Співаник Лицаря

Âèäàííÿ Êóðåíÿ ÓÑÏ ÷.15 Îðäåí Çàë³çíî¿ Îñòðîãè ³ì. Ñâÿòîñëàâà Çàâîéîâíèêà Ïëàñò ÍÑÎÓ

Ñï³âàíèê Ëèöàðÿ

Êè¿â Ëüâ³â 2004

Á³-ϳ ïðî Ëèöàð³â Êîëèñü, ó äàâí³ äí³, ÿê ùå ëèöàð ñì³ëèâèé ñèä³â íà êîí³... öå áóâ ÷óäîâèé îáðàç, ÿê ó ñòàëü çàêóòèé âåðøíèê íàä ¿æäæàâ çåëåíèìè ë³ñàìè ó ñâî¿é áëèñêó÷³é çáðî¿, ç ùèòîì ³ ðàòèùåì, ìàþ÷è ï³ð ÿì, âèãðàâàþ÷è ñâî¿ì áàñêèì áîéîâèì êîíåì, äîñèòü ì³öíèì, ùîá íåñòè òàêèé òÿãàð, òà ïîâíèì âîãíþ, ùîá êèíóòèñü íà âîðîãà. À ïîá³÷ íüîãî éîãî äæóðà, ìîëîäèé þíàê, éîãî ïîì³÷íèê ³ òîâàðèø, ùî òåæ îäíîãî äíÿ ñòàíå ëèöàðåì. À äàë³ çà íèì éîãî äðóæèíà, ãóðòîê çáðîºíîñö³â, â³äâàæíèõ ³ çàâçÿòèõ âîéîâíèê³â, ãîòîâèõ ³òè çà ñâî¿ì ëèöàðåì õî÷ ³ íà ñìåðòü, ÿêùî áóäå ïîòðåáà. Öå áóëè òâåðä³, â³ëüí³ õóòîðÿíè äàâí³õ äí³â, ùî çàâäÿêè ñâî¿é â³äâàç³ é â³ääàíîñò³ ñâîºìó ëèöàðåâ³ âèáîðîëè äëÿ ñâ áàòüê³âùèíè íå îäíó áëèñêó÷ó ïåðåìîãó. ϳä ÷àñ ìèðó, êîëè íå òðåáà áóëî âîþâàòè, ëèöàð ùîäíÿ âè¿çäèâ âåðõè, ùîá ïîøóêàòè íàãîäè äëÿ äîáðîãî â÷èíêó äëÿ êîãîñü, ùî ïîòðåáóâàâ äîïîìîãè, à îñîáëèâî äëÿ æ³íîê ÷è ä³òåé, ùî ìîãëè îïèíèòèñü ó ñêðóòíîìó ñòàíîâèù³. Êîëè â³í ñàìå ðîáèâ òàê³ äîáð³ â÷èíêè, éîãî çâàëè ìàíäð³âíèì ëèöàðåì . Éîãî äðóæèííèêè, ñàìî ñîáîþ, ðîáèëè òå æ ñàìå, ùî é ¿õí³é ïðîâ³äíèê; çáðîºíîñö³ áóëè òåæ çàâæäè ãîòîâ³ äîïîìàãàòè ñâîºþ äóæîþ ïðàâèöåþ òèì, õòî ïîòðåáóº. Ëèöàð³ äàâí³õ äí³â öå áóëè ãóðòêîâ³ ïðîâ³äíèêè, à ¿õ çáðîºíîñö³ ïëàñòóíè. Âè, ãóðòêîâ³ é ïëàñòóíè, äóæå ïîä³áí³ äî ëèöàð³â ³ ¿õí³õ äðóæèííèê³â, îñîáëèâî êîëè ïîíàä óñå ñòàâèòå ñâîþ ÷åñòü ³ ðîáèòå âñå, ùî â âàøèõ ñèëàõ, ùîá äîïîìîãòè òèì, õòî â á³ä³ àáî ïîòðåáóº äîïîìîãè. Âàøå ãàñëî Áóäü ãîòîâ! , à ãàñëî ëèöàð³â áóëî ïîä³áíå: Áóäü çàâæäè ãîòîâ! .

Ëèöàðñòâî Ëèöàðñòâî òîáòî ëèöàðñüêèé îðäåí áóëî çàñíîâàíå ÿêèõ 1500 ðîê³â òîìó â Àíã볿 êîðîëåì Àðòóðîì. Ïî ñìåðò³ ñâîãî áàòüêà, êîðîëÿ Þäåðà Ïåíäðå´îíà, â³í æèâ ó ñâîãî äÿäüêà, ³ í³õòî íå çíàâ, õòî áóäå êîðîëåì. ³í ñàì íå çíàâ, ùî â³í áóâ ñèíîì ïîìåðëîãî êîðîëÿ. Òîä³ íà öâèíòàð³ çíàéøëè âåëèêèé êàì³íü ç âñòðîìëåíèì ìå÷åì ³ ç íàïèñîì: Õòî âèòÿãíå ç êàìåíÿ öåé ìå÷, òîé ñòàíå ïîâíîïðàâíèì êîðîëåì óñ³º¿ Àíã볿 .

3

Âñ³ íàéçíàòí³ø³ ëîðäè ïðîáóâàëè âèòÿãíóòè ìå÷, àëå í³õòî íå ì³ã éîãî çðóøèòè. Òîãî äíÿ â³äáóâàâñÿ òóðí³ð, ³ íà íüîìó ìàâ áîðîòèñü ³ ñèí Àðòóðîâîãî äÿäüêà. Êîëè â³í ïðèáóâ íà ïëîùó Ãîð, ïîáà÷èâ, ùî çàáóâ ñâ³é ìå÷ óäîìà, ³ òîä³ ïîñëàâ Àðòóðà, ùîá ïðèí³ñ ìå÷. Àðòóð íå ì³ã çíàéòè ìå÷à ³ ïðèãàäàâ ñîá³ ìå÷ íà öâèíòàð³. ³í ï³øîâ òóäè, çðàçó âèòÿãíóâ éîãî ç êàìåíÿ òà ïîí³ñ ñâîºìó áðàòîâ³. ϳñëÿ òóðí³ðó Àðòóð çíîâó çàñòðîìèâ ìå÷ ó êàì³íü. ² çíîâ óñ³ ïðîáóâàëè éîãî âèòÿãíóòè, àëå íå ìîãëè éîãî çðóøèòè. À êîëè Àðòóð ñïðîáóâàâ, âèòÿãíóâ éîãî çîâñ³ì ëåãêî. Òîä³ éîãî ïðîãîëîñèëè êîðîëåì. Ïîò³ì â³í ç³áðàâ áàãàòî ëèöàð³â ³ çàëþáêè ñ³äàâ ç íèìè çà âåëèêèé êðóãëèé ñò³ë; òàê ³ íàçâàëè ¿õ ëèöàðÿìè êðóãëîãî ñòîëà .

Ñâÿòèé Þð³é ¯õí³ì ïàòðîíîì áóâ ñâ. Þð³é, áî â³í ºäèíèé ç óñ³õ ñâÿòèõ áóâ âåðøíèêîì. ³í ïàòðîí êàâàëå𳿠³ îñîáëèâèé ñâÿòèé Àíã볿. ³í òåæ ïàòðîí ïëàñòóí³â â óñüîìó ñâ³ò³. Òîìó ïëàñòóíè ïîâèíí³ çíàòè éîãî ³ñòîð³þ. Ñâ. Þð³é íàðîäèâñÿ â Êàïàäî곿 ð. 303 ïåðåä Õðèñòîì. Êîëè éîìó áóëî ñ³ìíàäöÿòü ðîê³â, ñòàâ âîÿêîì êàâàëå𳿠³ øâèäêî âñëàâèâñÿ õîðîáð³ñòþ. Ïðè îäí³é íàãîä³ çà¿õàâ äî ì³ñòå÷êà Ñåëåì, ïîá³÷ ÿêîãî æèâ çì³é; éîìó ùîäíÿ äàâàëè ïîæåðòè îäíîãî ãðîìàäÿíèíà, ïðèçíà÷åíîãî æåðåáîì. Òîãî äíÿ, êîëè ïðèáóâ ñâ. Þð³é, æåðåá âèïàâ íà äîíüþ êîðîëÿ Êëåîë³íäó. Ñâ. Þð³é âèð³øèâ, ùî âîíà íå ìຠâìåðòè; âè ï³øîâ áîðîòèñü ç³ ç쳺ì, ùî æèâ íåäàëåêî íà áàãíàõ, ³ âáèâ éîãî. Ñâ. Þð³é áóâ ïðèêëàäîì òîãî, ÿêèì ìຠáóòè ïëàñòóí. Êîëè â³í îïèíÿâñÿ ïåðåä òðóäíîùàìè ÷è íåáåçïåêîþ, õî÷ ÿêà âåëèêà âîíà íå âèäàâàëàñü íàâ³òü ó âèãëÿä³ çì³ÿ â³í íå ïîñòóïèâñÿ ¿é ³ íå çëÿêàâñÿ ¿¿, àëå âèñòóïèâ ïðîòè íå¿ ç óñ³ºþ ñèëîþ, ÿêó â³í ³ éîãî ê³íü ìîãëè êèíóòè â á³é. Õî÷ íåâ³äïîâ³äíî îçáðîºíèé íà òàêå çìàãàííÿ, áî ìàâ ò³ëüêè ðàòèùå, â³í êèíóâñÿ ó á³é, çðîáèâ óñå, ùî áóëî â éîãî ñèëàõ, ³ ê³íåöüê³íöåì óñï³øíî ïîáîðîâ òðóäíîù³, ç ÿêèìè í³õòî íå ìàâ â³äâàãè çìàãàòèñÿ. Ñàìå òàê ïëàñòóí ïîâèíåí áðàòèñÿ äî òðóäíîù³â ÷è íåáåçïåö³ îäíàêîâî, ÿêèìè âåëèêèìè ÷è ñòðàõ³òëèâèìè âîíè éîìó íå âèäàâàëèñü áè ³ õî÷ ÿê ïîãàíî îçáðîºíèì íå áóâ áè â³í äî öüîãî áîþ.

4

³í ïîâèíåí âèñòóïèòè ñì³ëèâî ³ ç äîâ³ð ÿì; íàìàãàþ÷èñü ïîáîðîòè òðóäíîù³, â³í ïîâèíåí óæèòè âñ³õ ñâî¿õ ñèë, ÿê³ ò³ëüêè ìຠ³ íàïåâíå ìàòèìå óñï³õ. Äåíü ñâ. Þð³ÿ 23 êâ³òíÿ (ó íàñ 6 òðàâíÿ ðåä.).  öåé äåíü âñ³ äîáð³ ïëàñòóíè ñòàâëÿòü ñîá³ îêðåìèì çàâäàííÿì çàäóìàòèñÿ íàä Ïðèñÿãîþ ³ Ïëàñòîâèì Çàêîíîì. Ïàì ÿòàé ïðî òå íàéáëèæ÷îãî 23 êâ³òíÿ ³ ïîøëè ïðèâ³òè áðàòàì ïëàñòóíàì ó âñüîìó ñâ³ò³.

Ëèöàðñüêèé êîäåêñ Ëèöàðñüêèé çàêîí íàêàçóâàâ òàê: 1. Áóäü çàâæäè ïðèãîòîâàíèé, çàâæäè ïðè çáðî¿, êð³ì õ³áà í³÷íîãî â³äïî÷èíêó.

2. Äî ÷îãî á òè íå áðàâñÿ, ïðàãíè çäîáóòè ÷åñòü ³ äîáðå ³ì ÿ ñâîºþ ÷åñí³ñòþ.

3. Îáîðîíÿé óáîãèõ ³ íåì³÷íèõ.

4. Äîïîìàãàé òèì, ùî ñàì³ îáîðîíèòèñÿ íå ìîæóòü.

5. Íå ðîáè í³÷îãî òàêîãî, ùî çàâäຠêîìóñü øêîäè ÷è çíåâàãè.

6. Áóäü ãîòîâèé îáîðîíÿòè ñâîþ áàòüê³âùèíó.

7. Îõîòí³øå ïðàöþé çà ÷åñòü, í³æ çà çèñê.

8. ͳêîëè íå ëàìàé ñâ îá³öÿíêè.

9. ×åñòü áàòüê³âùèíè áîðîíè ñâî¿ì æèòòÿì.

10. Êðàùå ÷åñíî ïîìðè, í³æ ìàºø ãàíåáíî æèòè. Ëèöàðñòâî âèìàãàº, ùîá þíàöòâî âèøêîëþâàëîñÿ ðàä³ñíî é îõî÷å âèêîíóâàëî íàéòÿæ÷³ é íàéï³äðÿäí³ø³ çàâäàííÿ òà òâîðèëî äîáðî ³íøèì ëþäÿì. Îñü âàì ïåðø³ ïðàâèëà, ç ÿêèõ ïî÷èíàëè äàâí³ ëèöàð³ ³ â³ä ÿêèõ âèõîäèòü ³ ñüîãîäí³øí³é Ïëàñòîâèé Çàêîí. Ëèöàð (÷è ïëàñòóí) ïîâñÿê÷àñíî äæåíòëüìåí. Äóæå áàãàòî ëþäåé óÿâëÿº ñîá³, ùî äæåíòëüìåí ìóñèòü ìàòè áàãàòî ãðîøåé. Ãðîø³ íå âèçíà÷àþòü äæåíòëüìåíà. Äæåíòëüìåí êîæíèé, õòî äîòðèìóºòüñÿ øëÿõåòíèõ ïðàâèë ëèöàð³â. Áàéäåí Ïàóåë. Ïëàñòóâàííÿ äëÿ õëîïö³â. ²âàíî-Ôðàíê³âñüê, 1999. Ñ. 227-230.

5

³ðí³ Áîãîâ³ ³ Óêðà¿í³! Îëåêñàíäð Òèñîâñüêèé ïðî Ïåðøèé Ãîëîâíèé Îáîâ ÿçîê Òðåáà ï³äêðåñëèòè, ùî õðèñòèÿíñüêèé ìîðàëüíèé çàêîí â³ðà áàòüê³â ³ ïðàä³ä³â íàøèõ, ÿêà âïðîäîâæ òèñÿ÷³ ðîê³â çðîñëàñÿ ç êóëüòóðîþ íàøîãî íàðîäó é âèòâîðèëà ñâîºð³äíó êðàñó íàøîãî îáðÿäó öå íàøà íàéâèùà ö³íí³ñòü, ¿é ïðèçíàºìî ïåðø³ñòü ïåðåä óñ³ìà ³íøèìè îáîâ ÿçêàìè ³ äîñòîñîâóºìî íàøó ïëàñòîâó ïîâåä³íêó äî çàñàä õðèñòèÿíñüêî¿ ìîðàë³ Áóòè â³ðíèì Óêðà¿í³ öå íàø îáîâ ÿçîê, íàøå ïðàâî é ïðèâ³ëåé, áî æ öå çíà÷èòü áóòè â³ðíèì óñüîìó, ùî ö³ëêîì ïðèðîäíî íàì áëèçüêå, äîðîãå é ð³äíå Êîæíà ÷åñíà é äîáðà ëþäèíà ëþáèòü ñâî¿õ áàòüê³â, ùî ¿¿ ïðèâåëè íà ñâ³ò, ñâî¿õ áðàò³â-ñåñòåð, ç ÿêèìè çðîñëà, ñâîþ ð³äíó ìîâó, ÿêîþ âèìîâëÿëà ïåðø³ äèòÿ÷³ ñëîâà, ïåðøó ìîëèòâó, ï³ñíþ, ÿêó ñï³âàëà ð³äíà ìàòè, óñå, ùî ìîæå íàçâàòè ñâî¿ì ð³äíèì. Òàêà ëþäèíà õî÷å çíàòè ïðî ìèíóëå ñâîãî ðîäó-íàðîäó. Âîíà ãîðäèòüñÿ éîãî ñëàâîþ, ÷åñíîòîþ, áî볺 éîãî íåäîëåþ, íåùàñòÿì ÷è õèáàìè Òîìó êîæíèé íàðîä ñòຠäî áîþ â îáîðîí³ ñâî¿õ ð³äíèõ, ð³äíî¿ êóëüòóðè ÷è çåìë³ ïðåäê³â. Öå ëþáîâ äî ñâîãî ð³äíîãî, à íå íåíàâèñòü äî ÷óæîãî êàæå òàêèì âî¿íàì áðàòè çáðîþ â ðóêè. Âïðîäîâæ äîâãèõ â³ê³â íàø óêðà¿íñüêèé íàðîä ñêëàäຠâåëèê³ äîêàçè ëþáîâè é â³ðíîñòè ñâî¿é ñï³ëüíîò³. ³ä äðåâí³õ êíÿæèõ ëèöàð³â àæ äî íîâ³òí³õ âî¿í³â, â³í áîðîíèâ ð³äíó êðà¿íó ³, õî÷ ïåðåìîæåíèé, óñå íàíîâî ñòàâàâ ³ ñòຠäî áîþ ç³ çëîì, íåïðàâäîþ ³ íàñèëëÿì. Ìè ìîæåìî áóòè ãîðä³ íà öþ ÷åñíîòó íàøîãî íàðîäó, íà éîãî íåçëîìí³ñòü ó çìàãàíí³ äî ñïðàâåäëèâîñòè, ïðàâäè é äîáðà. Ìè, ïëàñòóíè, õî÷åìî áóòè ã³äíèìè íàñë³äíèêàìè íàøèõ ñëàâíèõ ïðåäê³â ³ ãîòóâàòèñü äî âñ³õ íåáåçïåê òà òðóä³â, ùî ìîæóòü ñòàâàòè íà íàøîìó øëÿõó. Áàãàòî íàøèõ äðóç³â â³ä ïî÷àòêó ³ñíóâàííÿ Ïëàñòó äîâåëè é äîâîäÿòü â³ðí³ñòü Óêðà¿í³ ñâî¿ìè æåðòâåííèìè òðóäàìè é çìàãàííÿìè, à áàãàòî ñêëàëî ¿é íàéâèùó æåðòâó ñâîº ìîëîäå æèòòÿ. Àëå, õî÷ ãîòîâ³ íà âñå, ìè õî÷åìî æèòè é ö³ëèì íàøèì æèòòÿì äîâîäèòè ëþáîâ ³ â³ðí³ñòü ð³äí³é ñï³ëüíîò³. Íàø âåëèêèé ïîåò ²âàí Ôðàíêî çàëèøèâ íàì, íåìîâ ñâ³òëÿíèé äîðîãîâêàç, ñâî¿ ñëîâà, ñâ³é çàêëèê: 6

Êîæíèé äóìàé, ùî íà Òî̳᳠ë³îí³â ñòàí ñòî¿òü, Ùî çà äîëþ ì³ë³îí³â Ìóñèø äàòè Òè îäâ³ò! Öå ïî÷óòòÿ â³äïîâ³äàëüíîñòè êîæíîãî ç íàñ çà äîëþ ð³äíî¿ ñï³ëüíîòè êàæå íàì äîáðî âñ³õ óêðà¿íö³â, óêðà¿íñüêî¿ êóëüòóðè ³ ö³ëî¿ íàö³¿ ñòàâèòè âèùå ñâ âèãîäè, êîðèñòè, ñâî¿õ îñîáèñòèõ ñïðàâ ÷è ñïðàâ ÿêîãîñü ãóðòà ëþäåé. Çàâæäè ïèëüíî äáàéìî ïðî òå, ùîá òó ëþáîâ ³ â³ðí³ñòü ìè âèÿâëÿëè á³ëüøå ä³ëàìè, í³æ ñâÿòî÷íèìè ñëîâàìè, ÿê êàæóòü íà ïîêàç ÷è íà ñöåí³. ßêáè íàø³ ñëîâà íå ïîêðèâàëèñÿ ç ä³ëàìè â ùîäåííîìó ïðèâàòíîìó æèòò³, òî öå áóëà á, çà ñëîâàìè Øåâ÷åíêà, âåëèêèõ ñë³â âåëèêà ñèëà, à á³ëüø í³÷îãî ... Æèòòÿ â Ïëàñò³. Òîðîíòî ijòðîéò, 1961. Ñ. 84-87.

Îò÷å íàø Îò÷å íàø, Îò÷å íàø, Îò÷å íàø! Òè, êîòðèé ºñè íà íåá³, Íåõàé ñâÿòèòüñÿ ³ì ÿ Òâîº, Îò÷å íàø! Íåõàé ïðèéäå öàðñòâî Òâîº, Íåõàé áóäå âîëÿ Òâîÿ, ßê íà íåá³, òàê ³ íà çåìë³, Îò÷å íàø! Õë³á ùîäåííèé íàø Äàé ñüîãîäí³ íàì ² ïðîñòè íàì ïðîâèíè íàø³, ßê ³ ìè ¿õ ïðîùàºìî Äîâæíèêàì íàøèì. Îò÷å íàø, Îò÷å íàø, Îò÷å íàø! ² íå ââåäè íàñ ó ñïîêóñó, Àëå ³çáàâè íàñ â³ä ëóêàâîãî, Îò÷å íàø!

Öàðþ íåáåñíèé Öàðþ Íåáåñíèé, Äæåðåëî ñâ³òëà, Òâî¿ì ïðîì³ííÿì âñòåëè íàì øëÿõ, Ùîá â äóøàõ íàøèõ ðàä³ñòü ðîçêâ³òëà, Ùîá çàïàëàëà â³ðà â ñåðöÿõ.

7

Öàðþ Íåáåñíèé, Âñåñèëüíèé Áîæå, Ìóäð³ñòü ³ ñèëó é ëàñêó íàì äàé, Ùîá ïîäîëàòè ä³ëî âîðîæå, Âèçâîëèòü ð³äíèé áàòüê³âñüêèé Êðàé. Öàðþ Íåáåñíèé, Áîæå ªäèíèé, Áóäü íàì çîðåþ â íî÷³ òðèâîã, Çíàêîì, ùî ç íàìè êîæíó õâèëèíó Ñèëà ³ Ïðàâäà, ç íàìè íàø Áîã.

Ùå íå âìåðëà Óêðà¿íà Ùå íå âìåðëà Óêðà¿íà, ³ ñëàâà, ³ âîëÿ, Ùå íàì, áðàòòÿ ìîëî䳿, óñì³õíåòüñÿ äîëÿ. Çãèíóòü íàø³ âîðîæåíüêè, ÿê ðîñà íà ñîíö³, Çàïàíóºì ³ ìè, áðàòòÿ, ó ñâî¿é ñòîðîíö³. Ïðèñï³â: Äóøó, ò³ëî ìè ïîëîæèì çà íàøó ñâîáîäó. ² ïîêàæåì, ùî ìè, áðàòòÿ, êîçàöüêîãî ðîäó. Ñòàíåì, áðàòòÿ, â á³é êðîâàâèé â³ä Ñÿíó äî Äîíó  ð³äí³ì êðàþ ïàíóâàòè íå äàìî í³êîìó; ×îðíå ìîðå ùå âñì³õíåòüñÿ, ä³ä Äí³ïðî çðà䳺, Ùå ó íàø³é Óêðà¿í³ äîëåíüêà íàñﳺ. Ïðèñï³â. À çàâçÿòòÿ, ïðàöÿ ùèðà ñâîãî ùå äîêàæå, Ùå ñÿ âîë³ â Óêðà¿í³ ï³ñíü ãó÷íà ðîçëÿæå, Çà Êàðïàòè â³äîá ºòüñÿ, çãîìîíèòü ñòåïàìè, Óêðà¿íè ñëàâà ñòàíå ïîì³æ íàðîäàìè. Ïðèñï³â.

Çðîäèëèñü ìè ϳñíÿ ïðîãîëîøåíà ñëàâíåì Îðãàí³çàö³¿ Óêðà¿íñüêèõ Íàö³îíàë³ñò³â (ÎÓÍ). Àâòîð ñë³â Îëåñü Áàá³é ïîåò, ïðîçà¿ê, ïåðåêëàäà÷ ³ ë³òåðàòóðîçíàâåöü, ÷ëåí ÎÓÍ, ïîëüñüêèé ïîë³òâ ÿçåíü, àâòîð ïîåìè ÓÏÀ .  ÷àñ íàö³îíàëüíî-âèçâîëüíî¿ áîðîòüáè ÎÓÍ ³ ÓÏÀ ñëàâåíü íàáóâ âñåíàðîäíîãî çíà÷åííÿ óêðà¿íñüêîãî íàö³îíàëüíîãî â³ðóþ .

Çðîäèëèñü ìè âåëèêî¿ ãîäèíè Ç ïîæåæ â³éíè ³ ç ïîëóì ÿ âîãí³â, Ïëåêàâ íàñ á³ëü ïî âòðàò³ Óêðà¿íè, Êîðìèâ íàñ ãíåò ³ ãí³â íà âîðîã³â.

8

² îñü ³äåìî â áîþ æèòòºâîìó Òâåðä³, ì³öí³, íåçëàìí³, ìîâ ãðàí³ò, Áî ïëà÷ íå äàâ ñâîáîäè ùå í³êîìó, À õòî áîðåöü, òîé çäîáóâຠñâ³ò. Íå õî÷åìî í³ ñëàâè, í³ çàïëàòè, Çàïëàòîþ íàì ðîçê³ø áîðîòüáè, Ñîëîäøå íàì ó áîþ óìèðàòè, ßê æèòè â ïóòàõ, ìîâ í³ì³ ðàáè. Äîâîë³ íàì ðó¿íè ³ íåçãîäè, Íå ñ쳺 áðàò íà áðàòà éòè ó á³é. ϳä ñèíî-æîâòèì ïðàïîðîì ñâîáîäè Ç ºäíàºì ââåñü âåëèêèé íàð³ä ñâ³é. Âåëèêó Ïðàâäó äëÿ óñ³õ ºäèíó Íàø ãîðäèé êëè÷ íàðîäîâ³ íåñå: Áàòüê³âùèí³ áóäü â³ðíèé äî çàãèíó, Íàì Óêðà¿íà âèùå ïîíàä âñå! Âåäå íàñ â á³é áîðö³â óïàâøèõ ñëàâà, Äëÿ íàñ çàêîí íàéâèùèé òà íàêàç Ñîáîðíà Óêðà¿íñüêàÿ Äåðæàâà ³ëüíà, ì³öíà, â³ä Òèñè ïî Êàâêàç!

Öâ³ò Óêðà¿íè Ïëàñòîâèé ñëàâåíü öå íàøà óðî÷èñòà ï³ñíÿ, ùî çàãð³âຠäóõ, äîäຠâ³ðè é çàâçÿòòÿ ïîáîðþâàòè òðóäíîù³, ÿê³ íàìàãàþòüñÿ ïðèïèíèòè ðîçã³í ïëàñòóí³â íà äîðîç³ äî âåëèêî¿ ö³ë³. Òóò º äâ³ ÷àñòèíè ð³çíîãî ïîõîäæåííÿ, àëå çã³äí³ çì³ñòîì. Ó ïåðøîìó êóïëåò³ ñï³âàºìî ïðî òå, ÿêèìè ìè íàìàãàºìîñÿ áóòè ³ ÿêà íàøà ö³ëü: ïðàöþâàòè â Ïëàñò³ äëÿ Óêðà¿íè òàê, ùî âèðîñëî ç íàñ íîâå ãðîìàäÿíñòâî, ÿêå, æèâó÷è â äóñ³ Ïëàñòó, çàïåâíèòü êðàùå ìàéáóòíº óêðà¿íñüêîìó íàðîäîâ³. Äðóãèé êóïëåò äî ïîëîâèíè º â³ðøåì ²âàíà Ôðàíêà ï.í.  äîðîãó , àëå äåùî çì³íåíèì, ùîá çíàéøëà â íüîìó âèñë³â ³äåÿ Ïëàñòó. ²âàí Ôðàíêî áà÷èòü ó ö³ë³é ïðèðîä³ ëàä, áà íàâ³òü òàê³ áóéí³ ñèëè, ÿê ñîíöå ³ â³òåð, ó ñâîºìó áåçóïèííîìó ðóñ³ çíàþòü ñâ³é øëÿõ . Çà ¿õí³ì ïðèêëàäîì ëþäè, ùî ëþáëÿòü ìàíäðóâàòè é óâàæàþòü ñåáå ä³òüìè ñîíöÿ é áðàòàìè â³òðó (òóò ìè íà÷å äîäàºìî: ÿê îñü ìè, ïëàñòóíè), ïîâèíí³ òåæ áðàòèñü äî ä³ëà é çíàòè, êóäè ¿ì òðåáà éòè â æèòò³. Äî ö³ë³ æèòòÿ âåäå íàñ íàéêðàùå Ïëàñò. Ñëîâà ñëàâíÿ Ïëàñòó óêëàâ Îëåêñàíäð Òèñîâñüêèé (ïîäàí³ âèùå ïîÿñíåííÿ òåæ íàëåæàòü éîìó), à ìóçèêó íàïèñàâ âèäàòíèé êîìïîçèòîð, â³äîìèé òâîðåöü óêðà¿íñüêèõ ìàðø³â, ßðîñëàâ ßðîñëàâåíêî, ÿêèé áóâ òàêîæ àâòîðîì òåêñòó ³ ìóçèêè Ìàðøó òîâàðèñòâà Ñîê³ë-Áàòüêî .

Öâ³ò Óêðà¿íè ³ êðàñà, Ñêîá³â îðëèíèé ìè ð³ä, Ëþáèìî ñîíöå, ðóõ, æèòòÿ, Ëþáèìî âîëþ ³ ñâ³ò.

9

Ïëàñò íàøà ãîðä³ñòü ³ ìð³ÿ, Ëþá³é Îò÷èçí³ íàø òðóä, Áóéíèé â í³ì ïîðèâ, íàä³ÿ,  Ïëàñò³ ðîñòå íîâèé ëþä. Áðàòòÿ, ïîðà íàì ñòàíóòè â ðÿä, Ñòÿã ïëàñòîâèé ï³ä³éíÿòè, Ñëàâó Âêðà¿í³ ïðèäáàòü! Ñîíöå ïî íåá³ êîëóº, Çíàþòü ³ õìàðè ñâ³é øëÿõ, ³òåð íåâïèííî ìàíäðóº Ïî Óêðà¿íè ïîëÿõ. Ìè æ ñîíöÿ ÿñíîãî ä³òè, Âîëüíîãî â³òðó áðàòè, Ìàëè á â áåçä³ëë³ çìàðí³òè, Ö³ë³ æèòòÿ íå çíàéòè?! Áðàòòÿ, ïîðà íàì ñòàíóòè â ðÿä, Ñòÿã ïëàñòîâèé ï³ä³éíÿòè, Ñëàâó Âêðà¿í³ ïðèäáàòü!

Ãåé, Ïëàñòóíè Àâòîðîì ñë³â º â³äîìèé óêðà¿íñüêèé ïîåò, äðàìàòóðã ³ ïåäàãîã ðîäîì ç Õåðñîíùèíè Ñïèðèäîí ×åðêàñåíêî. Ìóçèêó ñëàâíÿ ïëàñòóí³â Çàêàðïàòòÿ, òàê ñàìî ÿê ³ äî ñëàâíÿ Öâ³ò Óêðà¿íè , íàïèñàâ ßðîñëàâ ßðîñëàâåíêî. Îëåêñàíäð Òèñîâñüêèé ïèñàâ: Ö³ºþ ñâÿòî÷íîþ ï³ñíåþ çàêàðïàòñüêèõ ïëàñòóí³â íåðàç çàê³í÷óºìî íàø³ ñõîäèíè ÷è çóñòð³÷³. Òîä³ ñï³âàºìî ¿¿ ó ïîñòàâ³ «ñòðóíêî» .

Ãåé, ïëàñòóíè! Ãåé, þíàêè! Ìè ä³òè ñîíöÿ ³ âåñíè, Ìè ä³òè ìàòåð³ ïðèðîäè! Äî íàñ øóìèòü çåëåíèé á³ð,  ë³ñè, ïîëÿ, äî â³ëüíèõ ã³ð, Íà ÿñí³ çîð³, òèõ³ âîäè! (2) Ãåé, ïëàñòóíè! Ãåé, þíàêè! Æèòòÿ íå æàðòè, íå êàçêè, À ïðàöÿ, áóð³ ³ íåãîäè! Ãàðòóéìî æ íàø þíàöüêèé äóõ. Þíàöüêå ãàñëî: âîëÿ é ðóõ! ͳùî íàì ëèõî, í³ ïðèãîäè! (2) Ãåé, ïëàñòóíè! Ãåé, þíàêè! Íàðîäó âîëüíîãî ñèíè, Ñèíè êðàñè, ñèíè ïðèðîäè, 10

Íå çëîìèìî ñâî¿õ ïðèñÿã, Âåäå íàñ ãîðäî âîëüíèé ñòÿã Äî ùàñòÿ, ñëàâè ³ ñâîáîäè! (2)

Ïëàñòîâèé îá³ò Îá³ò ñêëàäàºòüñÿ ç äâîõ îêðåìèõ ÷àñòèí: ïåðøà ñòðîôà òâîðèòü âñòóï, à äàëüø³ ÷îòèðè ñòðîôè çì³ñò îá³òó. Ñëîâà îá³òó ñêëàâ ä-ð Î. Òèñîâñüêèé ó ÷àñ ïåðøî¿ ñâ³òîâî¿ â³éíè, à ìóçèêó íà íàðîäíèé ìîòèâ óêëàâ Þð³é Ï ÿñåöüêèé. Âïåðøå âèãîëîñèëà éîãî ÿê ïðèñÿãó òîä³øíÿ 1 ÷îòà ïëàñòîâîãî ïîëêó (ïîò³ì êóðåíÿ) ³ì. Ïåòðà Êîíàøåâè÷à-Ñàãàéäà÷íîãî ó Ëüâîâ³ 19 ãðóäíÿ 1916 ðîêó íà ñâî¿õ ïåðøèõ ÷îòîâèõ ñõîäèíàõ. Ñàìå òîìó ó âñòóï³ éäåòüñÿ ïðî óìîâè âîºííîãî ÷àñó. Äðîò ïîÿñíþâàâ: ó âñòóï³ ç ÿñîâàíî óìîâè âîºííîãî ÷àñó, ñåðåä ÿêèõ ïëàñòîâà ìîëîäü ñêëàäàëà ïðèñÿãó íà â³ðí³ñòü Óêðà¿í³. ² õî÷ ïðîìèíóëî â³ä ïåðøî¿ ñâ³òîâî¿ â³éíè äåê³ëüêà äåñÿòèë³òü ³ óìîâè çì³íèëèñÿ, òî áîðîòüáà çà ïðàâäó ³ Äîáðî, çà âîëþ ³ ñïðàâåäëèâ³ñòü ³äå áåçïåðåðâíî äàë³. Ñâ³äîì³ öüîãî ³ äëÿ ïàì ÿò³ ïðî ïëàñòóí³â òîä³øíüîãî ³ äàëüøîãî ÷àñó, ç ÿêèìè ëó÷àòü íàñ ò³ ñàì³ ³äå¿ ³ ö³ë³, çàëèøàºìî öåé âñòóï áåç çì³í . Ñàì îá³ò ñêëàäàºòüñÿ ç 4 ñòðîô â³äïîâ³äíî äî 4 ñë³â ïëàñòîâîãî ãàñëà ÑÊÎÁ . Êîæíà ñòðîôà ïîÿñíþº îäíå ñëîâî ãàñëà. Îëåêñàíäð Òèñîâñüêèé êîðîòêî îêðåñëèâ çíà÷åííÿ êîæíîãî ç íèõ: ñèëó ìàºìî ïëåêàòè, ùîá óêðà¿íñüêèé íàðîä çäîáóâ âîëþ ³ ìàâ ñèëó ¿¿ çàâæäè îáîðîíèòè, ùîá ñòàâ ìîãóòí³ì ³ ùîá ìè, óêðà¿íö³, ïî÷óâàëè ñåáå áàäüîðèìè, à íå îñï³âóâàëè æóðáó é ñìóòîê, íà÷å ÿê³ñü íåâîëüíèêè. Ìè, ïëàñòóíè, ìàºìî øèðèòè êðàñó é ðàä³ñòü, íåçâàæàþ÷è íà âñ³ òðóäíîù³, áî ëèøå âîíè äàþòü ðîçðàäó íàðîäîâ³. Ìè, ïëàñòóíè, âåäåìî æèòòÿ â òàáîðàõ, íà ïðîãóëÿíêàõ ó ë³ñàõ ³ ïîëÿõ, ñåðåä òðóä³â ³ ïðèãîä, ùîá ï³çí³øå áîðîòüáà ç òðóäíîùàìè â æèòò³ íå áóëà íàì äóæå âàæêîþ, à íàø³ âïðàâè â ñë³äæåíí³, çàðàäíîñò³, ñïîñòåðåæëèâîñò³ òîùî äàþòü íàì îï³ñëÿ çìîãó ïåðåäáà÷àòè é ï³çíàâàòè íåáåçïåêè, ùî ¿õ ïðèéäåòüñÿ íàì íåðàç îáåðåæíî îìèíàòè. Âê³íö³ æ òðåáà íàì ðîçâèíóòè â ñåáå áèñòðîòó óìà, ùîá çðîçóì³òè ³ñòîð³þ íàøîãî íàðîäó, çíàéòè ïðè÷èíè ð³çíèõ íåâäà÷ ³ ï³äøóêàòè ñïîñîáè, ÿê ïîë³ïøèòè äîëþ áàòüê³âùèíè.

 ïîæåæàõ âñåñâ³òíèõ, ó ëóíàõ êðèâàâèõ, ϳä ãðîìîì ãàðìàò, ó âàæê³é áîðîòüá³, Íà ëèöàðñüêó ÷åñòü ³ íà ïðåäê³âñüêó ñëàâó ³ò÷èçí³ îá³òè ñêëàäàþ òàê³. Ïëåêàòèìó ñèëó ³ ò³ëà, ³ äóõà, Ùîá íàð³ä ì³é âîëüíèì, ìîãóòí³ì çðîñòàâ, Ùîá â äóìàõ æóðëèâèõ íåâîëüíè÷à òóãà Çàìîâêëà, à ãîðäî ùîá ñï³â íàø ëóíàâ. Êðàñó ÿ ³ ùàñòÿ ïî âñ³é Óêðà¿í³ Øèðèòèìó, âëàñíèé çàáóäó ñâ³é òðóä, Ùîá ÷îëà ðîçõìàðèâ ³ âèïðÿìèâ ñïèíè, Ùîá ç³ð çíÿâ äî íåáà â³äðîäæåíèé ëþä.

11

ß ïðàöþ é íåâäà÷³, âñ³ çëèäí³ é íåäîëþ Ïðèéìó ÿê çàâäàííÿ âåëèêî¿ ãðè, Ç æèòòÿì ïîáîðþñü, ÿê ç òðóäàìè ó ïîë³, Ìèíó îáåðåæíî çðàäëèâ³ ÿðè. À ëåòîì êðèë ñêîáà ï³ä õìàðè ïîëèíó ² áèñòðî ðîçãëÿíó âñþ çåìëþ ìîþ, Ïðîì³ðþ òåðíèñò³ øëÿõè Óêðà¿íè, Äî ùàñòÿ ³ò÷èçíó ìîþ ïîâåäó.

Ïðè âàòð³ Âïåðøå â³ðø Ïðè âàòð³ áóâ îïóáë³êîâàíèé â æóðíàë³ Íà Ñë³ä³ â 1936 ðîö³. Òåêñò íàïèñàâ Þð³é Ñòàðîñîëüñüêèé (ñèí Âåëèêîãî Êàíöëåðà Îðäåíó Ëèöàðñòâà Çàë³çíî¿ Îñòðîãè, áîéîâèê ÓÂÎ, äðóãèé Íà÷àëüíèé Ïëàñòóí), à ìóçèêó óêëàâ Þð³é Ï ÿñåöüêèé (áóâ òàêîæ àâòîðîì ìåëî䳿 Ïëàñòîâîãî îá³òó). Îáîâ ÿçêîâîþ ïðè çàê³í÷åíí³ òàáîðîâî¿ âàòðè ï³ñíÿ ñòàëà îäðàçó ï³ñëÿ â³äíîâëåííÿ Óêðà¿íñüêîãî Ïëàñòó â í³ìåöüêèõ òàáîðàõ äëÿ ïåðåñåëåíö³â (îð³ºíòîâíî 1945 ð³ê). Ó ïî÷àòêîâîìó âàð³àíò³ áóëî ï ÿòü ñòðîô. Ñüîãîäí³ äðóãà ç íèõ (ó òåêñò³ âèä³ëåíà êóðñèâîì) íå âèêîíóºòüñÿ.

ѳð³ëè ó ñóìåðêó ï³âíî÷³ øàòðà, Çàñòèã, ìîâ ó ÷îðíîìó áåçðóñi, ë³ñ, Ëèø ÿñíèì ïðîì³ííÿì ³ñêðèëàñÿ âàòðà I ñèïàëà çîðÿì ïðèâ³ò. Çàâìåðëî æèòòÿ ó êàðïàòñüêîìó áîð³, ² ò³ëüêè ó ãóù³ êðè÷àëà ñîâà. Ç-íàä âàòðè íåñëèñÿ ãåí-ãåí, àæ ï³ä çîð³ Þíàöüêî¿ äóìè ñëîâà. Íàä âàòðîþ ïîñòàò³ þí³, õëîï ÿ÷³, Çàñëóõàí³ â çîëîòî ñë³â, ùî ëèëèñü, Ïðî ñëàâó ìèíóëó, ïðî ì𳿠ãàðÿ÷³, Ïðî âîëþ, ùî ïðèéäå êîëèñü. Çàñëóõàëèñü êåäðè ´îð´àíñüêî¿ íî÷³, I ãîì³í ³øîâ ïî äîëèíàõ, âåðõàõ, Ãîð³ëè çàâçÿòòÿì þíàöüêi¿ î÷³, I ñèëà ðîäèëàñü â ñåðöÿõ. Ïîãàñëî áàãàòòÿ, ãîð³ëè ùå ìð³¿, ʳí÷èëà ñâ³é ëåò çàâîðîæåíà í³÷, Äàëåêî íà ñõîäi ãîð³ëè îáð³¿, Âîñêðåñë³é çiðíèöi óñòði÷.

12

Ìîëèòâà ïåðåä ñïîæèâàííÿì ¿æ³ Ãîñïîäè, Áîæå Âñåâèøí³é, äÿêóºìî Òîá³ çà öþ ¿æó, ùî â ùåäðîñò³ Òâî¿é ñïîæèâàòè áóäåìî. Áëàãîñëîâè ³ îñâÿòè ¿¿, äàé íàì çäîðîâ ÿ, áàäüîðîñò³ òà åíå𴳿, ùîá ìè äîñêîíàëî âèêîíóâàëè âîëþ Òâîþ. Àì³íü.

Ìîëèòâà ï³ñëÿ ñïîæèâàííÿ ¿æ³ Äÿêóºìî Òîá³, Áîæå, ùî íàñèòèâ íàñ Òâî¿ìè çåìíèìè äàðàìè. Ïîäàâàé ¿õ êîæíîìó, õòî ¿õ ïîòðåáóº, ³ äàé íàì äóõîâíó ïîæèâó äëÿ ñïàñ³ííÿ íàøèõ äóø. Àì³íü.

Ìîëèòâà óêðà¿íñüêèõ íàö³îíàë³ñò³â Öþ ìîëèòâó íàïèñàâ Îñèï Ìàùàê ùå â 1936 ðîö³, êîëè ïåðåáóâàâ ÿê ïîë³òè÷íèé â ÿçåíü ó ëüâ³âñüê³é òþðì³ Áðè´³äêè. Ìîëèòâà ïîøèðèëàñÿ ñåðåä éîãî êîëå´ â òþðì³, ñåðåä ÿêèõ áóëî áàãàòî ïëàñòóí³â, é ñòàëà çàãàëüíî çíàíîþ â ñåðåäîâèù³ óêðà¿íñüêî¿ íàö³îíàë³ñòè÷íî¿ ìîëîä³. Êîæåí âîÿê ÓÏÀ â³ä Ãîëîâíîãî Êîìàíäèðà Ðîìàíà Øóõåâè÷à çîáîâ ÿçàíèé áóâ çíàòè ³ çíàâ öþ ìîëèòâó íàïàì ÿòü. Ïîäàºìî ïåðâ³ñíèé âàð³àíò.

Óêðà¿íî ñâÿòà, ìàòè ãåðî¿â, ç³éäè äî ñåðöÿ ìîãî. Ïðèëèíü áóðåþ â³òðó êàâêàçüêîãî, ïîøóìîì êàðïàòñüêèõ ðó÷à¿â, Ñëàâîþ âî¿â Çàâîéîâíèêà, áàòüêà Õìåëÿ òð³þìôàìè, Ðåâîì ãàðìàò ðåâîëþö³¿, ðàä³ñíèì ãîìîíîì Ñîô³éñüêèõ äçâîí³â. Íåõàé ìîÿ äóøà â òîá³ â³äðîäèòüñÿ, ñëàâîþ òâîºþ îïðîì³íèòüñÿ, Áî òè, ïðåñâÿòà, âñå æèòòÿ ìîº, òè âñå ùàñòÿ ìîº. Äçâîíè ìåí³ áðÿçêîòîì êàéäàí, ñêðèïîì øèáåíèöü â ïîíóð³ ðàíêè, Ïðèíåñè ìåí³ çîéê êàòîâàíèõ â òþðìàõ, ëüîõàõ, êîíöòàáîðàõ, Ùîá â³ðà ìîÿ áóëà ãðàí³òîì, ùîáè çðîñëî çàâçÿòòÿ é ì³öü, Ùîá ñì³ëî éøîâ ÿ ó á³é òàê, ÿê ³øëè ãåðî¿ Çà òåáå, ñâÿòà, çà ñëàâó òâîþ, çà òâî¿ ñâÿò³ ³äå¿, Ùîá ï³ìñòèòè ãàíüáó íåâîë³, ñòîïòàíó ÷åñòü, ãëóì êàò³â òâî¿õ, Íåâèííó êðîâ ðîçñòð³ëÿíèõ ï³ä Áàçàðîì ³ Êðóòàìè ² òèñÿ÷³ áåç³ìåííèõ áîðö³â òâî¿õ, Ùî êîñò³ ¿õ ðîçêèäàí³ àáî òàéêîì çàãðåáàí³...

13

Ñïàëè âîãíåì, æèòòºòâîðíàÿ, êâîë³ñòü ó ñåðö³ ìîºìó, Íåõàé ñòðàõó íå çíàþ ÿ, íå çíàþ, ùî âàãàííÿ. Ñêð³ïè ì³é äóõ, çàãàðòóé âîëþ, Ó ñåðö³ çàìåøêàé ìîºìó.  áîÿõ, â òþðìàõ ðîñòè ìåíå äî ÿñíèõ ÷èí³â äëÿ òåáå. À â ÷èíàõ òèõ õàé çíàéäó ñìåðòü, Ñîëîäêó ñìåðòü â òðóäàõ äëÿ òåáå ² ðîçïëèâóñÿ ó òîá³ ÿ ³ â³÷íî æèòèìó â òîá³, Ñâÿòà Óêðà¿íî ìîÿ, â³äâ³÷íà ³ íåïîáîðíà.

14

Óêðà¿íö³ íàö³ÿ ëèöàð³â Áîãäàí Êðàâö³â ïðî óêðà¿íñüêó â³éñüêîâó òðàäèö³þ Ñêàçàâ õòîñü, ùî Óêðà¿íö³ õë³áîðîáñüêèé íàðîä, íàðîä ãðå÷êîñ³¿â ³ ñåëþê³â, ÿê³ ò³ëüêè é òå çíàëè ³ çíàþòü, ùî îðàòè ³ ñ³ÿòè, êîñèòè ³ æàòè, êîðîòêî õë³áîðîáè.  ìèðí³ ÷àñè 19 ³ ïî÷àòêó 20 â³êó öåé ïîãëÿä áóâ ïàí³âíèì. Òàê äèâèëèñÿ íà Óêðà¿íö³â é óêðà¿íñüêó íàö³þ ïèñüìåííèêè é ïîåòè, çàêîõàí³ â ïîëÿ é ñåëî, çàö³êàâëåííÿ ÿêèõ ³ íå âèõîäèëè ïîçà êðóã ñâ³òó òèõèõ ð³÷îê, òèõèõ ñòàâê³â. Ïðî çáðîþ, ïðî òå, ùî ³ â Óêðà¿íö³â º ñâîÿ âëàñíà â³éñüêîâà òðàäèö³ÿ, ùî â íàø³é ³ñòî𳿠áóëè íå ò³ëüêè åï³çîäè, àëå ö³ë³ åïîõè, êîëè áðÿçê³ò óêðà¿íñüêî¿ çáðî¿ äèâóâàâ ³ òðèâîæèâ ñâ³ò âèçíàâö³ ìèðíî¿, ñåëÿíñüêî¿ ³äåîëî㳿 íå ãîâîðèëè. ²ñòîðè÷í³ ôàêòè ñîðîìëèâî çàìîâ÷óâàíî, ùîá íå ïîäóìàëè ÷àñîì ëþäè, ùî ìè ñêàæ³ì ïî-ñó÷àñíîìó ì³ë³òàðèñòè. Âèñë³ä áóâ òàêèé, ùî ìè ùå é äîñ³ íå ìàºìî ñâ äåðæàâè, íå çâàæàþ÷è íà òå, ùî óêðà¿íñüêèé åëåìåíò â ÷óæèõ àðì³ÿõ áóâ ³ º íàéá³ëüø áîéîâèì, íàéá³ëüø âèäåðæëèâèì ³ çàãàðòîâàíèì, îäíèì ñëîâîì íàéá³ëüø â³éñüêîâèì... Öå ò³ëüêè âæå îñòàòí³ìè äåñÿòèë³òòÿìè, ï³ñëÿ ïåðøî¿ ñâ³òîâî¿ â³éíè, ï³ñëÿ ïåðøèõ ñïðîá çäîáóòè ³ çàêð³ïèòè çáðîéíîþ ðóêîþ óêðà¿íñüêó äåðæàâí³ñòü Óêðà¿íö³ ñïî÷àòêó òðîõè íåñì³ëèâî ïî÷àëè çàïðèì³÷óâàòè ³ ñòâåðäæóâàòè, ùî ¿õ ðóêè ïðèâèêëè íå ò³ëüêè äî ÷åï³ã ³ áàòîãà, àëå ùî âîíè âì³þòü òðèìàòè ³ âîëîä³òè ³ øàáëåþ, ³ ðóøíèöåþ, ³ êóëåìåòîì, ³ ãàðìàòîþ. ² êîëè çàòèõ ãîì³í çáðî¿ âèçâîëüíèõ çìàãàíü ³ ïîâñòàíñüêî¿ áîðîòüáè 1918-1921 ðîê³â ïî÷àëîñÿ øóêàííÿ, ëèñòóâàííÿ ³ñòîð³¿, â³äãðåáóâàííÿ ç ïîïåëó çàáóòòÿ òîãî, ùî ãîð³ëî âåëè÷íèì âîãíåì çàâçÿòòÿ é ãåðî¿çìó, ùî ãîìîíîì âåëèêèõ ñòåïîâèõ áî¿â ³ ÷âàëó êîçàöüêî¿ ê³ííîòè ³ áðÿçêîòó ¿õí³õ øàáåëü ëóíàëî â òàêèõ, ºäèíèõ ó ñâîºìó ðîä³ ï³ñíÿõ, ÿê â ï³ñí³ Ãåé, íå äèâóéòåñü ïðî á³é ï³ä Äàøåâîì ³ç Ïîëÿêàìè, ïðî Íå÷àÿ ÷è ïðî Ìîðîçåíêà Ìè ïî÷àëè ñòâåðäæóâàòè, ùî â ïîõîâàííÿõ äî³ñòîðè÷íî¿ ³ ðàííº³ñòîðè÷íî¿ äîáè íà Óêðà¿í³ íå ò³ëüêè ãîðøêè ³ ìèñêè, íå ò³ëüêè ðàëà ³ æîðíà, àëå º â íèõ ³ çáðîÿ êîëèñü êàì ÿí³ ñîêèðè, êðåì³íí³ íîæ³ ³ ñòð³ëè, ïîòîìó çàë³çí³ ìå÷³, ëóêè, ñïèñè é òîïîðè. Ìè ïî÷àëè ëèñòóâàòè ë³òîïèñè ³ õðîí³êè êíÿæî¿ äîáè, ³ Ñëîâî î ïîëêó ²ãîðåâ³ì , ³ ë³òîïèñè êîçàöüê³, ³ çà÷àðóâàëèñÿ áàðâèñòîþ êàçêîþ áî¿â, 15

ïîõîä³â ³ ïîðàçîê, îïèñàíèõ ³ çâåëè÷àíèõ òàì. ² çíîâó æ çáàãíóëè ìè, ùî ïèñàííÿ ïðî ìèðíèõ ãðå÷êîñ³¿â, õë³áîðîá³â í³ ïðè ÷îìó, ùî ñëàâó Âîëîäèìèðîâîãî Êèºâà ³ ñëàâó êîçàöüêî¿ Óêðà¿íè âñòàíîâëÿëà òàêè çáðîÿ. Ó Ñëîâ³ ïðî ïîõ³ä ²ãîðÿ ìè ³çíàéøëè âæå íå ò³ëüêè ñï³â Áîÿíà ³ ïëà÷ ßðîñëàâíè, à é òå, ÿê ²ãîð ñòÿãàâ óì ñâîºþ ñèëîþ, ãîñòðèâ ìóæí³ñòþ ñâîº ñåðöå ³ íàïîâíèâøèñü ðàòíîãî äóõà, íàâîäèâ ñâî¿ õîðîáð³ ïîëêè íà çåìëþ Ïîëîâåöüêó çà çåìëþ ðóñüêó . Ðàçîì ³ç Áóé-Òóðîì Âñåâîëîäîì ìè çàõîïèëèñÿ éîãî ñëàâíèìè êìåòÿìè ï³ä òðóáàìè ïîâèòèìè, ï³ä øîëîìàìè âèêîëèõàíèìè, íà ê³íö³ êîï³ÿ âèêîõàíèìè , ùî ¿õí³ ëóêè íàïðóæåí³, ñàãàéäàêè â³ä÷èíåí³, øàáë³ íàãîñòðåí³ . ² ðàçîì ç ²ãîðåì íàñ çàïîëîíþâàëà îõîòà çëàìàòè ñïèñà ê³íåöü ïîëÿ Ïîëîâåöüêîãî ãîëîâó ñâîþ ñêëàñòè, àáî øîëîìîì âîäè ³ç Äîíó íàïèòèñÿ . ²ç ³ñòîðè÷íèõ ï³ñåíü ìè ñòàëè âèáèðàòè âæå íå ò³ ïðî ïëà÷ íåâîëüíèê³â, ïðî ïîâîðîò íà ÿñí³ çîð³ ³ òèõ³ âîäè , àëå òàê³, ÿê ïðî îáîðîíó Âåäìåä³âêè, â ÿê³é ó â³äïîâ³äü íà ïîðàäó âåäìåä³âñüêèõ ì³ùàí ñòàðèé ä³ä îäïèñóº: Ìè íå áóäåì êîðèòèñÿ, Îé ³ ºñòü ó íàñ òå ÿñíå ðóææÿ, Ìè áóäåì áîðîíèòèñÿ . ² â Øåâ÷åíêîâîìó Êîáçàð³ íàñ ïî÷àëè ïîëîíÿòè íå áàëÿäè ïðî Ïðè÷èííèõ , Êàòåðèí ³ Òîïîëþ , à îáðàçè ñëàâíîãî ìèíóëîãî Óêðà¿íè, êîçàöüêî¿ âîë³, ÷àñ³â, êîëè ç ×èãèðèíó êëèêàëè âåëèê³ äçâîíè, ùîá ñ³äëàëè õëîïö³ êîí³, ùîá ìå÷³-øàáë³ ãîñòðèëè, òà çá³ðàëèñü íà âåñ³ëëÿ, íà âåñåëå ïîãóëÿííÿ, íà êðèâàâå çàëèöÿííÿ . ² òîä³ ùîéíî ìè çðîçóì³ëè Øåâ÷åíê³â çàïîâ³ò, ùî òðåáà ìèðîì-ãðîìàäîþ îáóõ ñòàëèòü, òà äîáðå âèãîñòðèòü ñîêèðó òà é çàõîäèòüñÿ âæå áóäèòü õèðåííó âîëþ ... ² òîä³ âê³íö³ çáàãíóëè ìè, ùî ðîêè 1917-1921 íà Óêðà¿í³ öå íå ò³ëüêè ¯õàâ êîçàê íà â³éíîíüêó ÷è Çàæóðèëèñü Ãàëè÷àíêè , à ùî öå ðîêè â³äðîäæåííÿ óêðà¿íñüêî¿ çáðî¿, ùî öå ðîêè âåëèêî¿ íåíàïèñàíî¿ ùå åïîïå¿ óêðà¿íñüêèõ àðì³é, ùî öå ðîêè áî¿â çà Ëüâ³â ³ Êè¿â ëå´åíäà 1 Ëèñòîïàäà, Êðóò ³ Áàçàðó... Ùî öå æ óïåðøå ïî ñòîë³òòÿõ íåçâè÷í³ óêðà¿íñüê³ ðóêè âçÿëèñÿ çà çáðîþ, ùîá ÿê â ìèíóëîìó â êíÿæó ³ â êîçàöüêó äîáó çåìë³ óêðà¿íñüêî¿ áîðîíèòè, ñëàâó Óêðà¿íè âñòàíîâëÿòè. Íå ñê³í÷èëèñÿ ö³ ðîêè äëÿ íàñ ïðîãðàíîþ ÷è ïîðàçêîþ. Íå ìຠçíà÷åííÿ òå, ùî íàì íå ïîâåëîñÿ çä³éñíèòè â òîé ÷àñ íàøèõ ìð³é ³ áàæàíü çäîáóòè íåçàëåæí³ñòü Óêðà¿í³. Òîæ ó ò³ ðîêè ïî÷àëîñÿ âåëèêå ðóøåííÿ: Óêðà¿íö³ äîêàçàëè ñîá³ ³ ñâ³òîâ³, ùî âîíè íå ñìåðäè ò³ëüêè, íå ÷îðíîðîáè, íå ðàáè. Ùî âîíè íàùàäêè â³ëüíîãî íàðîäó, íàö³¿, ÿêà â ìèíóëîìó áóëà ïåðåäìóð ÿì Åâðîïè ³ õî÷å áóòè ñüîãîäí³ ãîñïîäàðåì íà â³ëüí³é çåìë³. Áîÿìè çà Ëüâ³â, ³ çà Êè¿â, ëå´åíäàìè Êðóò ³ Áàçàðó 16

äîêàçàëè âîíè, ùî âì³þòü òðèìàòè çáðîþ ³ êîëè òðåáà âìèðàòè çà ÷åñòü ³ ñëàâó ð³äíî¿ çåìë³. Ðóøåííÿ ïî÷àëîñÿ, ³ éîãî âæå íå ñïèíèòè. Âîíî ñêîëèõíóëî óêðà¿íñüêèì íàðîäîì äî íàéäàëüøèõ ãëèáèí. Âîíî âèçâîëèëî ñèëè, ïðî ³ñíóâàííÿ ÿêèõ ìè é íå çäîãàäóâàëèñÿ ³ íàâ³òü ìð³ÿòè ÷è ñíèòè áîÿëèñÿ. ²ñòîð³ÿ íåäàâíüîãî ìèíóëîãî, ³ñòîð³ÿ îñòàíí³õ ðîê³â ïîâíà äîêàç³â öüîãî ðóøåííÿ. Ïðèêëàä³â áîºâîãî äóõà ³ ïîñâÿòè ìè ìîãëè á âèáèðàòè áåçë³÷ ç áîðîòüáè óêðà¿íñüêèõ ïîâñòàíö³â, ç áî¿â ³ ïîõîä³â Óêðà¿íñüêî¿ Ïîâñòàí÷î¿ Àð쳿 é ³íøèõ â³éñüêîâèõ ôîðìàö³é îñòàííüî¿ â³éíè. ² ñàìå òå êàæå íàì â³ðèòè, ùî Óêðà¿íö³ çíàéøëè ñåáå, ùî çáðîéíîãî ïîõîäó Óêðà¿íè íå çóïèíèòè í³êîìó é í³÷îìó. Áîãäàí Êðàâö³â. Çáðîéíå ðóøåííÿ Óêðà¿íè // Ìîëîäå Æèòòÿ. 1954. ×. 5 (116). Ñ. 1-2.

Ãåé, íóì, õëîïö³, äî çáðî¿ Ãåé, íóì, õëîïö³, äî çáðî¿, Íà ãåðöü ïîãóëÿòè! Ñëàâè äîáóâàòè. Ïðèñï³â: Îé ÷è ïàí, ÷è ïðîïàâ Äâ³÷³ íå âìèðàòè, Ãåé, íóìî, õëîïö³, äî çáðî¿! Ãåé, ãóêíåìî ç ãàê³âíèöü, Âäàðèìî ç ãàðìàòè, Áëèñíåìî øàáëÿìè! Ïðèñï³â. Íàì ïîìîæå ñâÿòèé Þð, Ùå é Ïðå÷èñòà Ìàòè Òóðêà çâîþâàòè! Ïðèñï³â.

Çàñâèñòàëè êîçà÷åíüêè Çàñâèñòàëè êîçà÷åíüêè  ïîõ³ä ç ïîëóíî÷³; Âèïëàêàëà Ìàðóñåíüêà Ñâî¿ ÿñí³ î÷³.

17

Íå ïëà÷, íå ïëà÷, Ìàðóñåíüêî, Íå ïëà÷, íå æóðèñÿ, À çà ñâîãî ìèëåíüêîãî Áîãó ïîìîëèñÿ . Ñòî¿òü ì³ñÿöü íàä ãîðîþ, Òà ñîíöÿ íåìàº. Ìàòè ñèíà â äîð³æåíüêó Ñë³çíî ïðîâîäæàº: ²äè, ³äè, ì³é ñèíî÷êó, Òà íå çàáàðÿéñÿ, Çà ÷îòèðè íåä³ëåíüêè Äîäîìó âåðòàéñÿ! Îé ðàä áè ÿ, ìàòóñåíüêî, Ñêîð³øå âåðíóòüñÿ, Òà ùîñü ì³é ê³íü âîðîíåíüêèé  âîðîòÿõ ñï³òêíóâñÿ. Îé Áîã çíàº, êîëè âåðíóñü,  ÿêóþ ãîäèíó; Ïðèéìè æ ìîþ Ìàðóñåíüêó, ßê ð³äíó äèòèíó! Îé ðàäà á ÿ Ìàðóñåíüêó Çà ð³äíó ïðèéíÿòè, Òà ÷è æ áóäå âîíà ìåíå, Ñèíó, øàíóâàòè? Îé íå ïëà÷òå, íå æóð³òåñü,  òóãó íå âäàâàéòåñü: Çàãðàâ ì³é ê³íü âîðîíåíüêèé Íàçàä ñïîä³âàéòåñü!

Õòîñü òà é âðîäèòüñÿ Õòîñü òà é âðîäèòüñÿ ç íàñ, íåùàñëèâèõ, ß íå çíàþ, ÿêèì áóâ ì³é ð³ä. Ïðåñâÿòà Áîãîðîäèöå ijâî, Âèðóøàºì ñüîãîäí³ â ïîõ³ä. Çàòð³ïî÷óòü õîðóãîâêè êðèëàìè, Çàïîð³çüêèé ëóíàòèìå ìàðø.

Hå çàðó÷åí³ ìè ³ç ìèëèìè, Ö³ëèé ïîëê íåîäðóæåíèé íàø.

18

Ïîìîëþñü ÿ ³ â ïóòü, òàê, ÿê âîäèòüñÿ, Òðåáà éòè äî ÷óæèõ âæå ñòîðîí Áîðîíè æ Òè ìåíå, Áîãîðîäèöå, Ùîáè ÿ íå ïîòðàïèâ â ïîëîí. À ÿêùî íåíàðîêîì çàãèíó, Ïîõîâàþòü ìåíå ñåðåä äíÿ, Ïîíåñóòü íà ðóêàõ ïîáðàòèìè, Ïîâåäóòü âîðîíîãî êîíÿ. Òîâàðèø³ óäàðÿòü ç ìóøêåò³â, Çàãðèìèòü ïîëêîâèé òóëóìáàñ; Äóõ ì³é, ijâî, òîä³ âæå îäëåòèòü Àæ íà ѳ÷, â Óêðà¿íó, äî íàñ.

Ïòàõà íà éìåííÿ Íàõò³´àëü ϳñíÿ ç ðåïåðòóàðó ãóðòó Êîìó âíèç

Ìàíäðóâàâ õòîñü êðàÿìè òà ç³òêíóâñü ³ç ñò³íîþ, Òà é ïðîáèâ ãîëîâîâ òàê, ùî áðèçíóëà êðîâ  ñèíº íåáî ç³ðêàìè. Ñëàâíî, ¿é-áîãó, ò³ ç³ðêè çàïàëàëè, ² òîä³ ìåí³ áàòüêî ñêàçàëè, Ùîá ÿ âæå çáèðàâñÿ â äîðîãó. Ñëàâíà äîðîãà ïðîëÿãàëà ëóãàìè. ß éøîâ ³ øóêàâ, õòî áóâ ñìåðòü, À òåïåð êîãî áðàòîì íàçâàëè. À â³í òèõî ñòîÿâ çà ìî¿ìè ïëå÷èìà. ³í ñïîê³éíî ñòîÿâ ³ äèâèâñÿ íà ìåíå Ñêëÿíèìè î÷èìà. À çà ãîðîþ â ãàþ âèäí³ëàñÿ ð³äíà ñòð³õà, Ñòð³õà õîâàëà òèõî ´âåðîâó ñòàëü. ß æ íà ïðîõàííÿ ìàìè ³øîâ ç ÷èñòèìè ðóêàìè, Òà â ñåðö³ ìîºìó ëóíêî ñï³âàâ Íàõò³´àëü! Äàé ìåí³ ðóêó; êëè÷å ñëàâíà äîðîãà. Ìè ï³äåìî ïî í³é ó íàâêîëèøí³é ñâ³ò ϳä ïðîâîäîì Áîãà. Òà òîé áðàò ëèø ñòîÿâ íà ñóöâ³òò³ êàëèíè, Éîãî ïàëüö³ ñóäîìíî ñòèñêàëè Ò³ëî ì äèòèíè.

19

À çà ãîðîþ â ãàþ âèäí³ëàñÿ ð³äíà ñòð³õà. Ñòð³õà õîâàëà òèõî ´âåðîâó ñòàëü. ß æ íà ïðîõàííÿ ìàìè ³øîâ ç ÷èñòèìè ðóêàìè, Òà ñåðöå ìîº óùåíò ðîçðèâàâ Íàõò³´àëü!

Áóäå íàì ç òîáîþ ùî çãàäàòè ϳñíÿ ÓÏÀ, çàïèñàíà â Çàë³ùèöüêîìó ðàéîí³ Òåðíîï³ëüñüêî¿ îáëàñò³ ó 1958 ðîö³.

Áóäå íàì ç òîáîþ ùî çãàäàòè ϳñëÿ äîâãèõ çáàâëåíèõ íî÷åé. Âèâ÷èâ ÿ äàëåêèé çâóê ãàðìàòíèé ² òðèâîæíèé áëèñê òâî¿õ î÷åé. Òâî¿ î÷³ êâ³òè òåìíî-ñèí³ Íà óçá³÷÷³ ðàä³ñíèõ äîð³ã. ×è çóñòð³íåìîñü ç òîáîþ çíîâó Íà ñâî¿õ äîðîãàõ áîéîâèõ? Áóäóòü ñòð³ëüíà ðîçðèâàòèñü ãëóõî ² äðèæàòè â âèáóõàõ çåìëÿ. Âèéäåø òè â òó ñòîðîíó ïîñëóõàé, Äå â áàãðÿíèõ ïîëóì ÿõ ïîëÿ. ² ïî÷óºø ãð³çíó áîðíþ âîë³, ² âêðèºòüñÿ êðîâ þ áèòèé øëÿõ. Áóäóòü õëîïö³ éòè ñóâîðî÷îë³ Â ñ³ðóâàòèõ, íà÷å í³÷, ðÿäàõ. ² ïðîéäóòü âîíè áåçìåæíèì êðàºì Êð³çü ðó¿íè ñ³ë, äåðåâ ³ òðàâ. ² íàïåâíî òè òîä³ çãàäàºø, Õòî ëþáîâ ³ ìóæí³ñòü ïîºäíàâ.

Çâèòÿãà, âïåðåä (Ìàðø Çâèòÿãè ) ϳñíÿ íàïèñàíà âë³òêó 2002 ðîêó ñïåö³àëüíî äëÿ ï³äòàáîðó Çâèòÿãà Þâ³ëåéíî¿ Ì³æêðàéîâî¿ Ïëàñòîâî¿ Çóñòð³÷³ (ÞÌÏÇ) 2002. Àâòîð ñë³â òà ìóçèêè ñò. ïë. ßðîñëàâ Þð÷èøèí, ÎÇÎ. Îñòàíí³é êóïëåò ñêëàäàâñÿ áåçïîñåðåäíüî íà òàáîð³ ïîáëèçó Êðåõ³âñüêîãî ìîíàñòèðÿ ìàéæå âñ³ì ïðîâîäîì òàáîðó þíàê³â (íàéá³ëüøå äîëó÷èâñÿ ïë. ñåí. Ïàâëî Á³ëîóñ, ÎÇÎ).

Òè ÷óºø: êðîê êàðáóº ðÿä, Ó íüîìó âñ³ì íàì ì³ñöå ñòàòè, Áî êîæåí ç íàñ òåïåð âîÿê, Íàðîäæåíèé ïåðåìàãàòè.

20

Íåõàé òðåìòÿòü âñ³ âîðîãè, Íåíà÷å ïñ³â áðóäíèõ âàòàãà. Íàâ³ê çàìîâêíóòü âæå âîíè: Íà ¿õ øëÿõó ñòຠÇâèòÿãà ! Ïðèñï³â: Çâèòÿãà , âïåðåä, âïåðåä! Íà òðóäíîù³ íå çâàæàé! Çâèòÿãà , âïåðåä, âïåðåä! Çâèòÿãà , ïåðåìàãàé! Ëèøå âïåðåä! Íîâèõ âèñîò Êðîâ Ñâÿòîñëàâà âèìàãàº. Áî õòî òðåìòèòü, íåìîâ îñîò, Òîé íå æèâå ³ íå âìèðàº. Íàñ êëè÷å Ðóñü, ¿¿ êîðäîí Äëÿ íàñ äîðîãîâêàçîì áóäå. ² íå ³ñíóº ïåðåïîí, ßê³ Çâèòÿãà íå çäîáóäå! Ïðèñï³â.

 ×îðíå ìîðå êðîâ Äí³ïðîì òå÷å Ïîõîäæåííÿ ï³ñí³ íåâ³äîìå, àëå òî÷íî äàâíº, ìîæëèâî é êîçàöüêå. Ñï³âàëàñü â ÓÏÀ, çîêðåìà ó âàð³àíò³ ï³ä íàçâîþ ×îðíà õìàðà ãîìîíîì ãóäå . Øèðîêî¿ ïîïóëÿðíîñò³ ï³ñíÿ íàáóëà íà ïî÷àòêó 90-õ ðîê³â XX ñòîë³òòÿ.

 ×îðíå ìîðå êðîâ Äí³ïðîì òå÷å, (2) Òàì ѳ÷ íàøà, ãåé-ãîï, òàì ѳ÷ íàøà, Òàì ѳ÷ íàøà íà ìîñêàëÿ éäå. Ïîïåðåäó îòàìàí ³äå, (2) ϳä íèì êîíèê, ãåé-ãîï, ï³ä íèì êîíèê, ϳä íèì êîíèê òàê ñóìíåíüêî éäå. Îé òè, êîíþ, êîíþ âîðîíèé, (2) Ñêàæè ìåí³, ãåé-ãîï, òàé ñêàæè ìåí³, Ñêàæè ìåí³, ÷îì òàêèé ñóìíèé . ßê æå ìåí³ âåñåëîìó áóòü, (2) ßê ñòåïàìè, ãåé-ãîï, òàé äîëèíàìè, Íà Âêðà¿íó ìîñêàë³ ³äóòü . Íå ñòðàøíà íàì â ëþò³ì áîþ ñìåðòü, (2) Á³é ïðèíîñèòü, ãåé-ãîï, á³é ïðèíîñèòü, Á³é ïðèíîñèòü ñëàâó, âîëþ é ÷åñòü.

21

×îðíå ìîðå êðîâ þ ïðîòå÷å, (2) ßê ç Âêðà¿íè, ãåé-ãîï, ç Óêðà¿íè Ìîñêàëü êëÿòèé äîäîìó âòå÷å.

Þíà÷å, òè çíàé Òàì, äå ëàíè ³ ðîçëîã³ ñòåïè, Òàì, äå îáð³é ñ³íîæàòü, Òàì, äå ë³ñè ³ áåçë³÷ êóðãàí³â, Òàì, äå ðóìîâèùà õàò. Ïðèñï³â: Þíà÷å, òè çíàé, òàì º òâ³é ð³äíèé êðàé, Þíà÷å, òàì òâ³é ð³äíèé êðàé, Þíà÷å, òè çíàé, òàì º òâ³é ð³äíèé êðàé, Þíà÷å, òè çíàé ³ ïàì ÿòàé. (2) Òàì, äå áàã𳺠êðîâ þ çåìëÿ Ñëàâíèõ Âêðà¿íè ñèí³â, Òàì, äå âîãíåì ïàëàþòü ñåëà ² ñòîã³í ³äå ³ç ñòåï³â. Ïðèñï³â. Òàì, äå êíÿç³ çóñòð³÷àëè îðäó, Òàì, äå êîçàöòâî ëÿãëî, Òàì, äå â Êàðïàòàõ áîðîëèñü ñòð³ëüö³, Êîëè ðîçáèâàëè ÿðìî. Ïðèñï³â.

22

Äîêíÿæà ³ êíÿæà äîáà Îö³íêà êíÿæèõ ÷àñ³â ïëàñòóíîì Ìèõàéëîì Êîëîäç³íñüêèì Óêðà¿íñüêèé íàð³ä ìຠâðîäæåí³ â³éñüêîâ³ ïðèêìåòè, ÿê³ éîãî îêðåñëþþòü ÿê íàð³ä âîéîâíèê³â. Ó â³éíàõ ç ³íøèìè ïëåìåíàìè, ðàñàìè é óðåøò³ ñòåïîâèìè íàðîäàìè âèÿâèëè íàø³ ïðåäêè ñâ³æó áóéí³ñòü ³ ñòèõ³éíèé ðîçã³í. Âàæ÷å áóëî ç äèñöèïë³íîþ é â³éñüêîâîþ îðãàí³çàö³ºþ. Ó êîæíîìó ðàç³ ñòàð³ ñëîâ ÿíñüê³ âî¿ áóëè ïåðøîÿê³ñíèìè âîÿêàìè òà âì³ëè ñòàâèòè ÷îëî ãðåöüêèì ôàëàíãàì. Ç íàäòî ïëèâêî¿ ìàñè âî¿â âèòâîðèëè êè¿âñüê³ êíÿç³ çíàìåíèòó àðì³þ, ÿêà â òîé ÷àñ íàëåæàëà äî ïåðøèõ ó ñâ³ò³. Òÿæêî ïîâ³ðèòè, ùî íàøå äåðæàâíå æèòòÿ ïî÷àëîñÿ ç ïðèõîäîì âàðÿã³â äî Êèºâà ³ ùî âàðÿãè äàëè ï³äñòàâó ï³ä â³éñüêîâó ìîãóòí³ñòü êíÿæî¿ Óêðà¿íè. Áåçïåðå÷íî, ùî âàðÿãè âíåñëè â ðÿäè óêðà¿íñüêèõ âî¿â ïî÷óòòÿ äèñöèïë³íè, àëå òàºìíèöÿ äîá³ðíîñòè êíÿæî¿ àð쳿 ëåæàëà â êðîâ³ é ïðèêìåòàõ óêðà¿íñüêîãî íàðîäó. Âàðÿçüê³ äðóæèííèêè âèêîíóâàëè ðàäøå ðîëþ ñåðäþê³â, à áîðîòüáó ç ñòåïîì â³â òàêè óêðà¿íñüêèé íàð³ä. Ó áîðîòüá³ ç ñòåïîâèìè îðäàìè ðîçâèâàëîñÿ óêðà¿íñüêå ëèöàðñòâî, ùî áóëî ï³ä òðóáàìè ñïîâèòå, ï³ä øîëîìàìè êîëèõàíå, ê³íöåì êîï³é ãîäîâàíå . Öÿ ï³ñíÿ õàðàêòåðèçóº íàì òîä³øíº æèòòÿ óêðà¿íñüêîãî íàðîäó. Ƴíêè ðîäèëè ï³ä çâóê âîºííèõ òðóá, ìîëîä³ þíàêè ñêîðî âäÿãàëè øîëîì, à ïîæèâó òðåáà áóëî äîáóâàòè ê³íöåì êîﳿ. Óêðà¿íà ÿâëÿëà ç ñåáå â òîìó äàâíüîìó ÷àñ³ âîºííèé òàá³ð ³ â öüîìó òàáîð³ âèðîñòàëè âîéîâíèêè, ÿêèõ Îëåã, ²ãîð, Ñâÿòîñëàâ òà Ìîíîìàõ âîäèëè íà ï³äá³é ñâ³òó òà ×îðíîãî ìîðÿ. Ãðåöüêèé ïèñüìåííèê Ëåâ ijÿêîí ïèøå, ùî Ñâÿòîñëàâ óñå þíàöòâî ï³äíÿâ äî ïîõîäó, ç³áðàâ 60.000 â³éñüêà, êð³ì îáîç³â . Ó öüîìó ÷èñë³ ëåæàëà òàêîæ òàºìíèöÿ óñï³õ³â Êè¿âñüêî¿ Äåðæàâè, à ï³çí³øå óñï³õ³â Õìåëüíèöüêîãî. Íàø³ ïðåäêè ðîçóì³ëè ÿê ñë³ä ñâîþ ì³ñ³þ òà éøëè âîºííèì ëàäîì òà ãóñòèìè ëàâàìè íà ñòåïîâîãî âîðîãà ³ Ãðåö³þ, ÿêà áóëà ïåðåøêîäîþ Óêðà¿í³ íà ¿¿ äîðîç³ â Çàõ³äíó Åâðîïó, äå ïîñòàâàëè â òîé ÷àñ íîâ³ êóëüòóðí³ îñåðåäêè Áîëãàðñüê³ ïîõîäè Ñâÿòîñëàâà çàëèøèëè íàì ó ïàì ÿò³ éîãî ãåðîéñòâî é ëèöàðñüê³ñòü. Ñâÿòîñëàâ âèïîâ³äàâ â³éíó ñëîâàìè ²äó íà âè! Öå áóëà ñâîºð³äíà ëèöàðñüê³ñòü, ÿêà âèïëèâàëà ç ïî÷óòòÿ âëàñíî¿ ñèëè. Êð³ì ëèöàðñüêîñòè çàëèøèâ íàì Ñâÿòîñëàâ ùå âèñë³â, ùî º ãîðä³ñòþ íàøî¿ íàö³¿. Ïåðåä ð³øàþ÷îþ áîðîòüáîþ íàä Äîðîñòîëîì (òåïåð³øíÿ Ñèë³ñòð³ÿ íàä Äóíàºì) Ñâÿòîñëàâ ïðîìîâëÿº äî ñâîãî â³éñüêà ïîä³áíî, ÿê Ãàíí³áàë ïî ïåðåõîä³ Àëüï. Íå çàêðèâຠâ³í ñèëè âîðîãà, àí³ òÿæêîãî ïîëîæåííÿ, 23

àëå àïåëþº äî ñëàâè é õîðîáðîñòè, òèõ íàéâàæëèâ³øèõ ïðèêìåò íàøèõ ïðåäê³â. Ïðîïàäå òà ñëàâà, ÿê òåïåð ñîðîìíî óñòóïèìî ïåðåä ãðåêàìè. ³ä ïðåäê³â îäåðæàëè ìè ìóæí³ñòü. Ïðèãàäàéìî æ, ÿêà íåïåðåìîæíà áóëà äî öèõ ÷àñ³â íàøà ñèëà, é ì³öíî áèéìîñÿ çà ñâîº ñïàñ³ííÿ. Öå íå íàø çâè÷àé âò³êà÷àìè éòè äîäîìó. Íàì àáî æèòè ç ïåðåìîãîþ, àáî ñëàâíî ïîëÿãòè, ÿê ñë³ä õîðîáðèì ìóæàì . ßê â³äîìî, Ñâÿòîñëàâ çàïëàòèâ æèòòÿì íà Äí³ïðîâèõ ïîðîãàõ çà ñâî¿ âåëèê³ çàì³ðè é íå ìàâ ÷àñó âèêîíàòè ñâî¿ äàëåê³ é øèðîê³ ïëÿíè. Àëå ïîñòàòü êíÿçÿ-ëèöàðÿ çàëèøèëàñÿ íàì ñâ³òëîþ é ìîãóòíüîþ. Ïîñòàòòþ îäíîãî ç íàéá³ëüøèõ âîéîâíèê³â ó íàø³é ³ñòîð³¿. Áóâ öå âåëèêèé âîéîâíèê, ëèöàð áåç çàêèäó é â³ðíèé òîâàðèø ñâî¿õ äðóæèííèê³â. Éîãî êëè÷ Ïîëÿæåìî, à íå îñîðîìèìî óêðà¿íñüêî¿ çåìë³, áî ìåðòâ³ íå ìàþòü ñîðîìó çàéìຠ÷îëîâå ì³ñöå â ìîðàëüíèõ çàñàäàõ âîºííî¿ äîêòðèíè óêðà¿íñüêèõ íàö³îíàë³ñò³â. Ìóñèìî ïðèñâî¿òè ñîá³ öåé ïîãëÿä, ùî êîæíà àðì³ÿ º íà òå, ùîá âîðîãà ïîáèòè àáî ëèøèòè ïî ñîá³ ì³ò ñëàâè. Ìè ìóñèìî âæå ðàç çðîçóì³òè, ùî ò³ëüêè ïåðåìîãîþ íàä íàøèìè âîðîãàìè ìîæåìî çäîáóòè óêðà¿íñüêó äåðæàâó é ùî òó ïåðåìîãó îñÿãíåìî òîä³, ÿê ó íàñ áóäå ãàðÿ÷å áàæàííÿ íå îñîðîìèòè óêðà¿íñüêî¿ çåìë³, ÿêîþ ìàºìî âîëîä³òè.  íàøèõ âîºííèõ ïëàíàõ ìóñèòü áóòè íà ïåðøîìó ì³ñö³ óêðà¿íñüêà çåìëÿ é ð³øó÷³ñòü çäîáóòè ¿¿ é îáîðîíèòè Âèòÿãè ³ç ïðàö³ Óêðà¿íñüêà âîºííà äîêòðèíà , âèäàíî¿ ó 1940 ðîö³.

Ëå´³îíåð Ìóçèêà ³ ñëîâà: Îëåêñàíäð Âåðåì÷óê (ãóðò Ðóòåí³ÿ ). ϳñíÿ ç ðåïåðòóàðó Êîñòÿ ªðîôººâà.

Êîëîíè âèðóøàþòü â äàëüí³é øëÿõ. Íàä êîæíîþ êîãîðòîþ ñâ³é ñòÿã, Ó êîæíîãî çàãîíó âëàñíà ïóòü, Äëÿ êîæíîãî íàêðåñëåíî ìàðøðóò. Ïðèñï³â: Øèêóéñÿ â êîãîðòó, ëå´³îíåð. Ìîæå, õòîñü çíîâ çàç³õíå íà ³ìïåð³þ. Ó òåáå º ïðàâî ïîìåðòè çà ãåðá. Çà ñâ³òëå ìàéáóòíº ãåòåð â êàôåòå𳿠Ñòàëåâ³ ì ÿçè ç ì³öí³ñòþ ëåùàò, Ùåëåïè âèïèíàþòüñÿ, áëèùàòü. Ïðàâîôëàíãîâ³ çðîñòîì ç Êîë³çåé, Êîëþ÷èé ïîãëÿä êðèöåâèõ î÷åé. Ïðèñï³â.

24

Íàêàç: óáèòè ³ ïåðåìîãòè, Æèòòÿ íå ïåðåïîíà äëÿ ìåòè. Ìå÷³ ñòèíàþòü ãîëîâè ï³äðÿä, ×è òè æèâèé, ïðî òå íå çíà Ñåíàò. Ïðèñï³â.

Ñê³ô Õîìà Ñëîâà: Þ. Ìîçîëåâñüêèé Áåçêðàéí³é ñòåï ³ êóðãàíè... êóðãàíè... êóðãàíè... Ãëèáèííèé ñâ³ò äàëåêî¿ ³ íåïîâòîðíî¿ Ñê³ô³¿. Êîæåí êóðãàí çáåð³ãຠó ñâî¿é ãëèáèí³ òà¿íó ëþäñüêèõ ìð³é, íàä³é òà íåçáàãíåííîãî äóõó, ÿêèé æèâèì âîãíåì â³äëóíþºòüñÿ ó íàøèõ çâè÷àÿõ, îáðÿäàõ, ï³ñíÿõ. Äèâíèìè ÷àñîì º ïåðåïëåò³ííÿ ëþäñüêèõ äîëü. Õîìèíà ìîãèëà çáåð³ãຠó ñâîºìó ñåðö³ ãîðäîãî ñê³ôà, ùî çàòèñ ó ïðàâèö³ ìå÷à. Íàä íèì ïîõîâàíèé çàïîð³çüêèé êîçàê ³ç ñâîºþ ñåñòðîþ øàáëåþ. À ùå âèùå çíàéøîâ ñâ³é îñòàíí³é ïðèòóëîê êîáçàð Õîìà, çíèùåíèé ãîëîäîìîðîì 33-ãî. ¯õ â³÷í³ äóø³ çîðÿìè äèâëÿòüñÿ íà íàñ ç íåáà ³ çíàþòü, âî÷åâèäü, â³äïîâ³ä³ íà áîëþ÷³ ïèòàííÿ: çâ³äêè ìè, õòî ìè ³ êóäè ³äåìî

Æèâ òà é áóâ ñê³ô Õîìà, Äî çâèòÿã íåñèòèé. ßê íàñ³ëà ÷óìà Òà é ï³øëà êîñèòè. Ïðèñï³â: À ä³â÷èíà Õîìèíà Ïî¿õàëà äî ìëèíà, Âåðòàºòüñÿ ³ç ìëèíà Õîìè óæå íåìà. Òðåáà æ ñòàòèñü òîìó ³ä ÷óìè íå çãèíóâ! Ñòð³ëè òóðêè Õîìó, Êîçàêà ç ×èãðèíà. Ïðèñï³â. ijä ì³é çåìëþ ëþáèâ Ìàâ êîìîðè ïîâí³. Àëå â³í çàðîáèâ, ßê Õîìà íà âîâí³. Ïðèñï³â. ß ³ùå íà êîí³ Â ñâ³ò ëå÷ó âåëèêèé, Ùå íå ñêîðî ìåí³ Ãðàòèìóòü ìóçèêè! Ïðèñï³â.

25

Ñõðåùåí³ ñòð³ëè Ñëîâà ³ ìóçèêà ñò. ïë. ßðîñëàâà Þð÷èøèíà, ÎÇÎ. ϳñíÿ íàïèñàíà â 2000 ðîö³ ó Ëüâîâ³ â ÷åñòü ïàòðîíà êóðåíÿ Îðäåí Çàë³çíî¿ Îñòðîãè .

Îé, Äí³ïðî-ð³êà, êðóò³ áåðåãè, Ñèëà ñèëó ì³ðÿº. Îé, Ðóñüêà çåìëå, äàëåêî ºñè,  ñâÿò³ñòü òâîãî éìåííÿ â³ðóºì. Ïîïåðåäó âðàã ³ ïîçàäó âðàã, Àæ çåìëÿ ãîðèòü ï³ä êîìîííèìè; Òà ó Ñâÿòîñëàâà âî¿ âèáðàí³, Íå çëÿêàºø ¿õ ïåðåïîíàìè. Ìóñèì, ÿê îäèí, Ìè äî áîþ ñòàòè, Áî ÷åêຠæîíà ìóæà, À ñåñòðà áðàòà. Âèñòóïຠêíÿçü, ê³íü êîïèòîì á º, Äèâèòüñÿ íà ãðèäí³ êíÿçü òà êàæå: Êëÿíóñü Ïåðóíîì, õî÷ íàñ ìàëî º, Òà, íà ùî ìè çäàòí³, ïîêàæåì! Õòî ó áîþ âïàâ, ñîðîìó íå éìå Âäÿ÷í³ñòþ íàùàäêè çãàäàþòü; Òîæ, õòî çàñëàáèé, õàé çàðàç ³äå. ϳä³éì³òü õîðóãâè ðóøàºì! Êîí³ ç³ðâàëèñü, Ó á³é ïîíåñëèñü, Çíîâó ñòàëà ðóñüêà ñëàâà, Ñòàëà, ÿê êîëèñü! Âäàðèëà ñòð³ëà ó ùèò êîâàíèé, Äðóãà âðàç ïðè í³é õðåñòîì ñòàëà; Òèì ùèòîì þíàê êíÿçÿ çàñòóïèâ, Íàêàç íà â³êè áóëî äàíî. Õðåñò ç ñòð³ë çáåðåæè, Ó ñåðöå âëîæè, Íå ðîç³òíóòü òîä³ òâîãî ñåðöÿ Çíåâ³ðè íîæ³. Ó áóðåìíèé ÷àñ Çãàäàé êíÿçÿ ãëàñ! Ïåðåìîãó àáî ñìåðòü â³òàéìî ²íøå íå äëÿ íàñ!

26

Âåëè÷àëüíà Ðóñ³ ϳñíÿ ñåðåäèíè Õ²² ñò.

Î, ñâ³òëà-ñâ³òëàÿ, Äèâî-êðàñíî óêðàøåíà, çåìëå ðóñüêà. ² ìíîãèìè êðàñîòàìè äèâíàÿ ºñè. гêàìè ìíîãîâîäíèìè, ãîðàìè âèñîêèìè, Íèâàìè õë³áíèìè äèâíàÿ ºñè. ˳ñàìè äð³ìó÷èìè, çâ³ðàìè íåë³÷åíèìè, Ïòèöÿìè íåáåñíèìè äèâíàÿ ºñè. Ãîðîäàìè êð³ïêèìè, êíÿçÿìè ãð³çíèìè, Õðàìàìè áëàãîë³ïíèìè äèâíàÿ ºñè. Ìíîãèì ºñè ñïîâíåíà, çåìëÿ ðóñüêàÿ, Î ïðàâîâ³ðíàÿ, â³ðà ïðàâîñëàâíàÿ.

Ìàòè ÿñíîçîðà ϳñíÿ ç ô³ëüìó Äàíèëî, êíÿçü Ãàëèöüêèé

Íà ñâ³òàíêó ÷óòè ãîëîñ äçâîíó, Ïëà÷å Ðóñü, ÿê æàë³áíà âäîâà, ³ä Êàðïàò äî ãîëóáîãî Äîíó Òóæàòü òðàâè, êâèëÿòü äåðåâà. Âñòàíü ³ç ëèñòÿ, âñòàíü ç òðàâè, Âñòàíü ç êðóòîãî çâîðà! Õîðóãâà äî õîðóãâè! Ïðàïîð äî ïðàïîðà! Ãåé! Ïðàïîð äî ïðàïîðà! Êðîâ ó çåìëþ ïîêëàäè, Ùîá çâåëàñÿ ç ãîðÿ Ìàòè ÿñíîçîðà, Ìàòè ÿñíîçîðà! Ãîðîäè çðóéíîâàí³ îðäîþ, ×åñòü ïðîáèòà, ïðàâäà íà ëàíö³. Ðóñè÷³, ãîòóéòå â³ðíó çáðîþ, Áëèñêàâêè ï³äãîñòðþéòå â ðóö³! Âñòàíü ³ç ëèñòÿ, âñòàíü ç òðàâè...

27

Íå ìå÷åì îçâàâñÿ áðàò äî áðàòà, À äîáðîì, ùî ¿õ â îäíå çâåëî. Ñòàíå Ðóñü âåëèêà ³ áàãàòà, Âèòðå ñîíöåì çáîëåíå ÷îëî. Âñòàíü ³ç ëèñòÿ, âñòàíü ç òðàâè...

ϳñíÿ ïðî Äàíèëà Ñëîâà ³ ìóçèêà: ². Áóùàê

Õî÷ íàäõîäèëè òàòàðè, Íà÷å ãðàäî⳿ õìàðè, Áîðîíèòèñü â³í çóì³â, Çáóäóâàâ ³ Õîëì, ³ Ëüâ³â.

1,2,3,4... Íà ãîð³ á³ë³þòü ìóðè Õðàìó Ïåðåìîæöÿ Þðà, Öå æ êîðîëü Äàíèëî çâ³â Ãàëèöüêó ñòîëèöþ Ëüâ³â. ² çà â³ðíèõ îáîðîíó ³í ñâÿòó ä³ñòàâ êîðîíó, Çà ñâîº âåëèêå ä³ëî Ãàëèöüêèé êîðîëü Äàíèëî.

1,2,3,4... À ï³ä ðàòóøåþ ëåâè, ³ðí³ ñëóãè êîðîëåâ³. Öå æ êîðîëü Äàíèëî çâ³â Ãàëèöüêó ñòîëèöþ Ëüâ³â.

ϳñíÿ ïðî îáñòóïëåííÿ òàòàðàìè Êèºâà ðîêó 1239 â³ä гçäâà Õðèñòîâîãî Àâòîð: ñò. ïë. ßðîñëàâ Þð÷èøèí, ÎÇÎ. ϳñíÿ ñòâîðåíà çà àíàëî㳺þ áàëàäðå÷èòàòèâ³â êíÿæî¿ äîáè, ÿê³ äî íàñ â îðèã³íàëàõ, íà æàëü, íå ä³éøëè. Êðàùèì çðàçêîì ï³çí³õ ðå÷èòàòèâ³â ìîæíà íàçâàòè Ñëîâî î ïîëêó ²ãîðåâ³ì , ÿêå ä³éøëî äî íàñ ó ïåðåïèñ³. Äî ö³º¿ ôîðìè çâåðòàëèñÿ óêðà¿íö³ âñ³õ ïîêîë³íü. Ñåðåä ñó÷àñíèõ áàðä³â öåé òèï ï³ñåíü ðîçâèâàþòü Âàñèëü Æäàíê³í òà Åäóàðä Äðà÷. ϳñíÿ íàïèñàíà ï³ñëÿ çíàéîìñòâà ëüâ³âñüêèõ òà êè¿âñüêèõ ïëàñòóí³â íà ñï³ëüíèõ çàõîäàõ ó 2001 ðîö³ çóñòð³÷ Ïàïè Ðèìñüêîãî, Äí³ Ïëàñòó â Êèºâ³, Îðëèê³àä³.

Òåì³íü ÷àñó ìèíóëî ç òèõ áóðåìíèõ â³ê³â, ßê íàø çëîòîâåðõèé Êè¿â õàí Áàòèé îáñòóïèâ, Òàòàðâà îáñ³ëà êðó÷³ ñòàðîãî Äí³ïðà, ̳ñòî òîä³ áîðîíèëè ãàëèöüê³ âî¿ êíÿçÿ Äàíèëà.

28

Ðóñüêà çåìëå, ñëàâíà âî â³êè ºñè, Òâî¿ ä³òè çóïèíèëè òàòàðñü곿 îðäè. Õìàðè íåáî çàêðèâàþòü, òåì³íü ñâ³ò îãîðòà. Á þòüñÿ õîðîáðî âî¿ òèñÿöüêîãî Äìèòðà. Éîìó ñàì êíÿçü Äàíèëî ì³ñòî âåë³â áåðåãòè ² ó áîþ ç áóñóðìàíèíîì íà ñìåðòü âèñòîÿòè. Á þòüñÿ âî¿ õîðîáðî ³ íå äåíü, ³ íå äâà Âæå íà ìóðàõ ³äå á³é. Íàïèðà òàòàðâà, Õàí ã³íö³â ïîñèëຠäî Äìèòðà â êîòðèé ðàç: Äàéòå ì³ñòî âàì ÷óæå âîíî ìè ïîìèëóºì âàñ . Ðóñüêà çåìëå, ñëàâíà âî â³êè ºñè, Òâî¿ ä³òè çóïèíèëè òàòàðñü곿 îðäè. Íà ñïèñ âîºâîäà ñïåðñÿ, Ãàëè÷ ð³äíèé çãàäàâ, Òîé íàä³ë, ùî éîìó êíÿçü òà é çà ñëóæáó â³ääàâ, Çãàäàâ æîíó ìîëîäó ³ ñèí³â-ñîêîë³â ² õàíîâèì ïîñëàíöÿì â³í òàêå â³äïîâ³â: Âàì íàñ íå çðîçóì³òè ó âàñ äîìó íåìà, Íàì ùî Ãàëè÷, ùî Êè¿â Óêðà¿íà îäíà, Ìè ïðèñÿãó ñêëàäàëè äî ñìåðò³ áîðîíèòü, Òî æ, ïîêè æèâèé õî÷à á îäèí, ì³ñòà âàì íå ïîëîíèòü. Ñê³ëüêè ðîê³â ìèíóëî ç òèõ áóðåìíèõ â³ê³â, ßê â îñòàííþ àòàêó Äìèòðî âî¿â ïîâ³â, Òðóïîì Êè¿â âñòåëèëè ãàëèöüê³ âîÿêè, Ñêàðá ñîáîðíî¿ äåðæàâè òà é íàì ïåðåäàëè. Ðóñüêà çåìëå, ìàòè ãåðî¿â-ñèí³â, ×è íàùàäêè çóì³þòü áóòè ã³äíèìè ä³ä³â? Ðóñüêà çåìëå, ñëàâíà âî â³êè ºñè. Òâî¿ ä³òè çóïèíèëè òàòàðñü곿 îðäè.

29

Êîçàöüêà äîáà Ìèõàéëî Êîëîäç³íñüêèé ïðî êîçàöüê³ ÷àñè Óêðà¿íñüêèé íàð³ä âèòâîðèâ ç ñåáå â³éñüêîâèé òèï êîçàêà, ÿêèé çîñåðåäèâ ó ñîá³ âñ³ áîéîâ³ ïðèêìåòè íàøî¿ íàö³¿. ³éíà, ùî ¿¿ ïðîâàäèâ óêðà¿íñüêèé íàð³ä áåç æàäíî¿ äåðæàâíî¿ äîïîìîãè, ãíàíèé ò³ëüêè ³íñòèíêòîì ñàìîçáåðåæåííÿ, íå ïðèíîñèëà äî êîçàöüêèõ ïîâñòàíü, à ãîëîâíî äî Õìåëüíèöüêîãî, çàì³òíèõ ïîë³òè÷íèõ óñï³õ³â äëÿ óêðà¿íñüêîãî íàðîäó. ßêùî á õòîñü ó òîé ÷àñ çóì³â áóâ ç³áðàòè â îäíå âñþ òó åíåð´³þ, çàïàë, ïîñâÿòó òà îä÷àéäóøíó â³äâàãó, ùî ¿¿ çóæèòêóâàâ íàø íàðîä âïðîäîâæ ñòîë³òü â³ä óïàäêó Êèºâà äî Õìåëüíèöüêîãî íà ùîäåííó îáîðîíó ñâîãî ìàéíà é æèòòÿ ñâî¿õ çèì³âíèê³â â³ä òàòàðñüêèõ çàãîí³â, òî íå ò³ëüêè íå çàëèøèëîñü áè çíàêó â³ä êðèìñüêèõ òàòàð, àëå êîçàöüêà ôëüîòà áóëà á íàïåâíî çàòêíóëà õðåñò íà ñâÿò³é Ñîô³¿ ó ³çàíò³¿. Óêðà¿íñüêå êîçàöòâî çäèâóâàëî ñâ³ò ñâîºþ áðàâóðîþ. Îäíà÷å âñ³ ò³ ïàðòèçàíñüê³ áî¿ âïðîäîâæ ñòîë³òü, âñ³ ò³ ï³ä ¿çäè, íàïàäè, îáîðîíè é çàñ³äêè íå ïðèíåñëè Óêðà¿í³ á³ëüøèõ ïîë³òè÷íèõ êîðèñòåé äî ïîõîäó Õìåëüíèöüêîãî. Óêðà¿íà íàëåæàëà òîä³ ïîë³òè÷íî äî Ïîëüù³, ³ íàø³ âîºíí³ çä³áíîñò³ é áåç³ìåíí³ ïîäâèãè éøëè çäåá³ëüøîãî íà êîíòî ïîëüñüêî¿ ³ñòîð³¿. Íàì îñòàëàñÿ ç òèõ ÷àñ³â òðàäèö³ÿ ñëàâíèõ ä³ë ïîîäèíîêèõ îòàìàí³â, àëå öå íå äåðæàâíèöüêà òðàäèö³ÿ â ïîâíîìó çíà÷åíí³. Íàâ³òü Ñàãàéäà÷íîãî íàçèâàëè çíåâàæëèâî ò³ëüêè ãåòüìàíîì ìîëîéö³â . Ó êîçàöüêèõ â³éíàõ ìè âèðîñòàëè ç ðàá³â íà íàð³ä âîëîäàð³â. Êîçàê ñòàâ óîñ³áëåííÿì ëèöàðñüêîñòè, ã³äíîñòè é ìåñ³àí³çìó. Áî çàïîðîæö³ â³ä÷óâàëè âàãó ìåñ³ÿí³çìó, êîëè ³ñíóâàííÿ Çàïîð³ææÿ çâ ÿçàëè ç ïîòðåáîþ áîðîòüáè ç áóñóðìåíàìè. Öå áóëè ÷àñè, êîëè òóðåöüêà ³ìïåð³ÿ çàãðîæóâàëà Åâðîï³. Áîðîòüáà ç òóðêàìè áóëà ñâÿòîþ áîðîòüáîþ, áî öå áóëà áîðîòüáà õðåñòà ç ï³âì³ñÿöåì. ² ìè ìîæåìî áóòè ãîðäèìè, ùî çàïîðîæö³ çäîáóëè äëÿ ñåáå â ³ñòî𳿠íàçâó îáîðîíö³â õðèñòèÿíñüêî¿ â³ðè . Âèòÿãè ³ç ïðàö³ Óêðà¿íñüêà âîºííà äîêòðèíà , âèäàíî¿ ó 1940 ðîö³.

30

Ïîõ³ä êîçàê³â Ñëîâà: Âàñèëü Ñèìîíåíêî. Ìóçèêà: Àíäð³é Ãàâóð

Ùî ÿðàìè ãëèáîêèìè, ñòåïîì òà ë³ñàìè Éøëè êîçàêè ïðîòè õàíà áëèñêàëè ñïèñàìè. Ãåé, ³ðæàëè äèê³ êîí³ âîðîí³, áóëàí³. Ìàéîð³ëè êîðîãîâêè... Ìàéîð³ëè êîðîãîâêè ó ãóñò³ì òóìàí³. Ïîïåðåäó íà áàñêîìó, íà êîí³ ãàðÿ÷³ì ¯õàâ ñëàâíèé Êîíàøåâè÷ êîøîâèé êîçà÷èé. Éøëè áèòè òàòàðèíà, òàáóíè çàéìàòè, ² ãðèì³ëî íàä ñòåïàìè, ³ ðåâ³ëî íàä ñòåïàìè ãð³çíå: Ïðèñï³â: Îé ãàé, ìàòè, îé ãàé, ìàòè, ãàé, øèðîê³ íèâè. ϳäåì â ãîñò³ ê áóñóðìàíó íàòâîðèìî äèâà. Îé ãàé, ìàòè, îé ãàé, ìàòè, ãàé, òà íå çàãàéñÿ. Íå âåñ³ëëÿ, à ïîìèíêè... Íå âåñ³ëëÿ, à ïîìèíêè â³äïðàâëÿòü çáèðàéñÿ. Òà íå ïëà÷ òè íàä òðóíîþ, íå ç³òõàé òÿæåíüêî. Êðàùå â ï³ñíþ ñâîþ òóãó âèëèé, ñòàðà íåíüêî. Ùîáè ñëàâà íàøà â ï³ñí³ ëèíóëà ñâ³òàìè. Ùîá ãîðäèëàñü Óêðà¿íà... Ùîá ãîðäèëàñü Óêðà¿íà íàìè, êîçàêàìè. Ïðèñï³â.

ϳñíÿ ïðî Áàéäó Îé, ï º Áàéäà ìåä-ãîð³ëî÷êó Òà íå îäíó í³÷êó, òà íå ãîäèíî÷êó. Ïðèéøîâ äî íüîãî öàð òóðåöüêèé Îé, ùî æ áî òè ðîáèø, Áàéäî ìîëîäåöüêèé. Êèäàé, Áàéäî, áàéäèêóâàòè, Ñâàòàé ìîþ äîíüêó, òà éäè öàðþâàòè . Òâîÿ äîíüêà ïîãàíàÿ, Òâîÿ â³ðà ïðîêëÿòàÿ . Îé, ÿê êðèêíóâ öàð, òóðåöüêèé Òà íà ñâî¿ ñëóãè, ñëóãè ìîëîäåöüê³. ³çüì³òü Áàéäó, ³çâ ÿæ³òå, Òà çà ðåáðî ãàêîì, ãàêîì çà÷åï³òå .

31

Âèñèòü Áàéäà íà ðèíî÷êó Òà íå îäíó í³÷êó, òà íå ãîäèíî÷êó. Äîçâîëü, öàðþ, ëó÷êà âçÿòè, Òîá³ íà âå÷åðþ ãîëóáî÷ê³â çíÿòè . Îé, ÿê ñòð³ëèâ Áàéäà ç ëóêà Òà é ïîïàâ öàðþ ïîì³æ ñàì³ âóõà. À öàðèöþ â ïîòèëèöþ, À öàðåâó äîíüêó â ñàìó ãîëîâîíüêó. Òîá³, öàðþ, â çåìë³ ãíèòè, Ìåí³ ìîëîäîìó ìåä-ãîð³ëêó ïèòè!

²ç ïîëîíó Ñëîâà ³ ìóçèêà: Åäóàðä Äðà÷. Âàð³àíò: Âàñèëü Æäàíê³í

Iç ïîëîíó ç-ïiä Içìà¿ëó Âåëè êîçà÷åíüêè  ÿñíi çîði íà Âêðà¿íó Áðàòöiâ äîðîãåíüêèõ. Îòàìàí êàæå æàðòîìà: ×îì íå ðàä³ éòè â Áàòüê³âùèíó? Ìîæå, äàë³ éòè ñèë íåìà, Òî ïîâåðòàé äî ²çìà¿ëó . À ñòî áðàòö³â çàñì³ÿëèñü, ²íø³ ñòî ñêàçàëè: Ìè æ³íî÷îê-òàòàðî÷îê É ä³òî÷îê ëèøàëè. Îäïóñò³òü æàëêóâàòü íå áóäåì Çà äí³ïðîâñü곿 ïëàâí³. Íàâ³òü áà÷èòü âæå çàáóäåì Çåìë³ ïðàâîñëàâí³ .  îòàìàíà î÷³ õìàðè, Êð³âöåþ íàëèò³: Íó éä³òü, ïëîä³òü ÿíè÷àð³â, Á³ñî⳿ ä³òè! ² êîëè çàêóðèâñÿ øëÿõ Çàïîðîæö³ êîíåé âåðòàëè. dz ñëüîçàìè íà î÷àõ Êîçàêè ñâî¿õ ðóáàëè.

32

Îé Ìîðîçå, Ìîðîçåíêó Îé Ìîðîçå, Ìîðîçåíêó, Îé äà òè ñëàâíèé êîçà÷å! Çà òîáîþ, Ìîðîçåíêó, Âñÿ Âêðà¿íà ïëà÷å! Îé íå òàê æå Óêðà¿íà, ßê òå ãîðäå â³éñüêî. Çàïëàêàëà Ìîðîçèõà, ²äó÷è íà ì³ñòî. Îé íå ïëà÷ æå, Ìîðîçèõî, Íå ïëà÷, íå æóðèñÿ; ϳäè ç íàìè, êîçàêàìè, Ìåä-âèíà íàïèéñÿ! ×îãîñü ìåí³, êîçà÷åíüêè, Ìåä-âèíî íå ï ºòüñÿ: Äåñü ì³é ñèí Ìîðîçåíêî Ç òàòàðàìè á ºòüñÿ! ²ç-çà ãîðè, ³ç-çà êðó÷³ Óäàëå â³éñüêî âèñòóïàº, Ïîïåðåäó Ìîðîçåíêî Ñèâèì êîíåì âèãðàâàº. Òà ñõèëèâ æå ãîë³âîíüêó Ñèâó êîíþ àæ íà ãðèâó, Òà é ðîçïóñòèâ ÷îðí³ êóäð³ Ñèâó êîíþ äî êîïèò³â. Òî æ íå ãð³ì â ñòåïó ãîðãî÷å, Òî æ íå õìàðà ñâ³ò çàêðèëà Òî æ òàòàð âåëèêà ñèëà Êîçà÷åíüê³â îáñòóïèëà. Áèëèñü çðàíêó êîçà÷åíüêè Äî íî÷³ ãëóõî¿, Êîçàê³â ëÿãëî ÷èìàëî, À òàòàð óòðîº. ͳ îäèí êîçàê íå çäàâñÿ Æèâèì ó íåâîëþ: Ïîëÿãëè âñ³, Íå âåðíóâñÿ í³ îäèí äîäîìó.

33

Íå âåðíóâñÿ é Ìîðîçåíêî, Ãîëîâà çàâçÿòà, Çàìó÷èëè ìîëîäîãî Âîðîãè ïðîêëÿò³! Âîíè æ éîãî íå ñòð³ëÿëè É íà ÷åò³ íå ðóáàëè; Ò³ëüêè ç éîãî ìîëîäîãî Æèâöåì ñåðöå âèðèâàëè. Âçÿëè éîãî, ïîñòàâèëè Íà Ñàâóð-ìîãèëó: Äèâèñü òåïåð, Ìîðîçåíêó, Íà ñâîþ Âêðà¿íó!

Ãåé, íå äèâóéòåñü, äîá𳿠ëþäè! Ãåé, íå äèâóéòåñü, äîá𳿠ëþäè, Ùî íà Âêðà¿í³ ïîâñòàëî! Òàì çà Äàøåâîì ï³ä Ñîðîêîþ Ìíîæåñòâî ëÿõ³â ïðîïàëî. Ãåé, Ïåðåáèéí³ñ ïðîñèòü íåìíîãî, ѳìñîò êîçàê³â ç ñîáîþ, Ðóáຠìå÷åì ãîëîâè ç ïëå÷åé, À ðåøòó òîïèòü âîäîþ. Îé, ïèéòå, ëÿõè, âîäè-êàëþæ³, Âîäè áîëîòÿí³¿; À ùî ïèâàëè íà ò³é Âêðà¿í³ Âèíà òà ìåäè ñèòí³¿ Äèâóþòü ïàíêè, âðà泿 ñèíêè, À ùî êîçàêè âæèâàþòü, Âæèâàþòü âîíè ùóêó ðèáàõó, Ùå é ñàëàìàõó ç âîäîþ. Îé, ÷è áà÷, ëÿøå, ùî íàø Õìåëüíèöüêèé Íà æîâò³ì ï³ñêó â³äáèâñÿ? Îä íàñ, êîçàêè, îä íàñ, þíàêè, ͳ îäèí ëÿøîê íå âêðèâñÿ. Îé, ÷è áà÷, ëÿøå, ÿê êîçàê ïëÿøå Íà ñèâ³ì êîí³ ãîðîþ! Ç ìóøêåòîì ñòàíå, àæ ñåðöå â ÿíå, À ëÿõ îä æàõó âìèðàº.

34

Îé, ÷è áà÷, ëÿøå, ùî ïî Ñëó÷ íàøå, Ïî Êîñòÿíóþ ìîãèëó, ßê íå ñõîò³ëè, çàáóíòóâàëè, Òà é óòåðÿëè Âêðà¿íó. Îé, òà çàâèñëè ëÿøêè, çàâèñëè, ßê ÷îðíà õìàðà íà ³ñë³; Íå ïîïóñòèìî ëÿõ³â ³ç Ïîëüù³, Ïîêè ëèø íàøî¿ æèçí³¿. Ãåé, íó, êîçàêè, ãåé, òà ó ñêîêè, Òà çàáåð³ìîñÿ â áîêè: Çàãíàëè ëÿøê³â ãåòü àæ çà ³ñëó, Íå âåðíóòüñÿ çà òðè ðîêè

ϳñíÿ ïðî Ïàë³ÿ Íàðîäíà ï³ñíÿ; îáðîáêà: Âîëîäèìèð Ñêîðîáñüêèé

Ëþëüêà â ðîò³ çàøêâàð÷àëà, Øàáëÿ â í³æíàõ çàáðÿæ÷àëà Øàáëÿ ð³çàíèíó ÷óº, Ëþëüêà ïîæàðè â³ùóº. Ñèä³òü âäîìà íà ïîêî¿ Íå ïðèñòàëî êîçàêîâ³. Ñêëè÷, êîçà÷å, ñêëè÷ äðóæèíó, Éäè, Ïàë³þ, â Ëÿõ³âùèíó. Ãîä³, êîíþ, â ñò³éë³ ñïàòè, ¯äåì ëÿõ³â ïîëÿêàòè. Øâèäøå ì÷è, í³æ êðåìíåì çáèòà Çãàñíå ³ñêðà â³ä êîïèòà. Õòî, ÿê ñòð³ëêà, ³ç ìàéäàíó Âèõðåì ì÷èòüñÿ çà Óêðàéíó. ßðë³â ñâ³÷êà é òó÷à ñèíÿ Êîçàêîâ³ íå çàïèíà. Õòî â òðàâ³ âð³âí³ ç òðàâîþ, Õòî â âîä³ âð³âí³ ç âîäîþ. Õòî ó ë³ñ³ âð³âí³ ç ë³ñîì, ͳ÷÷þ ïåðåâåðòíåì-á³ñîì. Ðàíí³ ï³âí³ íå ñï³âàëè,  Ïîëüù³ çàìêè çàïàëàëè. Ó ïîæàð³ æèäà øêâàðèòü ² ç ïîæàðó ëþëüêó ïàëèòü Ïàë³é!

35

Äå áóâ çàìîê ïîïåëèùå, Äå öâ³â ãîðîä òàì êëàäáèùå. Âðàæå ïîëå êðîâ þ ìî÷èòü ² îá êàì³íü øàáëþ òî÷èòü. Ùå é íå ìð³ëî, íå ñâ³òàëî, Ïîëüù³ êðàé ÿê íå áóâàëî. Ó Ïàë³ÿ íà ïðè÷³ëêó Êðèêíóâ ï³âåíü íà çàñ³êó: Êóêóð³êó! Ëþëüêà â ðîò³ çàøêâàð÷àëà, Øàáëÿ â í³æíàõ çàáðÿæ÷àëà Øàáëÿ ð³çàíèíó ÷óº, Ëþëüêà ïîæàðè â³ùóº. Ñèä³òü âäîìà íà ïîêî¿ Íå ïðèñòàëî ïëàñòóíîâ³. Ñêëè÷, ïëàñòóíå, ñêëè÷ äðóæèíó, Éäè, ïëàñòóíå, â Óêðà¿íó.

Îé, ë³òà îðåë Îé ë³òà îðåë, ë³òà ñèçèé Ïîï³ä íåáåñàìè; Ãóëÿ Ìàêñèì, ãóëÿ áàòüêî Ñòåïàìè, ÿðàìè. Îé ë³òà îðåë, ë³òà ñèçèé, À çà íèì îðëÿòà; Ãóëÿ Ìàêñèì, ãóëÿ áàòüêî, À çà íèì õëîï ÿòà. Øàíóéòåñÿ æ, âðàæ³ ëÿõè, Ñêàæåí³ ñîáàêè; Éäå Çàë³çíÿê ×îðíèì øëÿõîì, Çà íèì ãàéäàìàêè.

36

Íàðîäíà ñàìîîáîðîíà ³ â³éñüêîâ³ òîâàðèñòâà ²äåÿ â³äðîäæåííÿ óêðà¿íñüêîãî â³éñüêà â ïåðøèõ ïëàñòîâèõ ãóðòêàõ Ïåðøèé òàéíèé ïë. ãóðòîê ïîâñòàâ â îñåí³ 1911 ð. ïðè òàéíèõ ñàìîîñâ³òí³õ ãóðòêàõ ó Ëüâîâ³.  ѳ÷³ íà âóë. Êîïåðíèêà ÷. 16 â³äáóëèñÿ ïåðø³, ³íàâ´óðàö³éí³ ïë. ñõîäèíè. Îïèñóº ¿õ ó÷àñíèöÿ ïëàñòóíêà Ãàíäçÿ Äìèòåðêî. Ó âåëèê³é ñàë³ (íà 1 ïîâ.) â³ä âóëèö³ ç³éøëîñÿ á³ëüøå øê³ëüíî¿ ìîëîä³, ÿê çâè÷àéíî íà øèðø³ ñõîäèíè.  ñàë³ íàï³âòåìíî. ³êíà â³ä âóëèö³ ù³ëüíî ïîçàìèêàí³, çàâ³ñêè ñïóùåí³. Õòî óâ³éäå çíàäâîðó, ìóñèòü ïîñòîÿòè êîëî ïîðîãà, ùîáè ïðèâèêíóòè äî ñóìåðêó, ùî ïàíóº íà ñàë³, òà çíàéòè â³äïîâ³äíå ì³ñöå. Âñ³ ðîçìîâëÿþòü ï³âãîëîñîì, ÿêèéñü ñâÿòî÷íèé íàñòð³é. Ó âñüîìó ñë³äíî îáåðåæí³ñòü, áî æ òóò ç³áðàëîñÿ ïîíàä 50 ó÷åíèê³â ³ ó÷åíèöü ³ç ð³çíèõ ëüâ³âñüêèõ øê³ë. Ñõîäèëèñü á³ëüøå ÿê ãîäèíó, ïî îäíîìó àáî ïî äâîõ, ùîá íå êèíóòè ï³äîçð³ííÿ, ùî òàì â³äáóâàºòüñÿ ç³áðàííÿ.  ò³ì ñóò³íêó ïîáà÷èëà ÿ ñòóäåíòà íèçüêîãî ðîñòó, ÷îðíÿâîãî, â öâ³êåð³ é âèøèâàí³é ñîðî÷ö³. Ðîçìîâëÿâ ³ç òîâàðèøàìè é íåïîêî¿âñÿ, ùî òàê äîâãî ñõîäÿòüñÿ. Êîëè âæå âñ³ ç³áðàëèñÿ, òîâ. ×[ìîëà] âèñòóïèâ ³ç ïðîìîâîþ. Ãîâîðèâ ïàëêî é çàâçÿòî ïðèòèøåíèì ãîëîñîì. Ñàì åíòóç³ÿñò, çóì³â ñâîºþ êîðîòêîþ òà ÿäåðíîþ ïðîìîâîþ çàõîïèòè âñ³õ. Ïðåäñòàâèâ ïðàöþ Ïëàñòó â Àíã볿, ¿¿ õîñåííèé âïëèâ íà ðîçâ³é ìîëîä³ òà âêàçàâ íà íåîáõ³äí³ñòü òàêî¿ îðãàí³çàö³¿ â íàñ. Áàëêàíñüêà â³éíà ïî÷àëàñü, õòî çíàº, ùî â íàñ ìîæå áóòè. Íàø Ïëàñò íå ìຠáóòè çàáàâêîþ, à ç íüîãî ìຠçðîäèòèñÿ íàøå ð³äíå, óêðà¿íñüêå â³éñüêî Ìè âñ³ ïðèíèêëè é ñëóõàëè ç çàïåðòèì â³ääèõîì. Êîæíèé âæå òîä³ óÿâèâ ñåáå ì³ë³îííîþ ÷àñòèíîþ âåëèêîãî íàö³îíàëüíîãî â³éñüêà. Ïî ñê³í÷åíí³ ïðîìîâè ïîñòàëà äîâãà ìîâ÷àíêà. Íå îäèí ïîðèíóâ äóìêàìè â êîçàöüê³ ÷àñè é áóÿâ ïî ðîçëîãèõ ñòåïàõ Óêðà¿íè. Ïî÷àëè âïèñóâàòèñÿ äî Ïëàñòó. Âïèñàíèõ ïëàñòóí³â ïîä³ëåíî íà äâà ãóðòêè. Ïåðøèé ãóðòîê â³â òîâ. ×[ìîëà], à äðóãèé òîâ. Ñ. ijâ÷àò äî ïåðøîãî ãóðòêà íàëåæàëî 2, äî äðóãîãî 4.  çàñàä³ ïðèäåðæóâàëèñÿ ïëàñòîâîãî ïîðÿäêó. Ñïî÷àòêó âèó÷óâàëè òåîð³þ. Çäàâàëè ³ñïèòè. ϳäðó÷íèê³â íå ìàëè, à ïîñëóãîâóâàëèñÿ ïåðåêëàäàìè, çäàºòüñÿ òàêè òîâàðèøà ×{ìîëè}, áèòèìè íà øàï³ðîãðàô³.

37

 òèõ ïåðåêëàäàõ áóëî ñïèñàíå âñå, ùî ïîâèíåí çíàòè ïëàñòóí. Ïîðÿäîê ïëàñòîâèé, â ÿçàííÿ âóçë³â, àçáóêà Ìîðçå, ñè´íàë³çàö³ÿ, òàáîðóâàííÿ. Äî òîãî ìàëè ìè ùå ñâ³é ïðàâèëüíèê ³ ïðåäìåòè íàóêè. Â÷èëèñü ñòð³ëÿòè ç êð³ñà é ðåâîëüâåðà, ëàçèòè ïî øíóðêîâ³é äðàáèí³, çñóâàòèñÿ ïî ëèíâ³, çâèñàòè ÿêèõ 10-15 ì. (Ïðàêòè÷í³ âïðàâè â³äáóâàëèñÿ íà ×îðò³âñüê³é ñêàë³ á³ëÿ Âèííèê). Ïåðåäîâñ³ì áóëà â íàñ ñòðîãà êàðí³ñòü ³ òî÷í³ñòü.  ò³é ö³ëè ìè â³äáóâàëè ïðîáí³ çá³ðêè Ñè´íàë³çóâàòè õîðóãîâêàìè éøëè ìè çâè÷àéíî íà Êàéçåðâàëüä àáî äî êðèâ÷èöüêîãî ë³ñó. Íà òàê³ âïðàâè õîäèëè ìè êðóãîì Ëüâîâà, òàê ùî çíàëè îêîëèöþ äîáðå. ͳ÷í³ âïðàâè áóëè òÿæ÷³ é ìàëî êîëè íàì âäàâàëèñÿ. Âèáèðàëèñÿ çâè÷àéíî â ñóáîòó ïîïîëóäí³ òà éøëè íåðàç ê³ëüêà ìèëü . Íà ôåð³ÿõ 1912 ð. â³äáóëèñÿ äâîíåä³ëüí³ âïðàâè â ãîðàõ íà Ãîâåðë³. Âñ³õ ó÷àñíèê³â ³ ó÷àñíèöü áóëî îêîëî 14, ì³æ íèìè äâ³ ä³â÷èíè. Æìóòîê ñïîãàä³â ïðî öåé ïåðøèé ïë. ãóðòîê ñòð³÷àºìî â ñïîìèíàõ ïëàñòóíêè Îëåíè Ñòåïàí³â, ÿêà òåæ íàëåæàëà äî ö³º¿ ì³øàíî¿ (õëîï ÿ÷îä³âî÷î¿) ïëàñòîâî¿ îðãàí³çàö³¿. Íàñ ä³â÷àò áóëî òóò á³ëüøå: Ñàâèíà Ñèäîðîâè÷, Ãàíäçÿ Äìèòåðêî, Ìàð³ÿ ßêèìîâè÷, Äèêà, ÿ ³ ùå ê³ëüêà âñ³ ñåìèíàðèñòêè Ó. Ï. Ò.; õëîïö³: ×ìîëà ²âàí, Ñóøêî Ðîìàí, ×èæ ßðîñëàâ, Äóâàëî Ñòåïàí, ßöê³â, Êâàñ Îñèï, Ãîë³íàòèé Ëåâ ³ äðóã³ . Î. Ñòåïàí³â ñòâåðäæóº, ùî öÿ îðãàí³çàö³ÿ âåëà á³ëüøå â³éñüêîâó, ÿê ïëàñòîâó ðîáîòó, áî êð³ì â ÿçàííÿ âóçë³â, ïëàñòîâîãî õîäó, ñè´íàë³çàö³¿ ó÷èëèñÿ ìè ñòð³ëÿòè ç áðàâí³í´à, ï³çíàâàòè ñèñòåìó Êð³ñàÌàíë³õåðà (ïîêè ùî ëèø òåîðåòè÷íî), òàáîðóâàòè é ï³äõîäèòè.

3 çàìèëóâàííÿì ðîç÷èòóâàëèñÿ ìè â êíèæêàõ, äå ãîâîðèëîñü ïðî ïàðòèçàíêó, âèð³á âèáóõîâîãî ìàòåð³ÿëó, é çàõîïëþâàëèñÿ ãåðîéñüêèìè ïîäâèãàìè îäèíèöü ÷è íåâåëèêèõ ãóðòê³â ëþäåé, ïðî ÿêèõ ðîçïîâ³äàâ ×ìîëà, ùî çíàâ ÷èñëåíí³ ïðèì³ðè òîãî ðîäó ç âîºí ð³æíèõ â³ê³â . ×ëåíè öüîãî òàéíîãî ïë. ãóðòêà îï³ñëÿ â³ä³ãðàëè âèçíà÷íó ðîëþ â ñòð³ëåöüêîìó ðóñ³ òà ñâîºþ ä³ÿëüí³ñòþ ïðèíåñëè ÷èìàëî êîðèñòè óêðà¿íñüê³é âèçâîëüí³é ñïðàâ³. Ïîä³áíèé òàéíèé ïë. ãóðòîê çàñíóâàâ ó ãðóäí³ 1911 ð. ñåðåä ñòàðøèõ ñåðåäíºøê³ëüíèê³â Ïåòðî Ôðàíêî. ³äîìî, ùî Áåéäåí-Ïàóåë³âñüêà íàçâà ñêîóò ñêàâò óçÿòà ç â³éñüêîâîãî íàçîâíèöòâà é îçíà÷ຠçâ³äóíà (ðîçâ³ä÷èêà). Ò³ëüêè òîé ñêàâò ìîðàëüíî âèùå â³ä âîÿêà öå ³äåàë ëèöàðÿ-ãðîìàäÿíèíà. Àíàëîã³÷íå ïîõîäæåííÿ é óêðà¿íñüêî¿ íàçâè. Ïëàñòóíàìè â ÷îðíîìîðñüêîìó êîçàöüêîìó â³éñüêó çâàëèñÿ ìîëîäø³ ðîçâ³äí³ ÷àñòèíè, ÿêèõ âèñèëàëè ïîïåðåä áîºâî¿ ë³í³¿, ÿê ñòåæ³, ðîçâ³ä÷èêè, ÷è íà çàñ³äêè.

38

Òà ïðèéíÿòòÿ ö³º¿ ³ñòîðè÷íî¿ óêðà¿íñüêî¿ â³éñüêîâî¿ íàçâè öå íå ëèøå ñåíòèìåíò äëÿ â³äðîäæåííÿ êîçàöüêî¿ òðàäèö³¿, àëå òåæ ÿêíàéêðàùå çîáðàæåííÿ âäà÷³ ñêàâòà. Áî æ ïëàñòóíàìè çâàëèñü çà òå, ùî íåïîñèäþù³ áóëè, âñå âåøòàëèñü ïî ïëàâíÿõ ³ ÿê á³ëüøå ¿ì ïðèâîäèëîñü ì³ñèòü ãðÿçü, í³æ õîäèòü ïî ñóõîìó, ñèð³÷ ïëàñòàòü, òî é ïðîçâàëèñü ïëàñòóíàìè . Êîæíèé ïëàñòóí óì³â íàñë³äóâàòè ãîëîñè áàãàòüîõ çâ³ðÿò òà ïòèöü, â³í ³ çàãàâêà ÿê ëèñèöÿ, çà÷ìèøå ÿê êàáàí, êðèêíå ÿê îëåíü Ïî ÿñíèõ çîðÿõ â íî÷³ ì³ðêóº â³í ñîá³ äîðîãó, à ÿê õìàðíî, òî ïî â³òðó, êîòðèé íàãèíຠâåðõè î÷åðåò³â âèñîêèõ . Âåëèêîþ ³ñòîðè÷íîþ çàñëóãîþ òèõ ïåðøèõ òàéíèõ ïë. ãóðòê³â º òå, ùî âîíè ïåðø³ íàäàëè ðåàëüí³ îáðèñè ³äå¿ â³äðîäæåííÿ óêðà¿íñüêîãî â³éñüêà. Âîíè ïåðø³ ñåðåä óêðà¿íñüêî¿ ìîëîä³ ÇÓÇ ðîçäìóõàëè ïðèòèõëó â³êàìè áåçäåðæàâíîñòè ³ñêðó â³éñüêîâî¿ òðàäèö³¿, ðîçøèðèëè ¿¿ äî òîãî ñòóïíÿ, ùî âîíà çóì³ëà çàãð³òè äóø³ íå ëèøå òèõ íîâ³òí³õ ïëàñòóí³â, à é øèðøèõ êðóã³â óêðà¿íñüêî¿ ìîëîä³. Áå÷ Ëþáîìèð. Ïëàñòóíè â óêðà¿íñüê³é âèçâîëüí³é â³éí³ (Ó äâàäöÿòèï ÿòèë³òòÿ îñíîâàííÿ ïåðøèõ ïëàñòîâèõ â³ää³ë³â) // Âîãí³. 1937. ×.5-6. Ñ.84-88.

Ãåé, áðàòòÿ îïðèøêè Îðè´³íàëüíèé â³ðø Ìèêîëè Óñòèÿíîâè÷à äåùî â³äð³çíÿºòüñÿ â³ä ñó÷àñíî¿ ïîïóëÿðíî¿ îïðèøê³âñüêî¿ ï³ñí³, ïîäàíî¿ òóò.

Ãåé, áðàòòÿ îïðèøêè, íàëèéòå ãîð³ëêè, Äî âàòðè äîâåðæòå ùå äðîâ. Íàñòð³éòå ìè ãîðëî ãîëîñîì ñîï³ëêè, À ÿ âàì ñï³âàòè ãîòîâ. Ãóëÿéìî ìè, áðàòòÿ, â óãîðñüê³é ãðàíèö³. Ãîä³ íàñ ä³ãíàòè êîíåì. Îä³æ ìè â³çüìåìî â æèä³âñüê³é êðàìíèö³, À æèäà äî äâåðåé ïðèïíåì. Ãóëÿéìî ìè, áðàòòÿ, äå òðàâè çåëåí³, Äå ëèñòîì âêðèâàºòüñÿ ë³ñ. Ïî êîð÷àõ ñïëåòåíèõ, äå ñîñíà çâàëåíà, Íå çíàéäå íàñ, ïåâíî, ³ á³ñ. Äå ÿðè òà ãîðè, ÿðóãè ñêàëèñò³, Òàì º íàøà ñèëà ³ âëàñòü, Ìàºìî ùî ïèòè, ìàºìî ùî ¿ñòè, Ëþáîù³â ãóöóëêà íàì äàñòü.

39

Ãóëÿéìî ìè, áðàòòÿ, áî á³ëüøå íå áóäåì, Íå áóäåì ãóëÿòè ìè òóò. ßê ñí³ãè óïàäóòü, ãîëîâè ñêëàäåìî, Íå äàäóòü ñï³âàòè íàì òóò. Ãóëÿéìî ìè, áðàòòÿ, ïîêè ùå âåñåëî, Ïîêè ùå ñâîá³äí³¿ äí³, Êðàùå ðàç çëåò³òè ñîêîëîì ó íåáî, Àí³æ â³÷íî æèòè â ÿðì³.

Çà Ñèá³ðîì ñîíöå ñõîäèòü Óêðà¿íñüêà íàðîäíà ï³ñíÿ ïðî Óñòèìà Êàðìåëþêà. ϳä àíàëîã³÷íîþ íàçâîþ, àëå ç ³íøèì çì³ñòîì, â³äîìà òàêîæ ï³ñíÿ ïðî îäíîãî ç êåð³âíèê³â áî¿âîê ÓÏÀ íà Òåðíîï³ëüùèí³ íåïîñèäó é âåëèêîãî îä÷àéäóõà, ùî òðèìàâ ó ïîñò³éíîìó ñòðàõó âñþ âîðîæó àäì³í³ñòðàö³þ é îçáðîºí³ á³ëüøîâèöüê³ áàíäè îêîëèö³.

Çà Ñèá³ðîì ñîíöå ñõîäèòü, Õëîïö³, íå äð³ìàéòå, Âè íà ìåíå, Êàðìàëþêà, Âñþ íàä³þ ìàéòå! Ïîâåðíóâñÿ ÿ ç Ñèá³ðó, Òà íå ìàþ äîë³, Õî÷, çäàºòüñÿ, íå â êàéäàíàõ, À âñå æ íå íà âîë³. Ìàþ æ³íêó, ìàþ ä³òè, Òà ÿ ¿õ íå áà÷ó, ßê çãàäàþ ïðî ¿õ ìóêó Ñàì ã³ðêî çàïëà÷ó. Çîâóòü ìåíå ðîçá³éíèêîì, Êàæóòü ðîçáèâàþ. Ùå æ í³êîãî ÿ íå âáèâ, Áî é ñàì äóøó ìàþ. Ç áàãàòîãî õî÷ ÿ â³çüìó Óáîãîìó äàþ. Îòàê ãðîø³ ïîä³ëèâøè, ß ãð³õ³â íå ìàþ. Ïðèéøëà òóãà äî ñåðäåíüêà, ßê ó ñâ³ò³ æèòè? Ñâ³ò âåëèêèé ³ ðîçê³øíèé, Òà í³äå ñÿ ä³òè!

40

Êåäü ìè ïðèéøëà êàðòà Óêðà¿íñüêà íàðîäíà ï³ñíÿ ç Ëåìê³âùèíè òà Çàêàðïàòòÿ Ó ê³íö³ XIX íà ïî÷àòêó XX ñòîë³òòÿ â³éñüêîâà ñëóæáà â Àâñòðî-Óãîðñüê³é àð쳿 íàãàäóâàëà ÷èìîñü ðàäÿíñüêó ä³ä³âùèíà ³ æîäíî¿ ðîìàíòèêè. Íà óêðà¿íñüê³ ñåëà ïåð³îäè÷íî ñïàäàëà ïîâèíí³ñòü â³äðÿäæàòè ìîëîäå ïîïîâíåííÿ íà â³éñüêîâó ñëóæáó ö³ñàðþ.  ñåëàõ â³äá³ð ïðîõîäèâ çà æåðåáîì ( êàðòîþ ). Äîñèòü ÷àñòî òðàïëÿëîñü òàê, ùî ç ð³çíèõ ïðè÷èí éøëè ñëóæèòè çà ³íøèõ ò³, êîìó öå áóëî ïðîñò³øå (ùå íå ìàëè ñ³ì ¿ àáî ìàëè ìàëî ãðîøåé).

Êåäü ìè ïðèéøëà êàðòà íàðîêîâàö, Ñòàâ ÿ ñâîãî íåíÿ äîø³êîâàö: Íåíþ æ òè ì³é, íåíþ, â÷èíü ìè òàêó âîëþ Éäè çà ìåíå ñëóæèòü íà òó âîéíó . Êåäü ìè ïðèéøëà êàðòà íàðîêîâàö, Ñòàâ ÿ ìóçè÷åíüê³â äîø³êîâàö: Ãåé âè, ìóçè÷åíüêè, çàãðàéòå ìè ÷àðäàø, Íàé ÿ ñè ïîãóëÿì â òîò ìîëîäèé ÷àñ . Ñòàëè ìóçè÷åíüêè ÷àðäàø ãðàòè, Ñòàëè ìè ñÿ ñëüîçè ç î÷åé ëÿòè. ͳõòî íå çàïëà÷å, í³ îòåö, í³ ìàòêà, Ëåì çà ìíîì çàïëà÷óò òðè ä³â÷àòêà. À ºäíà çàïëà÷å, áî ÿ ¿¿ áðàò, À äðóãà çàïëà÷å, áî ÿ ¿¿ ñâàò, À òðåòÿ çàïëà÷å, áî ïëàêàòè ìóñèòü, Áî âîíà â³ä ìåíå ïåðøò³íü íîñèòü.

Ñîêîëè, Ñîêîëè Öå ï³ñíÿ ñïîðòèâíî¿ îðãàí³çàö³¿ Ñîê³ë, ÿêà ³ñíóâàëà â Óêðà¿í³ â³ä 1894 ðîêó àæ äî äðóãî¿ ñâ³òîâî¿ â³éíè. Öå áóëà ñïîðòîâà îðãàí³çàö³ÿ âñ³õ ñëîâ ÿíñüêèõ íàðîä³â, ÿêà ïîñòàëà 1862 ðîêó â ×åõ³¿ ³ îá ºäíàëàñÿ â 1907 ðîö³ â Âñåñëîâ ÿíñüêèé Ñîê³ëüñüêèé Ñîþç. Äî Ñîêîëà íàëåæàëî áàãàòî ïëàñòóí³â, çîêðåìà â 1930 ðîêàõ, êîëè ïîëüñüêà âëàäà çàáîðîíèëà ³ñíóâàííÿ Ïëàñòó. Ìåòîþ Ñîêîëà áóëî âèõîâóâàòè â íàðîä³ ºäí³ñòü, íàðîäíþ ñèëó ³ ïî÷óòòÿ ÷åñòè øëÿõîì ïëåêàííÿ ô³çêóëüòóðè à ðàçîì ç òèì âèòðèâàë³ñòü, ðóõëèâ³ñòü ³ ðîçóì³ííÿ ïðàö³ â ñï³ëüíîìó ãóðò³. Àâòîð ß. ßðîñëàâåíêî.

Ñîêîëè, Ñîêîëè, ñòàâàéìî â ðÿäè! Íàñ ïîêëèê áîäð³ìîñü âçèâàº.  çäîðîâîìó ò³ë³ çäîðîâà äóøà, Äå ñèëà, òàì âîëÿ âèòàº. ßê ñëàâíî áóâàëî êîçàöüê³ ñèíè Áîðîëèñü äî ñìåðòè-çàãèíó, Áîðîòèñü áóäåìî, Ñîêîëè, âñ³ ìè Çà íàøó ñâÿòó Óêðà¿íó!

41

Ëåòè æå, ñîêîëå, äàëåêî â ñòåïè, Ó ãîðè, ëóãè òà ëèìàíè, Ïðàïîð íàø ñîê³ëüñüêèé âèñîêî íåñè, ϳä íèì íàé íàðîä â³ëüíèé ñòàíå. ßê ñëàâíî áóâàëî...

Ãåé, íà ãîð³ òàì æåíö³ æíóòü Öÿ ï³ñíÿ ó äåùî ïåðåðîáëåíîìó âàð³àíò³ áóëà óëþáëåíîþ ï³ñíåþ ê³ííîòè ÓÃÀ.

Ãåé, íà ãîð³ òàì æåíö³ æíóòü, À ïîï³ä ãîðîþ, ÿðîì, äîëèíîþ Êîçàêè éäóòü. Ãåé, äîëèíîþ, ãåé, Øèðîêîþ êîçàêè éäóòü. Ïîïåðåäó Äîðîøåíêî Âåäå ñâîº â³éñüêî, â³éñüêî Çàïîðîçüêå Õîðîøåíüêî. Ãåé, äîëèíîþ, ãåé, Øèðîêîþ õîðîøåíüêî. À ïîçàäó Ñàãàéäà÷íèé, Ùî ïðîì³íÿâ æ³íêó íà òþòþí òà ëþëüêó, Íåîáà÷íèé. Ãåé, äîëèíîþ, ãåé, Øèðîêîþ íåîáà÷íèé. Ãåé âåðíèñÿ, Ñàãàéäà÷íèé, ³çüìè ñâîþ æ³íêó, â³ääàé òþòþí, ëþëüêó, Íåîáà÷íèé. Ãåé, äîëèíîþ, ãåé, Øèðîêîþ íåîáà÷íèé. Ìåí³ æ³íêà íå ãîäèòüñÿ, À òþòþí òà ëþëüêà êîçàêó â äîðîç³ Çíàäîáèòüñÿ. Ãåé, äîëèíîþ, ãåé, Øèðîêîþ çíàäîáèòüñÿ. Ãåé, õòî â ë³ñ³, îçîâèñÿ, Òà âèêðåøåì ³ñêðó ³ çàïàëèì ëþëüêó, Íå æóðèñÿ. Ãåé, äîëèíîþ, ãåé, Øèðîêîþ íå æóðèñÿ.

42

Ãåé, òàì íà ãîð³ ѳ÷ ³äå Ñëîâà: Êëèì Îáóõ. Ìóçèêà: íàðîäíà Öÿ ï³ñíÿ ñòàëà ñïðàâæí³ì áîéîâèì ñëàâíåì ðóõàíêîâî-ïðîòèïîæåæíîãî , à íàñïðàâä³ â³éñüêîâî-ñïîðòèâíîãî, òîâàðèñòâà ѳ÷ , çàñíîâàíîãî â ñåë³ Çàâàëëÿ (Ñíÿòèíùèíà) 5 òðàâíÿ 1900 ðîêó àäâîêàòîì Êèðèëîì Òðèëüîâñüêèì. Îñòàíí³é íåçàáàðîì ñòàâ ѳ÷îâèì Áàòüêîì îðãàí³çàö³¿ â ïîíàä 900 îñåðåäê³â ³ç 80 òèñÿ÷àìè êàðíèõ ñ³÷îâèê³â. Òåêñò íàïèñàâ îñîáèñòî Òðèëüîâñüêèé íà ìîòèâ îäí³º¿ íàðîäíî¿ ï³ñí³.

Ãåé, òàì íà ãîð³ ѳ÷ ³äå, Ãåé, ìàëèíîâèé ñòÿã íåñå, Ãåé, ìàëèíîâèé, íàøå ñëàâíå òîâàðèñòâî, Ãåé, ìàøèðóº ðàç, äâà, òðè! Ãåé, ïîïåðåäó êîøîâèé, Ãåé, ÿê òîé îðåë ñòåïîâèé... Ãåé, à ïîçàäó îñàâóë, Ãåé, òâåðäèé õëîïåöü, ÿê òîé ìóð... Ãåé, à ïî áîêàõ ÷åòàð³, Ãåé, òî ñòîðîæ³ âîãíåâ³... Ãåé, îòàìàíå áàòüêó íàø, Ãåé, âåäè, áàòüêó, âïåðåä íàñ... Ãåé, íå çàëëº íàñ âðàæèé âàë, Ãåé, áî ç íàñ êîæåí ðàäèêàë... Ãåé, ìîëîä õëîï÷å, ïîç³ð ìàé, Ãåé, òà äî ѳ÷³ ïðèñòàâàé... Ãåé, íàøà ѳ÷ íàì äîðîãà, Ãåé, ÿê òà ìàòè, âñ³ì îäíà... Ãåé, ïîâ³é, â³òðå, ç ñèí³õ ã³ð, Ãåé, íà íàø ïðàïîð, íà òîï³ð... Ãåé, ïîâ³é, â³òðå, ç³ ñòåï³â, Ãåé, äàé íàì ñèëó êîçàê³â... Ãåé, äàé íàì ñèëó é â³äâàãó, Ãåé, Óêðà¿í³ íà ñëàâó...

Ìè ãàéäàìàêè Ñëîâà: Îñèï Ìàêîâåé.

Ìè ãàéäàìàêè, ìè âñ³ îäíàê³, Ìè íåíàâèäèì âîðîæå ÿðìî; Éøëè ä³äè íà ìóêè, ï³äóòü ³ ïðàâíóêè, Ìè çà íàðîä æèòòÿ ñîâîº äàìî.

43

Íå ò³øñÿ, âðàæå! Ñîòíÿ ïîëÿæå, Òèñÿ÷ íàòîì³ñòü ñòàíå äî áîðüáè. Çà ÷îðíó çíåâàãó ñêëàäàëè ïðèñÿãó Âåñòè áîðáó ïîòîïòàí³ ðàáè. Íàøà ïðèñÿãà: Áîã, ÷åñòü, â³äâàãà, Âîëÿ Âêðà¿íè, êðèâäæåíèõ äîáðî. Íèìè ñÿ êëÿíåìî, ïîê æèâ³ áóäåìî, Ëîìèòü, ïàëèòü êàéäàíè ³ ÿðìî! ϳðâåì êàéäàíè, ÿê³ òèðàíè Êð³ïøå ³ êð³ïøå ñêîâóþòü ùîäíÿ. Áî ìè ãàéäàìàêè, ÿê îäèí, îäíàê³, Íå áî¿ìîñÿ êóëü, íîæ³â, îãíÿ.

Ãåé, ѳ÷ ³äå Õî÷ ²âàí Ôðàíêî ³ íàëåæàâ äî òå÷³¿ íàö³îíàë-äåìîêðàò³â (ïàòðîíóâàëè òîâàðèñòâî Ñîê³ë ), ÿêà ïåð³îäè÷íî ïîáîðþâàëà ðàäèêàëüíó ïàðò³þ (ïàòðîíóâàëà òîâàðèñòâî ѳ÷ ), îäíàê, çâàæàþ÷è íà âàæëèâå çíà÷åííÿ ñ³÷îâèê³â â æèòò³ ãàëèöüêîãî óêðà¿íñòâà ïî÷àòêó XX ñò., íàïèñàâ äëÿ íèõ îêðåìèé â³ðø, ùî ñï³âàºòüñÿ íà ìåëîä³þ îäí³º¿ íàðîäíî¿ ï³ñí³.

Ãåé, ѳ÷ ³äå, Êðàñåí ìàê öâ³òå! Êîìó ïðèêðå íàøå ijëî, Íàì âîíî ñâÿòå. Ãåé, ѳ÷ ³äå, Òîï³ðöÿìè áðåíü! Êîìó ëþáà ÷îðíà ï³òüìà, À íàì ÿñíèé äåíü! Ãåé, ѳ÷ ³äå, Ìîâ áäæîëà ãóäå... Ðàçîì ðóêè, ðàçîì ñåðöÿ, ² ãàðàçä áóäå. Ãåé, ѳ÷ ²äå, ϳäê³âêàìè áðÿçü,  âàø³é õàò³ íàøà âîëÿ, À âñ³ì, çàéäàì, çàñü!

44

Íå ïîðà Ñëîâà: ². Ôðàíêî, ìóçèêà: Ä. ѳ÷èíñüêèé. Ó ö³é ï³ñí³, íàäçâè÷àéíî ïîïóëÿðí³é ñåðåä óêðà¿íö³â ïî÷èíàþ÷è ç ïî÷àòêó XX ñòîë³òòÿ, íàéêðàùå â³äîáðàæåí³ äóìêè â³÷íîãî ðåâîëþö³îíåðà ùîäî ðîñ³éñüêîãî ìàðêñèçìó-ëåí³í³çìó.

Íå ïîðà, íà ïîðà, íå ïîðà Ìîñêàëåâè é ëÿõîâè ñëóæèòü! Äîâåðøèëàñü Óêðà¿í³ êðèâäà ñòàðà Íàì ïîðà äëÿ Óêðà¿íè æèòü! Íå ïîðà, íå ïîðà, íå ïîðà Çà íåâèãëàñê³â ëèòü ñâîþ êðîâ ² ëþáèòè öàðÿ, ùî íàø ëþä îáäèðà, Äëÿ Óêðà¿íè íàøà ëþáîâ! Íå ïîðà, íå ïîðà, íå ïîðà  ð³äíó õàòó âíîñèòè ðîçäîð! Íàé ïðîïàäå íåçãîäè ïðîêëÿòà ìàðà! ϳä Óêðàéíè ºäíàéìîñü ïðàïîð! Áî ïîðà ñå âåëèêàÿ ºñòü: Ó çàâçÿò³é, âàæê³é áîðîòüá³ Ìè ïîëÿæåì, ùîá âîëþ, ³ ñëàâó, ³ ÷åñòü, гäíèé êðàþ, çäîáóòè òîá³.

45

Óêðà¿íñüê³ Ñ³÷îâ³ Ñòð³ëüö³ Ïëàñòóíè â ѳ÷îâèõ Ñòð³ëüöÿõ Êîëè âèáóõëà â ñåðïí³ 1914 ð. ñâ³òîâà â³éíà, ï³øëà ãàëèöüêà ìîëîäü ëàâîþ â ѳ÷îâ³ Ñòð³ëüö³ . Íå âì³ëà âîíà íå ò³ëüêè ñòð³ëÿòè ç êð³ñà é ï³äõîäèòè â ðîçñòð³ëüí³é, à é ìàøèðóâàòè. Áóëà â ö³º¿ ìîëîä³ äîáðà âîëÿ, áóâ çàïàë, ùîáè ïîñëóæèòè áàòüê³âùèí³ â âàæíó ³ñòîðè÷íó õâèëèíó, òà íå áóëî âèøêîëó é ãàðòó, ÷àñòî é ô³çè÷íî¿ ñèëè. Òåïåð ïðèäàëèñÿ ò³ íåâåëèê³ ãóðòè ïëàñòóí³â ç³ ñâî¿ì â³éñüêîâèì ³ ïëàñòîâèì çíàííÿì. Ïëàñòóíè çàéíÿëè ñåðåä Ó.Ñ.Ñ.-³â ñòàíîâèùà ñòàðøèí íåãàéíî (×ìîëà, Ãíàòåâè÷, Ï. Ôðàíêî) àáî çãîäîì (ßðèìîâè÷, Ñóøêî, Ñòåïàí³âíà, ̳í÷àê).  Ñòàí³ñëàâîâ³ êîìàíäàíòîì â³ää³ëó Óêðà¿íñüêèõ ѳ÷îâèõ Ñòð³ëüö³â (Óåñåñ³â) âèáðàíî ïëàñòóíà ßöèíîâè÷à. Õî÷à â³í áóâ äóæå ìîëîäèé, ùîéíî çäàâ ã³ìíàç³éíó ìàòóðó, áóâ êîìàíäàíòîì Ïëàñòó â ñòàí. ã³ìíà糿. Ìàâ â³í ïëàñòîâèé äîñâ³ä, çíàâ ñ³÷îâèé ³ ñîê³ëüñüêèé âïîðÿä ³ âì³â âïðàâëÿòè ñîòíåþ. Ïîçà ïëàñòóíàìè íå áóëî ì³æ ò³ºþ ìîëîääþ í³êîãî, ùî ì³ã áè íàâ÷èòè ¿¿ â³éñüêîâèõ âïðàâ òà ³íøîãî ïîòð³áíîãî çíàííÿ. Íå áàãàòî ùå çíàëè ò³ ïëàñòóíè, âîíè æ áóëè ïî÷àòêóþ÷³, àëå é öå áóëî âàæíå. Ñòàíèñëàâ³âñüê³ Óåñåñè â³ä ¿æäæàëè êîëî 20 ñåðïíÿ 1914 ð. äî Ñòðèÿ. Äîòåïåð³øí³é êîìàíäàíò ßöèíîâè÷ ìóñ³â îñòàòè â Ñòàíèñëàâîâ³. Íà éîãî ì³ñöå âèáðàíî çíîâó ïëàñòóíà, ñòð³ëüöÿ ijâíè÷à. Öåé çàðÿäèâ óñå, ùî òðåáà áóëî äëÿ â³ä ¿çäó, ïðî âñå ïîäáàâ, âèÿâëÿâ áàãàòî ñàìîñò³éíîñòè, çàðàäíîñòè é ³í³ö³ÿòèâè. Öå ïðèêìåòè, ÿê³ ðîçâèâàâ Ïëàñò, ÿêèõ íå áóëî â ðåøòè øê³ëüíî¿ ìîëîä³.  áëèçüêîìó ì³ñòå÷êó Áîãîðîä÷àíàõ âñòóïèâ áóâ äî Óåñåñ³â ãóðò ñ³ëüñüêî¿ ìîëîä³, íà îäíó ÷åòó (40-60 ëþäà). Íå áóëî ì³æ íèìè í³ îäíîãî, ùî âì³â áè õî÷à âïîðÿä. Âèøêîëþâàâ ¿õ ñòàíèñëàâ³âñüêèé ïëàñòóí Àíäð³é Íîâèöüêèé. Ó ×îðòêîâ³ ïîñòàëî ïëàñòîâå ãí³çäî äâà ðîêè ïåðåä â³éíîþ. Îäèí â³ää³ë áóâ çëîæåíèé ç ó÷í³â ïðèâàòíî¿ ã³ìíà糿, à òðè ç ñåì³íàðèñò³â. Ðîáèëè ïðîãóëüêè â äàëåê³ îêîëèö³ ç âïðàâàìè â òàáîðóâàíí³, â ñòåæåíí³ é ïðèëàäæóâàíí³ ¿æ³. Ó òðàâí³ 1914 ð. â³äáóâñÿ â ×îðòêîâ³ îáëàñíèé ñ³÷îâî-ñîê³ëüñüêèé çäâèã. ×îðòê³âñüê³ ïëàñòóíè ïåðåâåëè òîä³ ç ãàðíèì âèñë³äîì ìàíåâðè â ïîâ³ò³, à íà çäâèç³ âèêëèêàëè çàõîïëåííÿ ñåðåä ó÷àñíèê³â, çáóäóâàâøè ìèòòþ íà ïëîù³ âïðàâ øàòðà. Òðè ì³ñÿö³ ï³çí³øå âèáóõëà ñâ³òîâà â³éíà.

46

Ìàëî íå âñ³ ÷îðòê³âñüê³ ïëàñòóíè çãîëîñèëèñÿ äî Ñòð³ëüö³â. Ìîëîäøèõ ïðèéøëîñÿ â³äïðàâèòè â³äðàçó, ïðîòè ¿õíüî¿ âîë³, áî ùå áóëè ìàéæå ä³òè. Óêðà¿íñüê³ Ñ³÷îâ³ Ñòð³ëüö³ âîþâàëè ïåðøèõ 8 ì³ñÿö³â ó Êàðïàòàõ. Öå âîþâàííÿ áóëî äóæå âàæêå. Âèìàãàëî ãàðòó, ñèëè, âèäåðæëèâîñòè. Äîâã³ ìàðø³ ç âàæêèì íàïëå÷íèêîì ïî ã³ðñüêèõ óçá³÷÷ÿõ ³ áåçäîð³ææÿõ, çëèâí³ äîù³ é ñí³ãîâ³ áóð³ âñå öå áóëî ïîíàä ñèëè ò³º¿ ìîëîä³, ùî âèðîñëà áåç ñïîðòó.  íåîäíîãî ðîçâ³âàâñÿ çàïàë, ïðîïàäàëà îõîòà â³ä ïåðåâòîìè, é ëèøå çàë³çíà â³éñüêîâà êàðí³ñòü ñòðèìóâàëà â³ä íåðîçâàæíèõ ó÷èíê³â. Âðåøò³ ñàìî æèòòÿ ðîçâ ÿçàëî öþ ñïðàâó. Îäí³ íàëîìèëèñÿ, çãàðòóâàëèñÿ, çìóæí³ëè ñòàëè ç íèõ ïðèì³ðí³ Ñòð³ëüö³; äðóã³ â³ä³éøëè ç íàäøàðïàíèì çäîðîâëÿì, òèì÷àñîâî àáî íà äîâãèé ÷àñ, äî çàôðîíòîâî¿ ñëóæáè. Ñïðàâäèëàñÿ á³îëîã³÷íà çàñàäà, ùî â æèòòºâ³é áîðí³ ïåðåìàãàþòü ñèëüí³. Ó ñîòíÿõ, äå ñïåðøó áóëà á³ëüø³ñòü ³íòåë³´åíò³â, ïî÷àëè âñå á³ëüøå ïåðåâàæàòè ñåëÿíñüê³ õëîïö³. ̳æ òèìè, ùî îñòàëè, âèáèâàëèñÿ íà ïåðøå ì³ñöå ïëàñòóíè é ñïîðòîâö³. Ïëàñòóíè âèçíà÷àëèñÿ ñåðåä ³íøèõ Ñòð³ëüö³â êàðí³ñòþ, íåâèáàãëèâ³ñòþ, à îñîáëèâî çàðàäí³ñòþ. Ïëàñòóíè, ùî ñòàëè ñòàðøèíàìè, ç ºäíóâàëè ñîá³ ïîïóëÿðí³ñòü ñåðåä ñòð³ëåöòâà âåëèêîþ òîâàðèñüê³ñòþ ÿêîþñü ãëèáøîþ ëþäÿí³ñòþ. Öÿ ¿õíÿ ïðèêìåòà íå ëèøå íå øêîäèëà êàðíîñò³, à ùå é çá³ëüøóâàëà ¿¿, áî ¿õí³ íàêàçè âèêîíóâàëè ñòð³ëüö³ ç íàéá³ëüøîþ îõîòîþ. Îäèí ³ç òèõ, ùî îñîáëèâî âèçíà÷èëèñÿ, áóâ äðîãîáèöüêèé ïëàñòóí ̳í÷àê. Çàâ÷àñó ñòàâ ïðîâ³äíèêîì ñòåæ ó ñîòí³ Â³òîâñüêîãî (â çèì³ 1914 ðîêó).  öüîìó ä³ë³ íàáðàâ â³í âåëèêî¿ âïðàâè. Íà ñòåæ³ âñå ïåðåäáà÷èâ, óñå ïîì³òèâ; çíàìåíèòî îð³ºíòóâàâñÿ é íå ââîäèâ ñòð³ëüö³â áåç ïîòðåáè â íåáåçïåêó. Ëèøàâ áóâàëî ñòåæó â áåçïå÷íîìó ì³ñö³, à ñàì òåðïåëèâî é òî÷íî ïðîñë³äæóâàâ îêîëèöþ íàïåðåä³. Ñòð³ëüö³, ùî ï³çíàëè éîãî ïðèêìåòè, ðàäî õîäèëè ç íèì íà ñòåæ³. ³í íàâ³òü òîä³, êîëè íàêàçóâàâ, íå ïåðåñòàâàâ áóòè òîâàðèøåì. Íàêàçóâàâ òå, ùî â äàíó õâèëèíó áóëî êîíå÷íå é ñàìîçðîçóì³ëå. Êîìåíäàíòè çíàëè éîãî äîñâ³ä ³ äàâàëè éîìó òðóäí³ çàâäàííÿ. ³í í³êîëè íå â³äìîâëÿâñÿ.  Ñîñíîâ³ íàä Ñòðèïîþ, âåñíîþ 1916 ðîêó, ä³ñòàâ çàâäàííÿ â³ä îòàìàíà Âàðèâîäè ï³òè íà ñòåæó é äîñòàâèòè îáîâ ÿçêîâî ìîñêàëÿ âáèòîãî ÷è æèâîãî, ùîáè ïðîâ³ðèòè, ÿêèé ðîñ³éñüêèé ïîëê ñòî¿òü íàïðîòè. ̳í÷àê ä³áðàâ ñîá³ ê³ëüêîõ ñòð³ëüö³â, ÿêèõ çíàâ â³ääàâíà ÿê â³äâàæíèõ áîºâèê³â, ³ âèðóøèâ í³÷÷þ íà çàñòðèïñüê³ ð³âíèíè. Ïåðøî¿ íî÷³ íå îñÿãíóâ í³÷îãî, ëèøå îð³ºíòóâàâñÿ é ñòåæèâ çà âîðîæèìè çàñòàâàìè. Äðóãî¿ íî÷³ äîñòàâèâ óáèòîãî ìîñêàëÿ, íå ñòðàòèâøè í³ îäíîãî ç³ ñâî¿õ ñòð³ëüö³â.

47

ϳçí³øå âñëàâèâñÿ ç³ ñâîºþ íåïîõèòíîþ ÷åòîþ â êðèâàâèõ áîÿõ íà Ëèñîí³, à â 1918 ³ 19 ó áîÿõ ó Ëüâîâ³ é ï³äî Ëüâîâîì ÿê êîìàíäàíò ïðîáîºâî¿ ñîòí³. Çèìîþ, ï³ä ê³íåöü 1914 ðîêó, ñòîÿëè ñòð³ëåöüê³ ñîòí³ íà Áåñêèä³, íà ãðàíèö³ ì³æ Ãàëè÷èíîþ é Çàêàðïàòòÿì. Ñòåæèëè é âèñòàâëÿëè çàñòàâè. Êîìàíäà àâñòð³éñüêî¿ áðèãàäè, ùî äî íå¿ íàëåæàëè Óåñåñè, ä³çíàëàñÿ â³ä ðîñ³éñüêèõ áðàíö³â, ùî êîìàíäà ðîñ³éñüêî¿ áðèãàäè êâàòèðóº â ëîâåöüêîìó ñõîðîíèù³, íàä ð³÷êîþ Êðåì ÿíêîþ. Ïîðó÷íèê Êâàòåðí³ê, íà÷àëüíèê áðèãàäíî¿ áóëàâè, ïðèäóìàâ ïëÿí, ùîáè ï³ñëàòè âîÿê³â, ÿê³ ïðîéøëè á çà ðîñ³éñüêó ë³í³þ òà ñïàëèëè ñõîðîíèùå.  àâñòð³éñüêèõ â³ää³ëàõ áðèãàäè íå íàéøîâ â³í îõîòíèê³â íà òàêå íåáåçïå÷íå ä³ëî. Çïîì³æ Ñòð³ëüö³â çãîëîñèâñÿ âèêîíàòè öå ëüâ³âñüêèé ïëàñòóí, äåñÿòíèê Ñóøêî. ijñòàâ îäíîãî ñòð³ëüöÿ äî ïîìî÷³, áàíüêó íàôòè é îáåðåìîê êëî÷÷ÿ é âèáðàâñÿ âå÷îðîì ó äîðîãó. Áóëà ìîðîçíà í³÷ ³ ðåâ³ëà ñí³ãîâà áóðÿ. ˳ñ ñòîãíàâ ³ ðîçùèáàâñÿ ï³ä íàïîðîì âèõðó. Äåñÿòíèê Ñóøêî ä³éøîâ äî ñïàëåíîãî ñåëà Êàðëüñäîðôó, äå Óåñåñè ðîáèëè çàñòàâè. Òóò äîáðå ïðèäèâèâñÿ íà ìàï³, ÿê òðàïèòè äî ñõîðîíèùà, é âèðóøèâ ó íàïðÿì³ ðîñ³éñüêî¿ ë³í³¿, íå ïîñëóõàâøè â³äðàäæóâàíü, ùîáè âèáðàâ ïîã³äí³øó í³÷. ßê âèøêîëåíèé ïëàñòóí ³ äîñâ³ä÷åíèé ñòð³ëåöü, ïåðåéøîâ ùàñëèâî ðîñ³éñüêó áîºâó ë³í³þ òà íàéøîâ ñêîðî ñõîðîíèùå. Íà ´àíêó ñòîÿâ ìîñêàëü-âàðòîâèé. Ñóøêî ï³ä³éøîâ íèøêîì ç äðóãî¿ ñòîðîíè, ï³äëîæèâ ó ê³ëüêîõ ì³ñöÿõ êëî÷÷ÿ, íàìî÷åíå â íàôò³, é ï³äïàëèâ. Ó ê³ëüêîõ õâèëèíàõ õàòà ñòàíóëà â âîãí³. Ðîçáóäæåí³ ðîñ³éñüê³ ñòàðøèíè ïî÷àëè ñòð³ëÿòè íàîñë³ï. Íàä ðàíêîì Ñóøêî ïîâåðíóâ. Íåáàðîì ä³ñòàâ êîìàíäó ÷åòè é ñòóï³íü õîðóíæîãî, çãîäîì êîìàíäó ñîòí³.  1915 ð. â³äçíà÷èâñÿ â³í ó áîÿõ íà Ìàê³âö³ òà á³ëÿ Ñåìèêîâåöü íàä Ñòðèïîþ, à â ðð. 1918/19 ñåðåä êè¿âñüêèõ ѳ÷îâèõ Ñòð³ëüö³â. ×èìàëî ôàêò³â äàëîñÿ á íàâåñòè ïðî öèõ ³ ïðî ³íøèõ ïëàñòóí³â, ùîá ç ÿñóâàòè, ÿê ãàðíî çàïèñàëèñÿ ïëàñòóíè íà ñòîð³íêàõ ñòð³ëåöüêî¿ ³ñòîð³¿. Òà ç îãëÿäó íà îá ºì ñòàòò³ âèñòàíå é íàâåäåíèõ. Çàêëèíñüêèé Ì. Ïëàñòóíè â ѳ÷îâèõ Ñòð³ëüöÿõ // Âîãí³. 1934. ×.8. Ñ.178-182.

48

Îé, ó ëóç³ Ï³ñëÿ ïåðåìîæíî¿ Çáîð³âñüêî¿ áèòâè 1649 ð. êîçàêè Áîãäàíà Õìåëüíèöüêîãî ñòâîðèëè ï³ñíþ Ðîçëèëèñü êðóò³¿ áåðåæå÷êè . Âîíà øâèäêî ïîøèðèëàñü ñåðåä óêðà¿íñüêîãî íàðîäó. Íà ¿¿ ìåëîä³þ Ñòåïàí ×àðíåöüêèé ñêëàâ òåêñò ï³ä íàçâîþ Îé, ó ëóç³ ÷åðâîíà êàëèíà . Öåé âàð³àíò, îáðîáëåíèé â 1915 ðîö³ Çèíî⳺ì Êð³ëåì, ñòàâ ñèìâîëîì ³ ñëàâíåì Óêðà¿íñüêèõ ѳ÷îâèõ Ñòð³ëüö³â. Îäíèì ç àâòîð³â ï³ñí³ º òàêîæ ïîðó÷íèê ÓÑÑ, ÷ëåí ïåðøî¿ êàï³òóëè Îðäåíó Ëèöàðñòâà Çàë³çíî¿ Îñòðîãè Ãðèãîð³é Òðóõ. ϳñíÿ ñï³âàºòüñÿ äëÿ âøàíóâàííÿ ïîëåãëèõ óêðà¿íñüêèõ Ãåðî¿â, õîäîþ àáî ñòîÿ÷è.

Îé, ó ëóç³ ÷åðâîíà êàëèíà ïîõèëèëàñÿ, ×îãîñü íàøà ñëàâíà Óêðà¿íà çàæóðèëàñÿ. À ìè òóþ ÷åðâîíó êàëèíó ï³ä³éìåìî, À ìè íàøó ñëàâíó Óêðà¿íó, ãåé-ãåé, ðîçâåñåëèìî! Ìàðøåðóþòü íàø³ äîáðîâîëüö³ ó êðèâàâèé òàí, Âèçâîëÿòè ð³äíó Óêðà¿íó ç ìîñêîâñüêèõ êàéäàí. À ìè ò³¿ ìîñêîâñüê³ êàéäàíè ðîç³ðâåìî, À ìè íàøó ñëàâíó Óêðà¿íó, ãåé-ãåé, ðîçâåñåëèìî! Ãåé ó ïîë³ ÿðî¿ ïøåíè÷êè çîëîòèñòèé ëàí, Ðîçïî÷àëè ñ³÷î⳿ ñòð³ëüö³ ç ìîñêàëÿìè òàí. À ìè òóþ ÿðóþ ïøåíè÷êó ³çáåðåìî, À ìè íàøó ñëàâíó Óêðà¿íó, ãåé-ãåé, ðîçâåñåëèìî! ßê ïî⳺ áóéíåñåíüêèé â³òåð ç øèðîêèõ ñòåï³â, Òî ïðîñëàâèòü ïî âñ³é Óêðà¿í³ ñ³÷îâèõ ñòð³ëüö³â. À ìè òóþ ñòð³ëåöüêóþ ñëàâó çáåðåæåìî, À ìè íàøó ñëàâíó Óêðà¿íó, ãåé-ãåé, ðîçâåñåëèìî!

dzðâàëàñÿ õóðòîâèíà ³äîìà ñòð³ëåöüêà ï³ñíÿ. Ñèìâîë³çóº ïî÷óòòÿ, ÿê³ ïåðåæèâàëè ìîëîä³ þíàêè, ó òîìó ÷èñë³ áàãàòî ïëàñòóí³â, ÿê³ éøëè äîáðîâîëüöÿìè â Ëå´³îí ÓÑÑ. Ñë³ä çàóâàæèòè, ùî, çã³äíî ç àâñòð³éñüêèìè çàêîíàìè, äî Ëå´³îíó ìîãëè ïðèéìàòè àáî íåïîâíîë³òí³õ, àáî íå ïîêëèêàíèõ ç ð³çíèõ ïðè÷èí äî ðå´óëÿðíî¿ ñëóæáè.

dzðâàëàñÿ õóðòîâèíà, Òîï÷å çá³ææÿ íà ëàíó, Âèðÿäæàëà ìàòè ñâîãî ñèíà, Hà êðèâàâóþ â³éíó. ϳäåø, ñèíó, ìîÿ äèòèíî, Ó çàâçÿòèé, ëþòèé á³é Çàõèùàòè ð³äíó Óêðà¿íó, Áîðîíèòè íàð³ä ñâ³é.

49

ßê âåðíåøñÿ, ñèíó, âêâ³ò÷àþ Öâ³ò-êàëèíîþ òâ³é êð³ñ, Hå âåðíåøñÿ òèõî çàðèäàþ, Õàé í³õòî íå áà÷èòü ñë³ç . Îé, âåðíóñÿ, òà ìîÿ ìàòè ßê êàëèíà çàöâ³òå, Ïðèíåñó ÿ äî òâ õàòè Ñîíöå âîë³ çîëîòå!

Ãåé âè õëîïö³ ñ³÷î⳿ Ñëîâà: Ê. Ãóòêîâñüêèé

Ãåé, âè, õëîïö³ ñ³÷î⳿, ðàç, äâà, òðè! Âæå âîðîæå ñåðöå ì볺, ðàç, äâà, òðè! Íà í³ùî ìè íå çâàæàéìî, Ëèø íàïåðåä ïîñòóïàéìî. Ðàç, äâà, ðàç, äâà, ðàç, äâà, òðè! Ïîïåðåäó ñîòíèê ³äå, ðàç, äâà, òðè! ³í äî ïåêëà ç íàìè ï³äå, ðàç, äâà, òðè! Áî â³í õëîïåöü, ÿê ñìåòàíà, Ìຠðàí´ó êàï³òàíà. Ðàç, äâà, ðàç, äâà, ðàç, äâà, òðè! Ïåðøèé ÷åòàð, ÿê òà çì³ÿ, ðàç, äâà, òðè! Çâóòü ãî õëîïö³ Ãàìàë³ÿ, ðàç, äâà, òðè! Äðóãèé ÷åòàð, ÿê äèòèíà,  íüîãî ëè÷êî, ÿê ìàëèíà. Ðàç, äâà, ðàç, äâà, ðàç, äâà, òðè! Òðåò³é ÷åòàð õëîïåöü ã³äíèé, ðàç, äâà, òðè! Ëþáèòü âàñ, ÿê áàòüêî ð³äíèé, ðàç, äâà, òðè! À ÷åòâåðòèé, íå êàçàòè, Ëþáèòü íàñ, ÿê ð³äíà ìàòè. Ðàç, äâà, ðàç, äâà, ðàç, äâà, òðè!

50

Òàì íà ãîð³, íà Ìàê³âö³ Áî¿ ÓÑÑ íà ãîð³ Ìàê³âö³ â êâ³òí³-òðàâí³ 1915 ðîêó ñòàëè ïåðøîþ á³ëüøîþ ïåðåìîãîþ óêðà¿íñüêî¿ çáðî¿ â áîðîòüá³ ç ìîñêîâñüêèìè íà¿çíèêàìè. ³äîìî, ùî âæå ó 1921 ðîö³ ëüâ³âñüê³ ïëàñòóíè âøàíîâóâàëè ïîëåãëèõ Ãåðî¿â Ìàê³âêè øëÿõîì âïîðÿäêóâàííÿ ¿õíüîãî â³éñüêîãî öâèíòàðÿ. Ñàìå ïëàñòóíè âïî¿ëè â óêðà¿íñüêó ãðîìàäñüê³ñòü Êóëüò Ìàê³âêè.

Òàì íà ãîð³, íà Ìàê³âö³, Òàì âæå á þòüñÿ ñ³÷î⳿ ñòð³ëüö³. Ïðèñï³â: Õëîïö³, ï³äåìî, áîðîòèñÿ áóäåìî Çà Óêðà¿íó, çà â³ëüí³¿ ïðàâà é äåðæàâó. Õëîïö³, ï³äåìî, áîðîòèñÿ áóäåìî Çà Óêðà¿íó, çà â³ëüí³¿ ïðàâà. Òðè äí³ á þòüñÿ, íå çäàþòüñÿ, Éäóòü äî áîþ, ùå é ñì³þòüñÿ. Ïðèñï³â. Íàøà ñîòíÿ âæå ãîòîâà, Âèðóøຠàæ äî Ëüâîâà. Ïðèñï³â. Äî âàãîí³â ïîñ³äàëè Ùå é òàêî¿ çàñï³âàëè. Ïðèñï³â. ª â Êèºâ³ çëîòà áðàìà, Íà ò³é áðàì³ ñèíüî-æîâòà ôàíà. Ïðèñï³â. ª ó Ëüâîâ³ óñóñóñè Óêðà¿íà áóòè ìóñèòü. Ïðèñï³â.

Ãåé âèäíî ñåëî Ñëîâà ³ ìóçèêà: Ëåâ Ëåïêèé ϳñíÿ ïðèñâÿ÷åíà ïîä³ÿì, êîëè âåñíîþ 1915 ðîêó àâñòðî-í³ìåöüê³ â³éñüêà ïðîðâàëè ë³í³þ îáîðîíè ðîñ³ÿí â Êàðïàòàõ ³ ðîçïî÷àëè àêòèâíèé íàñòóï íà Ïðèêàðïàòòÿ.

Ãåé, âèäíî ñåëî, øèðîêå ñåëî ï³ä ãîðîþ. Ãåé, òàì ³äóòü Ñòð³ëüö³, ѳ÷î⳿ Ñòð³ëüö³ äî áîþ: ²äå-³äå â³éñüêî êð³çü øèðîêå ïîëå, Õëîïö³ æ áî òî, õëîïö³, ÿê ñîêîëè!

51

Õà-õà, õà-õà, õà-õà, õà-õà, õà-õà, ãåé! ijâ÷èíî, ðèá÷èíî, ÷îðíîáðèâêî ìîÿ, Âèéäè, âèéäè, ïîäèâèñÿ ÷èì ñêîð³øå äî â³êíà, Õëîïö³ æ áî òî, õëîïö³, ÿê ñîêîëè! Ãåé, âèäíî ñåëî, øèðîêå ñåëî ï³ä ãîðîþ, Ãåé, òàì ³äóòü Ñòð³ëüö³, ѳ÷î⳿ Ñòð³ëüö³ äî áîþ: Ïîïåðåäó ñëàâí³ ñòàðø³ îòàìàíè, Õòî îõîòó ìàº, õàé éäå ç íàìè! Õà-õà, õà-õà... Õòî îõîòó ìàº, õàé éäå ç íàìè! Ãåé, âèäíî ñåëî, øèðîêå ñåëî ï³ä ãîðîþ, Ãåé, òàì ³äóòü Ñòð³ëüö³, ѳ÷î⳿ Ñòð³ëüö³ äî áîþ: À õòî ï³äå ç íàìè, áóäå ñëàâó ìàòè. Ìè éäåì çà Âêðà¿íó âîþâàòè! Õà-õà, õà-õà... Ìè éäåì çà Âêðà¿íó âîþâàòè!

Éäå ñ³÷îâå â³éñüêî Ìóçèêà: Ìèõàéëî Ãàéâîðîíñüêèé

Éäå ñ³÷îâå â³éñüêî Òà ñï³âຠñòèõà: ßê ïîáîðåì âîð³æåíüê³â, Íå áóäå â íàñ ëèõà. Éäå ñ³÷îâå â³éñüêî  áîðîòüáó êðîâàâó, ßê ïîáîðåì âîð³æåíüê³â, Äîáóäåìî ñëàâó. Éäå ñ³÷îâå â³éñüêî, ϳñíÿ ñòåïîì ëèíå, ßê ïîáîðåì âîð³æåíüê³â, Ñëàâà íå çàãèíå.

Ìè éäåìî â á³é Ñëîâà: Ðîìàí Êóï÷èíñüêèé. Ìóçèêà: Ìèõàéëî Ãàéâîðîíñüêèé

Ìè éäåìî â á³é, ìè éäåìî â á³é, ïî çãàðèùàõ ðó¿íè, Çà ð³äíèé êðàé, çà íàð³ä ñâ³é, çà âîëþ Óêðà¿íè. Ìè éäåì ó á³é, çåìëÿ äðîæèòü, ðàä³þòü ãîðè, ñòåïè, À íàñ ó á³é áëàãîñëîâèòü ìîãóòí³é äóõ Ìàçåïè.

52

Î äðóç³, áðàòòÿ ïî òþðìàõ íå ÷àñ íàì ñóìóâàòè: ²äåÿ íàøà ïðåñâÿòà íå äàñòü íàì ïîãèáàòè. Íàì íå ñòðàøíèé ÷åðâîíèé Êðåìëü, í³ äèê³ îðäè ñõîäó, Íàñ â á³é âåäå ñâÿòèé òðèçóá, çíàì ÿ â³ëüíîãî ðîäó. Ùàñòè íàì Áîã, ðîçáèòè ëüîõ, äå ãèíå íàøà Ìàòè, Ùîá ç íåþ âðàç, â ïîá³äè ÷àñ âîñêðåñíèé äåíü ñòð³÷àòè.

53

Ëèöàðñòâî Çàë³çíî¿ Îñòðîãè Çàë³çíà Îñòðîãà ç ÿâèëàñÿ, ÿê âèòâ³ð ì³íîðíèõ íàñòðî¿â , ÿê³ ïàíóâàëè ñåðåä Óñóñóñ³â ó 1916 ðîö³ ïî áèòâ³ ï³ä Áåðåæàíàìè. Ó áèòâ³ ò³é çãèíóëî äóæå áàãàòî ñòð³ëüö³â, à òèõ, ÿê³ çàëèøèëèñÿ ïðè æèòòþ, ïåðåíåñåíî äëÿ â³äïî÷èíêó äî Ìèêîëà¿âà íàä Äí³ñòðîì. Ö³ âåëèê³ âòðàòè öâ³òó íàøî¿ ìîëîä³, ÿê òàêîæ ïðîãîëîøåííÿ öåíòðàëüíèìè äåðæàâàìè íåçàëåæíîñòè Ïîëüù³, à â çâ ÿçêó ç òèì ïîãîëîñîê ïðî ë³êâ³äàö³þ Ó.Ñ.Ñòð³ëüö³â äàëè ³ìïóëüñ äî ñòâîðåííÿ â ðÿäàõ Óñóñóñ³â îðãàí³çàö³¿, á³ëüøå ñïîºíî¿, ÿêà á ìîãëà ïðîòèñòàâèòèñü âñÿêèì íåñïîä³âàíêàì ³ ÿê³é íå áóëà á ñòðàøíà æàäíà íåáåçïåêà. Äî Çàë³çíî¿ Îñòðîãè íàëåæàëè òàê çâè÷àéí³ ñòð³ëüö³, ÿê ³ íàéâèù³ ñòàðøèíè, ïåðåâàæíî ³íòåë³´åíö³ÿ. Ïî÷èí äî çàñíîâàííÿ êîðïîðàö³¿ äàâ ñëàâíîçâ³ñíèé Öÿïêà-Ñêîðîïàä, ÿêèé áóâ â³äåíñüêèì êîðïîðàíòîì. Éîãî çíàþòü çâè÷àéíî ÿê ô³ãóðó ñì³øíó, îäíà÷å òàê ä³éñíî íå áóëî. ³í ìàâ âïðàâä³ ñâî¿ ñì³øí³ ñòîð³íêè, ïð. áóâ ö³ëêîì íà ëèö³ ïîäðÿïàíèé ³ ãîâîðèâ ò³ëüêè àôîðèçìàìè, îäíà÷å ïîçà òèì ëþäèíà äóæå ³äåéíà ³ ïðàöüîâèòà, òà ùå äóæå ãàðíèé âîÿêà. Ò-âî áóëî òàéíå. ×ëåíè ä³ëèëèñÿ íà ÷óð³â, íåïîõèòíèê³â ³ ëèöàð³â. ×óðè áóëè áåç æàäíèõ ïðàâ íà æàäíèõ ðàäàõ ³ ò. ï. íå. áóâàëè âîíè óñëóãóâàëè ëèöàðÿì. Äóæå ÷àñòî òàêèìè ÷óðàìè áóëè ïîëêîâíèêè, ñîòíèêè ³ ò. ï., ÿê³ ñïåðøó ñì³ÿëèñÿ ç êîðïîðàö³¿, ïîò³ì îäíà÷å íå ìîãëè áåç íå¿ æèòè. Äóæå ÷àñòî òðàïëÿëîñÿ òàêå, ùî ÷óðà-ïîëêîâèèê óñëóãóâàâ ëèöàðåâ³ çâè÷àéíîìó ñòð³ëüöåâ³. ×ëåíè Çàë³çíî¿ Îñòðîãè íîñèëè ÿâíî íà â³éñüêîâèõ îäíîñòðîÿõ ç ë³âîãî áîêó â³äçíàêè: ÷îðíî-÷åðâîíà ñòÿæêà ç îñòðîãîþ. Ïîì³æ ñîáîþ ÷ëåíè êîðïîðàö³¿ âæèâàëè çàì³ñòü òîâàðèø, êîì³ë³òîí ³ ò.ï. íàçâè ïðèÿòåëü ñåðöÿ . Íà ÷îë³ êîðïîðàö³¿ ñòîÿâ âåëèêèé êîìòóð, ÿêèì äîâøèé ÷àñ áóâ Öÿïêà ³ ÿêèé ïàñóâàâ íåïîõèòíèê³â íà ëèöàð³â. Áóëè ùå òàê³ ôóíêö³¿: â Çàë³çí³é Îñòðîç³ : ìàëèé êîìòóð (Äð.Á³ëîçîð), âåëèêèé êàíöëåð (Äð. Ñòàðîñîëüñüêèé), âåëèêèé ìàéñòåð öåðåìîí³é (Ëåâêî Ëåïêèé), ï³ä÷àøèé ãåíåðàëüíèé (Äð. Ùóðîâñüêèé), âåëèêèé êîíþøèé (Ì. Ñòðîíñüêèé), âåëèêèé âîëõâ (ñâÿùåíèê, î. À. Ïøåïþðñüêèé), ñêîìîðîõè (ïîåòè), ÿêèõ ö³ëëþ áóëî óêëàäàòè ï³ñí³. Âåëèêèì ñêîìîðîõîì áóâ Ðîìàí Êóï÷èíñüêèé. Ïî íèõ çàëèøàëîñÿ äóæå áàãàòî ñòð³ëåöüêèõ ï³ñåíü. Ïàñîâàííÿ íà ëèöàð³â â³äáóâàëîñü äóæå óðî÷èñòî â Ðîçâàäîâ³ (Ãàëè÷èíà). Ñàëþ óêðàøóâàâ ó â³äïîâ³äí³ì ì³ñòè÷í³ì ñòèë³ Äð. ²âàíåöü, ÿêèé áóâ æèâîïèñöåì (ìàëÿðåì) êîðïîðàö³¿. Ïàñîâàííÿ çàïîâ³äàâ âåëèêèé îêëè÷íèê (ãåðîëüä). Âñå â³äáóâàëîñÿ ó â³äïîâ³äí³ì ì³ñòè÷í³ì ñòèë³ ³ â ñòàðîðóñüê³é ìîâ³. ϳä ÷àñ ïàñîâàííÿ ãðàëè ôàíôàðîíè (ìóçèêàíòè), íà ÷îë³ ÿêèõ ñòîÿâ âåëèêèé òðóáàäóð 54

Ãàéâîðîíñüêèé. Ïàñîâàííÿ â³äáóâàëîñÿ ç âåëèêîþ íàðàäîþ, òà ç³ âñ³ìè ³íñèãí³ÿìè. Íà ïîñòîðîíí³ îñîáè, ÿê³ ìîãëè áóòè ìàéáóòí³ìè ëèöàðÿìè, çàïðîøåí³ íà ïàñîâàííÿ, âñå öå ðîáèëî âåëè÷åçíå âðàæ³ííÿ. Äîïåðâà ïàñîâàí³ ëèöàð³ ìàëè ïðàâî áðàòè ó÷àñòü ó âåëèêîìó çáîð³ ëèöàðñòâà . Íåïîõèòíèêè áðàëè ó÷àñòü ó ìàë³é ðàä³ äå îäíà÷å æàäíèõ âàæí³øèõ ñïðàâ íå âèð³øóâàëè. ×óðè íå áðàëè ó÷àñòè â æàäíèõ ðàäàõ. Ëèöàð³ ä³ëèëèñÿ íà ê³ííèõ ³ ï³øèõ. Äëÿ ïåðøèõ äáàâ âåëèêèé êîíþøèé î êîí³. Íà äàíèé çíàê ëèöàð³ çáèðàëèñÿ ³ ç³ ñìîëîñêèïàìè ¿õàëè ÷è éøëè ÷åðåç ê³ëüêà ñ³ë.  òîìó ñåë³, äå ñïèíèëèñÿ âëàøòîâóâàëè ö³ëó í³÷ ñåàíñ (ùîñü â ðîä³ ñüîãîäí³øíüîãî êîðïîðàö³éíîãî êîìåðñó). Êîðïîðàö³ÿ ïðî³ñíóâàëà äîâãî. Îñòàíí³ì âåëèêèì êîìòóðîì áóâ Äð. Ñâ³äåðñüêèé, ë³êàð ó Á³ëîìó Êàìåí³. Ïåðåáóâàþ÷³ ó Ëüâîâ³, êîðïîðàíòè ââàæàþòü çà ñâî¿õ ìîëîäèõ ñïàäêîºìö³â ïëàñòîâèé Îðäåí Çàë³çíî¿ Îñòðîãè ³ áóâàþòü in corpore íà âñ³õ ¿õí³õ ³ìïðåçàõ. Ç êîðïîðàö³éíîãî æèòòÿ // ×îðíîìîðå . 1928. ×. 2 (5). 15 ãðóäíÿ. Ñ. 13-14.

Íå ñ쳺 áóòè â íàñ ñòðàõó Ñëàâåíü Îðäåíó Ëèöàðñòâà Çàë³çíî¿ Îñòðîãè óêëàäåíèé ó 1917 ðîö³ â ñåë³ Ðîçâàä³â êîëî Ìèêîëàºâà (òåïåð Ëüâ³âñüêà îáëàñòü). Àâòîð òåêñòó ³ ìåëî䳿 Âåëèêèé Ñêîìîðîõ Îðäåíó Ðîìàí Êóï÷èíñüêèé. Öèì ñëàâíåì ïî÷èíàâñÿ Âåëèêèé Çá³ð Ëèöàðñòâà.

Íå ñ쳺 áóòè â íàñ ñòðàõó, ͳ æîäíî¿ òðèâîãè, Áî ìè º ëèöàð³ ãð³çí³ Çàë³çíî¿ Îñòðîãè. Íå ñòðàøàòü íàñ ³ â ö³ñàð³â Âèñî곿 ïîðîãè, Áî ìè º ëèöàð³ ãð³çí³... À äî ä³âî÷èõ í³æíèõ ñåðöü Ìè çíàºì âñ³ äîðîãè, Áî ìè º ëèöàð³ ãð³çí³... Íå ñâÿòêóâàòèìå í³õòî Íàä íàìè ïåðåìîãè, Áî ìè º ëèöàð³ ãð³çí³...

55

Áî â³éíà â³éíîþ Ñëîâà ³ ìóçèêà: Ëåâêî Ëåïêèé

Áî â³éíà â³éíîþ, â³ñüòà âéî!  ò³ì º Áîæà ñèëà, ãàéòà âéî! ßê íå çàá º òåáå ãîñòðà êóëÿ, Òî êîïèòîì çàì³ñòü êóë³ âá º êîáèëà. Àáî ùî äî ÷îãî, â³ñüòà âéî! ßê çàñíåø íà âîç³, ãàéòà âéî! Âïàäåø ç âîçà, áðàòå, òà é çàá ºøñÿ, Âïàäåø ç âîçà òà é çàá ºøñÿ íà äîðîç³. À ÷àñàìè é ã³ðøå, â³ñüòà âéî! Ìóñèø ïîãèáàòè, ãàéòà âéî! Áî íå ìîæåæ ñîá³ ³ç áàáàìè Ìîëîäèöÿìè, ä³âêàìè ðàäè äàòè. Ïîïåðåäó Öÿïêà, â³ñüòà âéî! ϳä íèì ê³íü äð³ìàº, ãàéòà âéî! À ÿê ãëÿíå, òî àæ ñåðöå â ÿíå, À ÿê ãëÿíå, ñåðöå â ÿíå, ñòðàõ çáèðàº. Ïîïåðåäó Öÿïêà, â³ñüòà âéî!  ìàïó çàãëÿäàº, ãàéòà âéî! ×è äàëåêî íàøà ñëàâíà êàäðà, ×è äàëåêî ñëàâíà êàäðà, âñ³õ ïèòàº. À ïîçàäó Ñòðîíñüêèé, â³ñüòà âéî! Ðóêàìè ìàõàº, ãàéòà âéî! ×è äàëåêî ñëàâíèé ãîðîä Êè¿â, ×è äàëåêî ãîðîä Êè¿â, âñ³õ ïèòàº. Ãåé! Òè ïàíå ñîòíèê, â³ñüòà âéî! Ùîñü òóò íå äî ëàäó, ãàéòà âéî! Ðàç ìè éäåìî âïðîñò íà Óêðà¿íó, Ðàç ³äåì íà Óêðà¿íó, ðàç äîçàäó.

Áóâ ñîá³ ëèöàð Öÿïêà ϳñíÿ ïðèñâÿ÷åíà Âåëèêîìó Êîìòóðó Îðäåíó Çàë³çíî¿ Îñòðîãè ²âàíîâ³ Öÿïö³

Áóâ ñîá³ ëèöàð Öÿïêà ñëàâó ìàâ, ñëàâó ìàâ, (2) Áî ÿê ¿õàâ íà â³éíîíüêó, òî íå ñïàâ. (2) À íàø ñëàâíèé ëèöàð Öÿïêà ç êîíÿ âïàâ, (2) Áî ÿê ¿õàâ íà â³éíîíüêó äóæå ãíàâ, (2) 56

Îé ñï³òêíóâñÿ ê³íü âîðîíèé òà é óñòàâ, (2) Ñâîþ øàáëþ ëèöàð Öÿïêà ïîëàìàâ. (2) Çàáîë³ëà ëèöàð Öÿïö³ ãîëîâà, (2) Çàáîë³ëà ïðàâà ðó÷êà ùå é íîãà. (2) Îé áèâ êîíÿ ëèöàð Öÿïêà, ïîáèâàâ, (2) Ùîá ÿê ¿õàòü íà â³éíîíüêó, íå ñòàâàâ. (2)

Õàé æèâå Âåëèêèé Êîìòóð íàø ϳñíÿ ñêëàäåíà ó 1917 ðîö³ â ñåë³ Ðîçâàä³â êîëî Ìèêîëàºâà. Ñï³âàëàñü ï³ä ÷àñ îáðÿäó âèáèâàííÿ íà ëèöàð³â Îðäåíó Ëèöàðñòâà Çàë³çíî¿ Îñòðîãè. Ó ñâîºìó íàðèñ³ Êóï÷èíñüêèé ïèñàâ ïðî ñòâîðåííÿ ö³º¿ ï³ñí³: Ðîçâàä³â, á³ëÿ Ìèêîëàºâà. Âèøê³ë ÓÑÑ, íåäàëåêî ϳñî÷íà, à â í³é ʳø.  âèøêîë³ âäåíü ìóøòðà, à âå÷îðàìè òîâàðèñüê³ ñõîäèíè. Çà ³í³ö³àòèâîþ Ëåïêîãî (Ëåâà ðåä.) ïîñòຠÎðäåí Ëèöàðñòâà Çàë³çíî¿ Îñòðîãè. À ðàç ïîñòàâ Îðäåí, òî òðåáà ï³ñí³. Íå ñ쳺 áóòè â íàñ ñòðàõó ³ Âäàðÿé ìå÷åì Ðîìàíà Êóï÷èíñüêîãî ³ Õàé æèâå âåëèêèé Êîìòóð íàø Ëüâà Ëåïêîãî

Õàé æèâå Âåëèêèé Êîìòóð íàø, Ìè äîáðà, äîáðà éîìó áàæàºì ² â ï³ñíÿõ éîãî âñå âåëè÷àºì: Õàé æèâå Âåëèêèé Êîìòóð íàø!

Âäàðÿé ìå÷åì Âäàðÿé ìå÷åì, âäàðÿé, âäàðÿé, Âåëèêèé Êîìòóðå Çàêîíà, Ùîá ç íåãî ÷åñòü áóëà äëÿ íàñ, À äëÿ Âêðà¿íè îáîðîíà.

Ìàðø ÎÇÎ Ïëàñòîâà ïåðåðîáêà îäí³º¿ â³äîìî¿ ï³ñí³ ãóðòó Ðóòåí³ÿ , ÿêà â ñâîþ ÷åðãó áóëà ïåðåðîáêîþ ùå îäí³º¿ â³äîìî¿ ï³ñí³ ³ñïàíñüêèõ ðåâîëþö³îíåð³â, à òà â ñâîþ ÷åðãó áóëà ïåðåðîáêîþ ç ï³ñí³ ³òàë³éñüêèõ ïàðòèçàí (ïðîòè ðåæèìó Áåí³òî Ìóññîë³í³). Ïåðåðîáêà âèíèêëà ï³ä ÷àñ åêñòðåìíî¿ âå÷³ðíüî¿ ïðîãóëÿíêè Êèºâîì ï³ñëÿ çàâåðøåííÿ Îðëèê³àäè­2001

Ëèøàéñÿ, ìèëà, íå ïëà÷, êîõàíà, Çà òâ³é ³ ñèíà, ³ äîíüêè ñïîê³éíèé ñîí ß çàâòðà ðàíî ó ïàðòèçàíè Ïiäó ç áî¿âêîþ ÎÇÎ.

57

ß âèéøîâ ç ì³ñòà, ÿ âñòàâ ç îêîïó Ñïëèâàþòü êðîâ þ Àáõàç³ÿ ³ Äí³ñòåð.

I â³ä Äîíáàñó äî Ïåðåêîïó Äâà ïåðåõîäè ÁÒÐ. Ëèøàéñÿ, ìèëà, âæå ñóðìè ãðàþòü, Òåáå çãàäàþ â çàñòiíêó ïåðåä ê³íöåì. Áî õòî âîþº, òîé íå âìèðàº, Ïîâ³ê ëèøàºòüñÿ ñòð³ëüöåì. Äî ë³êòÿ ë³êîòü ñòຠï³äìîãà. Î, ìèëà, ÷àî, ìèëà, ÷àî, ìèëà, ÷àî, ÷àî, ÷àî.

I â³ä ïîðîãà ³ äî ïîðîãà ²äå ñòð³ëåöüêèé íàø çâè÷àé.  áîþ çàãèíóòü íå íà áàçàð³. Ñüîãîäí³ ÿ, çàâòðà â³í, ï³ñëÿçàâòðà òè, Êîìó íà ëàâðàõ, êîìó íà íàðàõ, Êîìó â ÎÇÎ, êîìó â (...)òè. Íàñ êðèþòü ì³íè, ã³ðñüêà äîðîãà, I êîæåí ç íàñ ñòî ðàç âìåð ³ ñòî ðàç âîñêðåñ.

I îñü, ÿê âïåðøå, ìîëþñÿ Áîãó, ßê õðåñò, ñòèñêàþ ÀÊÑ. Ìè çíîâó ðàçîì íà áàðèêàäàõ, I íå çäðèãíåòüñÿ òâîÿ ³ ìîÿ ðóêà. ÎÇÎ äî øòóðìó, êîíâåíò äî Âëàäè! Ëóíຠíàêàç Êîìòóðà (Áóäÿêà). ˳òàþòü ñòð³ëüíè, òð³ùèòü áðóê³âêà, Ìîº êîõàííÿ â³éíà âæå äàâíèì-äàâíî. Çà ä³ì ðó¿íè, ñ³ì ÿ áî¿âêà, À çàïîâ³ò çàêîí ÎÇÎ. Íåõàé òðèâàþòü áî¿ çàïåêë³, Áî êðàùå âîâêîì ïîìåðòè, í³æ æèòè ïñîì. Ó ðàé íå ïóñòÿòü, àëå ó ïåêë³, ß òî÷íî çíàþ, º ÎÇÎ.

58

³éñüêî Óêðà¿íñüêî¿ Ðåâîëþö³¿ Ïëàñòóíè â óêðà¿íñüê³é ðåâîëþö³¿ Àêòèâíó ó÷àñòü âçÿëè ïëàñòóíè, ùî âåë³ííÿì âîºííî¿ äîë³ îïèíèëèñÿ â ðîñ³éñüêîìó ïîëîí³, ó çä³éñíåíí³ óêðà¿íñüêî¿ ðåâîëþö³¿ íà Âåëèê³é Óêðà¿í³. Çîêðåìà ³ñòîð³ÿ ö³º¿ ðåâîëþö³¿ çíàº, ùî íàéá³ëüø áîºçäàòíîþ óêðà¿íñüêîþ â³éñüêîâîþ ÷àñòèíîþ áóâ Êîðïóñ ѳ÷îâèõ Ñòð³ëüö³â, ÿêèé áóâ ñòâîðåíèé âèõ³äöÿìè ç Ãàëè÷èíè òà ñêëàäàâñÿ ç ãàëè÷àí ³ ÿêèì êîìàíäóâàâ ªâãåí Êîíîâàëåöü.  ðåâîëþö³éíîìó ìîð³ àíàðõ³¿ ³ îòàìàí³¿ â³í ÷³òêî âèð³çíÿâñÿ ñâîºþ äèñöèïë³íîþ òà â³éñüêîâèì âèøêîëîì. À òàêèì éîãî ñòâîðèëè ñï³ëüíî ç Êîíîâàëüöåì áîéîâ³ ïîáðàòèìè ñòàðøèíè Ëå´³îíó Óêðà¿íñüêèõ ѳ÷îâèõ Ñòð³ëüö³â. Ïåðøèìè ñåðåä íèõ ìè çíîâó áà÷èìî ïëàñòóí³â ²âàíà ×ìîëó êîìàíäàíòà II Ñîòí³, Âàñèëÿ Êó÷àáñüêîãî êîìàíäàíòà çàïàñíîãî êóðåíÿ, Ðîìàíà Ñóøêà êîìàíäàíòà ² ñîòí³, òà Ôåäîðà ×åðíèêà êîìàíäàíòà äâîõ ñîòåíü ñêîðîñòð³ë³â. Âñ³ âîíè ïîðÿä ç ªâãåíîì Êîíîâàëüöåì òà éîãî çàñòóïíèêîì Àíäð³ºì Ìåëüíèêîì âõîäèëè äî ñêëàäó Ñòð³ëåöüêî¿ Ðàäè. Íå ìåíø âàæëèâó ðîëü â³ä³ãðàëè ïëàñòóíè ³ â ñòàíîâëåíí³ Çàõ³äíîóêðà¿íñüêî¿ Íàðîäíî¿ Ðåñïóáë³êè. Çîêðåìà â³éñüêîâó àêö³þ ëèñòîïàäîâîãî çðèâó ãîòóâàâ ³ íåþ êåðóâàâ Äìèòðî ³òîâñüêèé. Íà ïðîòèâàãó íåð³øó÷îñò³ ïîë³òè÷íèõ ÷èííèê³â ç Íàö³îíàëüíî¿ Ðàäè, Äìèòðî ³òîâñüêèé, ÿêèé î÷îëþâàâ ³éñüêîâèé Êîì³òåò, âçÿâ ³í³ö³àòèâó â ñâî¿ ðóêè. Ñèëàìè âñüîãî 1400 óêðà¿íñüêèõ ñòð³ëüö³â òà 60 ñòàðøèí â³í çà äåíü äî ïðèáóòòÿ ïîëüñüêî¿ ì³ñ³¿, ÿêà ìàëà ïåðåáðàòè âëàäó â³ä àâñòð³éñüêîãî íàì³ñíèêà, îïàíóâàâ ñòîëèöþ Ãàëè÷èíè Ëüâ³â.  äîëåíîñíó í³÷ 1 ëèñòîïàäà 1918 ðîêó ðîçâ³äíèöüêó ñëóæáó ó Ëüâîâ³ àêòèâíî çä³éñíþâàëè áëèçüêî 80 ïëàñòóí³â. Íà ñóìë³ííå âèêîíàííÿ îáîâ ÿçêó ¿õ îñîáèñòî íàñòàâëÿâ Îëåêñàíäð Òèñîâñüêèé. Ïëàñòóíîê íà äîïîìîãó óêðà¿íñüêèì âîÿêàì îðãàí³çóâàëà Îëåíà Ñòåïàí³âíà Çàãàëîì ³ñòîðèêè ï³äðàõîâóþòü, ùî òîä³ áëèçüêî 600 ïëàñòóí³â, ó÷í³â 6-8 êëàñ³â ã³ìíàç³é, âçÿëè êð³ñà â ñâî¿ ùå íåçì³öí³ë³ äèòÿ÷³ ðóêè ³ á³ëüø³ñòü ç íèõ â³ääàëà ñâî¿ þí³ æèòòÿ â áîðîòüá³ ç ïîëüñüêèì çàâîéîâíèêîì. Îäíàê âîíè ñâ³äîìî éøëè íà òàêèé ïîäâèã, áî äî öüîãî ãîòóâàëèñÿ â ÷àñ³ ïëàñòîâîãî âèøêîëó. Ñè÷ Îëåêñàíäð. Ïëàñò: íàðèñ âèòîê³â, ³ñòîð³¿, ñüîãîäåííÿ. ²âàíî-Ôðàíê³âñüê, 1999. Ñ.18-19.

59

Ìè éäåì âïåðåä ϳñíÿ ïîñòàëà â ÷àñ³ íåéìîâ³ðíîãî íàñòóïó ÓÃÀ ï³ñëÿ ÷îðòê³âñüêî¿ ïåðåìîãè â ÷åðâí³ 1919 ðîêó. ×îðòê³âñüêó îôåíçèâó ³ ñüîãîäí³ âèâ÷àþòü â àêàäå쳿 Çáðîéíèõ ñèë ÑØÀ ÿê îäíó ç íàéá³ëüø âäàëèõ îïåðàö³é ó ñâ³òîâ³é ³ñòî𳿠âîºí. À ÷è çíàºòå âè, ùî òî òàêå òà îôåíçèâà ? Ìóçèêà Ìèõàéëà Ãàéâîðîíñüêîãî, ñëîâà íàëåæàòü ïåðó Ëèöàðÿ Îðäåíó Çàë³çíî¿ Îñòðîãè Ëüâà Ëåïêîãî. Ëåëåêà áóâ ÷ëåíîì ïåðøî¿ êàï³òóëè Îðäåíó â ÓÑÑ, ÿê Âåëèêèé Ìàéñòåð Öåðåìîí³é. Ñàìå çàâäÿêè ïðîåêòàì ³ çàõîäàìè Ëåëåêè òà ùå îäíîãî Ëèöàðÿ Îðäåíó, ²âàíà ²âàíöÿ (â³äîìèé ìàëÿð), Ëå´³îí ÓÑÑ îòðèìàâ ñàìîáóòí³é ñòð³ëåöüêèé îäíîñòð³é ³ ïðàïîð. À ó 1922-1939 ðîö³ Ëåâ áóâ ðåäàêòîðîì â³éñüêîâî-³ñòîðè÷íîãî âèäàâíèöòâà ×åðâîíà Êàëèíà ó Ëüâîâ³.

Ìè éäåì âïåðåä. Íàä íàìè â³òåð ⳺, ² ð³äí³ íàì âêëîíÿþòüñÿ æèòà. ³ä ðàäîñò³ àæ ñåðöå ì볺. Çà âîëþ ñìåðòü íàì íå ñòðàøíà! Ìè éäåì âïåðåä. Íàä íàìè ñîíöå ñÿº, Ãàðìàòè á þòü, çäðèãàºòüñÿ çåìëÿ. ² ãîðä³ñòü â ãðóäÿõ ðîçïèðàº. Çà âîëþ ñìåðòü íàì íå ñòðàøíà! Ìè éäåì âïåðåä. Çäàëåêà ÷óòè ãóêè. Ãàðìàòè á þòü, ³ êðîâ³ âñþäè âùåíò. Íå áóäå á³ëüø òåðï³íü ³ ìóêè! Âïåðåä! Òàì âîëÿ àáî ñìåðòü! Äçâåíÿòü øàáë³, ÿê ÿñíå ñîíöå, ñÿþòü, Ãðèìëÿòü ï³ñí³, àæ çåìëåíüêà ñâÿòà Äðèæèòü ï³ä íàìè äîðîãàÿ. Çà âîëþ ñìåðòü íàì íå ñòðàøíà! Ìè éäåì âïåðåä. Íàä íàìè â³òåð ⳺, ² ð³äí³ íàì âêëîíÿþòüñÿ æèòà. ³ä ðàäîñò³ àæ ñåðöå ì볺. Çà âîëþ ñìåðòü íàì íå ñòðàøíà!

Çà Óêðà¿íó Ñëîâà: Ìèêîëà Âîðîíèé. Ìóçèêà: ßðîñëàâ ßðîñëàâåíêî

Çà Óêðà¿íó, ç îãíåì çàâçÿòòÿ, Ðóøàéìî, áðàòòÿ, âñ³ âïåðåä! Ñëóøíèé ÷àñ êëè÷å íàñ, Íó æ áî âðàç ñïîâíÿòü ñâÿòèé íàêàç!

60

Ïðèñï³â: Çà Óêðà¿íó, çà ¿¿ âîëþ, Çà ÷åñòü, çà ñëàâó, çà íàðîä! Î Óêðà¿íî, î ð³äíà Íåíüêî, Òîá³ â³ðíåíüêî ïðèñÿãíåì. Ñåðöÿ êðîâ ³ ëþáîâ Âñå òîá³ â³ääàòè â áîðîòüá³! Ïðèñï³â. Ãàíåáí³ ïóòà ìè âæå ïîðâàëè ² çðóéíóâàëè öàðñüêèé òðîí. Ç-ï³ä ÿðåì ³ ç òþðåì, Äå áóâ ãí³ò, ³äåì íà âîëüíèé ñâ³ò! Ïðèñï³â. Âïåðåä æå, áðàòòÿ, íàø ïðàïîð ìຠ² ñîíöå ñÿº íàì â î÷àõ. Äðóæí³é òèñê, çáðî¿ áëèñê, Êàðè ãí³â ³ ç íèì ñâîá³äíèé ñï³â! Ïðèñï³â.

Ïðèñâÿòà ãàëèöüêîìó ïîëêó ÓÑÑ Ñëîâà ³ ìóçèêà: ²ãîð Æóê

Íèçüêî ñõèëèëàñü êàëèíà, í³áè ìîëèòüñÿ Áîãó, ³òåð çà íàìè íåñå ÷è òî ï³ñíþ, ÷è òî òóãó. Ìàìî, íå òðåáà, íå éä³òü íàñ âèãëÿäàòè íà äîðîãó. Îé, ùå íå ñêîðî íàì êîíèê³â ïàñòè êîëî Áóãó. ×óòè íàì, ÷óòè, ÿê ð³äíèé ãîëîñ íàñ äîäîìó êëè÷å. Âèäíî íàì, âèäíî á³äó, ùî íàñòóïຠâ³ä Ëþáë³íà. Ìàìî, ìè ìóñèì áóòè òóò, áî ìè ñòð³ëüö³ ñâÿòî¿ Ñ³÷³, Ìàìî, íå ìàéòå íàì çà çëå, áî òî òàê ñàìî Óêðà¿íà. Õìàðàìè êðóêè çë³òàþòüñÿ ç Ïîä³ëëÿ ³ ç Ïîë³ññÿ. Ç Á³ëî¿ Öåðêâè óäîñâ³òà íà Ôàñò³â âèñòóïàºì. Äîëÿ íà äîëþ, ÿê øàáëÿ íà øàáëþ ï³äíÿëèñÿ. Õëîïö³, äî áîþ! Ìè ñâ³é ïîëê äîêóïè â íåá³ ïîçáèðàºì. Ìàëî íàñ, ìàëî íàñ, çàìàëî, àáè êðàé îáîðîíèòè. Ò³ëüêè é íà䳿 íà øàáëþ, íà ñåðöå ³ íà Áîãà.  Êèºâ³ äçâîíè ìîâ÷àòü, áî íåìà îá ÷³ì äçâîíèòè: Íàøî¿ â³ðè íåìà, à ÷óæà ¿ì íå ï³äìîãà.

61

Ñèíÿ äèâ³ç³ÿ Çàãðàëè ñóðìè çîëîò³, Ëóíàþòü êëè÷³ áîéîâ³, Çåìëÿ äðèæèòü, à ñòåï ãóäå Ñèíÿ äèâ³ç³ÿ ³äå!  ñîíö³ ãîðÿòü ïðàïîðè Óêðà¿íè, Òðèçóá äåðæàâíèé íàñ ó á³é âåäå, Æóïàíè ñèí³ â³òåð ðîçâ³âຠÑèíÿ äèâ³ç³ÿ ³äå! Çäðèãíóâñÿ Êè¿â çîëîòèé, Çàï³íèâñÿ Äí³ïðî ñòàðèé, À Âîëîäèìèð êíÿçü ñâÿòèé Áëàãîñëîâèâ íàñ éòè ó á³é. Ðàä³ñòü, ñâÿòà Ïîêðîâà íàøà ìàòè Êîçàöüêó âîëþ íà øàáëÿõ íåñå. Äðèæèòü Ìîñêâà, áî âæå ¿¿ êàðàòè Ñèíÿ äèâ³ç³ÿ ³äå!

ϳñíÿ ïðî Òþòþííèêà Ãàðìàòíèì äèìîì ïðîïàõëè ãàëóíè, ² â³òåð ñòåïàìè ãóäå, ãåé, ãåé, ãåé. ˳òຠìîâ ñîê³ë, ãóëÿº Òþòþííèê. Òþòþííèê íà Êè¿â ³äå. Òðèìàéòåñü, ãåðî¿ çà íàìè ñâÿòèé Þð³é Ó òÿæê³ì íåð³âí³ì áîþ, ãåé, ãåé, ãåé. Ïîñëàâ íàñ äî áîþ, ãåé, Ñèìîí Ïåòëþðà Áîðîíèòè ìàò³ð ñâîþ. Íàïî¿ìî êîíåé ³ç ñèíüîãî Äîíó, Ñàì³ íàï ºìîñÿ ç Äí³ïðà, ãåé, ãåé, ãåé. Øèêóéòåñÿ, õëîïö³, õëîïö³, ó êîëîíè. Ãåðî¿â ÷åêຠñëàâà. Ïðèéäå ÷àñ ³ ïðèéäå ãîäèíà ðîçïëàòè, Íà âîðîãà íàãëî âïàäå, ãåé, ãåé, ãåé. Ç ì³ëüéîíàìè øàáåëü ï³ä Êè¿â êàðàòè Òþòþííèê ç Ñèá³ðó ïðèéäå.

62

ϳñíÿ ïðî Çàë³çíÿêà Î÷åâèäíî, ï³ñíÿ ïðî îäíîãî ç ïîâñòàí÷èõ îòàìàí³â ϳâäíÿ Óêðà¿íè ïåð³îäó ïåðøèõ âèçâîëüíèõ çìàãàíü XX ñòîë³òòÿ. Ïåðåéøëà â Ãàëè÷èíó ç Âîëèí³, äå ñâîãî ÷àñó êîíöåíòðóâàëèñü ÷èñåëüí³ â³éñüêîâ³ ÷àñòèíè àð쳿 ÓÍÐ. ϳñíÿ ñï³âàëàñü â ÓÏÀ. ³äîì³ ³íø³ ï³ñí³ íà öþ ìåëîä³þ ²øëè ìè äî áîþ òåìíèìè ë³ñàìè , Ïî Õîëìùèí³ íàø³é , Âñþ í³÷ íå âãàâàëà , ² çíîâó çàãðàëè ñòàëå⳿ ñóðìè .

 ñòåïó ï³ä Õåðñîíîì âèñî곿 òðàâè,  ñòåïó ï³ä Õåðñîíîì êóðãàí. Ëåæèòü îäèíîêèé, â ìîãèë³ âèñîê³é, Ìàêñèì Çàë³çíÿê, ïàðòèçàí. ²øîâ â³í íà Êè¿â, çàéøîâ äî Õåðñîíó, Íå çíàº, ÷è âåðíå íàçàä. Ìîñêàë³ íàë³âî, ìàäÿðè íàïðàâî, Îñòàëîñü ëèø äåñÿòü ãðàíàò. ² ñëîâî ïðîìîâèâ ñâî¿ì ïàðòèçàíàì, Îñòàííºº ñëîâî ñâîº: Ó ì³ñòî ï³ä ìóðè ãðàíàòàìè âäàðèì, Ãðàíàòè âðÿòóþòü óñå! ² õëîïö³ ãóêíóëè: Ãðàíàòàìè âäàðèì! Ãðàíàòè âðÿòóþòü, ùå é ÿê! ² â òåìíóþ ïîðó ïðîáèëèñÿ ñêîðî, Îñòàâñü ëèø îäèí Çàë³çíÿê.  ñòåïó ï³ä Õåðñîíîì...

63

ϳäï³ëüíå â³éñüêî : ÓÂÎ ³ ÎÓÍ Ëåâ Øàíêîâñüêèé ïðî äæåðåëà íàö³îíàë³ñòè÷íîãî ðóõó Êîëè õòîñü øóêຠäæåðåë ³äåîëî㳿 ÎÓÍ íå â ïðèòàìàííîìó äëÿ íå¿ óêðà¿íñüêîìó ñåðåäîâèù³, íå â òâîðàõ Òàðàñà Øåâ÷åíêà, ²âàíà Ôðàíêà ÷è Ëåñ³ Óêðà¿íêè, íå â îðãàí³çàö³ÿõ óêðà¿íñüêèõ, ùî âèïåðåäèëè ôàøèñòñüê³ ÷è íàöèñòñüê³ ðóõè XX ñòîð³÷÷ÿ, ÿê, íàïðèêëàä, Áðàòñòâî Òàðàñ³âö³â (1891), ñåáòî íå â ³äåîëî㳿 áàòüêà óêðà¿íñüêîãî íàö³îíàë³çìó Ìèêîëè ̳õíîâñüêîãî (1873-1924), òî òàêè ìîæå çäèâóâàòè ôàêò, ùî, øóêàþ÷è çà çàïîçè÷åííÿìè äëÿ ³äåîëî㳿 ÎÓÍ ó ÷óæèõ äæåðåëàõ, äåõòî ÷îìóñü çàáóâຠïðî ôàêò, ùî ìàéæå âñ³ ë³äåðè ÎÓÍ-ÓÏÀ íàøèõ äí³â (Ñòåïàí Îõðèìîâè÷, Ñòåïàí Ëåíêàâñüêèé, Ñòåïàí Áàíäåðà, Çåíîí Êîññàê, Âîëîäèìèð ßí³â, Áîãäàí Êðàâö³â, Ðîìàí Øóõåâè÷, Îëåêñà Ãàñèí ³ áàãàòî ³íøèõ) áóëè ïëàñòóíàìè. Âîíè êðàùå çíàëè ³äåîëîã³þ ÁàäåíÏàóåëëà é áðèòàíñüêîãî ñêàâò³í´ó, í³æ ³äåîëîã³þ ôàøèñò³â ³ íàöèñò³â, ³ â ïëàñòîâèõ çàêîíàõ , çàïîçè÷åíèõ â³ä ³äåîëî㳿 áð³òàíñüêîãî ñêàâò³í´ó, òðåáà øóêàòè äæåðåë äëÿ Äåêàëîãó , ùî éîãî óêëàâ ïëàñòóí Ñòåïàí Ëåíêàâñüêèé ðàçîì ç äîäàòêîì ïðî 12 ïðèêìåò óêðà¿íñüêîãî íàö³îíàë³ñòà , àáî äëÿ 44 ïðàâèë æèòòÿ óêðà¿íñüêîãî íàö³îíàë³ñòà , ùî ¿õ óñò³éíèâ ïëàñòóí Çåíîí Êîññàê (³ Äìèòðî Ìèðîí ðåä.). Øàíêîâñüêèé Ëåâ. ²í³ö³àòèâíèé êîì³òåò äëÿ ñòâîðåííÿ Óêðà¿íñüêî¿ Ãîëîâíî¿ Âèçâîëüíî¿ Ðàäè // ˳òîïèñ Óêðà¿íñüêî¿ Ïîâñòàíñüêî¿ Àð쳿. Òîðîíòî Ëüâ³â, 2001. Ò.26. Ñ.35.

Äåêàëîã Äåñÿòü çàïîâ³äåé óêðà¿íñüêîãî íàö³îíàë³ñòà ß, Äóõ îäâ³÷íî¿ ñòèõ³¿, ùî çáåð³ã Òåáå â³ä òàòàðñüêî¿ ïîòîïè ³ ïîñòàâèâ íà ãðàí³ äâîõ ñâ³ò³â òâîðèòè íîâå æèòòÿ: 1. Çäîáóäåø Óêðà¿íñüêó Äåðæàâó, àáî çãèíåø ó áîðîòüá³ çà Íå¿.

2. Íå äîçâîëèø í³êîìó ïëÿìèòè ñëàâè, í³ ÷åñòè Òâ Íàö³¿.

3. Ïàì ÿòàé ïðî Âåëèê³ Äí³ íàøèõ Âèçâîëüíèõ çìàãàíü.

4. Áóäü ãîðäèé ç òîãî, ùî Òè º ñïàäêîºìöåì áîðîòüáè çà ñëàâó Âîëîäèìèðîâîãî Òðèçóáà.

5. ϳìñòè ñìåðòü Âåëèêèõ Ëèöàð³â.

64

6. Ïðî ñïðàâó íå ãîâîðè ç òèì, ç êèì ìîæíà, à ç òèì, ç êèì òðåáà.

7. Íå çàâàãàºøñÿ âèêîíàòè íàéíåáåçïå÷í³øîãî ÷èíó, ÿêùî öüîãî âèìàãàòèìå äîáðî ñïðàâè.

8. Íåíàâèñòþ ³ áåçîãëÿäíîþ áîðîòüáîþ ïðèéìàòèìåø âîðîã³â Òâ Íàö³¿.

9. ͳ ïðîñüáè, í³ ãðîçüáè, í³ òîðòóðè, àí³ ñìåðòü íå ïðèíåâîëÿòü Òåáå âèÿâèòè òàéíè.

10. Çìàãàòèìåø äî ïîøèðåííÿ ñèëè, ñëàâè, áàãàòñòâà é ïðîñòîðó Óêðà¿íñüêî¿ Äåðæàâè.

Ãåé-ãó, ãåé-ãà Àâòîð ï³ñí³ ñò. ïë. Òàðàñ Êðóøåëüíèöüêèé, Ë× ( ×à÷à ). ³äîìèé ðÿä âàð³àíò³â, ÿê³ ñï³âàëèñü â ÓÏÀ.

Ãåé-ãó, ãåé-ãà, òàêå-òî â íàñ æèòòÿ. Íàïëå÷íèêè ãîòîâ³, ïðîùàé, ìîº ä³â÷à! Ñüîãîäí³ ïîìàíäðóºì. Íå çíàºìî é ñàì³, Äå çàâòðà çàíî÷óºì, ÷îðòè ìè ë³ñîâ³! Ãåé-ãó, ãåé-ãà, ÷îðòè ìè ë³ñîâ³! Ïðàïîð ÷åðâîíî-÷îðíèé öå íàøå âñå äîáðî, ×åðâîíå öå êîõàííÿ, à ÷îðíå ïåêëà äíî. Óñ³ ä³â÷àòà çíàþòü ïåêåëüí³ áàðâè ö³, Çàáóòè ¿õ íå ìîæóòü. ×îðòè ìè ë³ñîâ³! Ãåé-ãó, ãåé-ãà! ×îðòè ìè ë³ñîâ³! À ÿê ïðèéäåòüñÿ ñòàòè ç³ çáðîºþ â ðóêàõ, Ìàðøàëîê ïîâåäå íàñ, çàìຠãîðäî ñòÿã! ² ñèïíåìî ñòî òèñÿ÷ ó ãðóäè ñàòàí³, Ëþöèïåðîâ³ ðåøòó! ×îðòè ìè ë³ñîâ³! Ãåé-ãó, ãåé-ãà! ×îðòè ìè ë³ñîâ³! ßê âïàäåø â âîâ÷ó ïàñòêó, ÷è çëîâèøñÿ íà äð³ò, Íà âñ³ ïèòàííÿ êàòà äàâàé îäèí îäâ³ò: Ìè äî ÎÓÍ íàëåæèì, à áàòüêî íàø ªâãåí, ² ñëàâà Óêðà¿íè ïîëèíå ãåí-ãåí-ãåí! Ãåé-ãó, ãåé-ãà, ïîëèíå ãåí-ãåí-ãåí!

65

×óºø, ñóðìè ãðàþòü ϳñíÿ ïîñòàëà â ÷àñ³ ïîëüñüêî¿ îêóïàö³¿ Ãàëè÷èíè ³ Âîëèí³ (1921-1939 ðîêè) â ñåðåäîâèù³ íàö³îíàë³ñòè÷íî¿ ìîëîä³, çíà÷íèé â³äñîòîê ÿêî¿ ñòàíîâèëè âèõîâàíö³ Ïëàñòó. ϳñíÿ ñï³âàëàñü â ÓÏÀ. Ïðî ïîïóëÿðí³ñòü ï³ñí³, çîêðåìà, ñâ³ä÷èòü ð³çíîìàí³òòÿ ¿¿ âàð³àíò³â ³ íàâ³òü íàçâ: Ãðàþòü ñóðìè, ãðàþòü , Óêðà¿íà-ìàòè êëè÷å íàñ ïîâñòàòè , Ìàðø ìîëîäèõ íàö³îíàë³ñò³â , à â³äíåäàâíà ùå é Ìàðø Þíàöòâà ÎÓÍ .

×óºø ñóðìè ãðàþòü, þíàê³â ñêëèêàþòü, Ó ðÿäè çáèðàþòü, Áóäå á³é! çâ³ùàþòü. Ãåé! Ïðèñï³â: Hàö³îíàë³ñòè ðàç, äâà! Ìîëîä³ îðëÿòà, Õëîïö³, õëîïö³, ñîêîëÿòà! Óêðà¿íà-ìàòè êëè÷å íàñ ïîâñòàòè, Îäíîñòàéíî ñòàòè, â áîþ ïîãóëÿòè. Ãåé! Ïðèñï³â.

Hå ñóìóé ðîäèíî, íå òóæè ä³â÷èíî! Êëè÷å Óêðà¿íà íàøà Áàòüê³âùèíà. Ãåé! Ïðèñï³â. Ìè íå ñïëÿìèì ðîäó íàøîãî íàðîäó ² â âîãîíü, ³ â âîäó ï³äåì çà ñâîáîäó. Ãåé! Ïðèñï³â.

Hå áóäåìî ñïàòè, ïëàêàòè-ðèäàòè, Äåíü ï³ìñòè, ðîçïëàòè áóäåì ãîòóâàòè. Ãåé! Ïðèñï³â. Çà íàøó Äåðæàâó, çà ÷åñòü ³ çà ñëàâó, Çíèùèìî êðèâàâó Ìîñêâó ³ Âàðøàâó. Ãåé! Ïðèñï³â.

²ç Òðóñêàâöÿ äî Ãîðîäêà Áîéîâèêè ÎÓÍ, ïëàñòóíè Âàñèëü Á³ëàñ ³ Äìèòðî Äàíèëèøèí ñòðà÷åí³ ïîëÿêàìè ó ëüâ³âñüê³é òþðì³ Áðè´³äêè ó ãðóäí³ 1932 ð. çà ó÷àñòü â íàïàä³ íà ïîøòó â Ãîðîäêó. Öÿ òà ³íø³ åêñïðîïð³àö³éí³ àêö³¿ ìàëè íà ìåò³ çäîáóòòÿ êîøò³â íà ï³äï³ëüíó ä³ÿëüí³ñòü òà ïîñëàáëåííÿ ÷óæèíåöüêîãî îêóïàö³éíîãî ðåæèìó.

²ç Òðóñêàâöÿ äî Ãîðîäêà õëîïö³ ïðè¿õàëè ßê ïðè¿õàëè, íà ïî÷òó íàïàëè, âñ³ ãðîø³ çàáðàëè. ²ç Ãîðîäîêà äî Òðóñêàâöÿ ñóìí³ â³ñòè éäóòü, Ùî Á³ëàñà òà é Äàíèëèøèíà â êàéäàíàõ âåäóòü.

66

Ùå íå âìåðëà Óêðà¿íà ìè ¿¿ íå ëèøèì Çà íþ çãèíóâ Âàñèëü Á³ëàñ, Äìèòðî Äàíèëèøèí.

ϳñíÿ ïðî Êîíîâàëüöÿ Òàê Çåëåí³ ñóìí³ ñâÿòà, (2) Êîíîâàëüöÿ êðîâ ïðîëëÿòà. (2) Ïðèéøëà â³ñòêà íà Âêðà¿íó, (2) Êîíîâàëåöü âîæäü çàãèíóâ. (2) Ïðèéøëà â³ñòêà ç Ðîòòåðäàìó, (2) Ïîâ³ñèòè ÷îðíó ôàíó. (2) Âñòàíü Òàðàñå, âñòàíü Áîãäàíå, (2) Ïîâñòàâàéòå âñ³ ãåòüìàíè! (2) Íåõàé âîðîã ëþòèé çíàº, (2) Ùî Âêðà¿íà âîñêðåñàº. (2) À âè õëîïö³ ìîëî䳿, (2) Êóéòå êóë³ ñòàëå⳿. (2) Êóéòå êóë³, íàêóâàéòå, (2) Óêðà¿í³ âîëþ äàéòå! (2) Éä³òü çà íå¿ âîþâàòè, (2) Óêðà¿íà íàøà ìàòè. (2)

Öè ÷óëèñüòå, ìèë³ áðàòòÿ Íàðîäíà ï³ñíÿ ïðî ãåðîéñüêèé ÷èí Êàðïàòñüêî¿ Ñ³÷³ íàâåñí³ 1939 ðîêó

Öè ÷óëèñüòå, ìèë³ áðàòòÿ, ßê áîðîëîñü Çàêàðïàòòÿ? Ñîðîê òèñÿ÷ âîþâàëî, Êðîâ çà âîëþ ïðîëèâàëè. Òàì ï³ä Õóñòîì âîðîí êðÿ÷å, Íà Âêðà¿í³ ìàòè ïëà÷å. Íå ïëà÷, ìàòè, îé, íå òóæè, ß ðàíåíèé, òà é íå äóæå: Ãîëîâîíüêà íà ÷åòâåðî, À ñåðäå÷êî íà øåñòåðî, Á³ë³ ðó÷êè íà îáðó÷êè, Á³ë³ ïàëüö³ íà êàâàëüö³

67

Íàéìè, ìàìî, ñòîëÿðèêà, Íàéïåðøîãî ìàëÿðèêà, Íàé ìè õèæó ³çáóäóº, Íà ÷îðíåíüêî ïîìàëþº, Áåç äâåðåé ³ áåç â³êîíåöü, Áî âæå òîìó æèòòþ êîíåöü Òåïåð òðóïè íå õîâàþòü, Ïîõîðîíè íå ñïðàâëÿþòü, Ò³ëüêè ÷îðíèé âîðîí âíî÷³ Âèêîïóº õëîïöÿì î÷³ Òå÷å ð³÷êà, òå÷å ñì³ëî, Íåñå õëîïöÿ á³ëå ò³ëî Íåñå ð³÷êà ñåñòð³ áðàòà, Æîí³ ìóæà, ä³òÿì òàòà. Öè ÷óëèñüòå, ìèë³ áðàòòÿ, ßê áîðîëîñü Çàêàðïàòòÿ? Ñîðîê òèñÿ÷ âîþâàëî, Êðîâ çà âîëþ ïðîëèâàëè.

Ïðî Ëîïàòèíñüêîãî Áàëàäà ïðî ãåðîéñüêó ñìåðòü ó 1940 ð. êðàéîâîãî ïðîâ³äíèêà ÎÓÍ Âîëîäèìèðà Òèì÷³ÿ- Ëîïàòèíñüêîãî , âèõîâàíöÿ ñòðèéñüêîãî Ïëàñòó. ª â³äîìîñò³, ùî àâòîðîì ï³ñí³ º ùå îäèí ïëàñòóí ²âàí Êëèì³â- Ëå´åíäà .

ßê Ëîïàòèíñüêèé ç-çà êîðäîíó Ó ð³äíèé êðàé ó Ëüâ³â âåðòàâ, ² í³ñ â³í äóìè ïðî ïîâñòàííÿ, Òîä³ ÷åê³ñòàì â ðóêè âïàâ. ¯õ îáñòóïèëè íà óçë³ññ³, Êðè÷àëè: Çäàéñü, áàíäèòå, çäàéñü! À â³í ñòèñíóâ â ðóö³ Ìàâçåðà , Ìåäâ³äü ´ðàíàòó ãîòóâàâ. ¯õ â³â Âàñèëüê³â çíàâ äîðîãó ² ïåðøèé â áîþ â³í óïàâ. Øóì³ëè ñîñíè ó ä³áðîâ³, ² ñêîðîñòð³ë òàðàõêîòàâ. Óïàëà Çåíà êðàé äîðîãè ²ç êðèêîì Ñëàâà! Íå çäàâàéñü! Óïàâ Ìåäâ³äü , à Ëîïàòèíñüêèé Íà Ëüâ³â, íà Ëüâ³â âñå ïðîáèðàâñü.

68

Ñêîð³øå, äðóæå, ïîñï³øàéñÿ, Ò³÷íåþ çà òîáîþ éäóòü! À â³í, çíåìîæåíèé, ïðèñòàâñÿ, Ùîá õî÷ ò³ ðàíè çàâèíóòü. Ùîá çàâèíóòè ò³¿ ðàíè, Ùîá êðîâ íå çíà÷èëà ñë³ä³â ² çíîâ îáñêî÷èëè âîâêàìè, Çíîâ ñêîðîñòð³ë çàòðîõêîò³â. Òè ¿ì ó â³äïîâ³äü ´ðàíàòó, À ñàì çàë³ã ³ áèòâó â³â. Âîíè ïîáèò³ òè ïîäàâñÿ Ó äàëüøó ïóòü íà Ëüâ³â, íà Ëüâ³â. ² çíîâ òðè äí³, ³ çíîâ òðè íî÷³ À êðîâ çíà÷èëà âñå ñë³äè. ² ìåðçëè ðóêè, ñë³ïëè î÷³, ² ñèë íå áóëî äàë³ éòè. À ÿê óïàâ òè á³ëÿ ãîðáà ² ñîíöå ñõîäèëî ç ³ìëè, Òîá³ ââèæàëèñü âåæ³ Ëüâîâà ² í³áè Êè¿â áà÷èâ òè. ² áà÷èâ òèñÿ÷í³ êîëîíè Áðàò³â, ùî íà Ñèá³ð ³øëè, ² ÷óâ ¿õ ïëà÷, ³ ¿õ ïðîêëüîíè, ² ðåã³ò äèêî¿ Ìîñêâè. ² áà÷èâ, ÿê çíÿëàñÿ áóðÿ, ßê çàãîðÿâñÿ íàø âóëêàí, ßê íàð³ä íàø ñòàâàâ äî áîþ, ßê â³â ó á³é ïîëêè Ñòåïàí! Ñõîäèëèñü õëîïö³ â òåìí³ì ãà¿ ² â÷èëèñü ç êð³ñîì, ÿê ñòð³ëÿòü. Òè áóâ òàì ðàçîì, äðóæå, ç íàìè, Öå òâ³é ¿õ òàì ç³áðàâ íàêàç! ² í³÷÷þ òåìíîþ ñõîäèëèñü Áàãàò³, á³äí³, áàòðàêè Ç ï³ñòîëåì, ç êð³ñîì âñ³ ç ºäíàëèñü  ïîâñòàíñüê³ ð³äí³¿ ïîëêè. ̳ñòà ãîð³ëè, ãí³â íàðîäó Êàò³â ìîñêîâñüêèõ ðîçáèâàâ. Ãð³çíîþ áóðåþ ïîâñòàííÿì Íàðîä Óêðà¿íè âñòàâàâ.

69

Ñõîäèëî ñîíöå çà ãîðàìè, Ñë³ïèëî áëèñêîì. Ñí³ã ðîçñòàâ. Òðè äí³, òðè íî÷³ â³ä êîðäîíó Òàì Ëîïàòèíñüêèé ç ðàí âìèðàâ. Çë³òàëèñü êðóêè, ãàéâîðîííÿ, Ñï³âàëè ï³ñåíüêó êàíòàò, Êëþâàëè î÷³, á³ëå ò³ëî ͳêîìó áóëî ïîõîâàòü. Çáèðàëèñü âîâ÷³ ñ³ð³ çãðà¿ ² ò³ëî á³ëå ðîçíåñëè. Äàðåìíî íà òåáå ÷åêàþòü Òâî¿ â³ðí³ áðàòè-îðëè. À ÿê ïðèéøëà ó Ëüâ³â òà â³ñòêà, Ó áîþ ñìåðòí³ì ùî òè âïàâ, Ïëà÷åì ðèäàëà Óêðà¿íà ² Ëüâ³â, ³ Êè¿â çàðèäàâ. Ïîâñòàëè ðàçîì â³ðí³ äðóç³ ² ï³ìñòó-êàðó ïðèñÿãëè. ² ðîç³éøëèñü ïî âñ³é Âêðà¿í³, Çà ð³äíó ïðàâäó â á³é ï³øëè.

Ìàðøåðóþòü äîáðîâîëüö³ Àâòîð ñë³â ³ ìóçèêè Ðîìàí Êóï÷èíñüêèé, Ëèöàð Çàë³çíî¿ Îñòðîãè.

Ìàðøåðóþòü äîáðîâîëüö³, ßê êîëèñü ³øëè ñòð³ëüö³, Ñÿþòü ¿ì øîëîìè â ñîíö³, Ãðຠóñì³õ íà ëèö³. Õòî æèâèé, â ðÿä ñòàâàé, Âèçâîëÿòè, âèçâîëÿòè гäíèé êðàé. Ò³ëüêè çáðîÿ äàñòü íàì âîëþ, Ãåé, þíà÷å, íå áàðèñü,  òèõèõ âîäàõ ÿñí³ çîð³ Çíîâ çàñÿþòü, ÿê êîëèñü. Õòî æèâèé, â ðÿä ñòàâàé

70

Âæå íå áóäå âîðîã ëþòèé Ðîçïèíàòè íàì áðàò³â, Íå âëèâàòèìå îòðóòè  ñåðöÿ ÷èñò³ þíàê³â. Õòî æèâèé, â ðÿä ñòàâàé Ïåðåä íàìè ìîëîäèìè Ïðîñòåëèâñÿ âîë³ øëÿõ, ϳñíÿ ëèíå â íåáî ñèíº, Ïåðåìîæíî ìຠñòÿã. Õòî æèâèé, â ðÿä ñòàâàé

71

Óêðà¿íñüêà Ïîâñòàíñüêà Àðì³ÿ ³ çáðîéíå ï³äï³ëëÿ ÎÓÍ Ó÷àñíèê³â íàö³îíàëüíî-âèçâîëüíî¿ áîðîòüáè ÎÓÍ ³ ÓÏÀ íàçèâàëè áàíäåð³âöÿìè íà ÷åñòü Ñòåïàí Áàíäåðè Ïðîâ³äíèêà ÎÓÍ, þíàêà 5 êóðåíÿ ÓÏÞ ³ì. êí. ßðîñëàâà Îñìîìèñëà â Ñòðèþ òà 2 êóðåíÿ ÓÑÏ Çàã³í ×åðâîíà Êàëèíà .

Áàíäåð³âö³ íåîô³ö³éíà íàçâà ÷ëåí³â Ðåâîëþö³éíî¿ ÎÓÍ òà ¿õ îäíîäóìö³â ³ ïðèõèëüíèê³â. Ïîõîäèòü â³ä ïð³çâèùà ë³äåðà ö³º¿ îðãàí³çàö³¿ Ñòåïàíà Áàíäåðè, îáðàíîãî Ãîëîâîþ Ïðîâîäó 10.02.1940 ³ îñòàòî÷íîãî çàòâåðäæåíîãî Äðóãèì Íàäçâè÷àéíèì Âåëèêèì Çáîðîì ÎÓÍ (13.04.1941). Ìàñîâî âæèâàºòüñÿ â çíà÷åíí³ ïîñë³äîâíîãî ³ ð³øó÷îãî áîðöÿ çà ïîâíó äåðæàâíó íåçàëåæí³ñòü ³ ñîáîðí³ñòü óñ³õ óêðà¿íñüêèõ åòí³÷íèõ çåìåëü, ñòàëà ñèíîí³ìîì íåçëàìíîãî íàö³îíàëüíîãî ïàòð³îòà. ϳä ÷àñ ïîâñòàíñüêî¿ âèçâîëüíî¿ áîðîòüáè ÎÓÍ ³ ÓÏÀ â 1940-1960 öèì òåðì³íîì ïîñëóãîâóâàëèñÿ ¿¿ ó÷àñíèêè. Îïèíÿþ÷èñü ó áåçâèõ³äíîìó ñòàíîâèù³ ³ íå áàæàþ÷è êàï³òóëþâàòè ïåðåä ïåðåâàæàþ÷èìè ñèëàìè âîðîãà, ÷àñòî çàÿâëÿëè: Áàíäåð³âö³ íå çäàþòüñÿ! ³ ï³ñëÿ öüîãî îñòàíí³ìè êóëÿìè ñòð³ëÿëèñÿ ÷è ï³äðèâàëè ñåáå ãðàíàòàìè. Òåðì³í Áàíäåð³âö³ â òàêîìó æ çíà÷åíí³ âæèâàºòüñÿ â ñîòíÿõ ïîâñòàíñüêèõ ï³ñåíü íàðîäíîãî ³ ë³òåðàòóðíîãî ïîõîäæåííÿ. Ìè õëîïö³-áàíäåð³âö³ ç³ çáðîºþ â ðóêàõ Áîðîíèì ð³äíó çåìëþ, æèâåìî ó ë³ñàõ . Ñïðîáè îêóïàö³éíèõ ðîñ³éñüêîãî ³ ïîëüñüêîãî ðåæèì³â òà ¿õí³õ ñàòåë³ò³â ³ êîëàáîðàíò³â íàäàòè òåðì³íó Áàíäåð³âö³ íå´àòèâíîãî çì³ñòó ñåðåä íàö³îíàëüíî-ñâ³äîìîãî óêðà¿íñòâà íå ñïðèéìàëèñÿ. Íåïîîäèíîê³ ð³øó÷³ ïðèõèëüíèêè íåçàëåæíîñò³ íàðîä³â Êàâêàçó ³ Ñåðåäíüî¿ À糿 òàêîæ íàçèâàëè ñåáå àçåðáàéäæàíñüêèìè áàíäåð³âöÿìè, òóðêåñòàíñüêèìè áàíäåð³âöÿìè ³ ò. ä. Ãðèãîð³é Äåì ÿí

72

Ãåé, íà ï³âíî÷³, íà Âîëèí³ Ñëîâà ö³º¿ ï³ñí³ íàïèñàâ Ì. Ãàëè÷êî (ïñåâäî î. Âàñèëÿ Ïðèéìè) â Óêðà¿í³, òðàâí³ 1943 ðîêó, â ïàì ÿòü ïðî êîëèøíüîãî ïëàñòîâîãî âèõîâíèêà ðîãàòèíñüêî¿ ã³ìíà糿 Âàñèëÿ ²âàõîâà, îðãàí³çàòîðà ³ ïåðøîãî êîìàíäèðà ÓÏÀ íà Âîëèí³. Çàãèíóâ 13 òðàâíÿ 1943 ðîêó, ïîñìåðòíî ï³äâèùåíèé äî ñòóïåíÿ ï³äïîëêîâíèêà.

Ãåé íà ï³âíî÷³, íà Âîëèí³, Ñòâîðèëàñü àðì³ÿ ÓÏÀ, Ùîáè âîñêðåñëà Óêðà¿íà ² çàâ³òàëà ñâîáîäà. Ïðî êîíòèíãåíòè òàì íå çíàþòü, Æèâóòü òàì ëþäè, ìîâ â ðàþ, Áî çà öþ âîëþ, çà ñâîáîäó Âîëèíü ïðîëëÿëà êðîâ ñâîþ. Ãîð³ëè ñåëà ³ ì³ñòå÷êà, Áîðö³ áîðîëèñü í³÷ ³ äåíü,  ïåðøèõ ðÿäàõ áîðö³â-ãåðî¿â Çãèíóâ ²âàõ³â, íàø Âàñèëü. Óïàâ, ÿê ëèöàð Óêðà¿íè, Íà ïîë³ ñëàâè, ÿê áîðåöü, Ö³ëå æèòòÿ ñòðàæäàâ ïî òþðìàõ Ãåðîéñüêà ñìåðòü ñïëåëà â³íåöü. Ïðîùàé, ãåðîþ Óêðà¿íè, Ïðîùàé, íàø äðóæå äîðîãèé, Òâî¿ ä³ëà íàì íåçàáóòí³, À òâ³é íàêàç äëÿ íàñ ñâÿòèé. Ñåñòðà â ñåë³ ð³äíåíüêà ïëà÷å, Ùîäíÿ âèõîäèòü çà ñåëî: ×è íå ïðè¿õàâ áðàò äîäîìó, ×è íå ïîáà÷èòü ùå éîãî... Íå ïëà÷ ñåñòðè÷êî, íå æóðèñÿ, Ïîãëÿíü ó ñèíþ äàëå÷³íü Òâ³é áðàò óìåð, òà æèòè áóäå  ï³ñíÿõ ìàéáóòí³õ ïîêîë³íü! Ìè âèùå ïðàïîð ï³ä³éìåìî, Òðèçóá ïîâåðíåì äî ÷îëà ² êðèêíåì: Ñëàâà Óêðà¿í³! Òàê, ùîá çäðèãíóëàñÿ çåìëÿ.

73

Ëåíòà çà ëåíòîþ (Âæå âå÷³ð âå÷îð³º) Çàãàëüíî â³äîìà â ÓÏÀ ³ ñåðåä íàñåëåííÿ Âîëèí³ òà Ãàëè÷èíè. ³äîì³ âàð³àíòè: Õòî ëþáèòü Óêðà¿íó , ßê âèéøëè ìè ç êðè¿âêè , Ñëóæèâ ñòð³ëåöü ïðè ñîòí³ , Ñîíöå âæå ñõîâàëîñü . Àâòîðîì áóâ, ìîæëèâî, ïîâñòàíåöü Ìèêîëà Ñîðîêàò³ëà- Ëþòèé .

Âæå âå÷³ð âå÷îð³º, ïîâñòàíñüêå ñåðöå á º, À ëåíòà íàáî¿ ïîñï³øíî ïîäàº. Àõ, ëåíòà çà ëåíòîþ íàáî¿ ïîäàâàé, Âêðà¿íñüêèé ïîâñòàí÷å, â áîþ íå â³äñòóïàé!  ìàðø³ ö³ëó í³÷êó, à â ðàíí³é çîð³ Ïî÷àëèñü çàâçÿò³, çàïåêë³ áî¿. Àõ, ëåíòà çà ëåíòîþ À âîðîã àòàêóº ³ ïðåòüñÿ ùîñèë, Þíàê-êóëåìåòíèê ¿õ âïðàâíî êîñèâ. Àõ, ëåíòà çà ëåíòîþ ßê ñîíöå ñõîäèëî, âòîìëåíèé þíàê, Óïàâ â³í ðàíåíèé, óïàâ â³í íàâçíàê. Àõ, ëåíòà çà ëåíòîþ Äî íüîãî ñàí³òàðêà ïîñï³øíî ³äå,  îáëè÷÷ÿ âäèâëÿºñü, éîãî ï³çíàº. Àõ, ëåíòà çà ëåíòîþ ³í â íå¿ âäèâëÿºñü, ïå÷å â ãðóäÿõ ðàíà, Á³ëÿ êóëåìåòà ä³â÷èíà ìîëîäà. Àõ, ëåíòà çà ëåíòîþ À âîðîã àòàêóº  îñòàíí³é ìîìåíò Íàíîâî çàãðàâ âæå çàòèõëèé êóëåìåò. Àõ, ëåíòà çà ëåíòîþ...

ϳñíÿ ïðî êîìàðÿ (Îé, ùî æ òî çà øóì ó÷èíèâñÿ) Îé, ùî æ òî çà øóì ó÷èíèâñÿ, Ùî Êîìàðèê äî ïîâñòàíö³â çãîëîñèâñÿ! (2) Çãîëîñèâñÿ Êîìàð äî ïîâñòàíö³â, Ùîá êóñàòè ìîñêàë³â-ãîëîäðàíö³â. (2) Ùîá êóñàòè ìîñêàë³â, ùå é í³ìîòó, Ùîá ïðîãíàòü ç Óêðà¿íè òó ãîëîòó. (2) Ïðèì³ñòèâñÿ Êîìàð íà äóáî÷êó, Çàêð³ïèâ ñêîðîñòð³ë íà ëèñòî÷êó. (2) 74

Òà ç³ðâàëàñÿ íàðàç øóðà-áóðÿ, Âîíà òîãî Êîìàðèêà ç äóáà çäóëà. (2) ² óïàâ íàø Êîìàð íà ïîìîñò³, Ïîëàìàâ ìîñêàëÿì ðåáðà é êîñò³. (2) Ïîõîâàëè ìîñêàë³â íå ïî-ëþäñüêè, Âèäíî ðóêè, âèäíî íîãè, âèäíî ïóïö³. (2) Ïîõîâàëè ìîñêàëÿ, ÿê ñîáàêó, Âèäíî ðóêè, âèäíî íîãè, âèäíî âóõî. (2) Ïîõîâàëè ìîñêàëÿ êðàé äîðîãè, Âèäíî ðóêè, âèäíî íîãè, âèäíî ðîãè. (2) Ïîõîâàëè ìîñêàëÿ ó êóôàéö³, Âèäíî ðóêè, âèäíî íîãè, âèäíî ïàëüö³. (2)

Ãåé, ñòåïàìè Ñëîâà ³ ìóçèêà íàëåæàòü áàíäóðèñòó Ñòåïàíó Ìàëþö³. Âïåðøå âèêîíàâ â³í ¿¿ ï³ä ñóïðîâ³ä áàíäóðè â ÷àñ³ Ïåðøîãî Âåëèêîãî Çáîðó Óêðà¿íñüêî¿ Ãîëîâíî¿ Âèçâîëüíî¿ Ðàäè (ÓÃÂÐ), ùî ïðîõîäèâ 11-15 ëèïíÿ 1944 ðîêó â ñåë³ Ñïðèíÿ íà Ñàìá³ðøèí³. Çá³ð, íà ÿêîìó ãîëîâóâàâ ïëàñòóí Ðîñòèñëàâ Âîëîøèí, îáðàâ óêðà¿íñüêèì Ïðåçèäåíòîì ïîëòàâ÷àíèíà Êèðèëà Îñüìàêà, à ãîëîâîþ ï³äï³ëüíîãî óðÿäó ïëàñòóíà Ðîìàíà Øóõåâè÷à.

Ãåé, ñòåïàìè, òåìíèìè ÿðàìè Éäóòü ïîõîäîì çàë³çí³ ïîëêè. Õòî â³äâàæíèé, õàé ³äå ³ç íàìè, Ëèöàðÿìè áóäüìî, þíàêè! Çà í³êîãî áèòèñü íå áóäåìî, Äî í³êîãî â íàéìè íå ï³äåì, Äëÿ Âêðà¿íè ìè óñ³ æèâåìî ² çà íå¿ ãîëîâè ñêëàäåì. Êîæíèé âîðîã éäå íàñ âèçâîëÿòè, À äëÿ ñåáå çåìëþ â³í êðàäå, Íà ìîãèëó çåìëþ áóäå ìàòè, Íà ìîãèë³ âîëÿ çàöâ³òå! Ëåòè, ï³ñíå, ïîï³ä íåáåñàìè, Äî âêðà¿íñüêèõ ïðîìîâëÿé ñåðäåöü, Õàé æå áóäå íàøà âîëÿ ç íàìè, À âîðîæèì íàì³ðàì ê³íåöü!

75

Ìàðø ñîòí³ Ëåâà Ãåé, â³äêðèâàéòå äî ñâîáîäè áðàìó, Êðîâ þ ñâÿ÷åí³ çîëîò³ êëþ÷³: Âóëèöÿìè Ëåâà âåäå ñâîþ êîõàíó Õëîïåöü ³ç ë³ñó ì³ñÿöü íà ïëå÷³. Ãåé, íå ñòðàøíà íàì âîðîãîâà ñòðàòà, Ãåé, îçîâèñÿ, Áàòüêó ó â³êàõ. Õëîïåöü ³ç ë³ñó ãóëÿº íèí³ ñâÿòî, Õëîïåöü ³ç ë³ñó íà ñåìè âîãíÿõ. Ïðèñï³â: Ðàç, äâà, òðè, õëîïö³ ³ç ë³ñó, Ðàç, äâà, òðè, ìè ³ùå æèâ³, Ðàç, äâà, òðè, âîðîã³â äî á³ñà, Ëèø îäíà ñâîáîäà íà çåìë³. (âäðóãå: Ëèø îäíà Âêðà¿íà íà çåìë³.) Ãåé, ñîòíÿ Ëåâà ï³äí³ìຠ÷àðè, Ãåé, ñîòíÿ Ëåâà ç ÷èñòî¿ ðîñè, Õëîïåöü ³ç ë³ñó ãóëÿº íèí³ ñâÿòî, Íà ðóêàõ ó õëîïöÿ â³ðíèé ñèí. Ãåé, íå ñòðàøíà íàì âîðîãîâà ñòðàòà, Ãåé, îçîâèñÿ, Áàòüêó ó â³êàõ. Õëîïåöü ³ç ë³ñó ãóëÿº íèí³ ñâÿòî, Õëîïåöü ³ç ë³ñó íà ñåìè âîãíÿõ. Ïðèñï³â.

Ìàðø ѳðîìàíö³â ѳðîìàíö³ îäíà ç íàéá³ëüø áîéîâèõ ñîòåíü ÓÏÀ, ÿêà ïðîòÿãîì 1943-1946 ðð. ïðîâåëà ê³ëüêà äåñÿòê³â ïåðåìîæíèõ áî¿â ç í³ìöÿìè, ïîëÿêàìè ³ ìîñêàëÿìè. Êîìàíäèðîì â³ää³ëó áóâ ïåðøèé ëèöàð Çîëîòîãî Õðåñòà áîéîâî¿ çàñëóãè 1 êë. Äìèòðî Êàðïåíêî ßñòðóá , óðîäæåíåöü Ïîëòàâùèíè.

²ç ã³ð Êàðïàò íåñåòüñÿ ãîì³í âîë³, ²ç ã³ð Êàðïàò íåñåòüñÿ âîë³ çîâ Òàì ñèíüî-æîâò³ ëîïîòÿòü ïðàïîðè Òàì âæå çàãðàëà óêðà¿íñüêà êðîâ. Òàì áîðàìè ìàíäðóþòü ѳðîìàíö³ , Íà ïëå÷àõ êð³ñ, ãðàíàòà ó ðóêàõ Áàòüê³âùèíè öå â³ðí³¿ ïîâñòàíö³, Âèêîíóþòü ïðîâ³äíèêà íàêàç.

76

Áàíäåðà øëÿõ äî âîë³ íàì ïîêàæå, Ç éîãî íàêàçó ³äåìî ó á³é! ² ðîç³á ºì, ðîçãðîìèì êîäëî âðàæå, Çàïàëèìî âèçâîëüíèé áóðåâ³é. Ãåé, ð³äíèé áðàòå ç Çàõîäó ³ Ñõîäó, ªäíàéñü â îäèí óäàðíèé ìîíîë³ò! Ìè Óêðà¿í³ âèáîðåì ñâîáîäó, Çàãàðáíèöüêèé ïîâàëèìî ìè ñâ³ò! Òîá³ íà ñëàâó, Óêðà¿íî-ìàòè, Ìè çíèùèì êàòà, âîëþ ïðèíåñåì. ² çàãðèìëÿòü ïîâñòàíñü곿 ãàðìàòè, Íà ïîçäîðîâ ç Òâî¿ì âîñêðåñíèì äíåì.

Ìàðø êóðåíÿ Áîéêè Êóð³íü (ïîò³ì ñîòíÿ) Áîéêè ³ì. Áîãäàíà Õìåëüíèöüêîãî óñëàâèëàñÿ ä³ÿìè íà Ñêîë³âùèí³ ³ Çàêàðïàòò³ ó 1944-1948 ðð.

Ñâ³òèòü ì³ñÿöü ïîíàä òåìíèì ë³ñîì, Áóéíèé â³òåð êðóãîì çàâ³âà. ²ç ã³ð Êàðïàò ÿðàìè íà äîëèíó Ñîòíÿ ïîâñòàíö³â ãîðäî âèñòóïà. Ãåé, ãåé, ãåé, ãåé, ãåé! Ñîòíÿ ïîâñòàíö³â ãîðäî âèñòóïà. Ëèíå ï³ñíÿ äîâêðóãè áàäüîðà, Êîæåí òèñíå çáðîþ ó ðóêàõ, Æóð÷èòü ïîò³ê, øóìëÿòü êàðïàòñüê³ áîðè, Âåñåëèé óñì³õ ãðຠíà óñòàõ. Ãåé, ãåé Âåñåëèé óñì³õ ãðຠíà óñòàõ. Ñòîãíóòü áîðè ³ ïàëàþòü ñåëà, Ùî ¿õ êëÿòèé êîìóíàð ïàëèòü, Îñü ùå õâèëèíà êàðè ÷àñ íàñòàíå, Íàñòàíå ñóä ³ êàòîâ³ íå æèòü! Ãåé, ãåé Íàñòàíå ñóä ³ êàòîâ³ íå æèòü! Òðåìòÿòü êàòè, ïî÷óâøè áðÿçê³ò çáðî¿ Þíèõ îðëÿò ³ ìåñíèê³â çà êðîâ, Âñòຠíàðîä, âæå ñõîäèòü ñîíöå âîë³, Âæå äîñèòü ìóê, íåäîë³ ³ îêîâ. Ãåé, ãåé Âæå äîñèòü ìóê, íåäîë³ ³ îêîâ.

77

²äè â³ä ìåíå ²äè â³ä ìåíå òè, ìîÿ êîõàíà, dzéäè ç î÷åé, ìåíå íå çàáóâàé. ß ñèí ë³ñ³â, à ñåðöå ïàðòèçàíà, Íà ìåíå æäå ç ïîá³äîþ âåñü êðàé. Íàäàðìî òè íà䳺þ ïàëàºø, Ùîáè ìåíå äî ñåðöÿ ïðèãîðòàòü. Òà òè ñàìà öå äóæå äîáðå çíàºø, Ùî ïàðòèçàíàì ò³ëüêè âîþâàòü! Ñüîãîäí³ íàñ Êàðïàòè çóñòð³÷àþòü, À çàâòðà, çíàé, Âîëèíü â³òຠíàñ. ³äòàê ï³äåìî ïðÿìî àæ íà Êè¿â, Ïîëòàâó, Õàðê³â, ð³äíèé íàì Äîíáàñ. ² òàê ââåñü ÷àñ ìè ÷àéêîþ ë³òàºì, ²ç ë³ñó â ñòåï øèðîêèé ìè ³äåì. Ìè ñâÿòî â³ðèì â íàøó ïåðåìîãó, Ùî Óêðà¿í³ âîëþ ïðèíåñåì.

Ãåé, õëîïö³, â êîëî Ãåé, õëîïö³, â êîëî ñòàíüìî áàäüîðî, ϳñíþ íîâó çàñï³âàéìî, Ìè ìîëî䳿, õëîïö³ ë³ñî⳿, Ç ìîëîäó ñâ³òà âæèâàéìî. Ìè ìîëî䳿 õëîïö³ ë³ñî⳿ Íå áî¿ìîñÿ í³÷îãî, Àí³ òî¿ ñëîòè, àí³ ðîáîòè, Àí³ ìîðîçó âàæêîãî. Áî ïðè ðîáîò³ ï³ò çàëëº î÷³, Äîù á³ëå ò³ëî îáìèº, ³òåð îáñóøèòü, à ìîðîç íå ðóøèòü, Òèì íàøå ò³ëî ñâ³æ³º. Ïðè ÓÏÀ ñëóæèòè, êóëåìåò íîñèòè ² ìàíäðóâàòè êðàé ñâ³òà... Ìè ìîëî䳿, õëîïö³ ë³ñî⳿, Ñêð³çü íàì äîðîãà â³äêðèòà. Êóëåìåò íîñèòè, ä³â÷èíó ëþáèòè, ² ìàíäðóâàòè êðàé ë³ñà Ìè ìîëî䳿, õëîïö³ ë³ñî⳿, Ñêð³çü íàì äîðîãà â³äêðèòà.

78

Êàðïàòñüêèé âàëüñ Ñëîâà ³ ìóçèêà: ²ãîð Îñîá³ê

Ñìåðåêà, ñóö³ëüíî ñìåðåêà, ×îðíèé ñí³ã íàïóïîíèâ òàéãó. Äàëåêî, ÿê äî òåáå äàëåêî, ×è äî òåáå êîëèñü ÿ ³ùå ïîâåðíó? Âàãîíè, ³äóòü åøåëîíè Åòàïè á³ñîâî¿ êàðè. Òà æàëþ í³ êðàïëèíè íåìàº, Âîëþ íå çäîáóëè, òà ìè ùå íå ïðîïàëè. Òà â³ëüíèé, ÿ âñå-òàêè â³ëüíèé, Äî òåáå ÿ ïîäóìêè ëèíó. Äî òåáå ÿ ñìåð³÷êîþ ïëèíó, ß â Êàðïàòàõ óìðó, õî÷ â Ñèá³ðó çàãèíó. Äîëÿ òî íàøà íåâîëÿ, Ãîòóº íàì ó÷àñòü îäíó: Çàãèíóòü, ÿê ëè÷èòü ãåðîÿì, Àáî âèæèòü ³ âñòàòü, çíîâ, íà êðîâíó áîðíþ. Ïî÷åêàéòå! Âîðîãè, ïî÷åêàéòå! Áóäå áóðÿ! Áóäå âîã³íü ³ ãð³ì! Âñòàâàéòå! Ñèëüí³ äóõîì âñòàâàéòå! Áóäå ï³ìñòà ñòðàøíà, áóäåì áèòü âîðîã³â!

Ñòåæêè ãåðî¿â (³éñüêî) Ñëîâà: ²âàí Ìàëêîâè÷. Ìóçèêà: Åäóàðä Äðà÷. ϳñíÿ âæå äàâíî ñòàëà ìàéæå îô³ö³éíèì Ñëàâíåì çìàãàíü ç ï³øîãî ìàíäð³âíèöòâà Ñòåæêàìè Ãåðî¿â , ÿê³ ùîðîêó îðãàí³çîâóº 15 êóð³íü ÓÑÏ Îðäåí Çàë³çíî¿ Îñòðîãè ç äîïîìîãîþ âñ³õ ïëàñòóí³â òà Ñòóäåíòñüêîãî áðàòñòâà.

Çâó÷èòü ÿê ì³ò: â³äâàæíå â³éñüêî Æèëî â ë³ñàõ öèõ ï³ä çåìëåþ. ² íàïóâàëî ç ôëÿã àâñòð³éñüêèõ Äóá³â êîð³ííÿ âëàñíó ñòåëþ. Ïëåêàëî âîëåþ ö³ çâîðè, À êðîâ þ çâ³ðà, ùîá íàïèâñÿ. Ùîá ãîðäèìè ëèøàëèñü ãîðè: Õî÷ õòîñü â ö³ì ñâ³ò³ íå ñêîðèâñÿ.

79

Çâó÷èòü ÿê ì³ò: â³äâàæíå â³éñüêî Æèëî â ë³ñàõ öèõ ï³ä çåìëåþ. ² íàïóâàëî ç ôëÿã àâñòð³éñüêèõ Äóá³â êîð³ííÿ âëàñíó ñòåëþ.

80

Âîíè âìåðëè ùîá ìè æèëè! Ãåðîÿì ³í ãèíóâ ç óñòàìè, ïîâíèìè ï³ñêó, Éîãî ìîêðèé òðóï êèäàëè íà àâòî, Éîãî ðîçðèâàëà âëàñíîþ ðóêîþ â³äáåçïå÷åíà ãðàíàòà, ³í ïàäàâ ëèöåì ó ñí³ãè êàðïàòñüêèõ ïðîâàë³â ç êóëåþ â ïîòèëèö³, Éîãî áðàâóðíó àòàêó íà âîðîãà ïåðåðèâàëà êóëÿ êóëåìåòà, Éîãî êîñèëà ñìåðòü ç-çà âóãëà ðóêîþ ñêðèòîâáèéíèêà, ³í ïîâèñàâ íà íåñëàâí³é øèáåíèö³... Éîãî ³ì ÿ îäíî: Óêðà¿íñüêèé Âîÿê, õî÷ ìàâ ð³çí³ ïð³çâèùà. ×àñîì íîñèâ ³í ãîðäî ñâ³é ð³äíèé îäíîñòð³é ³ ñâîº ³ì ÿ, ³ òîä³ âìèðàâ ñìåðòþ Ôåäÿ ×åðíèêà. ²íîä³ ãèíóâ ³í ç êàéäàíàìè íà ðóêàõ, ³ òîä³ íàçèâàâñÿ Þë³ÿí Ãîëîâ³íñüêèé. ²íêîëè öèâ³ëüíèé îäÿã ñêðèâàâ Éîãî âîÿöüêå ñåðöå, ³ ³í ïàäàâ â³ä êóë³ ÷è áîìáè à´åíòà à ³ì ÿ Éîãî çâó÷àëî òîä³: Ïåòëþðà, Êîíîâàëåöü... ×àñîì âèäí³â ïîñòàòòþ óêðà¿íñüêîãî ñåëÿíèíà ÷è ðîá³òíèêà ³ çâàâñÿ: Á³ëàñ ³ Äàíèëèøèí. Òîðòóðè ïðîôåñ³éíèõ êàò³â çàìó÷óâàëè Éîãî, âäÿãíåíîãî ó â ÿçíè÷íå ëàõì³òòÿ ï³ä ïð³çâèùåì Ëå´åíäè-Êëèìîâà. ³í ãèíóâ ç îáëè÷÷ÿì á³éöÿ ÓÏÀ Ïîçè÷àíþêà. ³í â³ääàâàâ ñâîº æèòòÿ çà ñâî¿õ äðóç³â, ó ÷óæ³é óí³ôîðì³ ñòð³ëüöÿ Äèâ³ç³¿ Ñòàñåíêà. ³í óìèðàâ ì³ëüéîíè ðàç³â, íåâ³äîìèé, àëå ïðîòå íåçàáóòí³é. Âîÿêè Óêðà¿íñüêî¿ Ðåâîëþö³¿ ñòàëè ÷àñòèíîþ ³äå¿, çà ÿêó çãèíóëè. Êîëè ñêàçàòè ñëîâî Óêðà¿íà â³áðóþòü, ãóäóòü, áðèíÿòü ó íüîìó ³ìåíà âñ³õ Ãåðî¿â, ùî âïàëè çà Íå¿. ²äåÿ ùî ëþáîâ äî íå¿ îïëàòèëè Âîíè íàéö³íí³øèì ñâî¿ì çåìíèì äîáðîì æèòòÿì ïîéíÿëà ¿õ ó ñåáå, ¿õ äóõ íàòõíóâ ¿¿ íîâîþ ñèëîþ. ² ìè Îðäåí Óêðà¿íñüêèõ Âîÿê³â æèâåìî ö³ºþ ³äåºþ, äëÿ íàñ ¿õ æèòòÿ ³ ñìåðòü öå íåâ³ä ºìíà ¿¿ ÷àñòèíà. Ìè â÷èìîñü çàë³çíèõ ñë³â Êîíîâàëüöÿ, ìè ÷åðïàºìî íîâó ñèëó ç³ ñìåðò³ Çåíîíà Êîññàêà, Ãóçàðà-Êîëîäç³íñüêîãî, ßñòðóáà, Þð³ÿ Ëèïè, ¿õ ß ñòàëî ³íòå´ðàëüíîþ ÷àñòèíîþ òîãî, ùî íàì íàéäîðîæ÷å, òîãî, ÷èì íàéá³ëüøå ãîðäèìîñü. Ìè õî÷åìî, ùîá ïàì ÿòü ïðî íèõ æèëà â ö³ëîìó óêðà¿íñüêîìó âîÿöòâ³, ÿê ïðèêëàä ãåðî¿÷íîãî æèòòÿ ³ ãåðî¿÷íî¿ ñìåðòè ãåðîéñòâà, íå ò³ëüêè øàëåíîãî, âîãíåííîãî ïîðèâó, àëå ãåðîéñòâà ñâ³äîìîãî, ÿêå âåäå âîÿêà íàâ³òü ó ñìåðòü!

81

Ìè çíàºìî, ùî íàø àâàíãàðä áåçñìåðòíèé. Âîíè âìåðëè ùîá ìè æèëè. Àëå êîëè áóäå òðåáà çãèíåìî é ìè, ùîá æèëè Âîíè æèëè â³÷íî â ñåðöÿõ óêðà¿íñüêèõ âîÿê³â. ...Îäíîãî ÷åðâíåâîãî âå÷îðà, êîëè íà Ñîô³éñüêîìó ìàéäàí³ çàïàëàþòü ñìîëîñêèïè, çàëóíຠîá êàì³íü áðóêó òâåðäî ñêàíäîâàíèé êðîê Óêðà¿íñüêîãî Á³éöÿ, à ãîëîñ êîìàíä ñïîâ³ñòèòü Óêðà¿í³ ïðî Ñâÿòî Ãåðî¿â òîä³ ïðèéäóòü ³ Âîíè, ïðèéäóòü, ùîá ïî÷óòè äîâãèé ñïèñîê ñâî¿õ ³ìåí, òà ìîãóòí³, äîáóò³ ³ç òèñÿ÷ ãðóäåé âîÿê³â Óêðà¿íñüêî¿ Àð쳿, ñëîâà: Ãåðîÿì Ñëàâà! Àâòîð íåâ³äîìèé. Ïåðåäðóê ³ç ï³äï³ëüíîãî âèäàííÿ

Áàëàäà ïðî êîçàêà Ãðèöüêà Ñëîâà ³ ìóçèêà: Åäóàðä Äðà÷

Ëåò³â ñðåä íî÷³, ìîâ ñêàæåíèé ïî ñòåïàõ Øâèäêèé òà õèòðèé êîçàê Ãðèöüêî. À êîíèê íîñîì çàîðàâ ó áóð ÿíàõ, Çà³ðæàâ ³ æàáà äàëà öèöüêè. ² â ¿õàâ Ãðèöüêî áóéíèì íîñîì ó áóð ÿí, Ïî÷óõàâ âñ³ ñâî¿ áîëÿ÷êè. Äî ðàíêó òðåáà õî÷ òè âñòðåëü ó âðàæèé ñòàí, À éòè æ, ÿê äî Êèºâà ðà÷êè. Âîâêè é ëèñèö³ çàâèâàëè ó ÿðàõ, Çâ³ðÿ÷à ò³÷êà æèðóâàëà. ² íà÷å ñâ³÷êà ãîñòðà øàáëÿ ó ðóêàõ Ïðè ñâ³òë³ ì³ñÿöÿ ïàëàëà. ³í ïðèéäå ó âîðîæèé òàá³ð ïîíàä ñòàâ, Âðàæèí³ âêëîíèòüñÿ â³í íèçüêî. Òà é çáðåøå, çáðåøå, ÿê ëóêàâèé íå áðåõàâ ² â ïàñòêó ï³äå âðàæå â³éñüêî. À ï³ñëÿ áîþ â ëþòó ñìåðòü æàõëèâà ïóòü: Îñü ïàëÿ çíèçó â ñåðöå ñóíå. Âàì, âîðîãè, éîãî í³çàùî íå çáàãíóòü. ³í âàì âñì³õíåòüñÿ é â î÷³ ïëþíå. ßêáè æ í³õòî íå éøîâ çà òåáå â ñìåðòíèé ãåðöü, Òîá³ á, Óêðàéíî, íå âö³ë³òè. Ëåò³â ³ äèáàâ íàêàðà÷êàõ â ëþòó ñìåðòü Òîé, õòî íàéá³ëüøå ìóñèâ æèòè.

82

Ïàì ÿò³ Ñèìîíà Ïåòëþðè ²ç ðåïåðòóàðó ²ãîðÿ Æóêà

Õëîïö³, ÷è ÷óëè ÿê ñóðìà ïî íàñ ãîëîñèëà? Ñèëà âîðîæà çàêðèëà äî âîë³ íàì øëÿõ. Ïàíå Ïåòëþðî, ÿêáè òî áóëà ïðîñòî ñèëà, Ìè á òóþ ñèëó äàâíî âæå òðèìàëè â ðóêàõ! Ïëàêàëè âåðáè íàä äîëåþ íàøîþ çëîþ. Ò³ëüêè é áóëî òîãî ùàñòÿ íà ìåíò, íà êîâòîê. Ïàíå Ïåòëþðî, ìè éøëè íå íàìàðíå äî áîþ, Ùîñü òàêè, áà÷èòå, âèðîñëî ç íàøèõ ê³ñòîê. Ùîñü òàêè âèðîñëî, êàæåòå òàê, ïðàâäà âàøà, Àëå æ äèâ³òüñÿ, ÿê ãëóøèòü òå ç³ëëÿ îñîò. Ïàíå Ïåòëþðî, òî êîíèêàì çàâòðàøí³ì ïàøà À õòî íà êîíèê³â ñÿäå äîñÿãíå âèñîò. Õëîïö³, òî ùî æ âàì, íå øêîäà æèòòÿ ìîëîäîãî? Âàø³ êîõàí³ âæå ïðàâíóê³â íÿíü÷àòü ñâî¿õ! Ïàíå Ïåòëþðî, ìè ç òèì íèí³ Ùîá íå çà ñåáå ìîëèòèñü Éîìó, à çà íèõ. Ùî æ Óêðà¿í³ íàâ³ê â³êóâàòè ñóìíîþ? Ìè ùå íàðîäèìîñü â íàøèõ îíóêàõ íå ðàç! Õëîïö³, ÿ äÿêóþ âàì, ùî áóëè âè ç³ ìíîþ, Õëîïö³, ÿ äÿêóþ äîë³, ùî áóâ á³ëÿ âàñ.

Íå ñóìóé, äèòèíî Ñëîâà: Îëåêñàíäð Îëåñü. Ìóçèêà: ²ãîð Îñîá³ê

Íå ñóìóé, äèòèíî, ùî íåìຠòàòà, Ìàáóòü, éîãî â ïîë³ ñòðèìàëà ðîçïëàòà. ³í ïðèéäå äîäîìó, ïðèíåñå ãîñòèíöÿ Ïîâí³ ïîëè ìàê³â ³ ïåðëèí äëÿ ñèíöÿ. Íå ëþòóé, ùî òàòî íå ïðèéøîâ íà ñâÿòî, Ìàáóòü, éîãî â ïîë³ ñòðèìàëà ðîçïëàòà. Òè æ õ³áà íå áà÷èâ, ÿê âîÿê-÷óæèíåöü Âñå ïèòàâ ó ìåíå: Êòî îí? Óêðà³íºö? ßê ÿ â³ä óäàðó ñåðåä õàòè âïàëà, ßê â³í áèâ íîãàìè, ÿê ÿ ïðîêëèíàëà.

83

Íå æóðèñÿ, ñèíó, ùî íåìຠòàòà, Ìàáóòü, éîãî â ïîë³ ñòðèìàëà ðîçïëàòà. Âèðîñòàé, ì³é ñèíó, áóäü ì³öíèé, ÿê êðèöÿ. Âèðîñòåø ñêàæó ÿ, äå ëåæèòü ðóøíèöÿ, Äå ëåæàòü íàáî¿, äå ëåæèòü ãðàíàòà. Íå ñóìóé æå, ñèíó, ùî íåìຠòàòà.

Òàì çà ë³ñîì ñîíöå ñõîäèòü Òàì çà ë³ñîì ñîíöå ñõîäèòü, Âîæäü Áàíäåðà éäå äî íàñ. Òàì çà ë³ñîì ñîíöå ñõîäèòü, òà ñõîäèòü, Âîæäü Áàíäåðà éäå äî íàñ. ßê ïðè¿õàâ, êðèêíóâ Ñëàâà! (òà ñëàâà!) Ôðîíòîì, ôðîíòîì ïî Êàâêàç! ß ïðè¿õàâ ïðèâ³òàòè, (â³òàòè,) Ñâî¿õ äðóç³â ïîâñòàíö³â. Ùîá ó ïåðø³ ëàâè ñòàòè, (òà ñòàòè,) ² íà çàéìàíöÿ âåñòè! Êàâàëåð³ÿ ç-çà ë³ñà, (ç-çà ë³ñà,) À ï³õîòà ç-çà ãîðè. Êàâàëåð³ÿ íà øàáë³, (íà øàáë³,) À ï³õîòà íà øòèêè! Ìè ç³ ñâå¿ Óêðà¿íè (Âêðà¿íè) Âñþ æåáðîòó ïðîæåíåì. À íà ñâî¿é Óêðà¿í³ (Âêðà¿í³) Âñ³ ùàñëèâî çàæèâåì.

Éøëè ñåëîì Éøëè ñåëîì, éøëè ñåëîì ïàðòèçàíè Ïî çåìë³, óêðà¿íñüê³é íåâ³ëüí³é çåìë³. ² ó êîæíîãî çáðîÿ áóëà çà ïëå÷àìè, ² ó êîæíîãî ñìóòîê ³ á³ëü íà ÷îë³. Á³ëü ³ ñìóòîê çà âñþ Óêðà¿íó ² çà ñïàëåí³ ñåëà, çà çðóáàíèé ñàä. Çà òó ï³ñíþ, ùî ÷óëè êîëèñü ñîëîâ ¿íó, Àëå ¿ì âæå íå áóëî äîðîãè íàçàä.

84

Áî äîðîãà íàçàä òî íåâîëÿ, ² õîâàòèñÿ â ë³ñ³ íå áóäåìî ìè. Ìè ï³äåìî âïåðåä ³ çäîáóäåìî âîëþ. Óêðà¿íè ñâ ìè â³ðí³ ñèíè. Õòîñü ç íèõ ï³ñíþ ïî÷àâ, ³ âîíà ïðîëóíàëà Íà âñ³ ãîðè, äîëèíè, íà âåñü ð³äíèé êðàé. Ùîáè çíàëè óñ³ Óêðà¿íà ïîâñòàëà, Òè ëåòè, íàøà ï³ñíå, àæ çà íåáîêðàé. ² íå âñ³ ïîâåðíóëèñÿ ç áîþ äîäîìó. ² íå âñ³õ äî÷åêàºòüñÿ ð³äíà ñ³ì ÿ. Ïàì ÿòàéòå æ âè ¿õ, ïàì ÿòàéòå òàêèìè, Ïàì ÿòàé ¿õ çàâæäè, óêðà¿íñüêà çåìëÿ. Éøëè ñåëîì, éøëè ñåëîì ïàðòèçàíè, Ïî çåìë³, óêðà¿íñüê³é íåâ³ëüí³é çåìë³. ² ó êîæíîãî çáðîÿ áóëà çà ïëå÷àìè. ² ó êîæíîãî ñìóòîê ³ á³ëü íà ÷îë³.

Òàì ïîï³ä ë³ñîì Òàì ïîï³ä ë³ñîì, òåìíèì áîðîì Ïîâñòàíö³ íàø³ éäóòü, ² íà ðóêàõ ñâî¿õ ìîãóòí³õ Òîâàðèøà íåñóòü. Ïðèñï³â 1: ² çíîâó õìàðè ïîòåìí³ëè, À ç ìîðÿ éäå òóìàí. Ñêàæè, ñêàæè, ÷îãî çàäóìàâñü, Ïîâñòàíñüêèé îòàìàí? À òîé òîâàðèø, õëîïåöü áðàâèé, Ïîâñòàíåöü ìîëîäèé, ³í ö³ëèé êðîâ þ îá³ëëÿòèé, Ç ðîçáèòèìè ãðóäüìè. Ïðèñï³â 2: ² çíîâó õìàðè ïîòåìí³ëè, Ñòð³ëÿâ íàø êóëåìåò, Êîìóíà áîñà óò³êàº, ÓÏÀ ³äå âïåðåä! À ÿê âæå âèéøëè íà ïîëÿíêó, Ñêàçàëè ñîòíÿì: Ñòàíü! Ñêàçàëè ñîòíÿì: Ñòàíü íà ñòðóíêî! ²: Íà ìîãèëó ãëÿíü!

85

Ïðèñï³â 1. Ñïî÷èíü, íàø äðóæå, õëîï÷å áðàâèé, ³äâàæíèé, ìîëîäèé! Òåáå ìè ç ÷åñòþ ïîõîâàºì, À çàâòðà ï³äåì â á³é! Ïðèñï³â 2.

Õîðóíæèé Ñëîâà ³ ìóçèêà Îëåãà Ïîêàëü÷óêà ïåðøîãî çâ ÿçêîâîãî êóðåíÿ ÓÏÞ ÷. 9 ³ì. Âàñèëÿ Ñòóñà ó Ëóöüêó, ïåðøîãî ãîëîâè ÊÏÑ â Óêðà¿í³, îðãàí³çàòîðà ïåðøèõ ÑÂÒ Êàëèíîâèé îáåð³ã . ϳñíÿ ïðèñâÿ÷åíà ãåíåðàë-õîðóíæîìó Ðîìàíó Øóõåâè÷ó.

Òè ïîâåðòàºøñÿ â ñåëî, Éîãî íåíà÷å íå áóëî. Òóò êîæíå çãàðèùå ñâÿùåííå. À â ì³ñò³ ðîçêîïàëè ð³â, À â í³ì ò³ëà, ³ íà ãîð³ Òâî¿ áàòüêè ³ íàðå÷åíà. Âèêîïóºø ³ ÷èñòèø êð³ñ, ²äåø ç ïîâñòàíöÿìè ó ë³ñ, Ñòåæåþ ê³ííî ³ îðóæíî. Ðàêåòà âãîðó éäå Àëÿðì! Îöå âîíà òâîÿ çîðÿ, Íåäîâãà, à ÿêà æ ÿñíà. Õîðóíæèé, õîðóíæèé. ϳçíàºø øëÿõ, ïîáà÷èø ö³ëü. Äî ñïîâíåííÿ îá³òíèö³ Ïîêëè÷óòü Áîã ³ Óêðà¿íà. ² ñëàâíèé äâîêîë³ðíèé ñòÿã Çàñÿº ó òâî¿õ ðóêàõ Äîðîãîâêàçîì ïî ðó¿í³. Íåçðèìèé êóëåìåò çàãðàâ Ìåëîä³þ í³÷íèõ çàãðàâ, Æèòòÿ áåç ïîìñòè îñîðóæíå. ² í³ Âàðøàâà, í³ Ìîñêâà Íå ñòâåðäÿòü òóò ñâî¿ ïðàâà. Çà öå òè ïîêëàäåø æèòòÿ. Õîðóíæèé, õîðóíæèé.

86

Íàùàäîê ï³äëîãî ðàáà, ßêèé êðè÷èòü òîá³: Ãàíüáà! ² ìàðèòü á³ëüøîâèöüêèì ðàºì , Íå âñòèãíå êèíóòèñü íàçàä, Òè ê³ëüöÿìè ðó÷íèõ ãðàíàò Æèòòÿì çàðó÷åíèì çàãðàºø. Êîõàííÿ íå çàñòóïèòü øëÿõ, Òîá³ ðîêîâàíî â ç³ðêàõ, ͳõòî íå âòðèìàºòüñÿ ïîðó÷. Ñàìîòí³é ëåãøå éäå ó á³é, Ñîá³ ëèøàþ÷è íàá³é. Äî âèìàðøó âïåðåä ² âãîðó, ³ âãîðó.  îáëè÷÷ÿõ áëàçí³â ãðຠëþòü, ² âäîâè çðàäíèê³â ïëþþòü Ïðè çãàäö³ ³ìåí³ òâîãî íåäàðìî. ¯ì ð³æóòü ñëóõ òâî¿ ï³ñí³ ² âñå ââèæàºòüñÿ ââ³ ñí³ Ïðèõ³ä ìîñêîâñüêîãî æàíäàðìà. Òà ÷óòè êðîê íîâèõ ïîëê³â, Þíàöüê³ ïîãëÿäè ïàëê³ Äîâîäÿòü, ùî íå âìåðëà ìóæí³ñòü. Äî çâ³òó ïðàâä³ âïðàâî ãëÿíü! Ãåðîþ âèçâîëüíèõ çìàãàíü, Ïîâ³í÷àíèé ³ç ìàéáóòòÿì Õîðóíæèé, õîðóíæèé.

87

²äó íà âàñ! Ïëåêàéìî êóëüò çáðî¿! Íåõàé â³÷íà áóäå ñëàâà, æå ïðåç øàáë³ ìàºì ïðàâà! ²âàí Ìàçåïà

Âñÿ íàøà íàö³ÿ íèí³ â³ääຠïîêë³í çáðî¿.  ÷îìó ñåêðåò öüîãî êóëüòó, ùî òàê íåæäàííî ñïàëàõíóâ ñåðåä íàéøèðøèõ ê³ë íàøî¿ ñóñï³ëüíîñòè? ßñíî, ùî öåé êóëüò öå íàéá³ëüø çð³ëèé âèÿâ îñòàòî÷íî¿ ï³äñâ³äîìî¿ ïîñòàíîâè âñ³º¿ íàö³¿, ùî äîñèòü íàì æèòè æèòòÿì ï³äëîãî ðàáà, ùî çìóøåíèé áåçïåðåðâíî áîÿçêî îãëÿäàòèñÿ íà äóëî íàãàíà ´åñòàï³âöÿ ÷è åíêàâåäèñòà; öå äîêàç, ùî óêðà¿íö³ âæå ã³äí³ æèòè ñàìîñò³éíî, áî âîëþ êóïóþòü ö³íîþ êðîâè, ñèëîþ óêðà¿íñüêî¿ íàö³îíàëüíî¿ çáðî¿. ² õî÷à íàøîìó ïîêîë³ííþ ñóäèëîñÿ ïðîæèâàòè â íàéã³ðø³é òþðì³ íàðîä³â, ÿêó çíàëà ³ñòîð³ÿ, â ÑÑÑÐ, íàø íàðîä íå çëîìèâñÿ. Óñÿ íàøà ñóñï³ëüí³ñòü ïîðîçóì³ëàñÿ â îäíîìó: ùî ìîæíà áóäå æèòè òåïåð, ó áîëüøåâèöüê³é ä³éñíîñò³, ò³ëüêè ç³ çáðîºþ â ðóêàõ. Éäó÷è çà ³íñòèíêòîì ñàìîçáåðåæåííÿ, ìîëîä³ ³ ñòàð³ ïðîñòÿãíóëè ðóêè çà çáðîºþ, ³ç àìá³ö³ºþ çäîáóòè ¿¿ ñàìîìó. ² êîëè âñ³ì íåäîêðîâíèì íàøèì çåìëÿêàì, ùî çðàçó ï³øëè íà ñï³âïðàöþ ç áîëüøåâèêàìè àáî íàâ³òü çâàæèëèñÿ æèòè ò³ëüêè ëå´àëüíî, íêâä ³ ïàðò³ÿ íå çàëèøèëè æîäíî¿ ³íøî¿ âîë³, ÿê ò³ëüêè âîëþ çðàäæóâàòè âëàñíèé íàð³ä, òîä³ ìè, óêðà¿íñüêà îçáðîºíà ñóñï³ëüí³ñòü, â íàéá³ëüø ðåàêö³éí³ì, àíòèäåìîêðàòè÷í³ì, ïîë³ö³éí³ì ðåæèì³ ïîòðàïèëè âæå òàêè íå êîðîòêèé ÷àñ çàõîâàòè íàö³îíàëüíó ñàìîñò³éí³ñòü, ô³çè÷íî çáåðåãòè òèñÿ÷³ îäèíèöü, ÿê³, íå îçáðîºí³, çãèíóëè á âæå áóëè ïî òþðìàõ, ï³ä òîðòóðàìè ÷è íà çàñëàíí³, à ³íøèì çàì³íèëè ãàíåáíó ñìåðòü çà Ñòàë³íà íà â³÷íî çåëåíèé â³íîê ñëàâíî¿ ñìåðòè çà âëàñíèé íàðîä. ² õî÷ ÿê öå áîëüøåâèöüêèì îïðè÷íèêàì íåïðèºìëèâî, õî÷ ñê³ëüêè âîíè ïðîëèâàþòü æîâ÷³ òà òî÷àòü îñêàæåí³ëî¿ ñëèíè, âñå-òàêè íàâ³òü íà ñòîð³íêàõ ñâ ïðåñè ìóñÿòü ïðèçíàòè, ùî óêðà¿íñüêèé íàðîä æèâå òàêè ñàìîñò³éíî, çã³äíî ç âëàñíèìè çàêîíàìè, ùî â ¿õí³é äåðæàâ³ òàêè ðîñòå ³ ðîçâèâàºòüñÿ ÓÑÑÄ, õî÷ ÿêáè ÑÑÑÐ ³ç ö³º¿ âàã³òíîñòè áóâ íåçàäîâîëåíèé. Òèì á³ëüøå, ùî íåáàæàíîãî ïëîäó âáèòè í³ÿê íå ìîæíà: â³í ìຠñòàëåâ³ çóáè òà îçáðîºí³ ðóêè, ÿêèìè çàãðîæóº ðîçñàäèòè ââåñü îðãàí³çì ñâ ñàìîçâàí÷î¿ ìà÷óõè. Íàéâàæëèâ³ø³, îòæå, ö³ ñòàëåâ³ çóáè, ãðàíàòà çà ïîÿñîì òà ô³íêà íà ïëå÷àõ ñèìâîë òà ôàêòè÷íà îñíîâà íàøî¿ ñàìîñò³éíîñòè, íàøî¿ âëàäè, íàøî¿ îñîáèñòî¿ ã³äíîñòè é âîë³.

88

Òîìó, óêðà¿íñüêèé ïîâñòàí÷å, ïàì ÿòàé: 1. Äîêè äåðæèòü Òâîÿ ðóêà çáðîþ, äîòè Òè â³ëüíà ëþäèíà: âîëî䳺ø ñìåðòþ äëÿ âîðîãà ³ äëÿ ñåáå.

2. Çáðîÿ Òâîÿ çðîøåíà êðîâ þ óêðà¿íñüêîãî íàðîäó, ùî ç íàðàæåííÿì âëàñíîãî æèòòÿ çäîáóâ ¿¿ äëÿ Òåáå; â³í æäå Òâîþ îáîðîíó.

3. Íà Òâîþ çáðîþ äèâëÿòüñÿ øêëèñò³ î÷³ Òâî¿õ äðóç³â-ãåðî¿â ³ç âèñîêèõ øèáåíèöü òà çìèò³ â ñëüîçàõ î÷³ Òâî¿õ ð³äíèõ, ùî êàðàþòüñÿ ïî òþðìàõ ³ çàñëàííÿõ, ÿê íà ñâîãî ìåñíèêà; îòæå, íå ìàðíóé ¿¿, í³êîëè íå â³ääàé ¿¿ â ðóêè âîðîãà.

4. Çáðîÿ â ïîë³ öå Òâ³é íàéêðàùèé ñîþçíèê, ïðèÿòåëü ³ ìèëà; áåðåæè ¿¿ òà íå æàë³é äëÿ íå¿ óâàãè, ùîá íå çðàäèëà Òåáå é íå çàâåëà â ïîòðåá³.

5. Çáðîÿ Òâîÿ çðîáèëà Òåáå óêðà¿íñüêèì ïîâñòàíöåì; áåç çáðî¿ Òè êàíäèäàò íà ãàðìàòíå ì ÿñî, ñêàòîâàíîãî òðóïà, êàòîðæíèêà àáî ïðîêëÿòîãî çðàäíèêà.

6. Çáðîÿ öå ñèìâîë Âèçâîëüíèõ Çìàãàíü óêðà¿íñüêîãî íàðîäó; ïåðåäàé ¿¿ íåñïëÿìëåíîþ ñâîéîìó ñïàäêîºìöåâ³, ùîá óì³â â³í áåðåãòè ñâÿòîãî ä³ëà íåçàëåæíîñòè Óêðà¿íè! Ì. Äìèòðåíêî (Áîãäàííà Ñâ³òëèê) // Ïîâñòàíåöü. 1945. ×.5-6. Ñ. 7-11.

Íàñ ïèòàþòü, ÿêîãî ìè ðîäó Íàñ ïèòàþòü, ÿêîãî ìè ðîäó I íà êîãî ãàðòóºì øòèêè, Òà æ òî ìè íà âðàòà Öàðãîðîäó Ïðèáèâàëè çàë³çí³ ùèòè. Òà æ òî íàøà çàë³çíà äîëîíÿ Òàê ñòèñêàëà çàë³çî ìå÷³â, Ùî ñòîãíàëà çóõâàëà Âàðøàâà ² ìîñêàëü ìèìîâîë³ òðåìò³â. Ìè âîäèëè â Ìîñêâó Ñè´³çìóíäà, ϳä Ïîëòàâó âàðÿçüêóþ ðàòü. Ìè êàðàëè Ðîñ³þ çà Ñóçäàëü, Çà Áàçàð ìè ùå áóäåì êàðàòü. ² ùå ñêàæåìî: Äîñèòü âæå, äîñèòü! ² äóõ ïîìñòè îñâÿòèòü íàø ÷èí. ² ùå áóäóòü ïàëüö³ ïðèëèïàòè Äî íàñè÷åíèõ êðîâ þ ìå÷³â.

89

Õàé ãîðèòü ïîãðàáîâàíà õàòà ² â ðó¿íàõ ëåæèòü ×èãèðèí. Ñòàíå ñòåï óêðà¿íöåâ³ áðàòîì. Çàõîðîííåº ì³ñöå ÿðè. Íàñ äàëåêî ó ñâ³ò³ âñ³ çíàëè, Ïàì ÿòàëè ïîëÿãëèõ ìè êðîâ, Ìè çàãàðáíèê³â ëþòî êàðàëè I êàðàòü ïî÷èíàºìî çíîâ!

Äþíêåðê Ñëîâà ³ ìóçèêà: Åäóàðä Äðà÷

Êð³çü øàíö³ áàéðàê³â ³ ïîëêè ñìåðåê ¯õàëè êîçàêè áðàòè ïîðò Äþíêåðê Îòàìàíå, âçÿòè ñêðèíþ íàì äîçâîëü, Êàæóòü, ùî ñàì ïëàòÿòü Ôðàíö³¿ êîðîëü. Ïðèñï³â: ϳä Äþíêåðêîì æäàëè ìóøêåòåðè êîðîëÿ, Ó æàáî óáðàëàñÿ çåìëÿ. Ãàðêíóëè ìîðòèðè ñâ³ò â î÷àõ ïîìåðê: Ñëàâíèì ìóøêåòêðàì íå äàâñÿ Äþíêåðê, ² ï³øëè êîçàêè êðîâ ³ç ìîëîêîì Ìîðåì Ñàãàéäà÷íèé, áåðåãîì ѳðêî. Ïðèñï³â: ² ñàëþòóâàëè ìóùêåðåòè êîðîëÿ, Çàëèëàñü øàìïàíîþ çåìëÿ. Ç Âåðñàëþ öèäóëêà ìîí-àì³ Ñ³ðêó, Áóðøòèíîâà ëþëüêà ³ ìåðñ³-áîêó. Ïðèñï³â: Àëå âñ³ òàëÿðè äî Âàðøàâè ïîïëèâëè, Äå êàçíó êðóëüîâ³ ï³äòÿãëè. Ïðîïàëè òàëÿðè, íó õàé ¿ì ³ ãðåöü, Íàøå ä³ëî ñëàâà ³ ëèöàðñüêèé ãåðöü, À êðóëüîâ³ ïîò³ì ïðèéäåòüñÿ çãàäàòü, Çàòå áóäå âíóêàì ùî â ï³ñíÿõ ñï³âàòü. Ïðèñï³â: ßê ñàëþòóâàëè ìóøêåòåðè êîðîëÿ, Çàëèëàñü ïàðôóìàìè çåìëÿ. ßê ñàëþòóâàëè ìóøêåòåðè êîðîëÿ, Îé òîä³ õèòàëàñÿ çåìëÿ.

90

Ëèñò ñóëòàíó Ñëîâà ³ ìóçèêà: Åäóàðä Äðà÷

Æèâ òà áóâ ñîá³ ñóëòàí Íàä áàñóðìàíàìè ïàí. Íàïèñàâ ñâîº ïîñëàííÿ Çàïîðîçüêèì êîçàêàì. Íå ÷èí³òü, ìîâëÿâ, áîðí³, ² ñêîðÿéòåñÿ ìåí³. À ÿ çíàþ-ïîäóìàþ, ×è ïðîáà÷èòü âàì ÷è í³. À ùå íàïèñàâ ñóëòàí, Ùî óñ³ì íàðîäàì ïàí, Âñ³ì îñìàíàì, áàñóðìàíàì, Íàâ³òü õðèñòèÿíàì íàì. Ïðèñï³â: Îé âè, áðàòö³-ñëóõà÷³, Íå ãí³âàéòåñü ñëóõàþ÷è, Áî ùî çíàþ, òå é ñï³âàþ, Áðåõåíü íå íþõàþ÷è. Áðåõåíü íå íþõàþ÷è.  ×îðòîìëèêó íà ѳ÷³ Çàïîðîæö³-âóñà÷³ Ïîñ³äàëè-íàïèñàëè ³äïîâ³äü ðåãî÷ó÷è. Çäðàñòóé, áàòå÷êó ñóëòàí, Âóøêî òè ñâèíÿ÷å, Òè îñëàì ³ ñâèíÿì ïàí ... êîáèëÿ÷å. Íåõàé õðèñòèÿíñüêèé êðàé Òîá³ â ñíàõ íå ñíèòüñÿ. Íó íà ö³ì ³ ïðîùàâàé, ³ôëåìñüêà îñëèöÿ. ² ëèñòà ó âðàæèé ñòàí ²ç ðåãîòîì ìîöíèì ϳäïèñàâ ѳðêî ²âàí Ç â³éñüêîì Çàïîðîçüêèì.

91

Ð³ê ³ äåíü ó íàñ Òîìó ïîö³ëóéòå Ïðÿìî â óñ³õ íàñ. ² íå âåðåäóéòå! Ïðèñï³â.

À çà êóìà Íåñòîðà Ñëîâà ³ ìóçèêà: Êîñòèê Äóäíèê

À çà êóìà Íåñòîðà âåñåëî æèëîñü. À çà êóìà Íåñòîðà âåñåëî ïèëîñü. Âèïàëî íà äîëþ õëîïöÿì êóëåìåò, Ìàò³íêîþ âîëÿ, à áàòå÷êîì áàãíåò. Ñòåïîì ÷óìàöüêèì, øëÿõîì çîëîòèì, Ñåðäåíüêîì êîçàöüêèì, êîíåì âîðîíèì Ãóëÿëè ìè, õëîïö³, â³ä ìîðÿ é äî Äí³ïðà ² ñâî¿ òðèìàëè çà âîëþ ïðàïîðà. À òåïåð íàì, áðàòòÿ, ñóìíî íà äóø³, Íà íàøèõ ìîãèëàõ âèðîñëè êóù³. Ãîä³, áðàòö³, ãîä³ êîíÿ íàïóâàòü, Òðåáà ¿õàòü êðàé ñâ³é ð³äíèé âèçâîëÿòü.

Ìàðø Óêðà¿íà (×îðíèìè õìàðàìè âêðèòà ðó¿íà) ϳñíÿ ñï³âàëàñü â ÓÏÀ. Ñëîâà ²âàíà Áàãðÿíîãî, ìóçèêà Ãðèãîð³ÿ Êèòàñòîãî â³äîìîãî áàíäóðèñòà ³ êîìïîçèòîðà ç Ïîëòàâùèíè, êåð³âíèêà Êàïåëè Áàíäóðèñò³â ³ì. Øåâ÷åíêà.

×îðíèìè õìàðàìè âêðèòà ðó¿íà, ³òåð íà çãàðèùàõ ãð³çíî ãóäå. Ìîâ äèêà ïóñòåëÿ, ëåæèòü Óêðà¿íà, Ïëà÷å ä³â÷èíà ³ ìåñíèêà æäå. Ïðèñï³â: Ðàç-äâà, äî áîþ, íå øêîäóé ñîáîþ, Ìå÷ ï³äíåñè ³ íà â³äë³ò áèé. Áèé äî îñòàííüî¿ êóë³ íàáîþ, Áèé çà ³ò÷èçíó é ïîëÿæ ãîëîâîþ, Çà Óêðà¿íó âïåðåä, âïåðåä! Áèé, áèé, áèé!

92

Çà íàñ ïðîéøëè ÷åðåç ìóêè é òîðòóðè, ßê ïðèêëàä âåëèêèé, ÿê æåðòâè äëÿ íàñ Âåëèê³ çâèòÿæö³ Ìàçåïà é Ïåòëþðà, Ïåòðî Äîðîøåíêî, Áîãäàí ³ Òàðàñ. (àáî: Ïàâëî Ïîëóáîòîê, Ñòåïàí ³ Òàðàñ). Ïðèñï³â. Çà ìàòåð³â ³ çà ãëóì, çà ðó¿íè, Çà íåìîâëÿò ³ ðóìîâèùà õàò, Âñòàâàé, Óêðà¿íî, ìîãóòíÿ ³ ñèëüíà, ³ä ñèíüîãî Äîíó äî ñèâèõ Êàðïàò! Ïðèñï³â.

93

Ïëåêàéìî ñèëó Ïëåêàéìî ñèëó ϳäñòàâîâ³ åëåìåíòè ëþäñüêîãî æèòòÿ, ÿê âîëÿ, äóõ, õàðàêòåð, â³ðà, ïðàâäà, ëþáîâ ³ ³íòåëåêò, êîëè âîíè º íàñè÷åí³ ñèëîþ ³ â³äïîâ³äíîþ äèíàì³÷íîþ íàòóãîþ ñòàþòü âàðòîñòÿìè âèùîãî ïîðÿäêó, áî ìîæóòü âëàäíî îïàíóâàòè æèòòÿ é ï³äíîñèòè éîãî. Êîëè æ ö³º¿ ñèëè áðàêóº ¿ì, òîä³ º òåîðåòè÷íèìè é ñòàòè÷íèìè ïîíÿòòÿìè áåç ïðàêòè÷íî¿ ñïðîìîæíîñòè. Ó æèòò³ í³êîëè íå áóäüòå áåç ìåòè, àëå íå îáìåæóéòå ñåáå ìåòîþ âì³éòå ãëÿä³òè ùå äàëüøå ïîçà íå¿. Ìåòà äëÿ âàñ öå òà ñèëà, ùî óíàïðÿìëþâàòèìå âàø³ çóñèëëÿ, àëå æ âîíà íå ìîæå ïðèâ ÿçàòè âàñ äî ñåáå òàê, ùîá ñêîñòåí³ëè âè ç íåþ ÷è ðàäøå ³ç çä³éñíåííÿì ¿¿, ÿê ³íä³éñüê³ éîãè. Íåõàé êîæíå îñÿãíåííÿ ìåòè áóäå äëÿ âàñ ïîáóäæåííÿì äëÿ äàëüøèõ òÿæ÷èõ ³ ùå âèùèõ ö³ëåé. ²ä³òü ó æèòòÿ ÿê òèòàí Ãåðàêëü, ùî çíàâ íåóñòàííó ïîòðåáó ïîáîðþâàòè ïåðåøêîäè. Áóäüòå íåïîñèäþù³ ³ ïðàãí³òü â³÷íîãî ðîñòó é óñþ äèíàì³êó ñâîãî áóòòÿ â³ääàéòå âäîñêîíàëåííþ æèòòÿ ³ ïëåêàííþ âñå íîâèõ ³ êðàùèõ âàðòîñòåé. Ïëåêàéòå ñèëó é ñàì³ áóäüòå ñèëîþ ñâ íàö³¿, ñèëîþ ¿¿ êðàñè, ïîòóãè ùàñòÿ. Áóäüòå ñèëîþ, ùî ð³øàòèìå âñå ïðî ïåðåìîãó âîë³ íàøî¿ íàö³¿. Íå áóäüòå ô³ëîñîôàìè, àëå, ìàþ÷è ñâ³òîãëÿä ³ çìèñë òÿìó÷îñòè, ïðîíèêëèâ³ñòü ³íòåëåêòó, ãëèáèíí³ñòü ìèñëèòåëÿ ³ ïðîçîðëèâ³ñòü ³ä³òü ó æèòòÿ, ÿê ãåðî¿ éäóòü ïðàãí³òü áîðîòèñÿ çà æèòòÿ ³ çà òå, ùî íàéö³íí³øå â íüîìó. Äîñêîíàë³òü ñåáå é ³íøèõ, ïëåêàéòå õàðàêòåð ³ ñòàíüòå òâåðäîþ îñíîâîþ êðàùèõ ñóñï³ëüíèõ â³äíîñèí ³ ãîñïîäàðñüêèõ óêëàä³â ³ ïàì ÿòàéòå, ùî âñå íîâå òðåáà ïî÷èíàòè â³ä çàðàç ³ â³ä ñåáå. Íå ãîâîð³òü: äåñü òàì, êîëèñü áî öå ðîáèòü ³ç âàñ ìð³éíèê³â òèïó سãàëüîâà Äîñòîºâñüêîãî. Áóäüòå îäóøåâëåí³ æèòòÿì íåñ³òü êóëüò æèòòÿ ³ ñàì³ áóäüòå éîãî îáðàçîì. Æèéòå ðàä³ñíî íàâ³òü ñåðåä íàéòÿæ÷èõ óìîâ ³ ö³ºþ ðàä³ñòþ êðåø³òü êðàñó ò³ëüêè íå ñêí³éòå. Íå á³éòåñü óäàð³â, àëå íå ïàä³òü ï³ä íèìè. Êîëè âàñ ùîñü ðîçí³æóº íàäì³ðíî é âáèâຠñèëó, òîä³ ãàðòóéòåñÿ éä³òü â ëîíî ïðèðîäè é â³ä íå¿ áåçïîñåðåäíüî ÷åðïàéòå çàïàñè äëÿ òâåðäîãî é ìóæíüîãî áîéîâîãî æèòòÿ. Âîíà ïðèðîäà, îáîñíîâàíà ñèëîþ, ëþáèòü ñèëüíèõ ³ äðóæèòüñÿ ç íèìè, àëå º æîðñòîêà äî êâîëèõ.

94

Ïðèðîäà òâ³ð ñàìîãî Áîãà âîíà ìຠæèòòºäàéíó ñèëó äëÿ íàñ, òîìó äðóæ³òüñÿ ç íåþ é ëþá³òü ¿¿. Ç ïðèðîäîþ ð³äíîãî êðàþ çîêðåìà òâîð³òü îäíîòó é áóäüòå çàõèñíèêàìè ¿¿, òàê ÿê âîíà º äæåðåëîì íàøîãî æèòòÿ. Ëþá³òü ñîíöå âîíî äຠåíåð´³þ ÿñíîñòè. Ëþá³òü âåñíó, ÿê ñèëó, ùî áóäèòü æèòòÿ, ùî º îáðàçîì â³÷íîãî ñòàâàííÿ é ìîëîäå÷îñòè. Ëþá³òü ë³òî é éîãî æàð, ùî ïàëèòü íå ðàç àæ äî óïàäêó íà øëÿõó ìàíäð³â âîíî ðîáèòü âàñ âèòðèâàëèìè. Ëþá³òü çèìó ³ ¿¿ ëþòü âîíà ñêð³ïëÿº âàøó â³äïîðí³ñòü. Âèïëåêóéòå â ñîá³ ò³ âàðòîñò³, æèòòºâó ñèëó é â³äïîðí³ñòü íà íàéòÿæ÷å, ñïîâíåí³ áåçìåæíîþ ³äåéí³ñòþ é ãîòîâ³ñòþ æèòòÿ â³ääàòè çà ³äåàë ãîð³òü ³äåºþ äî íàéâèùî¿ ³äå¿ óêðà¿íñüêî¿ íàö³¿, â³ääàòè ñåáå é ñâîº æèòòÿ ¿é ó ò³é ñâ³äîìîñò³, ùî â³ääàºòå ñåáå â íàéêðàù³é ³ íàéá³ëüø äîñêîíàë³é ôîðì³. Òîä³ áóäåòå ñïðàâæí³ìè ëþäüìè é ñïðàâæí³ìè ñóñï³ëüíèêàìè, òîä³ ñòàíåòå ã³äíèìè ñèíàìè ð³äíî¿ íàö³¿.  ³ì ÿ öüîãî òà â ³ì ÿ ñâ³òëîñòè íàøîãî ïðèéäåøíüîãî íåîáõ³äíî êëèêàòè äî âñ³õ ìîëîäèõ: Õàé ñïîâíÿº íàñ íåóñòàííà æàæäà áóòè òâîð÷èìè ³ äàòè ç ñåáå íàéá³ëüøå âàðòîñòåé. Áàæàéòå áóòè êðàùèìè, äóæ÷èìè é âàðò³ñí³øèìè, ÿê íàø³ âåëèê³ é ñëàâí³ ïîïåðåäíèêè, àëå æ ðàçîì ç òèì áóäüòå øëÿõåòí³ àæ äî êðàéíîñòè, áî øëÿõåòí³ñòü ³ ìîðàëüíà ÷èñòîòà äàñòü âàì çìîãó áóòè ñïðàâä³ êðàùèìè é íàäõíå âàø³ â÷èíêè âåëèê³ñòþ. Äèíàì³êà æèòòÿ öå ä³þ÷à ñèëà òâîð÷èõ çóñèëü, öå íàï³ð òâîð÷îãî ðîñòó é çìàã äî êðàùîãî áóòòÿ. Ò³ëüêè ò³ ëþäè, ùî â ãëèáèí³ ñâ ³ñòîòè º ñïðàâä³ äèíàì³÷í³, ùî ñïîâíåí³ í³÷èì íåâãàìîâíîþ ïîòðåáîþ áîðîòüáè çà êðàùèé ñâ³ò ³ êðàù³ âàðòîñò³ âèáèâàþòüñÿ íà ïîâåðõíþ æèòòÿ ³ º òâîð÷³. Ïàì ÿòàþ÷è ïðî öå, ìóñèìî ïëåêàòè ñèëó â íàéøèðøîìó ðîçóì³íí³: ñèëó ò³ëà, ñèëó âîë³, ñèëó äóõà, ñèëó ìîðàë³, ñèëó ³íòåëåêòó, ñèëó æèòòºðàäîñòè ³ íåóñòàííîãî òâîð÷îãî ÷èíó. Ìóñèìî íåñòè â æèòòÿ êóëüò ñèëè! dz ñòàíîâèùà íàö³îíàë³ñòè÷íîãî ñâ³òîãëÿäó æèòè çíà÷èòü â³ääàòè ñåáå òâîð÷èì çóñèëëÿì â ³ì ÿ âåëèêî¿ ³äå¿, ùîá íà øëÿõó æèòòÿ íàíèçàòè ñâîþ îêðåìó âàðò³ñòü ³ â òîé ñïîñ³á ï³äíîñèòè ð³âåíü áóòòÿ. Êîëè æ ï³äíîñèìî íàøå áóòòÿ äî âèñîò ³äåàëó, ìóñèìî ùå âèùå ñòàâèòè íàø ³äåàë ³ òàê ó áåçêîíå÷íó ÷åðãó, ùîá æèòòÿ ðîñëî ³ ìè â íüîìó, ³ ùîá áóâ â³÷íèé ð³ñò äî äîñêîíàëîñòè. Âàæíå, ùîá ïàì ÿòàëè ìè ïðî áåçìåæí³ òâîð÷³ ïîòåíö³¿, ùî º â ëþäèí³, ³ âì³ëè ö³ ïîòåíö³¿ ïåðåêîâóâàòè â òâåðäèé ÷èí. Êîëè ìîëîäà ëþäèíà çàáóâຠïðî äèíàì³êó é óì³ñòèòü ñâ³é ìîëîäå÷èé ïîðèâ ó ïåâíó ñòàòèñòè÷íó ñèñòåìó âàðòîñòåé ³ õî÷å ï³ñëÿ ïåâíèõ îñÿã³â 95

ñïîê³éíî çàæèòè, òîä³ âîíà âæå ñê³í÷åíà, ÿê ñóñï³ëüíî òâîð÷à ³ñòîòà ³ â³ä íå¿ âæå íåìà ÷îãî íàä³ÿòèñÿ. Ñâ³ò ìîëîäå÷èõ ïîðèâ³â ð³øຠïðî ïðèéäåøíº ëþäèíè à õòî â ìîëîäîñò³ ë³ò íå º ïàëêèì ³äåàë³ñòîì öåé äî ñòàðîñòè ë³ò ñòຠ÷åðñòâîþ ëþäèíîþ. Öå ÿñíå, áî ìîëîä³ñòü öå ïîòåíö³ÿë ìóæíîñòè. Öÿ ñòàòòÿ âèõîâàíöÿ äðîãîáèöüêîãî Ïëàñòó Çåíîíà Êîññàêà âïåðøå áóëà îïóáë³êîâàíà ó ëüâ³âñüêîìó æóðíàë³ ìîëîäèõ Äîðîãà â 1937 ðîö³. Ó öåé ÷àñ Çåíêî âæå ç ê³ëüêà ðîê³â ñèä³â ó ïîëüñüê³é â ÿçíèö³, òîìó é ñòàòòÿ áóëà ï³äïèñàíà ò³ëüêè ³í³ö³àëîì Ê .

Ìàðø Ëåã³îíó Ñëîâà ³ ìóçèêà: ñò. ïë. Ñëàâêî Þð÷èøèí, ÎÇÎ ³ ñò. ïë. ñêîá Áîãäàí Êóõàðóê, ÎÇÎ. ϳñíÿ ñêëàäåíà 14 ñåðïíÿ 2001 ðîêó â ñåë³ Ëàâð³â. ϳñíÿ ñòàëà ìàðøåì òàáîðó Ëå´³îí .

Âæå íå ñêàæóòü ä³òè ïðî íàñ, Ñòàòè âî¿íîì ïðèéøîâ ÷àñ. Ïåðåêîíàÿëüíà ñòåæà íå ëåãêà. Àëå ùîá ìåòè äîñÿãòè, Ñèëè â ñîá³ ìóñèø çíàéòè. ³ðèìî ó òå, çà ùî êëàâ Ãîëîâó ñâîþ Ñâÿòîñëàâ. Íå ³ñíóº ñëîâà ïîëîí Äëÿ òèõ, õòî ïðîéøîâ Ëå´³îí ! Âî¿íà ìè øëÿõîì ï³äåì, Ëå´³îíó ñòÿã ï³äíåñåì. É ïîíåñåì â æèòòÿ êðóãîâåðòü Ãàñëî Ïåðåìîãà àáî ñìåðòü!

Ïîëåò³â áè-ì íà êðàé ñâ³òà Ïîëåò³â áè-ì íà êðàé ñâ³òà, ßê â³òåð, ùî â ïîë³ ë³òà, ãåé,  ãàìåðèöüêèé êðàé. Ëåì æàëü ìè òÿ, ìîÿ õèæî... Ëåì æàëü ìè òÿ, ìîÿ õèæî Ñîëîì ÿíà, æàëü.

96

À ó íàñ âåëèêà á³äà Íå ìîæíà çàðîáèöü õë³áà, ãåé, Ìóøó ¿õàöü â äàëü. Ëåì æàëü ìè âàñ, ìî¿ âåðõè... Ëåì æàëü ìè âàñ, ìî¿ âåðõè Çåëåí³¿, æàëü. Ëåì æàëü ìè âàñ, â³âö³ ñèâ³, Æå-ì âàñ ïëåêàâ áåç òðè çèìè, ãåé, Îé æàëü ìè âàñ, æàëü. À ³íà÷å áè-ì ïî¿õàâ... À ³íà÷å áè-ì ïî¿õàâ  ãàìåðèöüêèé êðàé. Ëåì æàëü ìè òÿ, ìîÿ ñòðàíî, Äå æèâóòü ìàì³÷êà ç íÿíüîì, ãåé, Îé æàëü ìè òÿ, æàëü. Õîöü â íàñ á³äà íå ïî¿äó... Õîöü â íàñ á³äà íå ïî¿äó  ãàìåðèöüêèé êðàé.

Ëåìê³âùèíà Ñëîâà ³ ìóçèêà íåâ³äîìîãî àâòîðà. ϳñíþ çàïèñàâ Àíäð³é Ãóñàê ç³ Ñòðèéùèíè, àêòèâ³ñò Ñòóäåíòñüêîãî Áðàòñòâà, îäèí ³ç êîîðäèíàòîð³â ÃÊÎ Çà ïðàâäó ó áåðåçí³ 2001 ðîêó.

ßê ÷àñòî ÿ áà÷ó ââ³ ñí³ óêðàäåí³ ãîðè, Êîòð³ ñòåðåæóòü â³ä ìåíå ïðèêîðäîíí³ äîçîðè. ß òàì í³êîëè íå áóâ, õòîçíà, ÷è áóäó êîëèñü, Òà ùå ï³âñòîë³òòÿ òîìó ìî¿ áàòüêè òàì æèëè. Ïðèñï³â: Àëå òàì, íà Ëåìê³âùèí³, íàø³ ì³ñöÿ ñâÿò³. Òàì, íà Ëåìê³âùèí³, ùå ñòîÿòü íàø³ õàòè. ßê òè, Ëåìê³âùèíî, æèâåø áåç íàñ íà ñàìîò³? ×è íå çîãíèëè, íå ïîðæàâ³ëè õðåñòè Íà ìîãèëàõ ä³ä³â. Ìè ïî ñâ³òó ðîçêèäàí³, íåíà÷å æèäè. Õòî äàâ ïðàâî âåðøèòü íàøó äîëþ, íàø³ ñòàðø³ áðàòè ? Ãîðè ïîâèò³ òóìàíîì õòî ìåí³ ¿õ âåðíå? ß çíàþ, äåñü òàì, ïîíàä Ñÿíîì, º ò³, ùî ÷åêàþòü ìåíå... Ïðèñï³â: Áî òàì, íà Ëåìê³âùèí³...

97

² ÿ çíîâó íî÷àìè íå ñïëþ, ìîâ ñíîâèäà ÿêèéñü. ß çíàþ ì³é øëÿõ òóäè íå áóäå ëåãêèé. Áî òàì, äå ê³í÷àþòüñÿ ãîðè, òàì ùàñòÿ íåìà. Ó íàñ ð³çí³ çàêîíè, à íàâêîëî òþðìà. Ïðèñï³â: Àëå òàì, íà Ëåìê³âùèí³...

Õìàðè ãð³çí³øå ç³éøëèñÿ íàä ãîëîâàìè Ñëîâà ³ ìóçèêà: ²ãîð Îñîá³ê

Õìàðè ãð³çí³øå ç³éøëèñÿ íàä ãîëîâàìè, Òà ùå æåâ𳺠â íåá³ ñîíöÿ êðèâàâà çàãðàâà. ϳä ïðàïîð ñòàâàéòå, õòî ç íàìè, ñï³âàéòå ç íàìè. Õòî ç íàìè ïîëÿæå, òà êðîê íå ïîñòóïèòü íàçàä. Ïðèñï³â: Âñòàíüòå ç êîë³í, óêðà¿íö³, íà ïîâíèé çð³ñò. ªäíàéìîñÿ, áðàòòÿ, ïë³÷-î-ïë³÷, äî ñïèíè ñïèíà. ×è âèòðèìàºì, êîëè çíîâ âäàðèòü ãð³ì? ×è ïðîòè âîãíþ ñèëè âèñòà÷èòü íàì? Ãàëè÷èíà, Âîëèíü, Ïîä³ëëÿ, Êàðïàòè, Ïîë³ññÿ, äí³ïðÿíè ³ Áóêîâèíà, Ãóíè ³ àíòè, øàíîâí³ åì³´ðàíòè, ªäíàéìîñÿ, áðàòòÿ, áî òî º îäíà ñòîðîíà. Ïðèñï³â: Îáòðóñ³òü êîë³íà ³ âñòàíüòå íà ïîâíèé çð³ñò. Íàì äîëÿ äàº, íàïåâíî, îñòàíí³é øàíñ. Êîçàöüê³ ñèíè, ãîëîâè ï³ä³éì³òü. Ïðàâäà çà íàìè ³ Áîã ç íàìè â ñëóøíèé ÷àñ. Ãåé, âè ÷óºòå, íàø³ ãåðî¿ äóþòü â ñóðìè. Á³éö³-îäèíàêè êëè÷óòü â íà䳿 äî íàñ. Âîíè ñëîâî ³ âîëþ íåñëè íàì êð³çü êàòîðãè é òþðìè. Ùå òâåðäà ¿õ ðóêà íå âòîìèëàñü â³ä áîëþ òà ðàí.

98

Ïðèñï³â: Îáòðóñ³òü êîë³íà ³ âñòàíüòå íà ïîâíèé çð³ñò. Íàì äîëÿ äàº, íàïåâíî, îñòàíí³é øàíñ. Êîçàöüê³ ñèíè, ãîëîâè ï³ä³éì³òü. Ïðàâäà çà íàìè ³ Áîã ç íàìè â ñëóøíèé ÷àñ. Âñòàíüòå ç êîë³í, óêðà¿íö³, íà ïîâíèé çð³ñò. ªäíàéìîñÿ, áðàòòÿ, ïë³÷-î-ïë³÷, äî ñïèíè ñïèíà. ×è âèòðèìàºì, êîëè çíîâ âäàðèòü ãð³ì? ×è ïðîòè âîãíþ ñèëè âèñòà÷èòü íàì? Ìè âèòðèìàºì, êîëè çíîâ âäàðèòü ãð³ì. Òà ïðîòè âîãíþ ñèëè âèñòà÷èòü íàì. Òîæ âñòàíüòå ç êîë³í.

ϳñíÿ ˳ñîâî¿ øêîëè Ñëîâà: ê. âîÿê ÓÏÀ Àíäð³é Ìèöüî, 1970 ð.

Øêîëà ˳ñîâàÿ, ãîðä³ñòü ïëàñòîâàÿ Íàì, þíàêàì, öå ѳ÷-Ìàòè Ìè ìîëî䳿, õëîïö³ ë³ñî⳿ Ç â³òðîì éäåìî ìàíäðóâàòè. Íàì íå ñòðàøíàÿ ïðàöÿ âàæêàÿ, Ñì³ëî ó ëàâè ñòàâàéìî. Ìè ìîëî䳿, õëîïö³ ë³ñî⳿, Ò³ëî ³ äóõ çàïðàâëÿéìî. Ïîâåäåì òàáîðè ó Ñêåëÿñò³ ãîðè, Âîâ÷à Òðîïà íàì â³äêðèòà. Ìè ìîëî䳿, õëîïö³ ë³ñî⳿, Ãåé, ïîìàíäðóºì êðàé ñâ³òà. Øêîëà ë³ñîâàÿ, ãîðä³ñòü ïëàñòîâàÿ, Øëÿõîì ïîâñòàíñüêèì ³äåìî. Ìè ìîëî䳿, õëîïö³ ë³ñî⳿, Äëÿ Óêðà¿íè æèâåìî.

Çàäèâëÿþñü ó òâî¿ ç³íèö³ Cëîâà: Âàñèëü Ñèìîíåíêî

Çàäèâëÿþñü ó òâî¿ ç³íèö³ Ãîëóá³, òðèâîæí³, í³áè ðàíü. Êðåøóòü ç íèõ ÷åðâîí³ áëèñêàâèö³ Ðåâîëþö³é, áóíò³â ³ ïîâñòàíü.

99

Ïðèñï³â: Óêðà¿íî! Òè ìîÿ ìîëèòâî! Óêðà¿íî! Ìîÿ ðîçïóêî â³êîâà! Ãðèìîòèòü íàä ñâ³òîì ëþòà áèòâà Çà òâîº æèòòÿ, òâî¿ ïðàâà. Îä³éä³òå, íåäðóãè ëóêàâ³, Äðóç³, çà÷åêàéòå íà ïóò³. Ìàþ ÿ ñâÿòå ñèí³âñüêå ïðàâî Ç ìàò³ð þ ïîáóòü íà ñàìîò³. Ïðèñï³â. Õàé ïàëàþòü õìàðè ñâ³òàíêîâ³, Õàé ñè÷àòü îáðàçè âñå îäíî ß ïðîëëþñÿ êðàïåëüêîþ êðîâ³ Íà òâîº ñâÿùåííå çíàìåíî. Ïðèñï³â.

×îðí³ õëîïö³ Ñëîâà ³ ìóçèêà ëüâ³âñüêîãî ãóðòó Äèâí³ , ùî ìàâ ïåâíå â³äíîøåííÿ äî ðîþ Îðãàí³çàö³¿ Óêðà¿íñüêî¿ Ìîëîä³ Ñïàäùèíà ï³ä íàçâîþ ×îðí³ õëîïö³ .

×îðí³ õëîïö³ ðóøàþòü ó í³÷ Êðîê çà êðîêîì ³ ïë³÷-î-ïë³÷. Çàõ³ä ñîíöÿ ïîçàäó çãàñàº. Òàºìíè÷èìè ñõèëàìè ã³ð Ìè éäåìî äî õîëîäíèõ ç³ð. Òåìíà í³÷ ÷îðíèõ õëîïö³â â³òàº. Ïðèñï³â: Íå çãàñ³òü ñâîãî âîãíèùà âè. Ãåé, ä³â÷à, íå çàïëþùóé î÷³. Âèãëÿäàéòå ³ ïðèéäåì ç ï³òüìè, Ìè ïðèéäåì îï³âíî÷³. ×îðí³ õëîïö³, ïîïåðåäó øëÿõ, ˳ñ íàì áàòüêî, à íåáî äàõ, Âîâ÷å ë³ãâî â íåãîäó ñõîâàº. Áîðîòüáà ïðè÷àðîâóº íàñ. Äóõ ïîâñòàííÿ ùå â ãîðàõ íå çãàñ. Íåáåçïåö³ íàçóñòð³÷ ðóøàºì. Ïðèñï³â.

100

×îðí³ õëîïö³ ðóøàþòü ó í³÷ Êðîê çà êðîêîì ³ ïë³÷-î-ïë³÷. Çàõ³ä ñîíöÿ ïîçàäó çãàñàº. Òàºìíè÷èìè ñõèëàìè ã³ð Ìè éäåìî äî õîëîäíèõ ç³ð. Òåìíà í³÷ ÷îðíèõ õëîïö³â â³òàº... Ïðèñï³â.

ϳñíÿ ïðî ìîâó Ñëîâà ³ ìóçèêà: ßðîñëàâ Þð÷èøèí, ÎÇÎ

Õàé ùàñòÿ íå â³÷íå, à æèòòÿ ñêîðîïëèííå, Îé, ðîäå ì³é êðàñíèé, íå ñêîðî÷óé éîãî. Íåìຠäåðæàâè, ìàëî¿ êðà¿íè, ßêà á â³äöóðàëàñü â³ä ñëîâà ñâîãî. Õàé ñïëèâàþòü ðîêè, âèðîñòàþòü ä³òè. Òà íå ìîæíà ñâîãî ÷óæèì çàì³íèòè. Âñå ò³ëüêè íàéêðàùå ç óñ³º¿ ïëàíåòè Ó ìîâó âïàäàº, íåìîâ ò³ ïîò³÷êè. Íàâ³ùî æ ì³íÿòè ñëîâî íàøèõ ïîåò³â Íà ð³÷êó, ÿêîþ íàì â áåçâ³ñòü ïëèâòè? ßê ³ñêðèòüñÿ âîäà, äíî âñå ãëèáøå çíèêàº. Íàéð³äí³øà ð³êà çö³ëèòü, ùî â³äìèðàº. Òà ðàïòîì ì³ë³òè íàøà ð³÷êà ïî÷àëà, ²ç ð³÷êè ÷óæî¿ ïîïàëà âîäà. Âîíà íåïîãàíà, òà íàñ ðîç ºäíàëà, Òà íàñ ïîä³ëèëà íà òàáîðè äâà. ² íåìà ùàñòÿ íàì, îé, òà íà ö³ì ñâ³ò³ гçíèìè ìîâàìè ðîçìîâëÿþòü îäíèõ áàòüê³â ä³òè. Îé, ÷èñòèòè òðåáà ñòð³ìêó ìîâó-ð³÷êó ³ä íàìóëó-áðóäó ç ÷óæèõ áåðåã³â. Áî ä³òè ìàëåíüê³ ÿê âèï þòü âîäè÷êè, Çàáóäóòü ïðî ñëàâó ä³ä³â-ïðàáàòüê³â. Òè, þíà÷å, íå ñò³é, îé, íå ñò³é, ðàäè Áîãà.  á³é çàïåêëèé âñòóïàé, ïîêè íå çáèëè ç äîðîãè.

Òè, ïëàñòóíå Òè, ïëàñòóíå, æèâè ñàì ñîáîþ,  êîæíèé ìåíò áóäü ãîòîâèé äî áîþ! Òâ³é ð³äíèé êðàé â íåâîë³, ó êàéäàíàõ, Ñî÷èòü êðîâ â íåçàãîºíèõ ðàíàõ.

101

Ïðèñï³â: ϳäåì â á³é, âñ³ ÿê ñò³é, Çà êðàñó, çà íàð³ä ñâ³é! Ãåé æå ³äåì, ³äåì, ³äåì, ãåé! Ñòÿã ïîá³äè âèñîêî íåñåìî. Êðàþ ð³äíèé, ðàä³é, íå æóðèñÿ, Ëèø ó íàø³ ñåðöÿ ïîäèâèñÿ: Òàì ïîâíî ñèëè, â³ðè íåçëàìíî¿ Çàõèñòèòü â³ä íàâàëè ãð³çíî¿. Ïðèñï³â.

Õàé ìåíå, õàé äî â³éñüêà çàáåðóòü Õàé ìåíå, õàé äî â³éñüêà çàáåðóòü, Õàé ìåíå òàì ÷îðòè íå çàäåðóòü! Õàé êîìàíäèðè íå ð³æóòü ³ íå á þòü Õàé ìåí³, õàé ìåí³ ïî¿ñòè äàþòü! Õàé ìåí³, õàé äàäóòü àâòîìàò, Õàé ìåí³ ãðåöü, ÿêèé ÿ ôàéíèé ñîëäàò! Õàé áîÿòüñÿ ìåíå âñ³ âîðîãè Õàé ìåí³, õàé ìåí³ ïðèïàäóòü äî íîãè! Õàé ë³âîþ, õàé ïðàâîþ, õàé â³ðîþ, õàé ïðàâäîþ! Õàé ë³âîþ, õàé ïðàâîþ, õàé â³ðîþ, õàé ïðàâäîþ! Õàé ë³âîþ, õàé ïðàâîþ, õàé â³ðîþ, õàé ïðàâäîþ! Õàé ñèëîþ, õàé ñëàâîþ, õàé! Õàé ìåíå, õàé ÷åêຠð³äíÿ, Õàé íå ñóìóº æîäíîãî äíÿ! Õàé çà ìíîþ íå ïàëÿòü ìîñòè Õàé ìåí³, õàé ìåí³ ïèøóòü ëèñòè! Õàé ìåíå, õàé ä³â÷èíîíüêà æäå, Õàé á³ëüøå í³ ç êèì ãóëÿòè íå éäå! Õàé-íî äîäîìó ÿ ïîâåðíóñü! Õàé ìèíå, õàé ìèíå ÿ ç óñ³ì ðîçáåðóñü! Õàé ë³âîþ, õàé ïðàâîþ, õàé â³ðîþ, õàé ïðàâäîþ! Õàé ë³âîþ, õàé ïðàâîþ, õàé â³ðîþ, õàé ïðàâäîþ! Õàé ë³âîþ, õàé ïðàâîþ, õàé â³ðîþ, õàé ïðàâäîþ! Õàé ñèëîþ, õàé ñëàâîþ, õàé!  öàðñüê³é àð쳿 ñëóæèâ, ×îðí³ âóñà ÿ íîñèâ, Ùå é ãâèíò³âêó íà ïëå÷³! Ãîï÷³-äðè÷³, ãîï-÷³-÷³!

102

Õàé ë³âîþ, õàé ïðàâîþ, õàé â³ðîþ, õàé ïðàâäîþ! Õàé ë³âîþ, õàé ïðàâîþ, õàé â³ðîþ, õàé ïðàâäîþ! Õàé ë³âîþ, õàé ïðàâîþ, õàé â³ðîþ, õàé ïðàâäîþ! Õàé ñèëîþ, õàé ñëàâîþ, õàé.

Êîçà÷îê Ñëîâà ³ ìóçèêà: ²ãîð Îñîá³ê (Ñòóäåíòñüêå Áðàòñòâî) îäèí ³ç êåð³âíèê³â îõîðîíè ñòóäåíòñüêîãî ãîëîäóâàííÿ íà ãðàí³ò³ ó æîâòí³ 1990 ðîêó â Êèºâ³

³òåð ïî÷èíຠçíîâó áèòè ãðóäüìè â â³êíà. Çàñï³âàþ ï³ñíþ ñâîþ, âèéäó íà ïîäâ³ð ÿ. ß ç³áðàâñÿ ó äîðîãó, âèíèêëî áàæàííÿ. ßê ó÷îðà, ï³äó çíîâó ïîøóêàòè ùàñòÿ. Ïðèñï³â: Ãîï! ß êîçàê ñîá³ ïðèâîëüíèé. Ãîï! ß, ÿê ñîê³ë ó ïîëüîò³. Ãîï! Êóäè ñõî÷ó, òóäè ï³äó, ×åðåç ñòåï ï³äó ïî â³òðó. Ãîï! Ãåé, ãåé, ãåé! Ãîï! À ó ñòåïó ÿê ó ñòåïó, â³òåð ïîâ³âàº. À òðè âåðáè, òðè òîïîë³ â³ä äîùó ñõîâàþòü. Ùî êîçàêó â ïîë³ òðåáà êèðåþ é øàðîâàðè, Ùå é êîíèêà âîðîíîãî, ÿê ó òîãî ïàíà. Ïðèñï³â. Çáðóÿ ìåí³ äðóãå ë³æêî, êèðåÿ äðóãà õàòà. Øàáëÿ ìåí³ äðóãà æ³íêà, à ѳ÷ íàøà ìàòè. Ãðîø³ â êîçàêà íå â øàí³, áóâ áè â³ëüíèé ñàì â³í, Áóëè á â íüîãî øàðîâàðè é ÷îáîòè ìàçàí³. Ïðèñï³â. Ãîï! ß êîçàê ñîá³ ïðèâîëüíèé. Ãîï! ß, ÿê ñîê³ë ó ïîëüîò³. Ãîï! Êóäè ñõî÷ó, ïîìàíäðóþ, Êîãî ñõî÷ó ïîö³ëóþ. Ãîï! Ãåé, ãåé, ãåé! Ïðèñï³â.

103

Øëÿõ ëèöàðÿ Ïðèêìåòè ïëàñòóíà â æèòò³ ïðèêìåòè ëèöàðÿ! Ïðèêìåòè ïëàñòóíà ç ÿñîâàí³ â íàøîìó Ïëàñòîâîìó Çàêîí³. Ïðàâèëà, ç³áðàí³ â íüîìó, º ïåðåäàííÿì äàâí³õ ëèöàðñüêèõ çàêîí³â, à òåïåð óæå òðèâàëèìè îñíîâàìè êóëüòóðíîãî ñâ³òó, çã³äíèìè ç õðèñòèÿíñüêîþ åòèêîþ, ³äåàëàìè, â ³ì ÿ ÿêèõ âåäåòüñÿ â³ä íàéäàâí³øèõ ÷àñ³â áîðîòüáà áëàãîðîäíîñòè ç âàðâàðñòâîì. Çà ïðèêëàäîì äàâí³õ áîðö³â óñ³õ íàðîä³â, ï³äíÿëèñÿ ìè, ïëàñòóíè, ÿê íîâ³òí³ óêðà¿íñüê³ ëèöàð³, ùîá ³òè ñàìèì ³ âåñòè ³íøèõ äî ïåðåìîãè òèõ ³äåàë³â. Ó òîìó ïîõîä³ ñòàºìî çäèñöèïë³íîâàíî é â³ðíî â äîïîìîãó íàéêðàùèì íàìàãàííÿì íàéá³ëüøèõ ãåí³¿â óñ³õ íàðîä³â. Öå ìè, ïëàñòóíè, ï³ä³éìàºìî ñòÿã ÿñíîãî ëèöàðñòâà â ³ì ÿ óêðà¿íñüêîãî íàðîäó ³ éîãî áîðö³â çà ïðàâäó é âîëþ, çà äîáðî é êðàñó, çà ïðàâî ëþäèíè äî ñâîá³äíîãî æèòòÿ. Îñü ïðàâèëà íàøîãî Çàêîíó é ðîçóì³ííÿ ¿õ: ². Ïëàñòóí ñëîâíèé. Ðàç äàíîãî ñëîâà äîòðèìóº, íåçâàæàþ÷è íà ïåðåïîíè.

II. Ïëàñòóí ñóìë³ííèé. Êîæíå ä³ëî, çà ÿêå äîáðîâ³ëüíî âçÿâñÿ, âèêîíóº ïî çìîç³ ÿêíàéë³ïøå.

III. Ïëàñòóí òî÷íèé. Ðå÷åíöÿ, âèçíà÷åíîãî äëÿ ïî÷àòêó ÷è ê³íöÿ ÿêîãîñü çàíÿòòÿ ÷è âèêîíàííÿ ÿêîãîñü çàâäàííÿ, äîòðèìóºòüñÿ òî÷íî.

IV. Ïëàñòóí îùàäíèé. Áåç ïîòðåáè é êîðèñòè íå âèòðà÷àº í³ ãðîøà, í³ ÷àñó, í³ åíå𴳿, à ùî éîìó çàëèøèòüñÿ, çáåð³ãຠíà òàêó õâèëèíó, êîëè áóäå ïîòð³áíî.

V. Ïëàñòóí ñïðàâåäëèâèé. ³í áåçñòîðîííüî é áåç âàãàííÿ ïðèçíຠé â³ääຠêîæíîìó âñå, ùî êîìó íàëåæèòü. Ó êîæíîìó çìàãàíí³ â³í äîòðèìóºòüñÿ çàñàäè ÷åñíî¿ ãðè .

VI. Ïëàñòóí óâ³÷ëèâèé. ³í äîïîìàãຠâ ÷åñí³é ñïðàâ³, äå äî öüîãî íàãîäà, â³äñòóïຠêîìó ñë³ä ïåðø³ñòü ³ ãàðíî ïîâîäèòüñÿ ç óñ³ìà, à îñîáëèâî ç³ ñòàðøèìè â³êîì òà ç æ³íêàìè. Éîãî ââ³÷ëèâ³ñòü íå ñ쳺 ðîáèòè âðàæåííÿ ïîíèæåííÿ, áî öå íåçã³äíå ç ïîíÿòòÿì ëèöàðñüêîñòè.

VII. Ïëàñòóí áðàòåðñüêèé ³ äîáðîçè÷ëèâèé. ³í ïî÷óâຠñåáå áðàòîì óñ³õ ïëàñòóí³â, à òî é ñêàâò³â ÷óæèõ íàðîä³â, ³ ïðèÿòåëåì óñ³õ ÷åñíèõ ëþäåé, à òåæ òâàðèí ³ ðîñëèí. ³í íå äîøêóëÿº 104

í³êîìó, íå êðèâäèòü æèâî¿ ³ñòîòè, íàâïàêè, íàìàãàºòüñÿ êîæí³é æèâ³é ³ñòîò³ â ïîòðåá³ ïðèéòè ç äîïîìîãîþ. Çîêðåìà ïðàöþº â³äïîâ³äíî äî ñâî¿õ ñèë äëÿ äîáðà, ñêð³ïëåííÿ ³ ðîçâèòêó âëàñíîãî íàðîäó, áåç ñë³ïî¿ íåíàâèñòè äî çàãàëó ÷ëåí³â ³íøî¿ íàö³îíàëüíî¿ ñï³ëüíîòè. Îöþ ñâîþ äîïîìîãó äຠáåçêîðèñíî, áåç ïîíèæåííÿ áóäü-êîãî ³ áåç óâàãè íà ïîë³òè÷í³ ÷è â³ðîñïîâ³äí³ ð³çíèö³. Éîãî äîïîìîãà òîðêàºòüñÿ âèêëþ÷íî ìîðàëüíèõ òà ³äåéíèõ ñïðàâ àáî çàãðîæåííÿ çäîðîâ ÿ ÷è æèòòÿ. ³í íå îáîâ ÿçàíèé ïîìàãàòè ÷óæèì ó ñïðàâàõ ïîë³òè÷íèõ, íàö³îíàëüíèõ ³ îñîáèñòî¿ êîðèñòè, à â í³ÿêîìó âèïàäêó íå â³ëüíî éîìó ïåðåéòè ìåæ³ îñîáèñòî¿ ÷è íàö³îíàëüíî¿ ã³äíîñòè.

VIII. Ïëàñòóí çð³âíîâàæåíèé. ³í íå 䳺 í³êîëè ï³ä âïëèâîì õâèëåâèõ íàñòðî¿â, ÿê ãí³âó, ðîçïà÷ó òîùî. Êîëè â³í ïî÷óâຠñåáå îáðàæåíèì, øóêຠïîðàäè é äîïîìîãè ó ïëàñòîâî¿ ñòàðøèíè ³ áîðîíèòü ñâ ÷åñòè ñïîñîáîì, çã³äíèì ³ç çàêîíàìè äåðæàâè.  íåáåçïåö³ æèòòÿ â³ëüíî éîìó â ìåæàõ äåðæàâíîãî êàðíîãî çàêîíó áîðîíèòèñÿ, ÿê ó쳺 é ìîæå.

IX. Ïëàñòóí êîðèñíèé. ³í çàéìàºòüñÿ òèì, ùî ïðèíîñèòü ÷åñíó ³ ñïðàâæíþ êîðèñòü éîìó ñàìîìó àáî ³íøèì. ³í òåæ ö³íèòü ³ øàíóº ïðàöþ ³íøèõ. ³í âèçíຠçíà÷åííÿ ïðàö³ â òàê³é ÷åðç³: 1) ïðàöÿ äëÿ ðîçâèòêó âñüîãî ëþäñòâà; 2) ïðàöÿ äëÿ âëàñíîãî íàðîäó; 3) ïðàöÿ äëÿ ñåáå ñàìîãî.

X. Ïëàñòóí ñëóõíÿíèé ïëàñòîâ³é ñòàðøèí³. ³í ñëóõàºòüñÿ ïëàñòîâî¿ ñòàðøèíè çã³äíî ç îáîâ ÿçóþ÷èìè ïðàâèëüíèêàìè. ϳñëÿ ñóìë³ííîãî âèêîíàííÿ íàêàçó éîìó â³ëüíî, çà îêðåìèì äîçâîëîì, îáîñíîâàíèìè çàì³òàìè âèñëîâèòè êðèòè÷íó ãàäêó ùîäî äîö³ëüíîñòè öüîãî íàêàçó. Íå â³ëüíî âèêîíàòè íàêàçó, ÿêèé áåç ñóìí³âó áóâ áè íåçã³äíèé ç Ïëàñòîâèì Çàêîíîì.

XI. Ïëàñòóí ïèëüíèé. ³í í³êîëè íå ïðîïóñêຠíàãîäè íàâ÷èòèñÿ ÷è äîâ³äàòèñÿ ÷îãîñü êîðèñíîãî äëÿ ðîçâèòêó ñâîãî äóõà, ñâ ïðàöåçäàòíîñòè ÷è ÷îãîñü, ùî ñêð³ïëþº éîãî äîâ³ð ÿ ó âëàñí³ ñèëè.

XII. Ïëàñòóí äáຠïðî ñâîº çäîðîâ ÿ. ³í øàíóº é ïëåêຠéîãî ÿê ö³íí³ñòü çàãàëó ³ ÿê ïåðåäóìîâó ñâ ïðàöåçäàòíîñòè. ³í íå âæèâຠí³ÿêèõ îòðóò, íå â³ääàºòüñÿ í³ÿêèì íàëîãàì, çîêðåìà íå ï º àëüêîãîëüíèõ íàïèòê³â ³ íå êóðèòü òþòþíó. Çàãàëîì íå ðîáèòü í³÷îãî, ùî ìîãëî á ï³ä³ðâàòè éîãî ìîëîä³ ñèëè àáî ñïèíÿòè ¿õ ðîçâèòîê. ³í ï³äïðèºì÷èâèé, åíåð´³éíèé ³ â³ðèòü ó âëàñí³ ñèëè.

XIII. Ïëàñòóí ëþáèòü êðàñó ³ äáຠïðî íå¿. ³í íàìàãàºòüñÿ ïîñîáëÿòè êðàñ³ îòî÷åííÿ ñâî¿ì âèãëÿäîì, îä³ææþ, ñâî¿ìè â÷èíêàìè é ìîâîþ, ï³çíàþ÷è ïðèéíÿò³ ïðàâèëà äîáðî¿ é ãàðíî¿ 105

ïîâåä³íêè, ãàðíî¿ óêðà¿íñüêî¿ ìîâè, ³ ïîøèðÿº öå çíàííÿ ñëîâîì ³ äîáðèì ïðèêëàäîì.

XIV. Ïëàñòóí çàâæäè äîáðî¿ ãàäêè. ³í íå ðîçãóáëþºòüñÿ é íå ïîïàäຠâ ðîçïà÷ íàâ³òü ó íàéâàæ÷èõ óìîâàõ. ³í çàâæäè ïîã³äíèé, ñõèëüíèé äî âåñåëîñòè, à â íåáåçïåö³ â³äâàæíèé. Îòæå êîðîòêî ïîâòîðèìî. Ïëàñòóí º: Ó ñâî¿õ ä³ëàõ ñëîâíèé, ñóìë³ííèé, òî÷íèé ³ îùàäíèé. Ó ïîâåä³íö³ ñóïðîòè ³íøèõ ñïðàâåäëèâèé, ââ³÷ëèâèé, áðàòåðñüêèé, äîáðîçè÷ëèâèé òà çð³âíîâàæåíèé. Äëÿ äîáðà Óêðà¿íè ³ Ïëàñòó êîðèñíèé, ñëóõíÿíèé ³ çäîðîâèé. Äëÿ ö³ëîãî îòî÷åííÿ äáàéëèâèé ïðî êðàñó é çàâæäè ïîã³äíîãî íàñòðîþ. Äî 1 ïëàñòîâî¿ ïðîáè Òè ìóñèø íå ò³ëüêè çíàòè ïðèêìåòè äîáðîãî ïëàñòóíà, à é óïðîäîâæ ïðîáíîãî ÷àñó äîêëàñòè âñ³õ çóñèëü, ùîá ñïðàâä³ çã³äíî ç òî÷êàìè Ïëàñòîâîãî Çàêîíó ïîñòóïàòè ³ ö³ ïðèêìåòè ñîá³ çàñâîþâàòè. Òî÷íî äîòðèìóþ÷èñü ïðàâèë Ïëàñòîâîãî Çàêîíó âïðîäîâæ äàëüøîãî ïëàñòóâàííÿ, áóäóºìî íàø õàðàêòåð. Òèñîâñüêèé Î. Ïðèêìåòè ïëàñòóíà â æèòò³ // Æèòòÿ â Ïëàñò³. Òîðîíòî-ijòðîéò, 1961. Ñ. 183-186.

106

Àëôàâ³òíèé ïîêàæ÷èê À çà êóìà Íåñòîðà ................................................................................. 92 Áàëàäà ïðî êîçàêà Ãðèöüêà .................................................................. 82 Áî â³éíà â³éíîþ ...................................................................................... 56 Áóâ ñîá³ ëèöàð Öÿïêà ............................................................................ 56 Áóäå íàì ç òîáîþ ùî çãàäàòè ............................................................... 20  ×îðíå ìîðå êðîâ Äí³ïðîì òå÷å ......................................................... 21 Âäàðÿé ìå÷åì ........................................................................................ 57 Âåëè÷àëüíà Ðóñ³ .................................................................................... 27 Âæå âå÷³ð âå÷î𳺠äèâ. Ëåíòà çà ëåíòîþ ³éñüêî äèâ. Ñòåæêè ãåðî¿â Ãåé âè õëîïö³ ñ³÷î⳿ .............................................................................. 50 Ãåé âèäíî ñåëî ...................................................................................... 51 Ãåé, áðàòòÿ îïðèøêè .............................................................................. 39 Ãåé, íà ãîð³ òàì æåíö³ æíóòü ................................................................. 42 Ãåé, íà ï³âíî÷³, íà Âîëèí³ ...................................................................... 73 Ãåé, íå äèâóéòåñü, äîá𳿠ëþäè! ........................................................... 34 Ãåé, íóì, õëîïö³, äî çáðî¿ ..................................................................... 17 Ãåé, Ïëàñòóíè ........................................................................................ 10 Ãåé, ѳ÷ ³äå ............................................................................................. 44 Ãåé, ñòåïàìè .......................................................................................... 75 Ãåé, òàì íà ãîð³ ѳ÷ ³äå .......................................................................... 43 Ãåé, õëîïö³, â êîëî ................................................................................. 78 Ãåé-ãó, ãåé-ãà .......................................................................................... 65 Äåêàëîã ................................................................................................... 64 Äþíêåðê .................................................................................................. 90 Çà Ñèá³ðîì ñîíöå ñõîäèòü .................................................................... 40 Çà Óêðà¿íó ............................................................................................... 60 Çàäèâëÿþñü ó òâî¿ ç³íèö³ ....................................................................... 99 Çàñâèñòàëè êîçà÷åíüêè ......................................................................... 17 Çâèòÿãà, âïåðåä (Ìàðø Çâèòÿãè ) ........................................................ 20 dzðâàëàñÿ õóðòîâèíà ............................................................................. 49 Çðîäèëèñü ìè ........................................................................................... 8 ²äè â³ä ìåíå ............................................................................................ 78 ²ç ïîëîíó ................................................................................................. 32 ²ç Òðóñêàâöÿ äî Ãîðîäêà ........................................................................ 66 Éäå ñ³÷îâå â³éñüêî ................................................................................. 52 107

Éøëè ñåëîì ........................................................................................... 84 Êàðïàòñüêèé âàëüñ ................................................................................. 79 Êåäü ìè ïðèéøëà êàðòà ........................................................................ 41 Êîçà÷îê ................................................................................................. 103 Ëå´³îíåð .................................................................................................. 24 Ëåìê³âùèíà ............................................................................................ 97 Ëåíòà çà ëåíòîþ (Âæå âå÷³ð âå÷îð³º) ................................................... 74 Ëèñò ñóëòàíó .......................................................................................... 91 Ìàðø Çâèòÿãè äèâ. Çâèòÿãà, âïåðåä Ìàðø êóðåíÿ Áîéêè ............................................................................. 77 Ìàðø Ëåã³îíó ....................................................................................... 96 Ìàðø ÎÇÎ ........................................................................................... 57 Ìàðø ѳðîìàíö³â ................................................................................ 76 Ìàðø ñîòí³ Ëåâà .................................................................................. 76 Ìàðø Óêðà¿íà (×îðíèìè õìàðàìè âêðèòà ðó¿íà) ............................ 92 Ìàðøåðóþòü äîáðîâîëüö³ .................................................................... 70 Ìàòè ÿñíîçîðà ....................................................................................... 27 Ìè ãàéäàìàêè ......................................................................................... 43 Ìè éäåì âïåðåä ..................................................................................... 60 Ìè éäåìî â á³é ....................................................................................... 52 Ìîëèòâà ïåðåä ñïîæèâàííÿì ¿æ³ .......................................................... 13 Ìîëèòâà ï³ñëÿ ñïîæèâàííÿ ¿æ³ .............................................................. 13 Ìîëèòâà óêðà¿íñüêèõ íàö³îíàë³ñò³â ...................................................... 13 Íàñ ïèòàþòü, ÿêîãî ìè ðîäó .................................................................. 89 Íå ïîðà ................................................................................................... 45 Íå ñ쳺 áóòè â íàñ ñòðàõó ...................................................................... 55 Íå ñóìóé, äèòèíî ................................................................................... 83 Îé Ìîðîçå, Ìîðîçåíêó .......................................................................... 33 Îé, ë³òà îðåë .......................................................................................... 36 Îé, ó ëóç³ ................................................................................................ 49 Îé, ùî æ òî çà øóì ó÷èíèâñÿ äèâ. ϳñíÿ ïðî êîìàðÿ Îò÷å íàø .................................................................................................. 7 Ïàì ÿò³ Ñèìîíà Ïåòëþðè ...................................................................... 83 ϳñíÿ ˳ñîâî¿ øêîëè ............................................................................ 99 ϳñíÿ ïðî Áàéäó ..................................................................................... 31 ϳñíÿ ïðî Äàíèëà ................................................................................... 28 ϳñíÿ ïðî Çàë³çíÿêà ............................................................................... 63 ϳñíÿ ïðî êîìàðÿ (Îé, ùî æ òî çà øóì ó÷èíèâñÿ) ............................... 74 ϳñíÿ ïðî Êîíîâàëüöÿ ........................................................................... 67 ϳñíÿ ïðî ìîâó ..................................................................................... 101 108

ϳñíÿ ïðî îáñòóïëåííÿ òàòàðàìè Êèºâà ðîêó 1239 â³ä гçäâà Õðèñòîâîãî .................................................... 28 ϳñíÿ ïðî Ïàë³ÿ ...................................................................................... 35 ϳñíÿ ïðî Òþòþííèêà ............................................................................. 62 Ïëàñòîâèé îá³ò ....................................................................................... 11 Ïîëåò³â áè-ì íà êðàé ñâ³òà .................................................................... 96 Ïîõ³ä êîçàê³â .......................................................................................... 31 Ïðè âàòð³ ................................................................................................ 12 Ïðèñâÿòà ãàëèöüêîìó ïîëêó ÓÑÑ ......................................................... 61 Ïðî Ëîïàòèíñüêîãî ................................................................................ 68 Ïòàõà íà éìåííÿ Íàõò³´àëü ................................................................... 19 Ñèíÿ äèâ³ç³ÿ ............................................................................................ 62 Ñê³ô Õîìà .............................................................................................. 25 Ñîêîëè, Ñîêîëè ...................................................................................... 41 Ñòåæêè ãåðî¿â (³éñüêî) ......................................................................... 79 Ñõðåùåí³ ñòð³ëè ..................................................................................... 26 Òàì çà ë³ñîì ñîíöå ñõîäèòü .................................................................. 84 Òàì íà ãîð³, íà Ìàê³âö³ .......................................................................... 51 Òàì ïîï³ä ë³ñîì ...................................................................................... 85 Òè, ïëàñòóíå ......................................................................................... 101 Õàé æèâå Âåëèêèé Êîìòóð íàø ............................................................ 57 Õàé ìåíå, õàé äî â³éñüêà çàáåðóòü .................................................... 102 Õìàðè ãð³çí³øå ç³éøëèñÿ íàä ãîëîâàìè ........................................... 98 Õîðóíæèé ................................................................................................ 86 Õòîñü òà é âðîäèòüñÿ ............................................................................. 18 Öàðþ íåáåñíèé ........................................................................................ 7 Öâ³ò Óêðà¿íè .............................................................................................. 9 Öè ÷óëèñüòå, ìèë³ áðàòòÿ ...................................................................... 67 ×îðíèìè õìàðàìè âêðèòà ðó¿íà äèâ. Ìàðø Óêðà¿íà ×îðí³ õëîïö³ ......................................................................................... 100 ×óºø, ñóðìè ãðàþòü ............................................................................... 66 Ùå íå âìåðëà Óêðà¿íà ............................................................................. 8 Þíà÷å, òè çíàé ....................................................................................... 22

109

Çì³ñò Á³-ϳ ïðî Ëèöàð³â ................................................................ 3 ³ðí³ Áîãîâ³ ³ Óêðà¿í³! .......................................................... 6 Óêðà¿íö³ íàö³ÿ ëèöàð³â .................................................. 15 Äîêíÿæà ³ êíÿæà äîáà ...................................................... 23 Êîçàöüêà äîáà .................................................................. 30 Íàðîäíà ñàìîîáîðîíà ³ â³éñüêîâ³ òîâàðèñòâà ............... 37 Óêðà¿íñüê³ Ñ³÷îâ³ Ñòð³ëüö³ ................................................ 46 Ëèöàðñòâî Çàë³çíî¿ Îñòðîãè ........................................... 54 ³éñüêî Óêðà¿íñüêî¿ Ðåâîëþö³¿ ........................................ 59 ϳäï³ëüíå â³éñüêî : ÓÂÎ ³ ÎÓÍ ....................................... 64 Óêðà¿íñüêà Ïîâñòàíñüêà Àðì³ÿ ³ çáðîéíå ï³äï³ëëÿ ÎÓÍ ............................................... 72 Âîíè âìåðëè ùîá ìè æèëè! ......................................... 81 ²äó íà âàñ! ......................................................................... 88 Ïëåêàéìî ñèëó ................................................................. 94 Øëÿõ ëèöàðÿ .................................................................. 104 Àëôàâ³òíèé ïîêàæ÷èê .................................................... 107

110

Ìåëî䳿 ³ àêîðäè äî ï³ñåíü ìîæíà ä³çíàòèñÿ â òàêèõ îñ³á: ñò. ïë. ñêîá Òàðàñ Ãðèâóë, ÎÇÎ gryvul@ukr.net ñò. ïë. ñêîá Áîãäàí Êóõàðóê, ÎÇÎ velikijkyk@ukr.net ñò. ïë. Îëåêñàíäð ˳í÷åâñüêèé, ÎÇÎ menimozhna@ukr.net ñò. ïë. Áîãäàí Ëÿëüêà, ÎÇÎ bohdanko@epost.com.ua ñò. ïë. ßðîñëàâ Þð÷èøèí, ÎÇÎ chuprynka@ukr.net àáî íà ñàéòàõ:

www.plast-scouting.org pisni.org.ua Ïðîïîçèö³¿ äî Ñï³âàíèêà Ëèöàðÿ ïðîñèìî íàäñèëàòè íà àäðåñó

spivanyk@ozo.org.ua

Íàä óïîðÿäêóâàííÿì êíèãè ïðàöþâàëè îçîíè: ñò. ïë. ñêîá Òàðàñ Ãðèâóë, ñò. ïë. Áîãäàí Ëÿëüêà, ñò. ïë. ïðèõ.Âîëîäèìèð Ìîðîç, ñò. ïë. Þðêî Þçè÷, ñò. ïë. ßðîñëàâ Þð÷èøèí, ñò. ïë. ñêîá Áîãäàí ßöóí ˳òåðàòóðíèé ðåäàêòîð ñò. ïë. Îëüãà Ñâ³äçèíñüêà Òåõí³÷íèé ðåäàêòîð ñò. ïë. Áîãäàí Ëÿëüêà, ÎÇΠ³äïîâ³äàëüíèé çà âèïóñê ñò. ïë. Ðîìàí Îíóôð³¿â, ÎÇÎ

Äðóê: ̳ñòî ÍÂ