հայոց թագավորներ

1. Արատտա (Քրմեր, որոնք սկզբում իշխում էին ժառանգաբար, իսկ հետո սկսեցին ընտրվել) (Հայկազունիներ, ժառանգաբար) (Տիտղոս - Մեծ Քուրմ) (Մայրաքաղաք - մինչ մ.թ.ա. 11.08.2492՝ Մեծամոր, մինչ մ.թ.ա. 1980՝ Հայկաշեն, մինչ մ.թ.ա.

1561՝ Արմավիր) 1. Էնսուխքեշդանա քուրմ (մ.թ.ա. մոտ 2610-2560) 2. Դումուզի քուրմ (մ.թ.ա. մոտ 2560 - ուղ. 2492) 3. Հայկ Նահապետ (մ.թ.ա. 2492-2411) 4. Անանուններ քուրմ (մ.թ.ա. մոտ 2411-2270) 5. Ռիշիադադ քուրմ (մ.թ.ա. մոտ 2270-2233) 6. Թախիշաթալ քուրմ (մ.թ.ա. մոտ 2233-2232) 7. Մադակ-Անի քուրմ (մ.թ.ա. մոտ 2232-2205) 8. Էրիդապիզիր քուրմ (մ.թ.ա. մոտ 2205 - ուղ. 2199) 9. Իմտա քուրմ (մ.թ.ա. 2199-2196) 10. Ինկեշուշ քուրմ (մ.թ.ա. 2196-2190) 11. Սարլագաբ քուրմ (մ.թ.ա. 2190-2184) 12. Շուլմե քուրմ (մ.թ.ա. 2184-2178) 13. Էլուլումեշ քուրմ (մ.թ.ա. 2178-2172) 14. Ինիմագաբեշ քուրմ (մ.թ.ա. 2172-2167) 15. Իգեշաուշ քուրմ (մ.թ.ա. 2167-2161) 16. Իարլագաբ քուրմ (մ.թ.ա. 2161-2146) 17. Իբատ քուրմ (մ.թ.ա. 2146-2143) 18. Իարլանգաբ քուրմ (մ.թ.ա. 2143-2140) 19. Կուրում քուրմ (մ.թ.ա. 2140-2139) 20. Խաբիլկին քուրմ (մ.թ.ա. 2139-2136) 21. Լաերաբում քուրմ (մ.թ.ա. 2136-2134) 22. Արարում քուրմ (մ.թ.ա. 2134-2132) 23. Խաբլում քուրմ (մ.թ.ա. 2132-2129) 24. Պուզուր-որդի քուրմ (մ.թ.ա. 2129-2122) 25. Իարլագանդա քուրմ (մ.թ.ա. 2122-2115) 26. Սիում քուրմ (մ.թ.ա. 2115-2109) 27. Տիգրան Հայկի տոհմից (մ.թ.ա. 2109-2108) 28. Ապիլաշա քուրմ (մ.թ.ա. 2108-2026) 29. Արմենակ Տիգրանի որդի (մ.թ.ա. 2026-1980) 30. Արամայիս որդի (մ.թ.ա. 1980-1940) 31. Ամասիա որդի (մ.թ.ա. 1940-1908) 32. Գեղամ որդի (մ.թ.ա. 1908-1858) 33. Հարմա որդի (մ.թ.ա. 1858-1827) 34. Արամ I Միավորիչ որդի (մ.թ.ա. 1827-1769) 35. Արա I Գեղեցիկ որդի (մ.թ.ա. 1769-1743) 36. Արա II Կարդոս որդի (մ.թ.ա. 1743-1725) 37. Անուշավան Սոսանվեր որդի (մ.թ.ա. 1725-1662) 38. Պարետ որդի (մ.թ.ա. 1662-1612) --------------------------------------------1.1. Եգիպտոսի Հայկազուտներ (սկզբում փաստացի, իսկ հետագայում ձևականորեն ենթարկվում էին Արատտային) (տիտղոս - կառավարիչ, արքա) (մայրաքաղաք - 1726-1567 - Ավարիս) (փակագծերում տրվում է այս անունների "միջազգային-ընդունված" ձևը) 1. Սասուն (Սեսու) (մ.թ.ա. 1725-1707) 2. Հակուբ-հայր (Իակուբհեր) (մ.թ.ա. 1707-1699) 3. Օհանե Հիանալի (Իանե Հիանա) որդի (մ.թ.ա. 1699 - մոտ 1650) 4. Հակոբ I (Ապոպի I) (մ.թ.ա. մոտ 1650-1610)

5. Հակոբ II (Ապոպի II) (մ.թ.ա. մոտ 1610-1600) 6. Կիռնակ (Կեռտա, Կիռտա) (մ.թ.ա. մոտ 1600-1561) 1.2 Հնդկաստանի Հայոմարտներ (սկզբում փաստացի, իսկ հետագայում ձևականորեն ենթարկվում էին Արատտային) (տիտղոս - կառավարիչ, արքա) (մայրաքաղաք - Բահլ) (փակագծերում տրվում է այս անունների "միջազգային-ընդունված" ձևը) 1. Հայկ Իմարտ (Հայոմարտ, Հայա մարտ/դա) (մոտ 1700-1670) 2. Հայկ-որդի (Խաոսինգխա, Հաոսինգխա) որդի (մոտ 1670-1630) 3. Թահմաուրպա որդի (մոտ 1630-1600) 4. Անի (Աինա) որդի (մոտ 1600-1580) 5. Աժդահա (Աժդահակա) եղբայր (մոտ 1580-1570) 6. Տիրան-Տարոն (Տրաետաոնա) Աժդահայի որդի (մոտ 1570-1540) 7. Մանուչար (Մանուճեհր) (մոտ 1540-1510) 8. Նազար (Նավզար) (մոտ 1510-1480) 9. Զավան (Զավ) (մոտ 1480-1450) 10. Հերշասպ (մոտ 1450-1420) 2.Հինգի թագավորություն (ձևականորեն ընդունում էին Արմենիի գերագահությունը) (տիտղոս - Արմենի, Միտանի, Կիլիկիա՝ արքա, Հայա՝ քուրմ, Արարատ՝ զորավար) (մայրաքաղաք - Արմենի՝ Արմե, Միտանի՝ Վաշշուգանե, Կիլիկիա՝ Ադանա, Հայա՝ Անի, Արարատ՝ Վան) Հայկական Երրորդ համաշխարհային գերիշխանության փլուզումը կործանարար հետևանքներ ունեցավ գերիշխանության հիմք հանդիսացած պետության` Արատտայի քրմապետության համար, որտեղ խիստ թուլացած կենտրոնական իշխանության պայմաններում երկիրը բաժանվեց հինգ մասի և ստեղծվեցին հինգ անկախ թագավորություններ` Արմենի, Հայա, Արարատ, Միտանի և Կիլիկիա: --------------------------------------------2.1. Արմենիի թագավորություն Այստեղ շարունակեց իշխել Հայկազունիների գլխավոր ճյուղը և այն հանդիսացավ Հայկազունիների ավանդույթների գլխավոր շարունակողը: Այս թագավորությունը, որի գերագահությունը հաճախ միայն ձևականորեն, այնուհանդերձ ընդունում էին մնացած թագավորությունները, ընդգրկում էր Մինչեփրատյան Ծոփքը, Տուրուբերանը, Աղձնիքը, Մոկքը ու Արարատի արևմտյան մասը և իր մեջ տարբեր ժամանակներում ներառում էր բազմաթիվ մանր իշխանություններ: Հետագայում` մ.թ.ա. 765 թ-ին այն միավորվեց Արարատյան թագավորությանը, իսկ ավելի ուշ դարձավ նրա հետնորդը: Արմենիի թագավորության Հայկազունիների գահացանկը այս ժամանակաշրջանում ունի հետևյալ տեսքը.

1. Արբակ Պարետի որդի (մ.թ.ա. 1612-1568) 2. Զավան որդի (մ.թ.ա. 1568-1531) 3. Փառնակ I որդի (մ.թ.ա. 1531-1478) 4. Սուրեն I որդի (մ.թ.ա. 1478-1433) 5. Հովնանակ որդի (մ.թ.ա. 1433-1403) 6. Վաշտակ որդի (մ.թ.ա. 1403-1381) 7. Հայկակ I որդի (մ.թ.ա. 1381-1363) 8. Ամբակ I որդի (մ.թ.ա. 1363-1349) 9. Առնակ որդի (մ.թ.ա. 1349-1332) 10. Շավարշ I որդի (մ.թ.ա. 1332-1326) 11. Նորայր որդի (մ.թ.ա. 1326-1302) 12. Վստամ որդի (մ.թ.ա. 1302-1289) 13. Կար որդի (մ.թ.ա. 1289-1285) 14. Հորակ որդի (մ.թ.ա. 1285-1267, 1267` նաև Միտանիում)

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

Հրանտ I որդի (մ.թ.ա. 1267-1242) Էնզակ որդի (մ.թ.ա. 1242-1227) Գլակ որդի (մ.թ.ա. 1227-1197) Հորո որդի (մ.թ.ա. 1197-1194) Զարմայր որդի (մ.թ.ա. 1194-1180) Շավարշ II որդի (մ.թ.ա. 1180-1137) Պերճ I որդի (մ.թ.ա. 1137-1102) Արբուն որդի (մ.թ.ա. 1102-1075) Պերճ II որդի (մ.թ.ա. 1075-1035) Բազուկ որդի (մ.թ.ա. 1035-985) Խոյ որդի (մ.թ.ա. 985-941) Հուսիկ որդի (մ.թ.ա. 941-910) Ամբակ II որդի (մ.թ.ա. 910-883)

2.2. Հայայի թագավորություն Այստեղ մ.թ.ա. մոտ XVI դարի սկզբից սկսեց իշխել Անիաների դինաստիան: Այն ընդգրկում էր Եփրատի վերին հոսանքից հյուսիս, արևմտյան հոսանքից արևմուտք, Արաքսի` մինչև Մեծամորի մոտ հարավ թեքվելը, հոսանքից հյուսիս ընկած տարածքը, և իր մեջ ներառում էր նաև 3 խոշոր կիսանկախ իշխանություններ` Կասկան (Փոքր Հայքի հյուսիս-արևմուտքում, որը բնակեցված էր հայերին մոտիկ ազգակից ցեղերով և ըստ էության հայկական էր), Թորգոմա տունը (Անդրեփրատյան Ծոփքի հյուսիս-արևմուտքում) և Մելիդեն (Անդրեփրատյան Ծոփքի հյուսիս-արևելքում)` Մելիտե կենտրոնով: Մ.թ.ա. մոտ XII դարի վերջին այն միավորվեց Արմենիին: Հայայի թագավորության Անիաների և հետագա գահակալների գահացանկը ունի հետևյալ տեսքը.

1. Անանուններ (մ.թ.ա. մոտ 1561-1450) 2. Մարի-Անի (մ.թ.ա. մոտ 1450-1400) 3. Կար-Անի (մ.թ.ա. մոտ 1400 - ուղ. 1375) 4. Հայկ-Անի (մ.թ.ա. 1375-1345) 5. Անա-Անի (մ.թ.ա. 1345-1316) 6. Անանուն (մ.թ.ա. 1316 - մոտ 1260) 7. Միտաս (մ.թ.ա. մոտ 1260-1210) 8. Անանուն (մ.թ.ա. մոտ 1210-1150) 9. Արսեն (մ.թ.ա. մոտ 1150-1100) 2.3. Արարատյան թագավորություն Այստեղ մ.թ.ա. մոտ XVI դարի սկզբից սկսեց իշխել Արծրունիների դինաստիան: Այն ընդգրկում էր Արարատ նահանգի հիմնական մասը, Պարսկահայքը, Փայտակարանը, Արցախը, Ուտիքը, Սյունիքը, Վասպուրականը, Կորճայքը և իր մեջ ներառում էր նաև Մուսասիրի կիսաանկախ իշխանությունը: Հետագայում այն միավորեց ողջ Հայաստանը: Արարատյան թագավորության Արծրունիների գահացանկը այս ժամանակաշրջանում ունի հետևյալ տեսքը.

1. Անանուններ (մ.թ.ա. մոտ 1561-1280) 2. Էխլի-Թեշուբ (մ.թ.ա. մոտ 1280-1240) 3. Արուբի I որդի (մ.թ.ա. մոտ 1240-1200) 4. Կալի-Թեշուբ որդի (մ.թ.ա. մոտ 1200-1150) 5. Արուբի II (Կիլի-Թեշուբ) որդի (մ.թ.ա. մոտ 1150-1100) 6. Անանուններ (մ.թ.ա. մոտ 1100-883) --------------------------------------------2.4. Միտանիի թագավորություն Այստեղ մ.թ.ա. 1561 թ-ից սկսեց իշխել Եգիպտոսից Կիռնակի գլխավորությամբ հեռացած Հայկազուտների դինաստիան: Այն ընդգրկում էր Հայոց Միջագետքը, Անդրեփրատյան Ծոփքն ու Հյուսիսային Ասորիքը և կենտրոնացված պետություն էր: Մ.թ.ա. 1258 թ-ին այն ոչնչացավ, իսկ նրա տարածքն անցավ Ասորեստանին: Միտանիի թագավորության Հայկազուտների գահացանկն ունի հետևյալ տեսքը (փակագծերում տրվում է այս անունների “միջազգայինընդունված” ձևը).

1. Կիռնակ (Կեռտա, Կիռտա) (մ.թ.ա. մոտ 1561-1555) 2. Շավարշ I (Շուտառնա) որդի (մ.թ.ա. մոտ 1555-1530) 3. Պարետ (Պարատառնա) որդի (մ.թ.ա. մոտ 1530-1520) 4. Բաղդասար (Բարսադատար) որդի (մ.թ.ա. մոտ 1520-1490) 5. Սանասար (Սաուսադատար) եղբայր (մ.թ.ա. մոտ 1490-1450) 6. Արտակ I (Արտադամա) որդի (մ.թ.ա. մոտ 1450-1410) 7. Շավարշ II (Շուտառնա) որդի (մ.թ.ա. մոտ 1410-1360) 8. Արտաշես (Արտաշումարա) եղբայր (մ.թ.ա. մոտ 1360 - ուղ. 1355) 9. Տուշրատա եղբայր (մ.թ.ա. 1355-1327) 10. Արտակ II (Արտադամա) եղբայր (մ.թ.ա. 1327-1326) 11. Շավարշ III (Շուտուառա) որդի (մ.թ.ա. 1326-1325) 12. Սատոն (Սատիվասա) Տուշրատայի որդի (մ.թ.ա. 1325-1298) 13. Շավարշ IV (Շուտուառա) որդի (մ.թ.ա. 1298-1272) 14. Վասակ (Վասաշատա) որդի (մ.թ.ա. 1272-1268) 15. Հորակ Արմենիի արքա (մ.թ.ա. 1267) 16. Շավարշ V (Շուտառնա) Վասակի որդի (մ.թ.ա. 1267-1258) Միտանիի թագավորության վասալներ` Հյուսիսային Ասորիքի Կադեշ և Կարքեմիշ քաղաքպետությունների` Միտանիի Հայկազուտներին ազգակից դինաստիաների գահացանկերն մ.թ.ա.

XIV-XIII դարերում ունեն հետևյալ տեսքը (փակագծերում տրվում է այս անունների “միջազգային-ընդունված” ձևը).

2.4.1) Կադեշ 1. Շավարշ (Շուտատառա) (մ.թ.ա. մոտ 1380 - ուղ. 1345) 2. Հայ-տակամա (մ.թ.ա. 1345 - մոտ 1330) 3. Արի-զորավար (Արի-Թեշուբ) (մ.թ.ա. մոտ 1330-1310) 2.4.2) Կարքեմիշ 1. Շարա (Շառումա) (մ.թ.ա. մոտ 1330-1310) 2. Սահուռ (Սաուռունուվա) (մ.թ.ա. մոտ 1310-1290) 3. Անի-զորավար (Ինի-Թեշուբ) (մ.թ.ա. մոտ 1290-1270) 2.5. Կիլիկիայի թագավորություն Այստեղ մ.թ.ա. մոտ մոտ XVI դարի սկզբից սկսեցին անկախ իշխել տեղի Կիցուադանավանիները: Այն ընդգրկում էր Կիլիկիա նահանգ ը և կազմված էր իրար հետ սերտորեն կապված Ադանավայի իշխանությունից, որն ընդգրկում էր Դաշտային Կիլիկիան, և նրա գերագահության տակ գտնվող Արմադանի իշխանությունից, որն ընդգրկում էր Լեռնային Կիլիկիան: Կիլիկիայի թագավորության Կիցուադանավանիների ու հետագա գահակալների գահացանկն ունի հետևյալ տեսքը (փակագծերում տրվում է այս անունների "միջազգայինընդունված" ձևը).

1. Պիլիա I (մ.թ.ա. մոտ 1550-1510) 2. Պարիյավատրի (մ.թ.ա. մոտ 1510-1500) 3. Իսպատակսու (մ.թ.ա. մոտ 1500-1480) 4. Սանասար I (Շունաշարա) (մ.թ.ա. մոտ 1480-1470) 5. Պիլիա II (մ.թ.ա. մոտ 1470-1430) 6. Բաղդասար (Բադատիսու) (մ.թ.ա. մոտ 1430-1410) 7. Թալզուշ (մ.թ.ա. մոտ 1410-1400) 8. Սանասար II (Շունաշարա) (մ.թ.ա. մոտ 1400-1360) 9. Տելեպինու քուրմ Սուպիլուլիումա I-ի որդի (մ.թ.ա. մոտ 1360-1334) 10. Պենտիսիլաս քուրմ (մ.թ.ա. մոտ 1334-1260) 11. Մոկացի (Մոկս) (մ.թ.ա. մոտ 1260-1180) 12. Անանուններ (մ.թ.ա. մոտ 1180-883) --------------------------------------------3. Արարատյան թագավորություն

(տիտղոս - Մեծ Հովիվ, Զարմանահրաշ Հովիվ, արքա) (մայրաքաղաք - Վան) 1. Արամ II (մ.թ.ա. 883-840) 2. Լուտիպրի որդի (մ.թ.ա. 840-835) 3. Սարդուր I որդի (մ.թ.ա. 835-828) 4. Իշպուինի որդի (մ.թ.ա. 828-810) 5. Մենուա որդի (մ.թ.ա. 828-810` գահակից, 810-786) 6. Արա III որդի (մ.թ.ա. 786-765) 7. Սարդուր II որդի (մ.թ.ա. 765-735) 8. Ռուսա I որդի (մ.թ.ա. 735-713) 9. Արա IV որդի (մ.թ.ա. 713-685) 10. Ռուսա II որդի (մ.թ.ա. 685-660) 11. Սարդուր III որդի (մ.թ.ա. 660-635) 12. Սարդուր IV որդի (մ.թ.ա. 635-625) 13. Ռուսա III որդի (մ.թ.ա. 625-612) 3.1.Արմենիի թագավորություն, Հայկազունիներ 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Կախպակ Ամբակ II-ի որդի (մ.թ.ա. 883-838) Փառնվազ I որդի (մ.թ.ա. 838-805) Փառնակ II որդի (մ.թ.ա. 805-765) Անանուն զորավար-կառավարիչ տոհմից (մ.թ.ա. 765 - մոտ 713) Ինիպ-Թեշուբ զորավար-կառավարիչ (մ.թ.ա. մոտ 713 - ուղ. 673) Հսկա տոհմից (մ.թ.ա. 673-664) Անդարի զորավար (մ.թ.ա.664-656) Պարույր Հսկայորդի Հսկայի որդի (մ.թ.ա. 656-612)

3.2.Կիլիկիայի թագավորություն 1.

2.

3.

4.

5.

Կիտա (մ.թ.ա. մոտ 883-835) Կիրա որդի (մ.թ.ա. մոտ 835-790) Ամբարիշ (մ.թ.ա. մոտ 790-750) Սանդարի (մ.թ.ա. մոտ 750-680) Սանասարի (մ.թ.ա. մոտ 680-612)

3.3.Արմաննայի իշխանություն Արմաննայի (= Ար-Մանիա, Արմենիա, Մաննա) իշխանությունը իր բնույթով հայկական իշխանություն էր, որը հիմք ունենալով Պարսկահայքը, տարբեր ժամանակներում ընդգրկել է նաև Ուրմիա լճի հարավային ափը և Տրպատունիքը: Այս իշխանությունը Արարատյան թագավորության կազմում տարբեր ժամանակներում ունեցել է կիսաանկախ դրություն: Արմաննայի իշխանների ցանկը այս ժամանակաշրջանում ունի հետևյալ տեսքը.

1. Անդովկ (մ.թ.ա. մոտ 844-815) 2. Զիրտա (մ.թ.ա. մոտ 815-760) 3. Արանզա (մ.թ.ա. մոտ 760-718) 4. Ազա (մ.թ.ա. մոտ 718 - ուղ. 716) 5. Արանզա (մ.թ.ա. 716) 6. Ալանսա (մ.թ.ա. 716 - մոտ 680) 7. Ախշերի (մ.թ.ա. մոտ 680-658) 8. Ուալի (մ.թ.ա. մոտ 658-614) --------------------------------------------3.4.Աղձնիքի իշխանություն Մ.թ.ա. IX դարի առաջին քառորդում Արմենիի թագավորությունից առանձնացած, սակայն գրեթե միանգամից էլ Արարատյան թագավորության գերիշխանությանը ենթարկված այս

իշխանությունը հիմնականում ընդգրկում էր Աղձնիք նահանգը: Մ.թ.ա. VIII դարի կեսերին Աղձնիքի իշխանությունը վերացավ, իսկ նրա տարածքը սկսեց ուղղակիորեն ենթարկվել Արարատյան թագավորությանը: Աղձնիքի իշխանների ցանկը այս ժամանակաշրջանում ունի հետևյալ տեսքը.

1. Գագիկ (մ.թ.ա. մոտ 875-835) 2. Դատաբե (մ.թ.ա. մոտ 835-790) 3. Դատ (մ.թ.ա. մոտ 790-750) 3.5.Տայքի իշխանություն Տայքի իշխանությունը ժամանակին Հայայի թագավորության մեջ մտնող իշխանություններից էր, որը հետագայում նրա հետ միացել էր Արմենիի թագավորությանը, սակայն մ.թ.ա. IX դարի կեսերին կրկին առանձնացել էր նրանից: Այն իր կազմում ընդգրկում էր Տայքը, Խաղկտիքը, Բարձր Հայքը և Գուգարքը: Մ.թ.ա. VIII դարի կեսերին Տայքի իշխանությունը վերացավ, իսկ նրա տարածքը սկսեց ուղղակիորեն ենթարկվել Արարատյան թագավորությանը: Տայքի իշխանների ցանկն այս ժամանակաշրջանում ունի հետևյալ տեսքը.

1. Ուտուպուրշի (մ.թ.ա. մոտ 820-790) 2. Մարինի (մ.թ.ա. մոտ 790-764) 3. Ռիուշինի (մ.թ.ա. մոտ 764-760) 4. Նիդինի (մ.թ.ա. մոտ 760-750) 3.6.Մելիդեի իշխանություն Մելիդեն և Թորգոմա տունը ժամանակին Հայայի թագավորության մեջ մտնող կիսաանկախ իշխանություններ էին, որոնք հետագայում նրա հետ միացել էին Արմենիի թագավորությանը, սակայն մ.թ.ա. IX դարում Թորգոմա տունը արդեն միավորվել էր Մելիդեին, իսկ այն էլ իր հերթին առանձնացել էր Արմենիից: Մ.թ.ա. VII դարի առաջին քառորդում Մելիդեի իշխանությունը վերացավ, իսկ նրա տարածքը սկսեց ուղղակիորեն ենթարկվել Արարատյան թագավորությանը: Մելիդեի իշխանների ցանկն այս ժամանակաշրջանում ունի հետևյալ տեսքը (փակագծերում տրվում է այս անունների "միջազգային-ընդունված" ձևը).

1. Թաթև (Թուաթե) (մ.թ.ա. մոտ 810-775) 2. Սահակ (Սահու) (մ.թ.ա. մոտ 775-750) 3. Վասակ-Հարմա (Վասուարմա) (մ.թ.ա. մոտ 750-738) 4. Հուլի (մ.թ.ա. մոտ 738 - ուղ. 717) 5. Ամբարիշ (մ.թ.ա. 717-713) 6. Սամվել (Սալմել) (մ.թ.ա. 713 - մոտ 690) 7. Կուրտիկ (Գուրդի) (մ.թ.ա. մոտ 690-680) 3.7.Կոմագենեի իշխանություն Կոմագենեի իշխանության տարածքը ժամանակին պատկանում էր Միտանիին, նրա անկումից հետո անցավ Ասորեստանին, իսկ հետագայում էլ Արմենիին: Սակայն մ.թ.ա. IX դար առաջին կեսին Կոմագենեի իշխանությունը ևս իր հարևանների նման առանձնացել էր Արմենիից: Մ.թ.ա.

VII դարի սկզբում Կոմագենեի իշխանությունը վերացավ, իսկ նրա տարածքը սկսեց ուղղակիորեն ենթարկվել Արարատյան թագավորությանը: Կոմագենեի իշխանների ցանկը այս ժամանակաշրջանում ունի հետևյալ տեսքը.

1. Խաթուսիլ (մ.թ.ա. մոտ 870-854) 2. Կունդաշպի (մ.թ.ա. մոտ 854-805) 3. Ասպիլուլումե (մ.թ.ա. մոտ 805-770) 4. Կուշտաշպի (մ.թ.ա. մոտ 770-732) 5. Մութթուլու (մ.թ.ա. մոտ 732-700) 3.8.Գուգարքի իշխանություն Գուգարքի իշխանության տարածքը ժամանակին պատկանում էր Հայայի թագավորությանը, որի կազմում էլ այն միավորվել էր Արմենիին, սակայն Տայքի իշխանության կազմում մ.թ.ա. IX դարում այն կրկին առանձնացել էր Արմենիից: Մ.թ.ա. VIII դարի սկզբին այն իր հերթին անջատվեց Տայքի իշխանությունից, սակայն մի քանի տասնամյակ անց վերացավ, իսկ նրա

տարածքը սկսեց ուղղակիորեն ենթարկվել Արարատյան թագավորությանը: Գուգարքի իշխանների ցանկն այս ժամանակաշրջանում ունի հետևյալ տեսքը.

1. Խիլարուդի (մ.թ.ա. մոտ 790-770) 2. Խախանի (մ.թ.ա. մոտ 770-750) 3. Կապուրի (մ.թ.ա. մոտ 750-740) --------------------------------------------4.Մեծ Հայքի թագավորություն Հայկազունիներ (տիտղոս - Հայոց արքա) (մայրաքաղաք - Վան) 1. Հրաչյա Պարույր Հսկայորդու որդի (մ.թ.ա. 612-590) 2. Փառնվազ II տոհմից (մ.թ.ա. 590-569` մի մասում) 3. Պաճույճ տոհմից (մ.թ.ա. 590-569` մի մասում) 4. Կոռնակ տոհմից (մ.թ.ա. 590-569` մի մասում) 5. Փավոս տոհմից (մ.թ.ա. 590-569` մի մասում) 6. Հայկակ II տոհմից (մ.թ.ա. 590-569` մի մասում) 7. Երվանդ I Սակավակյաց տոհմից (մ.թ.ա. 569 - մոտ 552, 565 - մոտ 552` ձևականորեն) 8. Տիգրան I Աշխարհակալ որդի (մ.թ.ա. 569-565` գահակից, 565-522) 9. Վահագն Վիշապաքաղ որդի (մ.թ.ա. 522-493) 10. Առավան որդի (մ.թ.ա. 493-475) 11. Ներսեհ որդի (մ.թ.ա. 475-440) 12. Զարեհ որդի (մ.թ.ա. 440-394) 13. Արմոգ որդի (մ.թ.ա. 394-385) 14. Բայղամ որդի (մ.թ.ա. 385-371) 15. Վահան որդի (մ.թ.ա. 371-351) 16. Վահե որդի (մ.թ.ա. 351-331) 4.1 Կիլիկիայի թագավորության (մայրաքաղաք - Տարսոն) 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Սիենիս I (մ.թ.ա. մոտ 612-580) Սիենիս II որդի (մ.թ.ա. մոտ 580-540) Սիենիս III Օրոմենդ որդի (մ.թ.ա. մոտ 540-500) Սիենիս IV որդի (մ.թ.ա. մոտ 500-460) Քսենոգոր Օտար (մ.թ.ա. մոտ 460-420) Սիենիս V Սիենիս IV-ի որդի (մ.թ.ա. մոտ 420-360) Արշամ I որդի (մ.թ.ա. մոտ 360-331)

--------------------------------------------4.2 Բասքյան թագավորություն (մայրաքաղաք - Տարսիս) (արքաների տիրապետության տարիները վիճելի են, իսկ փակագծերում տրվում է անունների “միջազգային-ընդունված” ձևը).

1. Գրիգոր (Գորգորիս) (մ.թ.ա. 522 - մոտ 470) 2. Գաբրիել (Գաբիս) (մ.թ.ա. մոտ 470-410) 3. Նորիկ (Նորակս) (մ.թ.ա. մոտ 410-350) 4. Տարոն (Տերոն) (մ.թ.ա. մոտ 350-290) 5. Արգամ (Արգանտոն) (մ.թ.ա. մոտ 290 - ուղ. 250) 4.3 Հայկական XIII սատրապություն Հիդարնյաններ

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Հիդարնես I Դարեհ I-ի զինակիցը (մ.թ.ա. 519 - մոտ 500) Հիդարնես II որդի (մ.թ.ա. մոտ 500-460) Հիդարնես III որդի (մ.թ.ա. մոտ 460-430) Արտաշիր որդի (մ.թ.ա. մոտ 430 - ուղ. 404) Երվանդ որդի (մ.թ.ա. 404-360) Դարեհ Կոդոման (մ.թ.ա. 360-337) Միթրդատ (մ.թ.ա. 337-331, մ.թ.ա. 331 - մոտ 325` արքա)

5.Մեծ Հայքի թագավորություն Երվանդունիներ (տիտղոս - Հայոց արքա) (մայրաքաղաք - Արմավիր) 1. Երվանդ II (մ.թ.ա. 331 - մոտ 323) 2. Հրանտ II որդի (մ.թ.ա. մոտ 323-305) 3. Արտավազդ I որդի (մ.թ.ա. մոտ 305 - ուղ. 247) --------------------------------------------6.Մեծ Հայքի թագավորություն Արշակունիներ (տիտղոս - Հայոց արքա, մ.թ.ա. 95-1 նաև արքայից-արքա) (մայրաքաղաք - մինչև մ.թ.ա. 212՝ Արմավիր, մինչև մ.թ.ա. 201՝ Երվանդաշատ, մինչև մ.թ.ա. 70՝ Արտաշատ, մինչև մ.թ. 62՝ Տիգրանակերտ, մինչև 335՝ Արտաշատ, մինչև 428՝ Դվին) 1. Վաղարշակ I (մ.թ.ա. 247-225) 2. Արշակ I որդի (մ.թ.ա. 225-212) 3. Երվանդ III Երվանդունի (մ.թ.ա. 212-201) 4. Արտաշես I Արշակ I-ի որդի (մ.թ.ա. 201-189` կառավարիչ, մ.թ.ա. 189-160` արքա) 5. Արտավազդ II որդի (մ.թ.ա. 160-116) 6. Տիրան I եղբայր (մ.թ.ա. 116-95) 7. Տիգրան II Մեծ որդի (մ.թ.ա. 95-38) 8. Արտավազդ III որդի (մ.թ.ա. 55-38` գահակից, 38-31) 9. Արտաշես II որդի (մ.թ.ա. 31-20) 10. Տիգրան III եղբայր (մ.թ.ա. 20-8) 11. Տիգրան IV որդի (մ.թ.ա. 8-5, 2 - մ.թ. 1) 12. Արտավազդ IV Արտավազդ III-ի որդի (մ.թ.ա. 5-2) 13. Էրատո Տիգրան III-ի դուստր (1, 6-12) 14. Արիոբարզան Ատրպատականցի Արտավազդ II-ի որդի (2-4) 15. Արտավազդ V Ատրպատականցի որդի (4-5) 16. Տիգրան V Հրեա Հերովդես I-ի թոռ (5-6) 17. Վոնոն Պարթև Հրահատ IV-ի որդի (12-16) 18. Օրոդ Պարթև Արտավան III-ի որդի (16-18) 19. Արտաշես III Պոլեմոն I-ի որդի (18-34) 20. Արշակ II Պարթև Արտավան III-ի որդի (34-35) 21. Միհրդատ Իբերացի Փարսման I-ի եղբայր (35-37, 47-50) 22. Գիսակ սպարապետ Դիմաքսյան տոհմից (37-41) 23. Կոտիս Թրակիացի Արտաշես III-ի քրոջ որդի (41-47) 24. Հռադամիզդ Իբերացի Փարսման I-ի որդի (50-51, 51-54) 25. Տրդատ I Վաղարշ I-ի եղբայր (51, 54-59, 62-75) 26. Տիգրան VI Հրեա Տիգրան V-ի եղբոր որդի (59-62) 27. Սանատրուկ Աբգար VI-ի որդի (75-110, 91-110` նաև Հայոց Միջագետքում) 28. Աշխադար Բակուրի որդի (110-113) 29. Պարթամասիր եղբայր (113-114) 30. Վաղարշ I Սանատրուկի որդի (114-144) 31. Տիգրան VII Սոհեմոս Հուլիոսի թոռ (144-161, 164-186) 32. Բակուր Վաղարշ III-ի որդի (161-164)

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

Վաղարշ II Վաղարշ I-ի որդի (186-198) Խոսրով I Քաջ որդի (198-252) Խոսրով II եղբայր (252 - մոտ 255, 293-298` Արևելյան Մեծ Հայքում) Արտավազդ VI Մանդակունյաց իշխան (մոտ 255 - ուղ. 261) Որմիզդ-Արտաշիր Շապուհ I-ի որդի (261-272) Որմզդակ որդի (272-276) Ներսես Շապուհ I-ի որդի (276-287, 287-293` Արևելյան Մեծ Հայքում) Տրդատ II Մեծ Խոսրով I-ի որդի (274-276, 287-298՝ Արևմտյան Մեծ Հայքում, 298-330) Խոսրով III որդի (330-338) Տիրան II որդի (338-345) Արշակ III որդի (345-368) Պապ որդի (368-374) Վարազդատ հորեղբոր տղա (374-378) Վաղարշակ II Պապի որդի (378) Արշակ IV եղբայր (378` համիշխան, 378-387, 387-388` համիշխան) Խոսրով IV տոհմից (387-388` համիշխան, 388-391, 416) Վռամշապուհ եղբայր (391-416) Շապուհ Հազկերտ I-ի որդի (416-419) Ներսես Ճիճրակաց իշխան (419-422) Արտաշես IV Վռամշապուհի որդի (422-428)

6.1.Փոքր Հայքի թագավորություն (տիտղոս - արքա) (մայրաքաղաք - Տրապիզոն) 1. Միթրդատ (մ.թ.ա. 337-331, մ.թ.ա. 331 - մոտ 325` արքա) 2. Հրանտ (մ.թ.ա. մոտ 325-322, 321-270) 3. Նեոպտղոմեոս Գոռոզ (մ.թ.ա. 322-321) 4. Արյուկ I (մ.թ.ա. մոտ 270-250) 5. Արման (մ.թ.ա. մոտ 250-230) 6. Արյուկ II (մ.թ.ա. մոտ 230-201) 7. Միհրդատ (մ.թ.ա. 201-189` կառավարիչ, մ.թ.ա. 189-160 արքա) 8. Անտիպատր (մ.թ.ա. մոտ 160-110) 9. Արկաֆի Միհրդատ VI-ի որդի (մ.թ.ա. մոտ 110-65` ունիա Պոնտոսի հետ) 10. Դեյոտարոս Գալաթացի (մ.թ.ա. 65-48, 44-41` ունիա Պոնտոսի և Գալաթիայի հետ) 11. Արիոբարզան Կապադովկիացի (մ.թ.ա. 48-44` ունիա Կապադովկիայի հետ) 12. Ամյունատես Գալաթացի (մ.թ.ա. 41-33` ունիա Գալաթիայի հետ) 13. Պոլեմոն Պոնտացի (մ.թ.ա. 33-30` ունիա Պոնտոսի հետ) 14. Արտավազդ Ատրպատականցի (մ.թ.ա. 30-20) 15. Արքելայոս Կապադովկիացի (մ.թ.ա. 20 - մ.թ. 17` ունիա Կապադովկիայի հետ) 16. Հռոմի պրովինցիա (17-38) 17. Կոտիս Թրակիացի (38-54, 41-47` ունիա Մեծ Հայքի հետ) 18. Արիստոբուլ Քալկիդիկացի (54-72) 19. Հռոմի պրովինցիա (72-395) --------------------------------------------6.2.Ծոփքի թագավորություն (տիտղոս - արքա) (մայրաքաղաք - մինչև Արշամաշատ) 1.

2.

3.

4.

5.

6.

Արշամ I Սիենիս V-ի որդի (մ.թ.ա. մոտ 323-280) Սամվել որդի (մ.թ.ա. մոտ 280 - ուղ. 240) Արշամ II որդի (մ.թ.ա. 240-220) Քսերեքս Բռնակալ որդի (մ.թ.ա. 220-201) Զարեհ (մ.թ.ա. 201-189` կառավարիչ, մ.թ.ա. 189-175 արքա) Արկաթիաս որդի (մ.թ.ա. 175-164)

7. Մեհրուժան եղբայր (մ.թ.ա. 164 - մոտ 140) 8. Արտանես որդի (մ.թ.ա. մոտ 140 - ուղ. 94) 9. Միացվեց Մեծ Հայքին 6.3.Կոմագենեի թագավորություն (տիտղոս - արքա) (մայրաքաղաք - Սամոսատ) 1. Պտղոմեոս (մ.թ.ա. 201-189` կառավարիչ, մ.թ.ա. 189-150 արքա) 2. Սամվել Թեսբե Դիկե որդի (մ.թ.ա. մոտ 150-100) 3. Միհրդատ I Կալինիկ որդի (մ.թ.ա. մոտ 100-92) 4. Միհրդատ II Ֆիլորոմե Միհրդատ I-ի որդի (մ.թ.ա. մոտ 92-70) 5. Անտիոք I Թեոս Դիկե Եպիֆան որդի (մ.թ.ա. մոտ 70-35) 6. Անտիոք II եղբորորդի (մ.թ.ա. մոտ 35-25` համիշխան) 7. Միհրդատ III եղբայր (մ.թ.ա. մոտ 35-25` համիշխան) 8. Միհրդատ IV որդի (մ.թ.ա. մոտ 25 - ուղ. 5) 9. Անտիոք III որդի (մ.թ.ա. 5 - մ.թ. 17, 38) 10. Հռոմի պրովինցիա (17-38) 11. Անտիոք IV Եպիֆան Անտիոք III-ի որդի (38-73) 12. Հռոմի պրովինցիա (73-395) --------------------------------------------6.4.Հայոց Միջագետքի թագավորություն, Արշակունիներ (տիտղոս - արքա, Ավագ այր) (մայրաքաղաք - Եդեսիա) 1. Արա Արտավազդ II-ի ազգական (մ.թ.ա. 160 - մոտ 127) 2. Մազուր որդի (մ.թ.ա. մոտ 127-120) 3. Բաղդասար որդի (մ.թ.ա. մոտ 120-115) 4. Բակուր I որդի (մ.թ.ա. մոտ 115) 5. Բակուր II որդի (մ.թ.ա. մոտ 115-105) 6. Արման I որդի (մ.թ.ա. մոտ 105-94) 7. Աբգար I Նիզակակից Արման I-ի որդի (մ.թ.ա. մոտ 94-69) 8. Աբգար II Արիարմեն որդի (մ.թ.ա. մոտ 69 - ուղ. 53) 9. Աբգար II Արիարմեն Աբգար I-ի որդի (մ.թ.ա. մոտ 69 - ուղ. 53) 10. Արման II որդի (մ.թ.ա. 53 - մոտ 34) 11. Պակուրի որդի (մ.թ.ա. մոտ 34-30) 12. Աբգար III որդի (մ.թ.ա. մոտ 30 - ուղ. 26) 13. Աբգար IV Սև Արտաշես II-ի որդի (մ.թ.ա. 26-23) 14. Աբգար V Մեծ որդի (մ.թ.ա. 23 - մ.թ. 50) 15. Արման III (մ.թ.ա. 23-6` Հռոմի չիշխած դրածո) 16. Արման IV (մ.թ.ա. 6 - մ.թ. 13` Հռոմի չիշխած դրածո) 17. Անանիա Սակավակյաց Աբգար V-ի որդի (50) 18. Սանատրուկ հորաքրոջ որդի (50-51) 19. Արման V (50-57` Հռոմի չիշխած դրածո) 20. Աբգար VI Սանատրուկի որդի (51-91) 21. Արման VI (57-71` Հռոմի չիշխած դրածո) 22. Սանատրուկ Աբգար VI-ի որդի (91-110` ունիա Մեծ Հայքի հետ) 23. Աբգար VII Հայզուտ որդի (110-116) 24. Պարթամասապատ Խոսրովի որդի (116-121) 25. Արման VII Հայզուտ Աբգար VII-ի որդի (121-138) 26. Արման VIII որդի (138-162, 164-177) 27. Վահե տոհմից (162-164) 28. Աբգար VIII Արման VIII-ի որդի (177-212) 29. Աբգար IX որդի (212-216)

30.

31.

32.

33.

Արման IX որդի (214-216` գահակից) Հռոմի պրովինցիա (216-232) Աբգար X Արման IX-ի որդի (232-253) Հռոմի պրովինցիա (253-395)

6.5.Կիլիկիայի թագավորություն (տիտղոս - արքա) (մայրաքաղաք - Տարսոն) 1.

2.

3.

4.

5.

6.

Տարկոնդիմոտ I (մ.թ.ա. 66-31) Տարկոնդիմոտ II Ֆիլիպատոր որդի (մ.թ.ա. 31-17) Արքելայոս Կապադովկիացի (մ.թ.ա. 17 - մ.թ. 38` ունիա Կապադոկիայի հետ) Հռոմի պրովինցիա (38-41) Անտոնիոս Պոլեմոն (41-72) Հռոմի պրովինցիա (72-395)

--------------------------------------------7.Մարզպանական Հայաստան (տիտղոս - մարզպան) (մայրաքաղաք - Դվին) 1. Վեհմշապուհ (428-442) 2. Վասակ Սյունի Ուրացող (442-450, 450-451` ձևական) 3. Ատրորմիզդ Արշակունի (451-464) 4. Ատրվշնասպ (464-481) 5. Սահակ Բագրատունի (481-482) 6. Շապուհ (482-484` ձևական) 7. Անդիկան (484-485) 8. Վահան Մամիկոնյան (485-505) 9. Վարդ Մամիկոնյան (505-514) 10. Բուրզան (514-518) 11. Մժեժ Գնունի (518-548) 12. Վշնասպ-Վահրամ (548-555) 13. Դենշապուհ (555-558) 14. Վարազդատ (558-564) 15. Սուրեն (564-572) 16. Վարդան Փոքր Մամիկոնյան (572-580) 17. Միհրան Միհրվանդակ (572-574` ձևական) 18. Ֆիլիպ Դավաճան Սյունի (574-576` ձևական) 19. Տամ-Խոսրով (576-578` ձևական) 20. Վարազ-Վզրուկ (578-579` ձևական) 21. Պահլավ (579-586` ձևական) 22. Մուշեղ Խիզախ Մամիկոնյան (580-590) 23. Հրահատ (586-587` ձևական) 24. Հրարտին-Դատան (587-590` ձևական) 25. Վնդատական-Նիխորական (590-595) 26. Մերկուտ (595 - մոտ 596) 27. Հազդեն (մոտ 596-597) 28. Բուդմա (մոտ 597-598) 29. Գայման (մոտ 598-599) 30. Սմբատ Բազմահաղթ Բագրատունի (մոտ 599 - ուղ. 601) 31. Ջան-Վեհ (601-604) 32. Դատոյան Պարսիկ (604-606) 33. Սենիտամ-Խոսրով (606-608) 34. Աշտատ-Իստայր (608) 35. Շահեն Փուշտիպան (608-609)

36.

37.

38.

39.

40.

41.

Շահրայնապետ (609-610) Փարսահնապատ (610-616) Նամդերվշնասպ (616-619) Շահրբլագան (619-624) Ռոզբեհան (624-627) Վարազ-Տիրոց Բագրատունի (627-634)

8.Սատրապական Հայաստան (տիտղոս - պատրիկ, Հայոց իշխան) (մայրաքաղաք - Արշամաշատ, Դվին) 1. Գազավոն Կամսարական (388-390) 2. Սամվել Մամիկոնյան (390 - մոտ 420) 3. Վասակ Դավաճան Մամիկոնյան (մոտ 420-460) 4. Անանուն (մոտ 460-505) 5. Հովհան Արշակունի (մոտ 505 - ուղ. 539) 6. Վասակ Մամիկոնյան (539 - մոտ 545) 7. չի նշանակվել (մոտ 545-572) 8. Մորրիկ (մոտ 572-582) 9. Ներսեհ Կամսարական (մոտ 582-590) 10. Հովհան (590-593) 11. Հերակլ Ավագ (593 - մոտ 600) 12. Սուրեն (մոտ 600 - ուղ. 625) 13. Մժեժ Գնունի (625-635) 14. Դավիթ Սահառնունի (635-641) 15. Թեոդորոս Ռշտունի (641-646, 647-654) 16. Թովմա Հույն (646) 17. Սմբատ Վարազ-Տիրոցի Բագրատունի (646-647) 18. Մուշեղ Մամիկոնյան (654-655) 19. Համազասպ Մամիկոնյան (655-661) 20. Գրիգոր Մամիկոնյան (661-685) 21. Աշոտ Բագրատունի (685-689) 22. Ներսեհ Կամսարական (689-693) 23. Սմբատ Բագրատունի (693-726) 24. Աշոտ Կուրացյալ Բագրատունի (726-748) 25. Գրիգոր Մամիկոնյան (748-750) 26. Մուշեղ Մամիկոնյան (750-753) 27. Սահակ Բագրատունի (753-761) 28. Սմբատ Բագրատունի (761-775) 29. Աշոտ Բագրատունի (775-780) 30. Տաճատ Անձևացի (780-785) 31. Սմբատ Բագրատունի (785-804) 32. Աշոտ Քաջ Բագրատունի (804-824) 33. Բագրատ Բագրատունի (824-851) 34. Սմբատ Խոստովանող Բագրատունի (851-855) 35. Աշոտ Բագրատունի (855-885, 885-890` Հայոց արքա) --------------------------------------------9.Արցախ-Ուտիքի թագավորություն (տիտղոս - արքա) (մայրաքաղաք - Պարտավ) Առանշահիկներ 1. Վաչե տոհմից (մոտ 451 - ուղ. 460) 2. Վաչագան Բարեպաշտ եղբորորդի (460 - մոտ 510)

3. Գուրգեն որդի (մոտ 510-540) 4. Վռամշապուհ որդի (մոտ 540-596) 5. իշխանությունն անցավ Միհրանյաններին Միհրանյաններ 1. Միհրան տոհմից (596 - մոտ 598) 2. Արամայիս որդի (մոտ 598-600) 3. Վարդ I որդի (մոտ 600-605) 4. Վարդան Քաջ որդի (մոտ 605-610) 5. Վարդ II որդի (մոտ 610-615) 6. Վարազման եղբայր (մոտ 615-620) 7. Վարազ-Գրիգոր Վարդ II-ի որդի (մոտ 620 - ուղ. 636) 8. Ջիվանշիր I Մեծ որդի (636-681) 9. Վարազ-Տրդատ I եղբորորդի (681-699) 10. Վաչագան-Գագիկ տոհմից (709 - մոտ 720) 11. Ջիվանշիր II տոհմից (մոտ 720 - ուղ. 725) 12. Ստեփանոս I տոհմից (725 - մոտ 750) 13. Շիրո որդի (699-705) 14. Ջիվանշիր III տոհմից (մոտ 740-760) 15. Վարազ-Տրդատ II տոհմից (մոտ 760 - ուղ. 821) 16. Ստեփանոս II Աբլասադ որդի (821-830) 17. թագավորի տիտղոսը վերացավ, իսկ տիրույթներն անցան Առանշահիկ իշխաններին 10.Անիի թագավորություն Բագրատունիներ (տիտղոս - թագավոր Հայոց, Շահնշահ) (մայրաքաղաք - մինչև 890՝ Բագարան, մինչև 928՝ Երազգավորս, մինչև 961՝ Կարս, մինչև՝ 1044 Անի) 1. Աշոտ I Մեծ Սմբատի որդի (885-890) 2. Սմբատ I Նվաճող որդի (890-913) 3. Աշոտ II Երկաթ որդի (913-915, 915-916` համիշխան, 916-929) 4. Աշոտ III Բռնակալ Շապուհի որդի (915-916` համիշխան) 5. Աբբաս Քաջ Սմբատ I Նվաճողի որդի (929-953) 6. Աշոտ IV Ողորմած որդի (953-977) 7. Սմբատ II Տիեզերակալ որդի (977-989) 8. Գագիկ I Մեծ եղբայր (989-1020) 9. Հովհաննես-Սմբատ Թուլամորթ որդի (1020-1040` համիշխան, 1040-1041) 10. Աշոտ V Քաջ եղբայր (1020-1040` համիշխան) 11. Գագիկ II որդի (1041-1044) 12. թագավորությունը ոչնչացավ, իսկ նրա տարածքն անցավ Բյուզանդիային --------------------------------------------10.1Արտանուջի թագավորություն Բագրատունիներ (տիտղոս - արքա) (մայրաքաղաք - Արտանուջ) 1. Ատրներսեհ I Դավիթի որդի (888-923) 2. Դավիթ I որդի (923-937) 3. Բագրատ եղբայր (937-945) 4. Ատրներսեհ II որդի (945-961) 5. Դավիթ II Մեծ որդի (961-1000) 6. թագավորությունը ոչնչացավ, նրա տարածքն անցավ Բյուզանդիային, իսկ արքայական կոչումը` Քարթլիի թագավորությանը

10.1.1 Կամբեճան-Հերեթիի թագավորություն Առանշահիկներ (տիտղոս - արքա) (մայրաքաղաք - Շաքե) 1.

2.

3.

4.

5.

Ատրներսեհ Պատրիկ Համամ-Գրիգորի որդի (888-910, 910-920` արքա) Ատրներսեհ որդի (920 - մոտ 943) Իշխանիկ որդի (մոտ 943-960) Դինար մայր (մոտ 960-975) տիրույթներն անցան Արտանուջի թագավորությանը

--------------------------------------------10.1.2 Արտանուջի դքսություն Բագրատունիներ (տիտղոս - դուքս) (մայրաքաղաք - Արտանուջ) 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

Սմբատ Ատրներսեհի տղա Գուրգենի որդի (873-888) Ատրներսեհ եղբայր (888-896) Բագրատ Գուրգենի տղա Սմբատի որդի (896-909) Գուրգեն-Գուարամ որդի (909-923) Աշոտ Ճարպիկ եղբայր (923-939) Գուրգեն-Գուարամ որդի (939-968) Սմբատ որդի (968-988) Բագրատ եղբայր (988) տիրույթներն անցան Արտանուջի թագավորությանը

10.1.3 Կղարջքի իշխանություն Բագրատունիներ (տիտղոս - իշխան) (մայրաքաղաք - Օլթի) 1.

2.

3.

4.

Գուրգեն Աշոտի տղա Ատրներսեհի որդի (881-888` համիշխան Տայքում) Աշոտ որդի (888-918) Գուրգեն որդի (918-941) տիրույթներն անցան Արտանուջի թագավորությանը

--------------------------------------------10.3.1 Անձևացիքի իշխանություն Արծրունիներ (տիտղոս - իշխան) (մայրաքաղաք - Կանգավար) 1.

2.

3.

4.

5.

6.

Ատոմ Գուրգեն Ապուպելճի որդի (896 - մոտ 940) Անանուններ (մոտ 940 - ուղ. 968) Գուրգեն Համազասպի որդի (968-982) Բարդուղոմեոս տոհմից (982 - մոտ 987) Դերենիկ Գուրգենի որդի (մոտ 987 - ուղ. 1021) 1021 թ-ից տիրույթներն անցան Բյուզանդիային

10.3.1.1 Մոկաց իշխանություն Մոկացիներ, Արծրունիներ

(տիտղոս - իշխան) (մայրաքաղաք - Մոկս) 1.

2.

3.

4.

Մուշեղ Մոկացի (մոտ 880-920) Անանուններ (մոտ 920 - ուղ. 968) Սենեքերիմ-Հովհաննես Համազասպի որդի (968-1003) տիրույթներն անցան Վասպուրականի թագավորությանը

10.4 Կարսի թագավորություն Բագրատունիներ (տիտղոս - արքա) (մայրաքաղաք - Կարս) 1.

2.

3.

4.

Մուշեղ Աբբաս Քաջի որդի (963-984) Աբբաս որդի (984-1029) Գագիկ որդի (1029-1065) տիրույթներն անցան Բյուզանդիային

10.5 Լոռու թագավորություն Բագրատունիներ (տիտղոս - արքա) (մայրաքաղաք - Լոռի) 1. Գուրգեն I Աշոտ IV-ի որդի (966-991) 2. Դավիթ I Անհողի որդի (991-1048) 3. Գուրգեն II որդի (1048-1089) 4. Աբբաս I որդի (1089-1113, 1113-1145` համիշխան) 5. Դավիթ II եղբայր (1113-1145` համիշխան) 6. Գուրգեն III որդի (1145-1170) 7. Աբբաս II եղբայր (1170-1176) 8. Աղսարթան որդի (1176-1205) 9. Գուրգեն IV որդի (1205-1258) 10. տոհմը սպառվեց, տիրույթներն անցան Իլխանությանը 10.6 Սյունիքի թագավորություն Սյունիներ (տիտղոս - արքա) (մայրաքաղաք - Կապան) 1.

2.

3.

4.

5.

Սմբատ I Սահակի որդի (960-987, 987-998` արքա) Վասակ Քաջ որդի (998-1040) Սմբատ II աղջկա տղա (1040-1044) Գրիգոր եղբայր (1044-1084) տիրույթներն անցան Խաչենի թագավորությանը

--------------------------------------------10.7 Տարոնի իշխանություն Բագրատունիներ, Մամիկոնյաններ (տիտղոս - իշխան) (մայրաքաղաք - Մուշ, Սասուն) 1. Դավիթ Արքայիկ Բագրատունի Բագրատի որդի (878-895) 2. Գուրգեն Բագրատունի Բագրատի տղա Աշոտի որդի (895) 3. Գրիգոր Բագրատունի եղբայր (895-936` համիշխան)

4. Ապուղանեմ Մամիկոնյան Գրիգորի որդի (895-900` համիշխան) 5. Նիկոլայոս-Թոռնիկ Մամիկոնյան որդի (900-945` համիշխան) 6. Չորտվանել Մամիկոնյան որդի (945-967` համիշխան) 7. Աշոտ Բագրատունի Գրիգորի որդի (936-967` համիշխան) 8. Գրիգոր Բագրատունի եղբայր (936-987` համիշխան) 9. Բագրատ Բագրատունի եղբայր (936-987` համիշխան) 10. Թոռնիկ Մամիկոնյան Չորտվանելի որդի (967-987` համիշխան) 11. Վարազ-Վաչե Մամիկոնյան եղբայր (967-987` համիշխան) 12. Չորտվանել Մամիկոնյան որդի (987-991` համիշխան) 13. Չորտվանել-Բագրատ Մամիկոնյան եղբայր (987-998` համիշխան) 14. Բագրատ Մամիկոնյան Թոռնիկի որդի (998 - մոտ 1020) 15. Մուշեղ Մամիկոնյան որդի (մոտ 1020-1030) 16. Թոռնիկ Մեծ Մամիկոնյան որդի (մոտ 1030 - ուղ. 1073) 17. Չորտվանել որդի (1073-1120) 18. Վիգեն որդի (1120-1175) 19. Շահնշահ թոռ (1175-1188) 20. Հեթում որդի (1188-1194) 21. Անանուններ (1194 - մոտ 1595) 11.1 Սեբաստիայի թագավորություն Արծրունիներ (տիտղոս - արքա) (մայրաքաղաք - Սեբաստիա) 1.

2.

3.

4.

5.

Սենեքերիմ-Հովհաննես Համազասպի որդի (1021-1025) Դավիթ որդի (1025-1036) Ատոմ եղբայր (1036-1080` համիշխան) Աբուսահլ եղբայր (1036-1080` համիշխան) տիրույթներն անցան Դանիշմանյանների էմիրությանը

--------------------------------------------11.2 Կեսարիայի թագավորություն Բագրատունիներ (տիտղոս - արքա) (մայրաքաղաք - Կեսարիա) 1. Գագիկ Աշոտ V-ի որդի (1044-1079) 2. Աշոտ որդի (1079-1088) 3. տիրույթներն անցան Իկոնայի սուլթանությանը 11.3 Ծամնդավի թագավորություն Բագրատունիներ (տիտղոս - արքա) (մայրաքաղաք - Ծամնդավ) 1. Գագիկ Աբբասի որդի (1065-1081) 2. տիրույթներն անցան Իկոնայի սուլթանությանը 11.4 Աղթամարի իշխանություն Արծրունիներ (տիտղոս - իշխան) (մայրաքաղաք - Աղթամար)

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

Խեդենեկ տոհմից (1022 - մոտ 1040) Թոռնիկ որդի (մոտ 1040 - ուղ.1050) Թադևոս որդի (1050-1060) Թոռնիկ որդի (1060 - մոտ 1090) Աբդլմսեհ որդի (մոտ 1090 - ուղ. 1121) Ստեփանոս որդի (1121-1125) Խեդենեկ որդի (1125 - մոտ 1150) Խեդենեկ որդի (մոտ 1150-1180) տիրույթներն անցան Շահարմենների էմիրությանը

12.1 Փիլարտոս Վարաժնունու ռազմական պետություն (տիտղոս - իշխան) (մայրաքաղաք - մինչև 1077` Եդեսիա, մինչև 1084` Անտիոք, մինչև 1086` Եդեսիա) 1. Փիլարտոս Վարաժնունի (1071-1086) 2. տարածքի որոշ մասն անցավ Իկոնայի սուլթանությանը, որոշ մասն էլ տրոհվեց ավելի մանր ռազմական պետությունների 12.2 Անտիոքի ռազմական պետություն (տիտղոս - իշխան) (մայրաքաղաք - Անտիոք) 1. Խաչատուր (1071) 2. Վասակ Պահլավունի (1071-1077) 3. տարածքն անցավ Փիլարտոս Վարաժնունու ռազմական պետությանը 12.3 Տրապիզոնի ռազմական պետություն Գավրասներ (տիտղոս - իշխան) (մայրաքաղաք - Տրապիզոն) 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

Թեոդոր (1071-1098) Գրիգոր որդի (1098-1105, 1106-1126) Հովհան Բագրատունի (1105) Գրիգոր Բագրատունի եղբոր տղա (1105-1106) Կոստանդին Թեոդորի որդի (1126-1140, 1140-1170` միայն Մայկոպում) Միքայել Գրիգորի որդի (1140-1176) Թեոդոր Կոստանդինի որդի (1170-1195` միայն Մայկոպում, 1095-1204) Նիկեփոր Պալեոլոգ (1176-1195) տարածքն անցավ Տրապիզոնի կայսրությանը

--------------------------------------------12.3.1 Համշենի ռազմական պետություն Ամատունիներ (տիտղոս - իշխան) (մայրաքաղաք - Համշեն) 1. Անանուններ (1071-1204) 2. տարածքն անցավ Տրապիզոնի կայսրությանը 12.4 Ապլղարիբ Արծրունու ռազմական պետություն

(տիտղոս - իշխան) (մայրաքաղաք - Ադանա) 1. Ապլղարիբ Արծրունի (1071-1080) 2. տարածքն անցավ Լամբրոնի ռազմական պետությանը 12.5 Լամբրոնի ռազմական պետություն Հեթումյաններ (տիտղոս - իշխան) (մայրաքաղաք - Լամբրոն) 1.

2.

3.

4.

5.

Օշին Հեթումի որդի (1071-1112) Հեթում որդի (1112-1143) Օշին որդի (1143-1170) Հեթում որդի (1170-1198) տիրույթներն անցան Կիլիկիայի թագավորությանը

12.5.1 Պապեռոնի ռազմական պետություն Հեթումյաններ (տիտղոս - իշխան) (մայրաքաղաք - Պապեռոն) 1.

2.

3.

4.

Սմբատ Հեթումի որդի (մոտ 1130 - ուղ. 1152) Բակուրան որդի (1152 - մոտ 1180) Վասակ եղբայր (մոտ 1180 - ուղ. 1198) տիրույթներն անցան Կիլիկիայի թագավորությանը

12.6 Ծովքի ռազմական պետություն Պահլավունիներ (տիտղոս - իշխան) (մայրաքաղաք - Ծովք) 1.

2.

3.

4.

5.

6.

Ապիրատ Քաջ Վասակի որդի (1077-1111) Վասիլ որդի (1111-1150` համիշխան) Շահան եղբայր (1111-1150` համիշխան) Գրիգոր եղբայր (1111-1113` համիշխան, 1113-1166՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս) Ներսես եղբայր (1111-1113` համիշխան, 1166-1173՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս) տարածքն անցավ Արտուխյանների էմիրությանը

12.6.1 Պիրի ռազմական պետություն Պահլավունիներ (տիտղոս - իշխան) (մայրաքաղաք - Պիր) 1. Ապլղարիբ Վասակի որդի (1087-1118՝ համիշխան) 2. Լիկ եղբայր (1087-1118՝ համիշխան) 3. տարածքն անցավ Եդեսիայի կոմսությանը 12.7 Ռուբինյանների ռազմական պետություն Ռուբինյաններ (տիտղոս - իշխան) (մայրաքաղաք - մինչև 1170` Վահկա, մինչև 1219` Սիս)

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

Ռուբեն (1080-1095) Կոստանդին որդի (1095-1100) Թորոս որդի (1100-1129) Լևոն Առյուծ եղբայր (1129-1137) Թորոս որդի (1137-1168) Ռուբեն որդի (1168-1170) Մլեհ Թորոսի եղբայր (1170-1174) Ռուբեն Ստեփանեի որդի (1174-1185) Լևոն Մեծ եղբայր (1185-1198, 1198-1219` Հայոց արքա)

12.8 Գող Վասիլի ռազմական պետություն (տիտղոս - իշխան) (մայրաքաղաք - Քեսուն) 1.

2.

3.

4.

5.

Վասիլ Գող (1086-1112՝ համիշխան) Բագրատ եղբայր (1086-1117՝ համիշխան) Վասիլ Տղա Վասիլի որդեգիր (1112-1115՝ համիշխան) Կուրտիկ զինակիր (1115-1117՝ համիշխան) տարածքն անցավ Եդեսիայի կոմսությանը

12.9 Եդեսիայի ռազմական պետություն (տիտղոս - իշխան) (մայրաքաղաք - Եդեսիա) 1. Թորոս (1086-1087, 1094-1098) 2. Բուզան սելջուկ (1087-1094) 3. իշխանությունն անցավ խաչակիր կոմսերին 12.10 Մելիտեի ռազմական պետություն (տիտղոս - իշխան) (մայրաքաղաք - մինչև 1103`Մելիտե, մինչև 1118` Քյախթու) 1. Գաբրիել (1086-1103) 2. Անանուն կին (1103-1118) 3. տարածքն անցավ Դանիշմանյանների էմիրությանը և Իկոնայի սուլթանությանը --------------------------------------------2.11 Այնթապի ռազմական պետություն (տիտղոս - իշխան) (մայրաքաղաք - Այնթապ) 1. Թաթուլ (1086-1104) 2. տարածքն անցավ Բյուզանդիային 12.12 Սևավերակի ռազմական պետություն (տիտղոս - իշխան) (մայրաքաղաք - Սևավերակ)

1.

2.

3.

4.

5.

Պողոս (1086 - մոտ 1124` համիշխան) Նիկեփոր եղբայր (1086 - մոտ 1124` համիշխան) Եսայի Ուրացող Պողոսի որդի (1124 - մոտ 1185) Ստեփանոս Նիկեփորի որդի (մոտ 1185 - ուղ. 1213) տիրույթներն անցան Էյուբյանների սուլթանությանը

12.13 Կարկառի ռազմական պետություն (տիտղոս - իշխան) (մայրաքաղաք - Կարկառ) 1.

2.

3.

4.

Կոստանդին (1097-1114) Միքայել Քաջ որդի (1114-1125) Կոստանդին Քաջ որդի (1125-1137) տարածքն անցավ Ծովքի ռազմական պետությանը

12.14 Բարձրաբերդի ռազմական պետություն Նաթանայելյաններ (տիտղոս - իշխան) (մայրաքաղաք - Բարձրաբերդ) 1. Թորոս (1151-1159) 2. տարածքն անցավ Ռուբինյանների ռազմական պետությանը --------------------------------------------13. Անիի իշխանություն Պահլավունիններ (տիտղոս - իշխան) (մայրաքաղաք - Անի) 1.

2.

3.

4.

Գրիգոր Քաջ Վասակի որդի (1077-1099` համիշխան) Ապիրատ որդի (1099 - մոտ 1150` համիշխան) Գրիգոր-Ապիրատ որդի (մոտ 1150-1190) տոհմը սպառվեց, տիրույթներն անցան Զաքարյանների իշխանությանը

--------------------------------------------14. Զաքարյանների