การเขียนผังงาน (Flowchart) โดย... ครูศศิกานต์ บรรเทา
ความหมายของผังงาน (Flowchart) ผังงาน (Flowchart) คือ รูปภาพ (Image) หรื อสัญลักษณ์ (Symbol) ที่ใช้ เขียนแทนขันตอน ้ คาอธิบาย ข้ อความ หรื อคาพูด ที่ใช้ ใน อัลกอริทมึ (Algorithm) เพราะการนาเสนอขันตอนของงานให้ ้ เข้ าใจ ตรงกัน ระหว่างผู้เกี่ยวข้ อง ด้ วยคาพูด หรื อข้ อความ ทาได้ ยากกว่าเมื่อ ใช้ รูปภาพ หรื อสัญลักษณ์ ใช้ สญ ั ลักษณ์ภาพที่กาหนดตามมาตรฐาน ANSI (American National Standards Institute) และ ISO (International Standard Organization) เพื่อสื่อความหมายไปในแนวทางเดียวกัน
ประเภทของผังงาน (Flowchart) •
•
ผังงานระบบ (System Flowchart) เป็ นผังงานที่ใช้แสดง ขั้นตอนการทางานของระบบงานอย่างกว้างๆ ทั้งระบบ แสดงให้เห็นถึงความสัมพันธ์ของส่ วนที่เกี่ยวข้องกับ ระบบงานทั้งหมด ตั้งแต่เรื่ องของวัสดุอุปกรณ์ บุคลากร และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ผังงานโปรแกรม (Program Flowchart) เป็ นผังงานส่ วน การทางานของการดาเนิ นงานโปรแกรมซึ่ งแยกย่อยมาจากผัง งานระบบ ลักษณะของผังงานแสดงถึง การป้ อนค่าข้อมูล การประมวลผลข้อมูลและการแสดงข้อมูล
ประโยชน์ของผังงาน (Flowchart) 1.
ทาให้ เข้ าใจ และแยกแยะปัญหาได้ ง่าย (Problem Define)
2.
แสดงลาดับการทางาน (Step Flowing)
3.
หาข้ อผิดพลาดได้ ง่าย (Easy to Debug)
4.
ทาความเข้ าใจโปรแกรมได้ ง่าย (Easy to Read)
5.
ไม่ ขนึ้ กับภาษาใดภาษาหนึ่ง (Flexible Language)
สัญลักษณ์ที่ใช้ในการเขียน Flowchart ใช้เป็ นการแสดงเริ่ มต้นและสิ้ นสุ ด การนาข้อมูล เข้า-ออก การปฏิบตั ิงาน การตัดสิ นใจ
สัญลักษณ์ที่ใช้ในการเขียน Flowchart (ต่อ) ทิศทางขั้นตอนการดาเนินงาน จุดเชื่ อมต่อผังงานในหน้าเดียวกัน
จุดเชื่ อมต่อผังงานคนละหน้ากระดาษ
โครงสร้างของการเขียน Flow Chart
มี 3 แบบ 3.แบบวนซ้ า
1.แบบลาดับ 2.แบบทางเลือก
1.โครงสร้างแบบลาดับ (Sequential Structure) โครงสร้างแบบนี้จะเป็ นการทางานเป็ นขั้นตอน เพื่อแก้ไขปั ญหาจะ ทางานตามคาสัง่ ที่เขียนไว้ตามลาดับ ตั้งแต่คาสัง่ แรกไปจนไปถึงคาสัง่ สุดท้าย
2.โครงสร้างแบบทางเลือก (Selection Structure) ปั ญหาบางอย่างต้องการการตัดสิ นใจ เพื่อเลือกว่าจะใช้วธิ ีการใด โดย การกาหนดเงื่อนไข ให้เป็ นทางเลือกของโปรแกรมซึ่ง จะต้ องมีเพียง สองทางเลือกเท่ านั้น และ หลังจากนั้นทางเลือกทั้งสองต้ องมาพบกัน และทางานในขั้นตอนต่อไป
จริ ง ชุดคาสัง่ ที่ 1
เงื่อนไข
เท็จ ชุดคาสัง่ ที่ 2
3.โครงสร้างแบบวนซ้ า (Repetition Structure) การทากระบวนการหนึง่ หลายครัง้ โดยมีเงื่อนไขในการควบคุม หมายถึงการทาซ ้าเป็ นหลักการที่ทาความเข้ าใจได้ ยากกว่า 2 รูปแบบ แรก เพราะการเขียนโปรแกรมแต่ละภาษา จะไม่แสดงภาพอย่างชัดเจน เหมือนการเขียนผังงาน ผู้เขียนโปรแกรมต้ องจินตนาการด้ วยตนเอง
โครงสร้างแบบการวนซ้ า มี 2 แบบ เงื่อนไข
เท็จ
พิมพ์ค่า a
จริ ง
พิมพ์ค่า b
พิมพ์ค่า a พิมพ์ค่า b
โครงสร้างแบบวนซ้ าแบบ while
เท็จ
เงื่อนไข จริ ง
โครงสร้างแบบวนซ้ าแบบ until
หลักในการเขียนผังงาน ข้ อแนะนาในการเขียนผังงานให้ ถกู วิธี ได้ ง่าย ควรใช้ หลักการเขียนดังนี ้
เพื่อให้ อ่านระบบการทางาน
1. ทิศทางการทางานต้ องเรี ยงลาดับตามขันตอนการประมวลผลที ้ ่ได้ วิเคราะห์ไว้ 2. ใช้ ชื่อตัวแปร ให้ ตรงกับขันตอนการประมวลผลที ้ ่ได้ วิเคราะห์ไว้ 3. ลูกศรกากับทิศทาง ใช้ หวั ลูกศรตรงปลายทางเท่านัน้ 4. เส้ นทางการทางาน ห้ ามมีจดุ ตัดการทางาน 5. ต้ องไม่มีลกู ศรลอยๆ โดยไม่มีการต่อจุดการทางานใดๆ 6. ใช้ สญ ั ลักษณ์ให้ ตรงกับความหมายการใช้ งาน 7. หากมีคาอธิบายเพิม่ เติมให้ เขียนไว้ ด้านขวาของสัญลักษณ์นนั ้
ตัวอย่างการเขียน Flowchart
ตัวอย่างที่ 1 ปัญหา : การต้มมาม่าให้สุก ขั้นตอนการแก้ปัญหา :
1.เริ่ มต้น 2.ซื้ อมาม่า 3.ฉีกซอง 4.ต้ม 5.สุ กไหม ? 6.รับประทาน
7.จบการทางาน
Flowchart :
เริ่ มต้น ซื้อมาม่า
ฉีกซอง ต้ม
สุ ก? รับประทาน จบ
ตัวอย่างที่ 2 ปั ญหา : การเขียนผังงานโปรแกรม
1. เริ่ มต้นการทางาน 2. ป้ อนอายุนกั เรี ยน 3. นาค่าที่ได้จากข้อ 1. ไปกาหนดเป็ นเงื่อนไขเปรี ยบเทียบดังนี้ - ถ้าค่าอายุนกั เรี ยน 0 ให้ไปที่ขอ้ 7. - ถ้าค่าอายุนกั เรี ยนไม่ใช่ 0 ให้ไปที่ขอ้ 4. 4. คานวณผลรวมอายุนกั เรี ยน สู ตรคานวณ : ผลรวมอายุ = ผลรวมอายุ + อายุนกั เรี ยน 5. คานวณจานวนนักเรี ยน สู ตรคานวณ : จานวนนักเรี ยน = จานวนนักเรี ยน + 1 6. วนไปที่ขอ้ 2. 7. คานวณอายุเฉลี่ยนักเรี ยน สู ตรคานวณ : อายุเฉลี่ย = ผลรวมอายุ / จานวนนักเรี ยน 8. แสดงค่าข้อมูลอายุเฉลี่ยของนักเรี ยน 9. จบการทางาน
กาหนดชื่อตัวแปรดังนี้ อายุนกั เรี ยน ผลรวมอายุ จานวนนักเรี ยน อายุเฉลี่ย
ให้ตวั แปรชื่อ ให้ตวั แปรชื่อ ให้ตวั แปรชื่อ ให้ตวั แปรชื่อ
Age Sum Num Avg
Flowchart :
Age
Age = 0
Yes
Avg := Sum/Num
No Sum := Sum+Age
Num := Num + 1
Avg
ตัวอย่างที่ 3 ปั ญหา : การเขียนผังงานโปรแกรมลดราคาสินค้ า 1. เริ่ มต้นการทางาน 2. ป้ อนข้อมูลราคาสิ นค้า 3. คานวณส่ วนลด โดยใช้เงื่อนไขดังนี้ - ถ้าราคาสิ นค้า > 5,000 บาท ให้คานวณส่ วนลด ราคา*5/100 - ถ้าราคาสิ นค้า >= 1,000 บาท ให้คานวณส่ วนลด ราคา*3/100 - ถ้าราคาสิ นค้า >=100 บาท ให้คานวณส่ วนลด ราคา*1/100 - ถ้าราคาสิ นค้า < 100 บาท ให้คานวณส่ วนลด ราคา*0/100 4. คานวณเงินที่ตอ้ งจ่ายจริ งหลังจากลดแล้ว สู ตรคานวณ : เงินจ่ายจริ ง = ราคาสิ นค้า – ส่ วนลด 5. แสดงค่าของส่ วนลด และเงินจ่ายจริ ง 6. ป้ อนค่าความต้องการในการทางานต่อหรื อไม่ 7. นาค่าที่ได้จากข้อ 6. มาเขียนเงื่อนไขกาหนดการทางานดังนี้ - ถ้าค่าเป็ นอักษร y ให้วนไปทางานที่ขอ้ 2. - ถ้าค่าเป็ นอักษร n ให้ไปทางานที่ขอ้ 8. 8. จบการทางาน
กาหนดชื่อตัวแปรดังนี้ ราคาสิ นค้า ส่วนลด เงินจ่ายจริ ง ค่าความต้องการทางานต่อ
ให้ตวั แปรชื่อ ให้ตวั แปรชื่อ ให้ตวั แปรชื่อ ให้ตวั แปรชื่อ
Pay Sale Net Ans
pay
Flowchart :
Pay > 5000
Pay >= 1000
Pay >= 100
Sale := Pay*0/100
Net := Pay - Sale
Sale, Net
Ans
Yes
Ans = ‘y’ No
Yes
Yes
Yes
Sale := Pay*5/100
Sale := Pay*3/100
Sale := Pay*1/100
การบ้าน ให้ นกั เรี ยนเขียนผังงาน (Flowchart) เกี่ยวกับปั ญหาอะไรก็ได้ โดย ต้ องมีสญ ั ลักษณ์การตัดสินใจประกอบอยู่ด้วย ลงในกระดาษ A4 พร้ อม ทังระบายสี ้ ตกแต่งให้ สวยงาม โดยเขียนในรูปแบบดังนี ้