Արմենակ Ավետիսյան «Հանուն ծիծաղի»

Արկադի Ինին ԳԱՐՈՒՆ, ՍԵՐ, ՀՈՒՅՍԵՐ… Երբ Կոստյա Նովիկովը դուրս եկավ իր բնակարանից, արևը յուրահատուկ էր տաքացնում: Աղջիկները ժպտում էին շատ յուրահատուկ և նույնիսկ տրամվայների շչակները շատ յուրահատուկ էին: -Գարուն է,- ժպտաց Կոստյա Նովիկովը և մտածեց,- կսիրահարվեմ: Այս գարնանն անպայման կսիրահարվեմ: Բավական է, անհրաժեշտ է խաչ քաշել անցյալի վրա: Իրոք, անցյալի վրա խաչ քաշելու ժամանակը եկել էր: Երեք տարի առաջ Կոստյա Նովիկովը լքեց կնոջը: Անձնական ողբերգությունը, բնականաբար, բերեց արտադրական ողբերգության, միայն անորակ արտադրանք: Բաժակը ձեռքից ձեռք է անցնում: Լավ է, որ կոլեկտիվը անտարբեր չէր, և ժամանակին զգուշացրեցին.

-Կոստյա՜, լավ չէ… Կոստյան վերադարձավ կնոջ մոտ, սկսեց գերակատարել արտադրական պլանը և սկսեց խմել միայն տոնական օրերին: Բայց հաջորդ տարի նա նորից լքեց կնոջը, այնուհետև երկրորդին: Իսկ անցյալ տարի Կոստյան խորամանկեց և երրորդին, հաշվենկատորեն ամուսնացավ չորրորդ անգամ և լկտիաբար համոզում էր բոլորին, որ իսկական սեր գոյություն չունի: §Ճիշտ չէ,- մտածեց Կոստյան` քայլելով փողոցով,- ճիշտ է, սեր կա¦: §Կա սեր¦,- մտածեց նա` տեսնելով ուսանողներին և ուսանողուհիներին, անկասկած, սիրահարված միմյանց: 3

1

§Կա սեր¦,- մտածեց նա` նայելով ակնոցավոր հաղթանդամ ծերուկին իր դիպլոմատով, անկասկած, գիտությանը սիրահարված: §Այսօր ամեն ինչ յուրահատուկ է,- համոզեց իրեն Կոստյա Նովիկովը:- Հասկանում եմ, անցյալը այդքան հեշտ չի մոռացվում: Բայց չէ± որ ժամանակ կա ամեն ինչ փոխելու: Չէ± որ դեռ երիտասարդ եմ¦: Եվ այդ մտքերի մեջ էլ նա բախեց կինոստուդիայի դուռը: Կինոդերասան Կոստյա Նովիկովի բախտն այս անգամ էլ չբերեց. §Ցավալի անցյալը¦ նորից դարձավ նրա ուղենիշը: Այս գարնանը նորից նրան կտան մի դերակատարում, որ ընդամենը մեկ տարում երկու կին է լքում: Նույնիսկ դերակատարման առաջին ռեպլիկն էլ այսպիսին էր.

-Մի՛ հավատա, ծերո՛ւկ, իսկական սեր չի լինում: Նույնիսկ գարնանը: Արկադի Ինին ՄԵՐ ԸՆՏԱՆԻՔԻ ԱՄԵՆԱՓՈՔՐ ԱՆԴԱՄԸ Նա մեր ընտանիքում երևաց անսպասելիորեն: Բայց մենք նրա հետ կապնվեցինք միանգամից: Առավոտյան նրա հետ զբաղվում էր թոշակառու տատիկը: Օրվա ընթացքում, դասերից հետո նրանից չի հեռանում դպրոցական դստրիկս: Իսկ երեկոյան համերաշխորեն նրան ենք ձգտում բոլորս` ողջ ընտանիքի անդամներով:

Պատահում է, որ մեր սիրելին համառում է: Բայց մենք ներում ենք նրա այդ մանրուքները: Վատ է, երբ շատ լուրջ է դառնում նրա անհասանելիությունը, բայց այդ ժամանակ էլ ձայնն է կորչում, մեկ խզզոցներ է ունենում, տեսանելիությունն է անհետանում: Ամբողջ ընտանիքը սգի մեջ լինի կարծես, փնտրում ենք մասնագետին, որը վերջապես կարողանում է բժշկել նրան: Դե էլ ի±նչ ասենք: Մենք նրա հետ շատ ամուր կապերով ենք: Ամռանը մեկնեցինք հանգստյան տուն, ստիպված էինք տատիկի հետ թողնել նրան: Բայց առանց նրա ի±նչ հանգիստ: Մեկ շաբաթ շուտ վերադարձանք մեր հարազատի մոտ: Իհարկե, մեր սիրելին պահանջում է լուրջ ուշադրություն, խլում է զգալի ժամանակ: Ես ավելի հազվադեպ եմ սկսել ատենախոսությամբ զբաղվել: Կինս ավելի հաճախ է սկսել մեզ կերակրել միայն նրբերշիկով, թոշակառու տատիկը մաքուր օդ հազվադեպ է շնչում, իսկ դպրոցական աղջիկս ավելի հաճախ է §երկուսներ¦ տուն բերում: Բայց ի±նչ կարող ես անել, բայց մենք ավելի սերտորեն ենք սկսում կապվել նրա հետ, որքան կարելի է… Մինչև այն պահը, այն վայրկյանը, երբ §ԲԱՐԻ ԳԻՇԵՐ¦ է հաղորդում մեր ընտանիքի փոքր անդամը` ՄԵԾ, ԳՈՒՆԱՎՈՐ ՀԵՌՈՒՍՏԱՑՈՒՅՑԸ:

5

4

2

ԿԵՆԴԱՆԻ ԾԻԱԾԱՆ Շատ հետաքրքիր մարդիկ են լինում երկրագնդի վրա: Ահա, խնդրեմ, նրանցից մեկը: Շատ հետաքրքրասեր: Առանձնահատուկ, տարբեր գույներով… Խստաշունչ փետրվարյան եղանակին նա կապտում է ցրտից: Շոգ հուլիսին նա բրոնզագույն է դառնում արևահարությունից: Պարզ, ձմեռային օրը վարդագույնի է փոխվում սառցաբքից: Ե՛վ ձմռանը, և՛ ամռանը նա կանաչում է իր վայրենությունից: Ե՛վ ամռանը, և՛ ձմռանը նա դեղնում է կապվածությունից: Իսկ աշնանը նա սևանում է չկամությունից: Իսկ գարնանը նա վախից սպիտակում է: Բայց ի±նչ եղանակ էլ որ լինի, ինչ սեզոն էլ լինի, թեկուզ մեկ անգամ թող կարմրի ամոթից…. *** Երկուսի ձայնն էլ շատ խուլ էր լսվում: Առաջինը, զգացվում էր պարզորոշ, որ վախեցած է վերջնականորեն: Երկրորդը փորձում էր հանգստացնել ոչ այնքան առաջինին, որքան ինքն իրեն: -Մի՛ վախեցիր, նա երբեք չի գա: -Ո՛չ, ես զգում եմ, որ նա անպայման կգա: Ես սկսում եմ դողալ: 6

-Երեկ նա չի եկել, նախանցյալ օրը` նույնպես… Ամեն ինչ կանցնի: -Հավաքի՛ր քեզ ձեռքդ, եթե մենք գնացել ենք այդ քայլին, ապա պետք է ունենալ ամուր նյարդեր: -Իսկ մենք ի±նչ կանենք, եթե նա գա: -Դե մենք մի կերպ տակից դուրս կգանք…

-Ո՛չ, ավելի լավ է հենց միանգամից անիվների տակ: -Նրան` անիվների տա±կ: -Ո՛չ, ավելի լավ է ինքներս ընկնենք անիվների տակ, քան թե դիմանանք այդ բոլորին… Ա՜յ, ա՜յ, ա՜յ… Ահա նա: Վերջ: Առաջին իսկ անտոմս ուղևորը ուշագնաց ընկավ հատակին: Երկրորդը վախից փակեց աչքերը: Էլեկտրագնացք մտավ հսկիչը: Վիկտոր Շենդերովիչ ՀԱՏՈՒԿ ԱՌԱՋԱՐԿ -Բարև Ձեզ, ժամանակ ունե±ք: -Իհարկե: -Որտե±ղ եք անցկացնելու Ձեր արձակուրդը: -Այստեղ, էլ ո±րտեղ: -Չէ± որ արտերկրում էիք կամենում հանգստանալ: -Դա ցանկություն էր: -Շնորհավորում եմ: Ձեզ սպասում է Ռիվտերման: -Ի±նձ: -Ձեզ: -Իսկ ո±վ ասաց: -Ես: Սպասում է: 7

3

-Զուր հույսեր: Բյուջետային աշխատակից եմ: -Պետք չէ ինձ վախեցնել: -Կեղտոտ վիճակում երեք հարյուր եմ ստանում: -Այդ ժամանակ Ձեզ անհրաժեշտ է կիսաժամ: -Ինչո±ւ: -Մոռանանք: -Չեմ կարող մոռանալ, ընտանիք ունեմ: -Դուք պետք է մոռանաք ընտանիքով: -Դուք թո±ւյն եք առաջարկում: -Առաջարկում եմ կիսաառողջարան: -Ի±նչ է դա: -Եկեք ներկայացման, կպատմեմ: -Իսկ այն անվճա±ր է: -Այո՛: -Կնոջս հետ կգամ: -Խնդրեմ: -Իսկ աներձա±գս…

-Իհարկե: -Աներձագիս երեխանե±րը…

-Շնորհավորում եմ: -Իսկ տա±ք կլինի: -Դուք հաճելիորեն զարմացած կլինեք: -Եթե տաք կերակուր է լինելու, ապա մենք չենք ճաշի: -Մենք հատուկ առաջարկ կանենք Ձեզ համար: -Հատուկ ի±նձ համար: -Ձեզ: -Այն հիմա չի± կարելի: -Խոսքն առանձնատան մասին է, ծովափին, զեփյուռ: -Որտե±ղ է այդ ծովափը: 8

-Ֆրանսիայում, երեք հարկ, երկու լողավազան, պտղատու այգի, բազմերանգ ծաղիկներ, շուրջ 200 ակր: -Իսկ քառակուսի մետրո±վ: -Հաշվեք ինքներդ: -Իսկ քաղաքից հեռո±ւ է: -Մոնտե Կառլոյից ընդամենը կես ժամ: -Անհրաժեշտ է մտածել: Տունը հարմարություններ ունի±: -Այո՛: -Վերցնում եմ: -Այնտեղ գոլֆի խաղադաշտ էլ կա…

-Ասացի` վերցնում եմ: Հիմա թույլ տվեք գրել լայնությունը և երկարությունը: Շնորհակալություն, գրեցի: -Իսկ ինչի± համար են լայնությունը, երկարությունը: -Առանց դրա չի կարելի: -Իսկ Դուք կանխիկ դրամո±վ, թե± քարտով: -Ինչո±վ: -Դրամը քարտո±վ, թե± կանխիկ: -Դրամի մասին մոռացե՛ք: Երեսուն տարի աշխատել եմ այս երկրի համար, պահպանել միջուկային կոճակը: Այս կարմիր կոճակից բացի` ոչինչ չունեմ: -Բայց այդ առանձնատունը կանգուն է…

-Այն հիմա է կանգուն, կոճակը որ սեղմեցի, գները կընկնեն: -Բայց…

-Մի՛ բարկացրեք ինձ: Դեռ հունվարի աշխատավարձը չեմ ստացել: Սեղմե±մ կոճակը, 9

4

ձեռքերս քոր են գալիս… Ասացի`վերցնում եմ: -Բայց դա անհնարին է: -Նայե՛ք, ճի±շտ եմ գրել կոորդինատները: Նայե՛ք, հա, նավակը կանգնած լինի, շուտով կգամ… Վիկտոր Շենդերովիչ ՈՉ ԸՍՏ ՀԱՍՑԵԻ -Այստե±ղ է ապրում Կացմանը: -Այստե±ղ: Կացմա±ն: -Սա 35 համարի բնակարա±նն է: -35-ը: -Ստորագրեք, որ ստացաք հեռագիրը: -Ես Կացմանը չեմ: -Դա Ձեր խնդիրն է: Իմ պարտականությունն է հանձնելը: -Իմ ազգանունն է Դիրկին: -Ցավում եմ: -Սա ինչ-որ թյուրիմացություն է: -Բոլորս էլ սխալվել կարող ենք: Այստեղ է եռանկյունանշանը: -Ինչո±ւ պիտի ստորագրեմ ուրիշի փոխարեն: -Իսկ որտե±ղ պետք է փնտրեմ, Ձեր կարծիքով, Կացմանին: -Դա իմ գործը չէ: -Իսկ ո±ւմն է: -Ձերը: -Կացմանին փնտրելու համար թող ինձ դոլարով վճարեն: Ստորագրե՛ք: -Ոչ մի դեպքում: -Շատ իզուր, այստեղ այնպիսի տեքստ է…

-Տվե՛ք այստեղ: Կարդաց. §Իլյա, որպեսզի առողջ լինես 10

բոլոր իշխանությունների ժամանակ: Ծով, ջերմություն: Էժան խեցգետին: Բորյա¦: Ի՜նչ կեղտոտություն: -Դուք հաստատ համոզվա±ծ եք, որ Կացմանը չեք: -Հիշե՛ք: Կացմանովը չկա և չի լինելու: -Դուք մի՛ կմկմացեք: -Ի±նչ անեմ, որ հեռանաք: -Ստորագրե՛ք այստեղ: -Ձեր կարծիքով, ե±ս պետք է ստորագրեմ: -Ինչո±ւ եք նյարդայնանում: Չեք ուզում, պետք չէ: Ավելի վատ Ձեզ համար: -Այսինքն: -Պետք է անցնեմ բոլոր բնակարաններով: -Չհասկացա: -Ասեք, թե ով կստորագրի Կացմանի փոխարեն, կբաժանվենք բարեկամաբար: -Այստեղ ոչ մեկը չի ստորագրի նրա անվան դիմաց: Բոլորն էլ այստեղ ազնիվ մարդիկ են: -Իսկ շրջանո±ւմ: -Հիմա ոստիկանություն կահազանգեմ: -Նրանք կստորագրե±ն Կացմանի փոխարեն: -Ո՛չ, Ձեզ կձերբակալեն: -Ի՜նչ հուզիչ է: Այդ ժամանակ չեք ստանա երկրորդ հեռագիրը: -Այնտեղ դեռ երկրո±րդն էլ կա: -Պարզապես չկամեցա ձեզ վրդովեցնել: -Նորի±ց Կացմանին: -Ո՛չ, Ձեզ: -Ինչո±ւ էիք լռում: -Մենք հանձնում ենք ընդունված կարգի համաձայն: -Տվե՛ք շուտ: 11

5

-Ստորագրե՛ք Կացմանի փոխարեն: -Շանտաժիստ: -Այդպիսին է աշխատանքը: -Սատանան Ձեզ հետ (ստորագրում է): Այսպես, Դիրկին, փակագծում` Կացման: -Սա արդեն ուրիշ գործ է… Հանձնելով երկրորդը: -Կարդում է. §Դիրկին, ներեցե՛ք, որ Բորյան տվել է Ձեր հասցեն: Չեմ կարող այլևս կարդալ նրա հեռագրերը: Հարգանքներով` Կացման¦: Վլադիմիր Սլուցկի ՀԱՅՐԵՐ ԵՎ ՈՐԴԻՆԵՐ -Այդ ո±ւր ես պատրաստվում,- հարցրեց որդուն պրոֆեսոր Ռյումինը,- չէ± որ վաղը քննություն ունես: -Ոչինչ, մի կերպ կհանձնեմ,անհոգ պատասխանեց որդին` կապելով փողկապը: -Դե, եթե իմ ուսանողներն էլ պատրաստվեն ինչ որ մի կերպ, դա նրանց չի հաջողվի: -Հայրի՛կ, արի չվիճենք,- անսպասելի ասաց որդին:- Ես հումանիտար բուհի ուսանող եմ, դու` տեխնիկականի դասախոս: Հիմա պատկերացրու` ես եկել եմ քեզ մոտ քննություն հանձնելու, կհանձնե±մ` բացարձակապես չիմանալով առարկան: -Համաձայն եմ: Բայց եթե չհանձնես, պիտի մնաս տանը և մինչև երեկո պարապես: -Ընդունված է, սկսի՛ր: -Եվ այսպես, երիտասարդ, ի±նչ կարող եք պատմել Նյուտոնի երրորդ օրենքի մասին: 12

-Ես գիտեմ, պրոֆեսո՛ր, բոլորը օրենքի առաջ հավասար են: -Ինչի± համար է օրենքը…

-Բացարձակապես Ձեզ հետ համաձայն չեմ և ինչի± համար: Նշանակում է պետք է հաշվի առնել, որ ես առաջին հարցին պատասխանեցի: -Բայց մի բան պարզ է, որ բավարար չէ…

-Բավարար չէ §հինգի¦ համար, և ես բարձր գնահատականի չեմ ձգտում: Եվ, բացի դա, կա նաև երրորդ հոսանքը…

-Լա՜վ,- հոգնած ասաց պրոֆեսորը:- Պատմե՛ք ինձ եռաֆազ հոսանքի մասին: -Ներեցե՛ք, պրոֆեսո՛ր, ի՞նչն է լավ: -Ոչինչ: Ես դա հենց այնպես ասացի: -Ես, իհարկե, բանասեր չեմ և, բացի դա, առաջավոր էլ չեմ, ու ընդհանուր առմամբ մանկությունից սովորեցրել են, որ լավը, արդեն ինչպես նվազագույնը, վատ չէ: Դե էլ ինչի± մասին ես պատմեմ: -Եռաֆազ հոսանքի: -Խնդրեմ: Նշանակում է գործն եղել է այսպես: Մի անգամ եռաֆազ հոսանքը…

-Բավական է: -Տեսնո՞ւմ եք, պրոֆեսո՛ր: -Ստացեք Ձեր §բավարարը¦ և թող Ձեր շունչը…

-Ներեցե՛ք, բայց թյուրիմացություն է: Դուք իմ պատասխանելու ժամանակ ասացիք §լավ¦: -Այո՛, իրավացի եք, երիտասա՛րդ, եթե նման պատասխանի համար կարելի է §բավարար¦ նշանակել, կարելի է և §գերազանց¦ նշանակել: Ասեք այնտեղ` թող բերեն հաջորդի ստուգման գրքույկը: -Տեսնո±ւմ ես, հայրի՛կ, իսկ դու ասում ես` չեմ 13

6

հանձնի,- ասաց որդին` կոճկելով վերարկուն: Վլադիմիր Սլուցկի ՆԿԱՐՉԻ ԱՐՎԵՍՏԱՆՈՑՈՒՄ Մաքսիմ Մաքսիմիչ Սկորոսպելովը, որ հանրածանոթ գրող է և աշխատում է դետեկտիվ ժանրում, ճաշում էր որդու` Սլավիկի հետ: Սլավիկը սովորում էր իրավաբանական ֆակուլտետում և ամենից շատ սիրում էր փոփ երաժշտություն և Սվետա Սերեբրովային: Հայր և որդի հանդարտ զրուցում էին: -Ինչպե±ս է առաջ գնում վիպակը,- հետաքրքրվեց Սլավիկը: -Վերջացնում եմ,- տխուր պատասխանեց Սկորոսպելովը,- գնդապետ Գրոմովը շրջափակել է բոլոր ճանապարհները: Այս անգամ արդեն Խտրյաշը չի փախչի: -Իսկ քանի± էջ ես մաշել,- շարունակեց հետաքրքրվել Սլավիկը: -218,- խոր ցավով հոգոց հանեց Մաքսիմ Մաքսիմիչը: -Քիչ է,- դատապարտող տոնով ձգեց Սլավիկը: -Միգուցե փախուստի հնարավորությու՞ն կտաս Խտրյաշին, իսկ հետո մի 60 էջի վրա կբռնես: -Արդեն 112 էջ նա փախչում է, այս անգամ արդեն գնդապետ Գրոմովի ձեռքից չի փախչի: Գրոմովը սխալվելու իրավունք չունի: -Այո՛, այ թե պատմության մեջ ընկար,մտածելով ասաց Սլավիկը,- լսի՛ր, իսկ եթե Խտրյաշը պատահաբար հանդիպի ընկերոջը: Նա էլ նրան կթաքցնի: 14

-Չի ստացվի,կարճ կտրեց Մաքսիմ Մաքսիմիչը:Խտրյաշը թաքնվում է, փնտրի՛ր նրան հետո: -Դու ինձ չհասկացար: Ընկերը վաղուց է ուղղվել, մաքուր ճանապարհով է վաստակում: Իսկ հետո լուրջ խոսակցություն, երկմտանք, աշխատանքային կոլեկտիվը ձգտում է Խտրյաշին…. և վերջապես դատարան, մեղայական…

-Ենթադրենք, բայց ես որտե±ղ կթաքցնեմ հետախուզական բաժնի աշխատակիցներին, նրանք ի±նչ պետք է անեն այդ ընթացքում: -Ինչպե±ս թե ինչ: Որոնել, զրուցել վկաների հետ, փորձաքննություն, կարելի է նույնիսկ հետախուզման նպատակով բացահայտել փոքր հանցագործություններ: Ընդհանրապես քեզ չէ, որ պետք է սովորեցնեմ: Վերջ ի վերջո նրանք հետքի վրա են: Եվ դա այն ժամանակ, երբ գրված է ձերբակալման հրամանը: Խտրյաշը մեղավոր է համարվում: Արդյունքում… Սլավիկը մի պահ դադար տվեց և շարունակեց.

-Խտրյաշը ընթերցողին կերևա լուսավոր հայացքով: -Դու լավ ես մտածել մեղավորի վերաբերյալ,համաձայնեց Մաքսիմ Մաքսիմիչը,- ես արդեն մտածել եմ Խտրյաշին մեկ գործ էլ կպցնել, ասենք մի 30 էջ, բացի այդ, շրջապատը ևս 300 էջ կթռցնի: Ահա, տեսնո±ւմ ես, հայրի՛կ, հիմնավոր ռոմանտիկ, բայց ոչ ողորմելի պատմվածք, այնպես որ աշխատանքի համար… Մաքսիմ Մաքսիմիչը վեր կացավ, անձեռոցիկով սրբեց շուրթերը և ժպտերես քայլեց իր

15

7

առանձնասենյակը`շարունակելու ստեղծագործական գործընթացը… Ա. Դուդչենկո Ի ՀԵՃՈՒԿՍ Իրինան վերադարձավ ինստիտուտից, արիաբար շպրտեց պայուսակը և սենյակով մեկ բղավեց.

-Մայրի՜կ, ես ամուսնացել եմ: Մայրը ինչ-որ բան էր թշշացնում խոհանոցում և Իրինայի խոսքերին ուշադրություն չդարձրեց, իսկ նա կրկնեց.

-Մայրի՜կ, ես ամուսնացել եմ: -Շատ լավ է,- առանց հուզվելու արտաբերեց մայրը,- ձեռքերդ լվա՛, հիմա կընթրենք: Եկավ հայրը` նոր գնած վերարկուով, բարձր տրամադրությամբ: Նա քթի մեջ ինչ-որ բան էր երգում և փնտրում հողաթափերը: -Հայրի՛կ, ես ամուսնացել եմ,- ասաց նրան Իրինան: -Տա-րա-նի՜-նա՜… Հրաշալի է: Համենայն դեպս, դու իմ հողաթափերը չե±ս տեսել: -Ահա նրանք: -Այո, շնորհակալություն: Տա-ռի-ռա-րի՜… Ընթրիքի ժամանակ հայրը պատմեց մի նոր հումորեսկ §Կրոկոդիլից¦: Նա մշտապես կարդում է այդ ամսագիրը և շատ է սիրում §Այլ կերպ չես մտածի¦ բաժինը: Նրանք երկար ծիծաղեցին: Ապա Իրինան ասաց` իսկ ես ամուսնացել եմ: Այստեղ ավելի երկար սկսեցին ծիծաղել: Հայրը ասաց.

16

-Նախ` ոչ թե ամուսնացել ես, այլ պատրաստվում ես ամուսնանալ, իսկ երկրորդը` ինչպե±ս են գործերդ ինստիտուտում: Ընթրիքից հետո բոլորը ֆիլմ էին դիտում, որտեղ հերոսուհուն ոչ մի կերպ չէր հաջողվում ամուսնանալ: -Իսկ ես արդեն… - ինչ-որ ձևով փորձեց խոսք բացել Իրինան: Ոչ մեկը ուշադրություն չդարձրեց, միայն մայրը, չկտրվելով էկրանից, հոգոց հանեց: Կինոյից հետո հայրը և մայրը սկսեցին թեյել, իսկ Իրինան զբաղվեց եղբոր դասերով: -Այսպես ուրեմն,- կարդաց խնդրի պայմանը,խանութը ստացավ խնձոր… Սլավի՛կ, դու լսո±ւմ ես: Սլավիկը չէր լսում. նա հմայված նայում էր քրոջը: -Իրինա՛,- շշուկով հարցրեց նա,- իսկ այդ ամուսնությունը…: -Մի՛ շեղվիր, լսի՛ր: Սլավիկը չէր լսում: Ուշ երեկոյան զանգահարեց Իգորը: -Դե, ինչպե±ս ես: -Մերոնք չեն հավատում: -Մերոնք` նույնպես: Լռեցին: -Իզուր դիմում գրեցինք, անձնագրում նշում կատարեցինք,- նորից հոգոց լսվեց լսափողից: -Այո՛,- համաձայնեց Իրինան: -Լսի՛ր, Իրինա՛, իսկ դու ինձ սիրո±ւմ ես: -Այո՛: -Իսկ ես` քեզ: Ի±նչ պետք է անենք: -Ինչպե±ս թե ինչ… Բաժանվենք: Նրանք չեն 17

8

հավատում: Նորից լռեցին: -Լսի՛ր, Իրինա՛, էականը անձնագրի կնիքը չէ, եթե երկու հոգի սիրում են միմյանց, ախր…

- Կնիքի մեջ չէ±: - Դե արի բաժանվենք: Ի հեճուկս բոլորի: -Այո՛: -Իսկ սիրել, միևնույն է, կհասցնենք: -Իհարկե: -Դե, համբուրում եմ: -Ես էլ: -Հաջողություն: Գրիգորի Գուսարով ԻՍԿԱԿԱՆ ՏՂԱՄԱՐԴԸ Երբ կինս տասը րոպեով բարձրանում է 3-րդ հարկում բնակվող իմ ծանոթ Սավրինսկիների բնակարան, ինձ սկսում եմ վատ զգալ: Ես գիտեմ, թե այն ինչով կվերջանա: Կինս կվերադառնա նոր պահանջներով: -Կեցցե՛ս, Սավրինսկի՛,- հազիվ կշշնջա նա,ինչպե՜ս է սիրում կնոջը: Ամեն ինչ քարշ տալիս է տուն: Իսկական տղամարդ է, ոչ թե ինչպես մյուսները… Ու ես սկսում եմ ինձ վատ զգալ հենց մյուսների փոխարեն: Կինս իմ և Սավրինսկու միջև սկսում է ինչ-որ մրցակցություն կազմակերպել: Արդյունքը ինձ համար պարզ է` նրա գերին եմ, իրերի դրության տերը: Սավրինսկին աշխատում է կոմիսիոն խանութում: Իսկ ի±նչ կարող եմ ես հայթայթել: 18

Մարզանք, որով զբաղվում եմ ամեն առավոտ, իսկ դա կնոջս երբեք չի կարող բավարարել: Դրա համար են մեր տան ամենօրյա ներկայացումները: -Դու ամեն օր հատակն ես շոշափում,- ասում է կինս,- ախր չէ± որ հատակ է, հատակ: Իսկ Սավրինսկին իր հատակը լաքապատել է, անկյունում շատրվան պատրաստել: Իսկականը… Ես ինձ հավաքում եմ, ապա վերցնում մարզագնդակը: -Նրանց պատերին քանդակազարդեր են,շարունակում է կինս,- ծաղկամանները էլեկտրական հոսանքով են լուսավորված: Փոխում եմ մարզագնդերը թրադաշույնով: -Լուսամփոփը քրծենից է հյուսված,- ավելացնում է կինս,- իսկ հյուրերի համար հողաթափերի փոխարեն տրեխներ են: -Քնում են, երևի, տակառում,- շարունակում եմ,և սնվում տերևներով: Կինս ըմբռնելով իմ կծող հեգնանքը` սկսում է հեկեկալ: Ես շարունակում եմ ջրային շփումները: Սկզբում մի քիչ տաքանում եմ և կնոջս ասում մի քանի ոգևորող խոսքեր: Ես այսօր որոշեցի լինել ինքնատիպ: -Կլավա՛,- ասում եմ ես,- չեմ կարող լինել ինչպես Սավրինսկին: Բայց ապացուցել, որ սիրում եմ քեզ, կարող եմ: Ուզո±ւմ ես պատշգամբից հենց հիմա ինձ գցեմ: Կինս ժպտում է.

-Մի±թե հանուն ինձ դու դա կանես: -Կարող ես չկասկածել,- հաստատակամորեն ասացի ես: Կինս հրճվանքից ուղևորվեց Սավրինսկիենց 19

9

բնակարան: Հինգ րոպե անց իմ պատուհանի մոտով ներքև սուրաց Սավրինսկին: Միխայիլ Պրուդնիկ ՓՈՂ ՊԵՏՔ ՉԷ ՈՒՂԱՐԿԵԼ Մինչև թոշակ ստանալը մնացել էր երկու շաբաթ: Իսկ երկրորդ կուրսի ուսանող Վասիլի Պատելինի գրպանները դատարկ էին: Նա երկու մաքուր թերթ հանեց ընդհանուր տետրից, որի մեջ դեռևս առաջին կուրսից համառոտագրել էր բոլոր դասախոսությունները և նստեց նամակ գրելու: §Բարև՛ Ձեզ, հարգելի՛ հայրիկ ու մայրիկ: Ներեցե՛ք, որ երկար ժամանակ է, ինչ նամակ չեմ գրում: Գործերս շատ են: Սեմինարներ, պարապմունքներ, հանձնարարություններ, դասախոսություններ…. Բայց դե կյանքիցս դժգոհ չեմ: Ինչպես ասել է Սուվորովը. §Դժվար է ուսման մեջ, հեշտ` մարտում¦: Մի խոսքով` ամեն ինչ կարգին է: Ինձ մոտ մնացել է երեք ռուբլի և 41 կոպեկ: Ահա հենց նոր գտա ևս երկու կոպեկ, սեղանի վրա էր ընկած, տետրի արանքում, նշանակում է, ես հիմա ունեմ 3 ռուբլի 43 կոպեկ: Իսկ եթե դուք իմանայիք, թե դա որքան շատ է ուսանողի համար: Այդքան փողով կարելի է կաղամբով պատրաստած 68 կարկանդակ գնել կամ խմել 343 բաժակ գազով ջուր… առանց մրգահյութի: Կարճ ասած` փող ուղարկել պետք չէ: Եղանակը շատ վատն է: Ջերմաստիճանը….¦: Վասիլին պահարանից գտավ դեռևս անցյալ տարվա մի թերթ և մի ամբողջ պարբերություն գրեց 20

եղանակի տեսությունից: §Ջերմաստիճանը,- հայտնում էր նա իր ծնողներին,- գիշերը հինգ աստիճան սառնամանիք է, կեսօրին` 0-3 աստիճան տաքություն: Տեղումները` ձյան տեսքով, տեղ-տեղ ձնահողմ, ինչ-որ տեղ` փոթորիկ….¦: Սակայն դրսում գարուն էր: Բալենիների շուրջը գվվում էին մայիսյան բզեզները, իսկ չորրորդ հարկում երգում էին առաջին կուրսի աղջիկները, բայց Վասիլի Պատելինը չէր նկատում այդ ամենը: Նա իր ստեղծագործության գերին էր: §Ինձ թվում է, որ դուք պատրաստվում եք փող ուղարկել: Պետք չէ: Այդ Վալերի Վորոբյովը դեռ առաջին կուրսից ինձ պարտք է հինգ ռուբլի: Այսօր ասաց, որ շուտով կտա, երբ ստանա թոշակը: Ապակե տարաների ընդունման կետը փոխել են: Ասում են` տարաներ չկան: Բայց դա ինձ չի անհանգստացնում: Դուք դրա համար մի՛ մտածեք, փող մի՛ ուղարկեք Լսո±ւմ եք… Ես մայրիկիս լավ գիտեմ: Նա թաքուն կարող է հնգանոցը ծրարի մեջ դնել: Բայց տղաները կարող են հանել: Դրա համար էլ փողը ծրարով մի՛ ուղարկեք: Միայն` փոխանցումով: Իսկ ավելի լավ է` օգտվեք հեռագրի ծառայությունից: Վերջերս առավոտյան կինո գնացի: Դե առավոտյան սեանսներն էժան են: Բայց դա չի նշանակում, որ փող պետք է ուղարկեք: Ինչպես ասում է իմ ընկերը` Սաշան, երջանկությունը դրամի մեջ չէ… Դե, հաջողություն: Համբուրում եմ: Ձեր Վասիլի¦: …Մի քանի օր հետո Վասիլի Վորոբյովը 21

10

հանդիպեց Վասիլի Պատելինին: -Ո±ւր ես շտապում, ծերո՛ւկ: -Դե, այնտեղ… փող են ուղարկել հեռագրով: -Նորի±ց փոխանցում,- զարմացավ Վորոնյովը: -Գրում եմ, գրում, որ փող պետք չէ ուղարկել, և նրանք էլ ուղարկում են, ուղարկում,- թափահարեց ձեռքը Պատելինը և քայլեց դեպի փոստ: Սերգեյ Ժուկով ԴԺՎԱՐԻՆ ՔՆՆՈՒԹՅՈՒՆ -Եվ այսպես, գործողություն առաջին, պատկեր` երկրորդ: Կարմենը ողբում է անժամանակ մահացած ամուսնու մահը: -Ո±ր ամուսնու: -Կարծես թե արդեն երկրորդ…

-Որտեղի±ց է ամուսինը,- խստորեն հարցնում է դասախոսը: -Նույնանուն օպերայից: - Ինչպե±ս է ողբում Կարմենը: -Ահա այսպես,- ուսանողը պոկվում է տեղից և սկսում է դառնորեն արտասվել: Դասախոսն սկսում է անհանգիստ շարժումներ անել լսարանում: -Էլ ի±նչ գիտեք Կարմենի մասին,- տհաճությամբ հարցնում է դասախոսը: - Կարմենը հրաշալի պտտվում է… Ուսանողը դուրս է թռչում սեղանի հետևից, փորձում պտտվել, սակայն, կորցնելով հավասարակշռությունը, ընկնում է: -Դուք պատրաստ չեք,- մռայլ վճռում է քննողը: -Էլի՛ հարցրեք, ախր ես պարապել եմ…

-Ի±նչ գիտեք Շեքսպիրի §Օթելլո¦ ողբերգության 22

մասին: -Կինը մեղանչում է,- շտապողական տոնով սկսում է ուսանողը,- և վիրավորված ամուսինը որոշում է նրան մի փոքր պատժել…

-Այո՛… ինքնատիպ է,- անորոշ ձգում է քննողը: -Օթելլոն նրան…,- ուսանողը ոգևորված սեղմում է բռունցքները, կանգնում բռնցքամարտիկի դիրքով և ոտքերով դոփում հատակին: -Ի±նչ,- վախեցած սկսում է կմկմալ դասախոսը: -Ո՛չ, նա Դեզդեմոնային ոչ թե այսպես, այլ…- և ոգևորված հանում է գոտին, սկսում է անվստահ պտտել գլխավերևում: Դասախոսը քմծիծաղում է.

-Չէ± որ Օթելլոն սպանում է նրան…

-Այո՛, այո՛, այդ ամենից հետո նա ատրճանակով խփում է Դեզդեմոնային: -Միջնադարո±ւմ,- ապշում է քննողը: -Միջնադարում,ատամները սեղմելով` հորինում է ուսանողը,- սպանում է մի… հայացքով: -Ինչո±վ, հայացքո±վ… Ուսանողը շփոթվելով չգիտես ինչու շոշափում է սեփական գլուխը, կարծես թե զարմանում, որ այն, ավա՜ղ, իր տեղում է: Ապա լարելով բոլոր մկանները` ձգում է վիզը, իսկ դա հավանաբար նշանակում էր մտքի տիտանական լարում: -Գիտե՞ք, ոչ մի կերպ չեմ կարողանում պատկերացնել,- ասում է նա,- այստեղ այնպես տոթ է: Թույլ կտա±ք դուրս գալ լսարանից: -Վերցրե՛ք ստուգման գրքույկը և եկե՛ք պատրաստվելուց հետո… Ուսանողը վշտահար թողնում է լսարանը: 23

11

Ուսանողական թատերաշրջանը շարունակվում է: Ուրեմն այսպես, ընկերնե՛ր: Այսօր արհկոմի հրավերով այստեղ ելույթ են ունենալու երգիծաբան գրողները: Ալեքսանդր Ալեքսեև ԳԼԽԱՎՈՐ ՓՈՐՁԸ Այդ երգիծաբանները, ինչպես ընդունված է, պիտի խարազանեն: Պահեստապետ Նեսուշկինա, այդ ո±ւր: Ընկերնե՛ր, ինչո±ւ եք խառնվում իրար: Մի՛ հուզվեք: Դե, մարդիկ են էլի, կգան, ելույթ կունենան: Ի±նչ կա որ: Մանավանդ մեր դեմ ոչինչ չունեն: Ես հատուկ ստուգել եմ… Այնպես որ, ժպտացե՜ք, ընկերնե՛ր, միայն ուրախ դեմքեր: Մեզանում ամեն ինչ լավ է… Արհկոմի հույսը դուք եք: Եթե նրանք հանկարծ մի պատմվածք կարդան վատ աշխատողների մասին և նայեն ձեր կողմը, ողջ բրիգադով, միասին բեմ բարձրացեք և ասեք, որ այդպես չէ, որ դա մեզ չի վերաբերում: Իսկ եթե հարցեր լինեն` ես մի քանի տվյալներ եմ պատրաստել, թվեր, փաստեր… Պատմվածքը եթե հարբեցողության մասին էլ լինի, չվախենաք: Հենց-որ սկսեն կարդալ, Տարականովը թող կանգնի ու ասի, որ հարբեցողության դեպքեր մեր գործարանում ընդհանրապես չեն լինում, իսկ եթե լինում էլ են` իսկույն կանխում են և վերադաստիարակիչ աշխատանքներ ծավալում: Իսկ նրանց, ովքեր չեն ուղղվի, գործարանը կուղարկի երգիծաբանների մոտ` վերադաստիարակվելու: 24

Տասնհինգ օրով` հերթական արձակուրդի հաշվին: Եվ զգուշացնում եմ: Ինքներդ երբեք երգիծաբանների հետ զրույցի մի՛ բռնվեք: Նրանց թերագնահատել չի կարելի: Մեր հարևան կոշկագործները նույնպես վերջերս նման մի հանդիպում էին կազմակերպել, և դրանից երկու շաբաթ անց տնօրենին աշխատանքից հեռացրին: Ամենագլխավորը` չպետք է թույլ տալ, որ նրանք նախաձեռնություն ցուցաբերեն: Ծիծաղել, միայն ծիծաղել: Այնպես ուրախ, թեթև, որ նրանք կարծեն, թե այստեղ ամեն ինչ լավ է, և այնպես բարձր, որ այլևս չմտածեն նորից գալու մասին, այնպես համերաշխ, որ հասկանան, որ մենք իրար մեջքի կանգնած ենք, այնպես անկեղծ, որ մտածեն, թե այդ ամենը մեզ անչափ դուր է գալիս: Եվ գլխավորը` ծաղիկներ, իսկ դեմքերիդ` երջանիկ արտահայտություն. Աստվա՜ծ չանի, հանկարծ կասկածեն… Դու էլ, Գովորուխին, վերջում տեղիցդ կբարձրանաս և կասես. §Շնորհակալություն, թանկագի՛ն ընկերներ: Մենք միանգամայն համաձայն ենք ձեր քննադատությանը և ինքնաքննադատությանը¦: Եվ արտասվի՛ր, Գովորուխի՛ն, այնպես արա, որ քեզ հավատան: Կարող ես համոզիչ լինելու համար մեկնումեկին էլ քննադատել: Թեկուզ մորաքույր Մաշային: Սովորաբար նա ավելները իմ առանձնասենյակի դռան մոտ է թողնում: Կամ էլ հաշվապահ Սեսյուլինային. նա, միևնույն է, շուտով թոշակի է անցնելու: Այդ երգիծաբանների հետ էլ կարելի է սոցմրցության պայմանագիր կնքել: Խոստացիր նրանց մոտ ուղարկել փականագործ Մտյունինին, որը համովհոտով պատմում է, թե ինչպես փրկեց պարաշյուտով 25

12

թռչողներին և մետրոյում խրված շինարարներին: Իսկ նրանք թող մեզ ուղարկեն մի երկու լավ երգիծաբանների: Պլանն ինչ-որ ձևով անհրաժեշտ է փրկել: Մեզ այդ երգիծաբանները շատ պետք կգան… Ահա վերջապես և նրանք: Եկա՜ն, ուռա՜, ծափահարե՛ք, ընկերնե՛ր, ծափահարե՜ք: Իսկապես, շատ ծիծաղելի է… Զաքար Գորչիչկին ՔՆՆՈՒԹՅՈՒՆ Ուսանող – Բարև՛ Ձեզ, պրոֆեսո՛ր: Պրոֆեսոր – Դուք իմ դասախոսություններին ներկա եղե±լ եք: Ուսանող – Ես, ի±նչ: Պրոֆեսոր – Ես Ձեզ հարցնում եմ` Դուք իմ դասախոսություններին եղե±լ եք: Ուսանող – Ե±րբ: Պրոֆեսոր – Ես Ձեզ վերջին անգամ եմ հարցնում` Դուք իմ դասախոսություններին եղե±լ եք: Ուսանող –Ի±նչ եք ասում, պրոֆեսո՜ր, մի±թե ուրիշ հարցեր չկան: Տեսեք ինչքան շատ են դրանք: Օրինակ` երկրորդ տոմսի առաջին հարցը` ի±նչ է հոսանքը: Պրոֆեսոր – Հոսանքը էլեկտրոնների ուղղորդված շարժում է: Թո՜ւ… Ուսանող – Ճիշտ է, պրոֆեսո՛ր, անցնենք երկրորդ հարցին… Պրոֆեսոր – Բարև՛ Ձեզ… Ուսանող – Բարև՛ Ձեզ, պրոֆեսո՛ր, երբ ես ներս 26

մտա, Ձեզ ողջունեցի, բայց Դուք չպատասխանեցիք: Ես մտածեցի, որ Ձեզ հետ ինչ-որ բան է կատարվել, երևի Ձեր տանը դժբախտություն… Պրոֆեսոր – Ո±վ է այստեղ քննողը: Ուսանող –Ի±նչ, Դուք տարակուսո՞ւմ եք: Ես` ո՛չ: Դուք համալսարանում ճանաչված անձնավորություն եք, պրոֆեսո՛ր: Եթե որևէ մեկը ասի, թե դա այդպես չէ, այդ դեպքում ես` Ձեր սիրած ուսանողը, այն էլ առաջինը, չգիտեմ որ… Պրոֆեսոր – Այո՛, ես Ձեզ կյանքում առաջին անգամ եմ տեսնում: Ուսանող –Ի՞նչ կա որ: Դա Ձեզ համար վատ է: Ես էլ Ձեզ ոչ մի անգամ սեփական աչքերով չեմ տեսել (սեղմում է պրոֆեսորի ձեռքը): Պրոֆեսոր – Հենց հիմա բա՛ց թողեք ձեռքս և պատասխանե՛ք առաջին հարցին: Ի±նչ է հոսանքը: Ուսանող – Դա էլեկտրոնների ուղղորդված կարգավորված շարժումն է: Պրոֆեսոր – Դա ես ասացի: Ուսանող – Ո±վ է Ձեզ հետ վիճում, ցո՛ւյց տվեք ինձ այդ մարդուն, և ես առաջինը չեմ իմանում, ինչ անեմ ես… Պրոֆեսոր – Այդ ես առաջինը ասացի` ի՞նչ է հոսանքը: Ուսանող – Իհարկե, Դուք, և եթե ինչ-որ մեկը մտածում է, որ այդ ասել է Ֆարադեյը, այդ դեպքում ես առաջինը չգիտեմ, որ… Պրոֆեսոր – Անցնենք երկրորդ հարցին, Ձեր առջև ուժեղարար է: Ուսանող – Որտե±ղ: Պրոֆեսոր – Այն այստեղ չկա: 27

13

Ուսանող – Պրոֆեսո՛ր, ինչո±ւ եք հուզվում: Չկա, թող չլինի, և սատանան նրա հետ: Այդ Դուք ասացիք, որ այստեղ ուժեղարար կա, իսկ ես մտածեցի, որ Դուք լրջորեն…, բայց կատակում եք: Հա՜, հա՜, հա՜…: Իսկ ես մտածում էի, որ Դուք… Պրոֆեսոր – Կա՞ ուժեղարար: Ուսանող – Կա, բայց այնպես, ուժեղացուցիչ, թող որևէ մեկը ասի… Պրոֆեսոր – Ուժեղարարի սխեման… Ու ի±նչ է անհրաժեշտ դնել ուժեղարարի սխեմայի մուտքում, որ ելքում ձայնը բարձացվի: Ուսանող – Պրոֆեսոր, վերջացրե՛ք, բավական է ծաղրեք, հիմա կա± ուժեղարար, թե± ոչ: Պատասխանե՛ք ճիշտ: Պրոֆեսոր – Այդ ես եմ Ձեզ հարցնում` կա± ուժեղարար, թե± ոչ: Պատասխանե՛ք: Ուսանող – Ճշմարիտ է, ամենքն էլ կարող են պատասխանել հարցին: Եվ ի±նչ եք խոսում: Ձեր դասախոսություններին ներկա լինողները պատմում են, թե Դուք այնտեղ ինչեր եք անում… Պրոֆեսոր – Որտե±ղ: Ի±նչ եմ անում: Ուսանող – Ո±վ: Պրոֆեսոր – Ի±նչ: Ուսանող – Ո±ւմ: Պրոֆեսոր – Ինչի±: Ուսանող – Որտե±ղ: Պրոֆեսոր – Այնտեղ: Ուսանող – Նշանակե՛ք, պրոֆեսո՛ր, ինչ Ձեր խիղճը կթելադրի…§4¦... ինձ բոլորն էլ կնշանակեն: Պրոֆեսոր – …§3¦…: Ուսանող – Իսկ ինչի± համար §3¦: 28

Գ.Կրիստինոյու ԸՆԿԵՐԸ Ալո՜, ընկեր իմ, այդ դո՞ւ ես: Ինչպե՞ս ես: Լսի՛ր, թե ինչի համար եմ քեզ զանգահարել: Հասկանո՞ւմ ես, այսօր տոնի առթիվ հյուրեր եմ հրավիրել, և հանկարծ պարզվեց, որ չեն բավականացնում մեր աղամանները: Դու չե±ս փրկի ինձ: Կարո±ղ ես: Գերազանց է: Ցավոք, ինձ անհրաժեշտ են նաև դանակներ: Քիչ մնաց մոռանայի… պատառաքաղներ և գդալներ նույնպես հաճույքով կվերցնեի քեզանից: Գիտե՞ս, լավ կլինի, որ ես վերցնեմ ողջ սպասքը` 24 հատ: Սպասի՛ր, դու ի՞նչ է, ուզում ես, որ ես այն բուֆետի±ց վերցնեմ: Ավելի լավ է քեզանից վերցնեմ: Սիրելի՜ս, իսկ ի՞նչ կասես աթոռների հարցով: Ընդամենը 16-ը: Իսկ ես 24 մարդ եմ հրավիրել: Պետք է վերցնեմ նաև բազկաթոռները… Արդեն երկու գիշեր է չեմ քնում, կինս պատվիրել է մինչև իսկ գետնի տակից գտնել գորգեր: Իսկ դու ի±նչ ես ասում, քո գորգերը պարսկակա±ն են: Դժվար է քեզ համար, բայց ես, ինչպես ոչ մեկը, իմանալով քո բարությունը, հաստատ համոզված եմ, որ ինձ չես պատվազրկի ու կգտնես նաև գորգ ուրիշի փողով: Երաժշտության մասին խոսք լինել չի կարող, իմ կարծիքով, դու լավ ձայնագրիչ ունես: Ի՞նչ, ռադիոսարքավորումն է±լ է հետը: Ոչինչ, ես հենց դրանով էլ կվերցնեմ: Ընկե՛ր իմ, շնորհավորում եմ մոտակա տոնի առթիվ, ցանկանում եմ քեզ ամենայն հաջողություններ, հավատացած եմ` կներես ինձ, որ քեզ չեմ հրավիրում, ինքդ էլ հասկանում ես` տեղ չունեմ: 29

14

Հա՜, քեզ ուզում եմ պատմել նոր անեկդոտներ: Ալո՜, ալո՜… Է՜, է՜… անջատեցին…Կնի՛կ, շտա՛պ բեռնատար տաքսի գտիր: -Հիմա՛ր, ինչո±ւ դու նրան չհրավիրեցիր, ինքը չէ±ր կարող բերել… Բորիս Ռյաբկին ՊՐԵՄԻԵՐԱՅԻՑ ԱՌԱՋ Այսօր կոնսուլտացիա եմ անցկացնում: Վերջին անգամ: -Պատկերացրե՛ք, որ արդեն քննություն եք հանձնում: Պատրաստվել եք, կենտրոնացել… թմրազերծման վերաբերյալ մի հարց եմ տալիս.

-Ի±նչ է ձիաուժը: Լռում են: Մեկն ազնվորեն խոստովանում է, որ կյանքում երբեք կենդանի ձի չի տեսել: Հասկանում եմ, գիտատեխնիկական հեղափոխություն է: Անկեղծությունը պետք է գնահատել: -Իսկ ի±նչ է ցույց տալիս ձեր բնակարանի էլեկտրական հաշվիչը: Թեթև խուճապ: Ախր, սովորաբար տատիկն է հաշվիչին հետևում: -Հաշվիչի մասին է հարցնում,- գլխով են անում դեպի միջանցքը: -Իսկապես, դա ի±նչ է ցույց տալիս: -Թվեր: -Այ, կեցցե՜ք, ինչպես էլ իմացաք… Ես հայացքս առաստաղին եմ դարձնում: Լսարանում վառվում է լամպը: 30

-Ուզում եմ իմանալ, թե ի±նչ է դրա վրա գրված: -Գինը,- վստահ նետում է մի կարճ տղա` սպորտի վարպետի նշանը կրծքին: -Ես միշտ հարգել եմ խիզախներին: Լաբորանտին խնդրում եմ մի լամպ բերել: -Իսկ չի± խփի,- հարցնում է կտրիճը: Բայց դրա փոխարեն տրանսֆորմատորը նա անգիր գիտի: -Դա այն է, որը-ը՜-ը՜-ը՜… Արդեն ինչ-որ բան առկայծում է: Բայց մեր միջև հոգևոր կապ դեռևս չկա: Դեռևս գտնված չէ այդ պատանի, չամրապնդված տաղանդների հետ լեզու գտնելու բանալին: Իսկ ի±նչ կլինի, եթե դիմեմ, այսպես ասած, հաջողության վերջին հավանականությանը: -Ասացե՛ք, խնդրեմ, ո±րն է ավելի շատ` վո±լտը, թե± կիլովոլտը: Լա՜վ մտածեք: Ես ապագա խոսակցիս քաջալերում եմ ժպիտով, գլխի շարժումով: Մտովի հիպնոսացնում եմ. §Հը±, վո±լտը, թե± կիլովոլտը: Գրա±մը, թե± կիլոգրամը¦: Կիլոգրամը,- թնդում է լսարանով մեկ: Դեմքերը պայծառանում են: Մենք արդեն սկսեցինք միմյանց հասկանալ: Մեր միջև հոգևոր կապ ստեղծվեց: Թատերափորձը շարունակվում է: Վաղը պրեմիերա է:

31

15

Անատոլի Ժիտնիկ ԲԱԺԱՆՈՒՄ Ուսանող – Ուրեմն գյուղ, հա±: Դեկան – Այո՛, գյուղ, Պետրենկո՛, գյուղ: Ուսանող –Իսկ Իվանովային պահում եք ասպիրանտուրայո±ւմ: Դեկան – Պահում ենք, Պետրենկո՛, պահում ենք: Ուսանող –Եվ դա ճի±շտ է Ձեր կարծիքով: Դեկան – Ճիշտ է, Պետրենկո՛, ճիշտ է: Իվանովան գիտելիքներ ունի, իսկ Դո±ւք… ծածկագրերով հինգ տարի առաջնորդվեցիք: Կաշխատեք որպես գյուղական ուսուցիչ: Ուսանող – Դուք չեք մտածում աճող սերնդի մասին, Պյո՛տր Պետրովիչ, երեխաները դա Ձեզ չեն ների: Դեկան – Ի±նչ… ինչի± համար… Ուսանող – Դուք դրանով գցում եք դեկանատի պատիվը, բուհի հեղինակությունը: Դուք այդ մասին մտածե±լ եք: Դեկան – Ինչի± մասին է խոսքը: Ուսանող – Ո±ւմ եք գյուղ ուղարկում, ի±նձ` Պետրենկոյի±ս: Իսկ ի±նչ գիտելիք կտամ ես երեխաներին: Դեկան – Օ՜հ… Վերջապես սկսում ենք հասկանալ: Ուսանող – Ես չէի հասկանում, և գիտեք, որ դա բոլորին կհասնի: Եթե ինձ հարցնեն` ո±ւմ մոտ եք սովորել, ես կասեմ ճշմարտությունը. պրոֆեսոր Զայչենկոյի մոտ, հարգալից դեկանի… Ի±նչ կմտածեն 32

նրանք այդ մասին… Դեկան – Իսկ ի±նչ կմտածեն: Ուսանող –Ա՜յ, ա՜յ, ա՜յ… Նրանք կմտածեն. §Ի±նչ Զայչենկո է, որ հինգ տարվա ընթացքում ոչինչ չի կարողացել սովորեցնել¦: Դեկան –Ներեցե՜ք… Ուսանող –Պետք չէ, Պյո՛տր Պետրովիչ, ներողությունը: Կգա հանձնաժողովը, կբացատրեք, կգրեք Ձեր ակտում, ո±ւմ և ինչպե±ս եք պատրաստում: Դեկան –Բայց եթե… Ուսանող –Կսկսեն քննարկել Ձեր հարցը գիտական խորհրդում: Ես տեսնում եմ, սկսում եք գունատվել, Ձեր ոտքերի տակ դողում է դեկանի աթոռը: Դեկան –Դուք շատ եք չափազանցնում: Ուսանող –Այդ մասին Դուք կհայտնեք մինիստրությունում: Կզղջաք, իհարկե, որ ինձ գյուղ ուղարկեցիք, բայց արդեն ուշ կլինի: Դեկան –Է՜… է՜… ներեցե՜ք, ընկե՛ր Պետրենկո, իսկ այնտեղ չէի±ք կարող չհայտնել, թե որտեղ եք սովորել: Ուսանող –Իսկ ի±նչ է, Պյո՛տր Պետրովիչ, Ձեր փոխարեն ե±ս պետք է կարմրեմ: Դեկան – Ինչո±ւ ես Ձեզ չհեռացրի երկրորդ կուրսից: Ուսանող –Հենց այդ մասին Ձեզ այնտեղ կհարցնեն, ինչո±ւ պահեցիք, պետական միջոցները զուր ծախսեցիք: Իսկ որտե±ղ է Ձեր աշխատանքային բանիմացությունը, անհատական մոտեցումը, ան-հատա-կան… Դեկան – Իսկ ի±նչ անենք: Ուսանող –Իվանովային ուղարկեք գյուղ: 33

16

Նա գիտելիք ունի, գիտե` ինչ տա երեխաներին, և աշխատանքային ընկերների մոտ չի ամաչի այստեղ սովորելու համար, իսկ մեր ինստիտուտի համար էլ լավ կլինի: Վլադիմիր Ֆեդոտենկո ԹԵՅ Շինարարական վարչությունում տեղի ունեցավ ժողով, օրակարգում` §Սթափությունը` կյանքի նորմա¦: Հաշվետվությամբ հանդես եկավ կոմիտեի նախագահ ընկ. Նևելյաևը`… §Հարբեցողության դեմ կռիվը¦ թեմայով: -Ընկերնե՛ր,- ասաց Նևելյաևը,- մենք դեռևս փաստեր ունենք: Նա թվարկեց, և բոլորը տխրեցին: -Բայց և ունենք առաջընթաց,- ասաց Նևելյաևը, ու բոլորը կարծես սկսեցին իրենց լավ զգալ: -Երկու օրինակ կբերեմ երեկվա ստուգայցից: Այն անցկացրինք Բոդրովի բրիգադում: Երևացիք, ինչպես և մտածված էր, ցերեկվա ժամը երկուսին: Ոչ մեկին փնտրելու անհրաժեշտություն չզգացվեց: Օգտվելով առիթից` մի քանի հարց տվեցի ընկեր Բոդրովին: -Ինչո±վ եք զբաղված,- հարցրինք մենք: -Թեյ ենք խմում,- պատասխանեց մեզ: -Իսկ ի±նչ եք պատրաստվում անել մեկ ժամ հետո: -Կթեյենք: -Շատ հետաքրքիր է, ի±նչ կանեք մեր գնալուց հետո,- դիմեցինք դավադիր հարցով: -Կթեյենք,- առանց իսկ հապաղելու 34

պատասխանեց Բոդրովը: -Իսկ աշխատանքի վերջո±ւմ: Ես չեմ թաքցնում, այս խոսքերից մենք բավականություն ստացանք: -Իսկ ինչո±ւ վերջինը նույն ձևով պատասխանեցիք: -Որովհետև շինանյութը դեռ չեն բերել,անսպասելի պատասխանեց Բոդրովը: Պատասխանը հիասթափեցրեց մեզ: Իհարկե, չէ± որ Բոդրովը պետք է ասեր ազնվորեն և ճիշտ: Լ. Մակարովա ԱՆԱԿՆԿԱԼ Բայց և այնպես տարվա ամենահաճելի տոնը մարդու ծննդյան տոնն է: Իսկ ի±նչն է ամենահետաքրքիրը, որ ոչ մի անգամ չես կռահի նախօրոք. ի±նչ կնվիրեն քեզ այս անգամ:Մանկությանս օրերին ես մի ամբողջ շաբաթ տանջվում էի: Պարզապես հիվանդացա: Շատ էի մտածում. ախր ի±նչ կնվիրեն: Ի±նչ: Եվ ոչ մի անգամ չեմ կռահել: Ինչպես հիմա, հիշում եմ, որ մոտենում էր վեց տարեկան լինելս: Արթնանում եմ գարնանային վաղ առավոտյան (ապրիլին եմ ծնվել), արթնանում եմ, հայրիկս բեռնակիրների հետ դաշնամուրն է բարձրացնում: Նվե±ր: Իսկ նրա հետքով գալիս են տատիկը և մայրիկը: Նրանք բերում են նոտաները` Բախ, Բեթհովեն, Խրեննիկով: Հետևից պապիկը կիսանդրի է քարշ տալիս` Չայկովսկին է, նորից նվեր: Իսկ հաջորդ տարի պարզեցին, որ ինձանից 35

17

երգող դուրս չի գա. նվիրեցին հանրագիտարան` 100 հատոր: Եվ բոլորն էլ անգլերեն: Այդ ժամանակ ինձ և մեր հարևան Պետյային հարևան անգլիական դպրոց դասավորեցին: Այնտեղ, ինչպես բոլորը` տասը տարի առաջ…

-Այո՜… Ինչե՜ր միայն իմ մանկության օրերին չեն հասցրել: Մի անգամ, հիշում եմ, երբ ես մի քիչ մեծացել էի, ինձ նույնպիսի անակնկալ մատուցեցին. նվիրեցին ծանրաձող, բռնցքամարտիկի ձեռնոցներ: Այդ ժամանակ ինձ ողջ դասարանն էր նախանձում, իսկ ձեռնոցները միայն բռնցքամարտով զբաղվողներն էին ինձնից խնդրում ֆիզկուլտուրայի ժամին (ինձ էլ ֆիզկուլտուրայից ազատել էին): Այո՜, ծերերը միշտ լավ նվեր տալ գիտեն: Դե, իհարկե, դա ոչ բոլորին է հաջողվում: Երբ լրացավ 16 տարիս, պապս ինձ էլեկտրոնային աստղադիտարան նվիրեց: Ճշմարիտ է, ինչ-որ մասեր անհրաժեշտ եղավ փոխել, բայց և այնպես աստղերը երևում էին ինչպես մոլորակներ: Հիմա շատ եմ ափսոսում եմ. երբ աստղագիտությունից վերաքննություն նշանակեցին, ես ստիպված դա մագինտաֆոնով փոխարինեցի: Այո, տարօրինակ են այդ ծննդյան տոները: Մտահոգվում ես, բոլորը փորձում են գուշակել` ի՞նչ կնվիրեն այս անգամ: Առավոտից սպասում էի անակնկալ նվերի, թե կինս ինչ է պատրաստել ինձ համար: Ինչպե՞ս չկռահեցի, երբ բացում էի նվերի փաթեթը: Մի±թե կարելի է մոռանալ: Այն, ինչ երազում էի: Փափուկ, առանց հետնամասի կրկնակոշիկ: Այն մանրահատակը չի քերում…

36

Միխայիլ Դիմով ՃԱԿԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ԴԱՆԱԿ Սեմյոն Իգնատևիչը նստեց ճաշելու: Կինը նրա առջև դրեց տաք ձկնապուրի ափսեն: Սեմյոն Իգնատևիչը խառնեց, ավելացրեց աղը, մաքրեց գդալը և փչեց նրա վրա և… Այդ ժամանակ բաց պատուհանից ներս թափանցեց ինչ-որ ձայն.

-Հայրի՜կ: Սեմյոն Իգնատևիչը ճանաչեց հարազատ որդու` Կոլյայի ձայնը: Հայրը ձգվեց դեպի դռները: -Ո±ւր, ձկնապուրը կսառչի,- ձայնեց նրան կինը: -Տղայիս են ծեծում… Իրոք, երեք տղաներ բակում անխնա հարվածում էին նրա տղային: Ծեծում էին նրան բոլոր խուլիգանական կանոններով: -Դուք այդ ի±նչ եք անում, ավզակնե՛ր,- գոռաց Սեմյոն Իգնատևիչը և վազեց խուլիգանների հետևից: Բնական է, նրա ձայնից բոլորը փախան տարբեր կողմեր, մի քանիսը մնացին կանգնած Կոլյային մոտ` հանգիստ նայելով Սեմյոն Իգնատևիչի աչքերի մեջ: Մի քանիսի ոչ սովորական վարքը տարօրինակ թվաց Սեմյոն Իգնատևիչին: Նա բռնեց երկու տղաների ուսերից և ուժեղ թափահարեց: -Ինչպե±ս եք համարձակվում, ինչի± համար եք նրան ծեծում…

-Որովհետև նա դավաճան է,- ասաց առաջին բերետավոր տղան: 37

18

-Եվ վախկոտ է, վախկոտ,- ավելացրեց երկրորդը: -Խոսք է տալիս և չի պահում,- ավելացրեց մյուսը: -Ի±նչ: Ե±րբ,- չհասկացավ Սեմյոն Իգնատևիչը: Առաջին տղան սրտնեղած բացատրեց.

-Մենք 3-րդ Բ-ին կանչել էինք մրցման: Ամբողջ տարվա ընթացքում լավ էինք, բայց քո Կոլկան վճռական պահին §2¦ ստացավ: -Իսկ ինչի± համար եք նրան ծեծում,- զարմացավ հայրը,- չեղավ, ընկերնե՛ր: Այնտեղ, որտեղ հարկավոր է օգնել, իսկ դուք բռունցքներով…

-Օգնե±լ,- վերահարցրեց երկրորդ տղան: Օգնել պետք է թույլ աշակերտին: Օգնե՜լ, իսկ ձեր տղան ամեն ինչ լավ է հասկանում: Նա դիտմամբ §2¦ ստացավ դանակի համար: -Ի±նչ…

-Նրանք Կոլյային խոստացել են դանակ` 12 կտրիչներով, եթե նա §2¦ ստանա: Եվ նա չարտասանեց բանաստեղծությունը: Մեզ 3-րդ Բ-ի Գենկան ասաց: Սեմյոն Իգնատևիչը կարմրեց: -Դա ճի±շտ է,- դիմեց որդուն: Կոլկան կանգնած էր գլուխը կախ: -Պատասխանի՛ր, դա ճի±շտ է,- համարյա գոռալով հարցրեց հայրը: -Այո՛,- շշնջաց որդին: -Հասկանալի է,- մտահոգ արտաբերեց Սեմյոն Իգնատևիչը և մեղավոր նայեց տղաներին: -Ահա թե ինչ, տղանե՛ր… Դուք, նշանակում է… դե նա…: Նա որդուն մեղմ հրեց դեպի տղաները, իսկ ինքը կռացավ, ուղղվեց դեպի իրենց մուտք: Հետևից նորից լսեց որդու ձայնը: 38

-Դե, ի±նչ կար այնտեղ,- հարցրեց կինը: -Թվաց,- ասաց Սեմյոն Իգնատևիչը և փակեց պատուհանը: -Ահա և վերջ,- ասաց այդ ժամանակ Կոլյան իրեն խոշտանգող անձին,- բավական է: Ես շահել եմ գրազը: Դուք համոզվեցիք, որ հայրս մեր դասարանի ամենասկզբունքային ծնողներից է: Եվ բերետավոր տղան հնազանդորեն մեկնեց Կոլյային իսկապես վաստակած գրչահատ դանակը: Գ. Բիչկով ԵՐԿԸՆՏՐԱՆՔ Միշայի հայրը թերթը շպրտեց սեղանի վրա և ակնհայտ տխրությամբ ասաց.

-Բավական է, կամ-կամ: Միշան երբեք չէր հավատում հորը, նույնիսկ հասկանում, մինչև մայրը չէր խառնվում խոսակցությանը: -Բավական է թափառես փողոցում,- ասաց նա,կա՛մ երաժշտական դպրոց, կա՛մ ձևավոր չմշկասահք: Միշան ֆսֆսացրեց քթով և ընտրեց երաժշտական դպրոցը: -Ա՜յ իմ գիտունս,- ուրախացավ մայրս,- ում ձեռքին է շնակապը, նա հեռու է պարսատիկից: -Ես թմբկահարների խումբն եմ ուզում,- ասաց Միշան: -Վերջացրո՛ւ հիմարություններ դուրս տալ,գոռաց հայրը: -Եթե քեզ դուր չի գալիս թավջութակը, ապա կա 39

19

դաշնամուրի բաժին,- ավելացրեց մայրը: Միշան քորեց ծոծրակը. ընտրեց դաշնամուրը, կարիք չկա հետդ քարշ տալու: Թռան տարիները: Մի օր հայրը սեղանին շպրտեց §Լիտերատուրնայա գազետա¦թերթը և դժգոհելով ասաց.

-Բավական է, կամ-կամ: -Ժամանակն է խոսելու լրջորեն,- ասաց մայրը,կա՛մ բժշկական, կա՛մ պոլիտեխնիկական: Միշան այնքան էլ վատ չէր նվագում: Ես, ընդհանուր առմամբ, երկրաբանականն եմ ուզում… Մայրիկը վատացավ, և Միշան ընտրեց բժշկականը: Նորից անցավ մի քանի տարի: Հայրը թխկացրեց սեղանին §Զդորովյե¦ ամսագրով և բղավեց.

-Բավական է, կամ-կամ: Մայրը, ինչպես միշտ, եկավ օգնության: -Դա, անխոս, քո անձնական գործն է, բայց արդեն ժամանակն է վերջապես: Հուսով եմ, որ դու գլխի ես ընկնում, թե ինչի մասին է խոսքը: Կա՛մ Զինոչկան, կա՛մ Տանեչկան: Զինան արտադրության առաջավոր է, իսկ Տանյան կարդացած է: Միշան գզգզեց մորուքը և ասաց.

-Ամուսնանալ ես դեռ չեմ պատրաստվում… Հայրը` ցասումով, փայլատակած աչքերով.

-Իր հավերժ ուղղամտությամբ նա մեզ գերեզման կճանապարհի: Միշան սանրեց մորուքը, ուզեց ընտրել Տանեչկային, բայց չգիտես ինչու որոշեց ընտրել 40

Զինոչկային: Արտադրական բնութագիրը ինչ-որ ձևով հուսալի է… Հետո հարցրեց ծնողներին.

-Դուք տղա±, թե՞ աղջիկ թոռ եք ուզում: Մայրը ուրախությունից չկարողացավ խոսքեր գտնել, իսկ հայրը բավական խստորեն վրա բերեց` կամ-կամ: -Կամ-կամ: Ռ. Սոկոլովսկի ԺՊԻՏ Ես, փայլուն ժպիտը դեմքիս, դուրս եկա հանրախանութից: Ինձ հանդիպողները նայում էին, ժպտում: Ժպիտը ինձ հանձնեց հանրախանութի վաճառողուհին` գնումների հետ: -Բարով մաշեք, - ասաց նա: Ես հաճույքով ընդունեցի ժպիտը և դժկամորեն տեղս զիջեցի հերթական գնորդին: Ուրախությունից չգիտեի ինչ անել: Իմ մեջ ինչ-որ տիեզերական ուժ էի զգում: Ամեն վայրկյան կարծես ձգտում էի բարձրանալ ասֆալտի վրայից` խախտելով փողոցային երթևեկության կանոնները: Մոռացա անգամ խաչմերուկների գոյության մասին. դրանք զուր էին ինձ նախազգուշացնում կարմիր լույսով… Արգելակների ուժեղ ճռինչը վերադարձրեց ինձ ճեղքված գետնի վրա: Ժպիտս մի պահ չքացավ: -Ի±նչ է, ցնորվե±լ ես,- նետեց վարորդը,անիվների տակ ես նետվում: 41

20

Եվ նորից ժպիտը դեմքիս է: -Նա դեռ ժպտում էլ է,- ձայնը բարձրացրեց վարորդը: Ես շարունակեցի համառորեն ժպտալ: -Ներեցե՛ք,- չհամբերեց նա: -Քիչ մնաց, որ Ձեր վրայով անցնեի: Թող փորձեր նա երեկ անցներ իմ վրայով կամ անցյալ օրը, երբ ինձ կոպտեց մի փողոցային: Ես երկու հաշվից կհանեի նրա մեքենայի անվադողերը: Իսկ այսօր… Ինձ ժպիտ են նվիրել…

-Բարի՜ ճանապարհ,- մաղթեցի ես վարորդին: Նա բարի հայացքով պատասխանեց ինձ: -Քաղաքացի՛, - կողքից կարծես աճեց հերթապահ ոստիկանը: -Խախտում եք…

-Գիտեմ, գիտեմ,- ինքնաքննադատաբար հոգոց հանեցի` հասկանալով, որ պատրաստ եմ տուգանք մուծել: -Ինչո±ւ միանգամից տուգանք,- նեղացած իմ խոսքից` հայտնեց ոստիկանը,- ես միայն ուզեցի Ձեզ հիշեցնել… Նա գնաց ղեկավարելու փողոցային սիմֆոնիան: Բարի ժպիտը նրա դեմքից այդպես էլ չանհետացավ: Անցորդները և վարորդները նայում էին նրան և շարունակում ծիծաղել: Աստիճանաբար ավելանում էր ժպտացողների բանակը: Ես գնացի իմ ճանապարհով: Ինձ կանգնեցրեց ճամպրուկով մի անծանոթ: Երևում է` տեղացի չէր: -Ի±նչ է պատահել,- ցրված հարցրեց նա,- ողջ 42

քաղաքը ժպտում է: Այսօր տո±ն է: -Ո՜չ,- ուրախ պատասխանեցի ես` հանձնելով նրան ժպիտ,- պարզապես շղթայական ռեակցիա է տեղի ունենում: Ատոմային դար է, ոչինչ չկա զարմանալու: Վլադիմիր Լատուշև ԻՍԿԱԿԱՆ ՍԵՐ Երբ Քսենոֆոնտովը երևաց մեր դասարանում, ինձ հանգիստը կորավ: -Առողջ էր… Հասկացա, որ դասարանում արդեն իմ հեղինակությունն ընկավ: -Արի՛ դուրս գանք,առաջարկում եմ ընդմիջմանը,- կխոսենք կյանքի իմաստի շուրջ: Իսկ նա ծիծաղում է: -Կյանքի իմաստը նրանում է, որ քեզ միավորներով կհաղթեմ,- ասում է նա` համաչափ շարժելով գլուխը: Հետո ներսի գրպանից մի գրքույկ հանեց: Պարզ է` կարգ բռնցքամարտից: Հասկացա, որ նրան հեշտությամբ չես հաղթի: Դե, ինչ, փորձենք մյուս ծայրից: Օ՜, ո՛չ, դժվար է այդպիսիներին բացատրել: Բռնեցի նրան մյուս դասամիջոցին: -Լսի՛ր, Լյոշա՛, դու առաջին սեր ունեցե±լ ես: - Օ՜, այո՛,- հռհռաց Քսենոֆոնտովը:- Ե՛վ առաջինն է եղել, և՛ երկրորդը, և՛ երրորդը, և՛ հարյուրքսանչորսերորդը: Մեր դպրոցի բոլոր աղջիկները իմ հետևից էին վազում: -Ո՛չ,- պարզապես իսկական սեր եղե±լ է: -Իսկական սե±ր, ի±նչ է դա: 43

21

-Դե,

օրինակ, ինչպես

Դանթեն

Բեատրիչեի

հետ… Կամ էլ մի խոսքով` ժամերով նստել օբյեկտում, ժամերով ձայներ որսալ` տիեզերքից եկող ալիքային ձայներ…

-Լավ է,- շշնջաց Քսենոֆոնտովը,- դա մարտից առաջ հակառակորդին եմ սովորեցնում: Գրել սարսափելի նամակներ և միշտ նայել աչքերի մեջ, գուշակումներ անել, ինչպես, մի խոսքով, Ֆահրադն ու Շիրինը…

-Պարզ է… Դա այն դեպքում, երբ շնչառությունը չի բավականացնում, իսկ դու պետք է հաղթանակես, չարչարվում ես, և ոչինչ չի ստացվում… Եվ էլի…: -Էլի տանջվել, մտածել, հոգին բաժանել մասերի, հետո էլ կծիծաղի և քո ներկայությամբ ուրիշին կհրավիրի պարելու: Ինչպես Լեյլին ու Մեջլումը…

-Այդպե՜ս: Այնպես եղավ, որ կիսաեզրափակիչում պարտվեցի, իսկ եզրափակիչ Վիտկա Կալինը դուրս եկավ: Երբ հետո էլի…

-Դե… ոչ մի անգամ չեմ նայել նրան, իսկ դպրոցից հետո նրա հետքերով գնալ, թաքնվելով մութ անկյուններում, հետո պատուհանների մոտ կանգնել և մինչև ժամը 11-ը սպասել` իմանալով, որ նա դուրս չի գա, իսկ տնեցիք կծիծաղեն քեզ վրա: Ինչպես Ռոմեոն և Ջուլիետան…

-Հասկանալի է… Այդ ինչպես ռինգի մեջտեղում. կանգնում ես վիրավորված աչքով և սպասում դատավորի որոշմանը: -Իսկ քեզ ի±նչ է հարկավոր: Քսենոֆոնտովը հարգալից նայեց ինձ: -Կարդացած տղա եմ: Կտա±ս արտագրեմ 44

ստուգողականը: Մենք հիմա ընկերներ ենք Քսենոֆոնտովի հետ: Ինչպես Մարկոն ու Պոլոն կամ Մոհամեդ Ալին ու Կասիուս Քլեյը… Եվգենի Տարասով ԱՐՏԱԴՐԱՆՔ` ԱՆՍԱՀՄԱՆԱՓԱԿ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ԺԱՄԿԵՏՈՎ Նմուշակազմի հանձնաժողովի խորհրդակցությունը շատ բուռն էր: Այդտեղ ներկայացան և լայն գործածության ապրանքների արտադրամասի աշխատավորները` իրենց նոր արտադրանքներով: Արտադրանքը փայլում էր և լցված էր ծիածանի բոլոր գույներով: Հանձնաժողովի անդամները խուլ ձայնով հոգոց հանեցին, իսկ նկարիչդիզայներ Սեմիպյադսկին արտաբերեց.

-Այո՜, սա արդեն ինչ-որ բան նշանակում է… Տպավորիչ է: -Կարողանում ենք անել,- հպարտորեն ասաց հանձնախմբի նախագահը, իսկ գլխավոր էներգետիկը հարցրեց.

-Իսկ էներգիայի ի±նչ ծախսումներ են նախատեսված, իսկ շահագործման ժամկե±տը…: -Դրանում ոչ մի խոսք,- մշուշոտ պատասխանեց շահագործման բաժնի աշխատակիցներից մեկը, իսկ մյուս հեղինակավորն էլ հայտարարեց.

-Տալիս ենք անսահմանափակ ժամկետ: Ի՞նչ է պետք: Հանձնաժողովի անդամները հուզվեցին: Իրենց աշխատանքային պրակտիկայում այդպիսի դեպք 45

22

առաջին անգամ է լինում, որ անսահմանափակ ժամկետ ունենան: -Իսկ արտադրանքի գի±նը,չարախնդաց տնտեսագետը: Մոտավոր թույլատրելի պարամետրերը հայտնեցին նրան: Երբ քննարկումը մոտենում էր իր ավարտին, հանկարծ հանձնաժողովի անդամներից մեկը հարցրեց.

-Լավ, իսկ ի±նչ առարկաներ են: Շահագործման բաժնի աշխատակիցների մեջ թեթև իրարանցում եղավ: -Այն ընդհանրապես աշխատո՞ւմ է,անհամարձակ հարցրեց նրանցից մեկը: -Դա բարոյակա՞ն է,- ավելացրեց մյուսը: Իսկ ինչի±, ինչի± համար է այն: Չհուսալքվեց հանձնաժողովի անդամներից մեկը: -Ընտանիքի համար, տան,- միայն հայտնեցին շահագործման բաժնի աշխատակիցները: -Այո՛,առանց համեմատության ձգեց հանձնաժողովի նախագահը, կռացավ նրա վրա, անշարժացավ: -Լսե՛ք, Ստրեկոպիտո՛վ, մի՛ վարկաբեկեք մեր ողջ կոլեկտիվի աշխատանքը: Դուք ի±նչ եք կպել: Արտադրանքը արտադրանք է: Նրանցից չէ±, ինչպես նախորդները, որոնք վախեցրին մեր գնորդներին: Ո±ւմ մեղավորությամբ է այն, որ արտադրանքն արդեն երեք տարի չկա, տեխնիկական նկարագրությունը ինչ-որ տեղ կորել է: §Եվ իրոք, այդ ես եմ,- մտածեց հանձնաժողովի անդամ Ստրեկոպիտովը: Ընդհանուր առմամբ, միևնույն 46

է, առևտրում մարտկոցներ չկան¦: Վիտալի Ալյոնին ՄԻԱՆԳԱՄԱՅՆ ՊԱՏԱՀԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ Նրանք միանգամայն պատահաբար հանդիպեցին մետրոյի վագոնում: Վալենտինը պատահաբար բարձրացրեց աչքերը գրքից, նայեց նրան և հասկացավ: Վալենտինը փորձեց ուրիշ առաջադրանք լուծել, որը ոչ մի կապ չուներ դիֆերենցիալ հավասարման հետ` ինչպե±ս ծանոթանալ աղջկա հետ: Բայց այնպես, որ չկորցնես սեփական արժանապատվությունը և չզիջես տղամարդկային արժանապատվությունը…

-Դուք պատահաբար չգիտե±ք` §Օդանավակայան¦ կանգառը շուտով մո±տ կլինի… §Գետային¦ կայարանին: -Իսկ Դուք պատահաբար չե±ք սխալվում,հուզվեց Վալենտինը: -Ես պատահաբար ամեն օր այս ժամին երթևեկում եմ այս գնացքով և անգիր գիտեմ բոլոր կանգառները: -Կայարան §Գետային¦, վերջին կանգառն է: -Հետաքրքիր է, Դուք պատահաբար ճիշտ էիք,անհամարձակ հավաստեց Վալենտինը: -Իսկ Դուք, իհարկե, պատահաբար սխալվեցիք,դուրս եկավ ժպտալով և շարժվեց դեպի խառնիխուռն ժողովուրդը: -Այդպես,- ասաց ինքն իրեն Վալենտինը,- նա պատահաբար բերանից թռցրեց, որ ամեն օր այս ժամին 47

23

այստեղ է լինում, հետաքրքիր է, կհիշեք… Եվ նայեց ժամացույցին: …Հաջորդ օրը հենց նույն ժամին աղջիկը դուրս եկավ մետրոյի վերջին կանգառում: §Գետային¦ կանգառում հանդիպեց նույն տղային` հետևում թաքցնելով ծաղիկների մի փունջ: -Ի՜նչ պատահականություն, նորից պատահաբար հանդիպեցինք…

-Դուք նորի±ց պատահաբար անցել եք Ձեր կանգառը,- հետաքրքրվեց աղջիկը: -Այո՛, պատկերացնո±ւմ եք,- գլուխը շարժեց Վալենտինը,- կարդալով ընկա` անցա: -Հա՜, ես էլ պատահականորեն վերցրի այս… միգուցե կվերցնե±ք: Եվ պարզեց մեխակների փունջը: -Մի±թե կարելի է հրաժարվել այդպես պատահաբար ծաղիկներ ստանալուց,- փայլեց աղջիկը և վերցրեց ծաղիկները:- Կներեք, իմ անունը Տանյա է… Իսկ Ձե±րը: - Վալենտին: Պատահաբար: Ճիշտն ասած, այստեղ կարելի էր և վերջ դնել այս պատմությանը, տեղի ունեցած պատահականություններին: Այս պատմությունը պատմեցին ինձ վերջերս Վալենտին Սերգեևիչը և Տանյա Նիկոլաևնան, երբ բարեկամների շրջանում նշում էին իրենց արծաթե հարսանիքը: -Իսկ ընդհանուր առմամբ,- ծիծաղում է Տանյա Նիկոլաևնան,- այս պատմության մեջ, իրոք, մի պատահականություն կա: Իրոք այդ օրը գնում էի կայարան, որպեսզի ընկերուհուս գիրքը վերադարձնեի: 48

Ապրում էի Մոսկվայի հակառակ ծայրամասում` տեքստիլագործների շրջանում: Բայց չմտածելով ասացի, որ ամեն օր օգտվում եմ այդ գնացքից,- նայելով ամուսնու երեսին,- որ այդ տիպը անպայման կուզենար հանդիպել ինձ հետ: Պատկերացնո±ւմ եք, որքան ժամանակ պետք է ծախսեի ամենօրյա երթևեկության վրա, որպեսզի նորից հանդիպեի նրան, նորից պատահականորեն: -Դու հիշո±ւմ ես, նախ զագս մտանք, նորից պատահաբար… Նրանց աչքերում մեծ սեր կար… և դա արդեն պատահական չէր: Լեոնիդ Պոդոլսկի … ԵՎ ԲՈԼՈՐԸ ՍԵՐ (ժամանակակից սիրավեպ հինգ գործողությամբ)

Հեռախոսազրույց առաջին -Ալո՜, Նիկոլա՛յ: Բարև՛ Ձեզ, Նինան է: -Ո±վ: -Նինան: Հիշո±ւմ եք, ռեստորանում ծանոթացանք: Դուք անգամ ինձ խոստացաք զանգահարել: -Իհարկե, հիմա հիշեցի: Դուք ինձ խորոված հյուրասիրեցիք: Ես նույնպես ցանկացա Ձեզ զանգահարել, բայց չգիտեմ` որտեղ էի կորցրել Ձեր հեռախոսահամարը: Կինս երեկ հանել էր գրպանիցս: -Ինչպե±ս, Դուք ամուսնացա±ծ եք և առանց Ձեր կնոջ ռեստորա±ն եք գնում: Ինչպե±ս է թույլ տալիս: 49

24

-Դե, մենք աշխատավայրում այդպիսի ավանդույթ ունենք: Տոնական օրերին բաժնի աշխատողներով այցելում ենք ռեստորան: -Իսկ ես մտածեցի Ձեզ հրավիրել ռեստորան: -Իսկ հիմա արդեն չե±ք կարող: -Ինչո±ւ եք այդպես կարծում: Ուզո±ւմ եք վաղը հանդիպենք: Դուք զբաղված չե±ք վաղը երեկոյան: -Հիմա, մեկ րոպե սպասեք: Ես միայն ծրագիրը նայեմ: Այսպես, այսպես: Ինչ-որ մեկը կողպած դուռը բացեց, ինձ թվում է` կինս եկավ: Ես Ձեզ ավելի ուշ կզանգահարեմ, ավելի ուշ: Արագ ասե՛ք Ձեր հեռախոսի համարը…

Հեռախոսազրույց երկրորդ -Ալո՜, Կոլյա՛: Այդ ես եմ, Նինան: Բարև՛: Մենա±կ ես տանը: -Այո՛, մենակ: Բարև՛: -Ոչի±նչ, որ ես Դուքի անցա: Ինչո±ւ ինձ չզանգահարեցիք: -Այստեղ տարերային աղետ է տեղի ունեցել: Կարծես ձյուն է գալիս վրաս: Տարվա վերջն է արդեն: Խորհրդակցություններ, հաշվետվություններ, պլաններ այս տարվա համար, մյուս տարվա կամ տասը տարի հետոյի: Եվ այստեղ էլ, հակառակի պես, արհկոմը, ԴՕՍԱԱՖ-ը, հրշեջ ընկերությունը, հասարակական կարգի պահպանությունը, գրքասերների ընկերությունը, հուշարձանների պահպանությունը և ես` մենակ: Դու ինձ էլի ես զանգահարել: Կինս ասում է, որ 50

ինչ-որ մեկը մի քանի անգամ զանգահարել է ու չի խոսել: Իսկ նա ինձ է մեղադրում, թե ես պատրաստվում եմ քեզ հետ ման գալ, որ ես սիրուհի եմ գտել: Իսկ ես պատճառաբանում եմ, թե դա միայն առաջ էր, հիմա ով է սիրուհի պահում: Հիմա հակառակն է: §Դե, եթե այդպես է,- ասում է,- գործը քոնն է: Նա ինչ-որ առևտրում է աշխատում: Այդ դեպքում գտի՛ր դու ինձ համար¦,- գրեց մի ամբողջ ցուցակ ու դարձավ 12 կետ: -Կոլյա՛, ի±նչ կլինի, որ վաղը քեզ հյուր ընդունենք: Դուք կարող եք վաղը գալ: -Հիմա, մեկ րոպե: Միայն թե ծրագիրը նայեմ: -Ի՜նչ գործունյա տղամարդ ես: Ամեն ինչ ճիշտ ծրագրի համաձայն: Իսկ ես, որքան փորձեցի, երիտասարդական տարիներին չկարողացա: -Հիմա, հիմա… Այսպես, ուրեմն, ամսի 16-ին… Ո՛չ, չեմ կարող, վաղը 18-ին §Գիտակներ¦ հաղորդումն է: Մայոր Տյոմինը անձամբ պետք է լինի: Իսկ վաղը չէ մյուս օ՞րը: -Իսկ վաղը չէ մյուս օ՞րը… մի րոպե: Մերոնք չեխերի հետ են խաղում… ընկերական խաղի օր է: -Կոլյա՛, միգուցե դո±ւ կզանգահարես, երբ կկարողանաս: -Այո՛, իհարկե, անպայման կզանգահարեմ, լա՞վ: -Այո՛, պայմանավորվեցինք: -Դե, հաջող, Կոլյա՛: Ես կսպասեմ: Հեռախոսազրույց երրորդ -Ալո՜, Կոլեչկա՛: Այդ դո±ւ ես, Նինան է: -Բարև, ինչո±ւ այդքան ժամանակ չէիր զանգահարում: Սկսել եմ տխրել քեզ համար: Մետրոյում վերջերս կարծեցի, թե դու ես` կաշվե 51

25

անձրևանոցով: -Ինչո±վ: -Դե, ինչպե±ս է այն կոչվում, որով առաջին անգամ քեզ տեսա, ուղղակի հրաշալի էր: Եկա տուն, պատմում եմ կնոջս: Որքա՜ն մութն ես դու,- ասում է կինս,հիմա ողջ Եվրոպան է կաշվե վերարկու հագնում, միայն անունն եմ մոռացել, իսկապես գեղեցիկ էր: -Կնճիթ է, որ…

-Միգուցե և կնճիթ էր, չեմ հիշում: Ինչի± համար եմ այս բոլորն ասում: Հանդիպելը մեզ համար շատ անհրաժեշտ է: -Կոլյա՛, ուզում եմ ռեստորան գնանք: -Ռեստորա±ն: Ես սիրով կգայի: Ողջ աշխատավարձս կինս է վերցրել: Ոչ մի կոպեկ չունեմ: -Ո՛չ, Կոլյա՛, ես եմ քեզ հրավիրում: -Դա արդեն ուրիշ գործ է: Հիմա, մի րոպե… Այսպես… վաղը 3-րդ մասն է: Հեռախոսազրույց չորրորդ -Ալո՜, Նինա՛: Բարև՛: Այդ ես եմ` Կոլյան: Չե±ս մոռացել դեռ: -Ո՛չ, իսկ ես մտածում էի կզանգահարես: Դու գիտե՞ս, թե ինչ տղամարդիկ են հիմա: -Ալո՜, Նինա՛: Միգուցե կամուսնանա±ս ինձ հետ: -Իսկ դու, ի±նչ է, բաժանվե±լ ես: -Դե… պատրաստվում եմ: -Ինչո±ւ այդպես: -Դե կինս ասում է, թե ինչ-որ դրամ ծախսողների հետ է ծանոթացել: Մարդը շատ կուլտուրական է, կրթված: Բայց ես վիրավորվել եմ, իհարկե… Այո, այդպես, ինչի± համար եմ քեզ զանգահարել: Ինձ հետ 52

կամուսնանա±ս: -Այդպես միանգամի±ց: Մենք քեզ հետ հանդիպել ենք ընդամենը մեկ անգամ: Ուզո՞ւմ ես, հիմա արի: -Հիմա±, ո՛չ, չեմ կարող: Վերջին ֆիլմն են ցուցադրում: Դե լավ, Նինա՛, ցտեսություն: Դե, չէ, հիմա կինոն կսկսվի: Ավելի լավ է` վաղը: -Շատ լավ, վաղը: Ես քեզ կսպասեմ: -Անպայման կգամ:

Հեռախոսազրույց հինգերորդ -Ալո՜, Կոլյա՛, ես եմ, Նինան: Դու ինչո±ւ չես գալիս: Հաշտվե±լ ես կնոջդ հետ, ի±նչ է: -Այո, հաշտվել եմ: Այնպես էի ուզում քեզ զանգահարել և գալ: Հակառակի պես էլ ինչ-որ հաղորդում կար… Ավելի լավ է վաղը հանդիպենք: -Այո±, մի րոպե, ծրագիրը նայեմ: Այսպե՜ս, այսպե՜ս: Վաղը ձևավոր չմշկասահք է, և ուզում եմ քեզ հայտնել, որ ամուսնանում եմ, այլևս մի± զանգահարիր: Ի±նչ անեմ: Գնա՛ և հեռուստացույց դիտի՛ր: Ե. Ֆուրման ԲԱՑԱՏՐԱԳԻՐ Աշխատանքային օրվա վերջին, երբ ես հավաքում էի հաստոցս, ինձ մոտեցավ արտադրամասի հաշվառու Գալյան.

-Լսի՛ր,- ասաց նա,- արտադրամասի վարիչը խիստ զայրացած է, ինչպես վագրը: Քայլում է առանձնասենյակում և հայհոյում: Եվ իմացա՛ծ եղիր, որ այն ակնոցավորն էլ է հետը: 53

26

-Ո±ր ակնոցավորը,- հարցրեցի ես: -Ձեր երեկոյան դպրոցի ուսուցիչը: Նա ձեզ ռուսերե±ն է դասավանդում: Արտադրամասի վարիչի առանձնասենյակում, իրոք, մեր դասղեկը և մաթեմատիկայի ուսուցիչն էին: -Հայտնվեցի±ր,- մռայլ հարցրեց արտադրամասի վարիչը: -Հայտնվեցի,- ասացի ես: Եվ սկսեցի մտածել` ի±նչ եմ արել: Բայց ես հուզմունքից չկարողացա հիշել, թե ինչ է պատահել: -Ինչո±ւ ես դպրոցը բաց թողնում: -Ես բաց չեմ թողնում,- պատասխանեցի ես: -Իսկ ո±վ էր երկու շաբաթ թրև եկել, երբ ստուգողականներն էին հանձնարարվում: -Դե, ես: -Ահա քեզ թուղթ: Գրի՛ր բացատրագիր: -Իսկ ինչի± մասին: -Նա չգիտի` ինչի մասին գրել,- բղավեց արտադրամասի վարիչը: -Չգիտեմ,- ասացի: -Իսկ ո±վ է պտուտակը արտադրել: -Ի±նչ պտուտակ,- հարցրեցի: -Վինտ հ. 323,- հայտնեց արտադրամասի վարիչը: Ես իջեցրի գլուխս: -Հիշեցի±ր,- խոսեց արտադրամասի վարիչը: -Հիշեցի: -Դետալ ծեծել կարող ես, իսկ բացատրություն գրել չգիտե±ս: Գրի՛ր, ես կթելադրեմ: Երբ վերջացրի գրելը, արտադրամասի վարիչը, առանց նայելու, հանձնեց իմ բացատրագիրը դասղեկին: 54

Իսկ ինձ ասում է.

-Հաշվարկիր, թե որքա±ն ժամանակ ես դու կորցնում նոր պտուտակի պատրաստման համար: Որքա±ն տոկոս է կազմում քո անորակ արտադրանքը` օրվա արտադրանքի և ամսական պլանի հաշվարկով: Եվ ի±նչ վնաս ես բերել ռուբլիներով քեզ և կոլեկտիվիդ: Եվ, իհարկե, հաշվի առնելով մետաղի չափսերը: Ես գործի անցա հանձնարարությունը կատարելու, իսկ դասղեկը կարդաց իմ բացատրագիրը և ասաց արտադրամասի վարիչին.

-Այնքան էլ հիմարություն չէ, քառորդը կարելի է կայուն §4¦ գնահատել: -Դե լավ է,- խոսեց արտադրամասի վարիչը,- իսկ հիմա նայենք, թե ինչպես է մաթեմատիկայից, կկարողանա±: Եվ` նա ծիծաղեց… Ալեքսանդր Դոմովեց ԴՐԱՄԱ` ՈՂԲԵՐԳՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՊԱՏՃԱՌՈՎ -Դե, թանկագի՛նս, ի±նչ է Ձեր հարցաթերթիկում,հարցրեց պրոֆեսորը` հենվելով աթոռի թիկնակին: -Շեքսպիր, §Ռոմեո և Ջուլիետ¦,- մռայլ պատասխանեց ուսանողը: -Հիանալի է: Լսում եմ Ձեզ: - Երբեք չի՛ եղել լուսնի ներքո մի ողբ այնքան խոր, որքան Ջուլիետի և Ռոմեոյի վեպը սգավոր,կմկմաց ուսանողը` մտքերի մեջ ընկնելով, և տատանվելով ավելացրեց,- դա, իրոք որ, շատ ողբալի է, պրոֆեսո՛ր: Գուցե չարժե±: -Չէ՛, ինչո±ւ: Խոսե՛ք, խոսե՛ք: 55

27

-Սիրեց Ռոմեոն` Մոնտեքյուի որդին, թշնամու աղջկան` Ջուլիետ Կապուլետին,- վրա բերեց ուսանողը:- Պատանին Ջուլիետին տվեց իր սիրտը, և Ջուլիետը վերցրեց այն ահ ու դողով… Դրանից էլ ամեն ինչ սկսվեց, պրոֆեսո՜ր… Սիրուց կուրացած` նրանք իրենց շուրջը ոչինչ չեն նկատում, այնինչ այն ժամանակվա իտալացի աշխատավորության դրությունը ուղղակի աչք է ծակում` ընչազրկություն, անօրինակություն, մարդը գայլ էր, և, ի լրումն այդ ամենի…

-Շեքսպիրից մի՛ շեղվեք,- խոժոռվեց պրոֆեսորը: -Իսկ ես չեմ էլ շեղվում,- վստահեցրեց ուսանողը,շարունակեմ միտքս:Չհաշված արիստոկրատիային` գրագետ էր միայն հոգևորականությունը, որն ամեն տեղ իր մարդիկն ուներ, այդ թվում` և այս պիեսում: Ես նկատի ունեմ Լորենցոյի հորը…

-Լսե՛ք,- բարկացավ պրոֆեսորը,- ինչի± մասին եք խոսում: -Շեքսպիրի ողբերգության, պրոֆեսո՛ր: Եթե Ձեզ դուր չի գալիս, կարող եմ այլ թեմայի մասին խոսել: -Երևում է, որ §Ռոմեոն և Ջուլիետը¦ չեք կարդացել: Պատմե՛ք Շեքսպիրի §Օթելլո¦ ողբերգության մասին: -Հիմա, պրոֆեսո՛ր: Օթելլոն վենետիկյան մավր էր: Նա նեգր էր: Իր հերոսին ամուսնացնելով սպիտակամորթ արիստոկրատուհի Դեզդեմոնայի հետ… Նայելով պրոֆեսորի աչքերին` ուսանողն 56

ակնթարթորեն վերափոխվեց.

-Օթելլոն խորապես հետադեմ անհատականություն էր: Դա առանձնապես լավ է երևում նրա բացականչությունից. §Աղոթք արե±լ ես այս գիշեր, Դեզդեմոնա՛¦: Ինքը հավատացյալ էր, ուրիշին էլ ստիպում էր… Այնուամենայնիվ, Օթելլոն դեռևս այնքան էլ անհուսալի չէր…

-Ուրախ եմ նրա համար,- հեզաբար ասաց պրոֆեսորը: -Ես էլ: -Վերցրե՛ք Ձեր ստուգման գրքույկը,- ասաց պրոֆեսորը,- մի շաբաթ հետո կգաք: -Ի±նչ եք ասում,- տագնապեց ուսանողը,- չէ± որ ես սովորել եմ…

-Իսկապե±ս: -Կարող եք համոզվել: Նորից հարցեր տվեք: -Վերջին հարցն եմ տալիս, - զիջեց պրոֆեսորը,§Լիր արքա¦ ողբերգությունը, բայց առանց դեմագոգիայի: -Իհարկե, պրոֆեսո՛ր: Լիրի մասին ողբերգության գլխավոր հերոսը նույնանուն արքան է, որն իր ամբողջ ունեցվածքը բաժանում է դուստրերին: Դրանից հետո աղջիկներն իրենց հորը քշում են տնից, ներեցե՛ք, ամրոցից: Այդպիսով ողբերգությունում բարձրացվում է հայրերի և որդիների հարցը, և այդ իմաստով Շեքսպիրը գնում է ռուս մեծ գրող Տուրգենևի հետքերով, որի հերոսը` Բազարովը, նիհիլիստ էր, և որ էական է, որդի էր` մի հոր որդի, բայց, այնուամենայնիվ, զբաղվում էր բժշկությամբ: 57

28

Վրդովված պրոֆեսորը ստուգման գրքույկը նետեց ուսանողին: Լսարանից դուրս գալով` ուսանողը մրթմրթաց.

-Տասը րոպե էլ չդիմացավ… Պրոֆեսորությունը, էհ, ճղճիմ բան է դարձել… Եվ նայելով ստուգման գրքույկում նշանակված §3¦-ին` ավելացրեց.

-Ինչպես երևում է, նա գծուծի մեկն էլ է… Վ. Կոլդոմասով ԻՄ ՀԱՅՐԸ ԱՄԵՆԱՈՒԺԵՂՆ Է Ավազակույտի վրա խաղում էին փոքրիկները: -Իմ հայրիկը էլեկտրիկ է,- ասաց Վասյան` լցնելով դույլը ավազով:- Նա ոչնչից չի վախենում և միշտ բարձրանում է ամենաբարձր տեղը: -Իսկ իմ հայրիկը,- փոքրիկ Մարինան ափով հարվածեց ավազաթմբին,- արտադրամասի պետ է: Նրան բոլորը սիրում են: -Իսկ իմ հայրիկը տնօրեն է,- ասաց Իլյուշան և ձգեց խաղալիք ինքնաթափի պարանը: -Նա խոսում է հեռախոսով, որպեսզի վերամբարձ կռունկը տեղափոխեն այլ շինտեղամաս, իսկ հետո գալիս է վարորդ Ֆեդյան և նրան տանում է աշխատատեղ: -Իմ հայրը կոմերիտմիության քարտուղար է,ասաց Միշան: Նա շատ է զբաղված: Տանն է միայն կիրակի օրերը, որպեսզի հայտնի մայրիկին, որ ուշ կվերադառնա: Երբ մի անգամ արթնացա քնից, նա արձանագրություն էր գրում: Մարիան թարմացրեց ավազաթումբը. վերևում Իլյուշինի նոր ինքնաթափը հերթական պտույտն 58

էր կատարում: Բարձրացավ Վասյայի ավազե բլուրի վրա: Միշան, ձանձրույթից չիմանալով ինչ անել, պառկեց փորի վրա: -Իսկ իմ հայրը ձեր բոլորի հայրերին կհաղթի,անսպասելի հայտարարեց Վասյան.- կբարձրանա փայտե սյան վրա և կանջատի հոսանքը: Մութ կլինի, և ոչ ոք մթության մեջ չի կարողանա գտնել դուռը և գնալ աշխատանքի: Իլյուշան ձեռքից բաց թողեց պարանը: -Իսկ իմ հայրը կզանգահարի վարորդ Ֆեդյային, և նա մեզ համար լույս կբերի, իսկ հետո կզանգահարի հայրիկիդ աշխատավայրը, և նրան նկատողություն կհայտարարեն: Իլյուշան քաշեց պարանից և ինքնաթափը մոտեցրեց Վասյայի կույտին: Վասյան շպրտեց դույլը և թողեց ինքնաթափը: Խոսակցությանը միացավ Մարինան: -Իսկ իմ հայրը կկանչի բանվորներին, և նրանք կբարձրանան սյան վրա ու չեն թողնի, որ քո հայրը զանգահարի հեռախոսով… Վասյան քաշեց Մարինայի հյուսքերը, Իլյուշան հրեց Վասյային, Մարինան լաց եղավ, Միշան վեր կացավ, հրեց Վասյային և Իլյուշային ու ասաց Մարինային.

-Իմ հայրը ամենաուժեղն է: -Ի±նչ ես նվնվում, մի՛ վախեցիր, իմ հայրիկը նրանց կտա կոմերիտական հանձնարարություն, և նրանք տուն կգնան միայն կիրակի օրերը: Մարինան ուրախացավ, Միշան մտածեց, որ երբ մեծանա, ինքն էլ անպայման իր հոր պես ուժեղ մարդ կդառնա: 59

29

Սերգեյ Տուպիցին ԵՐԵՔ ՄԱՆՐԱՊԱՏՈՒՄ §Ես երիտասարդ եմ, գեղեցիկ, հետաքրքրասեր, խաղում եմ վոլեյբոլ, գիտեմ հազար ու մի անեկդոտ: Նա ինձ դուր է գալիս: Բայց ծիծաղելի է մոտենալ առաջինը: Թող մտատանջվի, ինձ ուրիշներից բաժանում չկա…¦: §Ես երիտասարդ եմ, գեղեցկուհի, նվագում եմ դաշնամուր, գիտեմ երկու լեզու, նա ինձ դուր է գալիս: Բայց ծիծաղելի է այդ մասին խոսելը…¦: §Ես տղամարդ եմ ծաղկուն հասակում, ունեմ կոչում, մեքենա և ապագա: Նա ինձ ավելի է դուր գալիս: Բայց ծիծաղելի է լինել սենտիմենտալ: Ընկերներս հրավիրել են ձուկ որսալու, կգնամ…¦: §Ես կին եմ, բավական տարիքով, որի մասին գրել է ֆրանսիացի դասական գրողը: Տղամարդիկ ինձ ջերմ ժպիտներով են ուղեկցում: Նա ինձ, ինչպես նախկինում, շատ է դուր գալիս: Բայց հո չե՞մ վազելու նրա հետևից, ինչպես փոքր աղջիկ: Բաժանմունքի պետը հրավիրեց ինձ էստրադային համերգի, չգիտեմ… Ի±նչն է ձանձրալի, համե±րգը, թե± պետը, բայց կգնամ… ¦: §Ես թոշակառու եմ: Ճաղատ եմ, ունեմ հոդացավ և գունավոր հեռուստացույց: Նա ինձ ընդհանրապես դուր է գալիս: Բայց դե ես վախենում եմ այդ մասին մտածել: §Դու որտե±ղ էիր առաջ¦, - հարցրեց նա: Ծիծաղելի է…¦: §Ես թոշակառու եմ: Ապրում եմ մեկսենյականոց բնակարանում Վարյա կատվի հետ: Նա ինձ բոլորից

60

շատ է դուր գալիս: Բայց ծիծաղելի է նկարը: Ասացի ես այդ մասին. §Գլխի ընկավ¦,- կասի նա: Շատ ծիծաղելի է…¦: ԱՆԾԱՆՈԹ ԵՐԳ Սովորական էստրադային համերգ է: Համերգավարը կայտառորեն բեմահարթակ դուրս եկավ, դեմքին ավանդական ժպիտ ընդունեց, վերցրեց բարձրախոսը: Բայց հանկարծ հիշեց պիոներ պալատը, որտեղ նա սվսվալով բանաստեղծություններ էր կարդում, և հերթական կատակը ծառս եղավ նրա դեմքին: Ինքն իրեն թվաց այնպես մաշված ու տափակ, որ ամաչեց, անտրամադիր հայտարարեց ժամանակակից երգչուհու ելույթը և հեռացավ հետնաբեմ: Երիտասարդ երգչուհին դուրս եկավ բեմ, խոնարհեց գլուխը… Նա հանկարծ հիշեց մորը, որը հին երգեր էր երգում: Գիշերները միալար §Լա՜-լա՜-լա՜¦ հանրահայտ երգը, որը շուտով երգելու էր ռադիոյով: Ինքն իրեն թվաց այնքան փոքր, որ շրջվեց, հետո կամացուկ սկսեց երգել: Երաժիշտները, պատրաստվելով հերթական համարին, սկզբից դժվարությամբ փորձում են հունի մեջ մտնել: Սոլո կիթառը հիշեց կոնսերվատորիան, որը նա այդպես էլ չավարտեց: Բաս կիթառը հիշեց աղջկան, որի հետ նա վազել էր: Իսկ էլեկտրակիթառը հիշեց պառավին, որին երբեմն փոխադրել էր ուրիշ փողոց: Իսկ անսամբլը հանդարտ տակտով օգնում էր երգչին: 61

30

Հանդիսատեսը մեծ համբերությամբ լսում էր երգը` սպասելով վերջանալուն: Երբ ավարտվեց, նրանք վեր թռան տեղներից և պահանջեցին բեմ դուրս գալ անծանոթ երգի անծանոթ հեղինակին: ԵՍ ՎԱԽԵՆՈՒՄ ԵՄ Դուրս եմ գալիս տնից և վախենում եմ, որ հարևան բռնցքամարտիկը մահափորձ կանի: Շրջանցում եմ նրան: Գնում եմ աշխատանքի և վախենում եմ, որ պետս նորից կբարկանա: Ամեն ինչում նրա հետ կհամաձայնվեմ: Գնում եմ հանդիպման և վախենում եմ, որ նա §ոչ¦ կասի: Լռում եմ այս թեմայի շուրջ: Վերջապես որոշեցի` բավակա՛ն է վախենալ բոլորից: Դուրս գալով տնից` բախվեցի մեր հարևան բռնցքամարտիկին. նա մահափորձ կատարեց: Գնալով աշխատանքի` առարկեցի պետին: Եվ նա բարկացավ: Հանդիպելով նրան` առաջարկություն արեցի: Եվ նա ասաց §ոչ¦: Եվ ես հիմա նորից վախենում եմ, որ կդառնամ առաջվանը… Ա. Մատյուշկին ՎԵՐՋԱՑԱՎ ԴԺՎԱՐԻՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔԸ

թեև…: Պետք է նախ թեկնածուականի վրա աշխատել, հետո ժամանակ չի լինի: Եվ այդպես մի ամբողջ տարի թեմա եմ փնտրում, բոլորը կարծես հիացած են: Ինձ համար երևի մի նոր բան մնացել է, որպեսզի մինչև պաշտպանելը չհնանա: Դե դրանից հետո էլ ամոթ չէ պաշտպանելը: Արխիվում ի±նչ է, չփնտրե±նք: Քանի±սն էին դրանք` այդ ստուգողական տնային աշխատանքները, ահա՛ նրանք, աղավնյակնե՛րս, բոլորն էլ այստեղ են: Շուրջ 48 հատ: Առանց իսկ ջնջումի… երեք օրինակից: Եվ իզուր չէր, որ հայրիկին ասացի. §Իմ գործի համար դու երբեք չես կարմրի¦: Ահա՛, խնդրեմ: Դիպլոմային աշխատանք` գերազանց գնահատականներով: Իզուր էր, որ երկու օր խնդրեցի նրան: Երկու գիշեր չքնեցի: Բայց և այնպես հիմա ամեն ինչ ինձ մոտ է. և՛ դիպլոմային նախագիծը, և՛ ստուգողականները: Հը՜մ, գերազանցիկներից արտագրել… Այժմ միայն անհրաժեշտ է ինստիտուտ ընդունվել, չկտրվել քննություններից, ինչպես անցյալ տարի: Այդ ժամանակ ես ցույց կտամ, թե ինչպես պետք է սովորել: Գրիգորի Պրուսլին ԻՆՉՔԱ՜Ն ԼԱՎ Է ԹԵԿՆԱԾՈՒ ԼԻՆԵԼԸ

Ահա և բոլորը: Դրված է վերջին կետը դիպլոմային նախագծում: Ինչպես ասել են դասականները. §Վերջացավ դժվարին աշխատանքը¦: Հիմա կարելի է և հանգստանալ: Հեռանալ քաղաքից դուրս մի որևէ տեղ: Որքա՜ն եմ այդ մասին երազել: Կարելի է և Նինկային զանգահարել, կինո հրավիրել…

62

-Ինչ ուզում ես ասա, լա՜վ է թեկնածու լինելը: Եվ, ընդհանրապես, ոչ թե լավ է, այլ գերազանց է: Դա իմ կարծիքն է: Ահա մտածում եք, թե ես որտեղի±ց եմ գալիս, ո±ւր եմ գնում: 63

31

Դե, ճաշկերույթից, պաշտպանելուց հետո… Ճիշտն ասած, հիմա այն ճաշկերույթ չի կոչվում, այլ երեկո: Երեկո` ի պատիվ Իվան Անտոնովիչի: Նա առավոտյան թեկնածուականը լավ պաշտպանեց: Ապրե՛ս, Իվա՛ն Անտոնովիչ: Նպատակիդ վերջապես հասար: Իսկ դա հեշտ չէ: Տասը տարի պատրաստվեց: Ուրիշները ճաշում էին, այնուհետև դոմինո խաղում, իսկ ինքը կարդում էր, բուտերբրոտ ուտում: Իսկ աշխատանքից հետո մեկը ստադիոն էր գնում կամ այլ տեղ, իսկ ինքը` միշտ գրադարան: Պայուսակում միշտ հաստ գրքեր էին, քարշ էր տալիս: Շատ էր նիհարել: Շուտ էր նյարդայնանում, թեթև բանից վիրավորվում: Աշխատավարձը ցածր էր: Տնօրենն ասաց. §Հենց պաշտպանեցիր, անմիջապես կավելացնեմ¦: Արձակուրդը ձմռանը վերցրեց, որպեսզի վերջնական ամփոփումը գրի, և նաև, որ ամռանը գրադարանները մեկ ժամ շուտ են փակում: Շենք կառուցեցին մեզ համար, սկսեցին բաժանել: Բոլորին սենյակ տվեցին, իսկ Իվան Անտոնովիչին չեն տալիս: Ինչո±ւ: Արհկոմում ասում են. §Երկուսին միայն մեկսենյականոց է տրվում: Իսկ մեզ դա հարմար չէ, Դուք շուտով թեկնածու կդառնաք¦: Իսկ հիմա նա… Ամեն ինչ անցավ: Նա հասավ իր նպատակին: Հիմա արդեն լավ կյանք կանի: Եվ գիտե±ք, նա բարձր էլ կվարձատրվի, լավ պաշտոն կստանա: Եվ, ընդհանրապես, բոլոր թեկնածուների համար ամեն ինչ լավ կլինի: Երբ կինդ սկսում է ինչ-որ բաներ սովորեցնել, դու լուռ վեր ես կենում, հանում քո թեկնածուական գրքույկը, դնում սեղանին և քաղաքավարի ասում. §Խելոքին չեն սովորեցնում¦: 64

Գրիգորի Պրուսլին ՎԿԱՅԱԿԱՆ Գերմանիա մեկնելու ժամանակ Իվան Եֆիմովիչ Սիլկինը իր հետ վերցրեց նաև գիտությունների թեկնածուի իր վկայականը: Չնայած նրա բոլոր ծանոթները համառորեն պնդում էին, որ, միևնույն է, այնտեղ նրան պետք չի գա: Նույնիսկ ինքն էլ էր դրանում համոզված, որ նոր հայրենիքում իր մասնագիտությամբ աշխատել չի կարող: Նախ, որ կենսաթոշակի անցնելու նախաշեմին է արդեն, և երկրորդն էլ, որ նրա թեկնածուականի §Սննդի և թեթև արդյունաբերական ձեռնարկությունների սոցմրցությունը¦ թեման Գերմանիայում ոչ մեկին հետաքրքիր չէ: Երբ ժամանակին Սիլկինը պաշտպանեց թեկնածուականը, ինքն իրեն ավելի շատ սկսեց հարգել, իսկ շրջապատում էլ բարեկիրթ մարդու տպավորություն թողնել: Թեկնածուականը նրան օգնեց բավական լավ դիրք գրավել հասարակությունում, բարձր աշխատավարձ ստանալ և համարվեց գիտնական: Վկայականը Իվան Եֆիմովիչը հազվադեպ էր հանում պահարանից: Իսկ Գերմանիա գնալիս իր հետ վերցրեց: Գերմանիայում առաջին օրերին ժամանակը սկսեց ծախսել կահկարասու, բնակարանի վրա: Իսկ հետո պատեց ձանձրույթը: Ոչ մի կերպ չէր կարողանում աշխատանք գտնել, որ կարողանար գործով զբաղվել և ուժերը վատնել: Մի քիչ անցավ խանութներով, շրջեց փողոցներում, երբեմն կարդում էր անբարո ռուսական 65

32

թերթեր, որոնք այնտեղ կոպեկներ արժեին, իսկ Ռուսաստանում §Արգումենտի և ֆակտի¦ թերթի մեկ համարի դիմաց կարելի էր 2-3 հաց գնել: Ծանոթացավ հարևան շքամուտքում ապրող մի տղամարդու հետ, որը նույնպես նման ձևով էր անցկացնում իր օրը: Նոր ծանոթի հետ էլ սկսեցին կումկում գարեջուր խմել: Այս հողի վրա էլ սկսվեց խժդժությունը կնոջ` Նադեժդայի հետ: Անհրաժեշտ էր ինչ-որ բանով զբաղվել. ամուսնու աննպատակ թափառումները սկսեցին նրան ավելի նյարդայնացնել: -Զբաղվի՛ր ինչ-որ բանով,- զայրացավ կինը,գտի՛ր քեզ համար հարմար աշխատանք: Իվան Եֆիմովիչը բարկացավ, հասկանալով, որ ինչ-որ տեղ կինը ճշմարիտ է, նույնիսկ փորձեց պատասխանել, որ չարժե կրակի վրա յուղ լցնել: Նման բախումներ հաճախ սկսեցին կրկնվել: Եվ երբ դրանք ավելի սրացան, Սիլկինը լռում էր` գլխիկոր լսելով Նադեժդայի մեղադրանքները: Եվ անհայտ է, թե ինչ վերջաբան կունենար այս ամենը, եթե հերթական անգամ չբռնացներ կինը, երբ Իվան Եֆիմովիչը իր սեղանի թերթերն էր շուռումուռ տալիս: Ու այդ պահին աչքին զարնեց գիտությունների թեկնածուի իր վկայականը: Սիլկինը բացեց ծանոթ շապիկը և սկսեց ընթերցել վաղուց իրեն հայտնի բովանդակությունը: Կարդաց մեկ անգամ, հետո` երկու, հետո` երեք ու մի քանի անգամ, և հպարտությունից սիրտը սկսեց ավելի ուժգին տրոփել, տրամադրությունը բարձրացավ,

66

սկսեց երազել, ու նրան թվաց, որ այդ երազը անվերջանալի է: Եվ մի պահ, երբ կողքին կանգնած Նադեժդային տեսավ, է՛լ ավելի ոգևորվեց ու, ձեռքերն է՜լ ավելի վեր պարզելով, ուղիղ նայելով կնոջ աչքերի մեջ, առանց աչքերը թարթելու, հպարտությամբ և իրենից գոհ ասաց. §Գիտունին չեն սովորեցնում¦: Սիլկինը այնքա՜ն խորհրդավոր ու բազմանշանակ ասաց, որ Նադեժդային ոչինչ չէր մնում անելու, քան ոտքերի թաթերի վրա շտապ դուրս գալ հյուրասրահից: Իսկ Իվան Եֆիմովիչը ինքնագոհ բարձրացավ աթոռի վրա և այսքան ժամանակ Գերմանիայում լինելուց հետո նոր միայն զգաց, որ իրոք, ինքը գիտությունների թեկնածու է: Վ. Կադցին ԻՎԱՆՈՎԸ ԲԱՑԱԿԱՅՈՒՄ ԷՐ Մեր բաժնի կոմերիտականներին հանձնարարել էինք անցկացնել ստուգայց աշխատանքի ժամանակը խնայելու վերաբերյալ: Նախօրոք, մինչև ստուգումները, քարտուղարն ասաց.

-Ստուգայցին կարող են մասնակցել բոլոր ցանկացողները: Առավոտյան պայմանավորված վայրում հանդիպեցին մեր բաժնի բոլոր կոմերիտականները: Եկել էին բոլորը: Միայն Իվանովն էր բացակայում: Մտածեցին, միգուցե նա ուշացել է և շուտով կմիանա՞ մեզ: Որոշեցինք չմտնել մեր բաժինը և ստուգել մյուսներին, թե ինչպես են խնայում: Գտանք խոշոր չափի խախտումներ, թերություններ: Որոշեցինք 67

33

քննարկել կատարման ճանապարհը, լույս ընծայել պատի թերթում: Մի բան մեզ զարմացրեց: Իվանովը այդպես էլ չերևաց: Մի±թե հեռացել է մեր կոլեկտիվից: Աշխատանքի վերջում որոշեցինք ստամոքսներս գոհացնել թեյով, չէ± որ ոչ մեկը չէր հասցրել ճաշել և համերաշխ ձևով թափանցեցինք մեր բաժին… Իվանովը նստած էր իր աշխատանքային սեղանի մոտ` հազիվ զսպելով ծիծաղը: -Այո,- ասաց քարտուղարը,- տեսնում ենք, Իվանո՛վ, որ ընդհանրապես քեզ չի հետաքրքրում ժամանակը խնայելու մասին մեր խնդիրը: Քո պատճառով §Լուսարձակ¦ շտաբի մեր ստուգայցը հարյուրտոկոսանոց չեղավ: Կարող էիր զգուշացնել… Եվ ընդհանրապես, նրան այնպես վերադաստիարակեցին, որ նա ոչ մի անգամ այլևս չառանձնացավ կոլեկտիվից: Չնայած ո±վ գիտե, ինչ ասես կպատահի:

ոտքերի ներկայությանը` նրան դարձրել է շատ բարդ: -Ստեղծագործական ի±նչ պլաններ ունեք: -Հիմա §Անգլուխ այգեպանը¦ բեմականացման նոր խմբագրությունում ևս նոր դեր եմ ստանձնել, անգլուխ այգեպանի ձիու դերը: -Ո՞րն է այդ դերի դժվարությունը: -Դժվարությունն այն է, որ հերոսը, գլխի հետ համեմատած, ունի բավական շատ ոտքեր, այդքան էլ պոչ: Բոլոր այս տարրերը դերակատարողին մշտապես լարված վիճակում են պահում: -Շնորհակալությո՛ւն, Ֆոմա Եգորի՛չ, հետաքրքիր հարցազրույցի համար: Նաև ցանկանում եմ, որ ի կատար ածվեն Ձեր խիզախ ծրագրերը, որոնք թույլ կտան Ձեզ մնալու տիկնիկային թատրոնի գլխավոր դերասաններից մեկը: Գեորգի Գուլա

Ալեքսանդր Խորտ ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ -Բարև՛ Ձեզ: -Բարև՛ Ձեզ: -Հարգելի՛ Ֆոմա Եգորիչ, պատմե՛ք, խնդրեմ, Ձեր վերջին թատերական գործունեության մասին: -Վերջերս §Անգլուխ ձիավորը¦ վեպի հիման վրա բեմադրությունում ես խաղացի գլխավոր դերերից մեկը` անգլուխ ձիավորի: - Գլխի բացակայությունը թեթևացրե՞լ է Ձեր աշխատանքը: -Անպայման, իհարկե: Չնայած ձեռքերի և 68

ՀԱՐՍԱՆԵԿԱՆ ՆՎԵՐ Մի քանի օր անընդմեջ Դաուդ Զուբխան իր տեղը չէր գտնում: Ո՞րն էր պատճառը: Շտապ ամուսնացավ իր մտերիմ ընկերը, և, բնական է, որ օրակարգում հարսանեկան նվերի հարց ծագեց: Այս գործում փորձ ունեցողները խորհուրդ տվեցին: -Անհրաժեշտ է դրամ նվիրել: Այդպես բոլորն են անում: Իսկ որքա±ն է պետք: Վարո±ւց եք ընկերություն անում: -Միասին ենք մեծացել: -Պետք է քսակը բանալ: -Իսկ որտեղի±ց վերցնել: 69

34

-Ծնողներից, էլ որտեղի±ց: -Անհարմար է: -Այդ ժամանակ որևէ մեկից պարտք վերցրու: Դաուդը չգիտեր ինչպես վարվել: Վերցնելը հեշտ է, անհրաժեշտ է վերադարձնել… Նրան հանգստացրին: -Մեր սովորության համաձայն` նվերի փոխարեն փեսացուն պետք է պատասխան տա, նվերով ճանապարհի հյուրերին: Այդպես էլ կվերադարձնես դրամը: -Լավ սովորույթ է,- ասաց Դաուդը և շտապեց: Զուբխան եկավ հարսանքատուն: Հանձնեց փողերը: Վերցնողը դրամարկղի աշխատակցի պես արժեթղթերը շարում էր պայուսակի մեջ: Ամոթ էր նայել այդ ամենին: Բայց ի՞նչ արած, սովորույթ էր, օրենք: Դաուդը անձամբ, որպեսզի, աստված չանի` շփոթվեն, ընթեռնելի գրեց իր անունը, ազգանունը, հայրանունը, գումարի չափը: Կրկնակի ստուգեց` պա±րզ էր արդյոք գրված: Զուխրան նստեց սեղանի մոտ: Մթնոլորտը ուրախ էր, տրամադրող: Չիմացավ էլ, թե ինչպես անցավ ժամանակը: Հանկարծ նայեց ժամացույցին և անհանգստացավ.

- Դրամս ե±րբ կվերադարձնեն,- հարցրեց Զուբխան իր սեղանակից ընկերոջը: Ի պատասխան նրան` ընկերը ծիծաղեց: Իսկ Դաուդը ծիծաղելու ժամանակ չուներ: Քիչ-քիչ հյուրերը սկսեցին ցրվել: Արդեն կեսգիշեր էր, իսկ նա նստած էր: §Մինչև չվերադարձնեն դրամը, տեղիցս չեմ շարժվի¦,- որոշեց նա: Շուտով սեղանի մոտ Զուբրան մենակ մնաց: Նրան մոտեցավ անծանոթ մի տղամարդ: 70

-Վերջապես,- մտածեց Դաուդը: -Դուք վա±տ եք զգում,- հարցրեց տղամարդը: -Ո՛չ,- խռխռացրեց նա,:- որտե±ղ է փեսան: -Թաքնված է հարևանի տանը` ավանդույթի համաձայն: Դժվարությամբ Դաուդը գտավ ընկերոջը և պատմեց իր հետ տեղի ունեցածը: -Ես քեզ բերել եմ դրամ և նվեր: -Շնորհակալություն: -Ես պարտքով եմ վերցրել և պետք է վերադարձնեմ: Ավանդույթի համաձայն` ինձ հասնում է պատասխան նվեր: -Ահա թե դու ինչի մասին… Ների՛ր, ես հիմա: Մի քանի րոպե անց նա վերադարձավ Դաուդի մոտ և ինչ-որ տուփ տվեց: -Վերցրո՛ւ: Ոսկե մատանի է: -Ինձ դրամ է անհրաժեշտ, դրա՜մ,- շշնջաց Դաուդը,- դրա՜մ: Փեսացուն նորից գնաց և վերադարձավ դրամը ձեռքին: -Հաշվի՛ր,- ասաց նա,- շնորհակալություն, որ եկել ես իմ հարսանիքին: Զուբխան դրամը դրեց գրպանը, իսկ ընկերը.

-Վերցրո՛ւ և հիշի՛ր, որ քո հարսանիքը յոթը սարի հետևում չէ…

71

35

Գեորգի Գուլիա

-Ես գիրք եմ բերել, դեֆիցիտային,- ասում եմ ես,ՇԵՄ

Իմ ընկեր Կիամինը հրավիրեց ինձ իրենց տան բնակարանամուտին: Արդեն մթնում էր, երբ ես իջա ավտոբուսից նորից Սուխումյան շրջանում: Լուսինը փայլում էր երկնքում, սևացել էր հպարտ նոճին, համեստորեն ծաղկում էին դափնեվարդերը: Հայտնաբերելով վերջերս կառուցված բազմահարկ տունը` հաջողությամբ շրջանցեցի բեռնարկղը: Ես քայլեցի, ու ոտքերիս տակ հայտնվեցին կենցաղային աղբի մնացորդները: Թափ տալով փոշին` խոր հոգոց հանեցի ու նորից քայլեցի առաջ: Կրկին ընկա… Մի կերպ բարձրացա: Անասելի մութ էր: Ես նայեցի, ինչ-որ բան սկսեցի տարբերել. որտե±ղ է երկրորդ համարի դուռը: Մեկնեցի ձեռքերս և ուղղվեցի դեպի պատը: Հանկարծ մի հրաշքի հանդիպեցի` փայլուն զանգի կոճակը: Այն ասես քարանձավային մթության մեջ մեղմ լույս էր տալիս: §Իսկ ի±նչ են անում նրանք դռների հետևում,մտածում եմ ես,- միգուցե շտապե±լ են նորամուտով¦: Եվ ահա բացվեցին դռները, և իմ ընկեր Կիամինը ինձ ներս հրավիրեց: Ես հազիվ ուշքի եկա. ինձ ասես կուրացրեց բյուրեղապակյա ջահը, ինձ կուրացրեց մանրահատակը: Իսկ շե±մը, ի±նչ է սա…

-Անցի՛ր, անցի՛ր,- ասաց Կիամինը,- շեմը հատուկ մետաղից էր, փոշի չի թափանցում, 100տոկոսանոց հերմետիկություն: Իսկ սա ոտքերի համար է, մաքրի՛ր, մի՛ ամաչիր: 72

նվեր: -Որտե±ղ է: -Բակում է, աղյուսների մոտ: Կիամինը վառեց էլեկտրական լամպը և լուսավորեց: -Ճշմարիտ է, ահավոր մուտք է,- ասաց նա` գտնելով գիրքը: -Այո՛, այդպես են հանձնել շինարարները,ծիծաղեց ընկերը: -Եվ լամպերը վառվո±ւմ էին: -Այո՛, իհարկե: -Իսկ ինչո±ւ հիմա չեն վառվում: -Միգուցե երեխանե±րն են ջարդել, նայի՛ր, ինչպես են պատերը մանրացրել: -Իսկ հետո կհավաքե±ն: -Երևի: -Ո±վ,- ասացի ես: -Չգիտեմ,- ասաց Կիամինը,- այս տեղն ընդհանուր օգտագործման համար է: -Իսկ սա±,- ցույց տվեցի մետաղյա շեմը: Նա բարձրաձայն ծիծաղեց.

-Իսկ դա անձնական օգտագործման համար է: -Սիրում եմ քեզ քո անկեղծության համար,ասացի ես: ԿԻՆՈԴԵՐԱՍԱՆԻ ԱՌԱՎՈՏԸ Ես այսօր արթնացա այն բերկրալի, նախատոնական տրամադրությամբ, որով համակված եմ վերջին ժամանակներս: Բանն այն է, որ մի քանի օր առաջ երկրի էկրաններին դուրս եկավ մի կինոնկար, 73

36

որում ես նկարահանված եմ: Հիմա բոլորը մեծ զարմանքով կնայեն ինձ, եթե հանկարծ դուրս գամ փողոց: Երեկ անքաղաքավարի մի երկրպագու նույնիսկ մոտեցավ, շոշափեց ինձ, իսկ այսօր ես փողոց դուրս եկա, հասկանալի է, սև ակնոցով, որպեսզի ինձ չճանաչեն, և մեկ էլ հանդիպեցի Գոշային ու Մարինային: -Բիձո՛ւկ,- ուսիս թփթփացրեց Գոշան,- դու հանճարեղ ես նկարահանվել: -Շնորհակալություն,- ասացի ես` հայացքս խոնարհելով: -Այսօր գնանք բար: Ես նրա հետ երբեք տեղ չէի գնա, բայց ախր, եթե հրաժարվես, կստացվի թե մեծամտացել եմ: Սրա՜ն տես, կինոաստղ: Էկրանի սովորական աշխատող: -Դու ինձ կծանոթացնե±ս Սմոկտունովսկու հետ,աչքով արեց Մարինան` քնքուշ մի էակ, դե էլ ինչպե±ս մերժես: -Իհարկե, կծանոթացնեմ, մի՛ կասկածիր: Շարունակում եմ ճանապարհս: Հանդիպում եմ Գենային: Նրա աչքերից երևում է, թե ինչ է հարցնելու…

-Մի երեքանոց պարտք կտա±ս: -Կտամ,- հառաչում եմ ես և ձեռքս գրպանս տանում: Դե հիմա ո±նց չտամ: Բոլորը կարծում են, թե ես հարուստ եմ, բայց միայն արտաքուստ է դա թվում: -Տեսել եմ քո վերջին դերը,- մի ոտքից մյուսին հենվելով` ասում է Գենան: -Իմ կարծիքով, դա հաջողություն է: Սրտագին հրաժեշտ եմ տալիս նրան և առաջ անցնում: Եվ ահա որտեղից որտեղ դեմս է ելնում 74

Կատենկան: Ուզում էի ծլկել մի կողմի վրա, բայց չհասցրի: Տեսա, որ խեղճը գլխի ընկավ ու սաստիկ տխրեց: -Արի՛ երեկոյան հանդիպենք,- կարեկցաբար ասում եմ նրան: -Արի՛,- պայծառանում է Կատենկան և ավելի ջահելացած ու թեթևացած գնում է իր ճամփով: Հենց այդ ժամանակ էլ հայտնվեց մռայլադեմ Մոսինը: -Դու ինչո±ւ էիր փչում, թե նկարահանվել եմ այն ֆիլմում,- դեռ հեռվից ձայն տվեց Մոսինը: -Ես չեմ խաբել: Իսկապես նկարահանվել եմ: -Դու այնտեղ ի±նչ ես խաղացել, եթե գաղտնիք չէ,չէր հանգստանում Մոսինը: -Ես այնտեղ Վասիլի եմ խաղացել: -Ախր այնտեղ ոչ մի Վասիլի չկա,- ճչաց Մոսինը: -Լավ կլինի` մի քիչ հավաքեք Ձեզ,- կարգի հրավիրեցի նրան:- Ի±նչ է, չե±ք հիշում, կինոնկարի վերջում ցույց են տալիս իմ ծոծրակը: -Դա քո ծոծրակը չէ,- ծաղրելով հռհռաց Մոսինը: -Իմն է: -Քոնը չէ: -Ձեզ չի հաջողվի վարկաբեկել ինձ,- թախծագին ժպտացի ես:- Այդ ծոծրակն իր դերը վատ չի կատարել: Ես նրան թողեցի գազանային վիշտն աչքերում… Հեռացա` աջ ու ձախ ժպիտներ պարգևելով ու խոնարհ գլուխ տալով:

75

37

Վլաստա Սմիժովա ԻՄ ՀԱՆԴԻՊՈՒՄԸ ՁՆԵՄԱՐԴՈՒ ՀԵՏ Մի հանգստյան օր, երբ շրջում էի Հիմալայների շրջակայքում, սկսեցի մտածել բնության պահպանության մասին, հանկարծ հանդիպեցի տարօրինակ հետքերի: Նրանք նույն ձևն ունեին, որոնց ես հանդիպել էի ինչ-որ ամսագրում: Այնտեղ ձնեմարդու մասին էր գրված: Ես չհասցրեցի նույնիսկ մտածել, որ հետքերը թարմ են, հանկարծ դիմացս կանգնեց մի անծանոթ մարդ: Համեմատելու հարկ չկար: Դիմացս ձնեմարդ էր կանգնած: Դա երևում էր թեկուզ այն բանից, որ նա ամբողջովին մերկ էր, եթե չհաշվենք թավ մազերը, իսկ ես չեմ կարող պատկերացնել իմ ծանոթներից գոնե մեկին, որը երբևէ մորեմերկ մեկնած լինի Հիմալայներ շրջելու: Մենք երկուսով կանգնեցինք դեմ հանդիման: Իհարկե, դժվար էր նրան գեղեցիկ անվանել. խիտ մազերը դուրս էին թռել տարբեր ուղղություններով, ձեռքերը կախ էին ընկել մինչև ծնկները, կարճ և ծուռտիկ ոտքերը ամբողջովին ծածկված էին թավ մազերով: Մյուս կողմից տղան ուներ և դրական կողմեր` հասակը, մկանները: Այդպիսիները կնոջը կարող են գրավել ոչ միայն ձևականորեն: Ես ջղաձիգ կանգնած էի ու հիշեցի, որ ինչ-որ ժամանակ կարդացել եմ ձնեմարդու մասին: Որքան շատ էի նայում նրան, այնքան նա ինձ դուր էր գալիս: Արդեն այն, որ նա չէր խուսափում ինձնից, խոսում էր նրա դաստիարակության մասին: Այստեղ էլ ես մտածեցի, որ նա ո՛չ ծխում է, ո՛չ խմում: Այո՛… պատկերացրու, իսկական ամուսին է: 76

Խիստ փառապանծ գայլ է… Սա արդեն չի քրթմնջում, եթե մի քիչ ուշանա ճաշը, կամ գարեջուրը չափից ավելի թարմ լինի: Եվ, իհարկե, ամբողջ օրերով չի քննարկվի այն մասին, թե ինչու հարձակողական ֆուտբոլ չկա: Եվ չի վազի բժշկի մոտ. տեսեք, թե ինչ առողջ, սև մարմին ունի: Կարելի է և չհամեմատել. նրա սննդի հարցը գերազանց կլինի: Դժվար է քեզ պատկերացնել ձնեմարդու դերում` որոշակի սննդակարգով: Մյուս կողմից, նրան որակավորում չի լինի, և կվաստակի ոչ քիչ: Աշխատավարձն էլ ամբողջությամբ տուն կբերի, նրանում դեռ չի ծնվել գարեջուր խմելու անհագ ծարավ և չի թափառի Հիմալայների գարեջրի սրահներում: Իսկ մեր արձակուրդը կարող էինք միասին լեռներում անցկացնել. ապրելը քարանձավում ավելի հեշտ է, էժան, քան հյուրանոցային համարում: Ես նայեցի իմ ձնեմարդուն և ժպտացի: Իհարկե, ժանիքները, որոնք դուրս էին ցցվել նրա բերանից, բավականաչափ կատաղած տեսք ունեին, բայց և մյուս կողմից` տղամարդկային էր, ու համաձայնվեք, դա դրական է` համեմատած մեր դարի իգականացված տղամարդկանց: Նա դեռ կանգնած էր` իմ համակրելին, և ես որոշեցի մի քիչ գեղեցիկ տեսք տալ նրան: Հանեցի պայուսակիցս դիմափոշի, ներկեր և սկսեցի շպարել: Միայն ֆիզիկականը ուզեցի կարգի բերել, իսկ փեսացուս մի վայրկյան էլ չդիմացավ, փախավ: Վախեցավ երևի իմ կոսմետիկայից: Ցավալի է…

77

38

Անատոլի Շավկուտու ԱՆՎԱՆԱԿԱՆ ԳԻՆ Տարօրինակ դրության մեջ ընկավ նախագծային ինստիտուտի բաժնի պետ Լեոնիդ Վալենտինովիչ Պտիցինը: Տարօրինակ և անհասկանալի: Ինստիտուտում տնօրենի նոր տեղակալ էին նշանակել, որին ծայրամասային ինչ-որ տեղից էին հրավիրել: Հնարավոր է` ունակ ինժեներ է: Վերջինս Պտիցինին շատ դուր եկավ, և նա այդպես էլ արտահայտվեց. §Ոչինչ, լավ է, նրա հետ կարելի է աշխատել¦: Եվ ահա տնօրենի նոր տեղակալը կանչում է Պտիցինին և խնդրում նրան կազմել աշխատանքային նոր ծրագիր` որակի բարձրացման, աշխատանքի բարելավման մասին: Պտիցինը սովոր էր դրան. ինդուստրիալիզացիա, մեքենայացում, մասնագիտացում, տիպականացում, կենտրոնացում… Գլխավորը` գեղեցիկ հնչի: Իսկ տնօրենի նոր տեղակալը դժգոհ էր.

-Վերափոխե՛լ,ասում է,մտածե՛ք և վերափոխե՛ք: Պտիցինն էլ մտածեց: Վերափոխեց, թղթերը նորից արտագրեց: Խոսքերի, բառերի, իհարկե, որոշ մասը փոխեց, մի բան էլ ավելացրեց: Նորից շատ գեղեցիկ ստացվեց` էլեկտրիֆիկացում, ինտեգրացում, դիֆերենցացում… Կարծես բանաստեղծություն լինի, ոչ թե պլան: Բեմից կարդալ կարելի է: Իսկ տեղակալը նորից դժգոհ է: -Կոնկրետ փաստեր են պետք,- ասում է,կյանքին ավելի մոտիկ: Իսկ հենց կյանքից խոսեց, դե, պարզ է…: Դրանից 78

էլ սկսեց: Հաջորդ օրը բերեց մի բրդյա վերնաշապիկ` արտասահմանյան: -Ծանոթ մեկը խնդրեց հանձնել Ձեզ, իր չափերով չէր, իսկ ուրիշներին տալ այնքան էլ հարմար չէր: Տնօրենի տեղակալը հաշվեց վերնաշապիկի գինը, վերցրեց, շնորհակալություն հայտնեց և հարցրեց.

-Իսկ պլանը ի±նչ վիճակում է: Վերափոխեցի±ք: §Չհասկացավ,- մտածեց Պտիցինը,- չէ± որ ակնհայտ է, որ վերնաշապիկը նրան չի սազում: Մտավորական է: Նրան գրքեր են անհրաժեշտ, թատրոն…¦: Ցավեց, տխրեց Պտիցինը վերնաշապիկի համար, բայց ոչինչ անել այլևս հնարավոր չէր: Իսկ ապրել անհրաժեշտ է: Հաջորդ օրը բերեց թատրոնի տոմսեր: Հատուկ ծանոթների միջոցով էր վերցրել: Բերել էր պատահականորեն: Լավ ուրախացավ տնօրենի տեղակալը: -Դուք իրո±ք չէիք կարող գնալ թատրոն: Ձեր կինը հիվա±նդ է: Այո±, ի±նչ ներկայացում է: Իհարկե, ինչպե±ս չէի կռահում: Շատ շնորհակալ եմ…

-Ի±նչ եք ասում… ոչ մի անգամ,- ամաչեց Պտիցկինը,- ես ի սրտե, հարգելով. §Փառք աստծո, համոզեցի, նուրբ լարերին կպա…¦: Տնօրենի տեղակալը դրամը տվեց, տոմսերը պահեց: Իրոք, ուրախ էր տոմսերի համար: Եվ պատկերացնո±ւմ եք…

-Դե, իսկ ի±նչ ընթացքում են,- հարցնում է,- Ձեր գործերը պլանի առթիվ: Առաջխաղացում կա՞: Այդտեղ ծառս եղավ: Ի±նչ է անհրաժեշտ: Դե, արդեն հայտնել էր, ասել էր` ինդուստրիալիզացիա, մեքենայացում…

79

39

-Չեղավ,-դժգոհեց փոխտնօրենը,-սա շաղակրատանք է: Պտիցինը կորցրեց իրեն: Հուզվեց, գունատվեց, սատանան գիտե` ինչ են իրենից ուզում: Տասը տարի է, որ աշխատում է… Վերնաշապիկ բերեց, տոմսեր…. Էլ ի±նչ էր անհրաժեշտ տնօրենի տեղակալին: Լև Նովոժենով ԻՐԱՐԱՆՑՈՒՄ Լսվեց հեռախոսիս ձայնը.

-Բարև՛ Ձեզ, կինոստուդիայի±ց են…

-Հեռացրո՛ւ երեխաներին,- շշնջացի կնոջս,ասում եմ` հեռացրո՛ւ երեխաներին: -Ի±նչ, ի±նչ,- հարցրեցին լսափողից: -Բարև՛ Ձեզ: Շատ հաճելի է: Մտածում եմ. §Սա օրերից մի օր պիտի տեղի ունենար¦: -Բորիս Սերգեևիչն եմ,- շարունակում է,պարզապես` Բորիս: Երիտասարդ ռեժիսոր եմ: Որպես դեբյուտ` ընտրել եմ Ձեր պատմվածքը…

-Թոֆի՛կ, թո՛ւ…: Թոֆի՛կ, գնա՛ տեղդ: Սրիկա՛: Նա կխժռի վերնաշապիկս: -Ներեցե՛ք, չհասկացա,- հուզված արտաբերեցին հեռախոսագծի մյուս կողմից: -Ուշադիր լսում եմ, Բորի՛ս, այսինքն` Բորիս Սերգեևիչ,- բռնելով լսափողը երկու ձեռքով: Սիրտս հուզմունքից սկսեց ավելի արագ տրոփել: -Կարծում եմ` շատ հետաքրքիր կստացվի,-ասաց լսափողը:

80

§Կգնեմ նոր կոստյում,- անցավ ուղեղովս:-Կնոջս համար ճտքակոշիկներ ավտրալիական, Թոֆիկին` վզկապ: Զոքանչիս…Լավ, նրան հետո¦: -Նայի՛ր, խփում է գլխին: Անմիջապես բաժանի՛ր երեխաներին: -Միգուցե զանգահարեմ ավելի ուշ,- սիրալիր հաղորդեց լսափողը: -Ո՛չ, ո՛չ: Մեզ մոտ միշտ այդպես է: Խոսքը, իմ կարծիքով, ինձ է վերաբերում: -Ի±նչ եք ասում: Գեղարվեստական ֆիլմ է լինելու… Ոտքերս է՛լ ավելի թուլացան, նստեցի աթոռին. §Ավտոմոքենա, կնոջս` մուշտակե վերարկու, Թոֆիկին` դնչկալ, երեխաներին` հեծանիվներ, զոքանչիս`…¦: -Հաջողության դեպքում կարող ենք և սերիալ նկարահանել,- հասավ իմ ականջին: - Վերջապես անջատե՛ք փոշեկուլը: -Սերիալը,- կրկնեց լսափողից: §Թոֆիկի համար կվարձեմ վարժեցնող: Երեխաներին` ֆրանսերեն դասեր: Կնոջս` առողջարան: Զոքանչիս…¦: -Աննա՛ Սեմյոնովնա, Դուք ի±նչ է, չե±ք տեսնում, որ խոսում եմ հեռախոսով: Ուրիշ ժամանակ չգտա±ր: §Անգամ մի փոքր նվեր էլ ինձանից չի ստանա¦,մտածեցի ես: -Ի±նչ ասացիք,- զարմացան լսափողից: -Ոչինչ, շատ հետաքրքիր առաջարկ է: -Իհարկե, կարիք կա որոշ փոփոխությունների: Ուղղությունը պետք է փոխել, մի քանի հերոսներ ավելացնել, վերջնամասը…Եթե Դուք համաձայն եք…

-Լիովին համաձայն եմ: 81

40

Լսափողում սթափեցրեց ինձ:

քրքիջ

լսվեց:

Ընկերոջս

ձայնը

-Դե ինչ, քեզ լավ խաբեցի…

-Հիմա՛ր ես, Պետյա՛, էլ չես բուժվի: -Իսկ դու հավատացիր: Խոստովանի՛ր, հավատացի±ր, չէ±: -Ոչ մի վայրկյան: -Հավատացի՛ր, հավատացի՛ր: -Մյուս անգամ չփորձես ինձ զանգահարել,անցա գոռալու: -Սա տուն չէ, այլ գժանոց,- կախեցի լսափողը: -Ո±վ էր զանգահարողը,- հետաքրքրվեց կինս: -Կինոստուդիայից: Ցանկանում են ֆիլմ նկարահանել պատմվածքիս հիման վրա: -Իսկ դո±ւ…

-Հրաժարվեցի: Գիտեմ այդ էկրանացումը, կվերցնեն և ամեն ինչ կփչացնեն: Թոֆի՛կ, գնանք պտտվենք… Լև Նովոժենով ԱՆԹՈՒՅԼԱՏՐԵԼԻ ՏՈՂԵՐ *** Ես ուզում եմ տասնվեց տարեկան որպեսզի ինձ թույլատրեն դիտելու այդ ֆիլմը: *** Այգի` ծառեր վանդակի մեջ:

82

չլինել,

*** Գրություն ամենօրյա գրքում. §Մի՛ մոռացիր գնել ավտոմեքենա¦: *** -Ո՞րն է կյանքի իմաստը: -Սպասե՛ք պատասխանի, սպասե՛ք պատասխանի, սպասե՛ք պատասխանի … *** Իսկական շաբաթը ուրբաթն է: 81 Անձրևը անհամարձակ թակում է պատուհանը, ինչպես մարդն է չիմանալով մեկ մատով թխկթխկացնում գրամեքենայի վրա: *** Մարդու ճակատագիրը միշտ գետի մյուս կողմում է: Նա բղավում է, թափահարում ձեռքը, ինչ-որ նշաններ անում, բայց ինչ է գոռում գետի մյուս կողմից, չես կռահում: *** -Դե ինչ, Ժվանեցկի՛, Ժվանեցկի՛, կյանք կա՞ նաև մյուս մոլորակներում… *** Համենայնդեպս, գազանանոցում ամենահետաքրքիրը մարդիկ են:

83

41

*** Երազ` երկրորդ կատեգորիայի: *** Ծառայությունը` կենցաղային: *** Պատվո տախտակ` §Լավագույն մարդիկ մեր բնակարանի¦: *** Աշխարհում փոքրիկ ուրախությունները, փոքր անհաջողությունները թվում են հզոր: Ալեքսանդր Խավիչին ՄՐՑԱՆԱԿԱԲԱՇԽՈՒԹՅՈՒՆ -Եվ այսպես, ընկերնե՛ր, մենք պետք է ամփոփենք պետական գործակալների մրցանակաբաշխության արդյունքները: Ցավոք, ստեղծագործություններն ստացվել են մի քանի անգամ շատ, այդքան մրցանակներ չեն շնորհվել: Եվ, բացի դա, բոլորն էլ նշանաբան ունեն: Ճիշտն ասած, այս ամենը դժվարացնում է մեր աշխատանքը: Ինձ պատահաբար հայտնի դարձավ, որ մրցանակաբաշխությունում է Մատիսլավչենկոն: Շատ տարօրինակ կլինի, եթե առաջին տեղը բաժին չհասնի իրեն, մեզ չեն հասկանա: Իհարկե, պետք է գուշակել, թե ո՞ր օրատորիան է պատկանում նրա գրչին: Առյուծին ճիրաններով են ճանաչում, ասում էին հնում: Ինձ տարօրինակ չի թվում, որ միայն 84

Մատիսլավչենկոն կարող է ստեղծել §Երկրորդ երիտասարդություն¦ նշանաբանով գործը: Ինձ, չգիտես ինչու, այդպես է թվում: Դեռ ավելին, ես դրանում համոզված եմ: Նա ինձ այդ մասին հուշեց: Երկրորդ տեղը, իմ կարծիքով, պետք է տալ այն հեղինակին, որի նշանաբանն է §Գարուն¦: Մենք բոլորս լավ ենք հասկանում, որ այդ նշանաբանն է ընտրում մեր հարգարժան Սերգեյ Սարկիսովիչը: Հիմա ամենապատասխանատու պահն է: Մեզ մոտ մնացել է դեռ երկու օրատորիա և միայն մեկ մրցանակ: Իսկ ո՞ւմ տանք: Ալբատրավը առաջարկեց ուշադրություն դարձնել §Լինդ¦ նշանաբանի վրա, իսկ Ալեբաստրավը` §Փայլախայծ¦ նշանաբանի: Հանձնաժողովի անդամները չէին ուզում նեղացնել ո'չ մեկին և ո'չ մյուսին: Իսկ տեղը, կրկնում եմ, մեկն էր: Եկեք համեմատենք գեղարվեստական արժեքները, վիճաբանենք, կարծիքներ հայտնենք, սատանան տանի: Համարձա՛կ, համարձա՛կ արտահայտվեք: -Ո±վ է ընդհանրապես ծանոթ այդ օրատորիային: Թեկուզ մեկ աչքով տեսե±լ եք…

-Չի կարելի այդպես, հարգելի՛ ընկերներ, լավ չի ստացվում: Մենք ստիպված ենք նորից վիճակ գցել… Եվ այսպես, §Լինդ¦… և §Փայլախայծ¦…

85

42

Վիկտոր Դալյոկի ԱՆՁՆԱԿԱՆ ՀԱՐՑ Տնօրենի առանձնասենյակի դուռը թակեցին: -Այո՛, այո՛, համեցե՛ք,- ասաց տնօրենը: Ամոթխածորեն ժպտալով` առանձնասենյակ մտավ մի պայծառ երիտասարդ` համեստ հագուկապով: -Բարև ՛ Ձեզ,- ասաց նա,- ուզում էի խոսել Ձեզ հետ… անձնական հարցով: -Լսում եմ,- ասաց տնօրենը` աչքի տակով անցկացնելով հերթական փաստաթղթերը: -Իմ հարցը խիստ անձնական է,- կակազելով սկսեց երիտասարդը:- Ես միայն Ձեզ մոտ…

-Իմ տեղակալի մոտ ծառայողական հարցով եղե՞լ եք,- խոսքը կտրեց տնօրենը: -Ո՛չ, Պավե՛լ Վասիլևիչ, չեմ եղել,- վախվխելով պատասխանեց երիտասարդը: Ես միայն Ձեզ մոտ…

-Երկրորդ դուռը` ձախից,չսպասելով պատասխանի` կարճ կապեց տնօրենը և նայեց ժամացույցին, հասկացնելով, որ զրույցի ժամանակը սպառվել է: -Այո՛, բայց … այսինքն, ես ուզում եմ…

-Երկրորդ դուռը` ձախից,- անհամբեր կրկնեց տնօրենը,- այնտեղ կպարզեն` ով ի՞նչ է ուզում: Մի քանի վայրկյան հետո ծառայողական գծով տեղակալի առանձնասենյակում էր: -Լսում եմ,- ասաց տեղակալը: -Ես, ըստ էության, Ձեզ մոտ չեմ եկել,- շփոթված տարածեց ձեռքերը,- ես Պավել Վասիլևիչի մոտ անձնական հարցով էի, իսկ նա Ձեզ մոտ ուղարկեց…

-Հասկանալի է,- ասաց տեղակալը,- աջից` 86

երրորդ դուռը: -Այո', բայց…

-Ես Ձեզ ասացի,հանգիստ ծիծաղեց տեղակալը,- աջից` երրորդ դուռը,- իմ օգնականը ամեն մի հարցում շուտ է կողմնորոշվում: Վայրկյաններ անց ամոթխած երիտասարդը կանգնած էր օգնականի սեղանի մոտ: -Լսում եմ Ձեզ,- ասաց օգնականը: -Ես, ըստ էության, Ձեզ մոտ չեմ եկել,- ծանր հոգոց հանեց երիտասարդը,- ես Պավել Վասիլևիչի մոտ` անձնական հարցով…

-Հասկանալի է,- տեղից բարձրացավ տեղակալը,առաջին դուռը` ձախից: Պավել Վասիլևիչը առանձնասենյակում է: Նորից երևալով տնօրենի առանձնասենյակում` երիտասարդը, չհամարձակվելով հազալ, համարձակորեն նայեց տնօրենին` փորձելով կռահել նրա մտքերը: -Ի±նչ կա,- հարցրեց տնօրենը` մտածելով ինչ-որ բանի մասին: -Ես… Ես այստեղ արդեն եղել եմ,-դժվարությամբ արտաբերեց երիտասարդը: -Ե՞րբ,- հետաքրքրվեց տնօրենը` չբարձրացնելով աչքերը: -Ինչպե±ս թե երբ,- զարմացավ երիտասարդը,մոտ տասը րոպե առաջ: Դուք ինձ անձամբ Ձեր տեղակալի մոտ ուղարկեցիք: -Ինչպե՞ս, այդ Դո±ւք եք նորից,- չբավարարվելով, ասաց տնօրենը,- ես, կարծում եմ, հասկանալի լեզվով ասացի` անձնական հարցով զբաղվում է իմ տեղակալը: Անցե՛ք նրա մոտ: 87

43

-Այո՛, բայց այստեղ ի±նչ գործ ունի Ձեր տեղակալը,- գոռաց երիտասարդը: Գործը միայն մեր երկուսին է վերաբերում` Ձեզ և ինձ: -Ախ, ահա' թե ինչ,- հաշտվելով ասաց տնօրենը:Դա արդեն ուրիշ բան: Ես այցելուներին անձնական հարցերով ընդունում եմ երկուշաբթի` ժամը 16-18-ը: Կներեք, բայց այսօր երեքշաբթի է…

-Վերջացրե՛ք ծաղրել: Ձեզ մոտ բարի գործերով եմ եկել: Ուզեցի միանգամից, ինչպես տղամարդը տղամարդու հետ, ասել, որ ես և Ձեր աղջիկը սիրում ենք միմյանց և ուզում ենք ամուսնանալ, իսկ Դուք…..,փրփրած, խռպոտ ձայնով ասաց երիտասարդը և շեշտակի թեքվելով` գնաց դեպի դուռը: -Ի՞նչ, ի՞նչ ասացիք,- բաց բերանով փախցնելով օդը` հեռացողի հետևից վազեց տնօրենը: Բայց երիտասարդը, բացելով առանձնասենյակի դուռը, շատ սառը նետեց.

-Մնում է Ձեզ համբերել մինչև երկուշաբթի, հարգելի՛ տնօրեն, իսկ հիմա անցե՛ք, խնդրեմ, Ձեր տեղակալի մոտ` ծառայողական հարցով: Անձնական հարցերը նրա տարերքն են: Օլեգ Պոդուշկո ՎՏԱՆԳԱՎՈՐ ՀԱՐԵՎԱՆՈՒԹՅՈՒՆ Այսօր Անդրեյ Պետրովիչի համար ծանր օր էր: Գալով տուն` ընթրեց և անմիջապես պառկեց քնելու: Ժամը տասն էր: Անդրեյ Պետրովիչը ապրում էր մի հին տան առաջին հարկում: Հարևաններիս վկայությամբ` հենց նկուղում բացվելու էր ուսանողական թատրոն: 88

Անդրեյ Պետրովիչը ստուգեց զարթուցիչը, ուղղեց այն, որպեսզի առավոտյան հեշտ արթնանա, հանգցրեց լույսը և փակեց աչքերը: Ինչ-որ մեկը նկուղում սկսեց սուլել, և մոտավորապես երեսուն երիտասարդներ սկսեցին հուշիկ երգել §Խոտի վրա նստած էր մորեխիկը¦ երգը: Անդրեյ Պետրովիչը շարժվեց տեղում, բայց աչքերը չփորձեց բացել: §Երևում է ուսանողներից մեկի ծննդյան օրն է-մտածեց նա,- կամ թատրոնի հանդիսության սկիզբը¦: §Մորեխիկը¦ ուսանողները կատարեցին ութ անգամ, այնուհետև նրանք երգեցին մի երգ, որի մեջ կային բառեր` §Աստված նրանց հետ և մեր դեկան¦: Հարևան բնակարանում լալիս էր երեխան, և հազիվ լսելի կանացի մի ձայն ասաց. §Ինչ-որ չեմ հասկանում, դու ի՞նչ տղամարդ ես որ¦: -Ես հոգնել եմ աշխատանքից, ես պետք է հանգստանամ,- սթափորեն դատեց Պետյան,- ինչո՞ւ պետք է տուժեմ ձայնից: Հարևանների կռիվը աստիճանաբար ավելի թեժացավ: -Անհրաժեշտ է քնել,- որոշեց Անդրեյ Պետրովիչը: -§Կգա գիշերը, գայլը կփախցնի գինու կարասը¦,շարունակում էին ուսանողները: Անդրեյ Պետրովիչը այլևս չդիմացավ, հագնվեց ու գնաց ուղիղ թատրոն: Միջանցքում ոչ ոք չկար: Բուֆետում երկար սեղան էին դրել` լի գարեջրի տեսականիով: Անդրեյ Պետրովիչը հենց երևաց, բոլորը միանգամից լռեցին: -Ես մինչև խորքից…,- սկսեց Անդրեյ Պետրովիչը: -Շնորհավորե՛ք մեզ թատրոնի բացման առթիվ,մոտեցավ հյուրին չաղլիկ ուսանողը,- ճշմարիտ է, փոքր 89

44

նկուղ է, բայց…

-Շնորհավորում եմ, գուցե… Անդրեյ Պետրովիչը ուզեց շարունակել իր միտքը, բայց նրան շրջապատեցին հռհռացող ուսանողները. §Խմի՛ր մինչև լույս, խմի՛ր մինչև լույս¦: Նրան ստիպում էին խմել գինին: §Եկել է Անդրեյ Պետրովիչը` սիրելի…¦: Այնուհետև ուսանողուհիներից մեկը Անդրեյ Պետրովիչին հրավիրեց պարելու հին ու մոռացված մի վալս: Վալսից հետո Անդրեյ Պետրովիչը վեր կացավ, փորձեց հիշել, թե ինչու է այստեղ եկել: Ուրախությունը շարունակվում էր: Հյուրին արդեն կոչում էին Անդրեյ հայրիկ: Երբ նորաթուխ հայրիկը վեր կացավ, որպեսզի բաժակաճառով արտահայտվի, դառը ու տանջված հայացքով ներս մտավ Պետյան` այն մեկը, որը աշխատանքից հոգնած էր վերադարձել և ուզում էր հանգստանալ: Կնոջ հետ, այն կնոջ, որը նրանից պահանջում էր տղամարդկային գործողություններ: -Մենք կողակցիս հետ կտրականապես դեմ ենք…,- սկսեց Պետյան: -Դուք երևի հոգնել եք Ձեր աշխատավայրում,հարգալից հրավիրեց Անդրեյ Պետրովիչը: -Դուք կռահեցիք,- ասաց Պետյան: -Իսկ դրա համար էլ այստեղ եք, որ հանգստանաք,- եզրակացրեց Անդրեյ հայրիկը: Մեկերկու րոպեից Պետյան տանգո էր պարում ուսանողուհու հետ, իսկ նրա կինը աղցան էր վայելում մի ուսանողի հետ և պատմում, թե ինչպես իրենց սատիրայի թատրոնի կոլեկտիվը մեկնեց սիբիրյան տայգաներ: 90

Դռները նորից բացվեցին, և երևացին մի ամբողջ խումբ տղամարդիկ և կանայք` գիշերային հագուստներով: Տղամարդը վեր կացավ, նայեց ուսանողին և մի հայացքով սաստեց նրան, ով հիմա գինին էր բացում, անսպասելի հարձակվեց ուսանողի վրա, թափ տվեց հողաթափերը և նստելով ուսանողուհիներից մեկի կողքին` հյուրասիրեց գինի, կոկորդը ողողեց արնագույն հեղուկով: -Ա՜յ քեզ տեխնիկա,- զարմացան հավաքվածները: Ավելացավ սեղանի խորտիկների տեսականին, նորերը միացան նրանց, իսկ բուֆետում այնպես էին սուլում, ասես փողոցում լինեին: -Իսկ աղցանը, ինձ թվում է, այնքան էլ վատը չէ…

-Ուսանողներն էլ ինչ-որ բան կարող են սովորել, -ու ձգվեց երկար ու բարակ մի խոսակցություն: -Խնձորները պետք է մանր-մանր կտրատել… Հոգնած ուսանողները նորից ձայնապնակները գտան ու շարունակեցին պարել: Եվ միայն ժամը չորսի մոտերքը ուսանողներից մորուքավորը բարձրացավ աթոռի վրա և փորձեց ինչ-որ բան ասել, խնդրեց լռեն…

-Հարգելի՛ ընկերներ, հարևաննե՛ր, մենք վաղը ստուգարք ենք հանձնելու: Շատ ենք խնդրում ցրվել: Բայց նրան ոչ մեկը չէր ուզում լսել: Նկուղում անընդհատ նորանոր մարդիկ էին հայտնվում: Միայն վաղ առավոտյան աղմուկով բաժանվեցին իրենց հարկերը: Սակայն չմոռացան պայմանավորվել հանդիպելու հարմարավետ նկուղում երկու օր հետո էլ: -Ա՜յ թե տուն է մեզ բաժին ընկել…,- խնդմնդացին 91

45

ուսանողները,- շատ բարեկամասեր հարևաններ են մեզ բաժին ընկել, անհրաժեշտ է անպայման նոր նկուղ գտնել… Պավել Բելյավսկի Ո±Վ Է ՍՊԱՆԵԼ ՀԱՇՎԱՊԱՀԻՆ Դպրոցում սկսվեց մանկխորհուրդը: Քննարկվում էին առաջին կիսամյակի արդյունքները: Ֆիզիկայի ուսուցիչը հանեց տետրերի կապոցը, սկսեց փնտրել և միջից քաշեց մեկը: -Ահա յոթերորդ դասարանի Պյոտր Սեդովի տետրը: Դուք միայն տեսեք, թե ինչ է հանձնել նա ինձ ստուգողական աշխատանքի փոխարեն,- ասաց նա,դա, սատանան գիտե, թե ինչ է: -Մի՛ րոպե, թույլ տվեք տեսնել,- լսվեց պատմության ուսուցչի խրոխտ ձայնը,- այսպե՜ս, այսպե՜ս… Պատմության ուսուցիչը սկսեց թերթել տետրը: -Շատ հետաքրքիր է, հետաքրքիր, է՜յ, դու, ի՞նչ պատահեց…

-Ի՞նչ պատահեց,- զարմացավ տնօրենը: -Ես կարծես թե կռահում եմ, թե ինչ է պատահել,ասաց քիմիայի ուսուցիչը և մոտեցավ պատմության ուսուցչին: -Ես առաջարկ ունեմ: Ուսուցիչները լռեցին, լսվեցին տարաձայնություններ: -Ինձ մոտ չորրորդ գլուխն է: -Իսկ ինձ մոտ` հինգերորդը: -Իսկ ինձ մոտ` նախավերջինը: 92

-Իսկ որտե՞ղ է վերջինը,- միաժամանակ գոռացին մի քանիսը: Բանը նրանում է, որ տեղի է ունեցել անխուսափելին: Պետյա Սեդովը §Գել¦ վերնագրով ստուգողականի փոխարեն հանձնել էր §Հաշվապահ Տրուֆյակիձեի մահը¦ դետեկտիվի առանձին մասերը, որը նա գրել էր մի ամբողջ քառորդի ընթացքում: Եվ ահա մանկխորհրդի անդամները կարդում էին մաս առ մաս: Բայց երբ ուսուցիչները հավաքեցին բոլոր տետրերը, պարզվեց, որ վերջին մասը չկա: Այն ընդհատվում էր ամենահետաքրքիր տեղում: Դա էր պատճառը, որ մանկխորհուրդ էին հրավիրել նաև Պյոտր Սեդովին: -Դու ինչպե±ս ես քեզ դրսևորում,- նրա ուշադրությունը հրավիրեց տնօրենը,- դա ի±նչ է, որ ստուգողականի փոխարեն հանձնել ես ուսուցիչներին: Սա չէ± որ անմտություն է: Անգամ հայտնի չէ, թե ով է սպանել հաշվապահին: Պետյան ծիծաղեց: Նա ամեն ինչ ճշտորեն հաշվարկել էր և շատ հանգիստ պատասխանեց: -Ներեցե՛ք, որ ես գրել եմ ոչ սովորական գեղարվեստական ձևով: Բայց ես խնդրում եմ ուշադրություն դարձրեք մի հանգամանքի վրա, որ քիմիայի տետրում գրել եմ թույների բանաձևերը, որը հակառակորդները պատրաստել էին Տրուֆյակիձեի համար, իսկ ֆիզիկայի տետրում ես տալիս եմ դրամարկղի էլեկտրասիգնալիզացիայի սխեման, պատմության տետրում ես գրել եմ նշանավոր մարդկանց, գործիչների ծննդյան և մահվան օրերը, որոնք…

-Մենք գնահատել ենք քո գիտելիքները,- ասաց 93

46

տնօրենը,-իսկ հիմա, Պետյա՛, ո՞վ վերջապես սպանեց հաշվապահին: Ուսուցիչները ուշադրությամբ նայեցին իրենց աշակերտին: -Ծրագրավորող Տումբոչկինը,- հպարտորեն ասաց Պետյան: -Այո՛,- վերջապես ասաց ֆիզիկոսը,- թույլ է, էլեկտրասխեմայում խառնված են անոդների և կատոդների տեղերը: -Ի միջի այլոց, Նապոլեոնը ծնվել է ոչ թե 1776 թվականին, այլև 1789 թվականին, ինչպես պնդում է Տրուֆյակիձեն: Հաշվապահի ազգանունն էլ իմ դուրը չի գալիս,- ասաց պատմության ուսուցիչը: -Իսկ Տուբոչկինի ի՞նչն է լավ,- ասաց քիմիկոսը,թույների բանաձևերը նույնիսկ չի գրել: Մանկխորհրդից հետո Պետյան հուզված վազեց տուն: Շպրտեց ուսուցիչների վերադարձրած տետրերը, հանեց մաքուր թղթերի կույտը և սկսեց նոր դետեկտիվի պլան կազմել` §Ադամանդները փայլում են ոչ այնպես¦: Նա գրեց վերնագիրը` կուլ տալով արցունքները, համոզելով իրեն: -Անիծվեմ ես, եթե այս անգամ հայտնեմ, թե ով է գողացել ադամանդը, մինչև հաջորդ քառորդին լավ գնահատականներ չնշանակեն: Եվգենի Տիկունով ՄՈԼԱԳԱՐԸ Կլավան դեռ հետաքրքիր կին էր: Չէր էլ հասցրել հոգնած մտնել բնակարան, նրա վրա հարձակվեց 94

բարկացած ամուսինը.

-Քեզ ծեծել չեմ պատրաստվում, բայց… այս ամենը ինչպե՞ս հասկանալ: -Դու սկզբից փորձիր բացատրել` ինչի± համար: -Նա դեռ հարցնում է: Ի±նչ տղամարդ քեզ ուղեկցեց մինչև դռան մոտ, հրաժեշտի համբու±յր, և… դեռ պարզ էլ չէ` ինչո±վ էիք զբաղված շքամուտքում: Ու այդ ամենը օրինական ամուսնու աչքի առաջ,բարկացավ Ստյոպան: Կլավան մի պահ հեռացավ նրանից, թարթեց աչքերը, ապա լրջորեն վերագտավ իրեն: -Ես միայն…- պատասխանեց,- պայուսակով մազերս էի կարգավորում: -Բայց չէ± որ ամեն ինչ տեսել եմ,- շարունակեց ատամները կրճտացնել Ստյոպան: -Ես մեղավոր չեմ: Այդ ամենը այդ մոլագարի պատճառով: Դու ի±նչ է, թերթեր չե±ս կարդում: -Ի±նչ մոլագար, չէ± որ նրան ժպտում էիր: -Նա ստիպեց: -Եվ գրկախառնվե±ց…

-Պահանջեց: -Իսկ համբուրե±լը…

-Դանակը կոկորդիս մոտեցրեց: -Իսկ ինչո±ւ օգնություն չկանչեցիր: -Համբուրեցի: -Չապտակեցի±ր: -Գրկախառնվել եմ: Չեմ կծել: -Ժպտացի±ր: -Հասկանալի է,- շրջվեց անհանգիստ ամուսինը` բաց թողնելով կնոջը: Որքան էլ ամեն ինչ նորմալ է, այնուամենայնիվ, շոյանքի արժանի չես, գնամ կացնի հետևից…

95

47

Տերիկով ԶԱՐԹՈՒՑԻՉ Ա՜խ այդ բժիշկները… Ոչ մի կերպ չեմ հավատում նրանց: Դուք նո±ւյնպես չեք հավատում: Ճիշտ էլ անում եք: Մշտապես դիմում եմ մեր թաղամասի բժշկին` նշելու ինձ համար ամսվա բարենպաստ օրերը: Ամեն անգամ տարբեր օրեր է նշում: Լավ գիտեմ, ամենահաջողված օրերը կանխավճարի և աշխատավարձի օրերն են: Ոչ էլ հավատում եմ պայծառատեսներին… Չէի կարողանում քայլել: Անմիջապես ուղևորվեցի Մոսկվա` Չումակի մոտ: Նշանակեց ինձ 20 լիտր բենզին, իհարկե, ոչ առանց դրամի… Հարցնում եմ նրան, մաքրե±լ…Ո՛չ, խմել: Սկսեցի խմել, միայն ծխելն է վտանգավոր: Մի համբակ ծխել էր: Ընդամենը երեք օր հետո գտան: Նստած էր ծառի վրա, ամբողջովին սև, առանց վարտիքի և չէր ցանկանում իջնել: Հավատացնում է, որ ինքը Կարկուշան է Բելոմորից: Չգիտեմ, նրան ինչպես, բայց այդ միջոցը ինձ շատ օգնեց: Ոտքերիս ցավն անցավ: Բայց որովայնիս ցավից հանգիստ չունեմ: Այցելեցի նորից Չումակին, իսկ նա արդեն Ֆրանսիայում է: Գնացի վհուկ Տարասովի մոտ: Նա ճիշտ էլ ասաց` քո որովայնում չար ոգի կա: Անհրաժեշտ է հեռացնել: Թվով քառասունն են: Նստեցրեց ինձ աթոռի վրա և այնպես գոռաց` անմիջապես հեռացի՛ր, անիծվա՛ծ չար ոգի, քո մայրը… Իսկ ի±նչ եք կարծում: Դուրս եկավ: Ձեռքերս 96

հանգստացան, բայց ցավը չգիտես ինչու անցավ գլխիս: Նորից գնացի Տարասովի մոտ: Իսկ նա արդեն Անգլիայում էր: Հրավիրել էին ինչ-որ չար ոգու հեռացնել Ազգային ժողովից: Հիմարնե՛ր: Կարծես ուրիշ գործ չկա: Եթե մեր ժողովից հեռացնեն բոլոր չար ոգիներին, ապա քվորում չի լինի: Ստիպված մեկնեցի Ս. Պետերբուրգ Կ. Լոնգոյի մոտ: Շատ հրաշալի պայծառատես դուրս եկավ: Նույնիսկ մահացած մարդուն կկենդանացնի: Վերջերս, ասում են, կենդանացրել է Պյոտր Առաջինին: Վերջինս արթնանալուն պես տեսել է, թե ինչ է կատարվում, նույն պահին էլ մահացել է: Հասցրել է ասել. §Եթե նորից վերակենդանացնեք, ապա բոլորիդ սրի կքաշեմ¦: Չգիտեմ ո±ւմ ինչպե±ս, բայց ինձ Լոնգոն ընդունեց որպես մահամերձի: Բնական է` ոչ անվճար: Պառկեցրեց սեղանի վրա: Շարժումներ արեց… Ահա բոլորը: Գլխացավս փոքր-ինչ հանգստացավ, բայց արդեն զարթուցիչի նման: Ժամանակ առ ժամանակ ցավերս շարունակվում են: Ոչինչ չէր մնում անել. վաճառեցի կահույքս, գրանցվեցի Կաշպիրովսկու մոտ: Զարթուցիչներ ունեցողներին միայն նա է բուժում: Ա՜յ քեզ վարպետ… Օ՜հ, օ՜հ, օ՜հ: Ներեցե՜ք, վազեմ, երևում է զարթուցիչս պիտի ծլնգա… օ՜հ…

97

48

´àì²Ü¸²ÎàôÂÚàÆÜ Արկադի Ինին ԳԱՐՈՒՆ, ՍԵՐ, ՀՈՒՅՍԵՐ… ՄԵՐ ԸՆՏԱՆԻՔԻ ԱՄԵՆԱՓՈՔՐ ԱՆԴԱՄԸ ԿԵՆԴԱՆԻ ԾԻԱԾԱՆ Վիկտոր Շենդերովիչ , ՀԱՏՈՒԿ ԱՌԱՋԱՐԿ Վիկտոր Շենդերովիչ , ՈՉ ԸՍՏ ՀԱՍՑԵԻ Վլադիմիր Սլուցկի , ՀԱՅՐԵՐ ԵՎ ՈՐԴԻՆԵՐ Վլադիմիր Սլուցկի ,ՆԿԱՐՉԻ ԱՐՎԵՍՏԱՆՈՑՈՒՄ

Ա. Դուդչենկո , Ի ՀԵՃՈՒԿՍ Գրիգորի Գուսարով , ԻՍԿԱԿԱՆ ՏՂԱՄԱՐԴԸ Միխայիլ Պրուդնիկ ,ՓՈՂ ՊԵՏՔ ՉԷ ՈՒՂԱՐԿԵԼ Սերգեյ Ժուկով , ԴԺՎԱՐԻՆ ՔՆՆՈՒԹՅՈՒՆ Ալեքսանդր Ալեքսեև ,ԳԼԽԱՎՈՐ ՓՈՐՁԸ Զաքար Գորչիչկին , ՔՆՆՈՒԹՅՈՒՆ Գ.Կրիստինոյու, ԸՆԿԵՐԸ Բորիս Ռյաբկին, ՊՐԵՄԻԵՐԱՅԻՑ ԱՌԱՋ Անատոլի Ժիտկին ԲԱԺԱՆՈՒՄ Վլադիմիր Ֆեդոտենկո ԹԵՅ Լ. Մակարովա ԱՆԱԿՆԿԱԼ Միխայիլ Դիմով ՃԱԿԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ԴԱՆԱԿ Գ. Բիչկով ԵՐԿԸՆՏՐԱՆՔ Ռ. Սոկոլովսկի ԺՊԻՏ Վլադիմիր Լատուշև, ԻՍԿԱԿԱՆ ՍԵՐ Եվգենի Տարոսով ԱՐՏԱԴՐԱՆՔ` ԱՆՍԱՀՄԱՆԱՓԱԿ ՕԳՏԱԳՈՐԾՄԱՆ ԺԱՄԿԵՏՈՎ Վիտալի Ալյոնին ,ՄԻԱՆԳԱՄԱՅՆ ՊԱՏԱՀԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ Լեոնիդ Պոդոլսկի … ԵՎ ԲՈԼՈՐԸ ՍԵՐ Ե. Ֆուրման ԲԱՑԱՏՐԱԳԻՐ Ալեքսանդր Դոմովեց ԴՐԱՄԱ` ՈՂԲԵՐԳՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՊԱՏՃԱՌՈՎ Վ. Կոլդոմասով, ԻՄ ՀԱՅՐԸ ԱՄԵՆԱՈՒԺԵՂՆ Է Սերգեյ Տուպիցին ԵՐԵՔ ՄԱՆՐԱՊԱՏՈՒՄ ԱՆԾԱՆՈԹ ԵՐԳ ԵՍ ՎԱԽԵՆՈՒՄ ԵՄ Ա. Մատյուշկին ՎԵՐՋԱՑԱՎ ԴԺՎԱՐԻՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔԸ Գրիգորի Պրուսլին ԻՆՉՔԱ՜Ն ԼԱՎ Է ԹԵԿՆԱԾՈՒ ԼԻՆԵԼԸ Գրիգորի Պրուսլին , ՎԿԱՅԱԿԱՆ

49

Վ. Կադցին ԻՎԱՆՈՎԸ ԲԱՑԱԿԱՅՈՒՄ ԷՐ Ալեքսանդր Խորտ , ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ Գեորգի Գուլա , ՀԱՐՍԱՆԵԿԱՆ ՆՎԵՐ Գեորգի Գուլիա Շ Ե Մ ԿԻՆՈԴԵՐԱՍԱՆԻ ԱՌԱՎՈՏԸ Վլաստա Սմիժովա ԻՄ ՀԱՆԴԻՊՈՒՄԸ ՁՆԵՄԱՐԴՈՒ ՀԵՏ Անատոլի Շավկուտու ԱՆՎԱՆԱԿԱՆ ԳԻՆ Լև ՆՈՎՈԺԵՆՈՎ ԻՐԱՐԱՆՑՈՒՄ Լև Նովոժենով, ԱՆԹՈՒՅԼԱՏՐԵԼԻ ՏՈՂԵՐ Ալեքսանդր Խավիչին, ՄՐՑԱՆԱԿԱԲԱՇԽՈՒԹՅՈՒՆ Վիկտոր Դալյոկի, ԱՆՁՆԱԿԱՆ ՀԱՐՑ Օլեգ Պոդուշկո, ՎՏԱՆԳԱՎՈՐ ՀԱՐԵՎԱՆՈՒԹՅՈՒՆ Պավել Բելյավսկի,Ո±Վ Է ՍՊԱՆԵԼ ՀԱՇՎԱՊԱՀԻՆ Եվգենի Տիկունով, ՄՈԼԱԳԱՐԸ Տերիկով, ԶԱՐԹՈՒՑԻՉ

Թարգմանիչ՝ Արմենակ Ավետիսյան 2էջ.Գիրքը հրատարակվել է Անահիտ Սարխարյանի աջակցությամբ: ՇՆՈՐՀԱԿԱԼՈՒԹՅՈՒՆ

,, Հանուն ծիծաղի ,, երգիծական մանրապատումներ Արմենակ Ավետիսյան, Երևան 2014, Արմավիր Պրինտ Ներկա ժողովածուն Արմենակ Ավետիսյանի 7 –րդ գիրքն է: Գրքում ներկայացված ռուս գրողներ Լեոնիդ Ֆրանցուզովի, Գեորգի Տերիկովի, Եվգենի Պետրոսյանի, Ալեքսանդր Դոմովեցի և այլոց երգիծական ստեղծագործությունները

ՎԵՐՋԻՆ ԷՋ Բողոքի գիրք Խմբագիր՝ Սեդա Կուպելյան Գեղարվեստական խմբագիր՝ Մարինե Կարապետյան Գրքի կազմը ՝ Կարեն Հարությունյանի Սրբագրիչ՝

50

Աննա Մարտիրոսյան Համակարգչային ձևավորումը՝ Աննա Կարապետյան Երևան 2014 Արմավիր Պրինտ

51