គីមី សង្ខេបមេរៀន​សម្រាប់​ត្រៀម​ប្រឡង​ថ្នាក់ទី​១២

្រពះ ជ ជតិ

ច្រកកមពជ ុ

សន ្រពះម

ក ្រត

្រកសួងអប់រ ំ យុវជន និងកី

េមេរៀនសេងខប

មុខវិជជ៖ គីមវ ី ទ ិ យ

ស្រមប់េ្រតៀម្របឡងសញ ញ ប្រតមធយមសិក ទុតិយភូមិ និងបំេពញវិជជេលើកទី២ សម័យ្របឡង ១៣ តុ

២០១៤

ជំពូកទី១

សុេី នទិចគីមី

េមេរៀនទី១ េលប ន្របតិកមមគីមី សុេី នទិចគីមី គឺជករសិក អំពីបែ្រមប្រមួលេលប ន្របតិកមម ។ ១-ក ្ត េពលកនង្របតិ កមមគីមី ុ

³ karminvivtþn_énRbB½n§KImImYyGacmankrNIBIry:ag KW ៖ k-សថrិ PaBETរmU:DINamic ³ RbB½n§KImI minGacekItmanRbtikmμ)aneT eTaHkñúglkçxNÐNak¾eday . ]TahN_ ³ bnSMrvag Cu nig HCl KμanRbtikmμeT Cu Cu : E =0,34V eKfa vamanសថិrPaBETmU:DINamic.

Cu  HCl   KμanRbtikmμ H H : E =0,00V x-PaBraMgxÞb;sIuenTic ³ RbB½n§KImI minGacekItmanRbtikmμ)aneT ebIkñúglkçxNÐminRKb;RKan;. ]TahrN_ ³ bnSMrvag H nig O KμanRbtikmμCamYyKñaeT O H O : E =1,23V H  O   Kμan bu:Enþ ebIeKdut b¤eRbIkatalIkr Pt vanwgmanRbtikmμ HO H : E =-0,82V 2 H  O  2 H O . eKfaRbB½n§manPaBraMgxÞb;sIuenTic .

១.១-ករមិនវិវត្តនៃ៍ ន្របព័នធគីមី

2+

+

2

2

2

2

o

o

2

o

2

2

2

o

2

Pt

2

2

2

១.២-ករវិវត្តន៍ៃន្របតិកមមគីមី

k-Rbtikmμrh½s ³ ekIteLIgPøam² . ]TahrN_ ³ Ag  Cl 



  AgCl



Cu 2  2 OH    Cu (OH ) 2



x-RbtikmμyWt ³ ekIteLIgeRcInnaTI eRcInema:g >>>. ]TahrN_ ³ DIsμÚtkmμGIuy:ugtüÚsu‘lpat S O kñúgmCÄdæanGasIut [plCa S nig SO .

2

Eo S2O3 SO2

2-

S : E0=0,50V S2O32- : E0=0,40V

2 3

2

1

S 2 O32   6 H   4e    2 S  3 H 2 O

1

S 2 O32   H 2 O

  2 SO 2  2 H   4e 

2 S 2 O32   4 H 

  2 S  2 SO 2  2 H 2 O

CaTUeTA RbtikmμyWtCakmμvtßúkñúgkarsikSasIuenTicKImI .

K-RbtikmμyWtbMput ³ ekIteLIgeRcInéf¶ eRcInEx qñaM >>> .

Eo H2 O2

H2O : E0=1,77V

O2

H2O2 : E0=0,62V

1

]TahN_ ³ RbtikmμbMEbkTwkGuksIuEsn H O .

2

2

H 2 O2   H 2 O  12 O2 ២-េលប ន្របតិកមមគីមី ២.១-េលប នកំណអងគធតុកេកើត ក-សិក ពិេ

ធន៍

eKlaysUluysüúg H O CamYysUluysüúg KI eKeXIjkekItsUluysüúg I BN’Rkhmetñat .

2

2

2

Eo

1 H2O2  2H  2e  2H2O 2I 

1

H2O : E0=1,77V

H2O2

 I2  2e

H2O2  2I   2H   I2  2H2O

I-

I2

ខ-េលប នមធយមកំណ I2

[I2]

[I2]2

-niymn½y ³el,ÓnmFüménkMN I enAcenøaHeBl t eTA 2

1

t2 :

KWCapleFobrvagbERmbRmYlkMhab; I CamYybERmbRmYlry³eBl t.

: E0=0,54V M2

M1

[I2]1

2

-rUbmnþ ³

Vm 

[ I 2 ] 2  [ I 2 ]1 [ I 2 ]  t 2  t1 t

0

t1

t2

[I2]

គ-េលប នខណៈកំណ I2

-niymn½y ³ el,ÓnxN³énkMN I enAxN³eBl t KWCalImIt

T2

[I2]2

2

énel,ÓnmFüm kalNabERmbRmYlry³eBlxiteTArksUnü .

-rUbmnþ ³ V  lim [ I ]t  [t I ]  lim [It ] b¤ V   d[dtI ]    2 2

t

 t 0

2

2 1

1

2

t

t2

2

ក-េលប នមធយមបំបត់ H2O2

t

0 t1

2

T1

[H2O2]1

eBl t eTA t : KWCapleFobrvagbERmbRmYlkMhab; H O CamYynwgbERmbRmYlry³eBl t .

2

T2

[H2O2]2

2

-rUbmnþ ³

[ H 2 O2 ] 2  [ H 2 O2 ]1 [ H 2 O2 ] Vm    t 2  t1 t

t

[H2O2]

[H2O2]0

-niymn½y ³ el,ÓnmFüménbM)at; H O enAcenøaH 2

T2

t

 t 0

2

M T1

[I2]1

២.២-េលប នបំបត់អងគធតុ្របតិករ

1

t

0

t2

t1

[H2O2]0

[H2O2]

[H2O2]1

T1

t

ខ-េលប នខណៈបំបត់ H2O2

-niymn½y ³ el,ÓnxN³énbM)at;TwkGuksIuEsn H O 2

2

enAxN³eBl t : KWCalImIténel,ÓnmFüm kalNabERmbRmYlry³eBlxiteTArksUnü .

-rUbmnþ ³

Vt  lim   t 0

[ H 2 O2 ] 2  [ H 2 O2 ]1  t 2  t1

T2

[H2O2]2

0

lim 

 t 0

2

[ H 2 O2 ] t

b¤

t1

t

t2

 d [ H 2 O2 ]  Vt     dt   t1

t

CaTUeTA ³ kMhab;KitCa mol.L ; ry³eBlKitCa min ឬ s nigel,ÓnKitCa mol.L .min ឬ mol.L .s .

-1

-1

-1

-1 -1

៣-ករទូេទ និងនិយមន័យ

smIkartagRbtikmμ ³

R

   

P

Rbtikr ) ( plitpl b¤GgÁFatukekIt ) 1-karvivtþn_kMhab;GgÁFatuRbtikr ( R ) nigkMhab;GgÁFatukekIt ( P ) ³ -kMhab;GgÁFatuRbtikrfycuHCaGnuKmn_eTAnwgkMeNInry³eBl ehIyenAeBlGannþ kMhab; GgÁFatuRbtikrvivtþeTArk [R] .

-kMhab;GgÁFatukekItekIneLIgCaGnuKmn_eTAnwgkMeNInry³eBl ehIyenAeBlGannþkMhab; GgÁFatukekItvivtþeTArk [P] . (





CaTUeTA ³ kñúgeBlRbtikmμ kMhab;RbtikrfycuH ÉkMhab;GgÁFatukekItekIneLIg .

-eBlBak;kNaþlRbtikmμ t ³ CaeBlEdlRtUvnwgkMhab;plitplkekIt)anBak;kNaþl b¤ kMhab;GgÁFatu 1 2

RbtikrRbtikmμGs;Bak;kNaþl . [ P] kMhab;plitplkekIt)anBak;kNþal ³ [ P]  2 [ R]  [ R] kMhab;GgÁFatuRbtikrenAsl;Bak;kNaþl ³ [ R]  2 2-karvivtþn_el,ÓnbM)at;énGgÁFatuRbtikr ( R ) nigel,ÓnkMNGgÁFatukekIt( P )³ - el,ÓnbM)at;énGgÁFatuRbtikrfycuH CaGnuKmn_eTAnwgkMeNInry³eBl ehIyenAeBlGannþExSekag 

t 12



0

t 12

[R]=f(t)

xitCitGasIumtUtedk [R] .

- el,ÓnkMNénGgÁFatukekItfycuH CaGnuKmn_eTAnwgkMeNInry³eBl ehIyenAeBlGannþExSekag [P]=f(t) xitCitGasIumtUtedk [P] . 



[R]

[R]o

[P] [P] [P]=f(t)

[R]o  [R] 2

[ R ] 2

[R]=f(t) [R]

0

t1

2

0

t

3

t1

2

t

ExSekagtagGgÁFatuRbtikr

ExSekagtagGgÁFatukekIt

CaTUeTA ³el,ÓnRbtikmμFMenAeBldMbUg ehIyel,ÓnecHEtfyeTA²rhUtdl;sUnüenAeBlRbtikmμcb;. េមេរៀនទី២

ក ្ត ជះឥទធិពលេលើេលប ន្របតិកមម

១-ក ្ត ទំហភ ំ គល្អត ិ

RbtikmμKImICaeRcInTak;TgeTAnwgTMhMPaKl¥itrbs;GgÁFatuRbtikr .

BiesaFn_ ³ \T§iBlTMhMPaKl¥it -vtßúbMNg ³ bgðajBI\Ti§BlTMhMduMGgÁFaturwgénGgÁFatuRbtikreTAelIel,ÓnRbtikmμ .

-smÖar³ ³ EkvEGLincMnYnbI sIurauMgcMnYnbI qñúkekAs‘U TueyaC½r .

-sarFatuKImI ³ sUluysüúgGasIutkørIRDic kMhab; 1mol.L cMnYn 200mL . emSA CaCO 20g dMu CaCO tUc² 20g nig dMu CaCO TMhMFMmFümcMnYn 20g dUcKña .

-dMeNIrkarBiesaFn_ ³ -1

3

3

3

សឺ ុ ង ំ ្រតងឧសម័ន

CaCO3 ដុំធំ + HCl(aq)

CaCO3 ដុំតូច + HCl(aq)

CaCO3 េម

+ HCl(aq)

-smIkarRbtikmμKImI ³ CaCO + 2HCl  CaCl + H O + CO -segát ³ RbtikmμrvagemSA CaCO CamYy HCl elOnCagRbtikmμ HCl CamYyduM CaCO FM nigdMutUc .

-snñidæan ³ el,ÓnRbtikmμGaRs½ynwgTMhMPaKl¥iténGgÁFatuRbtikr . TMhMPaKl¥itkan;EttUc el,ÓnRbtikmμ kan;EtelOn. 3

2

2

2

3

២-ក ្ត កំ ២.១-សិក ពិេ

3

ប់អងគធតុ្របតិករ ធន៍

BiesaFn_ ³ \T§iBlkMhab;GIuy:ugGIuy:UDY I -vtßúbMNg ³ tamdankarvivtþn_énkMhab; I GaRs½ynwgkMhab; I .

-smÖar³ ³ EkvebEs‘cMnYnbI cgáwHcMnYnbI RkUNUEm:t .

-sarFatuKImI ³ sU> KI sU> H O nigsU> H SO .

-dMeNIrkarBiesaFn_ ³ erobEkvbIdak;sU> KI EdlmankMhab;xus²KñaedaybEnßmsU> H SO bnþic.

-

-

2

2

2

2

4

2

4

ខនូរ

enAxN³ t =0 eKEfmsU>H O eTAkñúgEkvTaMgbIxagelIdUcKña ehIykUr[l,ayesIμsac;.

-smIkartagRbtikmμKImI ³ H O + 2H + 2I  I + H O 2

2

2

2

+

-

4

2

2

-segát ³ enAxN³ t eKsegáteXIjBN’rbs; I kñúgsU>EkvEdlmankMhab; I FMCageK ekIteLIgeRcInCag eK nigbnþbnÞab;.

-snñidæan ³ el,ÓnkMN I ekItkan;EtelOn kalNakMhab; I kan;EtFM. -

2

-

2

២.២-ទូេទកមមនិងបំណក្រ

យ

k-c,ab;kMhab; ³ el,ÓnkMNGgÁFatukekIt b¤ el,ÓnbM)at;RbtikrekIn kalNakMhab;GgÁFatuRbtikrekIn. x-bMNkRsay ³ kalNakMhab;GgÁFatuRbtikrekIn enaHcMnYnTgÁicRbsiT§kan;EteRcIn naM[el,ÓnRbtikmμekIn eLIgEdr .

K-Gnuvtþn_ ³ -edIm,IeFVIRbtikmμyWtmYy[elOn eKRtUvbegáInkMhab;GgÁFatuRbtikr[FM. -edIm,IeFVIRbtikmμenAkñúgsU>mYy[yWt eKRtUvBRgavmCÄdæanRbtikmμedaybEnßmTwk .

៣-ក ្ត សមពធ

sm<aFman\T§iBlEteTAelIRbB½n§TaMgLayNaEdlmanPaBrUbCa]sμ½nEtb:ueNÑaH . kalNasm<aFekIneLIg naM[cMnYnTgÁicRbsiT§ekIneLIgEdr enaHel,ÓnRbtikmμekIneLIg . ]TahrN_ TegVIGam:Ujak;tamlMnaMeheb‘ÍRtUvkarsm<aFx<s; . katalI kr Fe   N (g) + 3H (g)  2NH (g)   sm<aBx<s; សមពធទប 2

2

3

៤-ក ្ត សីតណ ុ ្ហ ភព

សមពធខពស់

4>1-sikSaBiesaFn_ ³ \T§iBlénsItuNðPaBelIel,ÓnRbtikmμ ³ -vtßúbMNg ³ tamdankarvivtþn_énkMhab; I GaRs½yelIsItuNðPaB .

-smÖar³ ³ EkvebEs‘cMnYnbI bMBg;sakcMnYn4 ETm:UEm:tcMnYn2 cegáógGal;kul1 .

-sarFatuKImI ³ sU> KI sU> H O nigsU> H SO .

-dMeNIrkarBiesaFn_ ³ykbMBg;sakBIr dak;sUluysüúg I manlaysU> H SO bnþic ehIybMBg;sakBIr eTotdak;sU> H O . rYcykbMBg;BIr²qøas;KñaeTARtaMkñúgEkvebEs‘dak;Twkkk nigTwkekþA . enAxN³ t =0 eKlaysU>nImYy²cUlKña ehIyRkLúk[l,ayesμIsac;.

2

2

2

2

4

-

2

2

4

2

Twkkk TwkekþA Twkkk TwkekþA -smIkartagRbtikmμKImI ³ H O   2I  2H  I  2H O -segát ³ enAxN³ t eKsegáteXIjBN’rbs; I RtaMkñúgTwkekþA manPaBCaMxøaMgCagRtaMkñúgTwkkk. 

2



2

2

2

5

2

-snñidæan ³ el,ÓnkMN I kan;EtelOn kalNasItuNðPaBekIneLIg .

4>2-Gnuvtþn_ ³ edIm,I[RbtikmμekItelOn eKRtUvdMeLIgsItuNðPaB . edIm,I[RbtikmμekItyWt eKRtUvbBa©úHsItuNðPaB .

2

៥-ក ្ត ក ៥.១-ក

លីករ លីករ

katalIkr CasarFatuEdlBenøÓnel,ÓnRbtikmμKImIekItÉg ehIyvaekIteLIgvijedayKμan)at;bg;lkçN³KImI enAeBlRbtikmμcb;.

BiesaFn_ ³ RbtikmμbMEbkTwkGuksIuEsn H O smIkartagRbtikmμ ³ H O (aq)  H O (l )  O ( g ) 2

2

MnO2 ( s )

2

1 2

2

2

regIkePøIgeQIKUs

regIkePøIgeQIKUs

sU> H O

sU> H O

2

គមនវត្តមនក

2

2

2

2

MnO2

លីករ េគមិនេឃើញមន

វត្តមន MnO2 ជក

លីករ េគេឃើញមនពពុះ

ពពុះអុកសុីែសនេកើតេឡើងេទ និងមិនេធ្វើ

អុកសុីែសនេកើតេឡើងេ្រចើន និងេធ្វើឱយរេងើកេភ្លើង

ឱយរេងើកេភ្លើងធូបេឆះ្រចលែដរ។

ធូបេឆះ្រចលេឡើង។

ដូេចនះ វត្តមនក

៥.២-ក

លីករ េធ្វើឱយ្របតិកមមេកើ តេឡើងកន់ែតេលឿន។

លីស

niymn½y ³ katalIs KWCaGMeBIénkatalIkreTAelIRbtikmμKImI . eKEckkatalIsCabIRbePTKW ³ -katalIsGUmU:Esn ³ CakatalIsEdlkatalIkrmanpasdUcGgÁFatuRbtikr . ]Ta- H O (aq)  H O (l )  O ( g ) -katalIseGetrU:Esn ³ CakatalIsEdlkatalIkrmanpasxusBIGgÁFatuRbtikr . ]Ta- H O (aq)  H O (l )  O ( g ) -katalIsGg;sIum ³ CakatalIsEdlkatalIkrCaGg;sIum ¬dUcCaRbUetGIunEdlbgáeLIgBIPav³rs;¦. ]Ta- H O (aq) efIøm(kataLas  H O (l )  O ( g ) Fe 2  ( aq )

2

2

2

2

2

MnO2 ( s )

2

៥.៣-លកខណៈក

2

1 2

2

2

1 2

2

2

1 2

លីករ

2

)atuPUtviessPaB kalNakatalIkrmYymanskmμPaBc,as;las;eTAelIRbtikmμKImImYy . katalIkrGacedATisénRbtikmμKImI)an .

6

]Ta-edsIuRdUEsnkmμeGtaNul .

Cu CH 3 CH 2 OH (aq)  CH 3 CHO(aq)  H 2 ( g ) Al2O3 CH 3 CH 2 OH (aq)   CH 2  CH 2 ( g )  H 2 O (l )

katalIkrEdleRbITUeTAmanbrimaNtic. Cajwkjab;brimaNticénkatalIkrGacbMElgbrimaNd¾eRcIn énGgÁFatuRbtikr)an . ]Ta- smIkarRbtikmμrbs;katalIkrGIuy:ug Fe elIDIsμÚtkmμTwkGuksIuEsn. -dMbUg ³ 2+

2× Fe2+  Fe3+ + 1e1× H2O2 + 2H+ + 2e-  2H2O 2 Fe2+ + H2O2 + 2H+  2 Fe3+ + 2H2O (1)

H2O2 --- H2O : Eo=1,77V

-bnÞab; ³

2× Fe3+ + 1e-  Fe2+ 1× H2O2  O2 + 2H+ + 2e2 Fe3+ + H2O2  2 Fe2+ + O2 + 2H+ (2)

Fe3+ ----- Fe2+ : Eo=0,77V

-bUk (1) nig(2) ³

O2 --- H2O2 :Eo=0,68V

1× 2 Fe + H2O2 + 2H  2 Fe + 2H2O (1) 3+ 2+ + 1× 2 Fe + H2O2  2 Fe + O2 + 2H (2)  2H2O + O2 (3) 2H2O2 2+

៥.៤-ស្វយ ័ ក

+

3+

លីស

niymn½y ³ sV½ykatalIs KWCakatalIsénRbtikmμEdlekIteLIgedaysarplitplkekIténRbtikmμenaH. ]TahrN_ ³ erdukmμGIuy:ugEBm:g;kaNat MnO edayGasIutGuksalic H C O .  4

2 × MnO

 4



2



2

4

2

 8H  5 e   Mn  4H 2O     2 CO2  2 H  2e

+ 5× H C O 2 2 4

tulükar 2MnO  5H C O  6H  2Mn GIuy:ug Mn EdlkekItedIrtYCakatalIkr. BiesaFn_ ³ l,aysU>MnO nigsU> H C O  4



2

2

Mn 2 

4

2

 10CO2  8 H 2 O

2+

4

2

2

4

man សូលុយសយុងពណ៌

៥.៥-ផល្របេយជន៍ៃនក

្វ យ

សូលុយសយុងក្លយជគមនពណ៌

លីសចំេពះឧស ហកមម

katalIsmansar³sMxan;ya:gFMcMeBaH]sSahkmμKImI ³ (១) ចំេណញេពល/ថវ ិក

7

Mn2+

karbegáInplitpl nig (៣) karsRmaMgplitpl . (២)

ជំពូកទី២

សមសធតុកងសូ នុ លយ ុ សយងទឹ ក និងកម្ល ំងអន្តរម៉ូេលគុល ុ េមេរៀនទី១

សមសធតុកងសូ នុ លយ ុ សយងទឹ ក ុ

១-ករបំែបកអីយង ៉ុ កនងទឹ ក ុ សមសធតុអុីយ៉ុងរ

ឧទ- NaCl (s)

យកនុងទឹក បំែបកជអុីយ៉ុង េ 2O H   Na+ (aq) + Cl- (aq) 2O H  

CaCl2 (s)

2O Al2(SO4)3 (s) H  

ថករបំ ែបកអុីយ៉ុងកនុងទឹក ។

Ca2+ (aq) + 2Cl- (aq) 2Al3+ (aq) + 3SO42- (aq)

១.១-្របតិកមមបេងកើតកករ សមសធតុអុីយ៉ុងមួយចំនួនមិនរ ទឹកមនបង្ហញកនុង

ងធតុរ

ឧទ- NaCl (aq)

យកនុងទឹកេទ។ សមសធតុរ

យ។

យ ឬមិនរ

យកនុង

  Na+ (aq) + Cl- (aq)

  Ag+ (aq) + NO3- (aq) AgNO3(aq) AgNO3(aq) + NaCl (aq)   AgCl (s) + NaNO3 (aq) ១.២-សមីករអុីយង ៉ុ ស្រមួល សមីករអុីយ៉ុងស្រមួលជសមីករែដលសរេសរែតសមសធតុ និងអុីយ៉ុងទំង

យ

ែដលរងនូវបែ្រមប្រមួលគីមីកុងលំ ន នំ្របតិកមម។

ឧទ- AgNO3(aq)

+ NaCl (aq)

  AgCl (s) + NaNO3 (aq)

Ag+(aq) + NO3- (aq) + Na+ (aq) + Cl- (aq)   AgCl (s) + Na+ (aq) + NO3- (aq) Ag+(aq)

+

Cl- (aq)  

AgCl (s) (សមីករអុីយ៉ុងស្រមួល)

២-អុីយង ៉ុ កមម អុីយ៉ុងកមម ជលំនំបំែបកជអុីយ៉ុងៃន កល

សមសធតុអុីយ៉ុងរ

ម៉ូេលគុល

រធតុរ ំ

ឧទ- NaCl (s)

រធតុរ

យេ

រធតុរ ំ

យ អុីយ៉ុង្រតូវបនផ្តច់េចញពីគន េហើយ្រតូវហ៊ុំព័ទធេ

យ(ឧទ-ទឹក) ។

2O H   Na+ (aq) + Cl- (aq)

HCl (g) + H2O (l)

យអំេពើៃន

  H3O+ (aq) + Cl- (aq)

8

យ។ យ

៣-អុីយង ៉ុ អុី្រដូញូ ម ៉ ( H3O+ ) ទឹកចប់យកអុីយ៉ុង H+ ពី

2O   ឧទ- HCl (g) H

សុីត បេងកើតបនជអុីយ៉ុងអុី្រដូញូ ៉ម (H3O+) ។

H+ (aq) + Cl- (aq)

H+ (aq) + H2O (l)   H3O+ (aq)

HCl (g) + H2O (l)   H3O+ (aq) + Cl- (aq) ៤-េអឡិច្រតូលត ី ខ្ល ំង និងេអឡិច្រតូលត ី េខ យ រធតុឲយផលជអុីយ៉ុង និងចម្លងចរន្តអគគិសនីកុងសូ ន លុយសយុងទឹក ជេអឡិច្រតូលីតរ ី

ឯ េទ ។

រធតុមិនឲយផលជអុីយ៉ុង និងមិនចម្លងចរន្តអគគិសនីកុនងសូ.ទឹក មិនែមនជេអឡិច្រតូលីត

េអឡិច្រតូលត ី ខ្លង ំ ជសមសធតុ ែដលកនុងសូលុយសយុងទឹក វ ចម្លងចរន្តអគគិសនីបន ល្អ េហើយសមសធតុេនះបំែបកជអុីយ៉ុងទំង្រសុងកនុងសូ.ទឹក។ ឧទ- NaCl (s)

2O H   Na+ (aq) + Cl- (aq)

 H3O+ (aq) + Cl- (aq) HCl (g) + H2O (l)  េអឡិច្រតូលត ី េខ យ ជសមសធតុែដលកនុងសូលុយសយុងទឹក វចម្លងចរន្តអគគិសនីមិន

បនល្អ េហើយសមសធតុេនះបំែបកជអុីយ៉ុងមិនសព្វកុនងសូលុយសយុងទឹក។

  H3O+ (aq) + F- (aq) ឧទ- HF (g) + H2O (l)     H3O+ (aq) + CH3COO- (aq) CH3COOH (aq) + H2O (l)  

9

េមេរៀនទី២

កម្លំងអន្តរម៉ ូេលគុល

១-ករេ្របៀបេធៀបសមសធតុអុីយង ៉ុ និងសមសធតុក ូ ៉ ឡង់ េនេពលភគល្អិតទទួលថមពល ចំណុចរ ំពុះ

នឹងបំែបកេចញពីគន ែប្លងពីរ ឹងេទ វ ឬពី វេទឧសម័ន ។

រធតុគឺជរង្វស់ដ៏លៃ្អ នកម្លំងអន្តរកមមរបស់

រធតុកូ ៉ ឡង់មនសីតុណ្ហភពរ

យទបជង

រធតុ។

រធតុអុីយ៉ុង។

ន ្របទញគនេទវិញេទមក ២-អុីយង ៉ុ មនបនទុកផទយគ ុ

សមសធតុអុីយ៉ុងផ ំេឡើងពីអុីយ៉ុងវ ិជជមន និងអវ ិជជមន។ អុីយ៉ុងផទុយគនេនះ ្របទញគនេទ

វ ិញេទមក បេងកើតបនជកម្លំងអុីយ៉ុង។ អុីយ៉ុងែដលមនទំហំតូច ចូលផ ំគនមនចំណុចរ ំពុ ះខពស់ ជងអុីយ៉ុងែដលមនទំហំធំជង។ ឧទ- KCl មនចំណុចរ ំពុះទបជង NaCl ។ អុីយ៉ុងែដលមន បនទុកធំជង មនចំណុចរ ំពុ ះខពស់ជង។ ឧទ- CaCl2 មនចំណុចរ ំពុ ះខពស់ជង NaCl ។ ៣-កម្ល ំងអន្តរម៉េូ លគុល កម្លំង្របទញគនេទវ ិញេទមករ ងម៉ូេលគុល េ កម្លំងេនះ

ថ កម្លំងអន្តរម៉ូេលគុល ។

ចជកម្លំងឌីប៉ូល-ឌីប៉ូល ឬកម្លំងរបយឡុនដុន ។ កម្លំងទំងពីរេនះ

មនេនេពល េនជិតគន។កម្លំងេនះ សីតុណ្ហភពជិតតៃម្លសូនយ

េខ យកល

ចេកើត

ម៉ូេលគុ លេនឆងយពីគនខ្លំង ឬមន

ច់ខត ( 0 K = - 273 oC ) ។

ម៉ូេលគុលែដលមនចំណុចរ ំពុ ះខពស់ជង មនកម្លំងអន្តរម៉ូេលគុលខ្លំងជង។ ៤-កម្ល ំងរបយឡនដុ ន ុ

កម្លំងរបយឡុនដុនគឺជកម្លំង្របទញរ ងម៉ូេលគុល េហើយែដល េកើតេឡើង្រគប់្របេភទ ម៉ូ

េលគុលទំងអស់។

ម៉ូេលគុលែដលមនម៉ ស់កន់ែតធំ

ឬមនេអឡិច្រតុងកន់ែតេ្រចើន

កម្លំង្របទញកន់ែតខ្លំង។ កម្លំង្របទញកន់ែតខ្លំង ចំណុចរ ខពស់ ។ ឧទ- C3H8 មនចំណុចរ ំពុ ះខពស់ជង CH4។ េទះជយ៉ ង

មន

យ ឬចំណុចរ ំពុះកន់ែត ក៏េ

យ កម្លំងរបយ

ឡុនដុន មនលកខណៈេខ យជងេគ កនុងចំេ មកម្លំងអន្តរម៉ូេលគុលទំងអស់។ ដូេចនះ ជ ទូេទ េគពិចរ េទេលើកម្លំងអន្តរកមមមួយេនះែតកនុងករណីម៉ូេលគុ លមិនប៉ូែលប៉ុេ ្ណ ះ។ ៥-កម្ល ំងឌីប៉ូល-ឌីប៉ូល ម៉ូេលគុលឌីប៉ូល ជម៉ូេលគុលែដល

តូមកនុងម៉ូេលគុលមនេអឡិច្រតូអវ ិជជមនខុសគន។

10

កម្លំងឌីប៉ូល-ឌីប៉ូល េកើតេឡើងរ ងប៉ូលវ ិជជមនៃនម៉ូេលគុលមួយមនអំេពើេទេលើប៉ូលអវ ិជជមន ៃនម៉ូេលគុលមួយេទៀត ។ កល កល

ម៉ូេលគុលកន់ែតប៉ូែល កម្លំងឌីប៉ូល-ឌីប៉ូលកន់ែតខ្លំង ។

កម្លំងឌីប៉ូល-ឌីប៉ូលកន់ែតខ្លំង េនះចំណុចរ

យ និងចំណុចរ ំពុះកន់ែតខពស់។

កម្លំងឌីប៉ូល-ឌីប៉ូល ធំជងកម្លំងរបយឡុនដុន។ ៦-សមព័នធអុី្រដូែសន

ជសមព័នធអន្តរម៉ូេលគុលេកើតេឡើងរ ងម៉ូេលគុលទី១ែដលមន វ ិជជមន) និងម៉ូេលគុលទី២ ែដលមន

តូមអុី ្រដូែសន(ប៉ូលកមម

តូមៃនធតុេអឡិច្រតូអវ ិជជមនខ្លំងដូចជ O ; N ; F ។

ថមពលសមព័នធអុី្រដូែសនគឺេខ យជងសមព័នធគីមី ប៉ុែន្តខ្លំងជងកម្លំងអន្តរម៉ូេលគុលជឌីប៉ូល-ឌី ប៉ូល។

សមព័នធអុី្រដូែសនៃនសូលុយសយុងទឹក

សមព័នធអុី្រដូែសនៃនទឹក

11

ម៉ូញ៉ក់

ជំពូកទី៣ េមេរៀនទី១ ១-លកខណៈ ១.១-

សុត ី -បស ្រទឹស ី ្ត

សុត ី -បស

សុត ី -បស

សុត ី អាសុីត គឺជសមសធតុែដលមនលកខណៈដូចជមនរស់ជតិជូរ និងកត់

េអឡច ិ ្រតូលីត នង ិ នង ិ ទក ឹ ។

ចែ្របពណ៌អងគធតុចង្អុលពណ៌។

ឬសុី ។

សុី តជ

សុី តមន្របតក ិ មមជមួយបស ឲយផលជអំបល ិ

 NaCl + H2O ឧទ- HCl + NaOH 

អ៊ី្រដូអាសុីត ជ

សុី តែដលផ ំេ

ខ្លង ំ ។

យ H និងធតុមយ ួ េផ ងេទៀត ែដលមនក្រមត ិ មន ិ េអឡច ិ ្រតូអវជជ

សុី តភ្លុយអរ្រឌ HCl ី ច ិ

ឧទ- HF

អុកសុីអាសុីត ជ ឧទ- HNO3

សុី តក្លរ្រឌ ី ិច H2S

សុី តស៊ុលភ្រី ឌច ិ ។

សុី តែដលមនធតុផ ំ H O នង ិ ធតុទ៣ ី ែដលភគេ្រចន ើ ជអេ

សុី តនី្រឌិច H2SO4

សុី តស៊ុលផួរច ិ CH3COOH

សុី តបំែបកជអុយ ៉ អុ្រី ដូញូ ៉ ម (H3O+) កនុងទក ី ុង ឹ ។

សុី ត

ហៈ ។

េសទិច ។

HCl (g) + H2O (l)   Cl- (aq) + H3O+ (aq) HF (g) + H2O (l)   F- (aq) + H3O+ (aq)

-

សុី ត ជ

រធតុគម ី ស ី ំ ខន់

ស់កុ នងមនទរី ពេិ

ធន៍ នង ិ កនុងឧស ហកមម ដូចជ៖

សុី តស៊ុលផួរច ិ H2SO4 : េ្របើកុនងឧស ហកមម ផលិតេ

ហៈ េ្របង ្រក

ស ល័កខ

ប៊ូ...

ន ហកមម ផលិតប្លសទិច ល័កខ ឱសថ ជីគីមី េ្រគ ងផទុះ... សុី តនី្រទិច HNO3 : េ្របើកុងឧស

ន ហកមម ផលិតជីគីមី ចំណីសត្វ សុី តផូស្វរច ិ H3PO4 : េ្របើកុងឧស

សុី តក្លរ្រឌ ី ច ិ HCl : កនុង្រកពះ បន ុ ទធេ សុី ត

ប៊ូ ...

ហៈ ភនក់ងរសម្អត ផលិតធតុគីមី...

េសទិច CH3COOH : េ្របើកុនងឧស ហកមមផលិតប្លសទិច ទឹកេខមះ

រ...

១.២-បស បស គឺជសមសធតុែដលមនលកខណៈដូចជ រសជតិលី ្វង និងកត់ឬសុី ។ បសជេអឡិច្រតូ

លីត នង ចែ្របពណ៌អងគធតុចង្អុលពណ៌។ បសមន្របតក ិ ិ មមជមួយ KOH + HNO3   KNO3 + H2O បសបំែបកជអុីយុង ៉ អុី្រដុកសុី ត(OH-) កនុងទឹក ។

NaOH(s) water   Na+(aq) + OH-(aq) NH3 (g) + H2O (l)   NH4+ (aq) + OH- (aq)

12

សុី តឲយផលជអំបល ិ នង ិ ទក ឹ ។

៣-

សុត ី -បស -

ម

េរ ៉ញ៉ុស

សុី ត ជសមសធតុគីមែី ដលបេងកើតអុីយុង ៉ អុ្រី ដូែសន ( H+ ) កនុងសូ លុយសយងទ ុ ឹក ។

ឧទ- HCl (g) water   H+ (aq) + Cl- (aq)

-បស ជសមសធតុគម ៉ អុ្រី ដុកសុី ត( OH- ) កនុងសូ លុយសយងទ ើ អុយ ី ែី ដលបេងកត ី ុង ឹ ។ ុ ក ឧទ- NaOH(s) water   Na+ (aq) + OH- (aq)

- សូ លុយសយង ុ

សុី តជេអឡិច្រតូលីតែដលមនអុីយុង ៉ H+ េ្រចើនជងអុីយុង ៉ OH- ។

័ ធជមួយម៉ូេលគុលទក ៉ H3O+ ។ កនុងសូ លុយសយងទ ៉ H+ (ឬ្របូតុង)ចងសមពន ឹ បេងកើតជអុយ ី ុង ឹ អុយ ី ុង ុ ក H+ (aq) + H2O (l)   H3O+ (aq) ដូេចនះ អុីយុង ៉ កមមរបស់

សុី តកនុងទក ឹ េគ

ឧទ- HCl (g) + H2O (l)

ចសរេសរ៖

  Cl- (aq) + H3O+ (aq)

HNO3 (l) + H2O (l)   NO3- (aq) + H3O+ (aq) ៉ H3O+ ។ -សូ លុយសយងបសជេអឡ ៉ OH- េ្រចើនជងអុីយុង ិច្រតូលីតែដលមនអុីយុង ុ

  Na+ (aq) + OH- (aq) ឧទ- NaOH(s) water   NH4+ (aq) + OH- (aq) NH3 (g) + H2O (l)  

៤-

សុត ី -បស

ម្របុងែសទត-ឡរូ ី

អាសុីត គជ ំ ឺ ្របេភទគីមទ ី ង

ែដលេបះបង់្របូតុង (H+) ។

យ

HCl (g) + NH3 (g)   NH4+ (aq) + Cl- (aq) HCl ជ

សុី ត េ្រពះ េបះបង់្របូតុងឱយ NH3 ។

បាស គជ ំ ឺ ្របេភទគម ី ទ ី ង

យ

ែដលទទួល្របូតុង ។

NH3 (g) + H2O (l)   NH4+ (aq) + OH- (aq) NH3 ជបស េ្រពះ ទទួល្របូតុងពី H2O ។

៥-

សុត ី -បស

មឡឺវីស

អាសុីត គឺជ្របេភទគីមទ ំ ី ង

H+ + H

យ

O

H

ែដលទទួលេទ្វ

  H

O



័ ធកូ ៉ ឡង់ ។ េអឡិច្រតុង េដើមបបេងក ើតសមពន ី

H

H H+ (aq) + H2O (l)   H3O+ (aq) អុយ ៉ H+ ជ ី ុង

បាស គជ ំ ឺ ្របេភទគម ី ទ ី ង

ឧទហរណ៍ ៖ H+ (aq) H+

សុី ត ។

យ

ែដលឲយេទ្វ

+ NH3 (aq)

េអឡច ័ ធកូ ៉ ឡង់ ។ ើតសមពន ិ ្រតុង េដើមបបេងក ី (aq)

H H

+

N H

13

H

NH3 ជបស ។

៦- ម៉ូណូ្របូទិច និងប៉ូល្រី បូទិច -ម៉ូណូ្របូទិច

សុី ត ជ

សុត ី

សុី តែដលឲយ្របូតុងែតមួយកនុងមួយម៉ូេលគុល ។

ឧទ- HCl (aq) + H2O (l)

  Cl- (aq) + H3O+ (aq)

HNO3 (aq) + H2O (l)   NO3- (aq) + H3O+ (aq) -ឌី្របូទិច

សុី ត ជ

សុី តែដលឲយ្របូតុងពីរកនុងមួយម៉ូេលគុល។

ឧទ- H2SO4 (aq) + H2O (l) HSO4- (aq)

-្រទី្របូទិច

  HSO4- (aq) + H3O+ (aq)

+ H2O (l)   SO42- (aq) + H3O+ (aq)

សុី ត ជ

សុី តែដលឲយ្របូតុងបីកុ នងមួយម៉ូេលគុល ។

 H2PO4- (aq) + H3O+ (aq) ឧទ- H3PO4 (aq) + H2O (l)  H2PO4- (aq) + H2O (l)   HPO42- (aq) + H3O+ (aq) HPO42- (aq) + H2O (l)   PO43- (aq) + H3O+ (aq)

៧-កម្ល ំង

សុត ី និងបស

ក. កមាំងអាសុីត -

សុី តខ្លង ំ ជ

សុី តែដលបំែបកជអុីយុង ៉ អុី្រដូញូ ៉ ម (H3O+) សព្វកុ នងទក ឹ ។

HCl (aq) + H2O (l)   Cl- (aq) + H3O+ (aq) HNO3 (aq) + H2O (l)   NO3- (aq) + H3O+ (aq) HClO4 (aq) + H2O (l)   ClO4- (aq) + H3O+ (aq) H2SO4 (aq) + 2H2O (l)   SO42- (aq) + 2H3O+ (aq) -

សុី តែដលបំែបកជអុីយុង ៉ អុី្រដូញូ ៉ ម (H3O+) មន ិ សព្វកុ នងទក ឹ ។ +   F (aq) + H3O (aq) HF (aq) + H2O(l)     CN- (aq) + H3O+ (aq) HCN (aq) + H2O(l)     CH3COO - (aq) + H3O+ (aq) CH3COOH (aq) + H2O(l)   សុី តេខ យ ជ

ខ. កមាំងបាស -បសខ្លង ំ ជបសែដលបំែបកជអុយ ៉ អុ្រី ដុកសុី ត (OH-) សព្វកុ នងទក ី ុង ឹ ។ KOH (s)   K+ (aq) + OH- (aq) NaOH (s)   Na+ (aq) + OH- (aq) -បសេខ យ ជបសែដលបំែបកជអុយ ៉ អុ្រី ដុកសុី ត (OH-) មន ី ុង ិ សព្វកុ នងទក ឹ ។ +   NH4 (aq) + OH (aq) NH3 (g) + H2O(l)     C6H5NH3+ (aq) + OH- (aq) C6H5NH2 (aq) + H2O(l)     CH3COOH (aq) + OH- (aq)  CH3COO (aq) + H2O (l) 

14

េមេរៀនទី ២ ១.

្របតិកមម

សុត ី និងបស

សុត ី -បសឆ្លស់ ក.

សុត ី HCOOH

+ H2O

+

CH3COOH

+ H2O

+

C6H5COOH

+ H2O

+

សុត ី ដូចេនះ

បសឆ្លស់

H3O+ H3O+ H3O+

បសឆ្លស់ គឺជ្របេភទគីមីែដលេនសល់េ្រកយពី

េបះបង់្របូតុង១ ។

សុីត្របុងែសទត-ឡូរ ី

ខ.បស + H2O

HCOOH

+

+ H2O

CH3COOH

+

+ H2O

C6H5COOH +

បស ដូចេនះ

សុីតឆ្លស់ គឺជ្របេភទគីមីែដលេកើតេឡើងេពលែដលបស្របុងែសទត-ឡូរ ីចប់

យក្របូតុង១។ ២. គូ

សុត ី ឆ្លស់

សុត ី -បស គូ

េគសរេសរ

សុីត-បស គឺជគូៃន្របេភទគីមីឆ្លស់គនែដលប្តូរ្របូតុងគនេទមក។ គូ សុីត/បស។

ឧទ- NH3(aq) + HF (aq) េគបនគូ ៣. ្របតិកមម -

សុីត-បស

(aq)

សុីត-បស ២ គូ គឺ

+

(aq)

/NH3និង HF/

សុត ី -បស

សុីតខ្លំង បសខ្លំង

HCl(aq) + NaOH(aq)  NaCl(aq) + H2O(l)

លបយេ្រកយ្របតិកមមជសូលុយសយុងណឺត។

-

សុីតខ្លំង បសេខ យ

HCl(aq) + CH3COONa(aq)  NaCl(aq) + CH3COOH(aq)

លបយេ្រកយ្របតិកមមជសូលុយសយុង

-

សុីតេខ យ បសខ្លំង

សុីតេខ យ។

CH3COOH(aq) + NaOH(aq)  CH3COONa(aq) + H2O(l)

លបយេ្រកយ្របតិកមមជសូលុយសយុងបសេខ យ។

ចំ

ំ៖ ្របតិកមមទំងបី្របេភទខងេលើជ្របតិកមមសព្វ

15

េមេរៀនទី៣ សូលយ ុ សយងទឹ ក និង pH ុ ១-ស្វយ ័ អុីយង ៉ុ កមម ឬអូតូ្របូតូលស ី ៃនទឹក -ម៉ូេលគុលទឹកមួយេបះបង់្របូតុងឲយទឹកមួយេទៀត េ ថ ស្វ័យអុីយុង ៉ កមមៃនទឹក ឬអូតូ្របូតូលីសៃនទឹក។ +   H2O (l) + H2O (l)   H3O (aq) + OH (aq) េនសីតុណ្ហភព25oC ទក ឹ សុ ទធមន pH=7 នង ិ មនកំ

-ផលគុណរ ងកំ

ប់អុយ ៉ H3O+ នង ី ុង ិ OH េ

ប់ [H3O+] = [OH-] = 10-7mol.L-1 ។

ថ ផលគុណអុយ ៉ ៃនទក ី ុង ឹ (Ke ឬ Kw) ។

[H3O+] × [OH-] = Ke ផលគុណេនះេថរជនិចច (ជទំហំគមនខនត ែ្រប្របួល េនសីតុណ្ហភព 25oC ទឹកសុ ទធមនៈ Ke = [H3O+] × [OH-] = 10-14

មសីតុណ្ហភព) ។

‐មជឈ ្ឋ នសូ លុយសយងមនប គ ី ៈឺ ុ

[H3O+] = [OH-] ជសូ លុយសយងណ ឺ ត ( pH = 7 ) ុ [H3O+] > [OH-] ជសូ លុយសយង ុ

សុី ត ( pH < 7 )

[H3O+] < [OH-] ជសូ លុយសយងបស ( pH > 7 ) ុ ២-ម្រត ្ឋ ន pH -និយមន័យ pH - pH ៃនសូ លុយសយង ៃនកំ ី ុ វ ជទំហំផុ ទយនឹងឡូករតេគលដប់ សូ លុយសយងេនះ ។ ុ

pH = - log[H3O+]

 [H3O+] = 10-pH

- pOH ៃនសូ លុយសយង ៃនកំ ឹ ឡូករតេគលដប់ ី ុ វ ជទំហំផុ ទយនង សូ លុយសយងេនះ ។ ុ

pOH = - log[OH-]

ប់អុីយុង ៉ អុ្រី ដូញូ ៉ ម [H3O+] របស់

ប់អយ ុី ុ ង ៉ អុ្រី ដុកសុី ត [OH-] របស់

 [OH-] = 10-pOH

េនសីតុណ្ហភព25oC ទឹកសុ ទធមន Kw = 10-14  pKw = - logKw = - log 10-14 = 14 pH + pOH = 14 + សមគល់៖ សូ លុយសយងណ ឺ តេន្រគប់សីតុណ្ហភពមន [ H3O ] = [ OH ] ុ

-រងាស់ pH -កំណត់ pH េ

យេ្របើ្រក

ស pH ឬេ្របើ pH ែម៉ត ។

16

េមេរៀនទី៤ អ្រ ១-អ្រ

កមម

សុត ី -បស

កមម

-្របតក ៉ H3O+ របស់ ិ មមបន ប ជ្របតិកមមរ ងអុីយុង ឧទ-

សុី ត និងអុីយុង ៉ OH- របស់បស ។

NaOH (s)   Na+ (aq) + OH- (aq) HCl (g) + H2O (l)   H3O+ (aq) + Cl- (aq) H3O+ (aq) + OH- (aq)   2H2O

្របតក ិ មមេនះជ្របតិកមមសព្វ ។

-អ្រតាកម្ម(ឬអ្រតាមា្រត)អាសុីត-បាស ជលំ នឬ ំ បេចចកេទស េគេ្របើេនទព ី េិ

េដម ើ បកំ ី ណត់កំ

ែដល

ប់សូលុយសយង ុ

គ ល់ កំ

ប់ចបស់

២-ចំណុចសមមូល

សុី ត ឬបសមន ិ

គ ល់កំ

ស់។ សូ លុយសយងែដលេគ ុ

សុត ី -បស

ជចំណុចែដលបរមណ ិ

ប់ េ

គ ល់កំ

ប់េ

ធន៍

យេ្របស ឬ ើ ូ លុយសយងបស ុ

ថ សូលុយសយុងស្តង់ដា ។

សុី ត នង ក ិ បរមណបស្របត ិ ិ មមអស់ពស ី ូ លុយសយង។ ុ

េគេ្របអ ើ ងគធតុចង្អុលពណ៌ជសញញ្របប់ឲយដឹងថចំណុចសមមូលេកត ើ មន ។

ណុចសមមូល ទំនក់ទន ំ ងបរមណេនចំ ិ

Ca កំ

ប់

សុី ត

Va មឌ

សុី ត

សុី តបស Ca×Va = Cb × Vb

Cb កំ

៣-ជេ្រមើសអងគធតុចង្អលពណ ៌ ុ

អងគធតុចង្អុលពណ៌ ជ អង្គធាតុចង្អល ុ ពណ៌

រធតុសរ ី ងគែដលពណ៌របស់ តំបន់ែ្របពណ៌

ប់បស

្រស័យនឹងតៃម្ល pH ។ ពណ៌អាសុីត

ពណ៌បាស េលឿងខចី

េអលយង់ទន ី (H)

3.1 - 4.4

្រកហម

6.0 - 7.6

េលឿង

េផណុលផ្តេលអុន ី (PP)

8.2 - 10.0

គមនពណ៌

្របូមូទ ៉ ីមុល ៉ េខៀវ (BBT) -អ្រ

កមម

-អ្រ

កមម

-អ្រ

កមមបសេខ យេ

Vb មឌបស

សុី តខ្លង ំ -បសខ្លង ំ េ្របអ ៉ ម ៉ េខៀវ ។ ើ ងគធតុចង្អុលពណ៌ ្របូមូទ ី ុល

សុី តេខ យេ

យបសខ្លង ំ េ្របើអងគធតុចង្អុលពណ៌ េផណុលផ្តេលអុីន ។

យ

សុី តខ្លង ំ េ្របើអងគធតុចង្អុលពណ៌ េអលយង់ទីន ។

17

េខៀវ

កូ

ប

សុី ត

ជំពូកទី៤ លំនឹងគីមី េមេរៀនទី១ ធមមជតិៃនលំនឹងគីមី ១-្របតិកមមេទមក

tamRTwsþI RbtikmμGacRbRBwtþeTAtamTisedABIr KWRbtikmμtamTisbeNþay nigRbtikmμtamTisRcas . dUecñH RKb;RbtikmμKImI Edl)anelIkeLIgCaRbtikmμeTAmkenAeRkamlkçxNÐsmRsbNamYy .

-RbtikmμeTAmk KWCaRbtikmμmYyEdlkñúgenaH GgÁFatukekIt b¤plitpl GacmanRbtikmμCamYyKñabegáIt GgÁFatuRbtikrvij . ]Ta >)art (II) GuksIut RtUvkemþAbMEbkCa)art nigGuksIuEsn . t   2Hg + O2

2HgO

(1)

>kalNaRtUvkemþA )artmanGMeBICamYyGuksIuEsn [plCa)art (II) GuksIutvij .

2Hg + O2

t   2HgO

(2)

tam (1) nig (2) eK)ansmIkarRbtikmμeTAmk ³ t    

2HgO

2Hg + O2

-RbtikmμeTAmkmanlMnwg kalNael,ÓnRbtikmμtamTisbeNþayesμInwgel,ÓnRbtikmμtamTisRcas ehIykMhab;GgÁFatukekIt nigGgÁFatuRbtikrElgERbRbYl . ២-លំនឹងគីមី

RbtikmμKImICaeRcIn CaRbtikmμeTAmk enAeRkamlkçxNÐsItuNðPaB nigkMhab;RbRktI .

RbtikmμTaMgenaHeTAdl;sßanPaBlMnwg ebIKμansarFatuNamYyRtUv)anrMedaHecjBIRbB½n§KImI .

-krNIxøH RbtikmμtamTisbeNþayRbRBwtþeTAesIÞrTaMgRsug eTIbmanRbtikmμtamTisRcasekIteLIg . dUecñH enAeBllMnwgKImI kMhab;GgÁFatukekItFMCagGgÁFatuRbtikr . eKfa lMnwgeTareTAxagsþaM CaRbtikmμnaMmux . ]Ta- 2SO (g) + O (g)  2SO  -krNIxøH RbtikmμtamTisbeNþayRbRBwtþeTAedaylM)ak nigRbtikmμtamTisRcasRbRBwtþeTAgayRsYl . dUecñH enAeBllMnwgKImI kMhab;GgÁFatuRbtikrFMCagGgÁFatukekIt . eKfa lMnwgeTareTAxageqVg CaRbtikmμnaMmux .  ]Ta- H CO (aq) + H O (l)  H O (aq) + HCO (aq) 2

2

3

2

3

2

3

+

3

18

៣-កេន មេថរលំនឹង

]bmafa GgÁFatu A nig B manRbtikmμCamYyKña begáIt)anCaGgÁFatu C nig D ehIyGgÁFatu C nig D manRbtikmμCamYyKñabegáIt)anCaGgÁFatu A nig B vij . enAeBllMnwgKImIeK)ansmIkartulükar ³

eK)ankenSamefrlMnwg K :

  aA + bB  

cC + dD

[C ] c  [ D ] d K  [ A]a  [ B ]b

efr K b¤ efrlMnwg K CaTMhMKμanxñat ÉkMhab;RbePTKImI KitCa mol.L . efr K minGaRs½ynwgkMhab;RbePTKImIeT EtGaRs½ynwgsItuNðPaB . ឧទ- RbtikmμeTAmkénRbtikmμrvag H nig I enAlkçxNÐkMNt;mYy tagedaysmIkartulükar ³ -1

2

2

H2 (g) + I2 (g) ⇄ 2HI (g)

kenSamefrlMnwgKImIsresr ³

[ HI ] 2 K  [ H 2 ] [ I 2 ]

19

េមេរៀនទី២ កររ ំកិលលំនឹង ១-ពយករណ៍ទឹសេ

ៃនរ ំកិលលំនឹង

េគាលការណ៍ឡឺសាតឺលីេយ (Le Chat ្របព័នធមយ ួ កំពុងមនលំ នឹងរងនូវភព នតង ឹ ។ ក ្ត ែដលនំឲយមនភព

១.១-បែ្រមប្រមួលសមាធ

el i er )

នតឹង លំ នឹងេនះរ ំកិល

មទស ិ េ

ែដលមនទំេនររ ំេ

នតង ឹ ឬរ ំខនដល់លំនង ឹ គម ី គ ី ស ឺ មពធ កំ

ះភព

ប់ នង ិ សីតុណ្ហភព។

ួ ម៉ូេលគុល ករែ្រប្របួលសមពធមនឥទធព ិ លេទេលើលំនឹងៃន្របព័នធែដលមនភពរូបជឧសម័ន និងចំនន

(ឬចំនួនម៉ូល) សរុបៃនអងគធតុ្របតក ិ រខុសគនពីចំនួនម៉ូេលគុល(ឬចំនួនម៉ូល ) សរុបៃនអងគធតុកេកើត ។

លំ នង ឹ រ ំកល ិ ពែី ផនកែដលមនចំនួនម៉ូលសរុបេ្រចន ើ ជង េទរកែផនកែដលមនចំនួនម៉ូលតច ិ ជង។ ឧទ- N2 (g) + 3H2 (g)

(1)   2NH3 (g)  ( 2) 1 mol 3 mol 2 mol េយើងេឃើញថ ចំនន ួ ម៉ូលសរុបៃនអងគធតុ្របតិករមន 4 mol និងចំនន ួ ម៉ូលសរុបៃនអងគធតុកេកើត

មន 2 mol។ ដូេចនះ ករបេងកន ើ សមពធ នំឲយលំ នង ឹ រ ំកល ិ

១.២-បែ្រមប្រមួលកំហាប់ េ

ករបេងកើនកំ

ប់អងគធតុ្របតក ិ រ ក៏បេងកើនភព

យសមក ី រតុលយករ ៖

A + B ដូេចនះ កល

(1)    ( 2)

ង

C + D

បែនថម A ឬ B នំឲយលំ នឹងរ ំកិល

ប់អងគធតុរងសុ ទធនង ឹ ិ កំ

(1)។

ួ នតឹងឱយេទ្របព័នធលំនឹងែដរ។ ្របព័នធលំនឹងគីមម ី យ

ប៉ះពល់ដល់តៃម្លេថរលំ នង ឹ K េទ ។ កំ

មទស ិ េ

មទិសេ

ប់អងគធតុ វសុ ទធពុែំ ្រប្របួលេទ

ធតុរង ឹ និងអងគធតុ វេនកនុងកេន មេថរលំ នឹងេទ ។   CaO(s) + CO2(g) ឧទ. CaCO3(s)  

(1) ។ ករែ្រប្របួលកំ

ប់ ពុំមន

មសនមត េគមន ិ សរេសរកំ

ប់អងគ

K = [CO2]

[CH 3 COO  ]  [ H 3 O  ] +   CH3COOH(aq) + H2O(l)   CH3COO (aq) + H3O (aq) K  [CH 3COOH ] + +   H2O(l) + H2O(l)   H3O (aq) + OH (aq) K = [H3O ]×[OH-] = Ke ១.៣-បែ្រមប្រមួលសីតុណភាព កល

សីតុណ្ហភពេកន ើ នំឲយលំ នង ឹ គម ី រី ំកល ិ

ឧទ- (១) ្របតក ិ មមសំេយគ

្របតក ិ មម្រសូបកេម្ត ។

(1)   N2 (g) + 3H2 (g)  2NH3(g) 92kJ ។ ជ្របតិកមមបេញច ញកេម្ត ។ ( 2)

ដូចេនះ កល (២) ករផលិតឌី

ម៉ូញក់

មទស ិ េ

សីតុណ្ហភពេកន ើ នំឲយលំ នឹងគម ី រី ំកល ិ

សូ តេត្រ

2NO2 (g)

អុកសុី ត

(1)    ( 2)

មទស ិ េ

(2) ។

N2O4 (g) កេម្ត ។ ជ្របតិកមមបេញច ញកេម្ត ។

20

ដូចេនះ កល កល

សីតុណ្ហភពថយចុះ លំ នឹងគីមរី ំកិល

មទិសេ

(1) ។

សីតុណ្ហភពែ្រប្របួល នំឲយេថរលំ នង ឹ K ែ្រប្របួលែដរ ។

២-្របតិកមមឈនេទរកសព្វ

អុយ ៉ ខ្លះ ចូលរួម្របតក ៉ បនតច ី ុង ិ មមជមួយគន ឲយផលជឧសម័ន ឬកករ ឬអងគធតុបែំ បកជអុយ ី ុង ិ ។

្របតិកមមែបបេនះនឹងឈនេទរកសព្វ ។

២.១-្របតិកម្មកំណឧស្ម័ន

បំែបកជឧសម័នភ្លម ។ អុយ ៉ ខ្លះ ចូលេធ្វ្រើ បតក ី ុង ិ មមជមួយគន ឲយផលជ រធតុមន ិ ស៊ប់ េហយ ើ   H2CO3 (aq) + 2H2O (l) ឧទ. 2H3O+ (aq) + CO32- (aq)  

  2H2O (l) + CO2(g)   ្របតក ិ មមេនះ ជ្របតិកមមឈនេទរកសព្វ េ្រពះផលិតផលកេកើតជឧសម័នCO2 ។ H2CO3(aq)

២.២-្របតិកម្មឲយផលជាកករ

យសូ លុយសយង ិ NaCl េគទទួលបនកករ AgCl ។ ុ AgNO3 នង  AgCl + NaNO3 AgNO3 + NaCl   AgCl (s) Ag+ (aq) + Cl- (aq) 

េបេើ គ

្របតក ិ មមេនះ ជ្របតក ិ មមឈនេទរកសព្វ េ្រពះផលិតផលកេកត ើ ជកករ AgCl ។

២.៣-្របតិកម្មឱយផលជាសារធាតុបំែបកអ៊ីយ៉ុងបានតិច

យសូ លុយសយង ឹ ។ ុ HCl និង NaOH េគទទួលបនទក  NaCl + H2O HCl + NaOH 

េបើេគ

ឬ H3O + (aq) + OH- (aq)  

2H2O (l)

្របតក ិ មមេនះ ជ្របតក ិ មមឈនេទរកសព្វ េ្រពះផលិតផលកេកត ើ ជ

៣-ផលអុីយង ៉ុ រ ួម

េបើេគបែនថមអុីយុង ៉

រធតុបំែបកជអុយ ៉ បនតច ី ុង ិ ។

មួយចូលេទកនុងសូ លុយសយងមួ ៉ េនះែដរ េហើយេធ្វើ ុ យេទៀតែដលមនវត្តមនអុីយុង

ឱយមនកករសមសធតុេដើមវញឬបនថ យក្រមត ៉ កមមៃនសមសធតុេដើមបតុភូតេនះ េគេ ិ ិ អុយ ី ុង យ៉ុងរួម។

ថផលអុី

៣.១-ផលអ៊យ ី ៉ុងរួមឲយជាកករ េគ ឡឺ

ចរ ំកិលលំ នឹងៃន្របតិកមម

មួយេទ

តល ឺ ី េយ ។

មទិសេ

ែដលចង់បន

មេគលករណ៍

េគមនសូ លុយសយងសូ ដយមក្ល ី រលំ នឹង៖ ុ ូ រែួ ឆ្អត ែដលមនសមក +   NaCl (s)   Na (aq) + Cl-(aq) េបេើ គបែនថមអុ្រី ដូែសនក្លរ ួ (HCl) េទកនុងសូ លុយសយងខងេល ៉ ក្លរ ួ (Cl-) មនអំេពជ ើ នំឲយអុយ ី ុង ើ មួយ ុ

+ អុយ ៉ សូ ដយម ិ ។ ី ុង ូ (Na ) ឲយផលជកករឬ្រកមសូ ដយមក្ល ូ រ ួ (NaCl) វញ

៣.២-ផលអ៊ីយ៉ុងរួមបន្ថយកំរិតអ៊ីយ៉ុងកម្ម សុី ត

េសទិចជ

បនែត 1,3% ប៉ុេ

្ណ ះ ។

សុី តខ យ CH3COOH េនកំ

CH3COOH(aq) + H2O(l)

   

ប់ 0.1M

ចចបំែបកជអុីយុង ៉ H3 O +

CH3COO-(aq) + H3O+(aq) ។ 21

េបើេគបែនថម CH3COONa បន្តិចេទកនុងសូ លុយសយងខងេល ៉ CH3COO- បនពី ើ នំឲយអុីយុង ុ

CH3COONa មនអំេពជ ៉ H3O+ កនុងសូ លុយសយង ិ ើ ជ CH3COOH វញ។ ើ មួយអុីយុង ុ CH3COOH បេងកត

លំហាត់គំរូ ៖

o ្របតក ិ មមខងេ្រកមេនះ្រប្រពត ឹ ្តេទេនសីតុណ្ហភព 400 C ៖

H2 (g)

+

   

I2 (g)

2HI (g)

េបើេគយក 0,0800 mol ៃនអុ្រី ដូែសន និង 0,0800 mol ៃនអុីយូត ៉ េទ

និងទុកឲយ្រប្រព័នធមនលំ នឹង ។ ចូរកំណត់រកកំ កំណត់រកកំ

H2 (g) 0.08M x 0.08-x វធ ួ ៈ ិ ទ ី ម ី យ

+

ក់កុ នងឆនង ំ 1,00L េហើយបិទជិត

ប់អុីយូត ៉ េនេពលលំ នឹង ។

ចេម្លើយ

ប់អុយ ៉ េនេពលលំ នង ី ូត ឹ ៖

   

I2 (g) 0.08M x 0.08-x

2HI (g) 0 2x 2x

[ HI ]2 (2 x) 2 ( 2 x) 2 2x     50 2 2 [ H 2 ]  [ I 2 ] (0,08  x) (0,08) 0,08 2x = 0,08×7,07=0.5656 x = 0.2828M K

ដូចេនះ ៖ [I2] = 0.08-0.28 = - 0.2M វធ ិ ីទីពីរៈ

K = 50,0

(មន ិ យក)

[ HI ]2 (2 x) 2   50 [ H 2 ]  [ I 2 ] (0,08  x) 2 2x   50  7 . 07 0 . 08  x

K

2x = 0,5656 - 7,07x 2x + 7,07x = 0,5656 x 

0 . 5656 9 . 07

 0 . 06 M

ដូចេនះ ៖ [I2] = 0.08-0.06 = 0.02M

(យក)

22

K = 50,0

េមេរៀនទី៣ លំនឹងៃន ១-េថរអុីយង ៉ុ កមមៃន -

សុី ត

សុត ី បស និងអំបិល

សុត ី េខ យ

េសទច ិ ជ

សុី តេខ យ

បំែបកកនុងទក ឹ

មសមក ី រតុលយករ៖

 

CH3COO-(aq) + H3O+(aq)   [CH 3 COO  ]  [ H 3 O  ]  កេន មេថរលំ នង សរេសរ K ឹ a [CH 3 COOH ]

CH3COOH(aq) + H2O(l)

Ka េ

ថ េថរអុីយុង ៉ កមមៃន

សុី ត ឬេថរ

លំហាត់គំរូ ៖ សូ លុយសយង សុី ត HA មួយេនកំ ុ ចូរកំណត់រកេថរអុយ ៉ កមមៃន ី ុង កំ

ប់ H3O+ េពលលំ នឹង:

កំ

ប់េដើម

សុី ត។

ប់ 0,1M មន pH = 2,2 ។

សុី ត ។ េគឲយៈ 100,8 = 6,3 ។ ចេម្លយ ើ

[H3O+] = 10-pH = 10-2,2 = 100,8×10-3 = 6,3×10-3M = 0,0063M   A-(aq) + H3O+ (aq) សមក HA(aq) + H2O(g)   ី រតុលយករ កំ កំ

0,1M

ប់ែ្រប្របួល

0

0,0063M

ប់េពលលំ នង ឹ 0,1M-0,0063M

Ka 

0

0,0063M

0,0063M

0,0063M

0,0063M

[ A  ]  [ H 3 O  ] 0,0063  0,0063 (0,0063) 2   4,23  10  4  [ HA] (0,1  0,0063) 0,0937

២-េថរអុីយង ៉ុ កមមៃនទឹក ទក ឹ មនអំេពជ ើ មួយគន មសមក ី រតុលយករៈ   H3O+ (aq) + OH- (aq) H2O (l) + H2O (l)   ្របតក ៉ កមមឬអូតូ្របូតូលីសៃនទឹក ។ កំ ិ មមេនះេ ថ ្របតិកមមស័្វយអុយ ី ុង កេន មេថរអុីយុង ៉ កមមៃនទឹកសរេសរៈ

K e  [ H 3 O  ]  [ OH  ]  K w  10  14

៣-អុីយង ៉ុ កមមៃនអំបិល អំបិលជផលិតផលៃន្របតិកមមបន បរ ង

សុី ត និងបស ។ េពលអំបិលរ

យកនុងទឹក បំែបកជ

យកនុងទក ឹ ឲយជសូ លុយសយងណ ឺ តមន pH = 7។ ុ

ញ៉ុ ង) ។ អំបល ិ ខ្លះរ

ឲយជសូ លុយសយង ុ

៉ ែដលបនពី សុី តមន pH តូចជង 7។ អុីយុង

យកនុងទក pH ធំជង 7 ។ NH4Cl រ ឹ ឲយជសូ លុយសយងបសមន ុ

pH ធំជង ឬតូចជង 7 ។ អំេពើជមួយទឹកឲយជសូ លុយសយងមន ុ

យកនុងទក ឹ

សុី តេខ យ ឬបសេខ យមន

៣.១-អ៊ី្រដូលីសៃនអាញ៉ុង ៖ អុ្រី ដូលីសៃន

ស់

េន 25oC ។

អុយ ៉ (កចុង នង ី ុង ិ

Na2CO3 រ

ប់ H3O+ និង OH- តូច

ញ៉ុ ងជអំេពរើ ងអុយ ៉ អវជជ ។ ិ មនជមួយទក ី ុង ឹ ឲយផលជសូ លុយសយងបស ុ

23

ង HA ជ

សុី តេខ យែដលមនអំេពើជមួយទឹក ឲយផលជ

មសមក ី រលំ នឹងៈ ៖

ញ៉ុ ង A- និងអុីយុង ៉ H3 O +

  A- (aq) + H3O+ (aq) HA (aq) + H2O (l)  

ញ៉ុ ង A- ជបសឆ្លស់ៃន

សុី តេខ យ ទទួល្របូតុងពទ ី ក ឹ ឲយជ

សុី តនង ៉ OH- ។ ិ អុយ ី ុង

  HA (aq) + OH- (aq) មសមក ី រលំ នង ឹ ៖ A (aq) + H2O (l)  

អុី្រដូលីសៃន

ញ៉ុ ង A- េធ្វើឲយកំ

ប់ OH- េកើនេឡើងេនកនុងសូ លុយសយង ុ េហតុេនះេហើយបនជ

សូ លុយសយងទទួ លបនជសូ លុយសយងបស ។ ុ ុ

សុី ត HA កន់ែតេខ យ បសឆ្លស់ A-

ដូេចនះ

កន់ែតខ្លង ំ ។

ឧទ-សូ ដយមកបូ ូ

ត Na2CO3 ជបស ។

Na2CO3 (s)   2Na+ (aq) + CO32- (aq) Na+ (aq) + H2O   គមន

CO32- (aq) + H2O   HCO3- (g) + OH- (aq) អុី្រដូលីស CO32- ែដលបនពី Na2CO3 បេងកត ដូចេនះលុ យសយង ើ បន OH កនុងសូ លុយសយង។ ុ ុ

Na2CO3 ជបស ។

៣.២-អ៊ី្រដូលីសៃនកាចុង អុ្រី ដូលីសៃនកចុងជអំេពើរ ងអុយ ៉ វជជ ិ មនជមួយទក ី ុង ឹ ឲយផលជសូ លុយសយង ុ ង B ជបសេខ យែដលមនអំេពើជមួយទឹក ឲយផលជ

មសមក ី រលំ នង ឹ ៈ

កចុង BH+ ជ

សុី ត ។

ញ៉ុ ង BH+ និងអុីយុង ៉ OH-

  BH+ (aq) + OH- (aq) B (aq) + H2O (l)  

សុី តឆ្លស់ៃនបសេខ យ េបះបង់្របូតុងឲយទក ៉ H3 O + ។ ឹ ឲយជ B នង ិ អុយ ី ុង

+   មសមក ី រលំ នឹងៈ BH (aq) + H2O (l)  

B (aq) + H3O+ (aq)

អុី្រដូលីសៃនកចុង BH+ បេងកត ើ បន H3O+ កនុងសូ លុយសយង ុ េហតុេនះេហើយបនជសូ លុយសយង ុ

ទទួលបនជសូ លុយសយង ុ

សុី ត ។

បាស B កាន់ែតេខសោយ អាសុីតឆាស់ BH+ កាន់ែតខាំង

ឧទ-

ម៉ូញូ ៉ មក្លរ ួ NH4Cl ជ

សុី ត ។

NH4Cl (s)   NH4 (aq) + Cl- (aq) +

Cl- (aq) + H2O   គមន NH4+ (aq) + H2O   NH3 (g) + H3O+ (aq) ដូចេនះសូ លុយសយង ុ NH4Cl ជ

៤-សូលយ ុ សយងតំ ប៉ុង ុ

សុី ត េ្រពះ បេងកើតបន H3O+ កនុងសូ លុយសយង។ ុ

នយ ៉ ជសូ លុយសយងែដលផ ំេ ិ មន័យ ៖ សូ លុយសយងតំ ុ បុង ុ

ឬ សូ លុយសយងបសេខ យ និង ុ

យ

សុី តឆ្លស់របស់ េហើយមនកំ

សូ លុយសយងតំ ៉ មនបែ្រមប្រមួល pH តិចតួច កល ុ បុង

ល។

24

សុី តេខ យ នង ិ បសឆ្លស់របស់

េគបែនថម

ប់េសមើគន ។

សុី តខ្លង ំ ឬបសខ្លង ំ បន្តិចចូ

ឧទា- សូ លុយសយងមន 0,100mol ៃន CH3COOH និង 0,100mol ៃន CH3COONa ជសូ លុយសយងតំ ៉ ុ ុ បុង

េ្រពះកនុងសូ លុយសយងេនះ CH3COOH និង CH3COO- មនបរ ិមណ 0,100 mol ដូចគន។ ុ

ជំពូក៦ គីមីសរ ី ងគ េមេរៀនទី១ េអែសទ ខ្លញ់និងេ្របង ១-េអែសទ ៖ េអែសទ ជអងគធតុ្រស របស់

សុី តេ

យៃន

សុី តអុក

យ្រកុម( -OR’ ) របស់

េអែសទមនរូបមន្តទូេទ ៖

ួ ្រកុម ( -OH ) លិច( R-COOH ) ែដលបនពក ី រជំនស

ល់កុល ។

O R

C O O

ំ ទីេអែសទៈ បងគុន

R-COOR’ (R, R’

or

-COO-C-

ចដូចគន)

R’

C O

or

C

១.១-នមវលី េដម ើ បេី

េឈមះេអែសទ េគេ

ពី “ អូអុិច ” េទជ “ អូ

េឈមះ ៉ ឌក ី ល់ R របស់

េឈមះ

ត” ។

ឧទ- CH3-COO-C2H5 េអទីល េអ

ណូ

C6H5-COO-C2H5 េអទីល បង់សូ CH3-COO-C6H5 េផនីល េអ

ណូ

CH3-CH-CH2-COO-CH2-CH-CH3 CH3 ១.២-លកខណៈរូប

ល់កុល រួចេ

CH3

សុី តេ

យប្តូរបចចឹមបទ

ត ត ត

2-េមទីល ្របូពីល 3-េមទីល ប៊ុយ

ណូ

ត

េអែសទភគេ្រចើនែដលមនម៉ សម៉ូលតូច រ

យកនុងទឹក ងយេហើរ មនក្លិនគួរជទីគប់ចិត្ត ។ លបយេអែសទ្រតូវបនេ្របើស្រមប់េធ្វើទឹកអប់ នំ បែង្អម េភសជជៈ ...។

១.៣-លកខណៈគីមី ៖

ក.អុី្រដូលស ី ជ្របតិកមមរ ងេអែសទ និងទឹក ឲយផលជ សុីត និង ល់កុល ។   R-COOH + R’-OH R-COO-R’ + H2O   ’   CH3-COOH + C2H5-OH CH3-COO-C2H5 + H2O   ខ. ប៊ូកមម េអែសទមនអំេពើជមួយស៊ូត ឲយផលជអំបិលៃន សុីត និង ល់កុល ។

R-COO-R’ + NaOH   R-COONa + R’-OH ’ CH3-COO-C2H5 + NaOH   CH3-COONa + C2H5-OH គ.្របតិកមមជមួយ ម៉ូញក់ ម៉ូញក់មនអំេពើជមួយេអែសទ ឲ្យជ មីតនិង + NH3   R-CO-NH2 + R -OH R-COO-R ’ CH3-COO-C2H5 + NH3   CH3-CO-NH2 + C2H5-OH ’

’

25

ល់កុល ។

ឃ.្របតិកមមេរដុកមម េអែសទរងេរដុកមមជ

ល់កុលេ

យអុី្រដូែសនេនចំេពះមុខក

លីករ

ដូចជលបយៃន CuO,CuCr2O4 ឬ LiAlH4 ។ 2H2   R-CH2-OH + R’-OH 2H2   CH3-CH2-OH + C3H7-OH

+ R-COO-R’ ’ CH3-COO-C3H7 + ១.៤-ទេង្វើេអែសទ េអែសទ

ចេធ្វើេឡើង

មពីររេបៀបៈ

ក.េអែសទកមម ជ្របតិកមមរ ង

សុីតនិង ល់កុល ឲយជេអែសទនិងទឹក ។   R-COO-R’ R-COOH + R’-OH + H2O     CH3-COO-C2H5 + H2O CH3-COOH + C2H5-OH   ខ.្របតិកមមរ ង នី្រទីត សុត ី ឬ សុល ី ក្លរន ួ ិង ល់កុល -

នី្រទីត

សុីតមនអំេពើជមួយ

R-CO-O-CO-R

+

ល់កុល ឲយជេអែសទនិង

សុីត។

R’-OH   R-COO-R’ + R-COOH

CH3-CO-O-CO-CH3 + C2H5-OH   CH3-COO-C2H5 + CH3-COOH សុីលក្លរម ួ នអំេពើជមួយ ល់កុល ឲយជេអែសទនិង សុីតក្លរ ី្រឌិច។

-

R-CO-Cl + R’-OH   R-COO-R’

+ HCl

CH3-CO-Cl + C2H5-OH   CH3-COO-C2H5 + HCl ១.៥-េអែសទសខ ំ ន់ៗ ( សពីរ ីន) COO-CH3

COOH

COO-CH3

OH េមទីលបង់សូ

ទេង្វើ

ត

សុីត

លីសុីលិច

COOH

OH េមទីល

លីសុី

ត

O-CO-CH3 សុីត

េសទីល

លីសុីលិច(

សពីរ ីន)

សពីរ ីន

COOH CH3-CO

COOH O   CH3-COOH OH CH3-CO O-CO-CH3 សុីត

លីសុីលិច

២-ខ្លញ់និងេ្របង

នី្រឌីត

េសទិច

សពីរ ីន

ខ្លញ់និងេ្របងមនេ្រចើនេនកនុងធមមជតិ។

សុីត

េសទិច

ជធតុបងកសំខន់ែដលមនេនកនុងេកសិក

ខ្លញ់សត្វ និងរុកខជតិ។ ខ្លញ់បនពីសត្វ ឯេ្របងបនពីរក ុ ខជតិ។ ២.១-សមសភព

៉ុ ឬ ្របូប៉ន-1,2,3-្រទីអុល ខ្លញ់ និងេ្របងមនទ្រមង់ដូចគន គឺជ្រទីេអែសទែដលេកើតពីគី្លេសរល

( CH2OH-CHOH-CH2OH) និង CH2−OH CH − OH CH2−OH

+ 3R-COOH

គ្លីេសរល ៉ុ

សុត ី ខ្លញ់ែឆ្អត

សុីតខ្លញ់ ។

 

សុីតកបុកសុីលិច

CH2−OCO−R CH − OCO−R + 3H2O CH2−OCO−R ខ្លញ់ឬេ្របង

-

សុីតប៉ ល់មីទិច CH3-(CH2)14-COOH

-

សុីតេស្ត

រ ិច

CH3-(CH2)16-COOH 26

ទឹក

-

សុីត

៉ សុីឌិច CH3-(CH2)18-COOH

សុត ី ខ្លញ់មិនែឆ្អត -

សុីតអូ េលអុិច CH3-(CH2)7-CH=CH-(CH2)7-COOH

-

សុីតលីណូេលអុិច CH3-(CH2)4-CH=CH-CH2-CH=CH-(CH2)7-COOH

-

សុីតលីណូេលនិច CH3-CH2-CH=CH-CH2-CH=CH-CH2-CH=CH-(CH2)7-COOH

-

សុីត

៉ សុីដូនិច

CH3-(CH2)3 -CH=CH-CH2-CH=CH-CH2-CH=CH-CH2-CH=CH-(CH2)4-COOH ២.២-លកខណៈខ្លញ់ ឬេ្របង ខ្លញ់និងេ្របង្រ េ្របង

លជងទឹក មិនរ

យកនុងទឹក ែតរ ក្លរួ ឌីក្លរេ៉ូ អទីែឡន ។

ំង កបូនេត្រ

យកនុងឌីក្លរេ៉ូ អ

ន េអែទ បង់ែសន

ក-អុី្រដូែសនកមម េ្របងរុកខជតិ វជសមសធតុមិនែឆ្អត

ចរងអុី្រដូែសនកមមេទជខ្លញ់រ ឹង ។

CH2−OCO−(CH2)7−CH=CH−(CH2)7−CH3 CH2−OCO−(CH2)16 −CH3 Ni CH−OCO−(CH2)7−CH=CH−(CH2)7−CH3 + 3H2   CH−OCO−(CH2)16−CH3 t CH2−OCO−(CH2)16−CH3 CH2−OCO−(CH2)7−CH=CH−(CH2)7−CH3 គ្លីេសរល ុ ៉ ្រទីអូេល

ត(េ្របង វ)

គ្លីេសរល ុ ៉ ្រទីេស្ត

៉ ត(ខ្លញ់រ ឹង)

េនេពលេគដុតកេម្ត្រទីគីេ្ល សរ ីតជមួយបស េគបនគ្លីេសរុលនិងអំបិលៃន

សុីតខ្លញ់។

ខ-អុី្រដូលស ី ខ្លញ់ ឬេ្របង

CH2−OCO−(CH2)14−CH3 CH−OCO−(CH2)14−CH3

CH2−OH + 3NaOH

 

្រទីប៉ល់មីទីន ថ្របតិកមម

+ 3CH3−(CH2)14−COONa

CH2−OH សូដយូមប៉ សមី

CH2−OCO−(CH2)14−CH3 ្របតិកមមេនះេ

CH−OH

ត(

ប៊ូ)

គ្លីេសរល ៉ុ

ប៊ូកមម។

២.៣-បំែលង

រកនុង រពងគកយ ខ្លញ់និងេ្របងជ រផ្តល់ថមពលកេម្តេ្រចើនជង្របូេតអុីននិងកបូនអុី្រ

ត ។ េ្រកមអំេពើ

ុ ៉ និង របស់រសលំែពងនិងេពះេវៀន ខ្លញ់និងេ្របងរងអុី្រដូលីសក្លយជគ្លីេសរល ែដល

ច្រសូបេ

សុីតខ្លញ់

យ្រសទប់េពះេវៀន បនទប់មកសំេយគេទជ្រទីគី្លេសរ ីតជថមីសុកទុ ្ត កកនុង

េកសិកខ្លញ់ េហើយបញូ ជ នេទឲយសរ ី ងគេផ ងៗនិងរងអុី្រដូលីសនិងអុកសុីតកមមេទជCO2

និងH2O ។ ្របតិកមមេនះបេញចញកេម្តឲយ ២.៤-

រពងគកយស្រមប់្រទ្រទង់សកមមភពជីវ ិត ។

ប៊ូ ប៊ូ ជលបយអំបិលសូដយូម ឬប៉ូ

សយូមៃន សុីតកបុកសុីលិចែដលមនែខ កបូនយ៉ ង ែវង(មនកបូនពី១២េទ១៨) គមនែខនង ។ អំបិលប៉ូ សយូមបេងកើតបន ប៊ូទន់ ជង

អំបិលសូដយូម។

ប៊ូកមមជ្របតិកមមយឺតែតសព្វ

27

ទ្រមង់ម៉ូេលគុល

ប៊ូ

កនទុយ(អុី្រដូផូប)

កបល(អុី្រដូភីល)

ប៊ូ ( COO-) មនលកខណៈចំណូលទឹកមិន

អុី្រដូភីល ឬលីប៉ូផូប គឺជែផនកកបលរបស់ ចំណូលខ្លញ់ និងេ្របងេទ។

អុី្រដូផូប ឬលីប៉ូភីល គឺ ជែខ កបូន ែផនកកនទុយរបស់

ប៊ូ មនទំេនរចូលចិត្តខ្លញ់និង

េ្របង មិនចំណូលទឹកេទ។ -អំេពើរបស់

ប៊ូេទេលើ

ន ម្រប

ក់

និងធូលីេផ ងៗ ។ ខ្លញ់ ្រតូវបនដកេចញពី មុខងរសម្អតរបស់ េពល

ក់េលើសេម្ល កបំពក់ឬែសបកគឺជខ្លញ់

ន ម្រប

ន ម្រប

ក់េ

ប៊ូទក់ទងេទនឹងទ្រមង់គីមីរបស់

យករ

ងជ្រមះ ។

។

ប៊ូរ

យកនុងទឹក ម៉ូេលគុលរបស់ បេងកើតជមីែសល។ ែផនកអុី្រដូផូបរុ ំព័ទធខ្លញ់(ែក្អល)ចំែណកែផនកអុី្រដូភីលែបរេចញេ្រក ។ water

air air water

water ម៉ូេលគុល ចំ

ំ ៖ េគមិន

water

ប៊ូេលើៃផទទឹក ចេ្របើ

ពពុះ

ប៊ូ

សមីករ ៖

2R 2R

water

កំណមីែសលកនុងទឹក

ប៊ូជមួយទឹករ ឹងេទ េ្រពះ បងកឲយមនកករជមួយអុីយ៉ុង Ca2+និង

Mg2+មិនបនេទជ្រមះែក្អល ឬខ្លញ់និងេ្របងេទ ។ Ca2+និង Mg2+េ្រចើន។

water

+ Ca2+

+ Mg2+

(R COO)2Ca (R COO)2Mg

28

ទឹករ ឹង

(s) (s)

គឺជទឹកមនបរ ិមណអុីយ៉ុង

ដូចេនះ េដើមបីេបកគក់ជ្រមះ លកខណៈ្របេសើរជង

Mg2+េនកនុងទឹករ ឹងេទ ។

២.៥-

ន ម្រប

ប៊ូ េ្រពះ

ក់េនកនុងទឹករ ឹង េគេ្របើ

រធតុជ្រមះែក្អលមិនបេងកើតកករជមួយអុីយ៉ុង Ca2+និង

ប៊ូែដរ ប៉ុែន្ត មនកបលជ -SO3- ឬ -0SO3-

រធតុជ្រមះែក្អល មនលកខណៈដូច

- R

ចមន

( R

SO3Na

- CH3 – (CH2)10 – CH2 – OSO3Na

២.៦-ថនំ ថនំ

រធតុជ្រមះែក្អលែដលមន

តូមកបូនពី12េទ18 ) ។

ប៖ បផ ំេ

យ

រធតុ សំខន់បីយ៉ងគឺ ៖ -

រធតុភជប់ជេ្របងែដលជ្រទីគី្លេសរ ីតៃន

រធតុភជប់ -ជតិពណ៌ -ធតុរ ំ

សុីតមិនែឆ្អត ។ េនេពលប៉ះខយល់ថនំ

យ។ បរង

្របតិកមមអុកសុីតកមម និងប៉ូលីែមកមមរបស់សមព័នធពីរជន់នំឲយមនករភជប់គនពីម៉ូេលគុលមួយ េទមួយែដលេធ្វើឲយថនំ

បមនភពជប់សិត ្អ ។

29

េមេរៀនទី២ ្រស ១-

យ

លីផទិច

សូត

មីន ៖

១.១-រូបមន្ត និងនមវលី ក-រូបមន្ត មីន ជសមសធតុសរ ី ងគ ែដលបនពីករជំនួស េ

តូមអុី្រដូែសនរបស់ម៉ូេលគុល NH3

យ ៉ ឌីកល់អុី្រដូកបួ (R)។

H N H ឬ NH3

ឬ

R N H

H ម៉ូញ៉ក់

H មីន

R-NH2

R ជ ៉ ឌីកល់អុី្រដូកបួែខ េបើក ។ េបើ R ជ ៉ ឌីកល់អុី្រដូកបួែឆ្អត េគបនរូបមន្តទូេទ CnH2n+3N ។ ខ-ចំ

ត់ថនក់

េគែចក

មីន

មីនជបីថនក់េទ

មចំនួន

តូ មអុី្រដូែសនរបស់

ម៉ូ ញក់ែដល្រតូវជំនួសេ

យ

៉ ឌីកល់ R ។

R1− N − H H គ-នមវលី -

មីនថនក់ទីI,

មីនថនក់ទីI េ

មីនថនក់ទីII,

R1 − N − R2 H

េឈមះ ៉ ឌីកល់ R- រួចបែនថមបចឆឹមបទ

ឧទ. ក. CH3-NH2 េមទីល

មីន

-

R3

មីនថនក់ទីIII

មីន ។

ខ. CH3-CH2-NH2 េអទីល

គ. CH3-CH2-CH-CH2-NH2 CH3

R1 – N – R2

មីន

ឃ. CH3-CH2-CH-CH2-CH2

2-េមទីល ប៊ុយទីល

មីន

NH2 1‐េអទីល ្របូពីល

មីន

មីនថនក់ទីIIឬ ថនក់ទី III

ទី១: េ

េឈមះ ៉ ឌីកល់R- ែដលមនែខ កបូនខ្លីេ

យបញ ជ ក់ទី

មន ៉ ឌីកល់ពីរ ) ។ ទី២: េ

េឈមះដូច

ំង N- ( ឬ N,N- កនុងករណី

មីនថនក់ទី1ចំេពះ ៉ ឌីកល់ែដលមនែខ កបូនែវងឬ

N-េមទីល េអទីល

មីន

ខ. CH3-NH-CH3

N-េមទីល េមទីល

មីន

គ. C2H5-N-CH3

N,N-ឌីេមទីល េអទីល

ឧទ. ក. C2H5-NH-CH3

ំញ ុ ំឬសំខន់។

មីន

CH3 ឃ. C6H5-N-C2H5 N‐េអទីល N-េមទីល េផនីល

CH3

មីន

១.២-លកខណៈរូប មីនែដលមនភពរូបជឧសម័នមនក្លិនពុំល្អ េ្រពះមន មនម៉ សម៉ូលធំមនកបូនពី6េឡើងេទ មិនរ

យ

យកនុងទឹកេទ ប៉ុែន្តរ

30

ម៉ូញក់ ។

មីនែដល

យកនុងអងគធតុរ ំ

យ

សរ ី ងគ ។

មីនមនចំណុចរ ំពុះខពស់ជង

ល់កន ែតទបជង

ល់កុលែដលមនម៉ សម៉ូល

មីនថនក់ទី I មនចំណុចរ ំពុះខពស់ជងេគ េហើយ

្របែហលគន ។ កនុងចំេ មអុី សូែមរបស់ មីនថនក់ III ទបជងេគ ។ ១.៣-លកខណៈគីមី -លកខណៈជបសៃន

មីន

មីន C2H5-NH2 រ

យកនុងទឹក បេងកើតជសូលុយសយុងបស ។ កំ មីន ជបសេខ យ ។ មន pH=11,9 េន 25oC ។ ដូចេនះ េអទីល េអទីល

C2H5-NH2 + H+ ⇋ C2H5-NH3+ C2H5-NH2 + H2O ⇋ C2H5-NH3+ + OHជទូេទ មីនទំងអស់ជបសេខ យ ប៉ុែន្តខ្លំងជង

R-NH2  NH3  -្របតិកមមរ ង

+

-្របតិកមម

+

CH3 − I  េមទីលអុីយ៉ូដួ

មី នថនក់ទី I ជមួយ

១.៤-ទេង្វើ -

+

HCl

CH3 CH3 –N+ − CH3 CH3

+ I-

សុីលក្លរួ (R-CO-Cl)

 R – CO – NH − R1  CH3–CO –NH–CH3

R− CO − Cl + R1 − NH2 Ex. CH3−CO−Cl + CH3−NH2 -្របតិកមមបេងកើតអំបិល R− NH2

ឡូែសន (R-X) ៖ C2H5 R1 – N+ − R2 + IR3

យ

C2H5 − I  េអទីលអុីយ៉ូដួ

Ex. CH3 – N − CH3 CH3

ម៉ូញក់ ។

C6H5-NH2

មីន និងអងគធតុ្រស

R1 – N − R2 R3

ប់ 0,1M



+ +

HCl HCl

R – NH3+ + Cl-

មីន

ម៉ូញក់មនអំេពើជមួយ

R−X

+

NH3

ល់គីល

 R – NH2

ឡូែសនួ ឲយជ + HX

មីនថនក់ទី I ។

C2H5−Cl + NH3  C2H5–NH2 + HCl មីនថនក់ទី I បេងកើត មីនថនក់ទី II, មីនថនក់ទី II បេងកើត

មីនថនក់ទី III ។

NH 3 R X R X R  X   R  NH 2   R  NH  R   R3 N

-្របតិកមមេរដុកមម្រកុមនី្រទីល ផ្តល់

មីនថនក់ទី I ។

Ni 200 atm R  C  N  4 H   R  CH 2  NH 2

នី្រទីល

មីនថនក់ទី I

Ni , t , p CH 3  CH 2  CH 2  CH 2  C  N  4 H   CH 3  CH 2  CH 2  CH 2  CH 2  NH 2

ប៉ង់

នី្រទីល

ប៉ង់ទីល

31

មីន

២-

មីត

២.១-រូបមន្ត និងនមវលី ក-រូបមន្ត មីត គឺជ្រស

យៃន

សុីតកបុកសុីលិច(R-COOH)ែដលកនុងេនះបងគុំ(-OH)របស់

សុីត

យបងគុំ មីន(-NH2)។ រូបមន្តទូេទៃន មីត ៖ R-CO-NH2

្រតូវបនជំនួសេ

តូមអុី្រដូែសនរបស់បងគំុ (-NH2)ជំនួសេ

R−CO−NH2 មីតថនក់ទី I

យ ៉ ឌីកល់អុី្រដូកបួ បេងកើតជថនក់

R−CO−NH−R1 មីតថនក់ទី II

R−CO−N−R1 R2

មីត ។

មីតថនក់ទី III ខ-នមវលី េឈមះរបស់

មីតបនមកពីេឈមះ

ឧទ. H-CO-NH2

យប្តូរបចឆឹមបទអូអុិចរបស់ សុីតេទជ CH3-CO-NH2 CH3-CH2-CO-NH2

(IUPAC) :

េអ

េម

មីត

សុីតេ

(េឈមះធ្លប់េ្របើ)៖ ផរម៉ មីត -េដើមបីេ ទី

េឈមះ

េស

មីត

្របូប៉

មីត

មីត

្របូបយូ

មីត

មីតថនក់ទី II និងថនក់ទី III េគ្រតូវេ

៉ ឌីកល់អុី្រដូកបួេ

មីត។

យបញ ជ ក់

ំង N- ឬ N,N- ។

ឧទ. CH3−CO−NH−CH3

N-េមទីល េអ

CH3−CO−N−CH3 មីត

CH3

N,N-ឌីេមទីល េអ

មីត

២.២-លកខណៈ -

មីតមនចំណុចរ ំពុះខពស់ ។

ទឹកបនេ្រចើនជង -េ

មីតភគេ្រចើនមនទ្រមង់ជ្រកមរ ឹង។

មីតរ

ល់កុលបន្តិច ស្រមប់ម៉សម៉ូល្របែហលគន។

យដុតកេម្តជមួយទឹក

មីតរងអុី្រដូលីសយឺតៗបេងកើតបនជ

សុីត និង

t CH 3  CO  NH 2  H  OH   CH 3  COOH  NH 3

២.៣-ទេង្វើ

មីត

-្របតិកមមរ ងេអែសទ និង

ម៉ូញក់

CH 3  COO  C2 H 5  NH 3   CH 3  CO  NH 2  C2 H 5  OH -្របតិកមមរ ង

សុីលក្លរួ និង

ម៉ូញក់

CH 3  CO  Cl  2 NH 3   CH 3  CO  NH 2  NH 4Cl -្របតិកមមរ ង

នី្រឌីត

សុីត និង

ម៉ូញក់

CH 3  CO  O  CO  CH 3  NH 3   CH 3  CO  NH 2  CH 3  COOH -្របតិកមមរ ង

សុីតកបុកសុីលិច និង

ម៉ូញក់ៈ

CH 3  COOH  NH 3   CH 3  CO  NH 2  H 2O 32

យកនុង ម៉ូញក់ ។

២.៤-

មីតពិេសស(អ៊ុយេរ ៉) អ៊ុយេរ ៉ គឺជឌី

មីតៃន

សុីតកបូនិច

H2CO3 ទេង្វើ៖ ៣-

សុត ី

សុីតកបូនិច ។

H2N-CO-NH2 អ៊ុយេរ ៉

CO2  2 NH 3   H 2 N  CO  NH 2  H 2O

មីេណ

៣.១-ទ្រមង់ម៉ូេលគុលនិងនមវលី ក-ទ្រមង់ម៉ូេលគុល សុីត

មីេណ គឺជសមសធតុសរ ី ងគែដលមនបងគុំកបុកសុីល(-COOH )មួយ និងបងគុំ

មីន( -NH2 ) មួយ ។ កល េណ ។ រូបមន្តទូេទៃន

បងគុំទំងពីរភជប់នឹង

តូមកបូនែតមួយ េគបន

សុីត -

មី



សុីត -

មីេណ ៖ R  C H  COOH

NH2 ខ-នមវលី េគេ

សុីត

មីេណ

ំង  ឬ  េឈមះ

ទី

មេឈមះធ្លប់េ្របើ ។ កល

សុីត

បងគុំ មីនជប់នឹង តូមកបូនកនុង មីណូ ឬ - មីណូេទេលើេឈមះ

មីេណ្រតូវបែនថមបុព្វបទ -

សុីតកបុកសុីលិច។ ឧទ.





H  C H  COOH

CH 3  C H  COOH

NH2 សុីត -



មីណូ

េសទិច(គ្លីសុីន Gly)

សុីត 



H 2 N  C H 2  C H 2  COOH សុីត ៣.២-លកខណៈ -

សុីត

សុីត -

មីេណ គឺជអងគធតុ្រកមែដលរ

យកនុងទឹក ប៉ុែន្តមិនរ េទ។ -កនុងម៉ូេលគុល សុីត លកខណៈជបស ។

យកនុងអងគធតុរ ំ



្របេភទទំងបីសិត ថ េនកនុងគូ

លីន Ala)



មីណូប៊ុយទី រ ិច

យ ឬបំែបកេនសីតុណ្ហភពខពស់ ។ យសរ ី ងគដូចជបង់ ែសន

មីេណ បងគុំកបុកសុីលមនលកខណៈជ

េនកនុងភពជសូលុយសយុងទឹក R  CH  COO 

NH 3



H 2 N  C H 2  C H 2  C H 2  COOH

មីណូ្របូបយូនិច

រ

NH2 មីណូ្របូបយូនិច(

សុីត

ល់កុល និងេអែទ...

សុីត ឯបងគុំ

មីេណមនទ្រមង់បីែបប៖

R  CH  COOH NH 3



សុីត/បសពីរ ៖

33

R  CH  COO  NH 2

ងយ

មីនមន

R  CH  COOH NH 3



NH 3

R  CH  COO NH 3 សុីត

R  CH  COO 

⇋







R  CH  COO  NH 2

⇋

មីេណ មនលកខណៈអំផូែទ គឺ

+ H+ + H+

ចចប់យក្របូតុងពី

សុីតខ្លំង ឬផ្តល់្របូតុង

េទបសខ្លំង ។ ៣.៣-ទេង្វើ មនវ ិធីជេ្រចើនេដើមបីបេងកើត

សុីត

មីេណ។

ក-វ ិធីទី១ េគឲយ សុីត -

ឡូែសណូកបុកសុីលិច មន្របតិកមមជមួយ មីណូកបុកសុីលិច ។

ម៉ូញក់ េគទទួលបន

សុីត -

CH2  COOH  2NH3  CH2  COOH  NH4Cl Cl

NH2

ខ-វ ិធីទី២ េគឲយ

ល់េដអុីតមនអំេពើជមួយអុី្រដូែសនសយនួ ចំេពះវត្តមន

ម៉ូញក់ បេងកើតបនជ

មីណូនី្រទីល ។ អុី្រដូលីស មីណូនី្រទីលផ្តល់ សុីត មីេណ។ HCN H2 O CH3  CHO   CH3  CH  C  N   CH3  CH  COOH NH3 H+

NH2

NH2

៣.៤-បុិបទីតនិង្របូេតអុីន ក-សមព័នប ធ ុិបទីត

សមព័នធបុិបទីត (-CO-NH- ) េកើតេឡើងេ េ

យម៉ូេលគុល

សុីត

មីេណចំនួនពីរ

ចភជប់គន

យករដកទឹកេចញចំនួន១ម៉ូេលគុល។

គ្លីសុីន (Gly)

នីន (Ala)

គ្លីសុីល

-

បុិបទីតែដលបងកេ

យ

សុីត

មីេណតិចជង 60 េ

-

បុិបទីតែដលបងកេ

យ

សុីត

មីេណេ្រចើនជង 60 េ

-

្របូេតអុីនធមមជតិផ្តល់

សុីត

ថ ្របូេតអុីន ។

រពងគកយមិន

ចសំេយគ បន។

34

ថ ប៉ូលីបុិបទីត ។

មីេណចំនួន20 ្របេភទ ែដលកនុងេនះ មន

មីេណចំនួន 8 ែដលមនុស ្រតូវផ្តល់ឲយ រេ្រពះសរ ី ងគមនុស មិន

នីន (Gly-Ala)

ចខ្វះបន

សុីត

មរយៈ

emeonTI3 smasFatuRbehIr CasmasFatusrIragÁEdlmanvg;bg;Esn (C H ) b¤ RbtikmμCMnYssMxan;²EdlekItmanelIbg;EsnrYmman Cl + -Rbtikmμkørkmμ¬bUkkør Cl ¦³ 6

2

kñúgsmasFaturbs;va.

6

Cl

2

+

HCl

+

HBr

Br

-RbtikmμRbUmkmμ¬bUkkør Br ¦³

Br2

+

2

-RbtikmμnIRTkmμ¬bUk HNO ¦³

+ HO

NO 2

NO 2 +

H2O

-Rbtikmμs‘ulpUkmμ¬bUk H SO ¦³

+ HO

SO 3H

SO 3H +

H2O

-RbtikmμGal;KIlkmμ¬bUk R –X ¦³

+

Cl

3

2

4

R R

HCl

+

1-RsLaybg;Esn -nIRtUbg;Esn ekItBIRbtikmμrvagbg;Esn CamYyGasIutnIRTic kñúgmCÄdæanGasIuts‘ulpYric H +

HO

NO 2

NO 2

H2SO 4 o 80 C

plitplEdlekItGacCMnYselIkTI2eTot³

+

H2O

NO 2 HO

NO 2

TItaMg)a:ra:

NO 2

mantictYc

NO 2

TItaMgemta

nIRtUbg;Esn

maneRcIn NO 2

-nIRtUtUluyEGn ekItBIRbtikmμCMnYsrvag tUluyEGn CamYyGasIutnIRTic kñúgmCÄdæanGasIuts‘ulpUric .

CH3

CH3 +

3 HO

NO 2

H2SO 4

O 2N

NO 2 2,4,6- RTInRI tU tUluyEGn ( TNT ) NO 2

-epNul CasmasFatubg;Esn EdlP¢ab;RkumGIuRduksIul (-OH) . ]Ta>

OH

OH

CH3

epNul

O-emTIl epNul b¤ eRksul

35

OH NO 2

O 2N

NO 2

2,4,6-RTInIRtU epNul b¤ GasIutBIRKic

NO2

-lkçN³rUbepNul -CaRkamKμanBN’rlaykñúgTwktic cMNucrlay 42 C cMNucrMBuH 181 C . o

o

sUluysüúgrbs;vamanlkçN³Bul eKេ្របើvasRmab;smøab;emeraK .

-TegVIepNul

Cl +

ONa

x<s; P x<s; t

2 NaOH

kørUbg;Esn

+ NaCl + H2O

sUdüÚmepNULat

ONa +

OH CO 2 +

H2O

sUdüÚmepNULat

epNul

sUdüÚmb‘ÍkabUNat

-lkçN³KImI -lkçN³dUcGal;kul³ KWvamanRbtikmμCamYysUdüÚm .

OH

]Ta>

NaHCO 3

+

ONa

+

Na

1 H 2 2

+

-lkçN³xusBIGal;kul³ vamanRbtikmμCamYy NaOH , Br , nig Gal;edGIutprmic 2

>RbtikmμCamYy)as NaOH eRBaHvamanlkçN³CaGasIutKWGasIutepnic . ]Ta>

ONa

OH +

+

NaOH

>RbtikmμCMnYsCamYyRbUm Br ]Ta>

2

OH Br

OH +

Br + 3 HBr

3 Br2 Br

]Ta>

H2O

2,4,6-RTIRbUm:U epNul

> RbtikmμCamYyGal;edGIutprmic³ katalIkrCa)asGal;kalI OH

OH

+

H

C O

epNul

CH2OH

OH-

H

Gal;edGIutprmic

O-GIuRduksIu bg;sIulGal;kul

Rbtikmμkugdg;kmμ³ CaRbtikmμEdlm:UelKul BIrb¤eRcIn eFIVRbtikmμCamYyKñaedIm,IbegáItCam:UelKulFMCagmun edaypþac;m:U>tUc²ecj.

OH OH OH OH

]Ta>

CH2

CH2

CH2

EpñkmYyén)aeklIt

-Gal;kulRbehIr CasmasFatuRbehIrEdlmanRkumGIuRduksIul (-OH ) P¢ab;nwgExSkabUnCab;vg;bg;Esn ]Ta>

CH2 CH2 OH

CH2 OH

bg;sIul Gal;kul

epnIleGtaNul

>TegVIbg;sIulGal;kul tamRbtikmμrvag bg;sIul RbUm:U CamYys‘Ut .

CH2Br +

CH2OH NaOH

+ NaBr

3-Gal;edGIutRbehIr CasmasFatuRbehIrEdlmanbgÁM (-CHO ) P¢ab;nwgExSkabUnCab;vg;bg;Esn CHO

CH2 CHO

36

]>

-lkçN³rUbbg;sal;edGIut CaGgÁFaturavKμanBN’ minrlaykñúgTwk varlayenA -17 C nigBuHenA 179 C -lkçN³KImI - RbtikmμCMnUsRbUm Br ¬Rb្រពឹតe្ត TAedayBi)ak ¦ .

CHO CHO ]> Fe Br + HBr + o

o

2

2

bg;sal;edGIut

t

p-RbUm:Ubg;sal;edGIut

Br

- lkçN³CaGal;edGIut³ vaGacrgGuksIutkmμtamsRmYleday K Cr O eTACaGasIut .

2

]>

CHO K 2Cr2O 7

7

COOH

H2SO 4

bg;sal;edGIut

2

GasIut bg;sUGiuc

-TegVIGal;edGIut³ tamRbtikmμCMnYskør elItUluyEGn bnÞab;mkrgGIuRdUlIskñúgmCÄdæan)as .

CH CHCl CHO + Cl + H O ]> 3

2

2

tUluyEGn

2

UV

bg;sal;kørY

NaOH

bg;sal;edGIut

4-GasIutRbehIr³ CasmasFatuRbehIrEdlmanbgÁMnaTI (-COOH ) P¢ab;nigvg;bg;EsnmYyb¤eRcIn . ]>

COOH

COOH

COOH

GasIutpþalic

GasIutbg;sUGiuc

GasIuteterpþalic

COOH COOH

TegVIGasIutRbehIr³-TegVIGasIutbg;sUGiuc³ tamRbtikmμGuksIutkmμénbg;sal;edGIut CHO K 2Cr2O 7

COOH

H2SO 4

bg;sal;edGIut

GasIutbg;sUGiuc

-TegVIGasIut p-kørUbg;sUGiuc³ RbtikmμGuksIutkmμ p-kørU tUluyEGn .

Cl

CH3

KMnO 4

Cl

COOH

p-kørU tUluyEGn

p-GasIutkørU bg;sUGiuc

-TegVIGasIuteterpþalic³ tamRbtikmμGuksIutkmμén p-sIuELnedayGuksIuEsn enAsItuNð PaBx<s; nigmankatalIkrkU)al; (Co ) .

CH3

CH3

+ O2 o 150 C , Co

37

HO

C

C

O

O

OH