12,5%

87,5%

0%

Pomoc rzeczowa (ubranie, odzież, nocleg, itp.)

8,3%

91,7%

0%

Pomoc rodziny, wsparcie rodziny

8,3%

91,7%

0%

0%

100%

0%

12,5%

87,5%

0%

Nic mi nie pomoże w wyjściu z bezdomności, Inne

Tabela 23. Najlepsze, według badanych, sposoby wspierania wychodzenia z bezdomności

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

64

Zdaniem badanych najlepszym sposobem wyjścia z bezdomności jest posiadanie własnego miejsca zamieszkania: uważa tak 58,3% badanych, posiadanie pracy lub pomoc w jej znalezieniu oraz wsparcie finansowe, zapomogi (50%). Mniejszość bezdomnych uważa, że pomocne byłoby: wsparcie finansowe – 29,2%; poprawa kontaktów rodzinnych – 12,5%.

b. Przyczyny bezdomności Gdzie Pan/i mieszkała w okresie poprzedzającym zostanie bezdomnym?

We własnym mieszkaniu

22,7%

W mieszkaniu wynajętym

18,2%

W więzieniu

0%

W mieszkaniu rodziców

13,6%

W domu dziecka

4,5%

W mieszkaniu konkubenta/tki

4,5%

W domu poprawczym

0%

W szpitalu

0%

W hotelu robotniczym / mieszkaniu zakładowym

0%

U kolegi/koleżanki

4,5%

U innego członka rodziny

4,5%

W innym miejscu

27,3%

Tabela 24. Miejsce pobytu w okresie poprzedzającym zostanie bezdomnym

Następujący odsetek osób bezdomnych biorących udział w badaniu jako przyczynę popadnięcia w bezdomność wskazuje:

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

65

Proszę cofnąć się w czasie i sięgnąć pamięcią do czasu JEDNEGO ROKU przed okresem Pani/i bezdomności.

Czy w tamtym czasie wystąpiło któreś z następujących wydarzeń? Jeśli tak, proszę powiedzieć, czy zwracał się Pan/i o pomoc do jakiejś instytucji oraz czy była to instytucja działająca na obszarze gminy Radom

Czy w okresie jednego roku przed

Jeśli tak, to czy zwracał(a)

bezdomnością

się Pan/i o pomoc do

wystąpiło, któreś z

jakiejś instytucji?

oraz czy instytucja ta działa na terenie?

następujących wydarzeń?

Tak

Nie

Tak

Nie

Tak

Nie

47,1%

52,9%

57,1%

42,9%

0%

100%

75%

25%

40%

60%

50%

50%

66,7%

33,3%

11,1%

88,9%

0%

100%

42,1%

57,9%

40%

60%

33,3%

66,7%

50%

50%

14,3%

85,7%

0%

100%

Utrata pracy, bezrobocie

76,5%

23,5%

50%

50%

66,7%

33,3%

Uzależnienie (alkohol, narkotyki)

18,8%

81,3%

25%

75%

Choroba psychiczna

26,7%

73,3%

40%

60%

33,3%

66,7%

0%

100%

0%

0%

0%

0%

Zadłużenie Eksmisja Rozpad związku małżeńskiego (rozwód) bądź partnerskiego związku nieformalnego Konflikty domowe, sytuacje przemocy Śmierć najbliższego członka rodziny (rodziców, partnera, partnerki, męża, żony)

Inne

100%

Tabela 25. Deklarowane przez badanych przyczyny popadnięcia w bezdomności

Badane w Radomiu osoby, przed popadnięciem w bezdomność, w większości wypadków mieszkały we własnym mieszkaniu (22,7%) lub mieszkaniu wynajętym (18,2%).

Badani zostali poproszeni o wskazanie powodów popadnięcia w bezdomność i mogli udzielić więcej niż jednej odpowiedzi. Wśród przyczyn, które były wymienione na liście, badani najczęściej (76,5%) wskazywali utratę pracy, bezrobocie, (75%) eksmisje; (66,7%) rozpad

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

66

związku małżeńskiego (rozwód) bądź partnerskiego związku nieformalnego; (50%) śmierć najbliższego członka rodziny.

Inne względnie często wskazywane przez bezdomnych przyczyny to: zadłużenie – 47,1%; konflikty domowe, sytuacje przemocy – 42,1%; choroba psychiczna – 26,7% oraz uzależnienia – 18,8%.

Dodatkowo analizowaliśmy, czy w obliczu zaistniałych problemów badani zwracali się o jakąś pomoc. Okazało się, że niejednokrotnie badani szukali pomocy i w większości wypadków bezdomni zwracali się do instytucji działających na terenie Radomia.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

67

8. Wnioski i rekomendacje dla systemu wsparcia w Partnerstwie Lokalnym a) Zakres prewencji

Z analizy danych zastanych wynika, że prewencja bezdomności w Radomiu sprowadza się właściwie do profilaktyki alkoholowej. Jest to ważny obszar działań prewencyjnych, gdyż – jak pokazują dane (wywiady indywidualne, DR) – choroba alkoholowa bardzo często towarzyszy zjawisku bezdomności (zdaniem kluczowych informatorów, m.in. specjalisty od uzależnień, 90 proc. bezdomnych to alkoholicy). Mimo tego dominującym problemem społecznym w Radomiu jest – rosnące – bezrobocie, a 70 proc. korzystających z pomocy społecznej to właśnie osoby bezrobotne. W Strategii Rozwiązywanie Problemów Społecznych 2011-2015 czytamy, że rosnące w Radomiu bezrobocie staje się przyczyną wzrostu skali zjawiska bezdomności. Tym bardziej, że badane osoby bezdomne poproszone o wskazanie powodów popadnięcia w bezdomność wśród przyczyn wskazywały najczęściej (76,5%) utratę pracy, bezrobocie, (75%) eksmisje; (66,7%) rozpad związku małżeńskiego (rozwód) bądź partnerskiego związku nieformalnego; (50%) śmierć najbliższego członka rodziny. Można wyciągnąć stąd wniosek, że działania prewencyjne, których zwiększenie się rekomenduje, powinny dotyczyć szczególnie grupy osób bezrobotnych.

Potwierdzają to wywiady z kluczowymi osobami, które wskazują, że głównymi problemami społecznymi Radomia są bezrobocie, alkoholizm, ubóstwo i przestępczość.

Ponieważ w 75 na 101 przypadków jako przyczynę bezdomności osoby bezdomne wskazują eksmisję51, w zakresie działań prewencyjnych należy również wziąć pod uwagę kwestię mieszkań socjalnych. Jeden z kluczowych rozmówców wskazuje jednak, że obecnie w Radomiu ok. 800 osób oczekuje na klucze do mieszkań socjalnych oraz że liczba lokali maleje, a kolejka do nich rośnie, co oznacza ograniczone możliwości miasta w tym zakresie. W 2012 planuje wybudować 26 mieszkań socjalnych dla rodzin wielodzietnych; prowadzenie mieszkań socjalnych stanowi dla miasta problem. Zdaniem Rozmówcy, aby rozwiązać problem osób, którym brakuje mieszkań, gmina powinna wybudować w 2012 roku 12 bloków. Problem z 51

Oferta Partnerstwa Radom, s. 7.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

68

budową – jak wynika z rozmowy – związany jest nie tylko z kosztami (12 bloków po ok. 70 mln PLN), ale również kwestiami społecznymi. Rozmówca podkreśla, że bloki oddane do użytku w 2010 roku są już zdewastowane. Myśląc o budowie nowych mieszkań socjalnych, umożliwiających prewencję bezdomności związaną z eksmisją, należy brać pod uwagę zarówno ograniczenia budżetowe gminy, jak i wskazane trudności społeczne. W związku z tym rekomendować można dwa kierunki działań. Po pierwsze, działania prewencyjne rozpocząć trzeba przed etapem zamieszkania w mieszkaniu socjalnym, tak aby ograniczyć „kolejkę” do tych lokali – oczywiście nie tyle przez zmianę warunków przyznania mieszkań socjalnych, ale przez pracę z osobami, które o te mieszkania się starają (tak, aby wypracować alternatywne w stosunku do mieszkania socjalnego formy zamieszkiwania). Po drugie, biorąc pod uwagę problemy społeczne osiedli złożonych z mieszkań socjalnych, można przemyśleć strategię nie tyle budowy kolejnych takich osiedli, ale zakupu lub adaptację przez gminę pojedynczych lokali, umiejscowionych w różnych miejscach Radomia, którym przyznać można status mieszkań socjalnych.

Ponadto z wywiadów indywidualnych wynika, że profilaktyka bezdomności jest trudnym i czaso- oraz kosztochłonnym działaniem. W praktyce wiąże się z realizacją profilaktyki i terapii alkoholowej (praktycznie wszyscy badani podkreślali związek bezdomności z problemem alkoholowym – bezdomność w przytłaczającej części wynika z choroby alkoholowej).

Warto w tym miejscu odnieść się do działań zakładanych w ramach Partnerstwa. W zakresie zapobiegania wykluczeniu społecznemu i zjawisku powracania do bezdomności planuje się: 

Pozyskanie informacji o eksmisjach.



Zawarcie porozumienia ze spółdzielniami mieszkaniowymi dotyczącego możliwości zamiany mieszkań na mniejsze i rozkładania na raty zadłużeń czynszowych.



Utworzenie

3

mieszkań

chronionych

dla

bezdomnych

realizujących

program

wychodzenia z bezdomności. 

Zabezpieczenie mieszkań socjalnych z zasobów gminy dla osób opuszczających mieszkania chronione.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

69



Wsparcie finansowe na wyposażenie mieszkania dla osób opuszczających placówki do mieszkania socjalnego.



Prowadzenie akcji informacyjnej poprzez przygotowanie plakatów.



Przygotowanie broszury oraz ulotek dotyczących bezdomności.



Przeprowadzenie badań wśród bezdomnych – publikacja wyników.

Wnioski z przeprowadzonej diagnozy potwierdzają zasadność tych planowanych działań.

Połączenie ze sobą działań poprawiających ofertę mieszkaniową (infrastruktura), wzmocnienie współpracy pomiędzy instytucjami w połączeniu z działaniami zmierzającymi do zmiany wizerunku osób bezdomnych ma szansę na powodzenie

(szczególnie ze względu na

kompatybilność i kompleksowość planowanych działań).

b) Zakres pomocy sprofilowanej

Z analizy danych zastanych wynika, że działania interwencyjne stanowią główną wiązkę działań podejmowaną w Radomiu w stosunku do zjawiska bezdomności. Instytucje zajmujące się problemem bezdomności to w pierwszej kolejności MOPS w Radomiu (Dom dla Bezdomnych Mężczyzn) oraz Caritas (Dom dla Bezdomnych Kobiet, Noclegowania). Na terenie miasta funkcjonują 4 jadłodajnie wydające w dni robocze gorący posiłek. W Domu dla Bezdomnych Mężczyzn znajduje się 40 miejsc, w Domu dla Bezdomnych Kobiet – 25, a w noclegowni – 24.

W 2010 roku ze schronienia skorzystało 241 osób, na zasiłki celowe dla bezdomnych MOPS przekazał 30.000 PLN, a okresowe 575.262,62 PLN (dla osób bezdomnych). „Domy zapewniają schronienie, jeden gorący posiłek dziennie, niezbędną odzież oraz pomoc pracownika socjalnego w rozwiązywaniu problemów bytowych i dążeniu do stabilizacji w tym zakresie. Ponadto w okresie jesienno-zimowym czynna jest noclegowania, która zapewnia schronienie zarówno mężczyznom, jak i kobietom”52. Wskazuje się również na „możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia – może 52

http://www.mops.radom.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=22&Itemid=26

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

70

być przyznany zasiłek celowy na pokrycie części lub całości wydatków na świadczenia zdrowotne. Osoba lub rodzina ma prawo do schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania, jeżeli jest tego pozbawiona”53.

Z analizy wywiadów kwestionariuszowych z osobami bezdomnymi znajdującymi się w domach wynika, że wyraźnie przeważają formy pasywne. Większość bezdomnych (95,8%) korzysta ze schroniska i noclegowni, łaźni (95,8%) oraz wyżywienia (87,5%). Wyniki te są oczywiste biorąc pod uwagę, że badanie było prowadzone w schroniskach i noclegowniach. Poza tym bezdomni dość licznie korzystali ze wsparcia finansowego w postaci zasiłku (91,7%).

Ponadto bezdomni korzystali z opieki medycznej (83,3%). Mniejszość korzystała natomiast z aktywnych form pomocy. Względną popularnością cieszyła się aktywizacja zawodowa: kursy zawodowe, staże, doradztwo zawodowe, pośrednictwo pracy – 34,8% oraz pomocy w znalezieniu pracy – 25%. Bezdomni korzystali również z: pomocy w znalezieniu mieszkania – 58,3%; pomocy psychologicznej – 38,1%; poradni uzależnień – 25% oraz indywidualnego programu wychodzenia z bezdomności – 23,8%. Małą popularnością cieszyły się natomiast takie formy wsparcia jak: podjęcie nauki w celu zdobycia lepszego wykształcenia – 5,3%; pomoc w nawiązaniu pozytywnych relacji z rodziną – 5%;. Pozostałe aktywizujące elementy systemu są wykorzystywane jeszcze rzadziej lub w ogóle.

Można powiedzieć, że badane osoby bezdomne oceniają oferowaną im pomoc raczej dobrze. Bezdomni biorący udział w badaniu wystawiali ocenę placówce, w której aktualnie się znajdowali. Średnia ocena wynosi 3,95 co na skali ocen szkolnych 54 oznacza 4. Badani zostali poproszeni o ewaluację placówki pod względem szeregu wskazanych cech. Zdecydowana większość zgodziła się, że w placówce istnieją jasne zasady pobytu, traktowani są przez opiekunów z szacunkiem, czują się bezpiecznie, że w placówce mają łatwy dostęp do urządzeń sanitarnych oraz położona jest w dogodnym miejscu. Nie zmieniło to jednak faktu, że 71,4% badanych w placówce czuje się osobą bezdomną, a 62% nie ma poczucia prywatności. Oceniając poziom zapełnienia placówki 47,8% bezdomnych uznało, że jest ona przepełniona.

53 54

http://bip.mops.radom.sam3.pl/strona-12-bezdomni+bezdomni.html Respondenci posługiwali się starą skalą ocen: 2 – niedostateczna, 3 – dostateczna, 4 – dobra, 5 – bardzo dobra.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

71

Większość badanych osób bezdomnych korzysta ze wsparcia miejscowego Ośrodka Pomocy Społecznej. Ocena wystawiona przez badanych działającemu w Radomiu Ośrodkowi Pomocy Społecznej wyniosła 3,43 co daję mocną 3+ w skali ocen szkolnych.

Jednocześnie na mapie instytucji, miejsc na terenie Radomie odczuwalny jest brak izby wytrzeźwień (posiadającej

personel

medyczny).

Uczestniczący w

wywiadach

eksperci

wskazywali też potrzebę (szczególnie w okresie zimowym) uruchomienia ogrzewalni dla osób bezdomnych (taką rolę pełnił dworzec PKP – aktualnie w remoncie).

Badani eksperci wskazywali też szerzej na brak instytucji/ośrodka dla osób starszych, samotnych, chorych oraz biednych, a także na brak niskoprogowej noclegowni (w sytuacji kiedy osoby bezdomne to osoby uzależnione).

W ramach planów Partnerstwa w zakresie zapewnienie schronienia w placówkach dla bezdomnych planuje się: 

Prowadzenie w noclegowni, a w okresie wiosenno-letnim punktu, w którym możliwe będzie skorzystanie z prysznica oraz wymiana odzieży.



W okresie jesienno-zimowym zapewnienie miejsc noclegowych.



Zapewnienie miejsc w placówkach dla bezdomnych kobiet, w tym kobiet z dziećmi oraz dla bezdomnych mężczyzn – chcących realizować program wychodzenia z bezdomności.

Diagnoza potrzeb samych bezdomnych oraz opinie kluczowych informatorów potwierdzają zasadność planowanych aktywności. 

Integracja Z analizy dokumentów wynika, że kwestii wychodzenia z bezdomności w analizowanych

w ramach diagnozy dokumentach poświęcone jest mało miejsca. Najwięcej informacji w odniesieniu do tego zagadnienia wskazanych jest w Ofercie Partnerstwa w odniesieniu do działań Caritasu. System w tym zakresie skoncentrowany jest na indywidualnych programach wychodzenia z bezdomności. Więcej działań w tym zakresie prowadzi Caritas.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

72

W ramach działań integracyjnych prowadzonych przez Caritas, duża część poświęcona jest aktywizacji zawodowej. W świetle zebranych danych jest to właściwy kierunek działań.

Większość badanych bezdomnych (87%) deklaruje, że posiada jakiś fach lub zawód. A 60,9% stwierdza, że jest gotowa do podjęcia pracy jutro bądź w najbliższych dniach. Ponadto, 47,8% badanych przyznaje, ze w ciągu ostatniego miesiąca szukała pracy. Ale tylko 18,2% uczestniczyła w aktywności związanej z podnoszeniem swoich umiejętności zawodowych. Nie zaskakuje zatem wynik badania, zgodnie z którym jedynie 13,6% badanych aktualnie pracuje zarobkowo.

Z analizy danych wynika, że brak jest jednak mieszkań chronionych, które stanowią kluczowe ogniwo w procesie integracyjnym. Stąd rekomenduje się stworzenie kilku takich lokali.

Przyglądając się wynikom wywiadów z ekspertami warto podkreśli wskazywany przez badanych związek bezdomności z problemem uzależnień (a w szczególności alkoholizmu). Z perspektywy przedstawicieli radomskich instytucji, kluczowa dla rozwiązania problemu bezdomności oraz wzmacniania integracji społecznej osób bezdomnych lub zagrożonych bezdomnością jest sensowna, rozciągnięta w czasie praca środowiskowa w obszarze rozwiązywania problemu alkoholowego (nie tylko z samymi osobami uzależnionymi ale też ich rodzinami).

Natomiast analizując sytuację osób bezdomnych w odniesieniu do wyników badań kwestionariuszowych widać, że badani w większości posiadają zawód ale nie pracują. Głównym źródłem utrzymania jest zasiłek z pomocy społecznej, a ich dochody kształtują się na niskim poziomie i niejednokrotnie w ciągu ostatniego roku zdarzały się im sytuację, w których brakowało pieniędzy na zakup rzeczy ważnych. Ponadto, część bezdomnych (ok. 40%) ma różne zobowiązania finansowe. W większości wypadków sytuacja formalno-prawna bezdomnych jest dobra (posiadają dowód i ubezpieczanie).

Osoby bezdomne zachowały pewne więzi społeczne. Deklarują, że mogą liczyć na pomoc kolegów, znajomych, osób spoza najbliższej rodziny. Co nie zmienia faktu, że większość czuje się samotna i pogodziła z tożsamością osoby bezdomnej.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

73

c) Rozwiązania systemowe  Diagnozowanie i monitorowanie zjawiska bezdomności Zarówno na poziomie założeń Partnerstwa jak i wniosków z powyższego badania można sformułować rekomendację wprowadzenia monitoringu usług świadczonych na rzecz osób bezdomnych (i zagrożonych bezdomnością) w odniesieniu do potrzeb (badanie adekwatności, skuteczności podejmowanych działań) i ponoszonych nakładów (badanie efektywności). Istnieje także potrzeba prowadzenia stałego monitoring zjawiska bezdomności w Radomiu. Jest to szczególnie istotne, ze względu na to, że obecnie dane dotyczące zjawiska bezdomności są jedynie szacunkowe, i różnią się w zależności od instytucji która je posiada.

Tak rozumiany monitoring nie byłby jedynie działaniem o charakterze diagnostycznym, ale przede wszystkim służyłby podnoszeniu jakości oferty adresowanej do osób bezdomnych i zagrożonych bezdomnością. W ramach poszczególnych celów Patnerstwo planuje realizację takich działań jak: 

Zatrudnienie 2 streetworkerów w celu monitorowania miejsc, w których przebywają osoby bezdomne.



Stworzenie, wspólnie z policją i strażą miejską mapy miejsc, w których przebywają osoby bezdomne.



Wspólne patrole streetworkerów, pracowników socjalnych oraz służb mundurowych w okresie jesienno-zimowym.

Zatrudnienie streetworkerów to, obok funkcji monitorującej, ich praca dotyczy przede wszystkim działań prewencyjnych, interwencyjnych i integracyjnych. Z monitoringiem wiąże się potrzeba dokonania analizy potrzeb działań związanych z prewencją bezdomności – zwłaszcza w sytuacji rosnącego bezrobocia i związanych z nim procesów marginalizacyjnych, przy jednoczesnych problemach mieszkaniowych.

Skuteczność powyższych działań wzrośnie, gdy będą powiązane z aktywnością informacyjną skierowaną dla osób bezdomnych – z jednej strony udzielanie informacji o możliwości korzystania z miejsc noclegowych oraz posiłku, a z drugiej – podejmowanie interwencji umożliwiających skorzystanie z noclegowni.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

74

Ze względu m.in. na negatywne postrzeganie osób bezdomnych przez społeczność Radomia, w ramach Partnerstwa planuje się podjęcie działań o charakterze informacyjnym, jak zorganizowanie

konferencji,

seminarium,

przygotowanie

filmu

dotyczącego

problemu

bezdomności, związanych z tym stereotypów. 

Współpraca międzyinstytucjonalna

Współpraca międzyinstytucjonalna była pozytywnie oceniana przez kluczowych informatorów reprezentujących radomskie instytucje.

Efektywne dla rozwiązywania problemu bezdomności w Radomiu byłoby polepszenie przepływu informacji pomiędzy instytucjami zajmującymi się zjawiskiem bezdomności.

Kluczowymi instytucjami są MOPS (wraz z działającym w swoich strukturach domem dla bezdomnych mężczyzn) oraz Caritas. Uczestnicy indywidualnych wywiadów pogłębionych podkreślali możliwość podniesienia efektywności działań poprzez lepszy przepływ informacji pomiędzy pogotowiem, strażą miejską, szpitalem a MOPS oraz Caritasem, tak aby działania były kompatybilne, a nie nakładały się na siebie.

W ramach współpracy międzyinstytucjonalnej istotne jest wypracowanie sytemu skutecznego rozwiązywania problemu bezdomności. W ramach Partnerstwa planuje się: 

Stworzenie stałej grupy przedstawicieli instytucji zaangażowanych w rozwiązywanie problemu bezdomności.



Raz

na kwartał

spotkania partnerskie

wszystkich instytucji

i

organizacji

zaangażowanych w problem bezdomności. 

Szkolenia dla przedstawicieli tych instytucji i organizacji.



Zorganizowanie punktu informacyjnego z infolinią.



Zorganizowanie konferencji poświęconej przedstawieniu raportu dotyczącego bezdomnych na terenie miasta Radomia.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

75

* *

*

W porównaniu do działań prewencyjnych i integracyjnych działania interwencyjne stanowią najbardziej rozwinięty obszar aktywności w odniesieniu do zjawiska bezdomności. Nie mniej jednak zauważalny jest brak streetworkerów. Potrzeba takich pracowników jest wielowymiarowa. Po pierwsze, Radom nie dysponuje badaniami osób bezdomnych, które nie korzystają z pomocy instytucjonalnej. Rozmówcy różnie oceniają liczbę takich osób. Jeden rozmówca stwierdził, że w Radomiu jest około ok. 300-350 osób (z czego z domu dla bezdomnych i noclegowni korzysta ok. 60 osób), inny, że osób nie korzystających z pomocy instytucjonalnej jest ok. 20. W związku z tym – poza wyraźną potrzebą przeprowadzenia szerszego badania – wyraźnie widać, że streetworkerzy mogliby monitorować zjawisko poza instytucjami, z pomocy której korzysta część osób bezdomnych.

Należy

też

jednocześnie

rekomendować

rozszerzenie

działań

prewencyjnych,

interwencyjnych i integracyjnych poza zinstytucjonalizowanych bezdomnych. Rozpoczęcie tych działań rozpocząć można właśnie od zatrudnienia streetworkerów.

W ramach wzmacniania działań integracyjnych rekomenduje się stworzenie mieszkań chronionych.

Planując działania o charakterze prewencyjnym, pomoc doraźną oraz integrację należy brać pod uwagę strukturę demograficzną bezdomnych: radomscy bezdomni w większości rekrutują się z mężczyzn, którzy utracili pracę, czemu często towarzyszył rozpad więzi społecznych, co z dużym prawdopodobieństwem doprowadziło do utraty praw do własnego mieszkania.

Główna strategia działań powinna koncentrować się na grupie bezdomnych o dobrym stanie zdrowia i powinna polegać na wspieraniu ich w procesie wejścia na rynek pracy i reintegracji społecznej oraz na poprawie relacji z rodziną bliższą i dalszą.

Na koniec warto podkreślić kluczowy aspekt przy rozwiązywania problemów bezdomności – efektywna aktywizacja osób bezdomnych w celu powrotu do funkcjonowania w

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

76

społeczności. Właściwie wszyscy kluczowi informatorzy podkreślają ograniczoną motywację osób bezdomnych w tym zakresie. Również badania kwestionariuszowe potwierdzają niską aktywność społeczną i ekonomiczną badanych osób bezdomnych. W ramach Partnerstwa przewidziano następujące działania aktywizujące te osoby: 

Indywidualne programy wychodzenia z bezdomności, w tym: – poradnictwo specjalistyczne zawodowe, – prawne, – psychologiczne, – grupa wsparcia, z treningiem autoprezentacji i umiejętności społecznych, – aktywizacja zawodowa –

współpraca z PUP w celu poszukiwania pracy,

podniesienia kwalifikacji zawodowych, skierowanie do prac społecznie użytecznych. 

Praca socjalna z osobami uzależnionymi od alkoholu: – zdiagnozowanie problemu, – współpraca z konsultantem ds. uzależnień pracującym w punkcie, – motywowanie do podjęcia leczenia, – podjęcie terapii, – współpraca z instytucją prowadzącą klienta w terapii, – udzielenie wsparcia osobom w terapii, – grupa wsparcia dla osób uzależnionych z treningiem autoprezentacji i umiejętności społecznych, – zastosowanie kontraktu socjalnego.



Praca socjalna z matkami wychowującymi dzieci: – zajęcia i zabawy edukacyjne w zakresie potrzeb rozwojowych dzieci, – grupa wsparcia dla matek z dziećmi55, – indywidualne konsultacje psychologiczne i pedagogiczne,

55

W celu doskonalenia umiejętności wychowawczych rodziców warto sięgnąć po sprawdzone w badaniach ewaluacyjnych, specjalistyczne programy psychoedukacyjne, takie jak np. „Szkoła dla Rodziców i Wychowawców” Joanny Sakowskiej: http://www.ore.edu.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=47&Itemid=923

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

77

– utworzenie grupy świetlicowej dla małych dzieci prowadzonej przez pedagoga, – zajęcia socjoterapeutyczne dla dzieci, – działania podejmowane w oparciu o kontrakt socjalny Inne działania: utworzenie i prowadzenie biblioteki w placówce.

Pamiętając jak trudna jest aktywizacja osób zmarginalizowanych, warto podkreślić kompleksowość oraz adekwatność planowanych działań, które jeżeli okażą się systemowe (a nie jednorazowe) oraz angażujące różne instytucje w Radomiu i samych bezdomnych maja szansę na powodzenie.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

78

ANEKS Lista analizowanych dokumentów w analizie desk research Dom dla Bezdomnych – Caritas – (http://www.radom.caritas.pl/caritas,,strona,8,pokaz,43.html)

omówienie

Dom dla Bezdomnych Mężczyzn Radom – omówienie (http://bip.mops.radom.sam3.pl/strona-12-bezdomni+bezdomni.html)

działalności działalności

Kwestionariusz do analizy dokumentów zastanych Kwestionariusz do wypełnienia przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej na rok 2010 MPiPS-03 Radom Oferta Partnerstwa Radom Omówienie projektu „Aktywność szansą na lepsze jutro” (http://www.mops.radom.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=97&Itemid=79) Sprawozdanie MOPS Radom 2010 Statut Miasta Radom Statut MOPS Radom Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Radomia na lata 2005-2010 Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Radomia na lata 2011-2015 Struktura działalności Miasta Radom Struktura działania MOPS Radom Świadczenia z pomocy społecznej oraz pomoc dla osób niepełnosprawnych, Radom 2007 (http://www.mops.radom.pl/index.php?option=com_docman&task=doc_view&gid=25&Itemid= 52) Uchwała budżetowa Radom 2010

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

79

Dyspozycje do indywidualnych wywiadów pogłębionych INDYWIDUALNY WYWIAD POGŁĘBIONY DYSPOZYCJE DO WYWIADÓW INDYWIDUALNYCH Z PRZEDSTAWICIELAMI INSTYTUCJI/ORGANIZACJI DZIAŁAJĄCYMI NA RZECZ OSÓB BEZDOMNYCH Temat ogólny 1. Bezdomność jako (lokalny) problem społeczny

Zagadnienia szczegółowe 1. Jakie znaczenie (jaką rangę) ma bezdomność wśród problemów społecznych gminy –zdaniem respondenta?

2. Ocena skali zjawiska bezdomności w gminie zdaniem respondenta (także u ujęciu dynamicznym); należy dopytać się o źródła informacji (badania, statystyki, itp.).

3. Najważniejsze potrzeby bezdomnych w gminie.

4. Czy/jak w ciągu ostatnich lat zmienił się charakter bezdomności w gminie: przyczyny i charakterystyka socjodemograficzna bezdomności, potrzeby?

5. Stosunek społeczności lokalnej do bezdomności na podstawie doświadczeń respondenta: świadomość problemu i skali zjawiska, stosunek (nastawienie) do osób

Przykładowe pytania szczegółowe 1. Jakie są najważniejsze problemy społeczne miasta/gminy? ■ Wymienił(a) Pan(i) następujące problemy społeczne gminy… Czy mó(o)gł(a)by Pan(i) uszeregować je od najważniejszego do najmniej ważnego? [Poprosić o uzasadnienie]. ■ [Jeśli wśród problemów nie ma bezdomności poprosić o wyjaśnienie dlaczego zabrakło jej na liście, następnie poprosić o porównanie znaczenia problemu bezdomności z problemami z listy].

2. Czy mó(o)gł(a)by Pan(i) coś powiedzieć na temat liczby bezdomnych na terenie miasta i gminy? Czy Pana(i) zdaniem w ciągu ostatnich kilku lat skala zjawiska bezdomności zmieniała się (jak?, dlaczego?), czy też utrzymywała się na względnie niezmienionym poziomie? Czy na terenie gminy były prowadzone jakieś badania/szacunki/statystyki dotyczące bezdomności (wykluczenia społecznego)?

3. Jakie są Pana(i) zdaniem obecnie najważniejsze potrzeby bezdomnych na terenie gminy?

4. Czy zauważył(a) Pan(i), żeby w ciągu ostatnich kilku lat na terenie miasta/gminy zmienił się charakter bezdomności, czy też pozostaje on względnie niezmienny (chodzi mi np. o wiek bezdomnych, przyczyny wchodzenia w bezdomność, itp.)? ■ [W przypadku zmian: jakie?, jaki mają charakter?, jak je Pan(i) ocenia, czy się utrzymają (będą maleć/narastać)?, czy dotyczą np. wieku?, stanu zdrowia?, proporcji kobiet i mężczyzn? grup społecznych, których dotyczy ten problem, korzystania z instytucjonalnego wsparcia?, przyczyn bezdomności?].

5. Jak w Pana(i) ocenie społeczność miasta/gminy traktuje kwestię bezdomności? Czy bezdomność dostrzegana jest przez społeczność miasta/gminy jako widoczny problem społeczny, czy też nie? Jaki obraz osoby bezdomnej dominuje wśród mieszkańców gminy? Czy na tę kwestię ma wpływ

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

80

bezdomnych.

Temat ogólny 2. Działania podejmowane przez instytucję/organizację reprezentowaną przez respondenta

wielkości miejscowości, w której się mieszka?

Zagadnienia szczegółowe 1. Zakres świadczonych usług, ocena adekwatności (realizacji istotnych potrzeb) i skuteczności oraz efektywności działań podejmowanych przez instytucję/organizację.

2. Ocena potrzeby i możliwości wprowadzenia zmian w funkcjonowaniu instytucji/organizacji: zakres świadczonych usług, organizacja pracy, kompetencje kadry, kooperacja z innymi instytucjami/organizacjami, infrastruktura, finansowanie.

Przykładowe pytania szczegółowe 1. Prosił(a)bym, aby pokrótce opisał(a) Pan(i) działania podejmowane przez instytucję/organizację, którą Pan(i) reprezentuje (zakres usług). ■ Jakie są podstawowe cele tych działań (dopytać się o cele krotko-i długoterminowe)? ■ W jakim zakresie działania te zaspokajają potrzeby bezdomnych? ■ W jakim stopniu działania te są skuteczne?

■ [Jeśli nie jest to oczywiste, to dopytać się co to znaczy „skuteczne” w przypadku konkretnych działań, np. co uważa się za sukces w pracy z uczestnikami terapii?] ■ Czy w stosunku do ponoszonych nakładów (finansowych, poświęcanego czasu, itp.) są to działania efektywne? ■ [Jeśli nie to dlaczego?].

2. Czy uważa Pan(i), że warto byłoby dokonać jakichś zmian w działalności czy funkcjonowaniu instytucji, którą Pan(i) reprezentuje (dopytać się o zakres świadczonych usług, organizację pracy, kompetencje kadry, współpracę z innymi instytucjami/organizacjami, infrastrukturę, finansowanie instytucji/organizacji, ew. realizowanych przez nią projektów)? ■ [Jeśli tak to jakich?, jak zmieniłoby to funkcjonowanie instytucji/organizacji?, czy/jak zmieniłoby to sytuację beneficjentów?, na ile wprowadzenie tych zmian jest możliwe?, jak je wdrożyć?]

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

81

Temat ogólny 3. Współpraca międzyinstytucjonalna

Zagadnienia szczegółowe 1. Stosunek do bezdomności przedstawicieli instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów społecznych i lokalnych elit: przypisywanie rangi problemowi, gotowość do angażowania się w projekty na rzecz bezdomnych (wykraczające poza statutowe działania instytucji/organizacji).

2. Współpraca pomiędzy instytucjami działającymi na rzecz osób bezdomnych (także spoza partnerstwa): a. formy i zakres kooperacji, b. ocena potrzeby i możliwości wprowadzenia zmian, najważniejsze wyzwania i trudności –jak je przezwyciężyć, c. instytucje które warto zaangażować zainteresować problemem bezdomności, d. powiązania nieformalne ocena na ile są funkcjonalne z perspektywy rozwiązywania problemów osób bezdomnych.

Przykładowe pytania szczegółowe 1. Jaki stosunek do problemu bezdomności reprezentują przedstawicie kluczowych instytucji z terenu miasta/gminy? Jaką rangę przypisują problemowi bezdomności? Jak Pani(i) ocenia ich zaangażowanie w pomoc osobom bezdomnym (chodzi mi oczywiście o działania wykraczające poza te, które wynikają z realizacji przepisów)?

2. Jak na terenie miasta/gminy ocenia Pan(i) funkcjonowanie systemu pomocy oferowanej osobom bezdomnym? ■ Jak przebiega współpraca pomiędzy instytucjami ważnym z perspektywy pomocy osobom bezdomnym? ■ Czy jakieś projekty realizowane są wspólnie?

■ Czy warto byłoby wprowadzić jakieś zmiany we współpracy pomiędzy instytucjami i organizacjami, które Pan(i) wymienił(a)? ■ Czy są jakieś instytucje/organizacje, które warto byłoby zaangażować w rozwiązywanie problemów osób bezdomnych (dlaczego?), ewentualnie zwiększyć ich zaangażowanie? ■ [Jeśli tak to jakich?, jak zmieniłoby to funkcjonowanie instytucji/organizacji?, czy/jak zmieniłoby to sytuację beneficjentów?, na ile wprowadzenie tych zmian jest możliwe?, jak je wdrożyć?]. ■ Jak ocenia Pan(i) nieformalną stronę relacji pomiędzy przedstawicielami instytucji/organizacji, które Pan(i) wymienił(a)? Czy/w jaki sposób przekładają się one na rozwiązywanie problemów osób bezdomnych?

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

82

Temat ogólny 4.

Pomoc doraźna

Zagadnienia szczegółowe 1. Opis i ocena działań podejmowanych na terenie gminy, których celem jest pomoc doraźna; w tym kadra, infrastruktura, finansowanie. Poprawa skuteczności działań z zakresu pomocy doraźnej: najważniejsze bariery, dobre praktyki, pomysły do ewentualnego wdrożenia w przyszłości.

2. Poprawa skuteczności działań z zakresu pomocy doraźnej: najważniejsze bariery, dobre praktyki, pomysły do ewentualnego wdrożenia w przyszłości.

Przykładowe pytania szczegółowe 1. Chciał(a)bym poprosić Pana(ią) o opis działań podejmowanych na terenie miasta/gminy przez instytucje i organizacje, których celem jest tzw. pomoc doraźna (nocleg, wyżywienie, zabiegi medyczne, itp.). ■ Jak ocenia Pan(i) działania podejmowane przez te instytucje/organizacje? ■ W jakim zakresie działania tych instytucji zaspokajają potrzeby bezdomnych? ■ W jakim stopniu działania te są skuteczne? ■ [Jeśli nie jest to oczywiste, to dopytać się co to znaczy „skuteczne” w przypadku konkretnych działań], ■ Czy w stosunku do ponoszonych nakładów (finansowych, poświęcanego czasu, itp.) są to działania efektywne? ■ [Jeśli nie to dlaczego?].

Należy dopytać się o działalność następujących instytucji (o ile respondent ma jakąś wiedzę na temat ich funkcjonowania): 1. urząd miasta/gminy, 2. ośrodek pomocy społecznej, 3. powiatowe centrum pomocy rodzinie 4. przychodnia, 5. szpital, 6. ośrodek interwencji kryzysowej, 7. stacjonarny dom dla bezdomnych, 8. noclegownia, schronisko, ogrzewalnia, 9. dom pomocy społecznej, 10. zakład opiekuńczo-leczniczy, 11. zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy, 12. hospicjum, 13. poradnia terapii uzależnień,

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

83

14. stacjonarny ośrodek terapii uzależnień, 15. ośrodek detoksykacyjny/izba wytrzeźwień, 16. organizacje pozarządowe zajmujące się pomocą doraźną, streetworkingiem.

2. Czy uważa Pan(i), że warto byłoby dokonać jakichś zmian w działalności czy funkcjonowaniu wymienionych przez Pana(ią) instytucji/organizacji, (dopytać się o zakres świadczonych usług, organizację pracy, kompetencje kadry, infrastrukturę, finansowanie instytucji/organizacji, ew. realizowanych przez nie projektów)? ■ [Jeśli tak to jakich?, jak zmieniłoby to funkcjonowanie tych instytucji/organizacji?, czy/jak zmieniłoby to sytuację beneficjentów?, na ile wprowadzenie tych zmian jest możliwe?, jak je wdrożyć?].

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Temat ogólny 5.

Integracja społeczna

Zagadnienia szczegółowe 1. Opis i ocena działań podejmowanych na terenie gminy, których celem jest wychodzenie z bezdomności (inaczej –reintegracja społeczna, resocjalizacja); w tym kadra, infrastruktura, finansowanie.

2. Poprawa skuteczności działań integracyjnych: najważniejsze bariery, dobre praktyki, pomysły do ewentualnego wdrożenia w przyszłości.

Przykładowe pytania szczegółowe 1. Czy na terenie miasta/gminy prowadzą działalność jakieś instytucje lub organizacje, których celem jest wyprowadzanie ludzi z bezdomność (reintegracja społeczna)? ■ [Jeśli nie to z czego to wynika?] ■ Czy mó(o)gł(a)by Pan(i) opisać tę działalność? ■ Jak ocenia Pan(i) działania podejmowane przez te instytucje/organizacje? ■ W jakim zakresie działania tych instytucji zaspokajają potrzeby bezdomnych? ■ W jakim stopniu działania te są skuteczne? ■ [Jeśli nie jest to oczywiste, to dopytać się co to znaczy „skuteczne” w przypadku konkretnych działań] ■ Czy w stosunku do ponoszonych nakładów (finansowych, poświęcanego czasu, itp.) są to działania efektywne? ■ [Jeśli nie to dlaczego?].

W sposób szczególny należy dopytać się o działalność następujących instytucji (o ile respondent ma jakąś wiedzę na temat ich funkcjonowania): 1. ośrodek interwencji kryzysowej, 2. stacjonarny dom dla bezdomnych, 3. schronisko, 4. dom pomocy społecznej, 5. klub integracji społecznej, 6. centrum integracji społecznej, 7. poradnia terapii uzależnień, 8. stacjonarny ośrodek terapii uzależnień, 9. mieszkania wspierane, hostele, 10. organizacje pozarządowe (fundacje, stowarzyszenia) zajmujące się reintegracją społeczną.

2. Czy uważa Pan(i), że warto byłoby dokonać jakichś zmian w działalności czy funkcjonowaniu wymienionych przez Pana(ią) instytucji/organizacji, (dopytać się o zakres świadczonych usług, organizację pracy, kompetencje kadry, infrastrukturę, finansowanie instytucji/organizacji, ew. realizowanych przez nie projektów)? ■ [Jeśli tak to jakich?, jak zmieniłoby to funkcjonowanie tych instytucji/organizacji?, czy/jak zmieniłoby to sytuację beneficjentów?, na ile wprowadzenie tych

84 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

zmian jest możliwe?, jak je wdrożyć?].

Temat ogólny 6.

Prewencja

Zagadnienia szczegółowe 1. Co –zdaniem respondenta oznacza „prewencja bezdomności”? Skuteczność prewencji od czego zależy?

2. Opis i ocena działań podejmowanych na terenie gminy, których celem jest prewencja bezdomności; kadra, infrastruktura, finansowanie.

3. Poprawa skuteczności działań prewencyjnych: najważniejsze bariery, dobre praktyki, pomysły do ewentualnego wdrożenia w przyszłości.

Przykładowe pytania szczegółowe 1. Czy patrząc z lokalnej perspektywy bezdomności można zapobiegać? ■ [Jeśli nie to dlaczego?] ■ Czy prewencja jest lub może być skuteczna? ■ Od czego to zależy? ■ Co należy robić, aby zapobiegać bezdomności?

2. Czy na terenie miasta/gminy prowadzą działalność jakieś instytucje lub organizacje, których celem jest prewencja bezdomności? ■ [Jeśli nie to z czego to wynika?] ■ Czy mó(o)gł(a)by Pan(i) opisać tę działalność? ■ Jak ocenia Pan(i) działania podejmowane przez te instytucje/organizacje? ■ W jakim zakresie działania tych instytucji zaspokajają potrzeby beneficjentów? ■ W jakim stopniu działania te są skuteczne? ■ [Jeśli nie jest to oczywiste, to dopytać się co to znaczy „skuteczne” w przypadku konkretnych działań], ■ Czy w stosunku do ponoszonych nakładów (finansowych, poświęcanego czasu, itp.) są to działania efektywne? ■ [Jeśli nie to dlaczego?].

W sposób szczególny należy dopytać się o działalność następujących instytucji (o ile respondent ma jakąś wiedzę na temat ich funkcjonowania): 1. szpital, 2. ośrodek interwencji kryzysowej, 3. stacjonarny dom dla bezdomnych, 4. dom pomocy społecznej, 5. klub integracji społecznej, 6. centrum integracji społecznej, 7. organizacje pozarządowe (fundacje, stowarzyszenia) zajmujące się prewencją bezdomności.

3. Czy uważa Pan(i), że warto byłoby dokonać jakichś zmian w działalności czy funkcjonowaniu wymienionych przez Pana(ią) instytucji/organizacji, (dopytać się o

85 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

zakres świadczonych usług, organizację pracy, kompetencje kadry, infrastrukturę, finansowanie instytucji/organizacji, ew. realizowanych przez nie projektów)? ■ [Jeśli tak to jakich?, jak zmieniłoby to funkcjonowanie tych instytucji/organizacji?, jak zmieniłoby to sytuację beneficjentów?, na ile wprowadzenie tych zmian jest możliwe?, jak je wdrożyć?].

1. Zakończenie wywiadu (np. to już wszystkie pytania jakie chciałe(a)m Pan(i) zadać, jednak jest być może jakiś temat, którego nie poruszyłe(a)m, a uważa Pan(i), że warto coś o nim powiedzieć?)

2. Przekazanie podstawowych informacji o badaniu ankietowym; prośba o wypełnienie kwestionariusza.

3. Prośba o przekazanie (udostępnienie) materiałów na temat bezdomności w mieście/gminie, dotyczących pracy instytucji/organizacji reprezentowanej przez respondenta (a także innych dokumentów), z wyłączeniem materiałów gromadzonych w ramach analizy dokumentów.

Kwestionariusz raportu z wywiadu indywidualnego Data przeprowadzenia wywiadu:......................

Osoba przeprowadzająca wywiad:..........................................................................

W raporcie należy zrelacjonować opinie respondenta wg poniższych punktów. Miejsce na uwagi, propozycje i oceny badacza znajduje się na końcu raportu.

1. Numer respondenta..................

2. Postrzeganie bezdomności jako lokalnego problemu społecznego  Znaczenie (ranga) bezdomność wśród problemów społecznych gmin/y oraz stosunek do bezdomności przedstawicieli instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów społecznych i lokalnych elit.



Ocena skali zjawiska bezdomności w gminie/ach zdaniem respondentów i/lub w oparciu o inne źródła (także u ujęciu dynamicznym).



Charakter bezdomności i – ewentualnie – dynamika zmian oraz najważniejsze potrzeby osób bezdomnych w gminie/ach.



Stosunek społeczności lokalnej do bezdomności.

86 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

3. Działalność instytucji reprezentowanych przez respondentów 

Skrócony opis zakresu świadczonych usług.



Adekwatności, skuteczności i efektywność działań.



Ocena potrzeby i możliwość wprowadzenia modyfikacji w funkcjonowaniu instytucji/organizacji (zakres świadczonych usług, procedury, kadra i in.); ewentualnie – postulowane zmiany.

4. Współpraca międzyinstytucjonalna  Formy i zakres kooperacji.



Ocena potrzeby i możliwości wprowadzenia zmian; ewentualnie – postulowane zmiany.



Powiązania nieformalne w kontekście funkcjonowania instytucji działających na rzecz osób bezdomnych.



Wykaz instytucji zaproponowanych przez respondentów, które warto (szerzej) zaangażować w pomoc osobom bezdomnym (z uzasadnieniem).

5. Funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie prewencji bezdomności 

Postrzeganie problematyki prewencji bezdomności – jej sensowności, skuteczności, możliwości wdrażania.



Opis podejmowanych działań.



Adekwatności, skuteczności i efektywność działań.

87 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego



Ocena potrzeby i możliwość wprowadzenia zmian w funkcjonowaniu programów/instytucji/organizacji zajmujących się prewencją (zakres świadczonych usług, procedury, kadra i in.); ewentualnie – postulowane zmiany.

6. Funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie świadczenia usług z zakresu pomocy doraźnej 

Skrócony opis zakresu świadczonych usług.



Adekwatności, skuteczności i efektywność działań.



Ocena potrzeby i możliwość wprowadzenia zmian w funkcjonowaniu programów/instytucji/organizacji (zakres świadczonych usług, procedury, kadra i in.); ewentualnie – postulowane zmiany.

7. Funkcjonowanie systemu pomocy osobom bezdomnym w zakresie świadczenia usług z zakresu integracji społecznej 

Skrócony opis zakresu świadczonych usług.



Adekwatności, skuteczności i efektywność działań.



Ocena potrzeby i możliwość wprowadzenia zmian w funkcjonowaniu programów/instytucji/organizacji (zakres świadczonych usług, procedury, kadra i in.); ewentualnie – postulowane zmiany.

8. Uwagi, wnioski, rekomendacje badacza (w tym ewentualnie zaproponowanie osób do kolejnych wywiadów – indywidualne/grupowe)

9. Najważniejsze wypowiedzi respondenta ilustrujące powyższy opis (punkty 2-7) prosimy wpisać cytaty.

88 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Ankieta IDI Bardzo dziękujemy za poświęcenie czasu i udzielenie wywiadu. Na koniec chcielibyśmy poprosić Panią/Pana o wypełnienie krótkiej, anonimowej ankiety, której celem jest zebranie informacji statystycznych. Dane te posłużą do stworzenia zbiorczej charakterystyki osób, które wzięły udział w badaniu we wszystkich gminach (podstawowe dane socjodemograficzne oraz dotyczące doświadczenia zawodowego i zaangażowania w działania z zakresu pomocy osobom bezdomnym, pracy socjalnej, itp.).

1. W tabeli poniżej prosimy wpisać najważniejsze stanowiska, funkcje, projekty i programy z zakresu pomocy osobom bezdomnym i pracy socjalnej, w których brał/a lub obecnie bierze Pani/Pan udział; prosimy także zaznaczyć czy dotyczyły one miasta/gminy, na temat której udzielił/a Pani/Pan wywiadu.

Stanowiska, funkcje, projekty i programy

Czy dotyczyły/dotyczą one tego miasta (tej gminy)?

TAK NIE

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

2. Prosimy wpisać od ilu lat, pełniąc funkcje zawodowe lub społeczne, zajmuje się Pani/Pan problematyką bezdomności, pracy socjalnej?

............. lat 3. Jakie ma Pani/Pan wykształcenie?

1) niepełne podstawowe 2) podstawowe 3) gimnazjalne 4) zasadnicze zawodowe 5) niepełne średnie

8) student bez dyplomu licencjata 9) student z dyplomem licencjata 10) niepełne wyższe 11) wyższe licencjackie 12) wyższe magisterskie

89 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

6) średnie 7) pomaturalne (policealne)

13) tytuł naukowy (doktor i wyżej)

4. Prosimy o określenie Pana(i) obecnej sytuacji zawodowej (można zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź).

1) emerytura lub renta 2) student, uczeń 3) niezatrudniony/a 4) prywatny przedsiębiorca 5) specjalista 6) wolny zawód

7) nauczyciel, pedagog 8) kierownik, menager, wyższy urzędnik 9) technik, wyspecjalizowany pracownik 10) pracownik niższego szczebla 11) robotnik, pracownik fizyczny 12) inne (prosimy wpisać) ................................................

5. Prosimy o określenie płci poprzez zakreślenie kółkiem odpowiedniego numeru.

1. kobieta

2. mężczyzna

6. Prosimy podać rok urodzenia:



Bardzo dziękujemy za poświęcenie czasu i wypełnienie ankiety!

Kwestionariusz wywiadu z osobą bezdomną Szanowny Panie / Szanowna Pani! rozmowa, którą zaraz z Panem/Panią przeprowadzę służy zebraniu bardzo ogólnych informacji o warunkach życia ludzi, którzy borykają się z problemem braku własnego dachu nad głową. W realizowanym badaniu chodzi o to, aby wiedza, jaką uzyskamy, była pomocna tym wszystkim, którzy odpowiadają za poprawę usług dla osób bezdomnych. chciał(a)bym zwrócić uwagę na jedną istotną rzecz: Pani/i odpowiedzi są całkowicie anonimowe a zebrane w trakcie realizacji wywiadów informacje posłużą jedynie do opracowania zbiorczych zestawień statystycznych i jako takie pozostaną w pełni poufne. Nikt nie będzie zatem wiedział, jakich udzielił(a) Pan/i odpowiedzi. Warto również dodać, że nie ma odpowiedzi ani dobrych, ani złych a jedynie szczere i odnoszące się do Pani/i życia.

1a. Czy w ciągu ostatniego roku, na terenie …………… (proszę wymienić nazwę gminy, na terenie której realizowane są wywiady z osobami bezdomnymi) korzystał/a Pan/i z którejkolwiek z wymienionych form pomocy udzielanych przez różne instytucje (pomoc społeczna, organizacja pozarządowa, stowarzyszenie, itd.)?Proszę wskazać wszystkie, z których pomocy Pan/i korzystał/a w ciągu ostatniego roku.POKAŻ KARTĘ NR 1 1. Wsparcie finansowe w postaci zasiłku 2.

Schronienie (noclegownia / schronisko)

3.

Pomoc w nawiązaniu pozytywnych relacji z rodziną

4.

Pomoc psychologiczna

5.

Pomoc lekarska, szpitalna

Korzystanie z pomocy

Korzystał/a

90 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Nie korzystał/a

1b. Która z form pomocy jest najbardziej Pani/i potrzebna?

POKAŻ KARTĘ NR 1

6.

Odzież

7.

Wyżywienie

8.

Indywidualny program wychodzenia z bezdomności

9.

Łaźnia

10. Pomoc uzyskana bezpośrednio na ulicy (streetworking) 11. Korzystanie z poradni uzależnień 12. Pomoc w spłacie zadłużenia (czynszowego, alimentacyjnego, innych) 13. Pomoc w znalezieniu mieszkania 14. Pomoc w znalezieniu pracy 15. Podjęcie nauki w celu zdobycia lepszego wykształcenia 16. Kursy zawodowe, staże, doradztwo zawodowe, pośrednictwo pracy 17. Nie korzystałem z żadnej 18. Inne, prosimy wpisać jakie……….............................

2.

3.

4.

Czy w ciągu ostatniego roku, na terenie……………………… (proszę wymienić nazwę gminy, na terenie której realizowane są wywiady z osobami bezdomnymi) spotkał(a) się Pan/i z odmową pomocy?

1.

tak – przejdź do pytania nr 3

2.

nie – przejdź do pytania nr 5

Ile razy odmówiono Pani/i pomocy w ciągu ostatniego roku?POKAŻ KARTĘ NR 2

1.

1-2 razy

2.

3-5 razy

3.

więcej niż 5 razy

4.

trudno powiedzieć – nie czytać tej odpowiedzi

Proszę pomyśleć sobie o ostatniej sytuacji, w której odmówiona została Panu/i pomoc. Proszę powiedzieć, czym uzasadniano odmowę? Pytanie prekategoryzowane czyli takie, w którym zadajemy pytanie otwarte i czekamy na odpowiedź osoby bezdomnej. Uzyskaną odpowiedź zaznaczamy na widocznej poniżej kafeterii.

91 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

W przypadku odpowiedzi, której nie ma w poniższej liście prosimy o wpisanie jej w kategorię inne odpowiedzi 1.

3.

5.

6.

5.

6.

nie uzasadniono w ogóle nietrzeźwością brakiem wystarczających środków na pomoc niechęć i brak dobrej woli pracownika socjalnego

2.

4.

7.

8.

Brak zameldowania na terenie gminy (rejonizacja pomocy) Brak niezbędnych dokumentów (dowód os.) nie wiem dlaczego odmówiono mi pomocy Inne, prosimy wpisać jakie…...........

Czy w ciągu ostatniego roku korzysta Pan/i z pomocy ośrodka pomocy społecznej działającego na terenie (proszę wymienić nazwę gminy, na terenie której realizowane są wywiady z osobami bezdomnymi)?

1.

tak – przejdź do pytania nr 6

2.

nie – przejdź do pytania nr 7

Jak Pan/i ocenia na skali ocen szkolnych (2 – niedostateczna, 3- dostateczna, 4 – dobra, 5 – bardzo dobra) działanie ośrodka pomocy społecznej na terenie …………………….(proszę wymienić nazwę gminy, na terenie której realizowane są wywiady z osobami bezdomnymi)?

Proszę wpisać ocenę…………………. nie wiem, trudno powiedzieć – nie czytać tej odpowiedzi

7.

Jak ogólnie Pan/i ocenia na skali ocen szkolnych (2 – niedostateczna, 3- dostateczna, 4 – dobra, 5 – bardzo dobra) pomoc, którą uzyskuje Pan/i w placówce, w której aktualnie się znajdujemy?

Proszę wpisać ocenę…………………. nie wiem, trudno powiedzieć – nie czytać tej odpowiedzi

8.

Poniższa część rozmowy odnosić się będzie do życia w miejscu, w którym aktualnie się znajdujemy. Zadam Panu/i teraz kilka pytań, na które proszę udzielić odpowiedzi TAK albo NIE.

TAK

NIE

NIE WIEM – nie czytać tej odp.

TAK

NIE

NIE WIEM – nie czytać

8.1 Czy placówka, w której się Pan/i znajduje położona jest w dogodnym miejscu?

8.2. Czy w placówce, w której się Pan/i znajduje istnieją jasne zasady pobytu?

8.3. Czy w placówka, w której się Pan/i znajduje czuje się Pan/i bezpiecznie?

8.6. Czy placówka, w której się Pan/i znajduje jest według Pana/i przepełniona?

8.9. Czy w placówce, w której się Pan/i znajduje ma Pan/i poczucie prywatności?

8.10. Czy w placówce, w której się Pan/i znajduje traktowany(a) jest Pan/i przez opiekunów z szacunkiem?

8.11. Czy wmiejscu, w którymaktualnie się Pan/i znajduje ma Pan/i łatwy dostęp do urządzeń sanitarnych (toalety, prysznice)?

8.12. Czy wmiejscu, w którymaktualnie się Pan/i znajduje czuje się Pan/i osobą bezdomną?

A teraz zadam Pani/i kilka prostych pytań, na które proszę, aby udzielił Pan/i odpowiedzi „tak” lub „nie. Prosimy nie zadawać osobie bezdomnej odpowiedzi nie wiem i zaznaczać ją

92 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

jedynie wówczas, kiedy osoba bezdomna ma wyraźną trudność w odpowiedzi na zadane pytanie.

9.1. Czy posiada Pan/i jakikolwiek zawód, fach?

9.2. Czy był(a)by Pan/i gotowy(a) do podjęcia pracy jutro bądź w najbliższych dniach?

9.3. Czy w ciągu ostatniego roku uczestniczył(a) Pan/i w jakiejkolwiek aktywności związanej z podnoszeniem swoich kwalifikacji zawodowych czy innych umiejętności?

9.4. Czy w ciągu ostatniego miesiąca szukał(a) Pan/i pracy?

9.5. Czy aktualnie pracuje Pan/i zarobkowo?

tej odp.

10. Proszę zaznaczyć z jakiego źródła / źródeł pochodzą Pan/i dochody w bieżącym roku?(Proszę wskazać wszystkie źródła, z których czerpie Pan/i dochody). POKAŻ KARTĘ NR3 1.

3.

5.

7.

9.

11.

Praca na podstawie umowy o pracę, zlecenie, dzieło Zasiłek stały / okresowy z pomocy społecznej Praca bez formalnej umowy („na czarno” Zasiłek celowy z pomocy społecznej Alimenty Wsparcie członków rodziny

2.

4.

6.

8.

10.

12.

Renta Zbieractwo Zasiłek dla bezrobotnych Emerytura Żebractwo Nie mam żadnych dochodów – przejdź do pytania nr 12.1

11. Jeśli ma Pan/i dochody? Proszę podać jaką kwotą, średnio, dysponuje Pan/i na miesiąc. POKAŻ KARTĘ NR 4 1.

2.

3.

4.

5.

Do 200 zł od 201 zł do 400 zł od 401 zł do 600 zł od 601 zł do 800 zł od 801 zł do 1000 zł

11.

nie powiem – nie czytać tej odpowiedzi

6.

7.

8.

9.

10.

od 1001 zł do 1200 zł od 1201 zł do 1500 zł od 1500 zł do 1800 zł powyżej 1800 zł trudno powiedzieć, nie wiem, nie liczyłem – nie czytać tej odpowiedzi

A teraz zadam Pani/i kilka prostych pytań, na które proszę, aby udzielił Pan/i odpowiedzi „tak” lub „nie. Prosimy nie zadawać osobie bezdomnej odpowiedzi nie wiem i zaznaczać ją jedynie wówczas, kiedy osoba bezdomna ma wyraźną trudność w odpowiedzi na zadane pytanie.

12.1.Czy w ciągu ostatniego roku korzystał/a Pan/i z darmowych posiłków rozdawanych „na mieście”?

12.2. Czy w ciągu ostatniego roku zdarzały się w tym toku sytuacje, w których przebywał Pan/i nielegalnie w jakichś miejscach?

12.3. Czy w tym roku otrzymywał(a) Pan/i darmowe ubrania?

12.4. Czy w ciągu ostatniego roku korzystał/a Pan/i z przejazdów środkami komunikacji miejskiej „na gapę”?

12.5. Czy w ciągu ostatniego roku zdarzyła się Pani/i sytuacja proszenia ludzi o „datki” na ulicy?

TAK

TAK

SYTUACJA FINANSOWA 13.1.Czy aktualnie posiada Pan/i jakieś długi, pożyczki, zaległości finansowe, bądź inne bieżące zobowiązania finansowe, np. alimenty, kary sądowe, zajęcia komornicze?

13.2. Czy posiada Pan/i jakieś długi, pożyczki u swoich znajomych, przyjaciół bądź związane z zakupami „na zeszyt”?

13.3. Czy aktualnie posiada Pan/i jakieś pieniądze inne niż te pochodzące z pomocy społecznej?

13.4. Czy w ciągu ostatniego roku zdarzały się takie sytuacje, w których brakowało Pan/i

93 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

NIE

NIE WIEM Nie czytać tej odp.

NIE

NIE WIEM Nie czytać tej odp.

pieniędzy na zakup rzeczy dla Pani/i ważnych takich jak jedzenie, leki, odzież, itp?

13.5. Czy w ciągu ostatniego roku zdarzały się Pan/i sytuacje, w których musiał(a) się Pan/i ukrywać przed osobami/instytucjami, którym jest Pan/i winien pieniądze?

SYTUACJA FORMALNA

TAK

NIE

NIE WIEM Nie czytać tej odp.

Przejdź do pyt. 14.6

Przejdź do pyt. 15.1

Przejdź do pyt. 15.1

14.1.Czy posiada Pan/i dowód osobisty?

14.2. Czy aktualnie posiada Pan/i ubezpieczenie zdrowotne?

14.3. Czy znajduje się Pan/i na aktualnej liście osób oczekujących na mieszkanie socjalne bądź komunalne?

14.4. Czy posiada Pan/i prawo własności do lokalu mieszkalnego?

14.5. Czy posiada Pan/i stały meldunek?

14.6.Czy posiada Pan/i stały meldunek znajduje się na terenie gminy, na terenie której Pan/i aktualnie przebywa?

1.

tak

2.

nie

PATOLOGIE SPOŁECZNE

TAK

NIE

NIE WIEM Nie czytać tej odp.

NIE

NIE WIEM Nie czytać tej odp.

NIE

NIE WIEM Nie czytać tej odp.

15.1.Czy przebywał(a) Pan/i kiedykolwiek w zakładzie karnym, areszcie śledczym, zakładzie poprawczym?

15.2. Czy w Pan/i najbliższym otoczeniu zdarzają się sytuacje stosowania przemocy?

15.3. Czy w ciągu ostatniego roku miała/a lub aktualnie ma Pan/i konflikty ze służbami porządkowymi takimi jak policja, straż miejska, służba ochrona kolei, prywatne firmy ochroniarskie, itp.?

15.4. Czy w ciągu ostatniego roku zdarzyło się Pan/i upić?

15.5. Czy ma Pan/i osobiste doświadczenia ze stosowaniem narkotyków?

KAPITAŁ SPOŁECZNY

TAK

16.1.Czy głosował(a) Pan/i w ostatnich wyborach do Sejmu i Senatu RP, które odbyły się 9 października 2011 roku?

16.2. Czy ogólnie ufa Pan/i innym ludziom?

16.3. Czy aktualnie ma Pan/i jakąkolwiek pasję, zainteresowania, które Pan/i realizuje?

16.4. Czy w ciągu ostatniego roku angażował(a) się Pan/i w działania na rzecz jakiejś społeczności (osiedla, miejscowości, ulicy, bloku, najbliższego sąsiedztwa itd.) lub jakiejś grupy osób?

16.5. Czy czuje się Pan/i pełnoprawnym obywatelem społeczeństwa?

TAK

WSPARCIE

94 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

17.1.Czy może Pan/i aktualnie liczyć na jakiekolwiek wsparcie ze strony członka Pani/i najbliższej rodziny?

17.2. Czy ma Pan/i bliską osobę spoza najbliższej rodziny, na której wsparcie może Pan/i liczyć?

17.3. Czy może Pan/i liczyć na jakiekolwiek wsparcie kolegów, znajomych?

17.4. Czy w ciągu ostatniego roku korzystał/a Pan/i z pomocy/opieki społecznej?

17.5. Czy w ciągu ostatniego roku korzystał/a Pan/i z pomocy instytucji charytatywnych, kościelnych, itp.?

TAK

DOBROSTAN PSYCHICZNY

NIE

NIE WIEM Nie czytać tej odp.

18.1.Czy w miejscu, w którym aktualnie Pan/i przebywa czuje się Pan/i bezpiecznie?

18.2. Czy czuje się Pan/i osobą bezdomną?

18.3. Czy czuje się Pan/i osobą samotną?

18.4. Czy ma Pan/i wpływ na własne życie?

18.5. Czy widzi Pan/i szansę na poprawę swojej sytuacji życiowej w ciągu najbliższych 12 miesięcy?

ZDROWIE

TAK

NIE

NIE WIEM Nie czytać tej odp.

- przejdź do pytania nr 20, omiń pytanie nr 21

- przejdź do pytania nr 21

- przejdź do pytania nr 21

19.1.Czy aktualnie czuje się Pan/i osobą zdrową?

19.2. Czy choruje Pan/i stale na jakąś chorobę?

19.3. Czy jest Pan/i pod kontrolą, czy leczy się Pan/i u jakiegoś lekarza?

19.4. Czy ze względu na stan zdrowia ma Pan/i jakiekolwiek trudności z wykonywania codziennych czynności takich jak mycie się, ubieranie, poruszanie się, dbanie o własną higienę, przygotowanie posiłku?

19.5. Czy w ciągu ostatniego roku był(a) Pan/i w szpitalu?

19.6. Czy w ciągu ostatniego roku był(a) Pan/i u lekarza?

19.7. Czy jest Pan/i przewlekle chory?

19.8. Czy aktualnie ma Pan/i orzeczony stopień o niepełnosprawności?

20. Jeśli tak, to jaki stopień niepełnosprawności Pan/i posiada?

1.

2.

3.

4.

21. Czy jest Pan/i w trakcie starania się o przyznanie grupy inwalidzkiej/stopnia niepełnosprawności?

znaczny/ pierwsza grupa umiarkowany/ druga grupa lekki/ trzecia grupa Nie wiem

1.

2.

3.

tak nie nie wiem – nie czytać tej odpowiedzi

22. Przedstawię Pani/i listę czynności, które czasem podejmują osoby bezdomne aby zmienić swoją sytuację życiową. Proszę wskazać, jakie czynności w ciągu ostatniego roku podejmował(a) Pan/i, aby wyjść z bezdomności? Można zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź – POKAŻ KARTĘ NR 5

95 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Szukałem/szukałam pracy / korzystałem/korzystałam z doradztwa zawodowego 3.

Wyrobiłem/wyrobiłam dokumenty 5.

Szukałem/szukałam miejsca do zamieszkania 7.

Podjąłem/podjęłam edukację (szkoła, kursy, szkolenia) 9.

Zredukowałem/zredukowałam zadłużenie 11.

Inne działania, jakie?...............................................

1.

2.

4.

6.

8.

10.

Przystąpiłem/przystąpiłam do indywidualnego programu wychodzenia z bezdomności Poprawiłem/poprawiłam kontakty z rodziną Podjąłem/podjęłam terapię Podjąłem/podjęłam leczenie Nic nie robiłem/robiłam

23. Co według Pana/i najbardziej pomogłoby Pani/i w wyjściu z bezdomności? Można zaznaczyć maksymalnie 5 odpowiedzi – POKAŻ KARTĘ NR 6

1.

Posiadanie pracy, pomoc w jej znalezieniu

2.

Wsparcie finansowe, zapomogi

3.

Podsiadanie własnego miejsca zamieszkania

4.

Profesjonalna opieka lekarska, pomoc medyczna, leczenie i rehabilitacja, wsparcie terapeutyczne

5.

Redukcja zadłużenia

6.

Pomoc w wyrobieniu dokumentów (uzyskanie formalnego meldunku, wyrobienie dowodu osobistego, ubezpieczenia zdrowotnego)

7.

Poprawa kontaktów rodzinnych,

8.

Pomoc rzeczowa (ubranie, odzież, nocleg, itp.)

9.

Pomoc rodziny, wsparcie rodziny

10.

Nic mi nie pomoże w wyjściu z bezdomności,

11.

Inne, prosimy wpisać jakie………….................................................................................................

24. Proszę cofnąć się w czasie i sięgnąć pamięcią do czasu JEDNEGO ROKU przed okresem Pani/i bezdomności.

Czy w tamtym czasie wystąpiło któreś z następujących wydarzeń? Jeśli tak, proszę powiedzieć, czy zwracał się Pan/i o pomoc do jakiejś instytucji oraz czy była to instytucja działająca na obszarze gminy …………………(proszę wymienić nazwę gminy, na terenie której realizowane są wywiady z osobami bezdomnymi) Jeśli dane wydarzenie nastąpiło przed okresem bezdomności (23A) to należy zadać pytanie 23B oraz 23C. Jeśli wydarzenie nie miało miejsca należy ominąć zadawanie pytani 23B i 23C i przejść do czytania kolejnych wydarzeń. POKAŻ KARTĘ NR 7 23A. Czy w okresie jednego roku przed bezdomnością wystąpiło, któreś z następujących wydarzeń?

Tak

Nie

23B. Czy zwracał(a) się Pan/i o pomoc do jakiejś instytucji?

Tak

Nie

96 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

23C. Czy instytucja ta działa na terenie …………?(proszę wymienić nazwę gminy, na terenie której realizowane są wywiady z osobami bezdomnymi) Tak

Nie

24.1. Zadłużenie 24.2. Eksmisja 24.3. rozpad związku małżeńskiego (rozwód) bądź partnerskiego związku nieformalnego 24.4. Konflikty domowe, sytuacje przemocy 24.5. Śmierć najbliższego członka rodziny (rodziców, partnera, partnerki, męża, żony) 24.6. Utrata pracy, bezrobocie 24.7. Uzależnienie (alkohol, narkotyki) 24.8. Choroba psychiczna 24.9. Inne, prosimy wpisać jakie......................

Na koniec prosimy o podanie jeszcze kilku informacji na Pana/i temat. Przypominamy, że wszystkie dane zebrane za pośrednictwem ankiet są anonimowe i posłużą wyłącznie do opracowania zbiorczych zestawień statystycznych.

M1. Proszę podać swoją płeć? Prosimy nie czytać tego pytania tylko bezpośrednio zaznaczyć właściwą odpowiedź 1. kobieta 2.

mężczyzna

M2. Proszę podać rok Pana/i urodzenia:

………………………..rok

M3. Czy jest Pan/i obywatelem Polski?

1. tak 2.

nie

M4. Jakie ma Pan/i wykształcenie? POKAŻ KARTĘ NR 8 1.

Niepełne podstawowe 2.

Zawodowe

3.

Podstawowe

4.

Średnie

5.

Gimnazjalne

6.

Wyższe

97 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

M5. Od ilu lat jest Pan/i osobę bezdomną? Proszę wpisać liczbę lat: krócej niż rok ………………………)

……………………….. lat (miesięcy, jeśli

M6. Gdzie przebywał/a Pan/i najczęściej w ciągu ostatnich roku? Proszę wymienić wszystkie pasujące odpowiedzi – POKAŻ KARTĘ NR 9 1.

Schronisko, noclegownia, ogrzewalnia (placówki dla bezdomnych) 2.

Rury i węzły ciepłownicze, bunkry

3.

Stancje, pokoje wynajmowane

4.

Kątem u rodziny lub znajomych

5.

Altanki, baraki na działkach

6.

Mieszkania wspierane

7.

Pustostany, domy do rozbiórki

8.

Szpital

9.

Dworzec, wagony, bocznice kolejowe

10.

Zakład penitencjarny (więzienie)

11.

Klatki schodowe, strychy, piwnice

12.

Inne, prosimy wpisać jakie...............................................................................................…………

M7. Gdzie Pan/i mieszkała w okresie poprzedzającym zostanie bezdomnym? POKAŻ KARTĘ NR 10 1.

We własnym mieszkaniu 2.

W mieszkaniu wynajętym

3.

W więzieniu

4.

W mieszkaniu rodziców

5.

W domu dziecka

6.

W mieszkaniu konkubenta/tki

7.

W domu poprawczym

8.

W szpitalu

9.

W hotelu robotniczym / mieszkaniu zakładowym

10.

U kolegi/koleżanki

11.

U innego członka rodziny

12.

W innym miejscu, w jakim?......................................

98 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

M8. Od jakiego czasu (lat lub miesięcy) przebywa Pan/i na terenie gminy, na której aktualnie się znajdujemy?

Proszę wpisać liczbę lat. Jeśli respondent poda liczbę miesięcy proszę ją przeliczyć na liczbę lat ......... lat M9. Czy ma Pan/i dzieci?

1. tak, jeśli tak proszę podać ich liczbę………………….

2.

nie, nie mam dzieci

M10. Czy w ciągu ostatnich 3 lat wyjeżdżał/a Pan/i za granicę w celach zarobkowych?

1. tak, 2.

nie Dziękujemy za wzięcie udziału w rozmowie!

99 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Diagnozę zrealizował wykonawca Marcin J. Sochocki wraz zespołem: Tomasz Kasprzak, dr Marcin Jewdokimow, dr Sławomir Mandes.

100 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego