Gas&Power Sayı 231 - Enerji - Dergi

4

KRİTİK GELİSME

ISLEYIS AYNEN DEVAM EDECEK Akfel Yönetim Kurulu Başkanı Bilal Aslan Gas&Power’a özel açıklamalar yaptı.

‘SABANCI HOLDİNG’İ YÜKSEK HEDEFLERE TAŞIYACAĞINA İNANIYORUZ’

08

Kolin-Kalyon 460 milyon dolara 2 FSRU siparişi verdi Bir süredir FSRU inşası için Güney Kore şirketleriyle görüşmeler yürüten Kolin-Kalyon ortaklığı Güney Koreli Hyundai Heavy Industries’e (HHI) 1 adeti opsiyonlu olmak üzere 2 adet yüzer depolama ve tekrar gazlaştırma ünitesi (FSRU) siparişi verdi.

B

ir süredir FSRU inşası için Güney Kore şirketleriyle görüşmeler yürüten KolinKalyon ortaklığı Güney Koreli Hyundai Heavy Industries (HHI) 1 adeti opsiyonlu olmak üzere 2 adet yüzer depolama ve tekrar gazlaştırma ünitesi (FSRU) siparişi verdi.

2019 YILI SONUNDA TESLİM EDİLMESİ PLANLANIYOR Anlaşmaya göre; her biri 170 bin metreküp LNG depolama kapasitesine sahip olacak FSRU’ların

ilkinin 2019 yılı sonunda teslim edilmesi planlanıyor. FSRU’ların birim fiyatı 230 milyon dolar olurken 2.

FSRU’nun alınması durumunda 2 FSRU’nun şirkete maliyeti 460 milyon dolar olacak.

Kolin-Kalyon ortaklığı tarafından geçtiğimiz yıl çok kısa sürede tamamlanarak devreye alınan ilk FSRU geçtiğimiz Aralık ayında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın katıldığı törenle devreye alınmıştı. Fransız ENGIE’den 28 ay süreyle kiralanan GDF Suez NEPTUNE isimli FSRU’dan sisteme

günlük 14 milyon metreküpe yakın doğal gaz veriliyor. 2009 yılında inşa edilen ve operatörlüğünü Hoeg’ün yaptığı GDF Suez NEPTUNE bir diğer Güney Kore firması olan Samsung Heavy Industries (SHI) tarafından inşa edilmişti. Şirketin 1 adeti opsiyonlu 2 adet FSRU’dan bir tanesini İzmir’deki mevcut FSRU’nun yerine diğerini ise şirket tarafından hayata geçirilmesi planlanan bir diğer FSRU projesinin gerçekleşmesi durumunda kullanmak için opsiyonlu olarak satın almayı planladığı öğrenildi.

FSRU PROJELERİNDE

SÜREÇ DEVAM EDİYOR

Ö

te yandan Maks Enerji ve Aygaz Doğal Gaz tarafından hayata geçirilmek için EPDK’ya yapılan lisans başvurularında süreç devam ediyor. BOTAŞ tarafından Hatay Dörtyol’da hayata geçirilmek istenen FSRU projesi için kurum tarafından yürütülen proje çalışmalarında sona yaklaşıldığı ve çalışmalarının tamamlanmasının ardından lisans için EPDK’ya başvuru yapılmasının planlandığı öğrenildi.

EPDK 81 ilde 81 hedefi için düğmeye bastı EPDK Artvin, Hakkâri ve Şırnak şehirleri için ihaleye çıkacağını duyurdu. İstekli şirketlerin 27 Şubat 2017 tarihine kadar başvuru yapabilecekleri ihalelerin, yeterlilik başvurusu yapılması halinde Mart sonu veya Nisan başında gerçekleştirilmesi hedefleniyor.

Daha önce ihaleye çıkılması planlanan fakat katılımcıların ilgi göstermemesi sebebi ile neticelendirilemeyen Artvin, Hakkâri ve Şırnak şehirleri için tekrar ihale hazırlıklarına başlandığı öğrenildi.

Hakkâri, Şırnak, Yüksekova, Cizre, İdil ve Silopi, Artvin şehirlerini kapsayan ihalelere istekli şirketlerin 27 Şubat 2017 tarihine kadar başvuru yapması bekleniyor. Söz konusu ihaleler için Kurum’a yeterlilik başvurusu yapılması halinde Mart sonu veya Nisan başında söz konusu ihalelerin gerçekleştirilmesi hedefleniyor.

EPDK Artvin, Hakkâri ve Şırnak şehirleri için ihaleye çıkacağını duyurdu. İstekli şirketlerin 27 Şubat 2017 tarihine kadar başvuru yapabilecekleri ihalelerin, yeterlilik başvurusu yapılması halinde Mart sonu veya Nisan başında gerçekleştirilmesi hedefleniyor.

HEDEFE ADIM ADIM

E

PDK tarafından bugüne kadar gerçekleştirilen ihaleler sonucunda toplam 68 adet doğal gaz dağıtım lisansı verilerek 76 ilimizde fiilen gaz kullanımına başlandı. Son olarak gerçekleştirilen ihalelerde Ağrı ve Doğubayazıt Doğal Gaz Dağıtım Lisansı İhalesi ve Tunceli Doğal Gaz Dağıtım Lisansı İhalesi başarılı

bir şekilde neticelendirilerek en düşük birim hizmet ve amortisman bedelini teklif etmiş olan şirketlere dağıtım lisansı verilmesi Kurul tarafından uygun bulundu. Böylelikle, ülke genelinde doğal gaz dağıtım lisansı ihalesi olumlu sonuçlanmayan Artvin, Hakkâri ve Şırnak şehirleri olmak üzere sadece 3 ilimiz kaldı.

“ENERJİMİZİN 3’TE 2’SİNİ YERLİ KAYNAKLARIMIZDAN SAĞLAMAYI HEDEFLİYORUZ” 2016 yılında yerli kaynaklar ve yerli rezervler noktasında çok önemli bir başarıya imza atıldığını ifade eden Berat Albayrak; “2016 yılında elektrik üretiminde yerli kaynakların oranını iktidarımız dönemindeki en yüksek seviyeye, yüzde 49,3’e çıkardık. İnşallah 2020’lerde, enerjimizin 3’te 2’sini yerli kaynaklarımızdan sağlamayı hedefliyoruz. 2017’de ise elektrik üretimimizde yerli kaynaklarımızın payı, yüzde 50’yi geçecek. Yerli kaynaklarınızın oranını 3’te 2’ye çıkardığınızda çok önemli bir mesafe kat ediyorsunuz.

Enerjide de kendi kendine en zor dönemde yetecek altyapıya sahip olmayı hedefliyoruz.

Vatandaşımızın, sanayicimizin, ülkemizin ihtiyacı olan enerjiyi, en kötü senaryoda dahi sağlayabilecek enerji altyapısına, üretim kapasitesine sahip olalım istiyoruz. 2023’e kadar yerli kömür, güneş ve rüzgarda da en az 5’er bin megavat civarı bir yatırımla 15 bin megavat yerli kaynaklara dayalı santrali devreye alacağız.

Kömürde yeni süreci başlattık. İnşallah yaz bitmeden de bin megavat RES’te ihaleyi gerçekleştireceğiz. Tüm bu projelerle birlikte güneş, rüzgar ve yerli kömüre dayalı üretim stratejimizi hayata geçirmiş olacağız. Ayrıca yenilenebilirde; yerli üretim, Ar-Ge, yerli mühendislikle Türkiye’de üretimin de önünü açacak sürecin inşallah adımını atacağız. Orada da hedef, 2020’ye kadar yerli, milli rüzgar ve güneş panel ve türbinlerini inşallah sisteme dahil etmek. Yerli üretimi sağlayacak bu model ile hedefimiz maliyetleri de düşürmek. Ve göreceksiniz, bugün 13,3 cent alım garantisi verirken, yenilenebilirde fiyatlar çok önemli oranda düşecek” ifadelerini kullandı.

“TÜRKİYE’DE ÇOK ÖNEMLİ BİR DÖNÜŞÜM GERÇEKLEŞTİRECEĞİZ” Berat Albayrak sözlerine şöyle devam etti; “Madencilik özelinde şu iki noktanın altını çizmek lazım: Biz UMREK ve Karot Bankası adımı attık. Sektör uzmanları, yurt dışından gelen uluslararası akademisyenler, Kanada, Avustralya’dan profesyonellerle bir çalıştay Yapıldı, çok başarılı geçti, çok önemliydi.

Ne demek bu? Uluslararası madende raporlama sistemleri dediğimiz bir sistemi getirdik.

Türkiye’deki tüm madencilik ve aramacılık alanında ortaya konulan her bir bilgiyi uluslararası bir standarda çekiyoruz. Türkiye’deki madencilik sektörünün yüzde

2’sini, 3’ünü finansmandan faydalandırabiliyoruz. Çünkü uluslararası standartlarda raporlama istiyor finans kuruluşları. Bunu da maden sektöründeki firmalarımız sağlayamıyor ya da yurt dışından bu raporları almak zorunda kalıyor. İşte bu uluslararası standartlarda raporlamayı sağlayacak kurum ile madencilik sektörünün büyümesinde en önemli kaldıraç olan finansal kaynaklardan faydalanmayı sağlayacağız. Bu raporlama sistemini getirerek sektörün kredibilitesini, finanse edebilirliğini sağlayacağız. Bir de Karot Bankasıyla da tüm Türkiye genelinde yapılan herhangi bir sondaj sonucunu ve numunesini arşivliyoruz.

Böylece bir yerde bir sondaj yapmadan önce orada daha önce yapılan sondajlarla yer altında hangi zenginliğin olduğu bilinecek. Kıymetli madenler, nadir bulunan elementler, bilmediğimiz o kadar çok yeraltı zenginliğimiz var ki. Bunlarla ilgili araştırma, bulduktan sonra inceleme, raporlama ve bir kısım madenlerin Türkiye’de ayıklanması, rafine edilmesi süreçlerini de başlattık. 10 milyar dolar seviyesinde maden ithalatı yapıyoruz.

Bu stratejiler ile ekonomik anlamda Türkiye’de çok önemli bir dönüşüm sürecini gerçekleştirmeyi hedefliyoruz.”

“YERLİ KAYNAKLAR ÖNCELİĞİMİZ” Yeni dönemin enerji yatırımlarında uygulama kararı öncesinde dikkate aldıkları üç referans noktası olduğunu belirten Albayrak açıklamalarına şu sözlerle devam etti; “Bu kriterlerden ilki yatırımın yapıldığı yerin arz güvenliği durumunu dikkate alacak, arz güvenliği ihtiyacına göre yatırım önceliklerimizi belirleyeceğiz. O enerji üretiminde, o bölgenin enerji

arz güvenliği ne durumda?

Yani bu bölgede enerji fazlalığı varsa benim öncelikli yatırım listemde değil. Ama enerji açığı varsa o zaman orayı önceliklendireceğim. İki; o bölgedeki o üretim tesisi ya da kaynak maliyet açısından ne kadar uygulanabilir. Oraya hangi kaynağın yapılması daha doğru olacak? Bunların listelerini de çıkaracağız. Üçüncüsü de; iletim hattı altyapısı ne kadar uygun?

Marmara örneği o açıdan önemliydi. Marmara Türkiye elektriğinin neredeyse üçte birini tüketiyor. Türkiye’nin bir ucundan Marmara’ya elektrik taşıyoruz. Çok yüksek yatırım gerektirdiği gibi, hava şartlarından, bu kadar büyük alanda meydana gelebilecek risklerden de etkileniyor. O zaman bizim Marmara ve Trakya Bölgesinde üretimi arttırmamız lazım. Peki, hangi üretimi önceliklendireceğiz?

Eğer benim doğal yerli kaynağım varsa onu önceliklendireceğiz. İşte burada da çok önemli altyapı projeleri hazırladık, yakın dönemde de onları da anons edeceğiz inşallah.”

“BİZİM ÖNCELİĞİMİZ YERİNDE ÜRETİMİ SAĞLAMAK” Albayrak; “Bir diğer konu da, Türkiye’nin iletim hattı altyapısıyla ilgili yaptığı yatırımlar ve bunun iyileştirilmesi süreci. TEİAŞ eli ile 12 milyar TL’lik bir sistem iletim altyapısı yenilenmesi programımızı ilan etmiştik.

Biz 2016’nın son günlerinde Sakarya üzerinden gelip, İstanbul ve Trakya’yı besleyen 7 hatta kopma yaşadık. Tarihte ilk defa. Bu kesintiler Kocaeli, İstanbul ve Tekirdağ’ı etkiledi.

Buradaki yaşanan bu hadiseyi tüm boyutları ile inceliyoruz.

Eğer Çanakkale alt geçişi olmasaydı, çok büyük boyutta

kesintiler yaşanabilirdi. Şimdi Çanakkale Boğaz geçişinde Mart-Nisan gibi devreye alacağımız ikinci hatla birlikte kapasiteyi ikiye çıkaracak, büyük bir güçlendirme sağlamış olacağız. Yine yeterli değil.

Bizim öncelikli olarak yerinde üretimi sağlamamız gerekiyor. İletim altyapısı noktasında alternatif planlarımız farklı geçiş noktalarının devreye alınması projelerimiz elbette var. Ancak normal olmayan olaylara da hazırlıklı hale gelmemiz gerekiyor. Çünkü normal günlerden geçmiyoruz.

Tıpkı 31 Aralık günü sadece İstanbul’da üç tane noktada da yeraltı kablolarımızın kesildi.

5 Ocak’ta, TEİAŞ’a 19:3219:37 arası bir atak oldu. Bu düzenli yapılan atakların çok üzerinde bir yoğunlukta oldu. İlginç olan ne biliyor musunuz?

Son bir aydır sadece Enerji Bakanlığı özelinde değil, Telekom sektörü, bankacılık sektörü, e-devlet sistemleri olmak üzere çok ciddi ataklar var. Tüm bunlara da hazırlıklı olmak lazım. Aralık ayında bu süreçten önce İçişleri Bakanlığıyla bir görüşme yaptık. Türkiye’de binlerce kilometre boru hatları, gaz, petrol, binlerce kilometre iletim hatları var ve bunlar ülke için kritik. Süleyman Bey’le konuştuk anlaştık, bir protokol ile buraların güvenliğini sağlayacağız” diye konuştu.

“KÜRESEL BARIŞ VE İSTİKRARA KATKI SAĞLIYORSA İSRAİL’LE İŞ BİRLİĞİNİN PARÇASI OLURUZ” İsrail ile iş birliği konusuna değinen Bakan Albayrak; “Bir heyetimiz geçtiğimiz günlerde İsrail’deydi. İsrail ile iş birliğinin ortaya koyduğumuz 3 kritere uyması gerekiyor.

Her iki taraf için kazan-kazan bir proje olacaksa, bölgesel arz güvenliğine faydası varsa

ve bölgesel, küresel barış ve istikrara katkı sağlıyorsa bu iş birliğinin parçası oluruz.

Bu kriterler çerçevesinde olumlu bakıyoruz. Çünkü ilk defa İsrail Enerji Bakanı Yuval Steinitz geldiğinde Gazze ve Cenin’in insani ihtiyaçları, elektrik altyapısının iyileştirilmesi konularını ortak mutabakat metnine koyduk.

Bölgenin huzuruna da, istikrarına da katkı yapacak bir iklim üzerine görüşmeleri yürütelim dedik. Nitekim, iki koldan görüşmeler, çalışmalar devam ediyor. Süreç iki açıdan önemli. Doğu Akdeniz gazının Türkiye’ye veya Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşınması bölgesel arz güvenliğine katkı sağlayacak. Doğalgaz arz güvenliğinde önemli bir alternatif ortaya koyacak. İkincisi ise özellikle Gazze’de insani şartların iyileştirilmesi için, Gazze’yle alakalı somut ve kalıcı projelerin gerçekleşmesine imkan sağlayacak. Ciddi bir kaynak alternatifi olarak projeye ben olumlu bakıyorum ama buradaki kritik konulardan bir tanesinin de ticari unsurlar yani fiyat olduğunu görmemiz lazım. Türkiye olarak biz yeni bir döneme girdik, gaz fiyatları düşüyor, düşüreceğiz. Bunu hem hane halkına hem bütçeye hem sanayiye yansıtmak istiyoruz. Ticaret yaptığımız bazı ülkelerle bunu bir noktaya getirdik. Yeni maliyet düşüşlerini içerebilecek çok kritik bir döneme giriyoruz” dedi.

“TÜRKİYE’NİN ENERJİ POLİTİKALARINDA TEMEL STRATEJİLERİ DEĞİŞMEMELİ” Türkiye’nin enerji politikaları noktasında temel bir kitap hazırladıklarını ifade eden Berat Albayrak; “Bakanlar değişir, görevdekiler değişir ama Türkiye’nin enerji politikalarında temel stratejileri değişmemeli. İşte bu noktada biz tüm hedefleri, politikaları içeren bir temel kitap hazırlamanın önemli olduğunu düşünüyoruz. Yani Türkiye’nin kırmızı çizgileri, hedefleri, gazda, elektrikte, dağıtımda, kaynak çeşitliliğinde, enerji verimliliğinde hedeflerinin ne olduğunu içeren bir kitap.

2023’ün Türkiye’sinde enerji bağımlılığında, enerji verimliliğinde, enerji çeşitliliğinde, enerji altyapısında tüm senaryolara hazırlıklı, maliyetlerin düşürüldüğü, rekabetin artırıldığı, ekonomimizi büyütmeye yönelik bir vizyona hizmet edecek bir enerji stratejisine ihtiyaç olduğu kanaatindeyim.

Biz bugün varız, yarın yokuz.

Ama biz olsak da olmasak da bundan sonraki süreçte burada bir gelenek oluşsun, bu Bakanlık özelinde bir stratejik vizyon ve bunun takibi oluşsun istiyoruz” ifadelerini kullandı.

12

Abdullah Atalay, TEİAŞ Genel Müdürü oldu Boğaziçi Elektrik Dağıtım A.Ş (BEDAŞ) Eski Genel Müdürü, CLK Enerji Dağıtım Şirketleri Genel Koordinatörü ve ELDER Yönetim Kurulu Üyesi Abdullah Atalay, Türkiye Elektrik İletim A.Ş (TEİAŞ) Genel Müdürlüğü görevine getirildi.

B

EDAŞ Eski Genel Müdürü, CLK Enerji Dağıtım Şirketleri Genel Koordinatörü ve ELDER Yönetim Kurulu Üyesi Abdullah Atalay, TEİAŞ Genel Müdürlüğü görevine getiriliyor.

SEKTÖRÜN HER KADEMESİNDE ÇALIŞTI Yıldız Teknik Üniversitesi’nden Elektrik Mühendisi olarak mezun olan Atalay’ın 1991 yılında Türkiye Elektrik Kurumu’nda mühendis olarak işe girmesiyle başlayan kariyeri

Mardin, Van, Ağrı İllerinde; mühendis, başmühendis, şube müdürü ve il müdürlüğü ile devam etti. Ardından İzmir Bölge Müdürü görevini yürüten Atalay TEDAŞ Genel Müdür Yardımcılığı da yaptı.

Şatıroğlu’ndan Afşin ve Elbistan’a teknik ziyaret Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) Yönetim Kurulu Başkanı Nevzat Şatıroğlu, beraberindeki heyet ile birlikte Afşin Elbistan Linyitleri (AEL) Santrallerine teknik ziyaret gerçekleştirdi.

EÜAŞ Yönetim Kurulu Başkanı Nevzat Şatıroğlu beraberindeki heyet ile birlikte Afşin Elbistan Linyitleri (AEL) Santrallerine teknik ziyaret gerçekleştirdi. Afşin Elbistan A ve B Termik Santralleri İşletme Müdürlükleri’ne gerçekleştirilen ziyarete, Şatıroğlu’nun yanı sıra Genel Müdür Yardımcısı Murat Zekeriya Aydın, Maden Sahaları Dairesi Başkanı Cumali Taştekin, Özelleştirme ve Santraller Takip Dairesi Başkanı Ercan Atlılar ve Genel Müdür Danışmanları Ömer Fatih Keha, Ahmet Karaçalı ile Ali Ekrem Aslan katıldı.

DEĞERLENDİRME TOPLANTISI YAPILDI İlk ziyaretlerini AEL İşletme

Müdürlüğüne gerçekleştiren ve Müdür Atilla Dalbudak’tan işletmenin 2017 yılı üretim planlaması ile ilgili bilgiler alan heyete, işletmenin ana sorunları ve çözüm önerileri ilgili bir sunum yapıldı. Daha sonra ise Dalbudak bir değerlendirme toplantısı gerçekleştirdi.

MADEN SAHASINI ZİYARET ETTİLER Şatıroğlu ve beraberindeki heyet, ziyaretlerinin ikinci gününde ise Döner Kepçeli Ekskavatörler ve Bant Konveyör Hatları kombinasyonu ile çalışan, Türkiye’nin en büyük maden sahası olan AEL İşletme Müdürlüğü açık ocak maden sahasına ziyarette bulundu.

AFŞİN ELBİSTAN HAVZASI BİR ENERJİ ÜSSÜ

İ

ncelemelerden sonra düzenlenen yemekte, santrallerin yönetim ve teknik kadrolarına bir konuşma yapan Nevzat Şatıroğlu, Afşin Elbistan Linyitleri İşletme Müdürlüğü

ile A ve B Termik Santrallerinin EÜAŞ bünyesindeki önemine değindi. Konuşmasında, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak’ın yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının ülke

ekonomisine kazandırılması noktasındaki düşüncelerine atıfta bulunan Şatıroğlu, Afşin Elbistan Havzasının yerli enerji kaynakları bakımından bir enerji üssü olma potansiyeline de vurgu yaptı.

JADE PGI ile uluslararası iş birliği anlaşması yaptı Jeolojik Araştırmalar Derneği (JADE) Varşova’da düzenlenen çalışma toplantısında, Polonya Jeoloji Enstitüsü (Państwowy Geologiczny Instytut, PGI) ile ikili işbirliği anlaşması imzaladı.

Jeolojik Araştırmalar Derneği (JADE) Varşova’da düzenlenen çalışma toplantısında, Polonya Jeoloji Enstitüsü (Pañstwowy Geologiczny Instytut, PGI) ile ikili işbirliği anlaşması imzaladı.

Söz konusu anlaşmaya göre iki kurum, genel jeoloji, deniz ve iklim bilimleri, su, çevre, enerji ve maden yatakları gibi çeşitli başlıklar altında ortak

projeler geliştirme konusunda mutabık kaldı. Sözleşmeyi JADE adına imzalayan Dernek Başkanı Dr. Özgür Acır, Polonya’nın Avrupa Birliği’nden son yıllarda en çok fon alan ülke olduğuna değinerek, kendilerinin de PGI ile işbirliği yaparak, bilimsel ve mesleki konularda katma değeri yüksek projeler üretmeyi hedeflediklerini belirtti.

14

Petroloji Serkan Şahin

Petrol piyasasında doğru bilinen yanlışlar- 2 serkan.sahin@thomsonreuters.com

Suudi Arabistan ve İran kadar önemli ve onlar kadar da içinde bulunduğu durum karanlıkta kalan diğer bir üretici ülke Rusya. Rusya bana göre petrol piyasaları tarihinin gizli kalmış kralı.

Muhtemelen iç tüketiminde ABD gibi bir endüstriyel gelişme yaşamadığı ya da fazla iç talebi nedeniyle Suudi Arabistan seviyesinde ihracat kapasitesine ulaşmadığı için, belki de Sovyetler Birliği zamanından kalma bir alışkanlık ile kendine içine kapanık olmayı tercih ettiği için Rusya’nın petrol piyasasındaki pozisyonu neredeyse bir Norveç kadar bile dikkat çekmiyor bazen. Asıl anlamıyla petrol piyasasının uluslararası bir boyut alması ve ticari bir emtia olarak ülke ekonomisinde ciddi ağırlık kazanması ABD’den çok önce Rusya’da gerçekleşmişken Rusya’nın petrol piyasasında çoğu kez hakkının yendiğini görüyorum. Çok daha fazla tarihi detaya girmeyeceğim ancak bazı tarihi gerçekleri anlamanın bugünü anlamak için önemli olduğunu düşünüyorum.

4.0 3.5 3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 0.0

Romashkinskoye Kaynak: Thomson Reuters Oil Research and Forecasts

Arabistan’dan daha fazla. Tarihte 1 milyon varil/gün üretim kapasitesine ulaşmış çok az sayıda petrol sahası varken Rusya’nın 1980’lerde günde 3,5 milyon varillik üretime ulaşmış Samotlor, günde 1,5 milyon varil üretmiş Romashkinskoye gibi petrol sahaları olduğunu çoğu kişi bilmez.

Bu sahaların bugünkü üretimleri eski performanslarından çok uzak olsa da Rusya’nın fiziki olarak büyüklüğü, bu sahaların kaybolan üretimlerini çok sayıda orta seviye saha ile dengeleme şansı bulduğunu biliyoruz. Bugünkü üretim tartışmaları içerisinde benim az önce belirttiğim haliyle Rusya’nın üretim kapasitesi her ne kadar Suudi Arabistan’dan fazla olsa da Rusya için bu yüksek üretimin artan bir maliyeti var.

Rusya’nın gittikçe kuzeye kayan üretim kapasitesi beraberinde önemli

bir sorun getiriyor. Rusya’nın üretiminin çok büyük kısmını karşılayan ve son zamanlarda fazlasıyla dillendirdiği Arktik üretim için de bel bağladığı Batı Sibirya baseni petrolden ziyade doğalgaz sıvıları açısından zengin bir basen. Hal böyle olunca Rusya’nın kuzeye gittikçe artan üretim kapasitesi Rusya’ya daha fazla kondensat üretimi olarak geri dönüyor.

Rusya’nın kondensat üretiminin büyük bir bölümünü ham petrol üretimi ile karıştırarak kullandığını biliyoruz.

Rusya’nın batı üretim bölgelerinde artan kodensat üretimi batı rotalarına giden petrolün daha hafiflemesine yol açabilir.

Bu da karşımıza Primorsk ve Novorossiysk kargolarında gittikçe hafifleyen Urals petrolü olarak çıkabilir. Bu da Rusya’nın Avrupa’da Suudi Arabistan ve İran ile içinde bulunduğu orta ekşi ham petrol pazarında dezavantajına olacaktır.

Grafik 3: Permian Kule Sayısı ve DUC Stoğu

RUSYA’NIN DEVLERİ

2000

Rusya’nın bugünkü toplam petrol sıvıları üretim kapasitesi doğalgaz piyasasının da ileri seviyede gelişmiş olması sayesinde muhtemelen Suudi

1800

200

150 1400 1200

100

1000

50

800

0

Oc ak -16 Şu ba t-1 Ma 6 rt16 Ni sa nMa 16 yıs Ha zir 16 an Te mm 16 uz -16 Ag us to s-1 6 Ey lül -16 Ek im Ka -16 sım Ar -16 alı k-1 6 Oc ak -17

Kaynak: Thomson Reuters Oil Research and Forecasts

250

1600 DUC

Şekil1: Kuzey Dakota Petrol sahaları ve Dakota Access Boru Hattı Rotası

Samotlor

Kule Sayısı

ABD konvansiyonel olmayan üretiminin mevcut fiyat seviyesinde tekrar bir patlama yapacağını beklemek gerçekçi görünmüyor.

Grafik 1: Samotlor ve Romashkinskoye Sahaları Tarihi Üretim Verisi

1949 1951 1953 1955 1957 1959 1961 1963 1965 1967 1969 1971 1973 1975 1977 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015

B

ir önceki yazımda “petrol piyasasında doğru bilinen yanlışlar”a dair bazı kaynak metodolojilerine ve Orta Doğu petrol piyasasında karanlıkta kalmış bazı konulara atıfta bulunmuş, petrol piyasasında oluşan bilgi ve yorum kirliliğinin bazı konuların nasıl yanlış anlaşılmasına neden olduğuna değinmiştim. Geçen yazımda bir ufak giriş yaptığım Rusya ve ABD petrol piyasalarına dair bazı algı yanılmalarına bu yazımda değinmek istiyorum. Ayrıca yine çok fazla takip edilen sektör verisi olarak ABD stoklarının okunmasında yapılan yanlışlara da değinmeye çalışacağım.

Sektör ile ilgili şehir efsanesi şeklinde dolaşan o kadar çok bilgi var ki hepsine bu iki yazılık seride değinmem mümkün değil ancak sektör açısından hayati önemde bulunan bazı konulara bu seride değinerek bundan sonraki yazıları okurken kafanızda bir resim oluşmasını amaçlıyorum.

Üretim (milyon varil/gun)

Kıdemlı ̇ Petrol Analı ̇sti, Thomson Reuters

15 Orta ekşi petrol piyasası ile ilgili bir önceki yazımda bahsetmiştim.

Rusya’nın bu pazar dezavantajına karşı yapması makul gibi görünen hareket kondensat üretimini doğu rotalarına kaydırıp Çin’e ihraç ettiği petrolü hafifletmeye gitmek gibi görünebilir. Çin’in “teapot” rafinerileri için hafif petrolün daha cazip olduğunu biliyoruz ancak bu durumda Rusya’nın üretimde avantaj olan fiziki boyutları, taşıma maliyetlerinde dezavantaj olarak karşımıza çıkacaktır. Bu da Rusya’nın Çin ticaretinde karlılık sorunu yaşamasına yol açar. Rusya’nın kuzeye kayan üretimi iklim ve coğrafi zorluklardan dolayı da artan üretim maliyeti olarak Rusya’ya yansıyacaktır. Üretim kapasitesi ve rezerv olarak orta seviyedeki sahalar için artan üretim maliyetleri başabaş petrol fiyatı için artan bir risk olarak ortaya çıkacaktır. Dalgalı petrol fiyatının uzun vadede etkin olacağı senaryosunda Rus sahalarının bu dalgalanma nedeniyle tüm saha ömrü içerisinde karlılık problemleri yaşayacağını tahmin etmek zor değil.

Rusya’nın kuzeye kayan üretim kapasitesi benim için yukarıda saydığım nedenlerden daha ciddi ve daha küresel bir sorun olarak karşımıza çıkacak. Bu da mevsimsel değişimlerden dolayı dalgalı hale gelecek petrol üretimi olacak.

Rusya gibi bir üreticinin üretiminin mevsimsel nedenlerle ciddi şekilde dalgalı hale gelmesi küresel arz/talep dengeleri için çok ciddi bir sorun olarak karşımıza çıkar. Dalgalanan arz kapasitesi petrol fiyatlarının “forward curve”leri üzerinde telafisi zor bir deformasyon oluşturacaktır. Bu şartlar altında Rusya’nın Sovyetler Birliği zamanındaki esnekliğinde olmadığını anlıyoruz. Bu esneklik noksanlığı Rusya’nın mevcut piyasada fiyat değişimlerine ne kadar hassas olduğunu bize anlatıyor. Kasım 2016’da OPEC üyeleri ile olan anlaşma ortamının Suudi Arabistan ve İran ayağını bir önceki yazımızda anlatmıştık ve böylece Rusya ayağını da anlatmış olduk. İleriki yazılarda fırsat bulursam şu an Rusya’daki üretim kapasitesi artırma çabalarının ayrıntılarına değinirim.

ABD’NİN BORU HATLARI SORUNSALI Rusya’nın kuzeye giden üretim kapasitesinin arzda mevsimsel sıkıntılara yol açabileceğinden bahsettim yukarıda.

Suudi Arabistan’ın elinde bulunan ancak şu an sorgulanmaya başlanan “dengeleyici üretici” statüsünün ABD’ye kayması ise Rusya’nın mevsimsel üretim dalgalanmalarından daha ciddi bir risk olarak karşımıza çıkıyor. ABD’nin artan konvansiyonel olmayan üretim kapasitesi sayesinde dünyanın en büyük petrol ve petrol sıvıları üreticisi olması ile ortaya çıkan üretim patlaması bir arz fazlası algısı oluşturdu. Petrol piyasasında neden bugün bir arz fazlasının olmadığını ve olamayacağını da bir önceki yazıda anlattım. ABD için özel durum üretim kapasitesinden ziyade dünyanın en büyük ham petrol tüketicisi olarak dış kaynaklara bağımlılığının azalması. Bu da ABD’ye gitmesi planlanan çok sayıda kaynağın ABD dışı pazarlara hücumuna yol açtı. Ancak sanıldığı gibi ABD’nin dışa bağımlılığı sıfıra inemedi ve inemez

de. Rafinaj operasyonları ve karlılıkları gerçeklerinden dolayı ABD rafinerilerinin ağır petrollere olan bağımlılığı artan hafif petrol arzı ile daha da derinleşti.

Kanada burada ABD’nin imdadına yetişebilecek en önemli kaynak ancak Kanada petrolünün ABD’nin ana rafinaj bölgelerine gelişi için gerekli kapasitenin artırılamaması hem ABD’yi hem de Kanada’yı zor duruma düşürüyor. Keystone XL başta olmak üzere Kanada’dan Cushing’e gelecek boru hatlarına karşı oluşan muhalefet, kapasite sorunlarının çözülmesi önünde ciddi bir engel. Bu engel ortadan kalkmadıkça da ABD’nin yerli hafif petrol üretiminin yerel rafinerilerde artan talebi görmesi mümkün değil.

Diğer taraftan ABD’nin yerli petrol üretiminde Kuzey Dakota gibi bölgeler de bu taşıma kapasitesi artırımına hayati derecede muhtaç durumda.

Dakota Access Boru Hattı ile Bakken petrolünü Illinois’e taşıyarak Cushing ve Doğu sahillerindeki uluslararası pazarlara açma planları, çevreci olduğunu iddia eden gruplar ve yerli halk örgütleri tarafından sert şekilde protesto edildi. Boru hattının operatorü şirketin resmi sitesinde belirtildiği üzere Dakota Access Boru Hattı, bölgeden geçen diğer boru hattı ve enerji nakil hatlarının aksine daha da derinden geçecek ve aslında çevre etkisi neredeyse sıfır. Buna rağmen ortaya çıkan tepkinin bir kısmının ABD’de 2015 öncesi yaşanan konvansiyonel olmayan üretim çılgınlığının halk üzerinde oluşturduğu endişe kaynaklı olduğunu düşünüyorum. Bu endişe bazı gerçekleri içerisinde bulundursa da sektörün bilinmeyen yönlerinin doğru ve etkili şekilde anlatılamaması nedeniyle olması gerekenden çok fazla. Diğer taraftan ABD’nin olası bir petrol fiyatı toparlanması durumunda tekrar bir üretim patlaması yaşamasının önüne Kuzey Dakota’yı pasifize etme çabalarının da bir parçası olarak görüyorum, bu boru hattına karşı yapılan protestoları.

Kuzey Dakota için bu veya benzer projeler ile taşıma sorunu çözülemezse mevcut haliyle kara ve demiryolu taşımacılığı ile taşınan Bakken petrolünün büyük kısmı taşıma maliyetleri nedeniyle ABD’ye ithal edilen petrol ile rekabet edemez maliyetlerde olacak. Bu da Bakken petrolü için başa baş petrol fiyatının ABD ortalamalarının çok üzerinde kalmasına yol açacağından olası bir fiyat toparlanmasında Bakken petrolünün bundan faydalanması çok daha yüksek fiyat seviyelerini gerektirecek. Permian ve Eagle Ford’un ardından üretim kapasitesi olarak üçüncü sırada olan Bakken, kalite olarak ise oldukça önemli bir kaynak olduğu için ABD’nin üretiminin toparlanması sanıldığı gibi çabuk olamayacak.

PERMİAN’DA DUC STOĞU DÜŞMÜYOR Kuzey Dakota’da bu sorunlar varken Teksas’ta Permian ve Eagle Ford’da $50/varil üzerinde ABD’de üretim toparlanması olacağını iddia edenler de Kasım 2016’dan beri göreceli toparlanan fiyatlara rağmen beklenilen üretim artışının gelmemesi ile bazı gerçekleri algılamaya başladılar. 2014

Grafik 2: Rusya Arktik ve Batı Sibirya Baseni Petrol Sahaları

Kaynak: Thomson Reuters Oil Research and Forecasts sonunda başlayan fiyat krizi ardından işten çıkarmaların muazzam seviyelere geldiği üretim bölgelerinde fiyat artışı ile beraber ihtiyaca uygun işgücü bulmak pek de mümkün olamadı.

Artan operasyonel verimlilik sayesinde fiyat krizi süresince ayakta kalabilen operatörler, elde ettikleri verimlilik avantajını kalifiye eleman stokları ile ellerinde tutmak istedikleri için ya kalifiye eleman bulmakta ya da bunların maliyetlerini karşılamakta zorlandılar. Özellikle Permian’da işgücü maliyetlerinin petrol fiyatlarındaki artıştan daha fazla olduğunu görüyoruz. Ayrıca çatlatma işlemi için hayati önemde olan “proppant”ların fiyatlarının da ciddi miktarda arttığı rapor ediliyor. Bu da kuyu tamamlama maliyetlerinde operatörler için ciddi bir sorun. Toplam sondaj ve kuyu tamamlama maliyetlerinin neredeyse yüzde 20-30’un oluşturan proppant maliyetindeki artış, fiyattaki toparlanmayı “tüm kuyu ömründe” henüz görememiş operatörler için kuyuların üretime alınması önünde ciddi bir engel.

EIA’nin son yayınladığı verilere göre “kazılan ancak tamamlanmayan (drilled-uncompleted, DUC)” kuyu sayılarında fiyat toparlanmasından bu yana beklendiği üzere bir azalış değil, bir artış olduğunu görüyoruz.

DUC kuyular, operatörlerin ruhsat zorunlulukları nedeniyle kazmak sorunda oldukları kuyularda üretime başlamak istemedikleri durumda ortaya çıkan bir durum. Bu kuyular üretim yapılması planlanan derinliğe kadar kazılıyor ancak kuyunun tamamlanması ve çatlatılarak üretime açılması işlemi ileri bir tarihe bırakılıyor. Aslında sektörün işleyişi nedeniyle herhangi bir zamanda DUC kuyu sayısı sıfır olamaz çünkü kuyunun kazılması ve tamamlanması farklı teknik ve ekipman ihtiyacına sahip olduğundan, herhangi bir kuyunun kazılması ile tamamlanması arasında yaklaşık bir aylık bir zaman en düşük zaman farkı olarak kabul edilebilir. Ancak DUC sayısının sürekli artıyor oluşu operatörlerin kuyunun tamamlanmasından sonra erteleyemeyecekleri üretim maliyetlerine girmek istemediklerinin ciddi bir göstergesi olduğundan başa baş fiyatları anlamak için de bir gösterge olarak kullanılabilir. Ayrıca bu kuyuların sayısı herhangi bir zamanda piyasaya

hızlı şekilde üretime yansıyabilecek bir kaynak şeklinde de algılanıyor fakat burada bir sorunla karşılaşıyoruz. DUC kuyuların tamamı aslında ekonomik olan ancak üretim maliyetleri nedeniyle üretime alınmayan kuyular değil. Bu kuyuların bazıları kuyu kazıldıktan sonra farklı nedenler ile ekonomik olmadığı ortaya çıkan kuyular ve biz bunların tüm DUC stoklarına oranını bilemiyoruz. Bu durumda tüm DUC stoklarının bir fiyat toparlanması sonrası ani bir üretim artışı olarak yansıyacağını beklemek hata olur. Buna ek olarak Kasım 2016’dan sonra gördüğümüz üzere, operatörlerin maliyet artışlarına yakalanmadan kuyu sayılarını artırmaları ancak bunun üretim olarak yansımadığı durumları da görüyoruz. Bu da Baker Hughes’ün açıkladığı kule sayılarının üretim verisi tahmini için kullanılmasının yanlış olduğunu gösteriyor.

Yukarıda özetlediğimiz haliyle ABD konvansiyonel olmayan üretiminin mevcut fiyat seviyesinde tekrar bir patlama yapacağını beklemek gerçekçi görünmüyor. Peki ya ABD petrolü bu sorunları ile Suudi Arabistan’ın elinden “dengeleyici üretici” sıfatını alırsa, ABD konvansiyonel üretiminin doğası gereği ortaya çıkacak ani üretim kesilmelerinin küresel etkileri nasıl olur?

Bu arz dalgalanması Rusya’nın yukarıda bahsettiğimiz arz dalgalanmasının etkisinden çok daha etkili olur çünkü ABD’nin değişen arz dinamiğine karşı göreceli daha dengeli talep dinamiği sadece petrol fiyatlarını değil, petrol taşıma sektörünü de ciddi bir krize sürükler. Bu kriz daha da derinleşirse Hanjin’in yaşadığı şekliyle konteynır taşımacılığından LNG ticaretine kadar geniş bir yelpazede ciddi sorunlar ortaya çıkarır.

Bu yazımızda Rusya ve ABD’nin durumunu ele almaya çalıştık. ABD ile ilgili bir önemli konu olan EIA stok verilerinin ve küresel stok durumunun incelemesini de ileriki yazılardan birinde yapmayı umuyorum. Orada da ciddi metodoloji ve tanım sorunları olduğu için sektörde ve sektör dışında ciddi yanılgılara ve yanlış hesaplamalara yol açan durumlar oluşmakta ve bu da zaten dalgalı ve kırılgan olan petrol fiyatları üzerindeki baskıyı artırmakta. Bu kaynakların doğru okunmasını bildiğim sürece kendimizi manipülasyonlardan korumakta da daha başarılı hale geleceğiz.

Bu yazıda gecen görüşler tamamen yazarın kendi görüşleri olup Thomson Reuters ve bağlı kuruluşları kesinlikle bağlamaz ve görüşlerini yansıtmaz. Yazarın ve Thomson Reuters Oil Research and Forecasts takımının diğer analizlerine ulaşmak için Thomson Reuters Eikon’daki Petrol Araştırma raporlarını inceleyebilirsiniz.

ENERJİNİN TEMEL ALANLARINDA FAALİYET GÖSTERİYOR

20

Turkcell elektrik ticaretine giriyor

T

Turkcell tarafından KAP’a yapılan bildirimde sermayesine %100 iştirak edilen Turktell Bilişim Servisleri A.Ş. tarafından, elektrik enerjisi ticareti, toptan satış, perakende satış faaliyetinde bulunacak bir şirket kuruluşunun tescil ve ilanı için başvuruda bulunulacağı açıklandı.

urkcell tarafından KAP’a yapılan bildirimde sermayesine %100 iştirak edilen Turktell Bilişim Servisleri A.Ş. tarafından, elektrik enerjisi ticareti, toptan satış, perakende satış faaliyetinde bulunacak bir şirket kuruluşunun tescil ve ilanı için başvuruda bulunulacağı açıklandı.

KAP AÇIKLAMASI KAP’a yapılan bildirimde: “Şirketimizin sermayesinin tamamına sahip olduğu Turktell Bilişim Servisleri A.Ş. tarafından, iki milyon Türk Lirası sermayeli, işletme konusu elektrik enerjisi ticareti, toptan satış, perakende satış olan bir şirket kurulması amacıyla, Şirket kuruluşunun

tescil ve ilanı için başvuruda bulunulacaktır.

Tescil ve ilan suretiyle şirket kuruluşunun tamamlanmasını takiben faaliyet izni almak amacıyla EPDK’ya lisans başvurusu yapılacaktır” denildi.

‘UZUN SÜREDİR ELEKTRİK PİYASASINA GİRMEK İÇİN ÇALIŞYORUZ’

G

as&Power’ın konuyla ilgili görüştüğü yetkililer şirketin uzun süredir elektrik piyasasına girmek amacıyla çalışma yürüttüğünü, yapılan hazırlıkların ardından şirketin kuruluş ve tescil işlemlerinin başladığını ifade etti.

22

Diğer; 8 Brezilya; 5 Endonezya; 10

Mısır; 23 FSRU İthalatı 2016

ürdün; 10 pakistan; 10

Kuveyt; 10

Operasyonel FSRU Sayıları 2008 2010 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2020

2 5 7 14 18 22 27 35 40

Arjantin; 12 BAE; 11

23

Çayırhan Termik Santrali Özelleştirme ihalesi yapıldı Çayırhan’da enerji üretim ve kömür rezerv alanlarının özelleştirmesine yönelik ihalenin nihai pazarlık görüşmeleri gerçekleştirildi. En düşük teklif MW/H başına 60,4 dolar ile Kolin-Kalyon Enerji - Çelikler Ortaklığından geldi.

E

ÜAŞ’ın Çayırhan’da bulunan enerji üretim ve kömür rezerv alanlarının özelleştirme ihalesinin nihai pazarlık görüşmesinde en düşük teklifi megavatsaat başına 60,4 dolar ile KolinKalyon Enerji - Çelikler Ortak Girişim Grubu verdi. Özelleştirme İdaresi Başkan Yardımcısı Bekir Emre Haykır’ın komisyon başkanlığında yapılan ihaleye, Fina Enerji Holding AŞ, IC İçtaş Enerji Yatırım Holding AŞ, Kolin-Kalyon EnerjiÇelikler Ortak Girişim Grubu ve Limak Yatırım Enerji Üretim İşletme Hizmetleri ve İnşaat AŞ katıldı. İhale komisyonu, Başkan Yardımcısı ve Komisyon Başkanı Bekir Emre Haykır, Grup Başkan Vekili Hilal Yücel, Uzman Rabia Soysal, İhale Hizmetleri Daire Başkanı Önder Kocabay ve Hukuk Müşaviri Müzeyyen Ekmekçi’den oluştu.

2 BİN KİŞİYE İSTİHDAM Teknik olarak tamamlanan ihalenin, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) görüşüne sunulmasının ardından Özelleştirme İdaresi Yüksek Kurulu’nun onayından sonra alıcıya devir işleminin gerçekleşmesi bekleniyor. Söz konusu bölgede kurulacak tesisten üretilen elektriğe, anlaşmadaki birim fiyat üzerinden 15 yıllık alım garantisi uygulanacağı belirtilirken Kolin - Kalyon - Çelikler ortaklığının 1.1 milyar dolar yatırım ile 800 MW santral kurması ve ayrıca 2 bin kişiye yakın istihdam alanını açması bekleniyor.

KOLİN-KALYON’DAN MW/H BAŞINA 60,4 DOLAR Kapalı zarfla tekliflerin alındığı ilk elemesiz turda ilk turda verilen en düşük fiyat MW/H başına 64 dolar oldu. Kapalı zarfla tekliflerin alındığı ikinci elemesiz turun ardından, en düşük teklif açıklanmadan açık eksiltmeye geçilirken açık eksiltmenin ilk turunda Limak Yatırım Enerji Üretim İşletme Hizmetleri ve İnşaat AŞ ihaleden çekildi. Açık

eksiltmenin ikinci turunda ise bu kez IC İçtaş Enerji Yatırım Holding AŞ de ihaleden çekildiğini duyurdu. Açık eksiltmenin üçüncü turunda, KolinKalyon Enerji - Çelikler Ortak Girişim Grubu megavatsaat başına 60,4 dolar teklif vererek, en düşük teklif veren katılımcı oldu. En düşük ikinci teklifi ise megavatsaat başına 61,40 dolar ile Fina Enerji Holding AŞ verdi.

ESGAZ’dan 2016’da 3 yeni RMS/A istasyonu

1990 yılından bu yana Eskişehir’in doğal gaz ihtiyacını karşılamak için yatırımlarını sürdüren ESGAZ, 2016 yılı itibariyle 3 yeni RMS/A istasyonunu faaliyete geçirdi.

ESGAZ, 2016 yılında 3 yeni RMS/ A istasyonunu yaparak devreye aldı. İlk doğal gazı 1991 yılında Organize Sanayi Bölgesinde kullanmaya başlayan Eskişehir, ilerleyen yıllarda devreye giren yatırımlarla 1996 yılında konutlarda da doğal gazı kullanmaya başladı.

Eskişehir’e güvenli ve kesintisiz gaz arzı sağlamak amacıyla hem istasyonların teknik olarak yenilenmesi hem de şehir istasyonunun yedeklenmesi için 2016 yılı yatırımları kapsamında 200.000 m3/h şehir istasyonu ile 300.000 (200.000+100.000) m3/h’lik OSB+Şehir istasyonu yapılarak devreye alındı.

Genişleme yatırımları kapsamında çalışmalarını sürdüren ESGAZ, Alpu ve Beylikova ilçelerine gaz arzı sağlayacak 3 yeni RMS/A istasyonunu devreye aldı.

2016’DA 3 RMS/A YAPIMINI TAMAMLADI

2

016 yılında yapılan genişleme yatırımları kapsamında; Alpu ve Beylikova ilçelerine gaz arzı sağlamak amacıyla Alpu ilçesinde 50.000 m3/h’lik RMS/A yapımı tamamlanarak, devreye alındı.2016 yılı Temmuz ayında yer teslimi yapılan 3 adet RMS/A’nın 2016 yılı içerisinde yapımı tamamlanarak Ekim, Kasım ve Aralık aylarında BOTAŞ tarafından kabulü yapılarak, devreye alındı.

26 Dr. Zeynep Elif Yıldızel

Sürdürülebilir enerjide fosil yakıtlar ve nükleer enerjinin yeri

1973 yılında meydana gelen meşhur petrol krizi ve bu krizde etkin rol oynayan OPEC, büyük ülkelerin enerji güvenliği konularını tekrar düşünmeye ve yeni politikalar üretmeye sevk etmiştir. Bu nedenle o dönemdeki bir çok enerji ithal eden ülke, politik ve ekonomik belirsizliklere karşı kırılganlıklarını azaltmak için bir dizi önlemler almışlardır. Bu önlemlerin içinde fosil yakıtların önemli bir bölümünü oluşturan petrol ve doğal gaz kaynaklarına doğrudan erişim, yani bu kaynaklarca zengin bölgelerde petrol ve doğal gaz arama, üretim ameliyesini kendi şirketleri vasıtası ile yapmak, başka bir bakışla enerji hammadelerine yerin altında iken sahip olmak; ki bu enerji maliyetini önemli ölçüde düşüren bir durumdur, diğeri ise nükleer enerjiden faydalanmak olmuştur.

Durumu daha iyi kavrayabilmek için istatistiki bilgilerden faydalanmak her

Fosil Yakıtlar Nükleer Yeşil Enerji

90 80

1000

enerjisinin %79’luk kısmını fosil yakıtlardan üretmektedir. (Şekil 1, 3) Almanya güneş enerjisinde dünyada toplam kurulu güç açısından ele alındığında %17.2‘sine sahiptir. Rüzgar enerjisinde ise bu oran Almanya için %10.4 (Şekil 2). Jeotermal enerji durumunda ise Ülkemiz şanslı bir jeolojik bölgede olmasına rağmen toplam kurulu gücün sadece %4.8’ne sahiptir.

Birincil enerji tüketiminde fosil yakıtlar, nükleer ve yeşil enerji oranlarına bakacak olursak, özellikle yeşil enerjide % 28.5 ile Kanada en fazla yeşil enerji kullanan ülke konumundadır. Almanya’nın toplam tükettiği enerjide yeşil enerji oranı %13.8’dir. Yeşil enerji burada hem yenilenebilir hemde hidro kaynaklarının toplamı olarak ele alınmıştır. Ülkemizde ise toplam tüketimde yeşil enerji oranı %14.4 dür. Bu oran da Almanya’dan daha fazladır (Şekil 3). Hem Kanada açısından hem de Ülkemiz açısından yeşil enerjide önde giden hidroelektrik santrallerinden

Ja po ny a

Çi n

İn gil te re

Tü rk iye

Ru sy a

Fr an sa

Ka na da

0

Al m an ya

500

Toplam Jeotermal Enerji Kurulu Güç MW

Toplam Güneş (PV) Enerjisi Kurulu Gücü MW Japonya, %15.4

Çin, %18.9

BP, 2016

ABD, % 11.1

Almanya, %17.2

İngiltere, Rusya, %3.9 %0

Çin, %0.2 Kanada, İngiltere, %0 Japonya, %1.1 %4.2 Fransa %2.8 Rusya, %0.6 Türkiye, %4.8 Almanya, %0.2 ABD, % 27.7 Fransa %0 Kanada, %0

Türkiye, %0.1

sağladığımız enerjidir. Almanya ise güneş ve rüzgardan yeşil enerji üretmektedir. Bu grafikler bizim yeşil enerji konusunda önemli adımlarımız olduğunu ve hatta adını sık sık gündeme getiren Almanya’dan toplamda daha önde olduğumuzun kanıtıdır. Paris İklim Konferansına ev sahipliği yapan ülke olan Fransa’nın ise birincil enerji tüketiminde fosil yakıtların oranı %50 iken, yeşil enerji oranı %8 ve nükleer oranı %41dir. (Şekil 3) Fransa’nın entegre enerji şirketi olan Total’in sadece upstream kısmında yaklaşık 11.6 milyar varil petrol eşdeğeri ıspatlanmış rezervi elinde tutması hiç de şaşılacak bir durum değildir. Ancak kişi başı tüketime gelecek olursak her zamanki gibi Amerika kişi başı fosil yakıt tüketiminde dünya ortalamasının çok çok üstündedir. Amerika’da kişi başı fosil yakıt tüketimi 6 ton iken Amerikaya oranla nufüsü çok az olan Kanada’da da durum aynıdır. (Şekil 4) Almanya her ne kadar yeşil enerjide çok başarılı gibi Toplam Rüzgar Enerjisi Kurulu Güç MW Japonya, %0.7

ABD, % 17.2 Kanada, % 2.6

Çin, %33.4 Almanya, % 10.4

Fransa % 2.4

Rusya, %0 İngiltere, %3.3 Türkiye, %1

Şekil 4: Kişi başına düşen yakıt türlerine göre enerji tüketimi 7.0

yeşil enerji = yenilenebilir + hidro

yeşil enerji= yenilenebilir + hidro

6.0

60

4.0

ton

%

5.0

50

Yeşil Enerji/nüfus Fosil Yakıt/nüfus Nükleer/nüfus

3.0

40

2.0

30 20

1.0

10

BP, 2016

Kaynak BP

Fosil Yakıtlar Nükleer Hidro Yenilenebilir

1500

70

0

2657.71

Şekil 2: Kaynaklara göre toplam kurulu güç

Şekil 3: Birincil Enerji Üretiminde Nükleer, Fosil Yakıt ve Yeşil Enerji Oranları 100

Şekil 1: Birincil Enerji Tüketimindeki Yakıt Türleri Dağılımı 2000

AB D

zaman en akıllı çözümdür. Mutlaka ki her istatistik bir hata payı içerir ancak, önemli olan rakamın kendisi değil bize ne anlatmak istediğidir. Bu nedenle daha önceleri defaeten kullandığım birincil enerji tüketimi grafiğini bir kere daha kullanarak ülkelerin tükettikleri enerjide kullandıkları fosil yakıt, nükleer ve yenilenebilir miktarlarını dikkatinize getirmek istiyorum. 2016 verilerine göre Amerika tükettiği toplam 2280.6 milyon ton petrol eşdeğeri enerjide 1961.6 milyon ton fosil yakıt kullanmıştır (Şekil 1). Zaten hiç bir zaman Kyoto protokolünü onaylamamış olan Amerika, Trump’ın Başkan olması ile birlikte çevre konularına bakışını açık olarak dile getirmiştir. Bunun yanında Dışişleri Bakanı olarak Exxon Ceo’su Rex Tillerson’nı seçmesi fosil yakıtlara yaklaşımının en önemli göstergesidir. Bu grafiğin diğer bir önemli ülkesi olan Çin’in, kullandığı fosil yakıt miktarına, her hangi bir ülkenin yaklaşması imkansızdır. Zaten Çin çok fazla da çevreci söylemleri olan bir ülke konumunda değildir. Japonya ise, yine birincil enerji tüketiminde en büyük payı fosil yakıtlardan sağlayan bir ülkedir. Ancak grafikte görebileceğiniz gibi nükleer tüketimi sıfır gözükmektedir. Bu tamamen 2011’de ki Fukushima kazasından kaynaklanan bir durumdur. Japonya nükleer enerji üretmeye 1960’lı yıllarda başlamış ve 40’tan fazla reaktörü olan bir ülkedir. 2011 yılından önce enerjisinin ortalama %14‘ünü nükleerden sağlamaktaydı.

Almanya ise son dönemlerde sürekli güneş enerjisi (PV) ile haber olmaktadır. Ancak

milyon ton petrol eşdeğeri

S

ürdürülebilir kelimesi bu kadar popüler olmadan öncede ülkeler kendi bekaları için enerjilerinin sürekli olması ve artan ihtiyaçlarının, artan dünya nüfusu içerisinde karşılanması için enerji konusunda epey mesai harcamaktaydılar. Enerji güvenliği aslında sürdürülebilir kelimesi moda olmadan çok önce kullanılan ve ülkeler açısından sürdürülebilirlik konusuna vurgu yapan bir olguydu. Ancak sürdürülebilir enerji tamlaması, enerji güvenliğinin yanında daha çok çevresel konuları içine alan bir olgu olarak çok sık kullanılan bir ifade halini almıştır. Önemli nokta ise, sürdürülebilir enerji sözcük öbeği genellikle yenilenebilir enerji veya yeşil enerji ile beraber kullanılmakta, ancak kanaatimce içinde önemli oranda güvenlik ve strateji alt başlıklarınıda içermektedir. Her ne kadar yenilenebilir enerji, çevreye dost enerji kaynaklarına yönelmenin, daha yaşanılır bir dünya demek olduğu konusunda hem fikir olsakta, sürdürülebilir enerjimizi sadece bunlardan sağlamak konusunu çok duygusal bir yaklaşım olarak görmekteyim.

Bizi hataya götüren en önemli özelliğimiz bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olmamız ve de fikirlere duygusal olarak yaklaşmamızdır.

Söz konusu enerji güvenliği olduğu müddetçe duygusal yaklaşımlardan çok rasyonel yaklaşımlarla kararlar vermeliyiz.

0 ABD

Kanada

Fransa

Almanya Rusya Türkiye İngiltere

Çin

Japonya

BP, 2016

ABD

Kanada

Fransa

Almanya Rusya Türkiye

İngiltere

Çin

Japonya

27 Şekil 7: Ülkelerin uranyum rezervleri ve üretimleri

konuşulan bir ülke olsa da gerçekte kişi başına fosil yakıt tüketimi 3.1 tondur ve yukarıda da belirtildiği gibi birincil enerji kaynağı %79 ile fosil yakıtlardır.

Nüfus sayılarına bakılacak olursa Almanya ile Türkiye arasında büyük fark olmamasına rağmen Almanya’nın fosil yakıt tüketimi Türkiye’nin çok üstünde ve grafikteki diğer ülkeler arasındada hatırı sayılır bir konumdadır. (Şekil 4) Yeşil enerjide ise Almanya kişi başına 0.5 ton Türkiye ise kişi başına 0.2 ton tüketmektedir.

Türkiye yeşil enerjide, bu oran ile grafikteki diğer ülkelere yakın seviyededir. Grafikte yer alan diğer önemli ülkelerin kişi başına düşen fosil yakıt tüketimleri 2 ton ve üstünde iken Türkiye’de kişi başına 1.4 ton fosil yakıt tüketilmektedir. Dünyanın en kalabalik ülkesi olan Çin’in bile kişi başına fosil yaktı tüketimi 2 tondur. (Şekil 4) Fransa‘nın enerji tüketiminde nükleerin önemli bir yere sahip olduğu şekil 3’te görülmektedir. Fransa işletmedeki nükleer reaktör sayısı bakımından Amerika’dan sonra 58 reaktör ile ikinci sıradadır. (Şekil 5) Sıralamada üçüncü olan ülke 43 reaktör ile Japonya iken dördüncü sırada olan ülkeler 35 reaktör ile Çin ve Rusya’dır. Halihazırda Çin’de 22, Amerika’da 4, Rusya’da 7 nükleer reaktör inşaat durumundadır. Ülkemizde ise bildiğiniz gibi 4 reaktörün (Akkuyu) inşaasına karar verilmiştir ve 4 reaktör de plan aşamasındadır. Ancak, nükleer reaktör inşa etmekle iş bitmiyor.

Her ne kadar yüksek teknoloji gerektirsede, bu reaktörlerin çalışabilmesi için bir de hammaddeye ihtiyaç var. Tıpkı fosil yakıtlarda olduğu gibi, hammaddeye yerin altında sahip olmak ve daha ucuza enerji mal etmek varken, biz ülke olarak bu konuda hiç bir atılım yapmaz ve yer altında rezerv sahibi olmanın önemini kavramamışken, birde bu hammaddeye sahip olmak işine yüksek teknoloji gereklilği giriyor ki; nükleer yatırımları fosil yakıt yatırımlarından ayıran en derin uçurumda budur. İşletmedeki reaktör sayılarına göre ülkelerin Uranyum ihtiyaçlarına bakacak olursak, en çok Uranyum tüketen ülke yine Amerika’dır. (Şekil 6) Amerika’yı Uranyum ihtiyacı açısından Fransa, Rusya, Çin ve Güney Kore izlemektedir. Japonya ise 2011 Fukushima kazasından sonra bir süre nükleer enerji

Üretilebilir U rezervleri

WNA 2016

ton U

milyon ton U

20000 15000 10000 * tahmini 5000

100 90 80

İşletmedeki Reaktörler U ihtiyacı

Toplam Reaktör Sayısı

100

14000 12000 10000

50

8000

40

6000

30 20

4000

10

2000

0 WNA, 2016

0 Arjantin Ermenistan Bangladeş Belarus Belçika Brezilya Bulgaristan Kanada Şili Çin Çek Cumh.

Mısır Finlandiya Fransa Almanya Macaristan Hindistan Endonezya İran İsrail İtalya Japonya Ürdün Kazakistan Kuzey Kore Güney Kore Litvanya Malezya Meksika Hollanda Pakistan Polonya Romanya Rusya Suudi Arab Slovakya Slovenya G. Afrika İspanya İsveç İsviçre Tayland Türkiye Ukrayna BAE İngiltere ABD Vietnam

İşletmedeki Reaktör Sayısı

60

dünyanın, ne şimdi ne de yakın gelecekte vazgeçebileceği fosil yakıtlar ikincisi ise yüksek teknoloji ve güvenlik kültürü gerektiren nükleer enerjidir.

Birincisi için yeraltında rezerv satın almaya vermediğimiz önemi, gelecektede ikincisi için teknoloji geliştirmeye vermeyeceğimizi bilmek beni son derece rahatsız etmektedir. Paris iklim konferansında alınan 2oC kararına istinaden, görece çevreci olduğu için planlanan 164 ve önerilen 347 reaktörün, inşaatı devam eden 60 reaktöre ekleneceğini beklemek hiç de yadsınacak bir durum değildir. 2016 yılında mevcut işletmedeki toplam 447 reaktörü çalıştırabilmek için gerekli olan 63404 ton uranyumun söz konusu yeni reaktörler devreye girdikçe artacağı aşikardır. Bu durum da teknolojik olarak gerekli adımları atmakta son derece yavaş kalan bizi sıkıntıya götürecektir. Bir yandan yer altında rezerv satın

25

22

20 58

20

35

Sürdürülebilir kalkınma, sürdürülebilir enerji ve sürdürülebilir çevre birbirinden bağımsız ele alabileceğimiz konular değildir. Hem kendimizin hem de gelecek nesillerimizin enerji ihtiyaçlarını zamanında ve yeteri kadar, dış bağımlılığımızı en aza indirecek şekilde karşılamak konularında yapılması gerekenler, fikir sahibi olmadan önce bilgi sahibi olmamız gereken konulardır. Rasyonel olmayan yaklaşımlarla atılacak adımlar bizi yanlışlara sürükleyeceği gibi, enerjide bağımlılığımızı arttıracaktır. Bu nedenle bu konu üzerinde dikkatlice ve titizlilikle düşünülmesi gereğinin altını çizerim.

Bitirmeden önce son bir bilgi daha; Uranyum 1789 yıllında

24 18 4

44

60 40

almak konusuna önem vermeyerek fosil yakıtlar konusunda, diğer yandan yapılacak olan nükleer santral ve teknolojisi bağlamında da dışarıya bağımlı bir ülke haline gelmek beni çok düşündürmektedir.

23

40

5

99

7 43

35

WNA, 2016

Arjantin Ermenistan Bangladeş Belarus Belçika Brezilya Bulgaristan Kanada Şili Çin Çek Mısır Finlandiya Fransa Almanya Macaristan Hindistan Endonezya İran İsrail İtalya Japonya Ürdün Kazakistan Kuzey Kore Güney Kore Litvanya Malezya Meksika Hollanda Pakistan Polonya Romanya Rusya Suudi Arab Slovakya Slovenya Güney Afrika İspanya İsveç İsviçre Tayland Türkiye Ukrayna BAE İngiltere ABD Vietnam

19 0

16000

70

Önerilen Reaktörler Planlanan Reaktörler İnşa Halindeki Reaktörler İşletmedeki Reaktörler

136

18000

Şekil 6: İşletmedeki reaktör sayısı ve U ihtiyacı

ton U

üretimine ara vermiş olduğu için grafikte sanki Uranyum ihtiyacı yokmuş gibi durmakla beraber, 2017 yılı ile birlikte tekrar 42 kadar reaktörü zaman içerisinde devreye almayı planlamaktadır.

2015 yılında zaten iki reaktörü çalıştırmaya başlamıştır. Bu da önümüzdeki dönemde Japonya’nın Uranyum ihtiyacı grafiktekinin çok üstüne çıkacak demektir. Dünya’da bilinen üretilebilir Uranyum rezervleri toplamı yaklaşık 5.7 milyon tondur. Bunun 1.6 milyon tonu Avustralya’dadır. Kazakistan rezerv açısından ikinci sırada yer alsada, üretim açısından en büyük ülkedir. (Şekil 7) Uranyum jeolojik olarak değişik farklı çökel ve volkanik oluşumlarda bulunabilen, hatta deniz suyunda bile mevcut olan ve tahminin dışında Dünya’da çok bulunan bir elementtir. Ancak bir elementin doğada çok olması ekonomik olarak madencilik yapılabilmesi anlamına gelmez.

Ekonomik olarak Uranyum üretilen ülkeler şekil 7’de verilmiştir. Fakat uranyum üretilir üretilmez nükleer teknolojide kullanılamaz, zenginleştirme ve yakıt hazırlama denilen bir dizi işlemden geçmesi gerekmektedir.

Bunu yapabilen ülkeler de hali hazırda teknolojik olarak gelişmiş ve hatta teknoloji üreten ülkelerdir. Yani, MTA verilerine göre henüz ne kadarının üretilebilir olduğu net olarak bilinmeyen 9129 ton tepit edilmiş uranyum rezervimiz mevcut olmasına rağmen, bizim bu uranyumu yeraltından çıkarıp nükleer santrallerimizde kullanamayacağımız aşikardır. İşin içinde bir de hiç yakın ve yatkın olmadığımız güvenlik kuralları mevcuttur ki, bu durumu daha da zorlaştırmaktadır. Tüm bu zor teknolojik şartlara rağmen, sürüdürlebilir enerjide iki önemli başrol oyuncusu vardır. Birincisi,

140

80

155 77 45 40 2 0 0 . i an da lya ya ya ya n* in* BD a* ika n* h a* n* a* sa ya w ik st anastra ijer Rus mib ista Ç A rayn Afr istaCumany ista zily Franman ala . d M k e za K vu N Na bek Al Uk G Hin Çek Rom Pa Br A Ka Öz 0

i lya an da ya ika ya lya in ya an an na na BD ya ün er ya ra kist ana Rus Afr ijer rezi Ç mib list kistkray swa A zan Ürd ğerl Dün lam t o n p us za K G. N B Di Na oğ zbe U Bot Ta To Av Ka M Ö

Şekil 5: Dünya Nükleer Reaktör dağılımı

120

U üretimi 25000

Şekil 8: Oklo Madeni, Gabon

Martin Klaproth tarafından bulunan bir element olmasına rağmen kullanımı antik çağlara dayanır. Milattan sonra 79 yıllarına tarihlenen dönemlerde seramiklere sarı renk vermesi için kullanılan bir hammaddeydi.

Ayrıca İtalya’da Napoli bölgesinde bir Roma villasında %1 uranyum içeren sarı renkli bir cam bulunmuştur. Bunun yanında 1972 yılında Francis Perrin, Gabon’da Oklo Madeninde kendi kendine fizyon reaksiyonunda olan ve yaklaşık 100kW enerji üreten, fosil, doğal nükleer fizyon reaktörü keşfetmiştir. Bu kumtaşı ve granit içerisinde yer alan uranyum madeninde yaklaşık 1.7 milyar yıl önce başlayan ve nükleer reaktördeki gibi zincir fizyon reaksiyonu ile termal ısı üreten doğal bir döngü mevcuttur.

Söz konusu maden Oklo Fosil Reaktör’ü olarak isimlendirilmiş ve belirli koşullar dahilinde doğal nükleer reaksiyonların doğada olabileceğini ıspatlamıştır. (Şekil 8)

31

TPAO ve BOTAŞ Varlık Fonu’na devredildi

5 Şubat’ta Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren kararname ile aralarında BOTAŞ ve TPAO’nun da olduğu, hisselerinin tamamı ve bir bölümü hazineye ait olan şirketler ile özelleştirme programında bulunan bazı şirketlere ait hisseler Türkiye Varlık Fonu’na devredildi.

B

akanlar Kurulu’nun 24 Ocak’ta aldığı karara göre, Ziraat Bankası, BOTAŞ, TPAO, PTT, Borsa İstanbul AŞ, Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme AŞ’nin sermayelerinde bulunan Hazineye ait

hisselerin tamamı, Türk Telekomünikasyon AŞ’nin yüzde 6,68 oranındaki Hazine’ye ait hissesi ile Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü ve Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğünün Türkiye Varlık Fonuna aktarılması kararlaştırıldı.

TVF, ŞİRKETLERİ STRATEJİK YATIRIM PLANI ÇERÇEVESİNDE YÖNETECEK

B

aşbakanlık’tan yapılan yazılı açıklamada, söz konusu şirketlerin mevcut yönetimlerinin ve işletme politikalarının, iş planları, yatırım ve büyüme stratejilerine uygun olarak devam edeceği belirtildi. Uluslararası finans kuruluşları da dâhil olmak üzere ilgili paydaşlarla sağlanan işbirliğinin sürdürüleceği ve şirketlerin Bakanlar Kurulunca onaylanacak Stratejik Yatırım Planı çerçevesinde yönetileceği ifade edildi.

Varlık Fonu’na enerji dopingi

F

ona önemli bir destek de enerji sektöründen geldi. Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ (BOTAŞ), Türkiye Petrolleri AO (TPAO) ve Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü güçlü varlıklarıyla varlık fonuna önemli bir katkıda bulundu.

Türkiye Varlık Fonu’na devredilen, enerji sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin 2014 yılı rakamlarına göre varlık büyüklükleri, satışları, kar rakamları ve özsermaye büyüklükleri şöyle:

BOTAŞ: Hazine payı(%): 100, Aktif: 11302 milyon TL, Kar: 542 milyon TL, Öz sermaye: 9961 milyon TL, Gelir: 37112 milyon TL TPAO: Hazine payı(%): 100, Aktif: 23179 milyon TL, Kar: -3181 milyon TL, Öz sermaye: 8752 milyon TL, Gelir: 4321 milyon TL ETİ MADEN: Hazine payı(%): 100, Aktif: 2520 milyon TL, Kar: 833 milyon TL, Öz sermaye: 2771 milyon TL, Gelir: 1978 milyon TL

EÜAŞ’ın 1.000 MW’lık santrali varlık fonuna devredilecek

E

ÜAŞ’a ait toplamda 1,000 MW’lık santral kapasitesinin de TVF’ye devri planlanıyor.

Reuters’ın haberine göre konu hakkında bilgi sahibi bir ekonomi yetkilisi, “TVF’nin portföyünün çeşitlendirilmesi ve güçlendirilmesi kapsamında yeni bazı adımlar planlanıyor. Bu kapsamda bazı akarsu santrallerinin TVF’ye devri öngörülüyor” dedi.

Aynı yetkili, bu kapsamda EÜAŞ’a ait bazı santrallerin TVF’ye devrinin planlandığını belirterek, “Kararın yakın zamanda alınması planlanıyor. Söz konusu hidroelektrik santralleri 100 MW civarında olabilir ama daha büyük birkaç santralle de 1,000 MW’ye ulaşılabilir” dedi. Aynı yetkili, uygun görülmesi halinde santrallerin toplam büyüklüğünün 1,000 MW’nin üzerine de çıkabileceğini bildirdi.

Varlık Fonu neden kuruldu?

26

Ağustos 2016’da 6741 sayılı kanunun Resmi Gazete’de yayımlanmasıyla kurulan Türkiye Varlık Fonu, sermaye piyasalarında araç çeşitliliği ve derinliğine

katkı sağlamak, yurtiçinde kamuya ait varlıkları ekonomiye kazandırmak, dış kaynak temin etmek, stratejik, büyük ölçekli yatırımlara iştirak etmek için kuruldu.

Faaliyet konuları neler olacak?

Türkiye Varlık Fonu; stratejik yatırım planında belirtilen hedefler ile likidite, yatırım, risk ve getiri tercihlerini dikkate alarak; • Yerli ve yabancı şirketlerin paylarının, Türkiye’de ve yurt dışında kurulan ihraççılara ait payların ve borçlanma araçlarının, kıymetli madenler ve emtiaya dayalı olarak ihraç edilen sermaye piyasası araçlarının, fon katılma paylarının, türev araçlarının, kira sertifikalarının, gayrimenkul sertifikalarının, özel tasarlanmış yabancı yatırım araçlarının ve diğer araçların alım satımını, • Her türlü para piyasası işlemlerini, • Gayrimenkul ve gayrimenkule dayalı

haklar ile her türlü gayri maddi hakların değerlendirilmesini, • Her türlü proje geliştirme, projeye dayalı kaynak yaratma, dış proje kredisi sağlama ve diğer yöntemlerle kaynak temini işlemlerini, • Her türlü ticari ve finansal faaliyetleri, ulusal ve uluslararası birincil ve ikincil piyasalarda gerçekleştirebilecek.

• Şirket tarafından, ulusal yatırımlar ile uluslararası alanlarda diğer devletler ve/veya yabancı şirketlerce yapılacak yatırımlara iştirak edilebilecek.

3 yıllık stratejik yatırım planı hazırlanacak Şirket ve bağlı şirketleri ile Türkiye Varlık Fonu ve Türkiye Varlık Fonu bünyesinde kurulacak alt fonları kapsayan üç yıllık

stratejik yatırım planı yönetim kurulu tarafından hazırlanacak ve Bakanlar Kurulunun onayı ile yürürlüğe girecek.

Bağımsız denetime tabii olacak Şirket, Şirket tarafından kurulacak diğer şirketler, Türkiye Varlık Fonu ve Türkiye Varlık Fonu bünyesinde kurulacak alt fonlar

bağımsız denetime tabi olacak. Şirket, 6362 sayılı Kanun kapsamında kurumsal yönetim düzenlemelerine uyacak.

Türkiye Varlık Fonu neler getirecek?

Klasik tasarruf ve istikrar fonlarının her ikisinin de özelliklerini bünyesinde barındıran Türkiye Varlık Fonu bunlara ek olarak bünyesindeki varlıkları menkul kıymetleştirilmesi ve halka açılması planlanıyor. Böylelikle Kamu tarafından yapılması planlanan büyük yatırımlar için bütçeden kaynak tahsis edilmeden, yap-işlet-devret modeline gerek kalmadan finansman sağlanmış olacak. Bu şekilde yatırımların daha hızlı bir şekilde, etkin ve düşük maliyetle finanse edilmesi sağlanmış olacak.

Bu sayede mevcut şirketlerin

yönetimi kamuda kalırken bu şirketler menkulleştirilerek halka açılmış olacak ve yeni yatırımlar buradan sağlanacak yatırımla finanse edilmiş olacak.

Söz konusu şirketlerin mevcut yönetimleri ve işletme politikaları, iş planları, yatırım ve büyüme stratejilerine uygun olarak devam edecektir. Uluslararası finans kuruluşları da dâhil olmak üzere ilgili paydaşlarla sağlanan işbirliği sürdürülecek.

Türkiye Varlık Fonu söz konusu şirketleri Bakanlar Kurulunca onaylanacak Stratejik Yatırım Planı çerçevesinde yönetecek.

Varlık Fonu’nun yönetimi Başbakan Binali Yıldırım tarafından onaylanan kararla 2 Kasım 2016’da Mehmet Bostan Türkiye Varlık Fonu’na genel müdür olarak atandı.

5 Şubat 2017’de Ticaret Sicil

Gazetesi’nde yayınlanan Başbakanlık’tan yapılan atamalarla ise yönetim kurulu üyeleri belirlendi. Yönetim Kurulu Başkanı’nın Mehmet Bostan olduğu fonun kurul üyeleri ise Yiğit Bulut, Kerem Alkin, Himmet Karadağ ve Oral Erdoğan oldu.

Fonun 200 milyar dolarlık büyüklüğe ulaşması hedefleniyor Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci, Ağustos ayında Varlık Fonu’na ilişkin kanunun kabul edilmesi ardından yaptığı açıklamada, “Varlık

Fonu’nda hedeflerimiz çok büyük. Hedefimiz 200 milyar dolarların konuşulduğu bir fon büyüklüğüne ulaşılması” demişti.

Rus Varlık Fonu ile bir araya gelecek Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci Ağustos’ta yaptığı değerlendirmede fonun Rus fonu ile de işbirliği ve ortak yatırım yapacağını ifade ederek, “Varlık Fonu ile Rus

fonu bir araya gelecek. Türk-Rus ortak fonu yatırımları destekleyecek. Varlık fonunun denetimi uluslararası denetim şirketleri tarafından yapılacak” diye konuşmuştu.

34

D

MS Dış Ticaret A.Ş. mekanik kapling yöntemini Türkiye’de yaygınlaştırmak için Honeywell Perfection ve Alman George Fischer ile iş birliği yapma kararı aldı.

Geçtiğimiz günlerde DMS yetkilileri ve Honeywell Perfection Global İş Geliştirme Müdürü Axel Krouger ile George Fischer Avrupa Sorumlusu Ingo Pfirrmann, DMS’nin yeni iş merkezinde bir araya gelerek ABD ve Avrupa’da boru birleştirmelerinde elektro füzyon ve alın kaynağı tekniklerinin yerini almaya başlayan mekanik kapling yönteminin Türkiye’de tanıtılması, kullanım alanlarının belirlenmesi, uygulama eğitimlerinin gerçekleştirilmesi için yapılacak çalışmaları konuştular.

“DMS’NİN ÇALIŞMALARINI TAKDİR EDİYORUZ” Honeywell Perfection olarak DMS’nin çalışmalarını bir süredir takip ettiklerini ve başarılarını takdir ederek birlikte çalışma kararı aldıklarını belirten Axel Krouger sadece Türkiye’de değil komşu ülkelere de DMS ile açılabileceklerini ve Perfection Boru birleştirme ürünlerinin PE boru çalışmalarında tesisatçı ve işletmecilere diğer metotlara göre çok daha düşük maliyetlerle büyük kolaylıklar

DMS’den yeni iş birliği DMS Dış Ticaret A.Ş. mekanik kapling yöntemini Türkiye’de yaygınlaştırmak için Honeywell Perfection ve Alman George Fischer ile iş birliği yapma kararı aldı.

Honeywell Perfection Global İş Geliştirme Müdürü Axel Krouger ve George Fischer Avrupa Sorumlusu Ingo Pfirrmann’ın ziyaretlerinde DMS Diş Ticaret Yönetim Kurulu Başkanı Sıddık Tunçtan ve şirket yetkilileri ile birlikte. sunacaklarını ifade etti.

“HEM MALİYETLERİ HEM DE İŞLEM HIZINI DÜŞÜRÜYOR” Bilhassa acil müdahale gerektiren durumlarda son derece hızlı ve emniyetli tamirlere olanak veren kapling boru birleştirme sisteminin dünyada çok hızla uygulanmaya başladığını belirten yetkililer

elektrofüzyon ve alın kaynağı gibi mevcut sistemlerin aksine kapling sisteminde araç gereç kullanımını hemen hemen ortadan kaldırdığın, bunun da hem maliyetleri hem işlem hızını çok düşürdüğünü ifade ettiler.

GAZ ŞİRKETLERİNİ ZİYARET EDECEKLER Hiçbir elektriksel alet veya

makineye ihtiyaç duymadan tak-birleştir şeklinde uygulanan kapling sistemini Türkiye’de tanıtımı için kolları sıvayan DMS Dış Ticaret A.Ş.Honeywell Perfection-George

Fischer önümüzdeki günlerde uygulamalı tanıtımları yapmak üzere gaz şirketlerini ziyarete hazırlanıyor.

Karayolu taşıtlarına Doğalgaz tüketiminde LNG satışı yapılabilecek yeni rekor

243 milyon metreküp

Karayolu taşıtlarına LNG satışına izin veren Yönetmelik değişikliği Resmi Gazete’de yayımlandı.

EPDK’nın LNG satışına yönelik yönetmelik değişikliği Resmi Gazete’de yayımlandı. Buna göre; LNG istasyonlu toptan satış lisans sahipleri, karayolu taşıtlarında yakıt olarak kullanılmak üzere de satış yapabilecek. Söz konusu lisans sahipleri sadece lisanslarına konu tesiste LNG satışı yapabilecek.Yurt genelinde doğal gaz satışı yapan diğer toptan satış şirketlerinin, belli bir adreste karayolu taşıtlarında yakıt olarak kullanılmak üzere LNG satışı yapmak istemesi halinde ayrı lisans alması zorunlu olacak.

L

isans sahibi faaliyette bulunacağı LNG İstasyon tesisinin ilgili ve diğer mevzuatta belirtilen usul ve esaslar ile öngörülen standartlara göre planlanması, projelendirilmesi, inşa edilmesi ve işletilmesinden sorumlu olacak. Bu kapsamda faaliyet gösteren lisans sahipleri, lisanslarına konu tesis için verilen Hizmet Yeterlilik Belgesinin süresini karayolu taşıtlarında kullanılmak üzere LNG satışı yaptıkları sürece uzatmakla ve yenilenen belgesini Kuruma sunmakla yükümlü olacak.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı verilerine göre Türkiye’nin doğalgaz tüketimi 14 Şubat’ta 243 milyon standart metreküpe çıkarak tüm zamanların en yüksek tüketim rekorunu kırdı.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı verilerine göre Türkiye’nin doğalgaz tüketimi 14 Şubat’ta 243 milyon standart metreküpe çıkarak tüm zamanların en yüksek tüketim rekorunu kırdı. Düşük hava sıcakları ve doğalgaz santrallerine kısıtlı kaldırılması tüketim rekorunun kırılmasında etkili oldu.

Bir önceki tüketim rekoru 2016 Ocak ayında 235 milyon standart

metreküp olmuştu. 2016-2017 kışında uzun yıllar ortalamasının altında gerçekleşen hava sıcakları nedeniyle Kasım ayının son haftasından itibaren doğalgaz santrallerine kısıt uygulaması başlamıştı. Kısıt olmaması ve yeterli gaz arzı olması durumunda konutların artan doğalgaz tüketiminin etkisiyle gerçekleşebilecek doğalgaz talebinin ise 275 milyon metreküpün üstünde olduğu tahmin ediliyor.