ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻳﻘﺎﻥ
ﻧﺎﺯﻟﻪ ﺍﺯ ﻗﻠﻢ
ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻬﺎءﺍ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻳﻘﺎﻥ
ﻧﺎﺯﻟﻪ ﺍﺯ ﻗﻠﻢ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻬﺎءﺍ
ﻣﻠﻰ ﻧﺸﺮ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻭ ﻋﺮﺑﻰ – ﺁﻟﻤﺎﻥ ﻟﺠﻨﻪ ّ
ﻣﻠﻰ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺕ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺁﻟﻤﺎﻥ ،ﻫﻮﻓﻤﺎﻳﻢ ،ﺁﻟﻤﺎﻥ ﻣﺆﺳﺴﻪ ّ ﻧﺎﺷﺮّ : ﺍﻭﻝ )ﻧﺸﺮ ﺟﺪﻳﺪ( ﭼﺎﭖ ّ
۱۵۵ﺑﺪﻳﻊ ۱۳۷۷ ،ﺷﻤﺴﻰ ۱۹۹۸ ،ﻣﻴﻼﺩﻯ
ISBN ۳-۸۷۰۳۷-۹۶۴-۲
ﺹ ﺍﻟﻒ
ﻣﻘﺪﻣﻪ ّ
ﺍﻫﻢ ﺁﺛﺎﺭﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻗﻠﻢ ﻣﻌﺠﺰ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺴﺘﻄﺎﺏ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﻋﻈﻢ ﻭ ّ ﺟﻞ ﺫﮐﺮﻩ ﺍﻻﻋﻠﻰ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﺩﻭﺭﻩ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﺩﺭ ﺷﻴﻢ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻬﺎءﺍّ
ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺻﺎﺩﺭ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﻭ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺍﺣﺘﻮﺍء ﺑﺮ ﺍﺻﻮﻝ ﺍﺳﺎﺳﻰ "ﺗﺌﻮﻟﻮﮊﻯ" ﺍﺯ ﻣﻨﻈﺮ ﺑﻬﺎﺋﻰ ،ﺷﺮﺍﺋﻂ ﻧﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﻣﻮﺍﻧﻊ ﻭ ﻣﺸﺎﮐﻞ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﻥ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﮐﻠﻴﺪ ﻓﻬﻢ ﻭ ﺩﺭﮎ ﺩﺭﺳﺖ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻣﺘﺸﺎﺑﻬﻪ ﻭ ﺭﻣﻮﺯ ﻭ ﺍﺳﺮﺍﺭ
ﻣﻘﺪﺳﻪ ﺭﺍ ﺑﺪﺳﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺤﺜﻰ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﻏﺎﻣﻀﻪ ﮐﺘﺐ ّ
ﻣﺨﺘﺺ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺩﻋﻮﻯ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﺎﺏ ﺑﻌﻨﻮﺍﻥ ﻣﻮﻋﻮﺩ ﺍﺳﻼﻡ ّ ﺣﺪ ﺧﻮﺩ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﮔﻮﺍﻩ ﺩﺍﻧﺶ ﻏﻴﺒﻰ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺻﻒ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺷﺮﻳﻒ ﮐﻪ ﺩﺭ ّ
ﻣﻈﻬﺮﻳﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﺟﻤﺎﻝ ﻣﺒﺎﺭﮎ ﺍﺳﺖ ﺣﻀﺮﺕ ﻭﻟﻰ ﺍﻣﺮﺍ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻗﺮﻥ ّ
ﺑﺪﻳﻊ "ﮔﺎﺩ ﭘﺎﺳﺰ ﺑﺎﻯ" ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮﻗﻮﻡ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩﺍﻧﺪ )ﺗﺮﺟﻤﻪ(:
" ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﻣﺨﺰﻭﻧﻪ ﻭ ﻟﺌﺎﻟﻰ ﺛﻤﻴﻨﻪ ﻣﮑﻨﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺑﺤﺮ
ﺯﺧﺎﺭ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺣﮑﻤﺖ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻬﺎءﺍ ﻇﺎﻫﺮ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﺍﻋﻈﻢ ﻭ ﺍﻗﺪﻡ ﺁﻥ ّ
ﺹﺏ
ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺴﺘﻄﺎﺏ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﻨﻴﻦ ﺍﺧﻴﺮﻩ ﺩﻭﺭﻩ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﺑﻐﺪﺍﺩ
) ١٢٧٨ﻫـ .ﻕ .ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ١٨٦٢ﻣﻴﻼﺩﻯ( ﻃﻲ ﺩﻭ ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺭﻭﺯ ﺍﺯ ﻗﻠﻢ ّ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﺒﺎﺭﮎ ﻧﺎﺯﻝ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﻭ ﺑﺎ ﻧﺰﻭﻝ ﺁﻥ ﺑﺸﺎﺭﺕ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﺎﺏ ّ
ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﻭ ﻭﻋﺪﻩ ﺍﻟﻬﻰ ﮐﻪ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﻮﻋﻮﺩ ﺑﻴﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻧﺎﺗﻤﺎﻡ
ﺭﻕ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﺑﻪ ﺍﻧﺠﺎﺯ ﭘﻴﻮﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺒﻴﻦ ﻭ ّ
ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎﻝ ) (١ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﻴﺪ ّ ﻣﺘﻴﻦ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﺍﺳﺌﻠﻪ ﺟﻨﺎﺏ ﺣﺎﺟﻰ ﻣﻴﺮﺯﺍ ّ
ﺁﻥ ﺍﻭﺍﻥ ﻫﻨﻮﺯ ﺑﻪ ﺍﻣﺮ ﻣﺒﺎﺭﮎ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩ ﺑﺎ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﺟﻨﺎﺏ ﺣﺎﺟﻰ ﻣﺸﺮﻓﻪ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺻﺎﺩﺭ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺣﺴﻨﻌﻠﻰ ﻋﺎﺯﻡ ﺯﻳﺎﺭﺕ ﻣﺸﺎﻫﺪ ّ
ﺍﺳﺖ (٢) .ﺍﻳﻦ ﻣﻨﺸﻮﺭ ﺟﻠﻴﻞ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﺍﺯ ﻣﻨﺸﺂﺕ ﻧﺜﺮ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﺍﺳﺖ
ﮐﻪ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﺳﺒﮑﻰ ﺑﺪﻳﻊ ﻭ ﻟﺤﻨﻰ ﻣﻬﻴﻤﻦ ﻭ ﻣﻨﻴﻊ ﻭ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺍﺳﺘﺤﮑﺎﻡ
ﻗﻮﺕ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﺑﻰ ﻧﻈﻴﺮ ﻭ ﺩﺭ ﻓﺼﺎﺣﺖ ﻭ ﺑﻼﻏﺖ ﺑﻰ ﺑﺪﻳﻞ ﻭ ﻣﺜﻴﻞ ﺑﻴﺎﻥ ﻭ ّ ﺑﺸﺮﻳﻪ ﺍﺳﺖ ﻋﻈﻴﻤﻬﺎﻟﻬﻴﻪ ﺟﻬﺖ ﻧﺠﺎﺕ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮐﺎﺷﻒ ﻧﻘﺸﻪ ّ ّ
ﻭ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﻭ ﺻﺤﻒ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﭘﺲ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺴﺘﻄﺎﺏ ﺍﻗﺪﺱ ،ﺍﻋﻈﻢ ﻭ ﮐﻞ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﺍﺳﺖ .ﺑﺎ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺴﺘﻄﺎﺏ ﻭ ﺍﺷﺮﻑ ﺍﺯ ّ
ﺳﻤﺎﻭﻳﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻓﺼﻞ ﺍﻟﺨﻄﺎﺏ ﮐﻪ ﻣﻔﺘﺎﺡ ﻣﻌﻀﻼﺕ ﮐﺘﺐ ّ
ﺭﺏ ﺍﻻﺭﺑﺎﺏ ﺍﺯ ﺳﻤﺎء ﺍﺭﺍﺩﻫﺎﻟﻬﻰ ﻧﺎﺯﻝ ﻗﻠﻴﻞ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﻋﻼﻡ ﺍﻣﺮ ﺣﻀﺮﺕ ّ ﻣﺨﻔﻴﺔ ﻭ ﻻﻥ ﺍﻟﮑﻠﻤﺎﺕ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﺑﻴﺎﻥ ﺩﺍﻧﻴﺎﻝ ﻧﺒﻰ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ: ّ ّ
ﻣﺨﺘﻮﻣﺔ ﺍﻟﻰ ﻭﻗﺖ ﺍﻟﻨﻬﺎﻳﺔ ،ﺍﮐﻤﺎﻝ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﻭ ﺳﺘﺮ ﺍﺯ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﮐﺘﺎﺏ
ﻗﻴﻮﻡ ﮔﺸﻮﺩﻩ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻪ ﺷﺪ ﻭ ﺧﺘﻢ "ﺭﺣﻴﻖ ﻣﺨﺘﻮﻡ" ﺑﻪ ﺍﺻﺎﺑﻊ ﺣﻲ ّ ّ ﺧﺘﺎﻣﻪ ﻣﺴﮏ " ﻣﺸﺎﻡ ﻣﺸﺘﺎﻗﺎﻥ ﻭ ﻃﺎﻟﺒﺎﻥ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﺭﺍﺋﺤﻪ ﻣﺸﮏ ﻓﺎﻡ " ُ ﻣﻌﻄﺮ ﻧﻤﻮﺩ. ﮐﺆﻭﺱ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻌﻨﺒﺮ ﻭ ّ
ﺹﺝ
ﻭﺣﺪﺍﻧﻴﺖ ﺍﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﻗﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﺍﺯﻳﺪ ﺍﺯ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﺻﻔﺤﻪ ﺍﺳﺖ * ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻭ ّ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻣﺎﻭﺭﺍء ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻋﻘﻮﻝ ﻭ ﻣﺎ ﻓﻮﻕ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻧﻔﻮﺱ ﻭ ﻣﺒﺪء ّ
ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﻪ ﻭ ﺫﺍﺕ ﻗﺪﻳﻢ ﻭ ﻋﻠﻴﻢ ﻭ ﺣﮑﻴﻢ ﺭﺑﺎﻧﻴﻪ ﻭ ﻣﻨﺸﺄ ﺣﻘﺎﺋﻖ ّ ﻇﻬﻮﺭﺍﺕ ّ ّ
ﺭﺣﻤﺎﻧﻴﻪ ﻭ ﻋﺪﻡ ﻭ ﻗﺎﺩﺭ ﻋﻠﻰ ﺍﻻﻃﻼﻕ ﺍﺳﺖ ﺍﻋﻼﻡ ،ﻭ ﻭﺣﺪﺕ ﺷﺮﺍﺋﻊ ّ ﺻﻤﺪﺍﻧﻴﻪ ﻭ ﺗﮑﻤﻴﻞ ﻫﺮ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻻﺣﻘﻪ ﻭ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ﻓﻴﺾ ّ ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ ﮐﺘﺐ ﻭ ﺻﺤﻒ ﺳﻤﺎﻭﻳﻪ ﻭ ﻭﺍﺟﺪ ﺍﺳﺎﺳﻴﻪ ﻣﻈﺎﻫﺮ ّ ﻣﻘﺪﺳﻪ ﻭ ّ ّ ّ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺑﻮﺩﻥ ﻣﻄﺎﻟﻊ ﺳﺒﺤﺎﻧﻴﻪ ﺩﻭ ﻣﻘﺎﻡ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻭ ﺗﺤﺪﻳﺪ ﻳﻌﻨﻰ ﺍﺷﺮﺍﻗﺎﺕ ّ ّ
ﺑﺸﺮﻳﻪ ﺭﺍ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻭ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﻧﻴﺰ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺟﻬﻞ ﻭ ﻭ ﺣﺪﻭﺩﺍﺕ ّ ﻋﻤﺎء ﻭ ﻏﻔﻠﺖ ﻭ ﺿﻼﻟﺖ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﭘﻴﺸﻮﺍﻳﺎﻥ ﻗﻮﻡ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺯﻣﺎﻥ
ﻗﺮﺁﻧﻴﻪ ﻭ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﻭ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻭ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﻣﺘﺸﺎﺑﻬﻬﺎﻧﺠﻴﻞ ﻭ ﺁﻳﺎﺕ ّ
ﺍﺳﻼﻣﻴﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻌﺒﻴﺮﺍﺕ ﻭ ﺗﻔﺴﻴﺮﺍﺕ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﻣﺄﺛﻮﺭﻩ ّ
ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﻭ ﺳﻮء ﺗﻔﺎﻫﻤﺎﺕ ﮐﺜﻴﺮﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﻭﺍﺿﺢ ﻭ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﻣﻰ ﺳﺎﺯﺩ .ﺩﺭ
ﻣﻘﺪﺱ ،ﺷﺮﺍﺋﻂ ﺳﺎﻟﮑﻴﻦ ﺳﺒﻴﻞ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻭ ﻃﺎﻟﺒﻴﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ّ
ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ ﺍﻣﺮ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﺎﺏ ﻭ ﻋﻈﻤﺖ ﻇﻬﻮﺭ ﻣﺒﺎﺭﮐﺶ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻭ ّ
ﻭ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ﻭ ﻓﺪﺍﮐﺎﺭﻯ ﻭ ﺟﺎﻧﺒﺎﺯﻯ ﺗﺎﺑﻌﺎﻧﺶ ﺗﻘﺪﻳﺮ ﻭ ﻧﺼﺮﺕ ﻭ
ﻣﻘﺪﺳﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻫﻞ ﺑﻴﺎﻥ ﻭﻋﺪﻩ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻰ ﻏﻠﺒﻪ ّ ﮐﻠﻴﻪ ﻇﻬﻮﺭ ّ
ﻣﻌﺼﻮﻣﻴﺖ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﺮﻳﻢ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻭ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻃﻬﺎﺭﺕ ﻭ ّ
ﻋﻠﻮ ﺍﻟﺸﻬﺪﺍء ﻭ ّ ﺳﻴﺪ ّ ﻣﻘﺎﻡ ﺍﺋﻤﻪ ﺍﻃﻬﺎﺭ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﻭ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺣﻀﺮﺕ ّ
ﻱ ﺷﺠﻴﻊ ﺍﻟﻬﻰ ﺗﮑﺮﻳﻢ ﻭ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺭﺟﻌﺖ ﻭ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺩﺭﺟﺎﺕ ﺁﻥ ُﺟﻨﺪ ّ
ﺧﺎﺗﻤﻴﺖ ﻭ ﻳﻮﻡ ﺍﻟﺠﺰﺍء ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﻭ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﺛﻼﺛﻪ ﻭ ّ
ﺧﻄﻰ ﻳﺎ ﭼﺎﭖ ﻫﺎﻯ ﻗﺒﻠﻰ ﺍﺳﺖ. *ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﻧﺴﺦ ّ
ﺹﺩ
ﺭﺑﺎﻧﻴﻪ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻭ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻭ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺩﻗﻴﻘﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻇﻬﻮﺭﺍﺕ ّ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺩﺭ ﻣﻴﻌﺎﺩ ﻣﻘﺮﺭ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺍﻳﻦ ﻣﺪﻳﻨﻪ ّ ﻣﻘﺪﺳﻪ ﻳﻌﻨﻰ ﺷﺮﻳﻌﺖ ّ
ﮐﻠﻰ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻥ ﻧﻔﻮﺱ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺍﻫﻞ ﻋﺎﻟﻢ ﺗﻘﺮﻳﺮ ﻭ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﻄﻮﺭ ّ
ﻣﻠﻬﻢ ﺷﺎﺭﻉ ﺍﻣﺮ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﻧﺎﺯﻝ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﮐﺘﺐ ﻭ ﺁﺛﺎﺭﻯ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻗﻠﻢ ُ َ ﺣﻞ ﻣﺸﺎﮐﻞ ﻭ ﻏﻮﺍﻣﺾ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺴﺘﻄﺎﺏ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﺑﻨﻔﺴﻪ ،ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ّ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﮐﻪ ﻻﺯﺍﻝ ﻋﺪﻡ ﻓﻬﻢ ﺁﻥ ﺳﺒﺐ ﺗﺨﺎﻟﻒ ﻭ ﺗﻨﺎﻓﺮ ﺍﺣﺰﺍﺏ ﻭ ﺍﻣﻢ ﺁﻳﺎﺕ ّ ﮐﻞ ﻣﻠﻞ ﻭ ﻧﺤﻞ ﻋﻈﻴﻤﻪ ﺑﻮﺩﻩ ،ﺍﺳﺎﺱ ﻣﺘﻴﻦ ﻭ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭﻯ ﺟﻬﺖ ﻭﺣﺪﺕ ّ
ﻣﺘﻨﻮﻋﻪ ﺑﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ*". ﻭ ﺍﺋﺘﻼﻑ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﻭ ﻣﺬﺍﻫﺐ ّ
ﭘﺲ ﺑﻔﺮﻣﻮﺩﻩ ﺣﻀﺮﺕ ﻭﻟﻰ ﺍﻣﺮﺍ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻳﻘﺎﻥ "ﻣﺨﺰﻥ ﺣﻘﺎﺋﻖ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺭﺣﻤﺎﻧﻴﻪ" ﺍﺳﺖ .ﮐﺘﺎﺑﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺸﺎﻳﻨﺪﻩ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻭ ﻣﮑﻤﻦ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﺑﺪﻳﻌﻪ ّ ّ
ﺗﺤﻘﻖ ﺩﻫﻨﺪﻩ ﻣﺼﺪﺍﻕ ﺁﻳﻪ ﻣﻘﺪﺳﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ّ ﺭﻣﻮﺯ ﺳﺮﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﺁﺛﺎﺭ ّ "ﻳﻮﻡ ﻳﺄﺗﻰ ﺗﺄﻭﻳﻠﻪ ".ﺧﻮﺩ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻬﺎءﺍ ﺩﺭ ﻣﺘﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺷﺮﻳﻒ ﺍﻳﻘﺎﻥ
ﺑﺎﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻠﻮﻳﺤﻰ ﺍﺑﻠﻎ ﺍﺯ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺁﻥ ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ: "ﺁﻥ ﭼﻪ ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺭﺽ ﻭ ﻣﻦ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺭﺍ ﮐﺎﻓﻰ ﺍﺳﺖ .ﻭ
ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﮐﺘﺐ ﻭ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻘﺴﻤﻰ ﺗﺄﻣﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺍﻣﻮﺭ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﮐﺴﻰ ﻗﺪﺭﻯ ّ
ﻇﺎﻫﺮﻩ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﻘﻴﻘﻰ )ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﺎﺏ( ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻥ ﭼﻪ
ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ"....
ﺩﺭ ﻟﻮﺣﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﻗﻠﻢ ﺟﻤﺎﻝ ﻣﺒﺎﺭﮎ ﺩﺭ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﻭ ﺗﮑﺮﻳﻢ ﺍﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﻋﻈﻴﻢ ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﺑﻬﺎﺋﻰ ،ﺩﺍﻧﺪﺍﺱ ﮐﺎﻧﺎﺩﺍ١٩٩٢ ، ﻣﻮﺩﺕّ ، * ﻗﺮﻥ ﺑﺪﻳﻊ ،ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﺼﺮﺍّ
ﻣﻴﻼﺩﻯ ،ﺹ ٢٨٧-٢٨٥
ﺹ ﻫـ
ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ:
ﻧﻴﺮ ﺁﻓﺎﻕ ﺍﺯ ﺍﻓﻖ "ﺍﮔﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻇﻬﻮﺭ ّ
ﺗﻔﮑﺮ ﮐﻨﺪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﺴﺘﻐﻨﻰ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻋﺮﺍﻕ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪﻩ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ّ
ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺒﺎﺭﮎ ﻟﺌﺎﻟﻰ ﻋﻠﻢ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﺨﺰﻭﻧﺴﺖ ﻭ ﺩﺭﻳﺎﻫﺎﻯ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻣﺴﺘﻮﺭ ﻭ ﻣﮑﻨﻮﻥ ،ﻧﻴﮑﻮﺳﺖ ﺣﺎﻝ
ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﺂﻥ ﻓﺎﺋﺰ ﮔﺸﺖ". ﻧﻔﺴﻰ ﮐﻪ ﺑﺎﻧﻘﻄﺎﻉ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎﻭ ّ
ﺑﺮ ﭘﮋﻭﻫﻨﺪﮔﺎﻥ ﻋﻠﻢ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺗﻄﺒﻴﻘﻰ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺍﻭﺻﺎﻑ
ﺁﺧﺮﺍﻟﺰﻣﺎﻥ ﻳﺎ ﺭﻭﺯ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﮐﺒﺮﻯ ﺩﺭ ﺍﮐﺜﺮ ﮐﺘﺐ ﺩﻳﻨﻰ ﺑﺼﻮﺭﺗﻰ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻰ ﺗﺎﺭﻳﮑﻰ ﻣﺎﻩ ﻭ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪ ﻭ ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪﻥ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻭ
ﺳﻘﻮﻁ ﺳﺘﺎﺭﮔﺎﻥ ﻭ ﺯﻣﻴﻦ ﻟﺮﺯﻩ ﻭ ﺑﻌﺚ ﻣﺮﺩﮔﺎﻥ ﻗﺒﻮﺭ ﻭ ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪﻥ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﻭ ﺳﻨﺠﺶ ﺛﻮﺍﺏ ﻭ ﮔﻨﺎﻩ ﻭ ﻧﻈﺎﺋﺮ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﺛﺎﺭ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﺩﻳﻨﻰ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻥ
ﺗﻘﺮﻳﺒﴼ ﻳﮑﺴﺎﻥ ﺑﺎﺯ ﻳﺎﻓﺖ .ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﭘﺮﺳﺶ ﺟﻨﺎﺏ ﺧﺎﻝ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ
ﺍﻣﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﺟﻤﺎﻝ ﺍﻗﺪﺱ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺍﺯ ﻣﻨﻈﺮ ﻗﺮﺁﻥ ﮐﺮﻳﻢ ﻭ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﻣﺄﺛﻮﺭﻩ ﺑﻮﺩﻩ ّ
ﻣﻘﺪﺳﻪ ﺭﺍ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻰ ﺩﻫﺪ. ﺍﺑﻬﻰ ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﻣﻔﺘﺎﺡ ﺭﻣﻮﺯ ﻭ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﻫﻤﻪ ﮐﺘﺐ ّ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺛﺮ ﺷﺮﻳﻒ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ
ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻭﺻﻮﻝ ﺍﺯ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﮐﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﺑﺘﺪﺍﺋﻰ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ
ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﻭ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﮐﻪ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﻧﻬﺎﺋﻰ ﺍﺳﺖ ،ﻣﺴﺘﻠﺰﻡ ﻭﻗﻮﻑ ﺑﺮ
ﺗﻠﻘﻰ ﺷﺪﻩ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻘﺎﺋﻖ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﻭ ﮐﺸﻒ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ﻭ ﺭﻣﻮﺯ ﺩﻳﻨﻰ ّ
ﺍﺳﺖ .ﺩﻭ ﻟﻔﻆ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻭ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﺮﺁﻏﺎﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﺷﺮﻳﻒ ﻣﺬﮐﻮﺭ
ﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩﺍﻧﺪ" :ﺟﻮﻫﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺏ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﮑﻴﻦ ﺳﺒﻴﻞ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻭ ﻃﺎﻟﺒﻴﻦ
ﺹﻭ
ﻣﻘﺪﺱ ﮐﺆﻭﺱ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻔﻮﺱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﻤﻴﻊ ﺷﺌﻮﻧﺎﺕ ﻋﺮﺿﻴﻪ ﭘﺎﮎ ﻭ ّ
ﻇﻦ ﻭ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ".ﺍﻳﻘﺎﻥ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺍﻯ ﺍﺯ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﺎﺋﻰ ﺑﺮﺍﻯ ّ
ﺣﻖ ﺑﻌﻨﻮﺍﻥ ﺟﻮﻫﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮔﻤﺎﻥ ﻭ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﺳﺆﺍﻝ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﻰ ﻣﺎﻧﺪ ﻭ ﮐﻼﻡ ّ
ﺷﺘﻰ ﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﭼﻨﺎﻥ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻟﻮﺍﺡ ّ
ﻣﺴﺘﻄﺎﺏ ﺍﻗﺪﺱ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺗﺰﻟﺰﻝ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻈﻬﺮ ﺍﻟﻬﻰ
"ﻳﻔﻌﻞ ﻣﺎ ﻳﺸﺎء ﻭ ﻳﺤﮑﻢ ﻣﺎ ﻳﺮﻳﺪ" ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺼﺪﺍﻕ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﺒﺎﺭﮎ: ﺭﺏ ﺭﺣﻴﻢ ﺑﻪ". "ﭘﺲ ﺳﺮ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﻪ ﻭ ّ ﺗﻮﮐﻞ ﺑﺮ ّ
ﺍﻭﻝ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﺋﻂ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺴﺘﻄﺎﺏ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﺷﺎﻣﻞ ﺩﻭ ﺑﺎﺏ ﺍﺳﺖ ،ﺑﺎﺏ ّ
ﺳﺎﻟﮏ ﺭﺍﻩ ﺧﺪﺍ ﻭ ﻃﺎﻟﺐ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﻭﺻﻮﻝ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ
ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ِ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﻭ ﭘﺮﻫﻴﺰ ﺍﺯ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻭ ﭘﻴﺮﻭﻯ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻭ ﺑﻪ ﺻﺮﻑ ﻭ ّ
ﺩﻭﻡ ﺩﺭ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻋﻘﻞ ﺳﻠﻴﻢ ﻭ ﻗﻠﺐ ﻃﺎﻫﺮ ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ ،ﻭ ﺑﺎﺏ ّ
ﻣﺘﻔﺮﻋﻪ ﺑﺮ ﺁﻥ. ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻌﻨﻰ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻮﻋﻮﺩ ﻭ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ ّ
ﺍﻭﻝ ﺩﺭ ﺩﻧﺒﺎﻟﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻣﺒﺤﺚ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﻯ ﮐﻪ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﻋﻼﻣﺎﺕ ﺑﺎﺏ ّ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﻣﻬﻤﻪ ﮐﻪ ّ ﻇﻬﻮﺭ ﻭ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻭ ﺭﺟﻌﺖ ﻭ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮﺍﺿﻴﻊ ّ
ﺗﺤﺖ ﺍﻟﻠﻔﻈﻰ ﺁﻥ ﻫﺎ ﺍﺯ ﻋﻠﻞ ﻋﻤﺪﻫﺎﺣﺘﺠﺎﺏ ﺧﻠﻖ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻧﻴﺰ ﻋﻄﻒ ﻧﻈﺮ ﻣﺘﻀﻤﻦ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﻣﻌﺘﺒﺮﻩ ﺩﺭ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻭ ﺩﻭﻡ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺧﺎﺗﻤﻪ، ّ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ﻭﺑﺎﺏ ّ
ﺍﺛﺒﺎﺕ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻇﻬﻮﺭ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﺎﺏ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻮﻋﻮﺩ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ
ﺑﺎﺏ ﻧﻴﺰ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻬﺎءﺍ ﺷﺮﺣﻰ ﻣﺒﺴﻮﻁ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺷﺮﺍﺋﻂ ﭘﮋﻭﻫﺶ ﻭ
ﻣﮑﻤﻞ ﻫﻤﺎﻥ ﺑﺤﺚ ﻟﻮﺍﺯﻡ ﭘﮋﻭﻫﻨﺪﻩ ﺣﻘﺎﺋﻖ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﮐﻪ ّ ﺍﻭﻝ ﺍﺳﺖ. ﺁﻏﺎﺯ ﺑﺎﺏ ّ
ﺩﺭ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺍﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﮐﺮﻳﻢ ﮐﺎﻓﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﻘﻞ ﺑﻴﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﺣﻀﺮﺕ
ﺹﺯ
ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء ﻣﺒﺎﺩﺭﺕ ﺷﻮﺩ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩﺍﻧﺪ:
ﺍﻳﺎﻡ ﻋﺮﺍﻕ ﺭﻭﺯﻯ ﺟﻤﺎﻝ ﻗﺪﻡ ﻭ ﺍﺳﻢ ﺍﻋﻈﻢ ﻓﺪﻳﺖ ﺑﺮﻭﺣﻰ ﻭ "...ﺩﺭ ّ
ﺍﺣﺒﺎﺋﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺎﺭﺱ ﭼﻮﻥ ﺫﺍﺗﻰ ﻭ ﮐﻴﻨﻮﻧﺘﻰ ﺍﺭﺿﴼ ﻭﻃﺌﺘﻬﺎ ﺍﻗﺪﺍﻡ ّ
ﻣﻘﺪﺱ ﻣﻴﻞ ﺭﺏ ﺍﻋﻠﻰ ﻭ ﻧﻘﻄﻪ ﺍﻭﻟﻰ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﻨﺘﺴﺐ ﺑﺂﻥ ﺫﺍﺕ ّ ﻣﻮﻃﻦ ّ ﺟﺰﺋﻴﻪ ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﺪﺗﻰ ﺩﺍﺭﻡ ﮐﻪ ﺑﻨﺎﺭ ﻣﺤﺒﺖ ﺍ ﻣﺸﺘﻌﻞ ﮔﺮﺩﺩّ . ّ ّ
ﻣﺸﺮﻑ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺳﺆﺍﻻﺗﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺟﻨﺎﺏ ﺧﺎﻝ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﻓﻨﺎﻥ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﻭ ّ
ﻣﺤﺒﺖ ﺍ ﻣﺴﻤﻰ ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻳﻘﺎﻧﺴﺖ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪ ﻭ ﻧﺎﺭ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﺧﺎﻝ ﮐﻪ ّ ّ ﺩﺭ ﻭﻻﻳﺖ ﻓﺎﺭﺱ ﺷﻌﻠﻪ ﺷﺪﻳﺪ ﺯﺩ ﻭ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻃﺎﻟﻊ ﻭ ﻻﺋﺢ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺩﺍﺧﻞ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﺟﺎﻡ ﺷﺪ ﻭ ﻧﻔﻮﺱ ﮐﺜﻴﺮﻩ ﺩﺭ ّ ﻇﻞ ﮐﻠﻤﻪ ّ
ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺳﺮﻣﺴﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﮕﺎﻩ ﻓﺪﺍ ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺟﺎﻥ ﻭ ﺩﻝ ﺑﺎﺧﺘﻨﺪ"...
ﻧﺎﺷﺮ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﮐﻤﺎﻝ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﻃﺒﻊ ﺟﺪﻳﺪﻯ ﺍﺯ ﺍﻳﻘﺎﻥ
ﺍﻟﻤﻘﺮﺑﻴﻦ ﺧﻂ ﺟﻨﺎﺏ ﺯﻳﻦ ﻣﻮﺛﻖ ﮐﻪ ﺑﻪ ّ ﺷﺮﻳﻒ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻧﺴﺨﻪ ﺍﻯ ّ ّ
ﮐﺘﺎﺑﺖ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ١٥ﺷﻌﺒﺎﻥ ١٣١٤ﻫـ.ﻕ *.ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﻪ
ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﻋﺰﻳﺰ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻰ ﺩﺍﺭﺩ .ﺍﻳﻦ ﻧﺴﺨﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﺴﺨﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺧﻂ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺗﺐ ﺷﻬﻴﺮ ﻭ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺷﺪﻩ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ّ
ﺳﻮﺍﺩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻯ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺍﺻﻞ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻣﺤﻔﻈﻪ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻬﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﻣﺮﮐﺰ ﺟﻬﺎﻧﻰ
ﺑﻬﺎﺋﻰ )ﺣﻴﻔﺎ( ﻣﺤﻔﻮﻅ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﻧﺴﺨﻪ ﺷﺎﻣﻞ ٢٩٢ﺻﻔﺤﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﻕ ﻧﺨﻮﺩﻯ ﺭﻧﮓ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻫﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﺁﻥ ١٣ﺳﻄﺮ ﺑﺮ ﺭﻭﻯ ﮐﺎﻏﺬ ّ
ﺍﻭﻝ ﺷﻬﺮ ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ٥٣ﺑﺪﻳﻊ ٣٠ ،ﺩﻯ ﻣﺎﻩ ١٢٧٥ﺷﻤﺴﻰ ﻭ ١٩ * ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ ﺳﻪ ﺷﻨﺒﻪ ّ ﮊﺍﻧﻮﻳﻪ ١٨٩٧ﻣﻴﻼﺩﻯ.
ﺹﺡ
ﺧﻂ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻥ ﻧﺴﺦ ﻣﺴﺘﺪﻳﺮ ﻣﻌﻤﻮﻝ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﺩﺍﺷﺖ. ﺍﺳﺖ .ﻧﻮﻉ ّ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﺎﺩ ﺁﻭﺭ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ،ﻧﺴﺦ ﻣﻄﺒﻮﻋﻪ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﺷﺮﻳﻒ ﺩﺭ
ﻗﺎﻫﺮﻩ ،ﻃﻬﺮﺍﻥ ﻭ ﺑﻤﺒﺌﻰ ﺑﻪ ﺣﻠﻴﻪ ﻃﺒﻊ ﺁﺭﺍﺳﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ .ﻧﺴﺨﻪ ﻗﺎﻫﺮﻩ ﺭﺍ ﺟﻨﺎﺏ ﻓﺮﺝ ﺍ ﺯﮐﻰ ﺩﺭ ﺳﻨﻪ ١٣٥٢ﻫـ.ﻕ .ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ
ﺩﻗﺘﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﺸﺮ ﺁﻥ ﺭﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﻋﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺑﻌﻀﻰ ﻣﻨﻘﺼﺖ ﻫﺎ ﻧﺒﻮﺩ .ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ّ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺴﺘﻄﺎﺏ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻫﺎﻯ ﻋﺪﻳﺪﻩ ﺁﻥ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ّ ﻋﺎﻟﻢ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻇﺎﻫﺮﴽ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺍﻫﺘﻤﺎﻡ ﺟﻨﺎﺏ
ﻫﻴﭙﻮﻟﻴﺖ ﺩﺭﻳﻔﻮﺱ ،ﺳﺮﺁﻏﺎﺯ ﻫﻤﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻫﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺻﺤﺖ ﻣﺘﻦ ،ﺣﺎﻭﻯ ﻣﺰﺍﻳﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺗﺎﻡ ﺩﺭ ﻃﺒﻊ ﺣﺎﺿﺮ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ّ ﺩﻗﺖ ّ ّ
ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﺳﺖ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺍﻟﻔﺒﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﮐﺘﺎﺏ
ﻣﻬﻤﻪ ﺍﺳﺖ. ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺣﺎﻭﻯ ﺍﺳﻤﺎء ﺍﻋﻼﻡ ،ﻭ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻭ ﺍﺻﻄﻼﺣﺎﺕ ّ
ﻣﻘﺪﺳﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮ ﻃﺒﻊ ﮐﻨﻮﻧﻰ ﺿﻤﻨﴼ ﻣﺮﺍﺟﻊ ﺩﻗﻴﻖ ﺁﻳﺎﺕ ﻣﻨﻘﻮﻟﻪ ﺍﺯ ﮐﺘﺐ ّ ﺩﺍﺭﺩ ،ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺟﻤﺎﻝ ﺍﻗﺪﺱ ﺍﺑﻬﻰ ﺣﻀﺮﺕ
ﻣﻘﺪﺳﻪ ﻳﺎ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻀﻤﻮﻥ ﺑﻬﺎءﺍ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﺁﻳﺎﺕ ﮐﺘﺐ ّ
ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﻣﻨﻴﻊ ﻧﻘﻞ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻟﺬﺍ ﻣﺘﻦ ﺍﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﻣﻨﻘﻮﻻﺕ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ
ﻣﻘﺪﺳﻪ ﻭ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﭼﻨﺪ ﺑﺎ ﺍﺻﻞ ﻣﻨﺪﺭﺝ ﺩﺭ ﮐﺘﺐ ّ
ﺗﻄﺎﺑﻖ ﮐﺎﻣﻞ ﻟﻔﻈﻰ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.
ﻧﺸﺮ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﻫﻢ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﺎ ﻧﺸﺮ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ﺁﻥ ،ﺍﺛﺮ ﺧﺎﻣﻪ
ﺣﻀﺮﺕ ﻭﻟﻰ ﺍﻣﺮﺍ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻰ ﭘﺬﻳﺮﺩ .ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ﻫﻴﮑﻞ ﻣﺒﺎﺭﮎ ﺣﻀﺮﺕ ﻭﻟﻰ ﺍﻣﺮﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺴﻬﻴﻞ ﺩﺭﮎ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﺑﻪ
ﺹﻁ
ﭘﺎﺭﮔﺮﺍﻑ ﺑﻨﺪﻯ ﻭ ﺟﺪﺍ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﺑﺨﺶ ﻫﺎﻯ ﮐﺘﺎﺏ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻟﺬﺍ ﺍﻳﻦ
ﭘﺎﺭﮔﺮﺍﻑ ﻫﺎ ﺩﺭ ﻧﺸﺮ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻰ ﺷﻤﺎﺭﻩ ﺑﻨﺪﻯ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻫﻢ ﺯﻣﺎﻥ ،ﺩﺭ
ﺍﻳﻦ ﻧﺸﺮ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻣﻌﺎﺩﻝ ﺁﻥ ﺷﻤﺎﺭﻩ ﻫﺎ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺷﺪﻩ
ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺘﻦ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺍﺯ ﺻﻮﺭﺕ ﻧﺰﻭﻟﻰ ﺧﺎﺭﺝ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﭘﺎﺭﮔﺮﺍﻑ ﺑﻨﺪﻯ
ﺷﻮﺩ .ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻳﺎﺭﺍﻧﻰ ﮐﻪ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺍﺻﻞ ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ
ﺣﻀﺮﺕ ﻭﻟﻰ ﺍﻣﺮﺍ ﻭ ﻳﺎ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﻪ ﺍﺻﻞ ﻧﺰﻭﻟﻰ ﺩﺳﺘﺮﺳﻰ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻧﻰ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺷﻤﺎﺭﻩ ﭘﺎﺭﮔﺮﺍﻑ ﻣﻄﻠﺐ
ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻈﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺘﻦ ﺩﻳﮕﺮ ﭘﻴﺪﺍ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻣﺮ ﺩﺭ ﻧﺸﺮ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺁﻟﻤﺎﻧﻰ
ﻣﻨﻈﻮﺭ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ﻭ ﺍﻣﻴﺪﻭﺍﺭﺳﺖ ﺩﺭ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺷﺮﻳﻒ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ
ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ ﻭ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪﺍﻥ ﺭﺍ ﺳﻬﻞ ﮐﻨﺪ. ﺯﺑﺎﻥ ﻫﺎﻯ ﻋﺎﻟﻢ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻈﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﮐﺎﺭ ّ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖ ﻫﺎ
١ﭼﻨﺎﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﺘﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺒﺎﺭﮎ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﻣﺴﺘﻔﺎﺩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﭘﺮﺳﺶ ﻫﺎﻯ ﺟﻨﺎﺏﺧﺎﻝ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺳﺆﺍﻝ ﺩﺭ ﻋﻼﻣﺎﺕ ﻇﻬﻮﺭ ﻣﻮﻋﻮﺩ -ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺧﺎﺗﻢ ﺍﻟﻨﺒﻴﻴﻦ-
ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﮐﺒﺮﻯ -ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺭﺟﻌﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻭ ﺍﺋﻤﻪ ﺍﻃﻬﺎﺭ -ﻟﻘﺎءﺍ ﺩﺭ ﻳﻮﻡ
ﻗﻴﺎﻣﺖ -ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﮐﺘﺐ ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ -ﺣﺸﺮ ﻭ ﻧﺸﺮ ﻭ ﺯﻧﺪﻩ ﺷﺪﻥ ﻣﺮﺩﮔﺎﻥ-
ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﻣﻈﻬﺮ ﻣﻮﻋﻮﺩ ﻭ ﺳﺆﺍﻻﺗﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﻫﻤﻪ ﺁﻥ ﻫﺎ
ﻣﺴﻮﺩﻩ ﺳﺆﺍﻻﺕ ﻣﻨﻈﻢ ﺩﺭ ﺁﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺴﺘﻄﺎﺏ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﻭﺭﻗﻪ ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﺍﻯ ّ ّ
ﺧﻂ ﺧﻮﺩ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻣﺮﻗﻮﻡ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺤﺎﺕ ٤٠ﻭ ٤١ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺟﻨﺎﺏ ﺧﺎﻝ ﮐﻪ ﺑﻪ ّ
ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﺍﻓﻨﺎﻥ ) ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺟﻨﺎﺏ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻰ ﻓﻴﻀﻰ ،ﻃﺒﻊ ﻃﻬﺮﺍﻥ ١٢٧ﺑﺪﻳﻊ( ﮔﺮﺍﻭﺭ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ٢ -ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻬﺎءﺍ ﺷﺮﺡ ﻧﺰﻭﻝ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﺷﺮﻳﻒ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺍﻟﻮﺍﺡ ﻣﺒﺎﺭﮐﻪ ﮐﻪ
ﺑﻪ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﺟﻨﺎﺏ ﺍﺑﻦ ﺍﺻﺪﻕ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ١٩ﺭﺟﺐ ١٣٠٨ﻫـ .ﻕ .ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ
ﺹﻯ
ﺑﺎﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻴﺎﻥ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩﺍﻧﺪ:
ﺳﻴﺪ ﺟﻮﺍﺩ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻬﺎءﺍ ﺍﻻﺑﻬﻰ ﺍﻳﺎﻡ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﺮﻓﻮﻉ ﺟﻨﺎﺏ ﺣﺎﺟﻰ ّ " ﻳﻮﻣﻰ ﺍﺯ ّ
ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻪ ﮐﺮﺑﻼﺋﻰ ﺑﺤﻀﻮﺭ ﻓﺎﺋﺰ ،ﻋﺮﺽ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺧﺎﻝ ﺣﻀﺮﺕ ،ﺟﻨﺎﺏ ﺣﺎﺟﻰ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﺤﻤﺪ ﻭ ﺧﺎﻝ ﺩﻳﮕﺮ ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ ﺑﻬﺎءﺍ ﺍﻻﺑﻬﻰ ﺑﻪ ﺯﻳﺎﺭﺕ ﻧﺠﻒ ﻭ ﮐﺮﺑﻼ ﻓﺎﺋﺰ ﺳﻴﺪ ّ ّ
ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺣﺎﻝ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﺭﺟﻮﻉ ﺑﻪ ﻭﻃﻦ ﺩﺍﺭﻧﺪ .ﺟﻤﺎﻝ ﻗﺪﻡ
ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﭼﻴﺰﻯ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﻯ ،ﻋﺮﺽ ﮐﺮﺩ ﺧﻴﺮ! ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ :ﭼﺮﺍ؟ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻗﺒﻞ ﻣﺎ ﺳﻼﻡ ﺑﺮﺳﺎﻥ ﻭﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﻀﻮﺭ ﺁﻭﺭ. ﺗﺒﻠﻴﻎ ﺍﻣﺮﺍ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﺎﺷﻴﺪ ،ﺑﺮﻭ ﻭﺍﺯ ِ َ
ﺍﻟﻌﺰ ﻭﺍﻟﺠﻼﻝ .ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻳﻮﻡ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻊ ﺣﻀﺮﺕ ﺧﺎﻝ ﺭﺍﺟﻊ ﮐﻦ ﺩﻟﻴﻠﻬﻤﺎ ﺍﻟﻰ ﺳﺎﺣﺔ ّ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﺤﻀﻮﺭ ﻓﺎﺋﺰ ﻭ ﻟﮑﻦ ﺟﻨﺎﺏ ﺧﺎﻝ ﮐﺒﻴﺮ ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻣﻦ ﺩﻭﻥ ﺍﺧﻮﻯ ﺩﻳﮕﺮ.
ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺣﻀﻮﺭ ﺍﻣﻮﺍﺝ ﺑﺤﺮ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻋﺎﻟﻤﻴﺎﻥ ﺑﺸﺄﻧﻰ ﻇﺎﻫﺮ ﮐﻪ ﺍﺣﺪﻯ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﺮ ﺍﺣﺼﺎ
ﻧﺒﻮﺩﻩ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ :ﻣﺎ ﺩﻭﺳﺖ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺍﺯ ﺳﺪﺭﻩ ﻣﺒﺎﺭﮐﻪ ﮐﻪ ﺑﻴﻦ ﺷﻤﺎ
ﻣﺰﻳﻦ ،ﻣﺤﺮﻭﻡ ﺑﻤﺎﻧﻴﺪ ،ﻋﺮﺽ ﻧﻤﻮﺩ ﻣﻮﻻﺋﻰ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﺭﻭﺋﻴﺪﻩ ﻭ ﺑﺎﺛﻤﺎﺭ ﺣﮑﻤﺖ ﻭ ﺑﻴﺎﻥ ّ
ﻣﺪﻥ ﻣﻌﺮﻭﻓﻪ ﻣﺸﻬﻮﺭﻩ ﺳﺎﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺍﻭﻻﺩﻫﺎﻯ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﺷﻨﻴﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﺣﻀﺮﺕ ﻗﺎﺋﻢ ﺩﺭ ُ
ﻋﺰﺕ ﻭ ﻋﻈﻤﺖ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﺪﻥ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﻭ ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﮐﻠﻤﻪ ﺍﻯ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻫﺮ ﻳﮏ ﺑﻪ ﮐﻤﺎﻝ ّ
ﺗﻮﻟﺪ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺫﮐﺮ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩ ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻴﻦ ﺍﺧﺬﺵ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺧﻮﻧﺶ ﻣﻰ ﺭﻳﺨﺘﻨﺪ ﺩﺭ ّ
ﻧﺎﺣﻴﻬﻤﻘﺪﺳﻪ ﭼﻪ ﺷﺪ؟ ﺫﮐﺮ ﺑﺤﺮ ﻭ ﻗﺎﻟﻴﭽﻪ ﮐﺠﺎ ﺭﻓﺖ؟ ﻭ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ ،ﺣﮑﺎﻳﺖ ّ
ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺣﺰﺏ ﺷﻴﻌﻪ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺍﻳﻢ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ ،ﻭ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ
ﻣﺴﺨﺮ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺩﻳﻮﻥ ﺷﻴﻌﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺩﺍء ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺭﺽ ﺭﺍ ّ
ﺫﮐﺮﻫﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺪ ﺍﺯ ﺫﮐﺮﺵ ﻋﺎﺟﺰ ﺍﺳﺖ ،ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻪ ﻃﻮﻝ ﻣﻰ ﺍﻧﺠﺎﻣﺪ.
ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻋﺮﺽ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻣﻊ ﻋﻈﻤﺖ ﻭ ﺟﻼﻝ ﻭ ﺫﮐﺮ ﺧﻮﺍﺭﻕ ﻋﺎﺩﺍﺕ ،ﺣﺎﻝ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ
ﺧﻮﺍﻫﺮﺯﺍﺩﻩ ﺷﻤﺎ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﺒﻮﻝ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺁﻥ ﭼﻪ ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺣﺎﻝ ﺧﻼﻑ ﺁﻥ ﺑﻤﺜﺎﺑﻪ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺭﻭﺷﻦ ﻭ ﻇﺎﻫﺮ ،ﺗﮑﻠﻴﻒ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺪ ﭼﻴﺴﺖ ﻧﻤﻰ ﺩﺍﻧﻢ.
ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﻣﻘﺮ ﺧﻮﺩ ّ ﺑﻌﺪ ﻟﺴﺎﻥ ﻋﻈﻤﺖ ﺑﺎﻳﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻋﻠﻴﺎ ﻧﺎﻃﻖ :ﻳﺎ ﺧﺎﻝ ،ﺣﺎﻝ ﺑﻪ ّ
ﺗﻔﮑﺮ ﺗﻮﻗﻒ ﺷﻤﺎﺳﺖ ﺩﺭﺳﺖ ﺩﺭ ﺁﻥ ّ ﻭ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﻭ ﺷﺒﻬﺎﺕ ﻣﺬﮐﻮﺭﻩ ﻭ ﺁﻥ ﭼﻪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ّ
ﻳﺒﺪﻝﺍﻟﺸﺒﻬﺎﺕ ﺑﺂﻳﺎﺕ ﻣﻌﻴﻦ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﻣﻊ ﺟﻨﺎﺏ ﺍﺧﻮﻯ ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺑﻴﺎﻭﺭﻳﺪ ﻟﻮﺷﺎءﺍّ ﮐﻨﻴﺪ ﻭ ّ
ﮐﻞ ﺷﻰء ﻗﺪﻳﺮ .ﻳﻮﻡ ﺑﻌﺪ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﺍﺧﻮﻯ ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﻳﮏ ﻳﮏ ﺍﻧﻪ ﻋﻠﻰ ّ ﻣﺤﮑﻤﺎﺕ ّ
ﺷﺒﻬﺎﺕ ﺭﺍ ﺫﮐﺮ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺟﻮﺍﺏ ﻧﺎﺯﻝ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﺑﻪ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﺧﺎﻝ
ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻭ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﺑﺎﻟﻐﻪ ﺍﺯ ﺑﻌﺪ ﺍﺳﻢ ﺧﺎﻝ ﺭﺍ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﮔﺸﺖ".
ﺹ١
ﺭﺑﻨﺎ ﺍﻟﻌﻠﻲ ﺍﻻﻋﻠﻰ ﺑﺴﻢ ّ ّ ﻳﺼﻠﻮﺍ ٕﺍﻟﻰ ِ ﺍﻟﻤﺬﮐﻮﺭ ﻓﻰ َ ِ ﺑﺤﺮ ﺍﻥ ﺍﻟﻌﺒﺎﺩ َﻟﻦ َ ِ ُ ﺷﺎﻃﻰ َ ِ ﺑﻴﺎﻥ َ ﺍﻟﺒﺎﺏ َ ُ ُ ِ ﺑﺎﻻﻧﻘﻄﺎﻉ ِ ِ ِ ﺍﻟﺼﺮﻑ َﻋﻦ ُ ﺍﻟﺴﻤﻮﺍﺕ ﻭ ﺍﻟﻌﺮﻓﺎﻥ ٕ ّﺍﻻ ِ ﮐﻞ َﻣﻦ ِﻓﻰ ِ ِ
ﺍﻟﻤﻘﺎﻡ ﺗﺼﻠﻦ ٕﺍﻟﻰ ﺍﻻﺭﺽ َ َ ﻗﺪﺳﻮﺍ َ ُ َ ُ ﺍﻧﻔﺴﮑﻢ ﻳﺎ َ َ َ ِ ﺍﻫﻞ َ ِ ﻟﻌﻞ َ ِ ُ ﺍﻻﺭﺽُ َ . ِ ﺟﻌﻠﻪ ﺍ ُﻓﻰ َﺳﻤﺎء َ ِ ٍ ﺍﻟﺒﻴﺎﻥ َﻣﺮﻓﻮﻋﴼ. ﺍﻟﺬﻯ َ ﻗﺪﺭ ﺍُ َ ُ ﻟﮑﻢ ﻭ َ ُ ُ ﺳﺮﺍﺩﻕ َ َ ُ ﺗﺪﺧﻠﻦ ﻓﻰ ُ ﺟﻮﻫﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺏ ﺁﻧﮑﻪ ﺳﺎﻟﮑﻴﻦ ﺳﺒﻴﻞ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻭ ﻃﺎﻟﺒﻴﻦ ﮐﺆﻭﺱ
ﻋﺮﺿﻴﻪ ﭘﺎﮎ ﻭ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻔﻮﺱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﻤﻴﻊ ﺷﺌﻮﻧﺎﺕ ّ
ﻣﻘﺪﺱ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ،ﻳﻌﻨﻰ ﮔﻮﺵ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﻤﺎﻉ ﺍﻗﻮﺍﻝ ﻭ ﻗﻠﺐ ﺭﺍ ﺍﺯ ّ
ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﻇﻨﻮﻧﺎﺕ ﺳﺒﺤﺎﺕ ﺟﻼﻝ ﻭ ﺭﻭﺡ ﺭﺍ ﺍﺯ ّ ّ ﻣﺘﻌﻠﻘﻪ ﺑﻪ ُ ُ
ﻣﺘﻮﮐﻠﻴﻦ ﻇﺎﻫﺮﻩ ﻭ ﭼﺸﻢ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻓﺎﻧﻴﻪ ﻭ ّ
ﺗﺠﻠﻴﺎﺕ ﻋﻠﻰ ﺍ ﻭ ﻣﺘﻮﺳﻠﻴﻦ ﺍﻟﻴﻪ ﺳﺎﻟﮏ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﻗﺎﺑﻞ ّ ّ
١
٢
ﺹ۲
ﻣﺤﻞ ﻇﻬﻮﺭﺍﺕ ﻓﻴﻮﺿﺎﺕ ﺍﺷﺮﺍﻗﺎﺕ ﺷﻤﻮﺱ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ّ
ﻏﻴﺐ ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫﻰ ﮔﺮﺩﻧﺪ .ﺯﻳﺮﺍ ﺍﮔﺮ ﻋﺒﺪ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺍﻗﻮﺍﻝ ﻭ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻭ ﺍﻓﻌﺎﻝ ﻋﺒﺎﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ِ ﺣﻖ ﻭ ﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﺍﻭ ﻋﺎﻟﻢ ﻭ ﺟﺎﻫﻞ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﻣﻌﺮﻓﺖ ّ
ﺍﻟﻌﺰﻩ ﺩﺍﺧﻞ ﻧﺸﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺭﺏ ّ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﺪ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺭﺿﻮﺍﻥ ﻣﻌﺮﻓﺖ ّ ﺳﺮ ﻣﻨﺰﻝ ﺑﻘﺎ ﻧﺮﺳﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺟﺎﻡ ُﻗﺮﺏ ﻭ ﺭﺿﺎ ﻣﺮﺯﻭﻕ ﻧﮕﺮﺩﺩ.
ﺍﻳﺎﻡ ﻗﺒﻞ ﺷﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﻘﺪﺭ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺯ ﺍﻋﺎﻟﻰ ﻭ ﺍﺩﺍﻧﻰ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ ّ
ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺍﺣﺪﻳﻪ ﺩﺭ ﻫﻴﺎﮐﻞ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻇﻬﻮﺭﺍﺕ ّ ّ
٣
ﻣﺘﺮﺻﺪ ﻭ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﻭ ﺍﻭﺍﻥ ّ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺑﻪ ﺩﻋﺎﻫﺎ ﻭ ﺗﻀﺮﻉ ﻫﺎ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻧﺴﻴﻢ ﺭﺣﻤﺖ ّ ّ
ﻭﺯﻳﺪﻥ ﺁﻳﺪ ﻭ ﺟﻤﺎﻝ ﻣﻮﻋﻮﺩ ﺍﺯ ﺳﺮﺍﺩﻕ ﻏﻴﺐ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﻇﻬﻮﺭ
ﻗﺪﻡ ﮔﺬﺍﺭﺩ .ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﺑﻮﺍﺏ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻣﻔﺘﻮﺡ ﻣﻰ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﻏﻤﺎﻡ
ﻣﮑﺮﻣﺖ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﻭ ﺷﻤﺲ ﻏﻴﺐ ﺍﺯ ﺍﻓﻖ ﻗﺪﺭﺕ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻰ ﺷﺪ ﺟﻤﻴﻊ ﺗﮑﺬﻳﺐ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻟﻘﺎء ﺍﻭ ﮐﻪ ﻋﻴﻦ ﻟﻘﺎءﺍ ﺍﺳﺖ ﺍﺣﺘﺮﺍﺯ
ﺳﻤﺎﻭﻳﻪ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﻭ ﻣﻰ ﺟﺴﺘﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﮐﺘﺐ ّ ﺗﺄﻣﻞ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻧﺎﺱ ﻣﺴﻄﻮﺭ ﺍﺳﺖ .ﺣﺎﻝ ﻗﺪﺭﻯ ّ
ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻃﻠﺐ ﻭ ﺁﻣﺎﻝ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﭼﻪ ﺑﻮﺩ .ﻭ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﻫﻢ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﺗﻘﺮﻳﺮ ﻭ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﻫﻤﻪ ﺍﺯ ﺫﮐﺮ ﺁﻥ
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﻗﺪﺳﻴﻪ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﻊ ﻋﺎﺟﺰ ﻭ ﻗﺎﺻﺮ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺍﺣﺪﻯ ﺍﺯ ﻣﻈﺎﻫﺮ ّ ّ
ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺸﺪ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻭ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﻭ ﺍﺣﺘﺠﺎﺝ ﻧﺎﺱ ﻣﺒﺘﻼ
٤
ﺹ٣
ﻋﻠﻰ ِ ِ ﻳﺄﺗﻴﻬﻢ ِﻣﻦ ﺍﻟﻌﺒﺎﺩ ﻣﺎ ﺣﺴﺮﺓ َ َ ﮔﺸﺖ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ" :ﻳﺎ َ َ ً ِ ْ
َ ُ ٍ ﻳﺴﺘﻬﺰﺅﻭَﻥ ١".ﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ: ﮐﺎﻧﻮﺍ ِ ِﺑﻪ َ َ ِ ﺭﺳﻮﻝ ٕﺍّﻻ َ ُ ﮐﻞ ُ ّ ٍ ﺟﺎﺩﻟﻮﺍ ِﺑﺎﻟﺒﺎﻃﻞ ﻟﻴﺄﺧﺬﻭﻩ َﻭ َُ ﺍﻣﺔ ِ َ ِ ِ ﻤﺖ " َﻭ َﻫ ْ ﺑﺮﺳﻮﻟﻬﻢ ِ َ ُ ُ
ﺍﻟﺤﻖ ٢".ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻏﻤﺎﻡ ُِ ِ ﻟﻴﺪﺣﻀﻮﺍ ِ ِﺑﻪ َ ّ
٥
ﺣﺪ ﻗﺪﺭﺕ ﺭﺑﺎﻧﻴﻪ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪﻩ ﺯﻳﺎﺩﻩ ﺍﺯ ّ ﻋﺰﺕ ّ ّ ّ ﺻﻤﺪﺍﻧﻴﻪ ﻭ ﺳﻤﺎء ّ
ﺍﻻﻓﺌﺪﻩ ﻭ ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﺑﺼﺮ ﺭﺍ ﺍﺣﺼﺎء ﻭ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻋﺒﺎﺩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻭﻟﻮﺍ ٔ ﺗﺄﻣﻞ ﺳﻮﺭﻩ ﻫﻮﺩ ﮐﻔﺎﻳﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ .ﻗﺪﺭﻯ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺳﻮﺭﻩ ﻣﺒﺎﺭﮐﻪ ّ
ﺗﺪﺑﺮ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﺗﺎ ﻗﺪﺭﻯ ﺑﺮ ﺑﺪﺍﺋﻊ ﺍﻣﻮﺭ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻓﻄﺮﺕ ﺍﺻﻠﻴﻪ ّ ّ
ﺍﻃﻼﻉ ﻳﺎﺑﻴﺪ ،ﺷﺎﻳﺪ ﻧﺎﺱ ﺭﺍ ﺭﺩ ﻭ ﺗﮑﺬﻳﺐ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻧﻔﻰ ّ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻭ ّ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﭘﺮﻭﺍﺯ ﺍﺯ ﻣﻮﻃﻦ ﻏﻔﻠﺖ ﻧﻔﺴﺎﻧﻴﻪ ﺑﻪ ﺁﺷﻴﺎﻥ ﻭﺣﺪﺕ ﻭ ﻣﻌﺮﻓﺖ ّ ّ
ﺩﻫﻴﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺯﻻﻝ ﺣﮑﻤﺖ ﻻﻳﺰﺍﻝ ﻭ ﺍﺛﻤﺎﺭ ﺷﺠﺮﻩ ﻋﻠﻢ ﺫﻯ ﺍﻟﺠﻼﻝ
ﻣﺠﺮﺩﻩ ﺍﺯ ﺑﻴﺎﺷﺎﻣﻴﺪ ﻭ ﻣﺮﺯﻭﻕ ﮔﺮﺩﻳﺪ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻧﺼﻴﺐ ﺍﻧﻔﺲ ّ ﻋﻠﺖ ﻭ ﻣﺎﺋﺪﻩ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺑﺎﻗﻴﻪ .ﺍﮔﺮ ﺑﺮ ﺍﺑﺘﻼﻯ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻭ ّ ّ
ﻫﻮﻳﻪ ﺁﮔﺎﻩ ﺷﻮﻳﺪ ﺑﺮ ﺳﺒﺐ ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﺎﺕ ﻋﺒﺎﺩ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺷﻤﻮﺱ ّ
ﺍﻃﻼﻉ ﻳﺎﺑﻴﺪ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﺎﺕ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺍﮐﺜﺮﻯ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺭ ّ
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﺩﺭ ﺩﻳﻦ ﺑﺮ ﻣﺸﺎﺭﻕ ﺷﻤﻮﺱ ﺻﻔﺎﺕ ّ
ﺧﻮﺩ ﻭ ﺍﻣﺮﺍ ﻣﺤﮑﻢ ﺗﺮ ﻭ ﺭﺍﺳﺦ ﺗﺮ ﺷﻮﻳﺪ .ﻟﻬﺬﺍ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ
ﻣﺠﻤﻼ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﻟﻮﺍﺡ ﺫﮐﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﺗﺎ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺣﮑﺎﻳﺎﺕ ﺍﻧﺒﻴﺎء ً
ﺷﻮﺩ ﻭ ﻣﺒﺮﻫﻦ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻋﺼﺎﺭ ﻭ ﺍﻗﺮﺍﻥ ﺑﺮ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻗﺪﺭﺕ -١ﺳﻮﺭﻩ ﻳﺲ ،ﺁﻳﮥ ٣٠
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﻏﺎﻓﺮ )ﻣﺆﻣﻦ( ،ﺁﻳﻪ ۵
٦
ﺹ ٤
ﻋﺰﺕ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻰ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻗﻠﻢ ﺍﺯ ﺫﮐﺮﺵ ﺧﺠﻞ ﻭ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﻊ ّ ﻣﻨﻔﻌﻞ ﺍﺳﺖ .ﺷﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﺫﮐﺎﺭ ﺳﺒﺐ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﻧﺎﺱ ﺍﺯ
٧
ﺟﻬﺎﻝ ﻋﺼﺮ ﻣﻀﻄﺮﺏ ﻧﺸﻮﻧﺪ ﻭ ﺑﻠﮑﻪ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻭ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻋﻠﻤﺎء ﻭ ّ ﺑﺮ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﻭ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻧﺸﺎﻥ ﺑﻴﻔﺰﺍﻳﺪ .ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻧﻮﺡ ﺑﻮﺩ
ﮐﻪ ﻧﻬﺼﺪ ﻭ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﻧﻮﺣﻪ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻋﺒﺎﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺍﺩﻯ ﺍﻳﻤﻦ ﺭﻭﺡ ﺩﻋﻮﺕ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻭ ﺍﺣﺪﻯ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺟﺎﺑﺖ ﻧﻨﻤﻮﺩ .ﻭ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻳﻮﻡ ﺑﻪ
ﺍﺫﻳﺖ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﺒﺎﺭﮎ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻰ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺪﺭﻯ ﺍﻳﺬﺍء ﻭ ّ
ﺳﺨﺮﻳﻪ ﻭ ﺍﺳﺘﻬﺰﺍء ﻭ ﻳﻘﻴﻦ ﺑﺮ ﻫﻼﮐﺖ ﺍﻭ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﻭ ﭼﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ّ " : ﮐﻠﻤﺎ ﮐﻨﺎﻳﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻭ ُ َ
ﻣﺮ َ َ ِ ﻣﻼ ِ ﻣﻦ َ ِ ِ ﻣﻨﺎ ﻋﻠﻴﻪ َ َ ﻣﻨﻪ َ َ َ ﺗﺴﺨﺮﻭﺍ ِ ﻗﻮﻣﻪ َ ِ ُ ﺳﺨﺮﻭﺍ ِ ُ ﻗﺎﻝ ِﺍﻥ َ َ ُ
ﺗﻌﻠﻤﻮﻥ ١".ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻓﺴﻮﻑ َ َ ُ َ ﺗﺴﺨﺮﻭﻥ َ َ َ ﮐﻤﺎ َ َ ُ َ ﻧﺴﺨﺮ ِ ُ ْ ﻣﻨﮑﻢ َ َ َﻓﺈ ﻧﺎ َ َ ُ ﻣﺪﺕ ﻫﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻭﻋﺪﻩ ﺍﻧﺰﺍﻝ ﻧﺼﺮ ﺑﻪ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺧﻮﺩ ّ
ﻣﻌﻴﻦ ﻭ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺪﺍ ﺷﺪ .ﻭ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﻭﻋﺪﻩ ّ
ﻋﻠﺖ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﺪﺍ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺁﻥ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﻣﻌﺪﻭﺩﻩ ﺑﻪ ّ
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﻨﻈﺮ ﻋﺎﻟﻰ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺍﮐﺜﺮ ﮐﺘﺐ ﻣﺸﻬﻮﺭﻩ ﺛﺒﺖ ﺷﺪﻩ ﻭ ّ
ﺭﺳﻴﺪﻩ ﻳﺎ ﻣﻰ ﺭﺳﺪ .ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﮕﺮ ﭼﻬﻞ ﻧﻔﺲ ﻭ ﻳﺎ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﻭ ﺩﻭ ﻧﻔﺲ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺐ ﻭ ﺍﺧﺒﺎﺭ
٨
ﺍﻻﺭﺽ ﺗﺬﺭ َ َ ﺭﺏ ﻻ َ َ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ .ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻧﺪﺍء " َ ﻋﻠﻰ َ ِ
ﺗﺄﻣﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻦ ﺩﻳﺎﺭﴽ" ٢ﺍﺯ ﺟﺎﻥ ﺑﺮ ﮐﺸﻴﺪ .ﺣﺎﻝ ﻗﺪﺭﻯ ّ ﺍﻟﮑﺎﻓﺮﻳﻦ َ ِ َ ِ َ -١ﺳﻮﺭﻩ ﻫﻮﺩ ،ﺁﻳﻪ ۳۹-۳۸
-۲ﺳﻮﺭﻩ ﻧﻮﺡ ،ﺁﻳﻪ ٢٦
ﺹ۵
ﻣﺪﺕ ﺁﻥ ﻋﺒﺎﺩ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻗﺴﻢ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﭼﻪ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ّ
ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺣﺘﺮﺍﺯ ﺟﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻗﻤﻴﺺ ﻧﻔﻰ ﺑﻪ ﺧﻠﻊ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﻣﻔﺘﺨﺮ
ﻭ ﻓﺎﺋﺰ ﻧﺸﺪﻧﺪ؟ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﭼﺮﺍ ﺩﺭ ﻭﻋﺪﻩ ﻫﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﺪﺍ ﺷﺪ ﮐﻪ
ﺗﺄﻣﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺳﺒﺐ ﺍﺩﺑﺎﺭ ﺑﻌﻀﻰ ﻣﻘﺒﻠﻴﻦ ﺷﻮﺩ؟ ﺑﺴﻴﺎﺭ ّ
ﺍﻣﻮﺭ ﻏﻴﺒﻰ ﻭﺍﻗﻒ ﺷﻮﻳﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻃﻴﺐ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﮔﻠﺴﺘﺎﻥ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﺑﻮﺋﻰ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺩﺭ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﺑﺮﻳﺪ ﻭ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺍﻣﺘﺤﺎﻧﺎﺕ ّ
ﻋﺒﺎﺩ ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﺗﺎ ﻧﻮﺭ ﺍﺯ ﻇﻠﻤﺖ ﻭ ﺻﺪﻕ ﺍﺯ ﮐﺬﺏ
ﺣﻖ ﺍﺯ ﺑﺎﻃﻞ ﻭ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺍﺯ ﺿﻼﻟﺖ ﻭ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﺍﺯ ﺷﻘﺎﻭﺕ ﻭ ﺧﺎﺭ ﻭ ّ
ﺍﻟﻨﺎﺱ ﺍﺣﺴﺐ ُ ﺍﺯ ﮔﻞ ﻣﻤﺘﺎﺯ ﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﻮﺩ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩ" :ﺍﻟﻢ َ َ ِ َ
ﻳﻔﺘﻨﻮﻥ ١".ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻧﻮﺡ ٩ ﻳﺘﺮﮐﻮﺍ َﺍﻥ َ ُ ُ َﺍﻥ ُ ُ ﺁﻣﻨﺎ َﻭ ُﻫﻢ ﻻ ُ َ ُ َ ﻳﻘﻮﻟﻮﺍ َ
ﺟﻤﺎﻝ ﻫﻮﺩ ﺍﺯ َﻣﺸﺮﻕ ﺍﺑﺪﺍﻉ ُﻣﺸﺮﻕ ﺷﺪ ﻭ ﻗﺮﻳﺐ ﻫﻔﺘﺼﺪ ﺳﻨﻪ َﺍﻭ
ﺍﺯﻳﺪ ﺑﻪ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺍﻗﻮﺍﻝ ،ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﺿﻮﺍﻥ ﻗﺮﺏ ﺫﻯ ﺍﻟﺠﻼﻝ
ﺩﻋﻮﺕ ﻧﻤﻮﺩ .ﻭ ﭼﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺑﻼﻳﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﻏﻴﺚ ﻫﺎﻃﻞ ﺑﺮ ﺁﻥ
ﺣﻀﺮﺕ ﺑﺎﺭﻳﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﮐﺜﺮﺕ ﺩﻋﻮﺕ ﺳﺒﺐ ﮐﺜﺮﺕ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﺷﺪ
ﻳﺰﻳﺪ ﺷﺪﺕ ﺍﻫﺘﻤﺎﻡ ّ ﻋﻠﺖ ّ ﻭ ّ ﺷﺪﺕ ﺍﻏﻤﺎﺽ ﮔﺮﺩﻳﺪَ " .ﻭ ﻻ َ ُ
ﺧﺴﺎﺭﴽ ٢ " .ﻭ ﺑﻌﺪ ﻫﻴﮑﻞ ﺻﺎﻟﺤﻰ ﺍﺯ ﺭﺿﻮﺍﻥ ﺍﻟﮑﺎﻓﺮﻳﻦ ُ ْ ﮐﻔ ُ ُ ﺮﻫﻢ ٕ ّﺍﻻ َ َ َ ِ َ
ﻏﻴﺒﻰ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﻗﺪﻡ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻧﻬﺎﺩ ﻭ ﻋﺒﺎﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﺮﻳﻌﻪ ﻗﺮﺏ ﺑﺎﻗﻴﻪ ﺩﻋﻮﺕ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺻﺪ ﺳﻨﻪ َﺍﻭ ﺍﺯﻳﺪ ﺍﻣﺮ ﺑﻪ ﺍﻭﺍﻣﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﻧﻬﻰ ﺍﺯ
ﻣﻨﺎﻫﻰ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮﺩ ،ﺛﻤﺮﻯ ﻧﺒﺨﺸﻴﺪ ﻭ ﺍﺛﺮﻯ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﻴﺎﻣﺪ .ﻭ ﭼﻨﺪ -١ﺳﻮﺭﻩ ﻋﻨﮑﺒﻮﺕ ،ﺁﻳﻪ ٢
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﻓﺎﻃﺮ ،ﺁﻳﻪ ٣٩
١٠
ﺹ٦
ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻏﻴﺒﺖ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻓﺮﻣﻮﺩ .ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺁﻥ ﺟﻤﺎﻝ ﺍﺯﻟﻰ ﻧﺎﺱ ﺭﺍ ﺟﺰ
ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺍﺣﺪﻳﻪ ﺩﻋﻮﺕ ﻧﻤﻰ ﻧﻤﻮﺩ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ" :ﻭ ٕﺍﻟﻰ ّ ﺍﺧﺎﻫﻢ َ ِ ﻣﻦ ﺻﺎﻟﺤﴼ َ َ ﺍﻋﺒﺪﻭﺍ ﺍَ ﻣﺎ َ ُ ﻗﻮﻡ ُ ُ ﻟﮑﻢ ِ ْ ﺛﻤﻮﺩ َ َ ُ َ ُ َ ﻗﺎﻝ ﻳﺎ َ ِ
" : ٕ ٍ ﻓﻴﻨﺎ ﻏﻴﺮﻩ " ٕﺍﻟﻰ ﺁﺧﺮﺍﻟﻘﻮﻝ َ ُ ﮐﻨﺖ ِ َ ﺻﺎﻟﺢ َﻗﺪ ُ َ ﻗﺎﻟﻮﺍ َﻳﺎ َ ِ ُ ﺍﻟﻪ َ ُ ُ
ﺁﺑﺎﺅﻧﺎ ﻗﺒﻞ َ َ ﻧﻌﺒﺪ َﻣﺎ َ ْ ُ ُ ﺍﺗﻨﻬﺎﻧﺎ َﺍﻥ َ ْ ُ َ ﻣﺮﺟﻮﴽ َ َ ُ ّ ﻳﻌﺒﺪ َ َ ﻫﺬﺍ َ َ َ َ
١١
ﺍﻧﻨﺎ َ ِﻟﻔﻰ َ ﺗﺪﻋﻮﻧﺎ ٕ َ ِ ﻣﺮﻳﺐ ١".ﻭ ﻫﻴﭻ ﻓﺎﺋﺪﻩ ﻧﺒﺨﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﻣﻤﺎ َ ُ ﺍﻟﻴﻪ ُ ٍ ﺷﮏ ِ ّ ﻭ ّٕ
ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺻﻴﺤﻪ ﺍﻯ ﺟﻤﻴﻊ ﺑﻪ ﻧﺎﺭ ﺭﺍﺟﻊ ﺷﺪﻧﺪ .ﻭ ﺑﻌﺪ ﺟﻤﺎﻝ ﺧﻠﻴﻞ ﮐﺸﻒ ﻧﻘﺎﺏ ﻧﻤﻮﺩ
ﻋﻠﻢ ُﻫﺪﻯ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺷﺪ ﻭ ﺍﻫﻞ ﺍﺭﺽ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﻮﺭ ﺗﻘﻰ ﺩﻋﻮﺕ ﻭ ََ
ﻓﺮﻣﻮﺩ .ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﺩﺭ ﻧﺼﻴﺤﺖ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﺟﺰ ﺣﺴﺪ ﺛﻤﺮﻯ ﻧﻴﺎﻭﺭﺩ
ﺑﮑﻠﻬﻢ ٕﺍﻟﻰ ﺍﻧﻘﻄﻌﻮﺍ ُ ِ ﺍﻟﺬﻳﻦ ُﻫﻢ َ ُ ﻭ ﻏﻴﺮ ﻏﻔﻠﺖ ﺣﺎﺻﻠﻰ ﻧﺒﺨﺸﻴﺪ ٕ ّﺍﻻ ّ َ ﺟﻌﻠﻪ ﺍ ﻋﻦ ِ ِ ﺍﻻﺩﺭﺍﮎ ﺑﺠﻨﺎﺣﻰ ٕ ﻣﻘﺎﻡ َ َ ُ ﻋﺮﺟﻮﺍ ِ َ َ ﺍ ﻭ َ َ ُ ﺍﻻﻳﻘﺎﻥ ٕﺍﻟﻰ َ ٍ
َﻣﺮﻓﻮﻋﴼ .ﻭ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺍﻋﺪﺍء
ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﻧﺎﺭ ﺣﺴﺪ ﻭ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﺍﻓﺮﻭﺧﺘﻪ ﺷﺪ .ﻭ ﺑﻌﺪ ١٢
ﺍﺯ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﻧﺎﺭ ،ﺁﻥ ﺳﺮﺍﺝ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﻠﺪ ﺍﺧﺮﺍﺝ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ
ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺭﺳﺎﺋﻞ ﻭ ﮐﺘﺐ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺑﻌﺪ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﻭ ﻣﻨﻘﻀﻰ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﻰ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻪ ﻋﺼﺎﻯ ﺍﻣﺮ ﻭ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺑﺎ ﺛﻌﺒﺎﻥ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺷﻮﮐﺖ ﺑﻴﻀﺎﻯ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺍﺯ ﻓﺎﺭﺍﻥ ﻣﺤﺒﺖ ّ ّ
ﺻﻤﺪﺍﻧﻴﻪ ﺍﺯ ﺳﻴﻨﺎﻯ ﻧﻮﺭ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﻇﻬﻮﺭ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻦ ّ
ﻓﻰ ﺍﻟﻤﻠﮏ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻠﮑﻮﺕ ﺑﻘﺎ ﻭ ﺍﺛﻤﺎﺭ ﺷﺠﺮﻩ ﻭﻓﺎ ﺩﻋﻮﺕ ﻧﻤﻮﺩ .ﻭ
-١ﺳﻮﺭﻩ ﻫﻮﺩ ،ﺁﻳﻪ ٦٢ -٦١
ﺹ٧
ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻋﻮﻥ ﻭ ﻣﻼٔ ﺍﻭ ﭼﻪ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻫﺎ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﭼﻪ
ﻃﻴﺒﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺍﺣﺠﺎﺭ ﻇﻨﻮﻧﺎﺕ ﺍﺯ ﺍﻧﻔﺲ ﻣﺸﺮﮐﻪ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺷﺠﺮﻩ ّ
ﻫﻤﺖ ﮔﻤﺎﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻭﺍﺭﺩ ﺁﻣﺪ .ﺗﺎ ﺑﻪ ّ ﺣﺪﻯ ﮐﻪ ﻓﺮﻋﻮﻥ ﻭ ﻣﻼٔ ﺍﻭ ّ ﺭﺑﺎﻧﻴﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺎء ﺗﮑﺬﻳﺐ ﻭ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﺍﻓﺴﺮﺩﻩ ﻭ ﺁﻥ ﻧﺎﺭ ﺳﺪﺭﻩ ّ ّ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺍﺯ ﺁﺏ ﻋﻨﺼﺮﻯ ﻣﺨﻤﻮﺩ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﻭ ﻏﺎﻓﻞ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻧﺎﺭ ﺣﮑﻤﺖ ّ ﺭﺑﺎﻧﻴﻪ ﺍﺯ ﺑﺎﺩﻫﺎﻯ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺍﻓﺴﺮﺩﻩ ﻧﺸﻮﺩ ﻭ ﺳﺮﺍﺝ ﻗﺪﺭﺕ ّ ّ
ﺧﺎﻣﻮﺷﻰ ﻧﭙﺬﻳﺮﺩ .ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﻣﺎء ﺳﺒﺐ ﺍﺷﺘﻌﺎﻝ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺭﺿﻰ ﺍِ ﺑﺎﺩ ّ ﺍﻧﺘﻢ ِ َ َ ِ ﻋﻠﺖ ﺣﻔﻆ َﻟﻮ ُ ﺍﻟﺤﺪﻳﺪ َﺗﻨُﻈ ُﺮﻭﻥ َﻭﻓﻰ ِ َ ﺑﺎﻟﺒﺼﺮ َ ﺗﺴﻠﮑﻮﻥ .ﻭ ﭼﻪ ﺑﻴﺎﻧﻰ ﺧﻮﺵ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻣﺆﻣﻦ ﺁﻝ ﻓﺮﻋﻮﻥ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ َ ُ ُ َ
" : ﻗﺎﻝ ﺍﻟﻌﺰﻩ ﺑﺮﺍﻯ ﺣﺒﻴﺐ ﺧﻮﺩ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻭ َ َ ﺭﺏ ّ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﺍﻭ ﺭﺍ ّ
ﻣﺆﻣﻦ ِﻣﻦ ِ ﺭﺟﻼ َﺍﻥ ﺍﺗﻘﺘﻠﻮﻥ َ ُ ً َ ُ ٌ ﺍﻳﻤﺎﻧﻪ َ َ ْ ُ ُ َ ﺁﻝ ِ َ َ ﺭﺟﻞ ُ ِ ٌ ﻳﮑﺘﻢ ٕ َ َ ُ ﻓﺮﻋﻮﻥ َ ُ ُ
ﺟﺎﮐﻢ ِ ِ َ ﻳﮏ َُ َ ﻳﻘﻮﻝ َ ﺭﺑﮑﻢ ﻭ ٕﺍﻥ َ ُ ﺭﺑﻰ ﺍَ ُﻭ َﻗﺪ َ ُ ﻦ َْ ُ ﺑﺎﻟﺒﻴﻨﺎﺕ ِﻣ ْ ﻳﮏ َ ِ ﻓﻌﻠﻴﻪ َ ِ َﮐﺎﺫﺑﴼ َ َ َ ِ ﺍﻟﺬﻯ ﺑﻌﺾ ّ ﺑﻪ ﻭ ٕﺍﻥ َ ُ ﺻﺎﺩﻗﴼ ُ ِ ُ ْ ﻳﺼﺒﮑﻢ َ ُ ﮐﺬ ُ ُ
ﺍﻥ ﺍ ﻻ َ ْ ِ ﮐﺬﺍﺏ ١".ﻭ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻫﻮ ُ ِ ٌ ﻳﻌﺪﮐﻢ ٕ ّ َِ ُ ُ ﻳﻬﺪﻯ َﻣﻦ ُ َ ﻣﺴﺮﻑ ّ ٌ
ﺍﻣﺮ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﻰ ﮐﺸﻴﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺆﻣﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻋﺬﺍﺏ ﺷﻬﻴﺪ
ﺍﻟﻈﺎﻟﻤﻴﻦ .ﺣﺎﻝ ﻗﺪﺭﻯ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪَ .ﺍﻻ ُ ﻟﻌﻨﺔﺍَ ﻋﻠﻰ َ ﺍﻟﻘﻮﻡ ّ ِ َ
ﺗﺄﻣﻞ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺳﺒﺐ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﺧﺘﻼﻓﺎﺕ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺍﻣﻮﺭﺍﺕ ّ
ﺣﻘﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﻓﻖ ﻻﻣﮑﺎﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻰ ﺷﺪ ﺍﻳﻦ ﻫﺮ ﻇﻬﻮﺭ ّ
ﮔﻮﻧﻪ ﻓﺴﺎﺩ ﻭ ﺍﻏﺘﺸﺎﺵ ﻭ ﻇﻠﻢ ﻭ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺩﺭ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﻋﺎﻟﻢ ﻇﺎﻫﺮ -١ﺳﻮﺭﻩ ﻏﺎﻓﺮ )ﻣﺆﻣﻦ( ،ﺁﻳﻪ ٢٨
١٣
ﺹ٨
ﻭ ﻫﻮﻳﺪﺍ ﻣﻰ ﮔﺸﺖ؟ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﺩﺭ ﺣﻴﻦ ﻇﻬﻮﺭ ﺧﻮﺩ
ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﺸﺎﺭﺕ ﻣﻰ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺒﻲ ﺑﻌﺪ ﻭ ﻋﻼﻣﺘﻰ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﻇﻬﻮﺭ ّ ﺑﻌﺪ ﺫﮐﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﮐﺘﺐ ﻣﺴﻄﻮﺭ ﺍﺳﺖ .ﺑﺎ
ﻗﺪﺳﻴﻪ ﻭ ﺫﮐﺮ ﻋﻼﻣﺎﺕ ﺩﺭ ﻭﺟﻮﺩ ﻃﻠﺐ ﻭ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﻧﺎﺱ ﺑﻪ ﻣﻈﺎﻫﺮ ّ
ﮐﺘﺐ ،ﭼﺮﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﺭﻭ ﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻧﺒﻴﺎء
ﺗﻌﺪﻯ ﻭ ﺍﺻﻔﻴﺎء ﺭﺍ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻋﻬﺪ ﻭ ﻋﺼﺮ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻇﻠﻢ ﻭ ﺟﺒﺮ ﻭ ّ ﺑﻤﺎ ﻻ ﺟﺎﮐﻢ َ ُ ٌ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ؟ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ُ َ َ " : ﺍﻓﮑﻠﻤﺎ َ ُ ﺭﺳﻮﻝ ِ َ
ﺗﻘﺘﻠﻮﻥ١". َﺗﻬﻮﻯ َ ُ ُ ُ ﻭﻓﺮﻳﻘﴼ َ ُ ُ َ ﮐﺬﺑﺘﻢ َ ﺍﺳﺘﮑﺒﺮﺗﻢ َ َ ﺍﻧﻔﺴﮑﻢ َ َ ُ ﻓﻔﺮﻳﻘﴼ ّ ُ
ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻫﺮ ﺯﻣﺎﻥ ﻭ ﻋﻬﺪ ﮐﻪ ﺁﻣﺪ ﺑﻪ ﺳﻮﻯ ﺷﻤﺎ ﺭﺳﻮﻟﻰ ﺍﺯ ﺗﮑﺒﺮ ﻧﻤﻮﺩﻳﺪ ﻭ ﻣﻮﻗﻦ ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﻫﻮﺍﻯ ﻧﻔﺲ ﺷﻤﺎّ ،
ﻧﺸﺪﻳﺪ ﻭ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﺭﺍ ﺗﮑﺬﻳﺐ ﻧﻤﻮﺩﻳﺪ ﻭ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺭﺍ
ﺗﺄﻣﻞ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺍﻳﻦ ﺍﻓﻌﺎﻝ ﭼﻪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﻰ ﮐﺸﺘﻴﺪ .ﺁﺧﺮ ّ
ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻗﺴﻢ ﺑﺎ ﻃﻠﻌﺎﺕ ﺟﻤﺎﻝ ﺫﻯ ﺍﻟﺠﻼﻝ ﺳﻠﻮﮎ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ؟ ﻭ ﻫﺮ ﭼﻪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﺯﻣﻨﻪ ﺳﺒﺐ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻭ ﺍﻏﻤﺎﺽ ﺁﻥ ﻋﺒﺎﺩ ﺑﻮﺩ ﺣﺎﻝ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﻫﻢ ﺳﺒﺐ ﺍﻏﻔﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﺷﺪﻩ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﺣﺠﺞ ّ
ﻭ ﺗﻤﺎﻡ ﻧﺒﻮﺩ ﻟﻬﺬﺍ ﺳﺒﺐ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻋﺒﺎﺩ ﺷﺪ ،ﺍﻳﻦ ﮐﻔﺮﻯ ﺍﺳﺖ
ﻓﻴﺎﺽ ﺩﻭﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺻﺮﺍﺡٔ . ﻻﺟﻞ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﻪ ﻏﺎﻳﺖ ﺍﺯ ﻓﻴﺾ ّ
ﺭﺣﻤﺖ ﻣﻨﺒﺴﻄﻪ ﺑﻌﻴﺪ ﮐﻪ ﻧﻔﺴﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺟﻤﻴﻊ ﻋﺒﺎﺩ ﺑﺮﮔﺰﻳﻨﺪ ﺣﺠﺖ ﮐﺎﻓﻴﻪ ﻭﺍﻓﻴﻪ ﻋﻄﺎ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺧﻠﻖ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻭ ّ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺑﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ٨٧
١٤
ﺹ۹
ﻣﻌﺬﺏ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ. ﻧﻔﺮﻣﺎﻳﺪ ﻭ ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﺧﻠﻖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻋﺪﻡ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﺑﻪ ﺍﻭ ّ ﺑﻠﮑﻪ ﻟﻢ ﻳﺰﻝ ﺟﻮﺩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﻣﻤﮑﻨﺎﺕ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭ
ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻧﻔﺲ ﺧﻮﺩ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﻭ ﺁﻧﻰ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﻴﺾ ﺍﻭ ﻣﻨﻘﻄﻊ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻳﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﻣﻄﺎﺭ ﺭﺣﻤﺖ ﺍﺯ ﻏﻤﺎﻡ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺍﻭ ﻣﻤﻨﻮﻉ
ﻣﺤﺪﺛﻪ ﻣﮕﺮ ﺍﺯ ﺍﻧﻔﺲ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩ ﮔﺮﺩﺩ .ﭘﺲ ﻧﻴﺴﺖ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻮﺭﺍﺕ َ
ﮐﻪ ﺩﺭ ﻭﺍﺩﻯ ﮐﺒﺮ ﻭ ﻏﺮﻭﺭ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺻﺤﺮﺍﻫﺎﻯ ُﺑﻌﺪ ﺳﻴﺮ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻇﻨﻮﻧﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﻭ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺧﻮﺩ
ﺗﺄﺳﻰ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﻟﻬﺬﺍ ﻏﻴﺮ ﺍﺯ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﺍﻣﺮﻯ ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﺍ ّ
ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺟﺰ ﺍﻏﻤﺎﺽ ﺣﺎﺻﻠﻰ ﻧﺨﻮﺍﻫﻨﺪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﻧﺰﺩ ﻫﺮ ﺫﻯ ﺑﺼﺮﻯ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﺩﺭ ﻇﻬﻮﺭ ﻫﺮ ﻳﮏ ﺍﺯ ﻣﻈﺎﻫﺮ
ﺷﻤﺲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭼﺸﻢ ﻭ ﮔﻮﺵ ﻭ ﻗﻠﺐ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﻳﺪﻩ ﻭ ﺷﻨﻴﺪﻩ
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﺯ ﺟﻤﺎﻝ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﭘﺎﮎ ﻭ ّ ﻣﻘﺪﺱ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ّ
ﻗﺪﺳﻴﻪ ﻣﻤﻨﻮﻉ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﻧﻤﻰ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺣﺮﻡ ﻗﺮﺏ ﻭ ﻭﺻﺎﻝ ﻣﻄﺎﻟﻊ ّ
ﺣﺠﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺧﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻧﻤﻰ ﮔﺸﺘﻨﺪ .ﻭ ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺯﻣﺎﻥ ّ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻋﻘﻮﻝ ﺿﻌﻴﻔﻪ
ﻣﺮﺿﻴﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﻧﻤﻰ ﺁﻣﺪ ﻟﻬﺬﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﻏﻴﺮ ّ ﺻﺪ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭ ﻣﻰ ﺁﻣﺪ .ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﺳﺒﺐ ّ ﺍﺣﺪﻳﻪ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻋﺼﺮ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻋﺒﺎﺩ ﻭ ﻣﻨﻊ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﺷﺎﻃﻰ ﺑﺤﺮ ّ
ﮐﻪ ﺯﻣﺎﻡ ﺁﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺭ ﮐﻒ ﮐﻔﺎﻳﺖ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﻮﺩ .ﻭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻫﻢ
ﺣﺐ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﻭ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﻋﺪﻡ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻣﻌﺮﻓﺖ ،ﻧﺎﺱ ﺑﻌﻀﻰ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ّ
١٥
ﺹ ١٠
ﺭﺍ ﻣﻨﻊ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻫﻤﻪ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﺑﻪ ﺍﺫﻥ ﻭ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻋﻠﻤﺎﻯ
ﻋﺰﺕ ﭘﺮﻭﺍﺯ ﻋﺼﺮ ﺳﻠﺴﺒﻴﻞ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺭﺍ ﻧﻮﺷﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻋﻠﻰ ﺍﻓﻖ ّ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﭼﻪ ﻇﻠﻢ ﻫﺎ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺭﺅﺳﺎﻯ ﻋﻬﺪ ﻭ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻋﺼﺮ ﺑﺮ ﺍﻳﺎﻡ ﺳﻼﻃﻴﻦ ﻭﺟﻮﺩ ﻭ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪ .ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ّ
ﻣﺤﺪﻭﺩﻩ ﻓﺎﻧﻴﻪ ﻗﺎﻧﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻣﻠﮏ ﻻ ﻳﻔﻨﻰ ﺑﺎﺯ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﭼﺸﻢ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﺟﻤﺎﻝ ﻣﺤﺒﻮﺏ ﺑﻰ ﻧﺼﻴﺐ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ
ﮔﻮﺵ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﺪﺍﺋﻊ ﻧﻐﻤﺎﺕ ﻭﺭﻗﺎء ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ .ﺍﻳﻦ
ﺳﻤﺎﻭﻳﻪ ﺫﮐﺮ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻫﺮ ﻋﺼﺮ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﮐﺘﺐ ّ
ِ ﺑﺂﻳﺎﺕ ﺗﮑﻔﺮﻭﻥ ﻟﻢ َ ُ ُ َ ﺷﺪﻩ ،ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪَ " :ﻳﺎ َ َ ﺍﻫﻞ ِ ِ ﺍﻟﮑﺘﺎﺏ ِ َ
ﺍﻟﮑﺘﺎﺏ ﺗﺸﻬﺪﻭﻥ ١".ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ" :ﻳﺎ َ َ ﺍﻧﺘﻢ َ َ ُ َ ﺍﻫﻞ ِ ِ ﺍَ ﻭ َ ُ
ِ ﺗﻌﻠﻤﻮﻥ"٢ ﻭﺍﻧﺘﻢ ﺍﻟﺤﻖ ِ ُ َ ﻭﺗﮑﺘ ُ َ ﻟﻢ َ ِ ُ َ ﻤﻮﻥ َ ﺗﻠﺒﺴﻮﻥ َ ﺍﻟﺤﻖ َ َ ُ ﺑﺎﻟﺒﺎﻃﻞ َ ُ ِ َ
ﺗﺼﺪﻭﻥ َﻋﻦ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪُ " :ﻗﻞ َﻳﺎ َ َ ﻟﻢ َ ُ َ ﺍﻫﻞ ِ َ ِ ﺍﻟﮑﺘﺎﺏ ِ َ
ﺻﺪ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺳﺒﻴﻞ ﺍ ٣ ".ِﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻫﻞ ﮐﺘﺎﺑﻰ ﮐﻪ ّ َِ ِ
ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺻﺮﺍﻁ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ،ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺁﻥ ﻋﻬﺪ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﺳﻢ ﻭ ﺭﺳﻢ ﺟﻤﻴﻊ ﺩﺭ ﮐﺘﺐ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺍﮐﺜﺮ ﺁﻳﺎﺕ ﻭ
ﺍﻧﺘﻢ ِ َ ِ ﺗﻨﻈﺮﻭﻥ .ﭘﺲ ﻗﺪﺭﻯ ﺑﻄﺮﻑ ﺍَ ُ ُ َ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﻣﺴﺘﻔﺎﺩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ َﻟﻮ َ ُ ﺭﺑﺎﻧﻰ ﻭ ﺍﻧﻔﺲ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺩﺭ ﺁﻓﺎﻕ ﻋﻠﻢ ّ ﺑﻪ ﺩﻳﺪﻩ ﺑﺼﻴﺮﺕ ّ
١٦
ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﻪ ﺗﻌﻘﻞ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺣﮑﻤﺖ ﺗﺎﻣﻪ ﺻﻤﺪﺍﻧﻴﻪ ّ ّ ّ ّ
ﺑﻰ ﺳﺒﺤﺎﺕ ﺟﻼﻝ ﺍﺯ ﺧﻠﻒ ﺳﺮﺍﺩﻕ ﻓﻀﻞ ﻭ ﺍﻓﻀﺎﻝ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﻫﻮﻳﺪﺍ -
-١ﺳﻮﺭﻩ ﺁﻝ ﻋﻤﺮﺍﻥ ،ﺁﻳﻪ ٢
٣ﺳﻮﺭﻩ ﺁﻝ ﻋﻤﺮﺍﻥ ،ﺁﻳﻪ ٩٩
- ٢ﺳﻮﺭﻩ ﺁﻝ ﻋﻤﺮﺍﻥ ،ﺁﻳﻪ ٧١
ﺹ ١١
ﮐﻠﻴﻪ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻣﺮﺩﻡ ﻭ ﺍﺣﺘﺠﺎﺟﺎﺕ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﻋﺪﻡ ﺷﻮﺩ .ﻭ ّ ّ
ﺣﻖ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪﻩ. ً ﻣﺜﻼ ﺑﻴﺎﻧﺎﺗﻰ ﮐﻪ ﻃﻠﻌﺎﺕ ﺟﻤﺎﻝ ّ
ﺩﺭ ﻋﻼﻣﺎﺕ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﻌﺪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﺁﻥ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺭﺍ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻨﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻋﻠﻢ ﻓﺴﺎﺩ ﺑﺮﺍﻓﺮﺍﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﻳﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺁﻥ ﻭﺍﺻﻞ ﻧﺸﺪﻧﺪ ﻟﻬﺬﺍ َ َ
ﺭﺍﻳﺎﺕ ﻓﺘﻨﻪ ﺑﺮﭘﺎ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺄﻭﻳﻞ ﮐﻠﻤﺎﺕ
ﺍﺯﻟﻴﻪ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻧﻐﻤﺎﺕ ﻭﺭﻗﺎء ﺍﺯﻟﻴﻪ ﺭﺍ ﺟﺰ ﻫﻴﺎﮐﻞ ّ ﺣﻤﺎﻣﺎﺕ ّ ﻣﻌﻨﻮﻳﻪ ﺭﺍ ﺟﺰ ﺳﺎﻣﻌﻪ ﺍﻫﻞ ﺑﻘﺎ ﻧﺸﻨﻮﺩ .ﻫﺮﮔﺰ ﻗﺒﻄﻰ ﻇﻠﻢ ﺍﺯ ّ
ﺷﺮﺍﺏ ﺳﺒﻄﻰ ﻋﺪﻝ ﻧﺼﻴﺐ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﻓﺮﻋﻮﻥ ﮐﻔﺮ ﺍﺯ ﺑﻴﻀﺎﻯ ﻣﻮﺳﻰ
ﺗﺄﻭﻳﻠﻪ ٕ ّﺍﻻ ﺍ ُﻭ ﻳﻌﻠﻢ ّ َُ ﻭﻣﺎ َ َ ُ ﺍﻃﻼﻉ ﻧﻴﺎﺑﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪَ َ " :
ﺍﻟﻌﻠﻢ ١".ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﺗﺄﻭﻳﻞ ﮐﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻫﻞ ﺣﺠﺎﺏ ّ ِ ُ َ ﺍﻟﺮﺍﺳﺨﻮﻥ ِﻓﻰ ِ ِ
ﻣﺜﻼ ﭼﻮﻥ ﻣﺴﺘﻔﺴﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﻋﻠﻢ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻨﺒﻊ ﺍﻭ ﺍﺧﺬ ﻧﻨﻤﻮﺩﻧﺪ. ً ﺍﻳﺎﻡ ﻣﻮﺳﻰ ﮔﺬﺷﺖ ﻭ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﻋﻴﺴﻰ ﺍﺯ ﻓﺠﺮ ﺭﻭﺡ ﻋﺎﻟﻢ ﺭﺍ ّ
ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻧﻤﻮﺩ ﺟﻤﻴﻊ ﻳﻬﻮﺩ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻥ ﻧﻔﺲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﮑﻤﻞ ﺷﺮﺍﻳﻊ ﺗﻮﺭﺍﺕ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻣﺮﻭﺝ ﻭ ّ ﺗﻮﺭﺍﺕ ﻣﻮﻋﻮﺩ ﺍﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ّ
ﺍﻳﻦ ﺟﻮﺍﻥ ﻧﺎﺻﺮﻯ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﺴﻴﺢ ﺍ ﻣﻰ ﻧﺎﻣﺪ ﺣﮑﻢ ﻃﻼﻕ ﻭ ﺳﺒﺖ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺣﮑﻢ ﻫﺎﻯ ﺍﻋﻈﻢ ﻣﻮﺳﻰ ﺍﺳﺖ ﻧﺴﺦ ﻧﻤﻮﺩﻩ .ﻭ
ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﻋﻼﺋﻢ ﻇﻬﻮﺭ ﻫﻨﻮﺯ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺸﺪﻩ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻳﻬﻮﺩ ﻫﻨﻮﺯ
ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺁﻥ ﻇﻬﻮﺭﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﻮﺭﺍﺕ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ .ﭼﻘﺪﺭ ﺍﺯ ﻣﻈﺎﻫﺮ
ﺍﺯﻟﻴﻪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﻮﺳﻰ ﺩﺭ ﺍﺑﺪﺍﻉ ﻗﺪﺱ ﺍﺣﺪﻳﻪ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﻊ ﻧﻮﺭ ّ ّ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺁﻝ ﻋﻤﺮﺍﻥ ،ﺁﻳﻪ ٧
١٧
ﺹ ١٢
ﺷﻴﻄﺎﻧﻴﻪ ﻭ ﻇﻨﻮﻧﺎﺕ ﻧﻔﺴﻴﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﻳﻬﻮﺩ ﺑﻪ ﺣﺠﺒﺎﺕ ّ ّ
ﻧﻔﺴﺎﻧﻴﻪ ﻣﺤﺘﺠﺐ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﻣﻨﺘﻈﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻴﮑﻞ ﺍﻓﮑﻴﻪ ّ ّ
ﻣﺠﻌﻮﻝ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺎﺕ ﻣﺬﮐﻮﺭﻩ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﮐﻰ ﻇﺎﻫﺮ
ﻭﺍﺧﺬﻋﻨﻬﻢ ُﺭﻭﺡ ﺍﻻﻳﻤﺎﻥ ﺍﺧﺬﻫﻢ ﺍِ َ ِ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪَ ِ َ . ﮐﺬﻟﮏ َ َ َ ُ ﺑﺬﻧﺒﻬﻢ َ َ َ َ َ ُ
ِ ﺍﻟﺠﺤﻴﻢ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﺒﻮﺩ ﻣﮕﺮ ﺍﺯ ﻋﺪﻡ ﮐﺎﻧﺖ ﻓﻰ ﻭﻋﺬﺑﻬﻢ ِ َ ٍ َ َ َُ ﻫﺎﻭﻳﺔ َ ﺑﻨﺎﺭ َ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻳﻬﻮﺩ ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ ﻣﺴﻄﻮﺭﻩ ﺩﺭ ﺗﻮﺭﺍﺕ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻋﻼﺋﻢ
ﻇﻬﻮﺭ ﺑﻌﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ .ﭼﻮﻥ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺁﻥ ﭘﻰ ﻧﺒﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﻣﻮﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻧﺸﺪ ﻟﻬﺬﺍ ﺍﺯ ﺟﻤﺎﻝ ﻋﻴﺴﻮﻯ ﻣﺤﺮﻭﻡ
ﺍﻟﻤﻨﺘﻈﺮﻳﻦ .ﻭ ﻟﻢ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻟﻘﺎءﺍ ﻓﺎﺋﺰ ﻧﮕﺸﺘﻨﺪ َ َ ُ ﻭﮐﺎﻧﻮﺍ ِ َ َ ﻣﻦ ُ َ
ﺗﻤﺴﮏ ﺟﻌﻠﻴﺎﺕ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻧﺎﻻﺋﻘﻪ ﻳﺰﻝ ﻭ ﻻ ﻳﺰﺍﻝ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻣﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ّ ّ ﺟﺴﺘﻪ ﻭ ﺍﺯ ﻋﻴﻮﻥ ﻫﺎﻯ ﻟﻄﻴﻔﻪ ﺭﻗﻴﻘﻪ ﺟﺎﺭﻳﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻰ ﺑﻬﺮﻩ ﻭ
ﺑﻰ ﻧﺼﻴﺐ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﻭ ﺩﺭ ﮐﺸﻒ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ ﺍﻧﺒﻴﺎء ،ﺑﻪ ﺑﺪﺍﺋﻊ ﻧﻐﻤﺎﺕ ﺣﺠﺎﺯﻯ ﺩﺭ ﺍﻟﻮﺍﺡ ﻣﺴﻄﻮﺭﻩ ﻗﺒﻞ ﮐﻪ
ﺑﺮﺍﻯ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺍﺣﺒﺎﺏ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﮔﺸﺖ ﻭ ﺣﺎﻝ ﻫﻢ
ﺗﻐﻨﻴﺎﺕ ﺧﻮﺵ ﻋﺮﺍﻗﻰ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﻫﺶ ﺁﻥ ﺟﻨﺎﺏ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﻪ ّ
ﻣﺠﺪﺩﴽ ﺫﮐﺮ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺗﺸﻨﮕﺎﻥ ﺻﺤﺮﺍﻫﺎﻯ ﺑﻌﺪ ﺭﺍ ﺍﻭﺭﺍﻕ ّ
ﺑﻪ ﺑﺤﺮ ﻗﺮﺏ ﺩﻻﻟﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﮔﻤﮕﺸﺘﮕﺎﻥ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻫﺎﻯ ﻫﺠﺮ ﻭ
ﻓﺮﺍﻕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﻡ ﻗﺮﺏ ﻭ ﻭﺻﺎﻝ ﺭﺳﺎﻧﺪ ،ﺗﺎ ﻏﻤﺎﻡ ﺿﻼﻟﺖ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺟﻬﺎﻧﺘﺎﺏ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺍﺯ ﺍﻓﻖ ﺟﺎﻥ ﻃﺎﻟﻊ ﮔﺮﺩﺩَ .ﻭ
ﺍﻟﻘﻠﻢ ﻣﺎ َﻳﺤﻴﻰ ﺑﻪ ﻟﻌﻞ َﻳﺠﺮﻯ ِﻣﻦ َﻫﺬﺍ َ َ ﺍﺳﺘﻌﻴﻦ َ َ َﻋﻠﻰ ﺍُ ِ َ ِ ﺍﺗﮑﻞ ﻭ ﺑﻪ َ َ ُ
١٨
ﺹ ۱۳
ﺍﻟﮑﻞ َﻋﻦ َ ِ ﻳﺴﻤﻌﻦ ﻣﺮﺍﻗﺪ َ َ ِ ِ ﻟﻴﻘﻮﻣﻦ ُ ﺍﻓﺪﺓ ّ ِ َ ُ َ ﺍﻟﻨﺎﺱ ِ َ ُ َ ﻏﻔﻠﺘﻬﻢ َﻭ َ َ َ
ﺍﻻﺣﺪﻳﺔ ِﻣﻦ َ ِ ﮐﺎﻥ ﻓﻰ ِ َ ﺍﻃﻮﺍﺭ َ َ ِ ﺍﻳﺪﻯ ﺷﺠﺮ ﻭﺭﻗﺎﺕ ﺍﻟﻔﺮﺩﻭﺱ ِﻣﻦ َ َ ٍ َ ِ ﺍﻟﺮﻭﺿﺔ َ َ َ
ُ َِ ﺍﻟﻘﺪﺭﺓ ﺑﺎ ِ ﻣﻐﺮﻭﺳﴼ .ﺑﺮ ﺍﻭﻟﻰ ﺍﻟﻌﻠﻢ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻭ ﻭﺍﺿﺢ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ١٩ ﺫﻥ ﺍُ ْ َ ِ
ﻣﺤﺒﺖ ﻋﻴﺴﻮﻯ ﺣﺠﺒﺎﺕ ﺣﺪﻭﺩ ﻳﻬﻮﺩ ﺭﺍ ﺳﻮﺧﺖ ﻭ ﭼﻮﻥ ﻧﺎﺭ ّ
ﺣﮑﻢ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻓﻰ ﺍﻟﺠﻤﻠﻪ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻇﺎﻫﺮ ﻳﺎﻓﺖ،
ﺭﻭﺯﻯ ﺁﻥ ﺟﻤﺎﻝ ﻏﻴﺒﻰ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﺫﮐﺮ ﻓﺮﺍﻕ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻧﺎﺭ ﺍﺷﺘﻴﺎﻕ ﺍﻓﺮﻭﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ " ﻣﻦ ﻣﻰ ﺭﻭﻡ ﻭ ﺑﻌﺪ ﻣﻰ ﺁﻳﻢ" ،ﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﺩﻳﮕﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ" :ﻣﻦ ﻣﻰ ﺭﻭﻡ ﻭ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ
ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺗﺎ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻦ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺍﻡ ﻭ ﺗﻤﺎﻡ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ
ﺍﻧﺘﻢ ِﻓﻰ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﻡ ١".ﻭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﻳﮑﻰ ﺍﺳﺖ َﻟﻮ َ ُ
ﺗﺸﻬﺪﻭﻥ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﺩﻳﺪﻩ ﺑﺼﻴﺮﺕ ﺑﻌﻴﻦ ﺍُ َ َ ﺍﻟﺘﻮﺣﻴﺪ ِ َ ِ َﻣﻈﺎﻫﺮ
ﻣﻌﻨﻮﻯ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺷﻮﺩ ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﺩﺭ ﻋﻬﺪ ﺧﺎﺗﻢ ،ﻫﻢ ﮐﺘﺎﺏ ﻋﻴﺴﻰ
ﻭ ﺍﻣﺮ ﺍﻭ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪ .ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﺍﺳﻢ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺣﻀﺮﺕ ﻓﺮﻣﻮﺩ: "ﻣﻨﻢ ﻋﻴﺴﻰ ".ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ﻭ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﻋﻴﺴﻰ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺗﺼﺪﻳﻖ
ﻓﺮﻣﻮﺩ ﮐﻪ ِﻣﻦ ﻋﻨﺪﺍ ﺑﻮﺩﻩ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﻧﻪ ﺩﺭ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﻓﺮﻗﻰ ﻏﻴﺮﻳﺘﻰ ﻣﻠﺤﻮﻅ ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺩﻭ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﻭ ﻧﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺑﺸﺎﻥ ّ
ﺑﻪ ﺍﻣﺮﺍ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻫﻢ ﻧﺎﻃﻖ ﺑﻪ ﺫﮐﺮ ﺍ ﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﻫﺮ ﺩﻭ ﻫﻢ
ُﻣﺸﻌﺮ ﺑﺮ ﺍﻭﺍﻣﺮ ﺍ ﺑﻮﺩ .ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﻋﻴﺴﻰ
ﻓﺮﻣﻮﺩ" :ﻣﻦ ﻣﻰ ﺭﻭﻡ ﻭ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﻢ ".ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﺷﻤﺲ ﮐﻪ -١ﺍﻧﺠﻴﻞ ﻳﻮﺣﻨّﺎ ،ﻓﺼﻞ ،١٤ﺁﻳﻪ ٢٨ﻭ ﻓﺼﻞ ،١٦ﺁﻳﻪ ٧
ﺹ ١٤
ﺍﮔﺮ ﺷﻤﺲ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻣﻦ ﺷﻤﺲ ﻳﻮﻡ ﻗﺒﻠﻢ ﺻﺎﺩﻕ ﺍﺳﺖ ﻭ
ﺍﮔﺮ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ﻳﻮﻣﻰ ﮐﻪ ﻏﻴﺮ ﺁﻧﻢ ﺻﺎﺩﻕ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ
ﮐﻞ ﻳﮏ ﺷﻰءﺍﻧﺪ ﺍﻳﺎﻡ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ّ ﺩﺭ ّ
ﺻﺤﻴﺢ ﻭ ﺻﺎﺩﻕ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﮔﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺪﻭﺩ ﺍﺳﻤﻰ ﻭ
ﺭﺳﻤﻰ ﻏﻴﺮ ﻫﻢ ﺍﻧﺪ ﺁﻥ ﻫﻢ ﺻﺎﺩﻕ ﺍﺳﺖ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻰ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻳﮏ ﺷﻰءﺍﻧﺪ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺩﺭ ﻫﺮ ﮐﺪﺍﻡ ﺍﺳﻤﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﻭ
ﺧﻮﺍﺻﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﻭ ﺭﺳﻤﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻠﺤﻮﻅ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻏﻴﺮ ﺁﻥ ّ
ﻧﻤﻰ ﺷﻮﺩ .ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﻗﺎﻋﺪﻩ ،ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻭ ﻓﺮﻕ ﻭ ﺍﺗﺤﺎﺩ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻗﺪﺳﻰ ﺭﺍ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﺗﺎ ﺗﻠﻮﻳﺤﺎﺕ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺁﻥ ّ
ُﻣﺒﺪﻉ ﺍﺳﻤﺎء ﻭ ﺻﻔﺎﺕ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺟﻤﻊ ﻭ ﻓﺮﻕ ﻋﺎﺭﻑ ﺷﻮﻯ ﻭ
ﻭﺍﻗﻒ ﮔﺮﺩﻯ ﻭ ﺟﻮﺍﺏ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﺁﻥ
ﺟﻤﺎﻝ ﺍﺯﻟﻰ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﻘﺎﻡ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺳﻤﻰ ﻭ ﺭﺳﻤﻰ ﺑﺘﻤﺎﻣﻪ
ﺑﻴﺎﺑﻰ .ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﻭ ﺗﻼﻣﻴﺬ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﺳﺘﺪﻋﺎ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ
٢١
ﻋﻼﻣﺖ ﺭﺟﻌﺖ ﻭ ﻇﻬﻮﺭ ﭼﻴﺴﺖ ﻭ ﭼﻪ ﻭﻗﺖ ﺍﻳﻦ ﻇﺎﻫﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ
ﺷﺪ؟ ﻭ ﺩﺭ ﭼﻨﺪ ﻣﻘﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﺳﺆﺍﻝ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻃﻠﻌﺖ ﺑﻰ ﻣﺜﺎﻝ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ
ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﻘﺎﻡ ﻋﻼﻣﺘﻰ ﺫﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ
ﺍﻧﺎﺟﻴﻞ ﺍﺭﺑﻌﻪ ﻣﺴﻄﻮﺭ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻈﻠﻮﻡ ﻳﮏ ﻓﻘﺮﻩ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺫﮐﺮ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻢ ﻭ ﻧﻌﻤﺖ ﻫﺎﻯ ﻣﮑﻨﻮﻧﻪ ﺳﺪﺭﻩ ﻣﺨﺰﻭﻧﻪ ﺭﺍ ﻟﻮﺟﻪ ﺍ ﺑﺮ ﻋﺒﺎﺩﺍ ﻣﺒﺬﻭﻝ ﻣﻰ ﺩﺍﺭﻡ ﺗﺎ ﻫﻴﺎﮐﻞ ﻓﺎﻧﻴﻪ ﺍﺯ ﺍﺛﻤﺎﺭ ﺑﺎﻗﻴﻪ ﻣﺤﺮﻭﻡ
ﻧﻤﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺭﺷﺤﻰ ﺍﺯ ﺍﻧﻬﺎﺭ ﺑﻰ ﺯﻭﺍﻝ ﺣﻀﺮﺕ ﺫﻯ ﺍﻟﺠﻼﻝ
٢٢
ﺹ ١٥
ﺍﻟﺴﻼﻡ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺟﺎﺭﻯ ﺷﺪﻩ ﻓﺎﺋﺰ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻰ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﺟﺮ ﻭ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺍﺭ ّ ﻧﻄﻌﻤﮑﻢ ِ َ ْ ِ ﻣﻨﮑﻢ ﻟﻮﺟﻪ ﺍ ِﻻ ُ ِ ُ ﻧﺮﻳﺪ ِ ْ ُ ْ ﻣﺰﺩﻯ ﻃﻠﺐ ﻧﻤﺎﻳﻢٕ" .ﺍ ﻧﻤﺎ ُ ِ ُ ُ ْ ﺷﮑﻮﺭﴽ ١".ﻭ ﺍﻳﻦ ﻃﻌﺎﻣﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺭﻭﺍﺡ ﻭ ﺍﻓﺌﺪﻩ ﺟﺰﺍ ﻭ ﻻ ُ ُ َ َ
ﻣﻨﻴﺮﻩ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺣﻴﺎﺕ ﺑﺎﻗﻴﻪ ﻳﺎﺑﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺎﺋﺪﻩ ﺍﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ
ﺍﻟﺴﻤﺎء ٢ ".ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﺎﺋﺪﻩ ﺭﺑﻨﺎ َ ْ ْ ﻋﻠﻴﻨﺎ َ ً ﻣﻦ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ َ " : ﻣﺎﺪﺓ ِ َ ﺍﻧﺰﻝ َ َ َ ﮐﻞ ﺣﻴﻦ ﺍﺯ ﻫﺮﮔﺰ ﺍﺯ ﺍﻫﻠﺶ ﻣﻘﻄﻮﻉ ﻧﺸﻮﺩ ﻭ ﻧﻔﺎﺩ ﻧﺠﻮﻳﺪ ﻭ ﺩﺭ ّ ﺷﺠﺮﻩ ﻓﻀﻞ ﻣﻰ ﺭﻭﻳﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺳﻤﺎﻭﺍﺕ ﺭﺣﻤﺖ ﻭ ﻋﺪﻝ ﻧﺎﺯﻝ
ﻃﻴﺒﺔ َ َ َ َ ٍ ﮐﺸﺠﺮﺓ ﮐﻠﻤﺔ َ ً َ ﻣﺜﻼ َ ِ َ ً ﻣﻰ ﺷﻮﺩ.ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖً َ َ " : َ ٍَ ﺍﮐﻠﻬﺎ ﺍﻟﺴﻤﺎء ُﺗﺆﺗﻰ ُ ُ َ ﺍﺻﻠﻬﺎ َﺛ ِ ٌ ﻓﺮﻋﻬﺎ ِﻓﻰ َ ﺎﺑﺖ ﻭ َ ُ َ ﻃﻴﺒﺔ َ ُ َ
ﻋﻄﻴﻪ ﻟﻄﻴﻔﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻨﻊ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ٢٣ ﺣﻴﻦ ٣".ﺣﻴﻒ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ُ ﮐﻞ ِ ٍ ّ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻌﻤﺖ ﺑﺎﻗﻴﻪ ﻭ ﺣﻴﺎﺕ ﺩﺍﺋﻤﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﺳﺎﺯﺩ .ﭘﺲ
ﻗﺪﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺎﺋﺪﻩ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﺭﺍ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﻠﮑﻪ ﺍﺯ ﺍﻟﻄﺎﻑ ﺑﺪﻳﻌﻪ ﺁﻥ ﺷﻤﺲ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﺍﺟﺴﺎﺩﻫﺎﻯ ﻣﺮﺩﻩ ﺣﻴﺎﺕ ﺗﺎﺯﻩ ﻳﺎﺑﻨﺪ ﻭ ﺍﺭﻭﺍﺡ
ﭘﮋﻣﺮﺩﻩ ﺑﻪ ﺭﻭﺡ ﺑﻰ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﻓﺎﺋﺰ ﺷﻮﻧﺪ .ﺍﻯ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﻣﻦ ،ﺟﻬﺪﻯ
ﺍﻳﺎﻡ ﺑﺎﻗﻰ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺍﮐﻮﺍﺏ ﺑﺎﻗﻰ ﭼﺸﻴﻢ .ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻧﺴﻴﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ ّ
ﺟﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﺼﺮ ﺟﺎﻧﺎﻥ ﻧﻮﺯﺩ ﻭ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻧﻬﺮﻫﺎﻯ ﺗﺒﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﻧﻪ
ﻭ ﻣﺪﺍﻡ ﺍﺑﻮﺍﺏ ﺭﺿﻮﺍﻥ ﻣﻔﺘﻮﺡ ﻧﻤﺎﻧﺪ .ﺁﻳﺪ ﻭﻗﺘﻰ ﮐﻪ ﻋﻨﺪﻟﻴﺒﺎﻥ
ﺟﻨﺎﻥ ﺍﺯ ﮔﻠﺴﺘﺎﻥ ﻗﺪﺳﻰ ﺑﻪ ﺁﺷﻴﺎﻥ ﻫﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﭘﺮﻭﺍﺯ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ،ﺩﻳﮕﺮ
ﻧﻪ ﻧﻐﻤﻪ ﺑﻠﺒﻞ ﺷﻨﻮﻯ ﻭ ﻧﻪ ﺟﻤﺎﻝ ﮔﻞ ﺑﻴﻨﻰ .ﭘﺲ ﺗﺎ ﺣﻤﺎﻣﻪ -
-
١ﺳﻮﺭﻫﺎﻧﺴﺎﻥ )ﺩﻫﺮ( ،ﺁﻳﻪ ٩
٣ﺳﻮﺭﻩ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ،ﺁﻳﻪ ٢٥-٢٤
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﻣﺎﺋﺪﻩ ،ﺁﻳﻪ١١٤
ﺹ ١٦
ﺗﻐﻨﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻬﺎﺭ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺭ ﺟﻠﻮﻩ ﻭ ﺗﺰﻳﻴﻦ ﺍﺯﻟﻰ ﺩﺭ ﺷﻮﺭ ﻭ ّ
ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺷﻤﺮﺩﻩ ﮔﻮﺵ ﻗﻠﺐ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﺮﻭﺵ ﺍﻭ ﺑﻰ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﮑﻦ .ﺍﻳﻦ
ﻓﻤﻦ َﺷﺎ ﺍﺳﺖ ﻧﺼﻴﺤﺖ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺪ ﺁﻥ ﺟﻨﺎﺏ ﻭ ّ ﺍﺣﺒﺎﻯ ﺧﺪﺍ ﺭﺍَ َ .
ﻋﻨﻪ ﻭ ﻓﻠﻴﻘﺒﻞ ﻭ َﻣﻦ َﺷﺎِ ْ ُ َ ﻓﻠﻴﻌﺮﺽ ٕ . َُِْْ ْ ﺍﻥ ﺍَ َ ﮐﺎﻥ َ ّ ﻏﻨﻴﴼ َ ُ
ﻳﺸﺎﻫﺪ َﻭ ُ َﻳﺮﻯ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻧﻐﻤﺎﺕ ﻋﻴﺴﻰ ﺑﻦ ﻣﺮﻳﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺭﺿﻮﺍﻥ ﻋﻤﺎ ُ َ ُ َ ّ ﺍﻭﻝ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﺑﻪ ﺍﻟﺤﺎﻥ ﺟﻠﻴﻞ ﺩﺭ ﻋﻼﺋﻢ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﻌﺪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ .ﺩﺭ ﺳﻔﺮ ّ
ﻣﺘﻰ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻭﻗﺘﻰ ﮐﻪ ﺳﺆﺍﻝ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺍﺯ ﻋﻼﻣﺎﺕ ﮐﻪ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﺑﻪ ّ ﻟﻠﻮﻗﺖ ِﻣﻦ َ ِ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﻌﺪ ﺟﻮﺍﺏ ﻓﺮﻣﻮﺩ" :ﻭ ِ َ ِ ﺍﻻﻳﺎﻡ ﺿﻴﻖ ﺑﻌﺪ ِ َ ﺗﻠﮏ َ ّ ِ ﻣﻦ ﺍﻟﮑﻮﺍﮐﺐ َﺗ َ َ ُ ُ َ ﻭﺍﻟﻘﻤﺮﻻ ُﻳﻌﻄﻰ َ ُ ﺍﻟﺸﻤﺲ َ َ ُ ﺗﻈﻠﻢ ُ ﺘﺴﺎﻗﻂ ِ َ ﺿﻮﻩ ﻭ َ ِ ُ
ِ ﺗﺮﺗﺞٍ َ . ﺍﻻﻧﺴﺎﻥ ﺍﺑﻦ ﺗﻈﻬﺮ َ ﻗﻮﺍﺓ َ ِ ﻋﻼﻣﺎﺕ ِ ﺍﻻﺭﺽ َ ﺍﻟﺴﻤﺎء َﻭ ُ ّ ُ ُ ﺣﻴﻨﺬ َ َ ُ
ﺍﻻﻧﺴﺎﻥ ﺁﺗﻴﴼ ﻳﻨﻮﺡ ُ ﺍﻻﺭﺽ َﻭ َ َ ﺍﺑﻦ ٕ ﻗﺒﺎﻞ َ ِ ﮐﻞ َ ِ ﻓﻰ ّ ﻳﺮﻭﻥ َ ﺍﻟﺴﻤﺎء َﻭ َ ُ ُ
ﻗﻮﺍﺓ ﻭ َ ٍ ﻣﻊ ُ ّ ٍ ﻣﻊ َﻋﻠﻰ ﻣﺠﺪ َ ٍ ﮐﺒﻴﺮ ﻭ ُ ِ ُ ﻣﻼﮑﺘﻪ َ ﺍﻟﺴﻤﺎء َ َ ِ ﺳﺤﺎﺏ ﻳﺮﺳﻞ َ ُ َ َ
َ ِ ﺍﻟﻌﻈﻴﻢ ١".ﺍﻧﺘﻬﻰ .ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺁﻥ ﺑﻔﺎﺭﺳﻰ ﺍﻳﻦ ﺍﻟﺴﺎﻓ ِ ﺻﻮﺕ ّ ُ ﻮﺭ َ ِ
ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺗﻨﮕﻰ ﻭ ﺍﺑﺘﻼ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ
ﺷﻤﺲ ﺍﺯ ﺍﻓﺎﺿﻪ ﻣﻤﻨﻮﻉ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻳﻌﻨﻰ ﺗﺎﺭﻳﮏ ﻣﻰ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﻗﻤﺮ ﺍﺯ
ﺍﻋﻄﺎﻯ ﻧﻮﺭ ﺑﺎﺯ ﻣﻰ ﻣﺎﻧﺪ ﻭ ﺳﺘﺎﺭﻩ ﻫﺎﻯ ﺳﻤﺎء ﺑﺮ ﺍﺭﺽ ﻧﺎﺯﻝ
ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺍﺭﮐﺎﻥ ﺍﺭﺽ ﻣﺘﺰﻟﺰﻝ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻭﻗﺖ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻰ ﮔﺮﺩﺩ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎﻯ ﭘﺴﺮ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﺭ ﺁﺳﻤﺎﻥ ،ﻳﻌﻨﻰ ﺟﻤﺎﻝ ﻣﻮﻋﻮﺩ ﻭ ﺳﺎﺫﺝ ﻭﺟﻮﺩ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻳﻦ ﻋﻼﻣﺎﺕ ﺍﺯ ﻣﺘﻰ ،ﻓﺼﻞ ،٢٤ﺁﻳﻪ ٣١-٢٩ -١ﺍﻧﺠﻴﻞ ّ
٢٤
ﺹ ١٧
ﻋﺮﺻﻪ ﻏﻴﺐ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺷﻬﻮﺩ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ .ﻭ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ" :ﺩﺭ ﺁﻥ ﺣﻴﻦ ﺟﻤﻴﻊ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻫﺎ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺭﺽ ﺳﺎﮐﻦ ﺍﻧﺪ ﻧﻮﺣﻪ ﻭ ﻧﺪﺑﻪ
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ ﺍﺯ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻨﺪ ﺧﻼﻳﻖ ﺁﻥ ﺟﻤﺎﻝ ّ
ﻗﻮﺕ ﻭ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﻭ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺘﻰ ﮐﻪ ﺳﻮﺍﺭ ﺑﺮ ﺍﺑﺮ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ ّ
ﺑﺨﺸﺸﻰ ﺑﺰﺭﮒ ﻭ ﻣﻰ ﻓﺮﺳﺘﺪ ﻣﻼﺋﮑﻪ ﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺻﺪﺍﻯ ﺳﺎﻓﻮﺭ ﻋﻈﻴﻢ .ﺍﻧﺘﻬﻰ .ﻭ ﺩﺭ ﺍﺳﻔﺎﺭ ﺛﻼﺛﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﻪ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﺑﻪ
ﻳﻮﺣﻨﺎ ﺍﺳﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﭼﻮﻥ ﻟﻮﻗﺎ ﻭ ﻣﺮﻗﺲ ﻭ ّ ﻋﺮﺑﻴﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺷﺪ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺩﺭ ﺍﻟﻮﺍﺡ ّ
ﻣﺘﻌﺮﺽ ﺫﮐﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺸﺪﻳﻢ ﻭ ﺍﮐﺘﻔﺎ ﺑﻪ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﻮﺩﻳﻢ .ﻭ ّ
ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﭼﻮﻥ ﻋﺎﺭﻑ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﻭ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻣﻮﺩﻋﻪ
ﻣﺘﻤﺴﮏ ﺷﺪﻧﺪ ﻟﻬﺬﺍ ﺍﺯ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻧﺸﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺁﻥ ّ ﺍﺣﻤﺪﻳﻪ ﻣﻤﻨﻮﻉ ﻣﺤﻤﺪﻳﻪ ﻭ ﺍﺯ ﺳﺤﺎﺏ ﻓﻀﻞ ﺷﺮﻳﻌﻪ ﻓﻴﺾ ّ ّ ّ
ﺗﻤﺴﮏ ﺑﻪ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺟﺴﺘﻪ ،ﺍﺯ ﺟﻬﺎﻝ ﺁﻥ ﻃﺎﺋﻔﻪ ﻫﻢ ّ ﮔﺸﺘﻨﺪ .ﻭ ّ
ﺯﻳﺎﺭﺕ ﺟﻤﺎﻝ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺟﻼﻝ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻇﻬﻮﺭ
ﺍﺣﻤﺪﻳﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻼﻣﺎﺕ ﮐﻪ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺷﺪ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭ ﻧﻴﺎﻣﺪ. ﺷﻤﺲ ّ
ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺮﻥ ﻫﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﻭ ﻋﻬﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﺁﺧﺮ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﺁﻥ
ﻣﻘﺮ ﺑﻘﺎﻯ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍﺟﻊ ﺷﺪ ﻭ ﻧﻔﺨﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺟﻮﻫﺮ ﺭﻭﺡ ﺑﻪ ّ
ﻧﻔﺲ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﺻﻮﺭ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﻣﻴﺪﻩ ﺷﺪ ﻭ ﻧﻔﺲ ﻫﺎﻯ ﻣﺮﺩﻩ ﺍﺯ ﺍﺯ َ ْ
ﻣﺤﻞ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻣﺤﺸﻮﺭ ﻗﺒﻮﺭ ﻏﻔﻠﺖ ﻭ ﺿﻼﻟﺖ ﺑﻪ ﺍﺭﺽ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻭ ّ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﺁﻥ ﮔﺮﻭﻩ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﮐﻪ ﮐﻰ ﺍﻳﻦ ﻋﻼﻣﺎﺕ ﻇﺎﻫﺮ
٢٥
ﺹ ۱۸
ﺷﻮﺩ ﻭ ﺁﻥ ﻫﻴﮑﻞ ﻣﻌﻬﻮﺩ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻳﺪ ﺗﺎ ﻧﺼﺮﺕ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ
ﻣﺎﻝ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺭﺍﻫﺶ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺟﺎﻥ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺳﺒﻴﻠﺶ ﺍﻳﺜﺎﺭ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫﻲ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﺭﺣﻤﺖ ﺍﻣﻢ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻇﻨﻮﻧﺎﺕ ﺍﺯ ﮐﻮﺛﺮ ِ ِ
ﺣﻀﺮﺕ ﺑﺎﺭﻯ ﺩﻭﺭ ﻣﺎﻧﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﻝ ﺧﻮﺩ ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ .ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﮔﺬﺷﺘﻪ ،ﺑﻴﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ:
٢٦
ِ ﻳﺰﻭﻝ" ١ﮐﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﻭﻟﮑﻦ َﮐﻼﻣﻰ ﻻ ُ ُ ﺗﺰﻭﻻﻥ َ ِ ْ ُ ﺍﻟﺴﻤﺎء َ ﻭﺍﻻﺭﺽ َ "َ ُ
ﺁﻥ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻭ ﺯﻣﻴﻦ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺯﺍﺋﻞ ﻭ ﺍﻣﺎ ﮐﻼﻡ ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﺯﺍﺋﻞ ﻧﻤﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎﻗﻰ ﻭ ﻣﻌﺪﻭﻡ ﺷﻮﻧﺪ ّ
ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻧﺎﺱ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ .ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻫﻞ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﮑﻢ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﻨﺴﻮﺥ ﻧﻤﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻫﺮﻭﻗﺖ ﻭ
ﺯﻣﺎﻥ ﮐﻪ ﻃﻠﻌﺖ ﻣﻮﻋﻮﺩ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻋﻼﻣﺖ ﻫﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﺩ ﺑﺎﻳﺪ
ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﺮﺗﻔﻌﻪ ﺩﺭ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﺭﺍ ﻣﺤﮑﻢ ﻭ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ
ﻋﺎﻟﻢ ﺩﻳﻨﻰ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻦ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻓﻘﺮﻩ ﺍﺯ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺴﻠﻤﻪ ﺍﺳﺖ ﻧﺰﺩ ﺍﻳﺸﺎﻥ .ﻭ ﭼﻨﺎﻥ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻘﻘﻪ ّ ّ ﺍﮔﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﻫﻢ ﻣﺒﻌﻮﺙ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﻋﻼﻣﺎﺕ ﻣﻮﻋﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﺮ
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﺫﻋﺎﻥ ﻧﮑﻨﻨﺪ ﻭ ﺧﻼﻑ ﺣﮑﻢ ﻇﺎﻫﺮ ﺩﺭ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﺣﮑﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ ّ
ﻗﺒﻮﻝ ﻧﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﮑﻔﻴﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺍﺳﺘﻬﺰﺍء ﮐﻨﻨﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ
ﻣﺤﻤﺪﻳﻪ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﺷﺪ .ﺣﺎﻝ ﺍﮔﺮ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺍﻳﻦ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻇﻬﻮﺭ ﺷﻤﺲ ّ ّ
ُﻣﻨﺰﻟﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺐ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﻧﺎﺱ ﺍﺯ ﻋﺪﻡ ﺑﻠﻮﻍ ﺑﻪ ﺁﻥ ،ﺍﺯ ﻏﺎﻳﺖ
ﻣﺘﻰ ،ﻓﺼﻞ ،٢٤ﺁﻳﻪ ٣٥ﻭ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﻟﻮﻗﺎ ،ﻓﺼﻞ ،٢١ﺁﻳﻪ٣٣ -١ﺍﻧﺠﻴﻞ ّ
ﺹ ۱۹
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﺩﺭ ﻗﺼﻮﻯ ﻭ ﺳﺪﺭﻩ ﻣﻨﺘﻬﻰ ﻣﺤﺠﻮﺏ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﻇﻬﻮﺭﺍﺕ ّ
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﺷﻤﺲ ﻫﺮ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﺧﻀﻮﻉ ﺳﺆﺍﻝ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ّ
ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻣﻬﺘﺪﻯ ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺣﮑﻤﺖ ﻭﺍﻗﻒ
٢٧
ﻣﻰ ﮔﺸﺘﻨﺪ .ﺣﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺪﻩ ﺭﺷﺤﻰ ﺍﺯ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺍﻳﻦ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺭﺍ ﺫﮐﺮ
ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻢ ﺗﺎ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺑﺼﻴﺮﺕ ﻭ ﻓﻄﺮﺕ ﺍﺯ ﻣﻌﻨﻰ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺟﻤﻴﻊ
ﺗﻠﻮﻳﺤﺎﺕ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻗﺪﺳﻰ ﻭﺍﻗﻒ
ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺍﺯ ﻫﻴﻤﻨﻬﮑﻠﻤﺎﺕ ﺍﺯ ﺑﺤﺮ ﺍﺳﻤﺎء ﻭ ﺻﻔﺎﺕ ﻣﻤﻨﻮﻉ
ﺗﺠﻠﻰ ﺫﺍﺕ ﺍﺳﺖ ﻣﺤﺠﻮﺏ ﺍﺣﺪﻳﻪ ﮐﻪ ﻧﺸﻮﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻣﺼﺒﺎﺡ ﻣﺤﻞ ّ ّ ّ
ﻧﮕﺮﺩﻧﺪ .ﻗﻮﻟﻪِ " :ﻣﻦ َ ِ ﺍﻻﻳﺎﻡ" ،ﻳﻌﻨﻰ ﻭﻗﺘﻰ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ِ ﺿﻴﻖ ِ َ ﺗﻠﮏ ّ
ﻧﺎﺱ ﺩﺭ ﺳﺨﺘﻰ ﻭ ﺗﻨﮕﻰ ﻣﺒﺘﻼ ﺷﻮﻧﺪ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﺩﺭ ﻭﻗﺘﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﺛﺎﺭ ﺷﻤﺲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻭ ﺍﺛﻤﺎﺭ ﺳﺪﺭﻩ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺣﮑﻤﺖ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ
ﺟﻬﺎﻝ ﺍﻓﺘﺪ ﻭ ﺍﺑﻮﺍﺏ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻣﺮﺩﻡ ﺯﺍﺋﻞ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺯﻣﺎﻡ ﻧﺎﺱ ﺑﺪﺳﺖ ّ
ﻭ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺻﻠﻰ ﺍﺯ ﺧﻠﻖ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻣﺴﺪﻭﺩ
ﻇﻦ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺑﻪ ﺷﻘﺎﻭﺕ ﺭﺍﺟﻊ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ّ
ﺷﻮﺩ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺯﻣﺎﻡ ﻫﺮ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺟﺎﻫﻠﻰ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﺤﻮ ﮐﻪ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﮐﻨﻨﺪ ﺣﺮﮐﺖ
ﻣﻰ ﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﻌﺒﻮﺩ ﺟﺰ ﺍﺳﻤﻰ ﻭ ﺍﺯ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺟﺰ ﺣﺮﻓﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ .ﻭ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﺑﺎﺩﻫﺎﻯ ﻫﻮﻯ ﻭ ﻧﻔﺲ ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ
ﺳﺮﺍﺝ ﻫﺎﻯ ﻋﻘﻞ ﻭ ﻓﺆﺍﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻗﻠﻮﺏ ﺧﺎﻣﻮﺵ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ
ﺭﺑﺎﻧﻰ ﻣﻔﺘﻮﺡ ﮔﺸﺘﻪ ﻭ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﺍﺑﻮﺍﺏ ﻋﻠﻢ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﻪ ﻣﻔﺎﺗﻴﺢ ﻗﺪﺭﺕ ّ
٢٨
ﺹ ٢٠
ﻣﻨﻮﺭ ﻭ ﻣﻬﺘﺪﻯ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﻤﮑﻨﺎﺕ ﺑﻪ ﻧﻮﺭ ﻋﻠﻤﻰ ﻭ ﻓﻴﻮﺿﺎﺕ ﻗﺪﺳﻰ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺷﻰء ﺑﺎﺑﻰ ﺍﺯ ﻋﻠﻢ ﺑﺎﺯ ﮔﺸﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ
ﺫﺭﻩ ﺁﺛﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺷﻤﺲ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﺷﺪﻩ .ﻭ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﻇﻬﻮﺭﺍﺕ ﻫﺮ ّ ﻋﻠﻤﻰ ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺭﺍ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻫﻨﻮﺯ ﺑﺎﺏ ﻋﻠﻢ ﺭﺍ ﻣﺴﺪﻭﺩ
ﺗﻤﺴﮏ ﻇﻦ ّ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﻣﻄﺎﺭ ﺭﺣﻤﺖ ﺭﺍ ﻣﻘﻄﻮﻉ ﮔﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ .ﺑﻪ ّ ﺟﺴﺘﻪ ،ﺍﺯ ﻋﺮﻭﺓ ﺍﻟﻮﺛﻘﺎﻯ ﻣﺤﮑﻢ ﻋﻠﻢ ﺩﻭﺭ ﻣﺎﻧﺪﻩﺍﻧﺪ .ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﺯ
ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﮔﻮﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺑﺎﺏ ﺁﻥ ﺑﺎﻟﻔﻄﺮﻩ ﺭﻏﺒﺘﻰ ﻇﻦ ﻭ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺧﻴﺎﻝ ﻇﻬﻮﺭ ﺁﻥ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ّ
ﮔﻤﺎﻥ ،ﺍﺑﻮﺍﺑﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﺎﻥ ﻳﺎﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻇﻬﻮﺭ ﻣﻈﻬﺮ ﻋﻠﻢ ،ﺟﺰ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮔﺮﻳﺰﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﺟﺎﻥ ﭼﻴﺰﻯ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪﺍﻧﺪ .ﻟﻬﺬﺍ ّ
ﻣﺘﻤﺴﮏ .ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺣﮑﻢ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺍ ﻳﮏ ﻣﻰ ﺩﺍﻧﻨﺪ ﺍﺯ ﻫﺮ ﮔﻮﺷﻪ ﺍﻯ ّ
ﻣﺤﻠﻰ ﺍﻣﺮﻯ ﻇﺎﻫﺮ .ﺩﻭ ﻧﻔﺲ ﺑﺮ ﺣﮑﻤﻰ ﺻﺎﺩﺭ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﻫﺮ ّ
ﻳﮏ ﺣﮑﻢ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﻰ ﺷﻮﺩ ﺯﻳﺮﺍ ﺟﺰ ﻫﻮﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﺠﻮﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﺍﺯ ﺧﻄﺎ ﺳﺒﻴﻠﻰ ﻧﺨﻮﺍﻫﻨﺪ .ﺭﻳﺎﺳﺖ ﺭﺍ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻭﺻﻮﻝ ﺑﻪ ﻣﻄﻠﻮﺏ
ﺩﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﮐﺒﺮ ﻭ ﻏﺮﻭﺭ ﺭﺍ ﻏﺎﻳﺖ ﺑﻠﻮﻍ ﺑﻪ ﻣﺤﺒﻮﺏ ﺷﻤﺮﺩﻩﺍﻧﺪ.
ﺭﺑﺎﻧﻰ ﺩﺍﻧﻨﺪ .ﺍﺯ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺗﺰﻭﻳﺮﺍﺕ ﻧﻔﺴﺎﻧﻰ ﺭﺍ ّ ﻣﻘﺪﻡ ﺑﺮ ﺗﻘﺪﻳﺮﺍﺕ ّ
ﻭ ﺭﺿﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻭ ﺭﻳﺎ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻡ
ﻗﻮﺕ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺣﻔﻆ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺭﺍ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﺩﺍ ﻧﻘﺼﻰ ﺩﺭ ّ ﻋﺰﺕ ﺑﻬﻢ ﺭﺳﺪ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﭼﺸﻤﻰ ﺷﻮﮐﺖ ﺭﺍﻩ ﻳﺎﺑﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺧﻠﻠﻰ ﺩﺭ ّ
ﺳﺒﻌﻰ ﭼﻨﺪ ﺍﺯ ﮐﺤﻞ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﻭﺷﻦ ﺷﻮﺩ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ َ ُ
ﺹ ٢١
ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺮﺩﺍﺭﻫﺎﻯ ﻧﻔﻮﺱ ﻋﺒﺎﺩ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺣﺎﻝ ﮐﺪﺍﻡ ﺿﻴﻖ ﻭ ﺗﻨﮕﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯﻳﺪ ﺍﺯ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻣﺬﮐﻮﺭﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﻧﻔﺴﻰ
٢٩
ﺣﻘﻰ ﻭ ﻳﺎ ﻣﻌﺮﻓﺘﻰ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻧﻤﻰ ﺩﺍﻧﺪ ﻧﺰﺩ ﮐﺪﺍﻡ ﺭﻭﺩ ﻭ ﻃﻠﺐ ّ
ﺍﺯ ﮐﻪ ﺟﻮﻳﺎ ﺷﻮﺩ ،ﺍﺯ ﻏﺎﻳﺖ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺭﺃﻯ ﻫﺎ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻭ ﺳﺒﻴﻞ ﻫﺎ
ﻣﺘﻌﺪﺩ ﺷﺪﻩ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺗﻨﮕﻰ ﻭ ﺿﻴﻖ ﺍﺯ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻫﺮ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ّ
ﺗﺎ ﻭﺍﻗﻊ ﻧﺸﻮﺩ ﻇﻬﻮﺭ ﺷﻤﺲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﺸﻮﺩ ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﺻﺒﺢ ﻇﻬﻮﺭ
ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻟﻴﻞ ﺿﻼﻟﺖ ﻃﺎﻟﻊ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﻭ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ُﮐﻔﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﺭﺍ ﻓﺮﻭ ﻣﻰ ﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﻇﻠﻤﺖ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺷﺪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺪ ﺑﻮﺍﺳﻄﻪ ﺷﻬﺮﺕ ﺍﻳﻦ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﻭ
ﻣﺘﻌﺮﺽ ﺫﮐﺮ ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ ﺣﺪﻳﺚ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﻡ .ﺣﺎﻝ ﺍﮔﺮ ﺍﺧﺘﺼﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ّ
ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺿﻴﻖ ﺭﺍ ﻫﻤﭽﻮ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺿﻴﻖ ﺑﻪ ﻫﻢ
ﺗﻮﻫﻢ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻫﺮﮔﺰ ﺭﺳﺎﻧﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺍﻣﻮﺭﺍﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﻝ ﺧﻮﺩ ّ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﻁ ﻇﻬﻮﺭ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﻧﮕﺮﺩﺩ ﻭ ّ
ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ .ﺑﺎﺭﻯ ،ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺿﻴﻖ ،ﺿﻴﻖ ﺍﺯ
ﺍﻳﺎﻡ ﻏﺮﻭﺏ ﺭﺑﺎﻧﻴﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ّ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻭ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﮐﻠﻤﺎﺕ ّ ّ ﻣﻌﺎﺭﻑ ّ ﺷﻤﺲ ﻭ ﻣﺮﺍﻳﺎﻯ ﺍﻭ ﻋﺒﺎﺩ ﺩﺭ ﺗﻨﮕﻰ ﻭ ﺳﺨﺘﻰ ﺍﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﻧﺪﺍﻧﻨﺪ ﺑﻪ
ﺗﺄﻭﻳﻞ ﮐﺬﻟﮏ ُ َ َ ُ َ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺷﺪَ . ﻧﻌﻠﻤﮏ ِﻣﻦ َ ِ ﮐﻪ ّ ِ ﺍﺳﺮﺍﺭ ِ َ ِ ﻟﺘﻄﻠﻊ ِﺑﻤﺎ ُﻫﻮ ﻋﻠﻴﮏ ِﻣﻦ َ ِ َ ﺍﻟﺤﮑﻤﺔ ِ َ َ ِ ﺍﻻﺣﺎﺩﻳﺚ َﻭ ُﻧﻠﻘﻰ َ َ َ ﺍﻟﻌﻠﻢ ﻭ ﮐﺄﺱ ﺍﻟﻤﻘﺼﻮﺩ َﻭ َ ُ َ ﺷﺮﺑﻮﺍ ِﻣﻦ َ ِ ﺍﻟﺬﻳﻦ ُﻫﻢ َ ِ ُ ُ ﻣﻦ ّ َ ﺗﮑﻮﻥ ِ َ َ ِ
٣٠
ﺹ ٢٢
ِ ﺿﻮﻩ َﻭ ﻭﺍﻟﻘﻤﺮ ﻻ ُﻳﻌﻄﻰ َ ُ ﺍﻟﺸﻤﺲ َ َ َ ُ ﺗﻈﻠﻢ ُ ﺍﻟﻌﺮﻓﺎﻥ .ﻭ ﻗﻮﻟﻪُ َ ُ " :
ﻟﺴﻤﺎء ".ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺷﻤﺲ ﻭ ﻗﻤﺮ ﮐﻪ ﺍﻟﮑﻮﺍﮐﺐ َ َ َ ُ َ ﻣﻦ ﺍ ﺗﺘﺴﺎﻗﻂ ِ َ ُ
ﺩﺭ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﻤﺲ ﻭ ﻗﻤﺮ ﻇﺎﻫﺮﻯ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﺑﻠﮑﻪ ﺍﺯ ﺷﻤﺲ ﻭ ﻗﻤﺮ
ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﻘﺎﻡ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺁﻥ ﻣﺜﻼ ﻳﮏ ﻣﻌﻨﻰ ﺍﺯ ﺷﻤﺲ، ﻣﻘﺎﻡ ﻣﻌﻨﻴﻰ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ. ً
ﺷﻤﺲ ﻫﺎﻯ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﺸﺮﻕ ﻗﺪﻡ ﻃﺎﻟﻊ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻤﮑﻨﺎﺕ ﺍﺑﻼﻍ ﻓﻴﺾ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺷﻤﻮﺱ ﺣﻘﻴﻘﺖ، ﮐﻠﻴﻪ ﺍﻟﻬﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺩﺭ ﻋﻮﺍﻟﻢ ﺻﻔﺎﺕ ﻭ ﺍﺳﻤﺎﻯ ﺍﻭ .ﻭ ﻣﻈﺎﻫﺮ ّ ّ
ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﮐﻪ ﺷﻤﺲ ﻇﺎﻫﺮﻯ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺍﺷﻴﺎﻯ ﻇﺎﻫﺮﻩ ﺍﺯ ﺍﺛﻤﺎﺭ ﻭ
ﺍﺷﺠﺎﺭ ﻭ ﺍﻟﻮﺍﻥ ﻭ ﻓﻮﺍﮐﻪ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻥ ﻭ ﺩﻭﻥ ﺫﻟﮏ ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ
ﻣﻠﮏ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﺍﺳﺖ ،ﺑﻪ ﺍﻣﺮ ﻣﻌﺒﻮﺩ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﺑﻪ ﺍﻋﺎﻧﺖ ﺍﻭﺳﺖ،
ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺍﺷﺠﺎﺭ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻭ ﺍﺛﻤﺎﺭ ﺗﻔﺮﻳﺪ ﻭ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺗﺠﺮﻳﺪ ﻭ ﮔﻞ ﻫﺎﻯ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﻭ ﺭﻳﺎﺣﻴﻦ ﺣﮑﻤﺖ ﻭ ﺑﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ
ﺷﻤﺲ ﻫﺎﻯ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﻴﻦ ﺍﺷﺮﺍﻕ
ﺣﻴﻮﺍﻥ ﺟﺎﺭﻯ ﺍﻳﻦ ﺷﻤﻮﺱ ،ﻋﺎﻟﻢ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﻧﻬﺎﺭ َ َ
ﻣﻰ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﺍﺑﺤﺮ ﺍﺣﺴﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﻮﺝ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ ﻭ ﺳﺤﺎﺏ ﻓﻀﻞ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻧﺴﻤﺎﺕ ﺟﻮﺩ ﺑﺮ ﻫﻴﺎﮐﻞ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ ﻣﻰ ﻭﺯﺩ ﻭ ﺍﺯ
ﺣﺮﺍﺭﺕ ﺍﻳﻦ ﺷﻤﺲ ﻫﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﻧﺎﺭﻫﺎﻯ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺮﺍﺭﺕ
ﻣﺤﺒﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺭ ﺍﺭﮐﺎﻥ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﺣﺪﺍﺙ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺍﻳﻦ ّ
٣١
ﺹ ۲۳
ﻣﺠﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺭﻭﺡ ﺣﻴﻮﺍﻥ ﺑﺎﻗﻴﻪ ﺑﺮ ﺍﺟﺴﺎﺩ ﻣﺮﺩﮔﺎﻥ ﺍﺭﻭﺍﺡ ّ
ﻓﺎﻧﻴﻪ ﻣﺒﺬﻭﻝ ﻣﻰ ﮔﺮﺩﺩ .ﻭ ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﻤﺲ ﻇﺎﻫﺮﻯ ﻳﮏ ﺁﻳﻪ ﺗﺠﻠﻰ ﺁﻥ ﺷﻤﺲ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻥ ﺷﻤﺴﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺯ ّ ﮐﻞ ﺑﻪ ﻧﺪﻯ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ّ ﺍﻭ ﻣﻘﺎﺑﻠﻰ ﻭ ﺷﺒﻬﻰ ﻭ ﻣﺜﻠﻰ ﻭ ّ
ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻭ ﻗﺎﺋﻤﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻓﻴﺾ ﺍﻭ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺭﺍﺟﻊِ .ﻣﻨﻬﺎ َ َ ِ ﻇﻬﺮﺕ ﺭﺟﻌﺖ َﻭ ِﻣﻨﻬﺎ ُ ِ ِ ﺍﻟﻤﻤﮑﻨﺎﺕ َﻭ ﺧﺰﺍﻦ َﺍﻣﺮﻫﺎ َ َ َ ﺍﻻﺷﻴﺎء َﻭٕﺍﻟﻰ َ ِ ﺑﺪﺋﺖ ُ ِ ُ َ ُ
ﮐﻨﺎﺰ ُ ِ ﻋﺎﺩﺕ .ﻭ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﺫﮐﺮ، ٕﺍﻟﻰ َ ِ ﺣﮑﻤﻬﺎ َ
٣٢
ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺩﺍﺩﻩ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﺍﺳﻤﺎء ﻭ ﺻﻔﺎﺕ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺍﻳﺪ ﻭ ﻣﻰ ﺷﻨﻮﻳﺪ ،ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻋﻘﻮﻝ ﻧﺎﻗﺼﻪ
ﻣﻨﺰﻩ ﺿﻌﻴﻔﻪ ﻭ ٕ ّﺍﻻ ﻟﻢ ﻳﺰﻝ ﻭ ﻻﻳﺰﺍﻝ ّ ﻣﻘﺪﺱ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺍﺳﻤﻰ ﻭ ّ
ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻭﺻﻔﻰ .ﺟﻮﺍﻫﺮ ﺍﺳﻤﺎء ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﺎﺣﺖ ﻗﺪﺳﺸﺎﻥ
ﻋﺰﺷﺎﻥ ﺳﺒﻴﻠﻰ ﻧﻪ. ﺭﺍﻫﻰ ﻧﻪ ﻭ ﻟﻄﺎﺋﻒ ﺻﻔﺎﺕ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻠﮑﻮﺕ ّ ﻳﻮﺻﻒ ﺑﻐﻴﺮ ِ ِ ﺍﺻﻔﻴﺎﺅﻩ ِ َ ِ ﻳﻌﺮﻑ َ ﻓﺴﺒﺤﺎﻥ ﺍِ ﻣﻦ َﺍﻥ ُ َ َ َ ُ َ ُ ﺫﻭﺍﺗﻬﻢ َﺍﻭ ُ َ َ ﻭﺻﻔﻬﻢ ﺍﻧﻔﺴﻬﻢَ َ َ . ﺑﻐﻴﺮ َ ُ ِ ِ ﺍﻭﻟﻴﺎﺅﻩ ِ َ ِ ﺍﻟﻌﺒﺎﺩ ﻓﻰ َ ِ ِ ﻓﺘﻌﺎﻟﻰ َ ّ ﻳﺬﮐﺮ ِ ُ ﻋﻤﺎ َ ُ ُ َ ِ ُ
ﻣﺠﺮﺩﻩ ﺩﺭ ٣٣ ﻳﻌﺮﻓﻮﻥ .ﻭ ﺍﻃﻼﻕ ﺷﻤﻮﺱ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﻭ َ ﻋﻤﺎ ُﻫﻢ َ ِ ُ َ ّ ﺗﻌﺎﻟﻰ َ ّ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺍﻫﻞ ﻋﺼﻤﺖ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺷﺪﻩ ،ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻤﻠﻪ ﺩﺭ ﺩﻋﺎﻯ ﻧﺪﺑﻪ
" : ﺍﻳﻦ ﺍﻟﺸﻤﻮﺱ ّ ِ ُ ﺍﻳﻦ َ ﺍﻻﻗﻤﺎﺭ ُ َ ُ ﺍﻳﻦ ُ ُ ﺍﻟﻄﺎﻟﻌﺔ ؟ َ َ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ َ َ ﺍﻟﻤﻨﻴﺮﺓ؟ َ َ
ﺍﻟﺰﺍﻫﺮﺓ؟" ﭘﺲ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺷﻤﺲ ﻭ ﻗﻤﺮ ﻭ ﺍﻻﻧﺠﻢ ّ ِ َ ُ َ ْ ُ ُ
ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻭ ﺍﻭﻟﻴﺎء ﻭ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺍﻳﺸﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻧﺠﻮﻡ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ّ ّ
ﻣﻨﻮﺭ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺩﺭ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﻣﻌﺎﺭﻓﺸﺎﻥ ﻋﻮﺍﻟﻢ ﻏﻴﺐ ﻭ ﺷﻬﻮﺩ ﺭﻭﺷﻦ ﻭ ّ
٣٤
ﺹ ٢٤
ﻣﻘﺎﻡ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺷﻤﺲ ﻭ ﻗﻤﺮ ﻭ ﻧﺠﻮﻡ ،ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻇﻬﻮﺭ
ﻗﺒﻠﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﻌﺪ ﻣﻮﺟﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺯﻣﺎﻡ ﺩﻳﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺭ
ﺩﺳﺖ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﻇﻬﻮﺭ ﺷﻤﺲ ُﺍﺧﺮﻯ ﺑﻪ ﺿﻴﺎﻯ ﺍﻭ
ﻣﻨﻮﺭ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﻟﻬﺬﺍ ﻣﻘﺒﻮﻝ ﻭ ﻣﻨﻴﺮ ﻭ ﺭﻭﺷﻦ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻮﺩ ﻭ ّﺍﻻ ّ
ﺣﻖ ﺁﻧﻬﺎ ﺟﺎﺭﻯ ﺍﺳﺖ ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻫﺎﺩﻯ ﺣﮑﻢ ﻇﻠﻤﺖ ﺩﺭ ّ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺍﺯ ﮐﻔﺮ ﻭ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻭ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻭ
ﺿﻼﻟﺖ ﻭ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﻭ ﺷﻘﺎﻭﺕ ﻭ ﻧﻮﺭ ﻭ ﻇﻠﻤﺖ ﻣﻨﻮﻁ ﺑﻪ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺁﻥ ﺷﻤﺲ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ .ﺑﺮ ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎء ﺣﮑﻢ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﺒﺪﺃ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺩﺭ ﻳﻮﻡ ﺗﻐﺎﺑﻦ ﻭ ﺍﺣﺴﺎﻥ ﺟﺎﺭﻯ ﺷﺪ ﺣﮑﻢ ﻋﻠﻢ ﻭ
ﺭﺿﺎ ﻭ ﻧﻮﺭ ﻭ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺍﻭ ﺻﺎﺩﻕ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍّﻻ ﺣﮑﻢ ﺟﻬﻞ ﻭ
ﺣﻖ ﺍﻭ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﻳﺎﺑﺪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺑﺮ ﻫﺮ ﻧﻔﻰ ﻭ ﮐﻔﺮ ﻭ ﻇﻠﻢ ﺩﺭ ّ
ﺫﻯ ﺑﺼﺮﻯ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﮐﻪ ﻧﻮﺭ ﺳﺘﺎﺭﻩ ﻣﺤﻮ
٣٥
ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻧﺰﺩ ﺍﺷﺮﺍﻕ ﺷﻤﺲ ﻇﺎﻫﺮﻩ ،ﻫﻤﻴﻦ ﻗﺴﻢ ﺷﻤﺲ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺣﮑﻤﺖ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻇﺎﻫﺮﻩ ﻧﺰﺩ ﻃﻠﻮﻉ ﺷﻤﺲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻭ ﺁﻓﺘﺎﺏ
ﻣﻌﻨﻮﻯ ﻣﺤﻮ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﮏ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﻭ ﺍﻃﻼﻕ ﺷﻤﺲ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻋﻠﻤﺎء ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻢ ﻋﻠﻮ ﻭ ﺷﻬﺮﺕ ﻭ ﻣﻌﺮﻭﻓﻴﺖ ﺍﺳﺖ .ﻣﺜﻞ ﻋﻠﻤﺎﻯ ّ ّ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ّ
ﻣﺴﻠﻢ ﺍﻧﺪ ﺑﻴﻦ ﻋﺒﺎﺩ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﺣﺎﮐﻰ ﺍﺯ ﻋﺼﺮ ﮐﻪ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺑﻼﺩ ﻭ ّ
ﺷﻤﺲ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺍﺯ ﺷﻤﻮﺱ ﻋﺎﻟﻴﻪ ﻣﺤﺴﻮﺑﻨﺪ ﻭ ٕ ّﺍﻻ ﺍﺯ ﺷﻤﻮﺱ
-
ﻭﺍﻟﻘﻤﺮ ِ ُ َ ِ ﺑﺤﺴﺒﺎﻥ ١ ".ﻭ ﺍﻟﺸﻤﺲ ّ َُ ﺳﺠﻴﻦ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪُ ّ " : ١ﺳﻮﺭﻩ ﺭﺣﻤﻦ ،ﺁﻳﻪ ٥
٣٦
ﺹ ٢٥
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﺷﻤﺲ ﻭ ﻗﻤﺮ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻳﻪ ﻣﺬﮐﻮﺭﻩ ﻫﺴﺖ ّ
ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺍﻳﺪ ،ﺍﺣﺘﻴﺎﺝ ﺑﻪ ﺫﮐﺮ ﻧﻴﺴﺖ .ﻭ ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻋﻨﺼﺮ ﺍﻳﻦ ﺷﻤﺲ ﻭ ﻗﻤﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﻌﻨﻰ ﺩﺭ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﺑﻪ ﺑﺎﻃﻞ ﻭ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﺍﺯ
٣٧
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﺯ ﺣﺴﺒﺎﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﺑﻪ ﺣﺴﺒﺎﻥ ﺭﺍﺟﻊ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ .ﭘﺲ ﺣﻖّ ، ّ
ﻣﺘﻤﺴﮏ ﺷﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺷﺎﻡ ﺍﻯ ﺳﺎﺋﻞ ،ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﺮﻭﺓ ﺍﻟﻮﺛﻘﻰ ّ
ﻇﻞ ﻧﻔﻰ ﻓﺮﺍﺭ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺩﺭ ﺿﻼﻟﺖ ﺑﻪ ﻧﻮﺭ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺭﺍﺟﻊ ﮔﺮﺩﻳﻢ ﻭ ﺍﺯ ّ
ﻇﻞ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﺩﺭﺁﺋﻴﻢ ﻭ ﺍﺯ ﻧﺎﺭ ﺣﺴﺒﺎﻥ ﺁﺯﺍﺩ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻧﻮﺭ ﺟﻤﺎﻝ ّ
ﺍﺛﻤﺎﺭ ﻣﻨﻮﺭ ﮔﺮﺩﻳﻢ ﻧﻌﻄﻴﮑﻢ ِﻣﻦ َ ِ ُ ﻭﺍﻟﺴﻼﻡَ ِ َ . ّ ﻣﻨﺎﻥ ّ ﺣﻀﺮﺕ ّ ﮐﺬﻟﮏ ُ ﺣﮑﻤﺔ ﺍِ َ ِ ِ َ َ ِ ﺍﻟﻤﺤﺒﺮﻳﻦ .ﻭ ﺭﺿﻮﺍﻥ ِ ﻟﺘﮑﻮﻧﻦ ﻓﻰ ِ ﺍﻟﻌﻠﻢ ِ َ ُ ُ ﻟﻤﻦ ُ َ ﺷﺠﺮﺓ ِ ِ
٣٨
ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻣﻰ ﻫﻢ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺍﻃﻼﻗﺎﺕ ﺷﻤﺲ ﻭ ﻗﻤﺮ ﻭ ﻧﺠﻮﻡ ،ﻋﻠﻮﻡ ﻭ
ﺍﺣﮑﺎﻡ ﻣﺮﺗﻔﻌﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺍﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﺻﻼﺕ ﻭ ﺻﻮﻡ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺤﻤﺪﻯ ﺍﺯ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺧﻔﺎﻯ ﺟﻤﺎﻝ ّ
ﻣﺤﮑﻢ ﺗﺮ ﻭ ﺍﻋﻈﻢ ﺗﺮ ﺍﺳﺖ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﻭ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﻣﺸﻌﺮ ﺑﺮ ﻋﻠﺖ ﺷﻬﺮﺕ ،ﺍﺣﺘﻴﺎﺝ ﺫﮐﺮ ﻧﻴﺴﺖ .ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ّ
ﻋﺼﺮﻯ ﺣﮑﻢ ﺻﻼﺕ ﻣﺤﮑﻢ ﻭ ﻣﺠﺮﻯ ﺑﻮﺩﻩ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﻣﺤﻤﺪﻳﻪ ﻣﺄﺛﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﺩﺭ ﻣﺸﺮﻗﻪ ﺍﺯ ﺷﻤﺲ ّ ّ
ﻫﺮ ﻋﻬﺪﻯ ﺣﮑﻢ ﺻﻼﺕ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪﻩ ،ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺁﻧﮑﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻋﺼﺮ ﺑﻪ ﺍﻗﺘﻀﺎﻯ ﻭﻗﺖ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﻭ ﺁﺩﺍﺑﻰ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﮔﺸﺘﻪ .ﻭ
ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﻌﺪ ،ﺁﺩﺍﺏ ﻭ ﻋﺎﺩﺍﺕ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﻣﺮﺗﻔﻌﻪ ﻣﺤﮑﻤﻪ ﻣﺸﺮﻗﻪ ﻭﺍﺿﺤﻪ ﺛﺎﺑﺘﻪ ﺩﺭ ﻇﻬﻮﺭ ﻗﺒﻞ ﻣﻨﺴﻮﺥ
٣٩
ﺹ ٢٦
ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻟﻬﺬﺍ ﺗﻠﻮﻳﺤﴼ ﺑﻪ ﺍﺳﻢ ﺷﻤﺲ ﻭ ﻗﻤﺮ ﺫﮐﺮ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ.
ﻋﻤﻼ" ١ﻭ ﺩﺭ ﺣﺪﻳﺚ ﻫﻢ ﺍﻃﻼﻕ ﺍﺣﺴﻦ َ َ ً ﻟﻴﺒﻠﻮﮐﻢ َ ُ "ِ َ ْ ُ َ ُ ﺍﻳﮑﻢ َ َ ُ
ﺷﻤﺲ ﻭ ﻗﻤﺮ ﺑﺮ ﺻﻮﻡ ﻭ ﺻﻼﺕ ﺷﺪﻩ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ:
٤٠
ﺍﻟﺼﻮﻡ ِ ﻣﺤﻠﻰ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻧﻮﺭ ".ﻭ ﻟﮑﻦ ﺭﻭﺯﻯ ﺩﺭ ّ ﻭﺍﻟﺼﻠﻮﺓ ُ ٌ ﻴﺎء َ ُ " ُ ﺿ ٌ
ﺑﻮﺩﻡ ﺷﺨﺼﻰ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﻰ ﺍﻳﻦ
ﺣﺪﻳﺚ ﺭﺍ ﺫﮐﺮ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻓﺮﻣﻮﺩ :ﭼﻮﻥ ﺻﻮﻡ ﺣﺮﺍﺭﺕ ﺩﺭ ﻣﺰﺍﺝ
ﺍﺣﺪﺍﺙ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻟﻬﺬﺍ ﺑﻪ ﺿﻴﺎء ﮐﻪ ﺷﻤﺲ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺻﻼﺕ ﻟﻴﻞ ﭼﻮﻥ ﺑﺮﻭﺩﺕ ﻣﻰ ﻃﻠﺒﺪ ﻟﻬﺬﺍ ﺑﻪ ﻧﻮﺭ ﮐﻪ ﻗﻤﺮ ﺑﺎﺷﺪ
ﻣﻌﺒﺮ ﮔﺸﺘﻪ .ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﻮﺩﻡ ﮐﻪ ﺁﻥ ﻓﻘﻴﺮ ﺑﻪ ﻗﻄﺮﻩ ﺍﻯ ﺍﺯ ﺑﺤﺮ ﻣﻌﺎﻧﻰ ّ
ﺭﺑﺎﻧﻰ ﻓﺎﺋﺰ ّ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺟﺬﻭﻩ ﺍﻯ ﺍﺯﻧﺎﺭ ﺳﺪﺭﻫﺤﮑﻤﺖ ّ
ﻣﺪﺗﻰ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺍﺩﺏ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺩﺍﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﺟﻨﺎﺏ، ﻧﮕﺸﺘﻪ .ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ّ ﺁﻧﭽﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻳﺪ ﺩﺭ ﻣﻌﻨﻰ ﺣﺪﻳﺚ ،ﺩﺭ ﺍﻟﺴﻦ ﻭ ﺍﻓﻮﺍﻩ ﻧﺎﺱ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻟﻴﮑﻦ ﮔﻮﻳﺎ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺴﺘﻔﺎﺩ
ﺳﻴﺪ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﺑﻴﺎﻥ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻃﻠﺐ ﻧﻤﻮﺩ .ﺫﮐﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺎﺗﻢ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻭ ّ ﺍﺻﻔﻴﺎء ﺩﻳﻦ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺩﺭ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﺭﺍ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺎء ﻓﺮﻣﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺑﻪ
ﻋﻠﻮ ﻭ ﺭﻓﻌﺖ ﻭ ﻋﻈﻤﺖ ﻭ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﺁﻥ ﺑﺮ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺩﻳﺎﻥ .ﻭ ّ ﻋﻠﺖ ّ
ﻣﻘﺮﺭ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﺳﻤﺎء ﻇﺎﻫﺮﻩ ﺩﻭ ﺭﮐﻦ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﻗﻮﻡ ّ
ﻧﻴﺮﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺷﻤﺲ ﻭ ﻗﻤﺮ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ،ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺩﺭ ﺳﻤﺎء ﺩﻳﻦ ّ
-
ﺳﻤﺎء ﻧﻴﺮ ّ ﻣﻘﺪﺭ ﮔﺸﺘﻪ ﮐﻪ ﺻﻮﻡ ﻭ ﺻﻼﺕ ﺑﺎﺷﺪٕ . ﻫﻢ ﺩﻭ ّ ُ ﺍﻻﺳﻼﻡ َ ٌ ١ﺳﻮﺭﻩ ﻣﻠﮏ ،ﺁﻳﻪ ٢
ﺹ ٢٧
ﻗﻤﺮﻫﺎ .ﺑﺎﺭﻯ ،ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﻟﺼﻠﻮﺓ َ َ ُ ﺷﻤﺴﻬﺎ ﻭ ُ ﺍﻟﺼﻮﻡ َ ُ ﻭ ُ
ﺍﺯ ﺗﻠﻮﻳﺤﺎﺕ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻟﻬﻰ .ﭘﺲ ﺍﻃﻼﻕ ﺷﻤﺲ ﻭ ﻗﻤﺮ
٤١
ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﻣﺬﮐﻮﺭﻩ ﺑﻪ ﺁﻳﺎﺕ ﻧﺎﺯﻟﻪ ﻭ ﺍﺧﺒﺎﺭ
ﻣﺤﻘﻖ ﻭ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺫﮐﺮ ﺗﺎﺭﻳﮑﻰ ﻭﺍﺭﺩﻩ ّ ﺷﻤﺲ ﻭ ﻗﻤﺮ ﻭ ﺳﻘﻮﻁ ﺍﻧﺠﻢ ،ﺿﻼﻟﺖ ﻋﻠﻤﺎء ﻭ ﻧﺴﺦ ﺷﺪﻥ
ﺍﺣﮑﺎﻡ ﻣﺮﺗﻔﻌﻪ ﺩﺭ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻈﻬﺮ ﺁﻥ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ
ﺗﻠﻮﻳﺤﺎﺕ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﻣﻰ ﺩﻫﺪ .ﻭ ﺟﺰ ﺍﺑﺮﺍﺭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮐﺄﺱ ﻧﺼﻴﺒﻰ ﻳﺸﺮﺑﻮﻥ ِﻣﻦ ﺍﻻﺑﺮﺍﺭ َ َ ُ َ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺟﺰ ﺍﺧﻴﺎﺭ ﺭﺍ ﻗﺴﻤﺘﻰ ﻧﻪٕ" .ﺍ ﻥ َ َ َ
ﻣﺴﻠﻢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﮐﺎﻓﻮﺭﴽ ١ ".ﻭ ﺍﻳﻦ ّ ﻣﺰﺍﺟﻬﺎ ُ ﮐﺄﺱ َ َ ٍ ﮐﺎﻥ ِ َ ُ
ﻇﻬﻮﺭ ﺑﻌﺪ ،ﺷﻤﺲ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﻭ ﺍﻭﺍﻣﺮ ﻭ ﻧﻮﺍﻫﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻇﻬﻮﺭ
ﻇﻞ ﺁﻥ ﺷﻤﺲ ﻭ ﻗﻤﺮ ﻗﺒﻞ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺍﻫﻞ ﺁﻥ ﻋﺼﺮ ﺩﺭ ّ
ﻣﻨﻮﺭ ﻭ ﻣﻬﺘﺪﻯ ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎﺭﻳﮏ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ،ﻳﻌﻨﻰ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﻭ ﺍﻭﺍﻣﺮ ّ
ﺣﮑﻤﺶ ﻭ ﺍﺛﺮﺵ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﻰ ﮔﺮﺩﺩ .ﻭ ﺣﺎﻝ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺍﻣﺖ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺷﻤﺲ ﻭ ﻗﻤﺮ ﺭﺍ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺍﺯ ّ
ﻣﻈﻬﺮ ﻋﻠﻢ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﺴﺘﻔﺴﺮ ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻭ ﻟﺠﺎﺝ،
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺁﻥ ﻭﺍﺿﺢ ﻣﻰ ﮔﺸﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺩﺭ ﻇﻠﻤﺖ ﻧﻔﺲ ﻭ ّ
ﻫﻮﻯ ﻣﺒﺘﻼ ﻭ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭ ﻧﻤﻰ ﺷﺪﻧﺪ .ﺑﻠﻰ ،ﭼﻮﻥ ﻋﻠﻢ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺒﺪﺃ ﻭ
ﻣﻌﺪﻧﺶ ﺍﺧﺬ ﻧﻨﻤﻮﺩﻧﺪ ﻟﻬﺬﺍ ﺩﺭ ﻭﺍﺩﻯ ﻣﻬﻠﮏ ﮐﻔﺮ ﻭ ﺿﻼﻟﺖ ﺑﻪ
ﮐﻞ ﻇﺎﻫﺮ ﻫﻼﮐﺖ ﺭﺳﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ُﻣﺸﻌﺮ ﻧﺸﺪﻩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻼﻣﺎﺕ ّ -
١ﺳﻮﺭﻩ ﺍﻧﺴﺎﻥ )ﺩﻫﺮ( ،ﺁﻳﻪ ٥
٤٢
ﺹ ۲۸
ﺷﺪ ﻭ ﺷﻤﺲ ﻣﻮﻋﻮﺩ ﺍﺯ ﺍﻓﻖ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﺷﺮﺍﻕ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺷﻤﺲ ﻭ ﻗﻤﺮ
٤٣ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﻭ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﻗﺒﻞ ﺗﺎﺭﻳﮏ ﺷﺪ ﻭ ﻏﺮﻭﺏ ﻧﻤﻮﺩ .ﺣﺎﻝ ﺑﻪ
ﺣﻖ ﺍﻟﻴﻘﻴﻦ ﻗﺪﻡ ﭼﺸﻢ ﻋﻠﻢ ﺍﻟﻴﻘﻴﻦ ﻭ ﺟﻨﺎﺣﻰ ﻋﻴﻦ ﺍﻟﻴﻘﻴﻦ ﺑﻪ ﺻﺮﺍﻁ ّ َ
ﻳﻠﻌﺒﻮﻥ" ١ﺗﺎ ﺍﺯ ﺍﺻﺤﺎﺑﻰ ِ ﺧﻮﺿﻬﻢ َ َ ُ َ ﮔﺬﺍﺭ" ،ﻗﻞ ﺍ ُ ُ ﺫﺭﻫﻢ ِﻓﻰ َ ﺛﻢ َ ُ ﺛﻢ ﺍﻟﺬﻳﻦ َ ُ ﺭﺑﻨﺎﺍ ُ ُ ﻗﺎﻟﻮﺍ َ َ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﺷﻮﻯ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪٕ" :ﺍﻥ َ ﺍﻟﻤﻼﮑﺔ٢ ". ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﻮﺍ َ َ َ ُ ﻋﻠﻴﻬﻢ َ ُ َ ﺗﺘﻨﺰﻝ َ َ ِ ُ ََْ ُ ﺗﺎ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺭﺍ ﺑﻪ
ﺑﺼﺮ ﺧﻮﺩ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻓﺮﻣﺎﺋﻰ .ﺍﻯ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﻣﻦ ،ﻗﺪﻡ ﺭﻭﺡ ﺑﺮﺩﺍﺭ ﺗﺎ َ َ ٤٤
ﺑﺎﺩﻳﻪ ﻫﺎﻯ ﺑﻌﻴﺪﻩ ُﺑﻌﺪ ﻭ ﻫﺠﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻧﻰ ﻃﻲ ﻓﺮﻣﺎﺋﻰ ﻭ ﺩﺭ ﺭﺿﻮﺍﻥ ّ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻓﺎﺋﺰ ﺷﻮﻯ .ﻭ ﻗﺮﺏ ﻭ ﻭﺻﻞ ﺩﺭ ﺁﺋﻰ ﻭ ﺩﺭ َ َ ﻧﻔﺴﻰ ﺑﻪ ﺍﻧﻔﺲ ّ ﺑﻪ ﻗﺪﻡ ﺟﺴﺪ ﻫﺮﮔﺰ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﻃﻲ ﻧﺸﻮﺩ ﻭ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺣﺎﺻﻞ ّ ﮐﺎﻥ َﻋﻠﻰ ﻧﻴﺎﻳﺪ. ﻭﺍﻟﺴﻼﻡ َ َ ﺍﻟﺤﻖ ِ ﺑﺎﻟﺤﻖ َﻭ َ ﻣﻦ َ َ ﻋﻠﻰ َ ِ ﺍﺗﺒﻊ َ ُ
ِ ِ ِ ﻣﻮﻗﻮﻓﴼ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻓﻲ ﺷﺎﻃﻰ ٤٥ ﺻﺮﺍﻁ َ ِ ﺑﺎﺳﻢ ﺍُ ﺍﻻﻣﺮ ِ ﺍﻟﻌﺮﻓﺎﻥ ِ ِ ﺑﺮﺏ َ ِ ِ ﺍﻟﻤﺸﺎﺭﻕ ﻭ ﺍﻗﺴﻢ ِ َ ﻣﻌﻨﻰ ﺁﻳﻬﻤﺒﺎﺭﮐﻪ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪَ " :ﻓﻼ ُ ِ ُ
ﺍﻟﻤﻐﺎﺭﺏ ٣ ".ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﺮ ﺷﻤﺴﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺷﻤﻮﺱ ﻣﺬﮐﻮﺭﻩ َ َ ِ
ﻣﺤﻞ ﺍﺷﺮﺍﻕ ﻭ ﻏﺮﻭﺏ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﭼﻮﻥ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺑﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ّ ﺍﻃﻼﻉ ﻧﻴﺎﻓﺘﻨﺪ ﻟﻬﺬﺍ ﺩﺭ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﻤﺲ ﻫﺎﻯ ﻣﺬﮐﻮﺭﻩ ّ
ﻣﻌﻄﻞ ﺷﺪﻧﺪ .ﻭ ﺑﻌﻀﻰ ﺫﮐﺮ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻮﻥ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺩﺭ ﻣﺒﺎﺭﮐﻪ ّ
ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﺍﺯ ﻧﻘﻄﻪ ﺍﻯ ﻃﻠﻮﻉ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻏﻴﺮ ﺍﺯ ﻧﻘﻄﻪ ﻳﻮﻡ ﻗﺒﻞ ﻟﻬﺬﺍ ﺑﻪ -
-
١ﺳﻮﺭﻩ ﺍﻧﻌﺎﻡ ،ﺁﻳﻪ ٩١
٣ﺳﻮﺭﻩ ﻣﻌﺎﺭﺝ ،ﺁﻳﻪ ٤٠
ﻓﺼﻠﺖ ،ﺁﻳﻪ ٣٠ -٢ﺳﻮﺭﻩ ّ
ﺹ ۲۹
ﻟﻔﻆ ﺟﻤﻊ ﺫﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ .ﻭ ﺑﻌﻀﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ
ﻣﺤﻠﻰ ﻃﺎﻟﻊ ﻓﺼﻮﻝ ﺍﺭﺑﻌﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻓﺼﻠﻰ ﭼﻮﻥ ﺷﻤﺲ ﺍﺯ ّ
ﻣﺤﻠﻰ ﻏﺮﻭﺏ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻟﻬﺬﺍ ﻣﺸﺎﺭﻕ ﻭ ﻣﻐﺎﺭﺏ ﺫﮐﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ّ ﺷﺪﻩ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻋﻠﻢ ﻋﺒﺎﺩ .ﻭ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺑﻪ ﺟﻮﺍﻫﺮ
ﻋﻠﻢ ﻭ ﻟﻄﺎﺋﻒ ﺣﮑﻤﺖ ﭼﻪ ﺟﻬﻞ ﻫﺎ ﻭ ﻋﻴﻮﺏ ﻫﺎ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ
ﻣﻰ ﺩﻫﻨﺪ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﻭﺍﺿﺤﻪ ﻣﺤﮑﻤﻪ ﻣﺘﻘﻨﻪ
ﺗﻔﻄﺮ ﺳﻤﺎء ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻋﻼﺋﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﻭ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺍﺳﺖ ﻏﻴﺮ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ ّ
ﺍﻧﻔﻄﺮﺕ١ ". ﺍﻟﺴﻤﺎء َ َ َ ْ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻤﺎ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪٕ" :ﺍ َﺫﺍ ُ َ
ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺳﻤﺎء ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻇﻬﻮﺭ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﻌﺪ ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ ﻣﻰ ﮔﺮﺩﺩ ،ﻳﻌﻨﻰ ﺑﺎﻃﻞ ﻭ ﻣﻨﺴﻮﺥ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ.
ﺗﻔﻄﺮ ﺍﻳﻦ ﺳﻤﺎء ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺩﺭﺳﺖ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﻮﺩ ّ
ﺗﺄﻣﻞ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ .ﺩﻳﻨﻰ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ّ ﺗﻔﻄﺮ ﺳﻤﺎء ﻇﺎﻫﺮﻯ .ﻗﺪﺭﻯ ّ
ﻇﻞ ﺁﻥ ﻧﺸﻮ ﻭ ﻧﻤﺎ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺳﺎﻝ ﻫﺎ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺩﺭ ّ
ﻣﺪﺕ ﻫﺎ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﺑﺎء ﻭ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﻣﺸﺮﻗﻪ ﺁﻥ ّ
ﺍﺟﺪﺍﺩ ﺟﺰ ﺫﮐﺮ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ ،ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﭼﺸﻢ ﻫﺎ ﺟﺰ ﻧﻔﻮﺫ ﺍﻣﺮﺵ ﺭﺍ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﮑﺮﺩﻩ ﻭ ﮔﻮﺵ ﻫﺎ ﺟﺰ ﺍﺣﮑﺎﻣﺶ ﺭﺍ ﺍﺳﺘﻤﺎﻉ
ﻗﻮﺕ ﻭ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩ ،ﺑﻌﺪ ﻧﻔﺴﻰ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ّ
ﻗﺪﺭﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﻓﺼﻞ ﮐﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﻧﻔﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ .
ﺣﺎﻝ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﺎ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺳﺖ ﻳﺎ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺞ ﺭﻋﺎﻉ ﮔﻤﺎﻥ -
١ﺳﻮﺭﻩ ﺍﻧﻔﻄﺎﺭ ،ﺁﻳﻪ ١
٤٦
ﺹ ٣٠
ﺗﻔﻄﺮ ﺳﻤﺎء؟ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺯﺣﻤﺖ ﻭ ﻣﺮﺍﺭﺕ ﺁﻥ ﻃﻠﻌﺎﺕ ﺭﺍ ٤٧ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺍﺯ ّ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎ ﮐﻪ ﺑﻰ ﻧﺎﺻﺮ ﻭ ﻣﻌﻴﻦ ﻇﺎﻫﺮﻯ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻫﻞ ﺍﺭﺽ ﺍﻗﺎﻣﻪ ﺣﺪﻭﺩ ﺍ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ .ﺑﺎ ﺁﻥ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﺬﺍء ﮐﻪ ﺑﺮ ﺁﻥ
٤٨
ﻭﺟﻮﺩ ﻫﺎﻯ ﻣﺒﺎﺭﮐﻪ ﻟﻄﻴﻔﻬﺮﻗﻴﻘﻪ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﮐﻤﺎﻝ ﻗﺪﺭﺕ
ﺗﺤﻤﻞ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺻﺒﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻏﻠﺒﻪ ّ
ﻣﻌﻨﻰ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺍﺭﺽ ﺭﺍ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻤﺎ ﮐﻪ ﻏﻤﺎﻡ ﺭﺣﻤﺖ ﺁﻥ ﺳﻤﺎء ﺑﺮ
ﻗﻠﻮﺑﻰ ﮐﻪ ﻧﻴﺴﺎﻥ ﻣﮑﺮﻣﺖ ﻣﺒﺬﻭﻝ ﺩﺍﺷﺖ ،ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ ﺍﺭﺍﺿﻰ ﺁﻥ ﻗﻠﻮﺏ ﺑﻪ ﺍﺭﺽ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻭ ﺣﮑﻤﺖ .ﻭ ﭼﻪ ﺭﻳﺎﺣﻴﻦ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺭﻳﺎﺽ ﻗﻠﻮﺑﺸﺎﻥ ﺍﻧﺒﺎﺕ ﺷﺪﻩ ﻭ ﭼﻪ ﺷﻘﺎﻳﻖ ﻫﺎﻯ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺣﮑﻤﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺻﺪﻭﺭ ﻣﻨﻴﺮﺷﺎﻥ ﺭﻭﺋﻴﺪﻩ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﺍﺭﺽ ﻗﻠﻮﺑﺸﺎﻥ
ﻣﻌﻠﻢ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻰ ﺷﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺭﺟﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺣﺮﻓﻰ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ّ ﺭﺍ ﻧﺪﻳﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﺩﺑﺴﺘﺎﻧﻰ ﻗﺪﻡ ﻧﮕﺬﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻭ
ﺗﮑﻠﻢ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﺣﺪﻯ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﻧﻤﻮﺩ؟ ﮔﻮﻳﺎ ﺍﺯ ﻣﻌﺎﺭﻓﻰ ّ
ﻟﺪﻧﻰ ﺗﺮﺍﺏ ﻋﻠﻢ ﺳﺮﻣﺪﻯ ﺳﺮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﺏ ﺣﮑﻤﺖ ّ
ﻳﻘﺬﻓﻪ ﻧﻮﺭ َ ْ ِ ُ ﺍﻟﻌﻠﻢ ُ ٌ ﻋﺠﻴﻦ ﮔﺸﺘﻪﺍﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪُ ِ َ " : ﻗﻠﺐ َﻣﻦ َﻳﺸﺎء ".ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﺤﻮ ﺍﺯ ﻋﻠﻢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻤﺪﻭﺡ ﺍ ُﻓﻰ َ ِ
ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻫﺴﺖ .ﻧﻪ ﻋﻠﻮﻡ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻣﺤﺠﻮﺑﻪ ﮐﺪﺭﻩ ٤٩
ﺍﺣﺪﺍﺙ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﮔﺎﻫﻰ ﺍﺯ ﻫﻢ ﺳﺮﻗﺖ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ
ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ .ﺍﻯ ﮐﺎﺵ ﺻﺪﺭﻫﺎﻯ ﻋﺒﺎﺩ ﺍﺯ ﻧﻘﻮﺵ ﺍﻳﻦ ﺗﺤﺪﻳﺪﺍﺕ
ﺗﺠﻠﻰ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﻟﻌﻞ ﺑﻪ ّ ﻣﻘﺪﺱ ﻣﻰ ﺷﺪ ﮐﻪ َ َ ﻭ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻣﻈﻠﻤﻪ ﭘﺎﮎ ﻭ ّ
ﺹ ۳۱
ﻟﺪﻧﻰ ﻓﺎﺋﺰ ﺷﻤﺲ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﻭ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺣﮑﻤﺖ ّ
ﻣﻰ ﮔﺸﺖ .ﺣﺎﻝ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎ ،ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺍﺿﻰ ﺟﺮﺯﻫﻮﺟﻮﺩ ﺗﺒﺪﻳﻞ
ﻫﻮﻳﻪ ﻣﺤﻞ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﻧﻤﻰ ﺷﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ّ ﺍﺣﺪﻳﻪ ﻭ ﺑﺮﻭﺯ ﺟﻮﺍﻫﺮ ّ ّ ﻏﻴﺮ ﻳﻮﻡ ُ َ ُ ﺍﻻﺭﺽ َ َ ﺗﺒﺪﻝ َ ُ ﻣﻰ ﺷﺪ؟ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪَ َ " :
ﺍﻻﺭﺽ ١".ﻭ ﺍﺯ ﻧﺴﻤﺎﺕ ﺟﻮﺩ ﺁﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﺭﺽ ﻇﺎﻫﺮﻩ ﻫﻢ َ ِ
ﺗﺘﻔﮑﺮﻭﻥ .ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻌﻨﻰ ٥١ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺍﻧﺘﻢ ﻓﻰ َ ِ ﺍﻟﻈﻬﻮﺭ َ َ َ ُ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ َﻟﻮ َ ُ ﻳﻮﻡ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺭﺍ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻤﺎ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪُ َ " : ﻭﺍﻻﺭﺽ َﺟﻤﻴﻌﴼ َ َ ُ ُ ﻗﺒﻀﺘﻪ َ َ ﻣﻄﻮﻳﺎﺕ ِ َ ِ ﻋﻤﺎ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻭ َ َ َ ﺗﻌﺎﻟﻰ َ ﻭﺍﻟﺴﻤﻮﺍﺕ َ ٌ ﺍﻟﻘﻴﺎﻣﺔ َ ﺑﻴﻤﻴﻨﻪ ُ َ َ ُ ُ َ
ﻳﺸﺮﮐﻮﻥ ٢".ﻣﻀﻤﻮﻥ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺯﻣﻴﻦ ﺍﺧﺬ ﺷﺪﻩ، ُ ِ ُ َ
ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺍﻭﺳﺖ ﺭﻭﺯ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻭ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ،ﺩﺭ ﺩﺳﺖ
ﺭﺍﺳﺖ ﺍﻭﺳﺖ .ﺣﺎﻝ ﻗﺪﺭﻯ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﻣﻰ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺗﺐ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ؟ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﭼﻪ ﺣﺴﻦ ﺑﺮ ﺁﻥ ّ
ﺣﻖ ﻣﻨﻴﻊ ،ﺩﺳﺘﻰ ﮐﻪ ﻣﺮﺋﻰ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﻭﺍﻧﮕﻬﻰ ﺍﻳﻦ ّ ﻣﺴﻠﻢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ّ ﺑﺼﺮ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻮﺭﺍﺕ ﺷﻮﺩ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﺑﻪ ﺫﺍﺕ ﻧﻴﺴﺖ
ﺑﻠﮑﻪ ﮐﻔﺮﻯ ﺍﺳﺖ ﻣﺤﺾ ﻭ ﺍﻓﮑﻰ ﺍﺳﺖ ﺻﺮﻑ ﺍﻗﺮﺍﺭ ﺑﺮ ﭼﻨﻴﻦ
ﺍﻣﺮﻯ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﮕﻮﺋﻰ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻣﺮ ﺍﻭ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ ﺍﻳﻦ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻏﺎﻳﺖ ﺑﻌﻴﺪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻰ ﻓﺎﺋﺪﻩ.
ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺍﺭﺽ ،ﺍﺭﺽ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻭ ﻋﻠﻢ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺳﻤﺎﻭﺍﺕ، ﺳﻤﺎﻭﺍﺕ ﺍﺩﻳﺎﻥ .ﺣﺎﻝ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺍﺭﺽ ﻋﻠﻢ ﻭ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ،ﺁﻳﻪ ٤٨
ﺯﻣﺮ ،ﺁﻳﻪ ٦٧ -٢ﺳﻮﺭﻩ ّ
٥٠
ﺹ ۳۲
ﻣﻌﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﻣﺒﺴﻮﻁ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﻗﺒﻀﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ
ﻗﺒﺾ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺍﺭﺽ ﻣﻨﻴﻌﻪ ﺗﺎﺯﻩ ﺩﺭ ﻗﻠﻮﺏ ﻋﺒﺎﺩ ﻣﺒﺴﻮﻁ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻭ
٥٢
ﺻﺪﻭﺭ ﻣﻨﻴﺮﻩ ﺭﻳﺎﺣﻴﻦ ﺟﺪﻳﺪﻩ ﻭ ﮔﻞ ﻫﺎﻯ ﺑﺪﻳﻌﻪ ﻭ ﺍﺷﺠﺎﺭ ﻣﻨﻴﻌﻪ ﺍﺯ ُ
ﺍﻧﺒﺎﺕ ﻧﻤﻮﺩ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺳﻤﺎﻭﺍﺕ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﻣﺮﺗﻔﻌﻪ
ﺩﺭ ﻗﺒﻞ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺩﺭ ﻳﻤﻴﻦ ﻗﺪﺭﺕ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺳﻤﺎء ﺑﻴﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﻣﺮﺍ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﮔﺸﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺷﻤﺲ ﻭ ﻗﻤﺮ ﻭ ﻧﺠﻮﻡ ﺍﻭﺍﻣﺮ ﺑﺪﻳﻌﻪ
ﺟﺪﻳﺪﻩ ﺗﺰﻳﻴﻦ ﻳﺎﻓﺖ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﮐﻪ ﺑﻰ ﺣﺠﺎﺏ ﮐﺸﻒ ﻭ ﻇﺎﻫﺮ ﮔﺸﺘﻪ ﺗﺎ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﺻﺒﺢ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﻓﺮﻣﺎﺋﻰ ﻭ ﺳﺮﺍﺝ ﻫﺎﻯ ﺗﻮﮐﻞ ﻭ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ﺧﺎﻣﻮﺵ ﻇﻨﻮﻥ ﻭ ﻭﻫﻢ ﻭ ﻗﻮﺕ ّ ّ ﺷﮏ ﻭ ﺭﻳﺐ ﺭﺍ ﺑﻪ ّ
٥٣
ﻧﻤﺎﺋﻰ ﻭ ﻣﺼﺒﺎﺡ ﺟﺪﻳﺪ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻳﻘﻴﻦ ﺩﺭ ﻣﺸﮑﺎﺕ ﻗﻠﺐ ﻭ ﺩﻝ
ﺑﺮﺍﻓﺮﻭﺯﻯ .ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻣﺮﻣﻮﺯﻩ ﻭ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ﻣﻠﻐﺰﻩ ﮐﻪ ﺍﺯ
ﺍﻣﺮﻳﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﻣﺘﺤﺎﻥ ﻋﺒﺎﺩ ﺍﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺼﺎﺩﺭ ّ
ﺟﻴﺪﻩ ﻣﻨﻴﺮﻩ ﺍﺯ ﺍﺭﺍﺿﻰ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﻮﺩ ﺍﺭﺍﺿﻰ ﻗﻠﻮﺏ ّ ٥٤
ﺳﻨﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻋﺒﺎﺩ ﺑﻮﺩﻩ ﺟﺮﺯﻩ ﻓﺎﻧﻴﻪ .ﻭ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺯ ّ
ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺐ ﻣﺴﻄﻮﺭ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺁﻳﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﺭﺍ ﻣﻼﺣﻈﻪ
ﻣﺤﻤﺪﻯ ﺍﺯ ﻣﺸﺮﻕ ﻧﺒﻮﺕ ّ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻫﺠﺮﺕ ﺷﻤﺲ ّ
ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﺩﺭ ﻭﻗﺖ ﺑﻄﺤﺎ ﺑﻪ ﻳﺜﺮﺏ ،ﺭﻭ ﺑﻪ ﺑﻴﺖ ّ ﺍﻟﻤﻘﺪﺱ ّ ﺻﻼﺕ ،ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﻳﻬﻮﺩ ﺑﻌﻀﻰ ﺳﺨﻦ ﻫﺎﻯ ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺑﺮ ﺯﺑﺎﻥ
ﺭﺍﻧﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺫﮐﺮﺵ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺳﺒﺐ ﺗﻄﻮﻳﻞ
ﻣﮑﺪﺭ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻟﺤﺎﻅ ﮐﻼﻡ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﺑﺎﺭﻯ ،ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﺴﻴﺎﺭ ّ
ﺹ ۳۳
ﺗﺤﻴﺮ ﺩﺭ ﺳﻤﺎء ﻧﻈﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ .ﺑﻌﺪ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪ ّ ﺗﻔﮑﺮ ﻭ ّ
" : ﺍﻟﺴﻤﺎء ﺗﻘﻠﺐ َ ِ َ ﻭﺟﻬﮏ ِﻓﻰ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺗﻼﻭﺕ ﻧﻤﻮﺩ َﻗﺪ َﻧﺮﻯ َ َ َ
ﺗﺮﺿﺎﻫﺎ ١ ".ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺩﺭ ﻳﻮﻣﻰ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﺎ ﻓﻠﻨﻮﻟﻴﻨﮏ ِ َ ً َََُ َ َ ﻗﺒﻠﺔ َ َ َ
ﺟﻤﻌﻰ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺑﻪ ﻓﺮﻳﻀﻪ ﻇﻬﺮ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺩﻭ ﺭﮐﻌﺖ ﺍﺯ ﻧﻤﺎﺯ ﺑﺠﺎ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﻧﺰﻭﻝ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻋﺮﺽ ﮐﺮﺩ:
"ََ ﺷﻄﺮ َ ِ ِ ﺍﻟﺤﺮﺍﻡ ٢ ".ﺩﺭ ﺍﺛﻨﺎﻯ ﻧﻤﺎﺯ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﺯ ﻓﻮﻝ َ َ َ ﻭﺟﻬﮏ َ َ ﺍﻟﻤﺴﺠﺪ َ ِ
ﺍﻟﻤﻘﺪﺱ ﺍﻧﺤﺮﺍﻑ ﺟﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺪﻧﺪ .ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻴﻦ ﺑﻴﺖ ّ
ﺗﺰﻟﺰﻝ ﻭ ﺍﺿﻄﺮﺍﺏ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﻰ ﻧﻤﺎﺯ ﺭﺍ ﺑﺮ ﻫﻢ ﺯﺩﻩ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﻓﺘﻨﻪ ﻧﺒﻮﺩ ﻣﮕﺮ ﺑﺮﺍﻯ
ﺍﻣﺘﺤﺎﻥ ﻋﺒﺎﺩ ﻭ ٕ ّﺍﻻ ﺁﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﻗﺒﻠﻪ ﺭﺍ
ﺍﻟﻤﻘﺪﺱ ﺭﺍ ﻗﺮﺍﺭ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻭ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺪﻫﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻋﺼﺮ ﻫﻢ ﺑﻴﺖ ّ
ﺍﻳﻦ ﺧﻠﻌﺖ ﻗﺒﻮﻝ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻭﻯ ﺳﻠﺐ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﻋﻬﺪ ﺍﮐﺜﺮﻯ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﻮﺳﻰ ﻣﺒﻌﻮﺙ ﺑﻪ ﺭﺳﺎﻟﺖ ﺷﺪﻧﺪ ﻣﺜﻞ ﺩﺍﻭﺩ ﻭ
ﻋﻴﺴﻰ ﻭ ﺩﻭﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﺍﻧﺒﻴﺎﻯ ﺍﻋﻈﻢ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻧﺒﻲ ﺁﻣﺪﻧﺪ ّ ﻫﻴﭻ ﺣﮑﻢ ﻗﺒﻠﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﺍﺩﻩ ﻧﺸﺪ ﻭ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺳﻠﻴﻦ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ
ﺗﻮﺟﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺟﻬﺖ ﺍﻣﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ .ﻭ ﺭﺏ ﺍﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ّ ّ ﻧﺴﺒﺖ ﻫﻤﻪ ﺍﺭﺍﺿﻰ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻳﮑﻰ ﺍﺳﺖ ﻣﮕﺮ
ﻫﺮ ﺍﺭﺿﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻇﻬﻮﺭ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺧﻮﺩ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺑﻪ ﺍﻣﺮﻯ ﺩﻫﺪ. ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪِ ّ ِ َ " : ﻓﺜﻢ ﻓﺎﻳﻨﻤﺎ ُ َ ﻭﻟﻠﻪ َ ِ ُ ﺗﻮﻟﻮﺍ َ َ ﻭﺍﻟﻤﻐﺮﺏ َ َ َ ﺍﻟﻤﺸﺮﻕ َ ِ ُ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺑﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ١٤٤
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﺑﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ١٤٩
٥٥
ﺹ ۳۴
ﺗﺤﻘﻖ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻮﺭ ﭼﺮﺍ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﻭﺟﻪ ﺍ ١".ِﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ّ َ ُ ﻋﻠﺖ ﺗﺰﻟﺰﻝ ﻭ ﺍﺿﻄﺮﺍﺏ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺟﺰﻉ ﻭ ﻓﺰﻉ ﻋﺒﺎﺩ ﺷﻮﺩ ﻭ ّ
ﮔﺮﺩﺩ؟ ﺑﻠﻰ ،ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﻭﺣﺸﺖ ﺟﻤﻴﻊ ﻧﻔﻮﺱ ﻣﺤﮏ ﺍﻣﺘﺤﺎﻥ ﺍ ﮐﻞ ﺑﻪ ّ ﺍﺳﺖ ﻭﺍﻗﻊ ﻧﻤﻰ ﺷﻮﺩ ﻣﮕﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻧﮑﻪ ّ
ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﺻﺎﺩﻕ ﻭ ﮐﺎﺫﺏ ﺍﺯ ﻫﻢ ﺗﻤﻴﺰ ﻭ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻳﺎﺑﺪ .ﺍﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ
" : ﮐﻨﺖ ﺟﻌﻠﻨﺎ ِ َ ﺍﻟﻘﺒﻠﺔ َﺍﻟﺘﻰ ُ َ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻧﺎﺱ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ َﻭ َﻣﺎ َ َ َ
ﻳﻨﻘﻠﺐ َﻋﻠﻰ ﻳﺘﺒﻊ َ ُ ﻟﻨﻌﻠﻢ َﻣﻦ َ ُ ﺍﻟﺮﺳﻮﻝ ِ ْ ﻋﻠﻴﻬﺎ ٕﺍّﻻ ِ ْ َ َ ََ َ ﻣﻤﻦ َ ِ ُ
ﻋﻘﺒﻴﻪ " ٢ﮐﻪ ﻣﻀﻤﻮﻥ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ :ﻣﺎ ﻧﮕﺮﺩﺍﻧﻴﺪﻳﻢ ﻭ ﺑﺮﻫﻢ ﻧﺰﺩﻳﻢ ﻗﺒﻠﻪ ﺭﺍ َِ َ
ﺍﻟﻤﻘﺪﺱ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﺗﻮ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺑﻴﺖ ّ ﻭ ﮐﻪ ﺭﺍﺟﻊ ﺑﺮ ﻋﻘﺒﻴﻪ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ،ﻳﻌﻨﻰ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺍﻃﺎﻋﺖ
٥٦
ﻣﺴﺘﻨﻔﺮﺓ ﺣﻤﺮ ُ ْ َ ْ ِ َ ٌ ﻧﻤﻰ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺻﻼﺕ ﺭﺍ ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻓﺮﺍﺭ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪٌ ُ ُ " . ﻣﻦ َ ْ َ َ ٍ ﺗﺄﻣﻞ ﺭﻭﺩ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻭ ﻗﺴﻮﺭﺓ " ٣ﺍﮔﺮ ﻗﺪﺭﻯ ّ ﻓﺮﺕ ِ ْ َْ
ﺑﻴﺎﻥ ،ﺍﺑﻮﺍﺏ ﻫﺎﻯ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﻭ ﺗﺒﻴﺎﻥ ﻣﻔﺘﻮﺡ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻰ ﺣﺠﺎﺏ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ .ﻭ ﻧﻴﺴﺖ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻮﺭ
ﻣﮕﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻭ ﺧﻼﺻﻰ ﻧﻔﻮﺱ ﺍﺯ ﻗﻔﺲ ﻧﻔﺲ ﻭ ﻫﻮﻯ ﻭ ﺍّﻻ
ﺁﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻟﻢ ﻳﺰﻝ ﺑﻪ ﺫﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﻏﻨﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺯ ﻣﻌﺮﻓﺖ ّ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ ﻭ ﻻ ﻳﺰﺍﻝ ﺑﻪ ﮐﻴﻨﻮﻧﺖ ﺧﻮﺩ ﻣﺴﺘﻐﻨﻰ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ
ﺧﻠﻊ ﻏﻨﺎ ﻋﺒﺎﺩﺕ ﻣﻤﮑﻨﺎﺕ .ﻳﮏ ﻧﺴﻴﻢ ﺍﺯ ﻏﻨﺎﻯ ﺍﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﻋﺎﻟﻢ ﺭﺍ ﺑﻪ َ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺑﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ١١٥
-
ﻣﺪﺛﺮ ،ﺁﻳﻪ ٥١-۵۰ ٣ﺳﻮﺭﻩ ّ ّ
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﺑﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ١٤٣
ﺹ ۳۵
ﻣﻔﺘﺨﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﻳﮏ ﻗﻄﺮﻩ ﺍﺯ ﺑﺤﺮ ﺟﻮﺩ ﺍﻭ ﻫﻤﻪ ﻫﺴﺘﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ
ﺣﻖ ﺍﺯ ﻣﺸﺮﻑ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ .ﻭ ﻟﻴﮑﻦ ﭼﻮﻥ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ّ ﺣﻴﺎﺕ ﺑﺎﻗﻴﻪ ّ
ﮐﻞ ﺣﻴﻦ ﻇﻞ ﺍﺳﺖ ،ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ّ ﺑﺎﻃﻞ ﻭ ﺷﻤﺲ ﺍﺯ ّ
ﺍﻟﻌﺰﻩ ﭼﻮﻥ ﻏﻴﺚ ﻫﺎﻃﻞ ﺟﺎﺭﻯ ﺭﺏ ّ ﺍﻣﺘﺤﺎﻥ ﻫﺎﻯ ُﻣﻨﺰﻟﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ّ
ﺗﻌﻘﻞ ﺭﻭﺩ ﺍﻣﺮ ﺍﺳﺖ .ﺍﮔﺮ ﻗﺪﺭﻯ ﺩﺭ ﺍﻧﺒﻴﺎﻯ ﻗﺒﻞ ﻭ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ّ
ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺮ ﺍﻫﻞ ﺩﻳﺎﺭ ﺳﻬﻞ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻓﻌﺎﻝ ﻭ ﺍﻗﻮﺍﻟﻰ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﻔﺲ ﻭ ﻫﻮﻯ ﺍﺳﺖ ﻣﺤﺘﺠﺐ ﻧﻤﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻭ ﻫﻤﻪ
ﺣﺠﺒﺎﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺎﺭ ﺳﺪﺭﻩ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻣﺤﺘﺮﻕ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﺮ ﻋﺮﺵ
ﻣﺜﻼ ﻣﻮﺳﻰ ﺑﻦ ﻋﻤﺮﺍﻥ ﮐﻪ ﺳﮑﻮﻥ ﻭ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﻣﺴﺘﺮﻳﺢ ﺷﻮﻧﺪ. ً
ﺍﻭﻝ ﺍﻣﺮ ،ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺍﻧﺒﻴﺎﻯ ّ ﻣﻌﻈﻢ ﻭ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ّ
ﺑﻌﺜﺖ ،ﺭﻭﺯﻯ ﺩﺭ ﺳﻮﻕ ﻣﻰ ﮔﺬﺷﺖ .ﺩﻭ ﻧﻔﺮ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﻌﺎﺭﺿﻪ
ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﻭ ﻧﻔﺲ ﺍﺯ ﻣﻮﺳﻰ ﺍﺳﺘﻤﺪﺍﺩ ﺟﺴﺖ .ﺁﻥ
ﻣﺪﻋﻰ ﺭﺍ ﺑﻘﺘﻞ ﺭﺳﺎﻧﻴﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﻋﺎﻧﺖ ﻧﻤﻮﺩﻩ ّ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺴﻄﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺫﮐﺮ ﺗﻔﺼﻴﻞ ،ﻣﺎﻳﻪ ﺗﻌﻮﻳﻖ ﻭ ﺗﻌﻄﻴﻞ
ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺩﺭ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺍﺷﺘﻬﺎﺭ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﺁﻥ
ﻧﺺ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﺳﺖ .ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺍ ﺧﻮﻑ ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ّ ﻟﻴﻘﺘﻠﻮﮎ" ١ﻣﺨﺒﺮ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺑﻪ ﺧﺒﺮ " ٕ ﺑﮏ ِ َ ُ ُ َ ﻳﺄﺗﻤﺮﻭﻥ ِ َ ﺍﻟﻤﻼٔ َ َ ِ ُ َ ﺍﻥ َ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺪﻳﻦ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺷﻌﻴﺐ ﺑﺮﻳﮥ ﺍﻗﺎﻣﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ .ﻭ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ،ﺩﺭ ﻭﺍﺩﻯ ﻣﺒﺎﺭﮐﻪ ﮐﻪ ّ ّ -١ﺳﻮﺭﻩ ﻗﺼﺺ ،ﺁﻳﻪ ٢٠
٥٧
ﺹ ۳۶
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﺠﺮﻩ ﺗﺠﻠﻰ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺳﻴﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪ ﻭ ّ ّ
ﻏﺮﺑﻴﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻧﺪﺍﻯ ﺟﺎﻧﻔﺰﺍﻯ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﺮﻗﻴﻪ ﻭ ﻻ ﻻ ّ ّ ﺭﺑﺎﻧﻰ ﺍﺳﺘﻤﺎﻉ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻭ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺑﻪ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺍﻧﻔﺲ ﻧﺎﺭ ﻣﻮﻗﺪﻩ ّ
ﻓﺮﻋﻮﻧﻰ ﮔﺸﺖ ﺗﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻭﺍﺩﻯ ﻧﻔﺲ ﻭ ﻫﻮﻯ ﻧﺠﺎﺕ ﺩﺍﺩﻩ ،ﺑﻪ ﺻﺤﺮﺍﻫﺎﻯ ﺩﻟﻔﺰﺍﻯ ﺭﻭﺡ ﻭ ﻫﺪﻯ ﻭﺍﺭﺩ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺳﻠﺴﺒﻴﻞ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ
ِ ﺣﻴﺮﺕ ُﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺍﻻﺑﺪﺍﻉ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺍﺭﺍﻟﺴﻼﻡ ﻗﺮﺏ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻦ ﻓﻰ ٕ ّ
ﺭﺳﺎﻧﺪ .ﻭ ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﻣﻨﺰﻝ ﻓﺮﻋﻮﻥ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪ ﻭ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻧﻤﻮﺩ ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺑﻮﺩ ﻓﺮﻋﻮﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﻪ ﺑﻰ ﺍﺩﺑﻰ ﮔﺸﻮﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ :ﺁﻳﺎ ﺗﻮ
ﺭﺏ ﻧﺒﻮﺩﻯ ﮐﻪ ﻗﺘﻞ ﻧﻔﺲ ﻧﻤﻮﺩﻯ ﻭ ﺍﺯ ﮐﺎﻓﺮﺍﻥ ﺷﺪﻯ؟ ﻣﺜﻞ ﺍﻳﻨﮑﻪ ّ
" : ﻓﻌﻠﺖ ﺍﻟﻌﻈﻤﻪ ﺧﺒﺮ ﺩﺍﺩ ﺍﺯ ﻟﺴﺎﻥ ﻓﺮﻋﻮﻥ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﻰ ﻋﺮﺽ ﻧﻤﻮﺩ َﻭ َ َ ْ َ
ﻓﻌﻠﺘﻬﺎ ﺍﺫﴽ َﻭ ﻓﻌﻠﺘﮏ ﺍﻟﮑﺎﻓﺮﻳﻦ َ َ ﺍﻟﺘﻰ َ َ َ ََْ َ ﻗﺎﻝ َ َ ْ ُ ﻣﻦ َ ِ َ ﺍﻧﺖ ِ َ ﻠﺖ ﻭ َ ْ َ ﻓﻌ ْ َ
ﺭﺑﻰ ﻣﻦ ّ ﻟﻤﺎ ِ ْ ُ ُ ﻓﻔﺮﺭﺕ ِ ْ ُ ﻣﻨﮑﻢ َ ﻓﻮﻫﺐ ِﻟﻰ َ ّ ﺍﻟﻀﺎﻟﻴﻦ َ َ َ ْ ُ َﺍﻧﺎ ِ َ ﺧﻔﺘﮑﻢ َ َ َ َ
ﺗﻔﮑﺮ ﺩﺭ ﻓﺘﻨﻪ ﻫﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺍﻟﻤﺮﺳﻠﻴﻦ١ ".ﺣﺎﻝ ّ ْ ُ ٥٨ ﻣﻦ ُ ْ َ ِ َ ﺟﻌﻠﻨﻰ ِ َ ﺣﮑﻤﴼ ﻭ َ َ َ َ ﺑﺪﺍﻳﻊ ﺍﻣﺘﺤﺎﻥ ﻫﺎﻯ ﺍﻭ ﮐﻦ ﮐﻪ ﻧﻔﺴﻰ ﮐﻪ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻧﻔﺲ ﻭ
ﺧﻮﺩ ﻫﻢ ﺍﻗﺮﺍﺭ ﺑﺮ ﻇﻠﻢ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺁﻳﻪ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻗﻞ ﻫﻢ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻇﺎﻫﺮ ﺩﺭ ﺑﻴﺖ ﻓﺮﻋﻮﻥ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺳﻰ ﺳﻨﻪ َﺍﻭ ّ
ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺍﺯ ﻃﻌﺎﻡ ﻭ ﻏﺬﺍﻯ ﺍﻭ ﺑﺰﺭﮒ ﺷﺪﻩ ،ﻳﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻣﺮ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﮐﺒﺮﻯ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﻓﺮﻣﻮﺩ .ﻭ ﺣﺎﻝ
ﺁﻧﮑﻪ ﺁﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﻘﺘﺪﺭ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﻮﺳﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻗﺘﻞ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺷﻌﺮﺍء ،ﺁﻳﻪ ٢١- ١٩
ﺹ ۳۷
ﻣﻤﻨﻮﻉ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﻢ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ
٥٩
ﻋﻠﺖ ﺍﺣﺘﺮﺍﺯ ﻧﻔﻮﺱ ﮔﺮﺩﺩ .ﻭ ﺳﺒﺐ ﻭﺣﺸﺖ ﻗﻠﻮﺏ ﺷﻮﺩ ﻭ ّ
ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺮﻳﻢ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻧﻤﺎ ﮐﻪ ﺁﻥ ﻃﻠﻌﺖ ﮐﺒﺮﻯ ﺍﺯ ﺗﺤﻴﺮ ،ﺁﺭﺯﻭﻯ ﻋﺪﻡ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺴﺘﻔﺎﺩ ﺍﺯ ﺁﻳﻪ ﻋﻈﻤﺖ ﺍﻣﺮ ﻭ ّ
ﺗﻮﻟﺪ ﻋﻴﺴﻰ ،ﻣﺮﻳﻢ ﻧﺎﻟﻪ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺒﺎﺭﮐﻪ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ّ
ﮐﻠﻤﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﮔﺸﻮﺩَ " :ﻳﺎ َ ْ َ ِ ﻧﺴﻴﴼ ﻗﺒﻞ َ َ ﻣﺖ َ ْ َ ﻟﻴﺘﻨﻰ ِ ﻫﺬﺍ َﻭ ُ ْ ُ ﮐﻨﺖ َ ْ َ
ﻣﻨﺴﻴﴼ ١".ﮐﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ :ﺍﻯ ﮐﺎﺵ ﻣﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻡ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ َْ ّ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﻭ ﺑﻮﺩﻡ ﺍﺯ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﺷﺪﮔﺎﻥ .ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﮐﻪ
ﮐﺒﺪﻫﺎ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﻤﺎﻉ ﺍﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﻰ ﮔﺪﺍﺯﺩ ﻭ ﺭﻭﺍﻥ ﻫﺎ ﻣﻰ ﺭﻳﺰﺩ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﺿﻄﺮﺍﺏ ﻭ ﺣﺰﻥ ﻧﺒﻮﺩ ﻣﮕﺮ ﺍﺯ ﺷﻤﺎﺗﺖ ﺍﻋﺪﺍء ﻭ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ
ﺗﻔﮑﺮ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﻳﻢ ﭼﻪ ﺟﻮﺍﺏ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻫﻞ ﮐﻔﺮ ﻭ ﺷﻘﺎ .ﺁﺧﺮ ّ
ﻣﻌﻴﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﻰ ﮔﻔﺖ؟ ﻃﻔﻠﻰ ﮐﻪ ﭘﺪﺭ ﺍﻭ ّ ﻣﻌﻴﻦ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺯ ﺭﻭﺡ ﺍﻟﻘﺪﺱ ﺍﺳﺖ؟ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺁﻥ ّ
ﻣﺨﺪﺭﻩ ﺑﻘﺎ ﺁﻥ ﻃﻔﻞ ﺭﺍ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻝ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﻓﺮﻣﻮﺩ .ﺗﺎ ّ
ﻫﺎﺭﻭﻥ َﻣﺎ َﮐﺎﻥ َ ُ ِ ﺍﺑﻮﮎ ﺍﺧﺖ َ ُ َ ﭼﺸﻢ ﻗﻮﻡ ﺑﺮ ﺍﻭ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﮔﻔﺘﻨﺪَ " :ﻳﺎ ُ ْ َ
ﮐﺎﻧﺖ ُ ِ ﺑﻐﻴﴼ ٢".ﻣﻀﻤﻮﻥ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻯ ٕ ََ ﺍﻣﮏ َ ِ ّ ﺍﻣﺮﺍ َﺳﻮَ ﻭ َﻣﺎ َ َ ْ
ﺧﻮﺍﻫﺮ ﻫﺎﺭﻭﻥ ،ﻧﺒﻮﺩ ﭘﺪﺭ ﺗﻮ ﻣﺮﺩ ﺑﺪﻯ ﻭ ﻧﺒﻮﺩ ﻣﺎﺩﺭ ﺗﻮ ﺑﺪﮐﺎﺭ.
ﺣﺎﻝ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻓﺘﻨﻪ ﮐﺒﺮﻯ ﻭ ﺍﻣﺘﺤﺎﻥ ﺍﻋﻈﻢ ﺷﻮﻳﺪ .ﻭ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ
ﮔﺬﺷﺘﻪ ،ﻫﻤﺎﻥ ﺟﻮﻫﺮ ﺭﻭﺡ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻗﻮﻡ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻰ ﭘﺪﺭﻯ -١ﺳﻮﺭﻩ ﻣﺮﻳﻢ ،ﺁﻳﻪ ٢٣
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﻣﺮﻳﻢ ،ﺁﻳﻪ ٢٨
٦٠
ﺹ ۳۸ ٦١
ﮐﻞ ﺣﺠﺖ ﺧﻮﺩ ﻧﻤﻮﺩ ﺑﺮ ّ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﻯ ﺑﺨﺸﻴﺪ ﻭ ّ
ﺍﻫﻞ ﺳﻤﺎﻭﺍﺕ ﻭ ﺍﺭﺽ .ﺣﺎﻝ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﭼﻘﺪﺭ ﺍﻣﻮﺭ
ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻇﻬﻮﺭ ﻣﻐﺎﻳﺮ ﻧﻔﺲ ﻭ ﻫﻮﺍﻯ ﻋﺒﺎﺩ ﺍﺯ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻇﺎﻫﺮ
ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻮﻯ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺁﻥ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﻭ ﭼﻮﻥ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﺍﺳﺮﺍﺭ ّ
ﺍﻃﻼﻉ ﻳﺎﺑﻰ ﻭ ﺍﻗﻮﺍﻝ ﻭ ﺍﻓﻌﺎﻝ ﺁﻥ ﻣﻠﻴﮏ ﺑﺎ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ ﺭﺍ ﻣﺜﻞ ﻫﻢ ﻧﮕﺎﺭ ّ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎﺋﻰ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺍﻓﻌﺎﻝ ﺍﻭ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺷﻮﺩ ﺩﺭ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺍﻭ ﻫﻢ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﻫﺮﭼﻪ ﺩﺭ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺍﻭ ﻣﻼﺣﻈﻪ
ﮔﺮﺩﺩ ﺩﺭ ﺍﻓﻌﺎﻝ ﺍﻭ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺁﻳﺪ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻓﻌﺎﻝ ﻭ ﺍﻗﻮﺍﻝ
ﻓﺠﺎﺭ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺎﻃﻦ ﺭﺣﻤﺖ ﺍﻧﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﺩﺭ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﻘﻤﺖﺍﻧﺪ ﺑﺮﺍﻯ ّ
ﻣﻨﺰﻟﻪ ﺍﺯ ﺳﻤﺎء ﺍﺑﺮﺍﺭ .ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﺩﻳﺪﻩ ﻗﻠﺐ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺭﻭﺩ ﮐﻠﻤﺎﺕ ُ َ
٦٢
ﻣﺸﻴﺖ ﺑﺎ ﺍﻣﻮﺭ ُﻣﻈﻬﺮﻩ ﺍﺯ ﻣﻠﮑﻮﺕ ﻗﺪﺭﺕ ﻳﮏ ﺷﻰء ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺷﻮﺩ ّ
ﻭ ﺑﺮ ﻳﮏ ﻗﺴﻢ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﮔﺮﺩﺩ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺷﺪ .ﺣﺎﻝ ﺍﻯ ﺑﺮﺍﺩﺭ
ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻋﻬﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﻣﻮﺭﻯ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﺩ ﻭ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮﺑﻰ ﻭﺟﻮﺩ ﻭ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﺑﺮﻭﺯ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﭼﻪ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﻧﻤﻮﺩ؟ ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ّ
ﺗﮑﻠﻢ ﺣﮑﻢ ﺑﺮ ﮐﻔﺮ ﻭ ﺍﻣﺮ ﺑﺮ ﻗﺘﻞ ﻣﻨﺰﻝ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﻴﻦ ،ﺑﻰ ّ ُ ِ
ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﮐﺠﺎ ﮔﻮﺵ ﻣﻰ ﺩﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻋﻴﺴﻰ ﺍﺯ ﻧﻔﺨﻪ
ﺭﻭﺡ ﺍﻟﻘﺪﺱ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻳﺎ ﻣﻮﺳﻰ ﺍﺯ ﺍﻣﺮ ﻣﺒﺮﻡ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﮔﺸﺘﻪ.
ﺍﮔﺮ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺧﺮﻭﺵ ﺑﺮ ﺁﺭﻯ ﺑﻪ ﮔﻮﺵ ﺍﺣﺪﻯ ﻧﺮﻭﺩ ﮐﻪ ﺑﻰ ﭘﺪﺭﻯ
٦٣
ﺍﻧﺎ ﺍ ﻣﺒﻌﻮﺙ ﺑﻪ ﺭﺳﺎﻟﺖ ﮔﺸﺘﻪ ﻭ ﻳﺎ ﻗﺎﺗﻠﻰ ﺍﺯ ﺷﺠﺮﻩ ﻧﺎﺭّ ٕ ، ﺍﻧﻰ َ َ
ﺁﻭﺭﺩﻩ .ﭼﺸﻢ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺍﮔﺮ ﺑﺎﺯ ﺷﻮﺩ ﺍﺯ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﻣﺸﻬﻮﺩ
ﺹ ۳۹
ﻣﻰ ﮔﺮﺩﺩ ﮐﻪ ُﻣﻈﻬﺮ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻮﺭ ﻭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻫﻤﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﻇﺎﻫﺮ
ﺍﺳﺖ .ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻮﺭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻇﻬﻮﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﺎ
ﻣﺘﻤﺴﮏ ﺑﻪ ﻇﻨﻮﻧﺎﺕ ﺍﻧﻔﺲ ﻣﺮﺩﻭﺩﻩ ﺷﺪﻩ ،ﭼﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ّ
ﻧﺴﺒﺖ ﻫﺎ ﮐﻪ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﭼﻪ ﺑﻼﻳﺎ ﮐﻪ ﻭﺍﺭﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ
ﺍﺑﺪﺍﻉ ﺷﺒﻪ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ .ﺍ ﺍﮐﺒﺮ ،ﺑﻴﺎﻥ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ
ﺭﺳﻴﺪ ﺭﺍﺋﺤﻪ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﺻﺒﺢ ﺻﻤﺪﺍﻧﻰ ﻣﺮﻭﺭ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺻﺒﺎﻯ
ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﻰ ﺍﺯ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺳﺒﺎﻯ ﻻﻳﺰﺍﻟﻰ ﻭﺯﻳﺪ ﻭ ﺍﺷﺎﺭﺗﺶ ﺟﺎﻥ ﺭﺍ
ﺑﺸﺎﺭﺕ ﺗﺎﺯﻩ ﺑﺨﺸﻴﺪ ﻭ ﺭﻭﺡ ﺭﺍ ﻓﺘﻮﺣﻰ ﺑﻰ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ .ﺑﺴﺎﻁ ﺟﺪﻳﺪﻯ
ﻣﺒﺴﻮﻁ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺍﺭﻣﻐﺎﻥ ﺑﻰ ﺷﻤﺎﺭ ﺑﻰ ﮐﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻳﺎﺭ ﺑﻰ ﻧﺸﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩ ﻗﺪ ﻟﻄﻴﻔﺶ ﺑﺴﻰ ﻗﺎﺻﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺭﺩﺍء ﺑﻴﺎﻥ ﮐﻪ ﺧﻠﻌﺖ ﺫﮐﺮ ﺍﺯ ّ
ﺍﺯ ﻗﺎﻣﺖ ﻣﻨﻴﺮﺵ ﺑﺲ ﮐﻮﺗﺎﻩ .ﺑﻰ ﻟﻔﻆ ﺭﻣﺰ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﮐﺸﻒ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ
ﻭ ﺑﻰ ﻟﺴﺎﻥ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺗﺒﻴﺎﻥ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ ﻭ ﺑﻠﺒﻞ ﻫﺎﻯ ﺷﺎﺧﺴﺎﺭ ﻫﺠﺮ ﻭ
ﻓﺮﺍﻕ ﺭﺍ ﻧﺎﻟﻪ ﻭ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﻣﻰ ﺁﻣﻮﺯﺩ ﻭ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﻭ ﺭﺳﻮﻡ ﻋﺸﻖ ﻭ ﻋﺎﺷﻘﻰ
ﻭ ﺭﻣﺰ ﺩﻟﺪﺍﺩﮔﻰ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﮔﻞ ﻫﺎﻯ ﺑﺪﻳﻊ ﺭﺿﻮﺍﻥ ﻗﺮﺏ ﻭ ﻭﺻﺎﻝ ﺭﺍ ﺭﺳﻢ ﺩﻟﺒﺮﻯ ﻭ ﺁﺩﺍﺏ ﻋﺸﻮﻩ ﮔﺮﻯ ﺗﻠﻘﻴﻦ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ
ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺑﺮ ﺷﻘﺎﻳﻖ ﺑﺴﺘﺎﻥ ﻋﺸﻖ ﻣﻰ ﺑﺨﺸﺪ ﻭ ﺩﻗﺎﻳﻖ ﺭﻣﻮﺯ
ﻋﺸﺎﻕ ﻭﺩﻳﻌﻪ ﻣﻰ ﮔﺬﺍﺭﺩ .ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﻭ ﺭﻗﺎﻳﻖ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺻﺪﺭ ّ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﻋﺖ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺭﻭﺡ ﺍﻟﻘﺪﺱ ﺑﻪ ﻏﺎﻳﺖ
ﺫﺭﻩ ﺭﺍ ﻃﺮﺍﺯ ﺣﺴﺮﺕ ﻣﻰ ﺑﺮﺩ .ﻗﻄﺮﻩ ﺭﺍ ﺍﻣﻮﺍﺝ ﺑﺤﺮﻯ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ّ
ﺟﻌﻞ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪﻯ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻧﻤﻮﺩﻩ .ﺍﻟﻄﺎﻑ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﻰ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﮐﻪ ُ َ
٦٤
ﺹ ٤٠
ﻣﻘﺮ ﮔﺰﻳﺪﻩ. ﻗﺼﺪ ﻧﺎﻓﻪ ﻣﺸﮏ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ّ ﺧﻔﺎﺵ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺁﻓﺘﺎﺏ ّ ﻣﺮﺩﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﻔﺨﻪ ﺣﻴﺎﺕ ﺍﺯ ﻗﺒﻮﺭ ﺟﺴﺪ ﻣﺒﻌﻮﺙ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ
ﺟﺎﻫﻼﻥ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺻﺪﺭ ﻋﻠﻢ ﻣﻨﺰﻝ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﻇﺎﻟﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮ ﻓﺮﺍﺯ ﻋﺪﻝ
٦٥
ﻣﻌﻴﻦ ﻧﻤﻮﺩﻩ .ﻭ ﻋﺎﻟﻢ ﻫﺴﺘﻰ ﺑﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﻋﻨﺎﻳﺎﺕ ﺣﺎﻣﻠﻪ ّ ﻣﺤﻞ ّ
ﮔﺸﺘﻪ ،ﺗﺎ ﮐﻰ ﺍﺛﺮ ﺍﻳﻦ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻏﻴﺒﻰ ﺩﺭ ﺧﺎﮐﺪﺍﻥ ﺗﺮﺍﺑﻰ ﻇﺎﻫﺮ
ﺷﻮﺩ ﻭ ﺗﺸﻨﮕﺎﻥ ﺍﺯ ﭘﺎ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮐﻮﺛﺮ ﺯﻻﻝ ﻣﺤﺒﻮﺏ ﺭﺳﺎﻧﺪ ﻭ
ﮔﻤﮕﺸﺘﮕﺎﻥ ﺻﺤﺮﺍﻯ ُﺑﻌﺪ ﻭ ﻧﻴﺴﺘﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﺮﺍﺩﻕ ﻗﺮﺏ ﻭ ﻫﺴﺘﻰ
ﺣﺒﻪ ﻫﺎﻯ ﻗﺪﺱ ﻣﻌﺸﻮﻕ ﻓﺎﺋﺰ ﮔﺮﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺭﺽ ﻗﻠﻮﺏ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ّ ﺍﻧﺒﺎﺕ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺭﻳﺎﺽ ﻧﻔﻮﺱ ﮐﻪ ﺷﻘﺎﻳﻖ ﻫﺎﻯ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻏﻴﺒﻰ
ﺣﺐ ﻣﺸﺘﻌﻞ ﺑﺸﮑﻔﺪ .ﺑﺎﺭﻯ ،ﻧﻪ ﭼﻨﺎﻥ ﺳﺪﺭﻩ ﻋﺸﻖ ﺩﺭ ﺳﻴﻨﺎﻯ ّ
ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﺏ ﻫﺎﻯ ﺑﻴﺎﻥ ﺍﻓﺴﺮﺩﻩ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﻳﺎ ﺍﺗﻤﺎﻡ ﭘﺬﻳﺮﺩ .ﻋﻄﺶ
ﺍﻳﻦ ﺣﻮﺕ ﺭﺍ ﺑﺤﻮﺭ ﻧﻨﺸﺎﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺳﻤﻨﺪﺭ ﻧﺎﺭﻯ ﺟﺰ ﺩﺭ ﻧﺎﺭ ﺭﻭﻯ
ﻣﻘﺮ ﻧﮕﺰﻳﻨﺪ .ﭘﺲ ﺍﻯ ﺑﺮﺍﺩﺭ ،ﺳﺮﺍﺝ ﺭﻭﺡ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺸﮑﺎﺕ ﻳﺎﺭ ّ
ﻗﻠﺐ ﺑﻪ ُﺩﻫﻦ ﺣﮑﻤﺖ ﺑﺮ ﺍﻓﺮﻭﺯ ﻭ ﺑﻪ ﺯﺟﺎﺝ ﻋﻘﻞ ﺣﻔﻈﺶ ﻧﻤﺎ ﺗﺎ ﻧﻔﺲ ﻫﺎﻯ ﺍﻧﻔﺲ ﻣﺸﺮﮐﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺧﺎﻣﻮﺵ ﻧﮑﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻧﻮﺭ ﺑﺎﺯ ََ
ﺍﻓﻖ َﺳﻤﺎِ َ ﺍﻧﻮﺍﺭ ُﺷﻤﻮﺱ ﺍﻟﺒﻴﺎﻥ ِﻣﻦ َ ِ ﻧﺪﺍﺭﺩَ ِ َ . ﮐﺬﻟﮏ َ ﻧﻮﺭﻧﺎ ُ ُ َ
ﮑﻤﺔ َﻭ ِ ِ ﺍﻟﺤ ْ َ ِ ﺍﻟﺬﻳﻦ ﺗﮑﻮﻥ ِﻣﻦ ِ ﻗﻠﺒﮏ َﻭ َ ُ َ ﻟﻴﻄﻤﺌﻦ ﺑﻬﺎ َ ُ َ ﺍﻟﻌﺮﻓﺎﻥ ِ َ ﺍﻻﻳﻘﺎﻥ ِﻓﻰ َﻫﻮﺍء َ َ ّ ِ ﺑﺎﺟﻨﺤﺔ ٕ ِ ﻃﺎﺭﻭﺍ ِ َ ْ ِ َ ِ ﺭﺑﻬﻢ ﻣﺤﺒﺔ َ ِ ُ
ﺍﻟﺮﺣﻤﻦ .ﻭ ﻗﻮﻟﻪ ٍ َ " : ﺗﻈﻬﺮ ٦٦ ﺣﻴﻨﺬ َ َ ُ
ِ ﺍﻟﺴﻤﺎء ".ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ :ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﮐﺴﻮﻑ َ َ ُ ﺍﺑﻦ ٕ ﻋﻼﻣﺔ ِ ﺍﻻﻧﺴﺎﻥ ِﻓﻰ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻭ ﺳﻘﻮﻁ ﻧﺠﻮﻡ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﻣﺜﺒﺘﻪ ﻭ ﺧﺴﻮﻑ ﻗﻤﺮ ﺷﻤﺲ ﻣﻌﺎﺭﻑ ّ
ﺹ ٤١
ﻣﺮﺑﻰ ﻋﺒﺎﺩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻧﻌﺪﺍﻡ ﺍﻋﻼﻡ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻭ ﻓﻼﺡ ﻭ ﻋﻠﻢ ﮐﻪ ّ
ﻇﻠﻤﺖ ﺻﺒﺢ ﺻﺪﻕ ﻭ ﺻﻼﺡ ،ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻋﻼﻣﺖ ﺍﺑﻦ
ﺍﻻﻧﺴﺎﻥ ﺩﺭ ﺁﺳﻤﺎﻥ .ﻭ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺳﻤﺎء ،ﺳﻤﺎء ﻇﺎﻫﺮﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻠﮏ ﺳﻤﺎﻭﺍﺕ ﻣﻌﺪﻟﺖ ﻭ ﺟﺮﻳﺎﻥ ُﻓﻠﮏ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺑﺮ ﻗﺮﻳﺐ ﻇﻬﻮﺭ ﺁﻥ َ َ ﺑﺤﺮ ﻋﻈﻤﺖ ،ﺩﺭ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻧﺠﻤﻰ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻇﺎﻫﺮ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻧﻴﺮ ﺍﻋﻈﻢ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺒﺸﺮ ﺍﺳﺖ ﺧﻠﻖ ﺳﻤﺎﻭﺍﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭ ﺁﻥ ّ ّ
ﻣﺒﺸﺮ ﺍﺳﺖ ﺍﻫﻞ ﺍﺭﺽ ﺩﺭ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻣﻌﻨﻰ ﻧﺠﻤﻰ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ّ
ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻓﺠﺮ ﺍﻗﻮﻡ ﺍﮐﺮﻡ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻋﻼﻣﺖ ﺩﺭ ﺳﻤﺎء ﻇﺎﻫﺮﻩ ﻭ
ﺳﻤﺎء ﺑﺎﻃﻨﻪ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻇﻬﻮﺭ ﻫﺮ ﻧﺒﻲ ﻇﺎﻫﺮ ﮔﺸﺘﻪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ّ ﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻇﻬﻮﺭ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ، ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻧﺪ .ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺧﻠﻴﻞ ّ
ﮐﻬﻨﻪ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﺳﺖ .ﺍﺧﺒﺎﺭ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﺑﺮ ﻃﻠﻮﻉ ﻧﻤﺮﻭﺩ ﺧﻮﺍﺑﻰ ﺩﻳﺪ ﻭ َ َ
ﻧﺠﻤﻰ ﺩﺭ ﺳﻤﺎء .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺷﺨﺼﻰ ﺩﺭ ﺍﺭﺽ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻡ
ﺭﺍ ﺑﺸﺎﺭﺕ ﻣﻰ ﺩﺍﺩ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ .ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﮐﻬﻨﻪ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﻓﺮﻋﻮﻥ ﺭﺍ ﺧﺒﺮ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻠﻴﻢ ﺍ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ َ َ َ
ﺩﺍﻝ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﺍﻧﻌﻘﺎﺩ ﻧﻄﻔﻪ ﺍﻯ ﮐﻪ ﮐﻮﮐﺒﻰ ﺩﺭ ﺳﻤﺎء ﻃﺎﻟﻊ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ّ
ﻫﻼﮎ ﺗﻮ ﻭ ﻗﻮﻡ ﺗﻮ ﺑﺮ ﺩﺳﺖ ﺍﻭﺳﺖ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋﺎﻟﻤﻰ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪ
ﺗﺴﻠﻰ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻭ ﮐﻪ ﺷﺐ ﻫﺎ ﺑﻨﻰ ﺍﺳﺮﺍﺋﻴﻞ ﺭﺍ ﺑﺸﺎﺭﺕ ﻭ ّ
ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﻣﻰ ﺩﺍﺩ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺐ ﻣﺴﻄﻮﺭ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﺗﻔﺼﻴﻞ
ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻮﺭ ﺫﮐﺮ ﺷﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﮐﺘﺎﺑﻰ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ
ﺩﻭﺳﺖ ﻧﺪﺍﺭﻡ ﺣﮑﺎﻳﺎﺕ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﻗﺒﻞ ﺭﺍ ﺫﮐﺮ ﻧﻤﺎﻳﻢ .ﻭ ﺧﺪﺍ ﺷﺎﻫﺪ
٦٧
٦٨
ﺹ ٤٢
ﺣﺎﻝ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻥ ﻫﻢ ﮐﻪ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺍﺯ ﮐﻤﺎﻝ
ﺣﺐ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺟﻨﺎﺏ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺟﻤﻌﻰ ﻓﻘﺮﺍﻯ ﺍﺭﺽ ﺑﺮ ﺷﺎﻃﻰ ﻏﻨﺎ ّ
ﻭﺍﺭﺩ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﻳﺎ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﺍﺯ ﺟﺎﻫﻼﻥ ﺑﺮ ﺑﺤﺮ ﻋﻠﻢ ﻭﺍﺭﺩ ﮔﺮﺩﻧﺪ ﻭ
ﻳﺎ ﺗﺸﻨﮕﺎﻥ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺮ ﺳﻠﺴﺒﻴﻞ ﺣﮑﻤﺖ ﻭﺍﺻﻞ ﺁﻳﻨﺪ .ﻭ ٕﺍﻻّ ﺍﻳﻦ
ﻋﺒﺪ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻻﺕ ﺭﺍ ﺫﻧﺒﻰ ﻋﻈﻴﻢ ﻣﻰ ﺩﺍﻧﻢ ﻭ ﻋﺼﻴﺎﻧﻰ ﮐﺒﻴﺮ ﻣﻰ ﺷﻤﺮﻡ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﻇﻬﻮﺭ ﻋﻴﺴﻰ ﺷﺪ ،ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺍﻃﻼﻉ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﺮ ﻇﻬﻮﺭ ﻧﺠﻢ ﻋﻴﺴﻰ ﺩﺭ ﺳﻤﺎء ،ﺑﻪ ﺍﺯ ﻣﺠﻮﺱ ﮐﻪ ّ
٦٩
ﻣﻘﺮ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﺛﺮ ﺁﻥ ﻧﺠﻢ ﺁﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺩﺍﺧﻞ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻯ ﮐﻪ ّ
ﺗﺼﺮﻑ ﺍﻳﺎﻡ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺁﻥ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺩﺭ ﻗﺒﻀﻪ ّ ﻫﻴﺮﻭﺩﺱ ﺑﻮﺩ .ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ّ
ﻻﻧﺎ َﻗﺪ ٧٠ ﻫﻮ ُ ﺍﻟﻤﻮﻟﻮﺩ َ ِ ُ ﺍﻟﻴﻬﻮﺩ؟ َ ّ ﻣﻠﮏ َ ﺍﻳﻦ ُ َ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ .ﻭ ﮐﺎﻧﻮﺍ ﻗﺎﺋﻠﻴﻦَ َ " : ﻧﺠﻤﻪ ِﻓﻰ َ ِ ِ ﺗﻔﺤﺺ ﻭﻭﺍﻓﻴﻨﺎ ِ َ ُ َ ﺍﻟﻤﺸﺮﻕ َ َ ََ ﻟﻨﺴﺠﺪ َﻟﻪ ١".ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ّ ﺭﺍﻳﻨﺎ َ َ ُ
ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ .ﺍﻳﻦ ﺍﻟﻠﺤﻢ ﻳﻬﻮﺩﺍ ﺁﻥ ﻃﻔﻞ ّ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﻴﺖ ّ ﻋﻼﻣﺖ ﺩﺭ ﺳﻤﺎء ﻇﺎﻫﺮﻩ .ﻭ ﻋﻼﻣﺖ ﺩﺭ ﺳﻤﺎء ﺑﺎﻃﻨﻪ ﮐﻪ ﺳﻤﺎء
ﺯﮐﺮﻳﺎ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺑﺎﺷﺪ ﻇﻬﻮﺭ ﻳﺤﻴﻰ ﺑﻦ ّ
" : ﺑﺸﺎﺭﺕ ﻣﻰ ﺩﺍﺩ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﺍﻥ
ﻣﺼﺪﻗﴼ ِ َ ِ َ ٍ ﺑﻴﺤﻴﻰ ُ َ ﺣﺼﻮﺭﴽ٢ ". ﻣﻦ ﺍ ﻭ َ ﺍَ ُ َ ُ َ ﺳﻴﺪﴽ ﻭ َ ُ ﺑﮑﻠﻤﺔ ِ َ ﻳﺒﺸﺮﮎ ِ َ
ﻣﺒﺸﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﮐﻠﻤﻪ ،ﺣﻀﺮﺕ ﻋﻴﺴﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﺤﻴﻰ ّ " : ﮐﺎﻥ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ .ﻭ ﺩﺭ ﺍﻟﻮﺍﺡ ﺳﻤﺎﻭﻯ ﻫﻢ ﻣﺴﻄﻮﺭ ﺍﺳﺖ َ
-
ﺗﻮﺑﻮﺍ َ َ ِ ﻳﮑﺮﺯ ﻓﻰ َ ِ ﻣﻠﮑﻮﺕ ﺑﺮﻳﺔ َﻳﻬﻮﺩﺍ ً ُ َ ّ ﺍﻗﺘﺮﺏ َ َ ُ ُ ﻗﺎﻼ ُ ُ ﻳﻮﺣﻨﺎ َ ُ ﻓﻘﺪ َ َ َ
ﻣﺘﻰ ،ﻓﺼﻞ ٢ﺁﻳﻪ -٢ ٢ﺳﻮﺭﻫﺂﻝ ﻋﻤﺮﺍﻥ ،ﺁﻳﻪ ٣٩ ١ﺍﻧﺠﻴﻞ ّ
ﺹ ۴۳
ِ ﺍﻟﺴﻤﻮﺍﺕ ١".ﻭ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﻳﻮﺣﻨّﺎ ،ﻳﺤﻴﻰ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻗﺒﻞ ّ
٧١
ﻣﺤﻤﺪﻯ ﺁﺛﺎﺭ ﺳﻤﺎء ﻇﺎﻫﺮﻩ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ .ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ﺍﺯ ﻇﻬﻮﺭ ﺟﻤﺎﻝ ّ
ﺑﺎﻃﻨﻪ ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﺭﺽ ﺑﺸﺎﺭﺕ ﻣﻰ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭ ﺁﻥ
ﻫﻮﻳﻪ ﭼﻬﺎﺭ ﻧﻔﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭﺍﺣﺪﴽ ﺑﻌﺪ ﻭﺍﺣﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺭﻭﺯﺑﻪ ﺷﻤﺲ ّ
ﻣﺸﺮﻑ ﺑﻮﺩ ﻭ ﮐﻪ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺑﻪ ﺳﻠﻤﺎﻥ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺷﺮﻑ ﺧﺪﻣﺘﺸﺎﻥ ّ
ﺯﻣﺎﻥ ﻭﻓﺎﺕ ﻫﺮ ﻳﮏ ﻣﻰ ﺭﺳﻴﺪ ﺭﻭﺯﺑﻪ ﺭﺍ ﻧﺰﺩ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻣﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﺗﺎ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺣﻴﻦ ﻣﻮﺕ ﻓﺮﻣﻮﺩ :ﺍﻯ ﺭﻭﺯﺑﻪ،
ﻣﺤﻤﺪﻯ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺗﮑﻔﻴﻦ ﻭ ﺗﺪﻓﻴﻦ ﻣﻦ ﺑﺮﻭ ﺑﻪ ﺣﺠﺎﺯ ﮐﻪ ﺷﻤﺲ ّ
٧٢
ﺍﺷﺮﺍﻕ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺑﺸﺎﺭﺕ ﺑﺎﺩ ﺗﻮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻟﻘﺎﻯ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ .ﺗﺎ
ﻣﻨﺠﻤﺎﻥ ﺧﺒﺮ ﻇﻬﻮﺭ ﻧﺠﻢ ﺭﺳﻴﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺑﺪﻳﻊ ﻣﻨﻴﻊ .ﻭ ﺍﮐﺜﺮ ﺍﺯ ّ
ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﻤﺎء ﻇﺎﻫﺮﻩ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺩﺭ ﺍﺭﺽ ﻫﻢ ﻧﻮﺭﻳﻦ
ﻗﺪﺱ ﺍ ﺗﺮﺑﺘﻬﻤﺎ .ﭘﺲ ،ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﻧﻴﺮﻳﻦ ،ﺍﺣﻤﺪﻭ ﮐﺎﻇﻢّ ، ّ
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﻋﻼﻣﺎﺕ ﻣﺒﺮﻫﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻇﻬﻮﺭ ﻫﺮ ﻳﮏ ﺍﺯ ﻣﺮﺍﻳﺎﻯ ّ
٧٣
ﻣﺤﻞ ﺷﻤﺲ ﻋﻠﻢ ﺁﻥ ﻇﻬﻮﺭ ﺩﺭ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺑﺎﻃﻦ ﮐﻪ ّ
ﻭ ﻗﻤﺮ ﺣﮑﻤﺖ ﻭ ﺍﻧﺠﻢ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﻭ ﺑﻴﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺁﻥ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﮐﺎﻣﻞ ﺍﺳﺖ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻭ ِ
ﺍﺣﺪﻳﻪ .ﻭ ﻫﻮﻳﻪ ﻭ ﻗﻤﺮ ّ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ ﻋﺒﺎﺩ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﻟﻘﺎﻯ ﺁﻥ ﺷﻤﺲ ّ
" : ﺍﻻﻧﺴﺎﻥ ﺁﺗﻴﴼ َﻋﻠﻰ ﻳﻨﻮﺡ ُ ﺍﻻﺭﺽ َﻭ َ َ َ ﻗﺒﺎﻞ َ ﻳﺮﻭﻥ ﺍﺑﻦ ٕ ﻗﻮﻟﻪ َﻭ َ ُ ﮐﻞ َ
ٍ ﻣﻊ ُ ّ ٍ ﻣﺠﺪ ﻗﻮﺍﺓ َﻭ ﮐﺒﻴﺮ ".ﺗﻠﻮﻳﺢ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻥ ﺍﻳﻦ ٍ ﺍﻟﺴﻤﺎء َ َ َﺳﺤ ِ ﺎﺏ ﻣﺘﻰ ،ﻓﺼﻞ ،٣ﺁﻳﻪ ٢-١ -١ﺍﻧﺠﻴﻞ ّ
٧٤
ﺹ ٤٤
ﺍﺳﺖ :ﻳﻌﻨﻰ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﻧﻮﺣﻪ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ ﻋﺒﺎﺩ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﻓﻘﺪﺍﻥ
ﻟﺪﻧﻰ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﺛﻨﺎ ﺷﻤﺲ ﺟﻤﺎﻝ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﻗﻤﺮ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺍﻧﺠﻢ ﺣﮑﻤﺖ ّ
ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺁﻥ ﻃﻠﻌﺖ ﻣﻮﻋﻮﺩ ﻭ ﺟﻤﺎﻝ ﻣﻌﺒﻮﺩ ﺍﺯ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻧﺎﺯﻝ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺘﻰ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺍﺑﺮ ﺳﻮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ،ﻳﻌﻨﻰ ﺁﻥ ﺟﻤﺎﻝ ﺭﺑﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﻫﻴﮑﻞ ﺑﺸﺮﻯ ﻇﻬﻮﺭ ﻣﺸﻴﺖ ّ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺯ ﺳﻤﺎﻭﺍﺕ ّ
ﺳﻤﻮ ﻋﻠﻮ ﻭ ّ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ .ﻭ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺳﻤﺎء ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺟﻬﺖ ّ
ﻣﺤﻞ ﻇﻬﻮﺭ ﺁﻥ ﻣﺸﺎﺭﻕ ﮐﻪ ﺁﻥ ﻗﺪﻣﻴﻪ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﻗﺪﺳﻴﻪ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﻊ ّ ّ ّ
ﺍﻣﻬﺎﺕ ﻇﺎﻫﺮ ﺍﻳﻦ ﮐﻴﻨﻮﻧﺎﺕ ﻗﺪﻳﻤﻪ ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺐ ﻇﺎﻫﺮ ﺍﺯ ﺑﻄﻦ ّ
ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﻟﻴﮑﻦ ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﺍﺯ ﺳﻤﺎﻭﺍﺕ ﺍﻣﺮ ﻧﺎﺯﻟﻨﺪ ﻭ ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺮ ﻣﺘﮑﺄﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺣﻴﻨﻰ ﮐﻪ ﺍﺭﺽ ﺳﺎﮐﻦ ﺍﻧﺪ ﻭ ﻟﻴﮑﻦ ﺑﺮ ﺭﻓﺮﻑ ﻣﻌﺎﻧﻰ ّ
ﻣﻴﺎﻥ ﻋﺒﺎﺩ ﻣﺸﻰ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺩﺭ ﻫﻮﺍﻫﺎﻯ ﻗﺮﺏ ﻃﺎﺋﺮﻧﺪ .ﺑﻰ ﺣﺮﮐﺖ
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﭘﺮﻭﺍﺯ ِﺭﺟﻞ ﺩﺭ ﺍﺭﺽ ﺭﻭﺡ ﻣﺸﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﻰ ﭘﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﺭﺝ ّ ﻧﻔﺴﻰ ﻣﺸﺮﻕ ﻭ ﻣﻐﺮﺏ ﺍﺑﺪﺍﻉ ﺭﺍ ﻃﻲ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ .ﺩﺭ ﻫﺮ َ َ ّ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺁﻧﻰ ﻣﻠﮑﻮﺕ ﻏﻴﺐ ﻭ ﺷﻬﺎﺩﻩ ﺭﺍ ﺳﻴﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﺑﺮ ﻋﺮﺵ
ﺷﺄﻥ َﻋﻦ َ ٍ ﻫﻮ "ﻻ َ َ ُ ﻳﺸﻐﻠﻪ َ ٌ ﺷﺄﻥ " ﻭﺍﻗﻒ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﮐﺮﺳﻲ" ﻳﻮﻡ ُ َ ﮐﻞ َ ٍ ّ ﻓﻰ َ ٍ ﻣﺸﻴﺖ ﻋﻠﻮ ﻗﺪﺭﺕ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻗﺪﻡ ﻭ ﺳﻤﻮ ّ ّ ﺷﺄﻥ" ١ﺳﺎﮐﻦ .ﺍﺯ ّ
ﻣﻠﻴﮏ ﺍﻋﻈﻢ ﻣﺒﻌﻮﺙ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ :ﺍﺯ
٧٥
ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻧﺎﺯﻝ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﻭ ﻟﻔﻆ ﺳﻤﺎء ﺩﺭ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺷﻤﻮﺱ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺑﺮ
ﻣﺸﻴﺖ ﻭ ﻣﺜﻼ ﺳﻤﺎء ﺍﻣﺮ ﻭ ﺳﻤﺎء ﻣﺮﺍﺗﺐ ﮐﺜﻴﺮﻩ ﺍﻃﻼﻕ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ. ً ّ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺭﺣﻤﻦ ،ﺁﻳﻪ ٢٩
ﺹ ٤٥
ﺳﻤﺎء ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻭ ﺳﻤﺎء ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻭ ﺳﻤﺎء ﺍﻳﻘﺎﻥ ﻭ ﺳﻤﺎء ﺗﺒﻴﺎﻥ ﻭ
ﺳﻤﺎء ﻇﻬﻮﺭ ﻭ ﺳﻤﺎء ﺑﻄﻮﻥ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻥ .ﻭ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﻘﺎﻡ ﺍﺯ ﻟﻔﻆ
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﻭ ﺳﻤﺎء ﻣﻌﻨﻴﻰ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﻏﻴﺮ ﺍﺯ ﻭﺍﻗﻔﻴﻦ ﺍﺳﺮﺍﺭ ّ
ﻣﺜﻼ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪَ" :ﻭ ﺍﺯﻟﻴﻪ ﺍﺣﺪﻯ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ. ً ﺷﺎﺭﺑﻴﻦ ﮐﺆﻭﺱ ّ
ﺗﻮﻋﺪﻭﻥ" ١ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﺭﺯﻕ ﺍﺯ ﺍﺭﺽ ﺍﻟﺴﻤﺎُ ُ ِ ﺭﺯﻗﮑﻢ َﻭ َﻣﺎ ُ َ ُ َ ِﻓﻰ
ﺍﻟﺴﻤﺎء " ،ﺑﺎ ﺍﻻﺳﻤﺎء ُ َ ُ ﺍﻧﺒﺎﺕ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦَ " : ﻣﻦ ﺗﻨﺰﻝ ِ َ ُ
ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﺯ ﻟﺴﺎﻥ ﻋﺒﺎﺩ ﺍﺳﻤﺎء ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﺍﮔﺮ ﻗﺪﺭﻯ ﻣﺮﺁﺕ
ﻗﻠﺐ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻏﺒﺎﺭ ﻏﺮﺽ ﭘﺎﮎ ﻭ ﻟﻄﻴﻒ ﻓﺮﻣﺎﺋﻰ ﺟﻤﻴﻊ ﺗﻠﻮﻳﺤﺎﺕ
ﺭﺑﻮﺑﻴﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻇﻬﻮﺭﻯ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﺋﻰ ﻭ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﮐﻠﻤﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ّ
ﻋﻠﻤﻴﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﻋﻠﻢ ﻭﺍﻗﻒ ﻣﻰ ﺷﻮﻯ .ﻭ ﻟﮑﻦ ﺗﺎ ﺣﺠﺒﺎﺕ ّ
ﻣﺼﻄﻠﺢ ﺑﻴﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺎﺭ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ﻧﺴﻮﺯﺍﻧﻰ ﺑﻪ ﺻﺒﺢ ﻧﻮﺭﺍﻧﻰ
ﻋﻠﻢ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻓﺎﺋﺰ ﻧﮕﺮﺩﻯ .ﻭ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﺩﻭ ﻗﺴﻢ ﻣﻨﻘﺴﻢ ﺍﺳﺖ :ﻋﻠﻢ
ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﻋﻠﻢ ﺷﻴﻄﺎﻧﻰ .ﺁﻥ ﺍﺯ ﺍﻟﻬﺎﻣﺎﺕ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻠﻢ ﺗﺨﻴﻼﺕ ﺍﻧﻔﺲ ﻇﻠﻤﺎﻧﻰ ﺑﺎﻫﺮ. ﻣﻌﻠﻢ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﺎﺭﻯ ﻭ ّ ّ ﺍﺯ ّ ﺍﺗﻘﻮﺍ ﺍ ُ ﻳﻌﻠﻤﮑﻢ ﺍ "ﻭ ﺑﻴﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﻭﺳﺎﻭﺱ ﻧﻔﺴﺎﻧﻰ .ﺑﻴﺎﻥ ﺁﻥ " ّ
ﺣﺠﺎﺏ ﺍﻻﮐﺒﺮ" .ﺍﺛﻤﺎﺭ ﺁﻥ ﺷﺠﺮ ،ﺻﺒﺮ ﻭ ﺷﻮﻕ ﻭ ﺍﻟﻌﻠﻢ ﺍﻳﻦ " ُ ُ
ﻣﺤﺒﺖ ،ﻭ ﺍﺛﻤﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﺷﺠﺮ ،ﮐﺒﺮ ﻭ ﻏﺮﻭﺭ ﻭ ﻧﺨﻮﺕ .ﻭ ﺍﺯ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻭ ّ
ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﺑﻴﺎﻥ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻌﻨﻰ ﻋﻠﻢ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻫﻴﭻ ﺭﺍﺋﺤﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻮﻡ ﻇﻠﻤﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻇﻠﻤﺖ ﺁﻥ ﻫﻤﻪ ﺑﻼﺩ ﺭﺍ ﻓﺮﺍ ﮔﺮﻓﺘﻪ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺫﺍﺭﻳﺎﺕ ،ﺁﻳﻪ ٢٢
٧٦
ﺹ ٤٦
ﺍﺳﺘﺸﻤﺎﻡ ﻧﻤﻰ ﺷﻮﺩ .ﺍﻳﻦ ﺷﺠﺮ ﺟﺰ ﺑﻐﻰ ﻭ ﻓﺤﺸﺎء ﺛﻤﺮﻯ ﻧﻴﺎﻭﺭﺩ ﻭ
ﺳﻢ ﻗﺎﺗﻞ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺟﺰ ّ ﻏﻞ ﻭ ﺑﻐﻀﺎء ﺣﺎﺻﻠﻰ ﻧﺒﺨﺸﺪ .ﺛﻤﺮﺵ ّ
ﻇﻠﺶ ﻧﺎﺭ ﻣﻬﻠﮏ .ﻓﻨﻌﻢ ﻣﺎ ﻗﺎﻝ: ّ
ﺗﻤﺴﮏ ِ َ ِ ﺍﻟﺤﻴﺎء ﺍﻟﻬﻮﻯ "َ َ ْ ﻭﺍﺧﻠﻊ ْ َ ﺑﺎﺫﻳﺎﻝ َ َِ
٧٧
ﺳﺒﻴﻞ ّ ِ َ َ ﺟﻠﻮﺍ". ﺍﻟﻨﺎﺳﮑﻴﻦ ﻭ ٕﺍﻥ َ ﻭﺧﻞ َ َ َ
ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﺻﺪﺭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﻤﻴﻊ ﺁﻧﭽﻪ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﭘﺎﮎ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻗﻠﺐ ﺭﺍ
ﻣﺤﻞ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﺍﻟﻬﺎﻣﺎﺕ ﻏﻴﺒﻰ ﻣﻘﺪﺱ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﺗﺎ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ّ ّ ﺗﻌﻠﻘﺎﺕ ّ ﺭﺑﺎﻧﻰ ﮔﺮﺩﺩ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺧﺰﻳﻨﻪ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﻋﻠﻮﻡ ّ
ﺍﻟﺤﻤﺮﺍء َﻟﻦ ُ ﺍﻟﺒﻴﻀﺎء ِ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪّ " : ﻭﺍﻟﺮﮐﻦ َ ﺍﻟﻨﻬﺞ َ ﺍﻟﺴﺎﻟﮏ ِﻓﻰ ِ
ﻣﻘﺎﻡ َ َ ِ ِ ﺍﻟﻨﺎﺱ". ﻭﻃﻨﻪ ٕ ّﺍﻻ ﺑﺎﻟﮑﻒ َ ِ َ ﻋﻤﺎ ﻓﻰ ﺍﻳﺪﻯ ّ ِ ﺍﻟﺼﻔﺮ َ ّ ﻳﺼﻞ ٕﺍﻟﻰ َ ِ ٧٨
ﺗﻌﻘﻞ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﺷﺮﻁ ﺳﺎﻟﮏ .ﺩﺭﺳﺖ ﺗﻔﮑﺮ ﻭ ّ ّ
ﺑﻰ ﺣﺠﺎﺏ ﺑﺮ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﮐﺘﺎﺏ ﻭﺍﻗﻒ ﺷﻮﻯ .ﺑﺎﺭﻯ ،ﺍﺯ ﻣﻄﻠﺐ ﺩﻭﺭ
ﻣﺎﻧﺪﻳﻢ ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﻫﻤﻪ ﺫﮐﺮ ﻣﻄﻠﺐ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻟﻴﮑﻦ ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﺁﻧﭽﻪ
ﺍﻗﻞ ﮐﻔﺎﻳﺖ ﮐﻨﻢ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻢ ﺯﻣﺎﻡ ﻗﻠﻢ ﺍﺯ ﻣﻰ ﺧﻮﺍﻫﻢ ﺍﺧﺘﺼﺎﺭ ﻧﻤﺎﻳﻢ ﻭ ﺑﻪ ّ ﺩﺳﺖ ﺭﻓﺘﻪ ﻭ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﭼﻘﺪﺭ ﺍﺯ ﻟﺌﺎﻟﻰ ﺑﻰ ﺷﻤﺎﺭ ﮐﻪ ﻧﺎﺳﻔﺘﻪ
ﺣﻮﺭﻳﺎﺕ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺭ ﺻﺪﻑ ﻗﻠﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻭ ﭼﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ّ
ﻣﺲ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩ، ﻏﺮﻑ ﻫﺎﻯ ﺣﮑﻤﺖ ﻣﺴﺘﻮﺭ ﮔﺸﺘﻪ ﮐﻪ ﺍﺣﺪﻯ ّ ﺟﺎﻥ ١ " .ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﻠﻬﻢ ﻭ ﻻ ﻳﻄﻤﺜﻬﻦ ٕ ٌ ﺍﻧﺲ َﻗﺒْ َ ُ ْ " َﻟﻢ َ ِ ُ
ﮔﻮﻳﺎ ﺣﺮﻓﻰ ﺍﺯ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺫﮐﺮ ﻧﺸﺪ ﻭ ﺭﻣﺰﻯ ﺍﺯ ﻣﻄﻠﻮﺏ ﻣﺬﮐﻮﺭ
ﻧﻴﺎﻣﺪ ،ﺗﺎ ﮐﻰ ﻣﺤﺮﻣﻰ ﻳﺎﻓﺖ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﺣﺮﺍﻡ ﺣﺮﻡ ﺩﻭﺳﺖ ﺑﻨﺪﺩ ﻭ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺭﺣﻤﻦ ،ﺁﻳﻪ ٥٦
ﺹ ٤٧
ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻭﺍﺻﻞ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﺑﻰ ﮔﻮﺵ ﻭ ﻟﺴﺎﻥ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺑﻴﺎﻥ
ﺑﺸﻨﻮﺩ ﻭ ﺑﻴﺎﺑﺪ .ﭘﺲ ،ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﻣﺤﮑﻤﻪ ﻭﺍﺿﺤﻪ ﻻﺋﺤﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺳﻤﺎء ﺩﺭ ﺁﻳﻪ ُﻣﻨﺰﻟﻪ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﻭ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﮔﺸﺖ .ﻭ
٧٩
ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ :ﺑﺎ ﺍﺑﺮ ﻭ ﻏﻤﺎﻡ ﻧﺎﺯﻝ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺍﺑﺮ ﺁﻥ
ﺍﻣﻮﺭﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﻔﺲ ﻭ ﻫﻮﺍﻯ ﻧﺎﺱ ﺍﺳﺖ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺫﮐﺮ ﺗﻬﻮﻯ ﺟﺎﮐﻢ َ ٌ ﺷﺪ ﺩﺭ ﺁﻳﻪ ﻣﺬﮐﻮﺭﻩ ُ َ َ " : ﺍﻓﮑﻠﻤﺎ َ ُ ْ ﺭﺳﻮﻝ ِﺑﻤﺎ ﻻ َ َ
ﻣﺜﻼ ﺗﻘﺘﻠﻮﻥ١". ﮐﺬﺑﺘﻢ َﻭ َ ِ ﺍﺳﺘﮑﺒﺮﺗﻢ َ َ ِ ً َ ُ ُ ُ ﻓﺮﻳﻘﴼ َ ُ ُ َ ﺍﻧﻔﺴﮑﻢ َ َ ُ ْ ﻓﻔﺮﻳﻘﴼ َ ُ
ﺍﺯ ﻗﺒﻴﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﻭ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺮﺍﺋﻊ ﻭ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﻭ ﺭﺳﻮﻡ
ﺗﻘﺪﻡ ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ ﺍﺯ ﻋﻮﺍﻡ ﺑﺮ ﻣﻌﺮﺿﻴﻦ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎء .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋﺎﺩﻳﻪ ﻭ ّ ّ ﺑﺸﺮﻳﻪ ﺍﺯ ﺍﮐﻞ ﻭ ﺷﺮﺏ ﻭ ﻓﻘﺮ ﻇﻬﻮﺭ ﺁﻥ ﺟﻤﺎﻝ ﺍﺯﻟﻰ ﺑﺮ ﺣﺪﻭﺩﺍﺕ ّ
ﺫﻟﺖ ﻭ ﻧﻮﻡ ﻭ ﻳﻘﻈﻪ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻥ ،ﺍﺯ ﺁﻥ ﭼﻴﺰﻫﺎﺋﻰ ﻋﺰﺕ ﻭ ّ ﻭ ﻏﻨﺎ ﻭ ّ ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﺒﻬﻪ ﻣﻰ ﺍﻧﺪﺍﺯﺩ ﻭ ﻣﻨﻊ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ
ﺣﺠﺒﺎﺕ ﺑﻪ ﻏﻤﺎﻡ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺷﺪﻩ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﺁﻥ ﻏﻤﺎﻣﻰ ﮐﻪ
ﮐﻞ ﻣﻦ ﻓﻰ ﺍﻻﺭﺽ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﻰ ﺷﮑﺎﻓﺪ ﻭ ﺳﻤﺎﻭﺍﺕ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ّ
ﺍﻟﺴﻤﺎء ّ ﻳﻮﻡ َ َ ُ ﺷﻖ ﻣﻰ ﮔﺮﺩﺩ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪَ َ " : ﺗﺸﻘﻖ ُ ﺑﺎﻟﻐﻤﺎﻡ ٢" .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﻏﻤﺎﻡ ،ﺍﺑﺼﺎﺭ ﻧﺎﺱ ﺭﺍ ﻣﻨﻊ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺍﺯ ِ َ َ ِ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺷﻤﺲ ﻇﺎﻫﺮﻯ ،ﻫﻤﻴﻦ ﻗﺴﻢ ﻫﻢ ﺍﻳﻦ ﺷﺌﻮﻧﺎﺕ ﻣﺬﮐﻮﺭﻩ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﻣﻨﻊ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﺁﻥ ﺷﻤﺲ ﺣﻘﻴﻘﻰ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ
ﻟﻬﺬﺍ ِ ُ ﺍﻟﺮﺳﻮﻝ ﮐﻔﺎﺭ" :ﻭ َ ُ ﻗﺎﻟﻮﺍ َﻣﺎ ِ َ َ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﺯ ﻟﺴﺎﻥ ّ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺑﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ٨٧
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﻓﺮﻗﺎﻥ ،ﺁﻳﻪ ٢٥
٨٠
ﺹ ۴۸
ِ ﻟﻮﻻﺍﻧﺰﻝ ٕﺍ َ ِ ﻓﻴﮑﻮﻥ ﺍﻻﺳﻮﺍﻕ َ ُ ِ َ ﻟﻴﻪ َ َ ٌ َ ُ ُ ﻣﻠﮏ َ َ ُ َ ﺍﻟﻄﻌﺎﻡ َﻭ َﻳﻤﺸﻰ ِﻓﻰ َ ﻳﺄﮐﻞ َ
ﻣﻌﻪ َﻧﺬﻳﺮﴽ ١".ﻣﺜﻞ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻰ ﺷﺪ ﺍﺯ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻓﻘﺮ ﻇﺎﻫﺮﻯ ﻭ َ َُ ﻋﻨﺼﺮﻱ ﺟﺴﺪﻯ ﺍﺯ ﻗﺒﻴﻞ ﺍﺑﺘﻼﻯ ﻇﺎﻫﺮﻯ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻠﺰﻭﻣﺎﺕ ِ
ﺍﻣﮑﺎﻧﻴﻪ .ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻮﻉ ﻭ ﺍﻣﺮﺍﺽ ﻭ ﺣﻮﺍﺩﺙ ّ
ﺷﮏ ﻭ ﺭﻳﺐ ﻭ ﻗﺪﺳﻴﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻰ ﺷﺪ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺭ ﺻﺤﺮﺍﻫﺎﻯ ﻫﻴﺎﮐﻞ ّ ّ
ﻣﺘﺤﻴﺮ ﻣﻰ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﺗﺤﻴﺮ ّ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻫﺎﻯ ﻭﻫﻢ ﻭ ّ
ﮐﻞ ﻣﻦ ﻋﻠﻰ ﻧﻔﺴﻰ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪﺍ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻭ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻏﻠﺒﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺑﺮ ّ
ﻋﻠﺖ ﺧﻠﻖ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﻧﺴﺒﺖ ﺩﻫﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﻻﺭﺽ ﻭ ّ
ﺍﻻﻓﻼﮎ ".ﻭ ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻗﺴﻢ ﻫﺎ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩَ " :ﻟﻮ ﻻﮎ َﻟﻤﺎ َ َ ْ َ ﺖ َ َ ﺧﻠﻘ ُ ﺟﺰﺋﻴﻪ ﺷﻮﺩ؟ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺍﺑﺘﻼﻯ ﻫﺮ ﻧﺒﻲ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﺍﻣﻮﺭ ّ ّ ﺫﻟﺖ ،ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺳﺮﻫﺎﻯ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﻭ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺍﻭ ﺍﺯ ﻓﻘﺮ ﻭ ﺍﻣﺮﺍﺽ ﻭ ّ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﺪﻳﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻨﻊ
ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻫﺮ ﮐﺪﺍﻡ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ٨١
ﺍﻋﺪﺍﻯ ﺩﻳﻦ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻭﺍﺭﺩ
ﻣﻰ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ
ﻭ ﺗﺒﺪﻳﻼﺕ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻇﻬﻮﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻫﻤﺎﻥ ﻏﻤﺎﻣﻰ ﺍﺳﺖ
ﺗﻴﺮﻩ ﮐﻪ ﺣﺎﺋﻞ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﺑﺼﺮ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻋﺒﺎﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺁﻥ ﺷﻤﺲ ﻫﻮﻳﻪ ﺍﺷﺮﺍﻕ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ .ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﺳﺎﻝ ﻫﺎ ﻋﺒﺎﺩ ﺍﻟﻬﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﺸﺮﻕ ّ
ﺑﺮ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﺁﺑﺎء ﻭ ﺍﺟﺪﺍﺩ ﺑﺎﻗﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺁﺩﺍﺏ ﻭ ﻃﺮﻳﻘﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ -١ﺳﻮﺭﻩ ﻓﺮﻗﺎﻥ ،ﺁﻳﻪ ٧
ﺹ ۴۹
ﻣﻘﺮﺭ ﺷﺪﻩ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﻳﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺁﻥ ﺷﺮﻳﻌﺖ ّ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺷﺨﺼﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ
ﺑﺸﺮﻳﻪ ﺑﺎ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻳﮑﺴﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﺟﻤﻴﻊ ﺁﻥ ﺣﺪﻭﺩﺍﺕ ّ
ﺷﺮﻋﻴﻪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﻫﺎﻯ ﻣﺘﻮﺍﺗﺮﻩ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﺣﺪﻭﺩﺍﺕ ّ
ﻭ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻭ ﻣﻨﮑﺮ ﺁﻥ ﺭﺍ ﮐﺎﻓﺮ ﻭ ﻓﺎﺳﻖ ﻭ ﻓﺎﺟﺮ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻮﺭ ﺣﺠﺎﺏ ﻭ ﻏﻤﺎﻡ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﺩﺍﺭﺩّ ،
ﺁﻧﻬﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﻗﻠﻮﺑﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﺳﻠﺴﺒﻴﻞ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ﻧﭽﺸﻴﺪﻩ ﻭ ﺍﺯ ﮐﻮﺛﺮ
ﻣﺠﺮﺩ ﺍﺳﺘﻤﺎﻉ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻮﺭ ﭼﻨﺎﻥ ﻣﺤﺘﺠﺐ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻧﻴﺎﺷﺎﻣﻴﺪﻩ .ﻭ ﺑﻪ ّ
ﺍﺯ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﺁﻥ ﺷﻤﺲ ﻣﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻰ ﺳﺆﺍﻝ ﻭ ﺟﻮﺍﺏ ﺣﮑﻢ
ﺑﺮ ﮐﻔﺮﺵ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﻓﺘﻮﻯ ﺑﺮ ﻗﺘﻠﺶ ﻣﻰ ﺩﻫﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﻳﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﻗﺮﻭﻥ ﺍﻭﻟﻰ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﺪ .ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ
ﺟﻬﺪﻯ ﻧﻤﻮﺩ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺍﻋﺎﻧﺖ ﻏﻴﺒﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺣﺠﺒﺎﺕ ﻇﻠﻤﺎﻧﻰ ﻭ ﻏﻤﺎﻡ
٨٢
ﺭﺑﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺁﻥ ﺟﻤﺎﻝ ﻧﻮﺭﺍﻧﻰ ﻣﻤﻨﻮﻉ ﻧﺸﻮﻳﻢ ﻭ ﺍﻣﺘﺤﺎﻧﺎﺕ ّ
ﺣﺠﺖ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﺍﻭ ﺑﺸﻨﺎﺳﻴﻢ ﻭ ﺍﮔﺮ ﻫﻢ ّ
ﺣﺠﺖ ﻭ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﺍﮐﺘﻔﺎ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﻓﻴﺾ ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫﻰ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ّ ﻓﻴﻮﺿﺎﺕ ﻧﺰﺩ ﺍﻭ ﻣﻌﺪﻭﻡ ﺻﺮﻑ ﺍﺳﺖ ﻓﺎﺋﺰ ﮔﺮﺩﻳﻢ ﻧﻪ ﺁﻧﮑﻪ ﻫﺮ ﺭﻭﺯ
ﺗﻤﺴﮏ ﺟﻮﺋﻴﻢ .ﺳﺒﺤﺎﻥ ﺍ، ﺑﻪ ﺧﻴﺎﻟﻰ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻮﺍﺋﻰ ّ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻮﺭﺍﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻠﻮﻳﺤﺎﺕ ﻋﺠﻴﺒﻪ ﻭ
ﺍﻃﻼﻉ ﻳﺎﺑﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ﻏﺮﻳﺒﻪ ﺧﺒﺮ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﻤﻴﻊ ﻧﺎﺱ ّ
٨٣
ﺹ ٥٠
ﺭﻭﺯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﺤﺮ ﺍﻟﺒﺤﻮﺭ ﻓﻴﻮﺿﺎﺕ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﻧﺴﺎﺯﻧﺪ ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﺍﻣﺮ
ﭼﻨﻴﻦ ﻭﺍﻗﻊ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮﻧﺎﺕ ﺩﺭ ﻗﺮﺁﻥ
ﻳﺄﺗﻴﻬﻢ ﻫﻢ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪﻩ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪَ " :ﻫﻞ َ ُ ُ َ ﻳﻨﻈﺮﻭﻥ ٕﺍ ّﻻ َﺍﻥ ِ َ ُ ُ
ﺍﻟﻐﻤﺎﻡ ١".ﻭ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍِ ُﻓﻰ ُ َ ٍ ﻇﻠﻞ ِ َ ﻣﻦ َ ِ ﺗﻌﻘﻞ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﮔﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﻋﻼﺋﻢ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻣﻮﻫﻮﻡ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ّ
ﻣﻀﻤﻮﻥ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ :ﺁﻳﺎ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﻣﻰ ﮐﺸﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺑﻴﺎﻳﺪ
ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺧﺪﺍ ﺩﺭ ﺳﺎﻳﻪ ﺍﻯ ﺍﺯ ﺍﺑﺮ؟ ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮﻥ ﺩﺭ ﺍﮐﺜﺮ ﮐﺘﺐ ﺳﻤﺎﻭﻯ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺍﻣﺎﮐﻦ ﺩﺭ ﺫﮐﺮ
ﻋﻼﻣﺎﺕ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﻌﺪ ﺫﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﺫﮐﺮ ﺷﺪ .ﻭ ٨٤
ﺍﻟﺴﻤﺎء ِ ُ ٍ ﻳﻐﺸﻰ ﺑﺪﺧﺎﻥ ُ ٍ ﻣﺒﻴﻦ َ ْ َ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪَ َ " : ﻳﻮﻡ َ ِ ﺗﺄﺗﻲ ُ
ﺍﻟﻴﻢ" ٢ﮐﻪ ﻣﻀﻤﻮﻥ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ :ﺭﻭﺯﻯ ﮐﻪ ﺍﻟﻨﺎﺱ َ َ ﻋﺬﺍﺏ َ ِ ٌ َ ﻫﺬﺍ َ َ ٌ
ﻣﻰ ﺁﻳﺪ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﺩﻭﺩﻯ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﻭ ﻓﺮﻭ ﻣﻰ ﮔﻴﺮﺩ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﻭ ﺍﻳﻦ
ﺍﺳﺖ ﻋﺬﺍﺏ ﺍﻟﻴﻢ .ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻣﻮﺭﺍﺕ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻣﻐﺎﻳﺮ ﺍﻧﻔﺲ ﺧﺒﻴﺜﻪ ﻭ ﻣﺤﮏ ﻭ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺍﻟﻌﺰﻩ ّ ﺭﺏ ّ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻫﻮﺍﻯ ﻧﺎﺱ ﺍﺳﺖ ﺣﻀﺮﺕ ّ
ﺩﺍﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﻣﺘﺤﺎﻥ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻋﺒﺎﺩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻭ ﺗﻤﻴﺰ ﻣﻰ ﺩﻫﺪ
ﺳﻌﻴﺪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﻘﻲ ﻭ ُﻣﻌﺮﺽ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻘﺒﻞ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺷﺪ .ﻭ ّ ﻋﺎﺩﻳﻪ ﻭ ﺍﻧﻌﺪﺍﻡ ﺍﻋﻼﻡ ﺍﺧﺘﻼﻓﺎﺕ ﻭ َﻧﺴﺦ ﻭ ﻫﺪﻡ ﺭﺳﻮﻣﺎﺕ ّ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺧﺎﻥ ﺩﺭ ﺁﻳﻪ ﻣﺬﮐﻮﺭﻩ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﻭ ﮐﺪﺍﻡ
ﺩﺧﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﺧﺎﻥ ﮐﻪ ﻓﺮﻭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻫﻤﻪ ﻧﺎﺱ ﺭﺍ ﻭ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺑﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ٢١٠
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﺩﺧﺎﻥ ،ﺁﻳﻪ ١١-١ ٠
ﺹ ٥١
ﻋﺬﺍﺑﻰ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻰ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺭﻓﻊ ﺁﻥ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻗﺎﺩﺭ ﻣﻌﺬﺑﻨﺪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ؟ ﻭ ﺑﻪ ﻧﺎﺭ ﻧﻔﺲ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺣﻴﻦ ﺑﻪ ﻋﺬﺍﺑﻰ ﺟﺪﻳﺪ ّ
ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻰ ﺷﻨﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺑﺪﻳﻊ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺣﮑﻢ ﻣﻨﻴﻊ ﻋﻠﻮ ﺍﺳﺖ ﺻﻤﺪﺍﻧﻰ ﺩﺭ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺍﺭﺽ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻩ ﻭﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ّ ﻧﺎﺭﻯ ﺟﺪﻳﺪ ﺩﺭ ﻗﻠﻮﺑﺸﺎﻥ ﻣﺸﺘﻌﻞ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ
ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺍﺯ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ﻭ ﺛﺒﻮﺕ ﺍﻳﻦ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﺑﻪ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﺤﮑﻢ ﺗﺮ ﻭ ﺭﺍﺳﺦ ﺗﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ ﺍﺿﻄﺮﺍﺏ ﺗﺎﺯﻩ ﺩﺭ
ﺍﻳﺎﻡ ﮐﻪ ﺑﺤﻤﺪﺍ ﺳﻄﻮﺕ ﻧﻔﻮﺳﺸﺎﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻰ ﮔﺮﺩﺩ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ّ
ﺗﮑﻠﻢ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺍﮔﺮ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺍﻟﻬﻰ ﭼﻨﺎﻥ ﻏﻠﺒﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺟﺮﺋﺖ ّ
ﺣﻖ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺟﺎﻥ ﺑﻪ ﺩﻝ ﻭ ﺟﺎﻥ ﺭﺍﻳﮕﺎﻥ ﺩﺭ ﺭﻩ ﺍﺻﺤﺎﺏ ّ
ﺩﻭﺳﺖ ﺍﻳﺜﺎﺭ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺍﺯ ﺧﻮﻑ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺍﻳﻤﺎﻥ
ﺳﺐ ﻭ ﻟﻌﻦ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺧﻠﻮﺕ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ّ
ﺁﻣﻨﺎ َﻭ ٕﺍﺫﺍ ﻟﻘﻮﮐﻢ َ ُ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪَ" :ﻭ ٕﺍ َﺫﺍ َ ُ ُ ﻗﺎﻟﻮﺍ َ
ﻣﻦ َ ْ ِ ﺍﻥ ﺍ َ َ ﺑﻐﻴﻈﮑﻢ ٕ ﺍﻟﻐﻴﻆ ُ ْ ﻋﻠﻴﮑﻢ َ َ ِ َ ﻣﻮﺗﻮﺍ ِ َ ِ ُ ْ ﺧﻠﻮﺍ َ ﻗﻞ ُ ُ ﻋﻀﻮﺍ َ َ ْ ُ ُ ﺍﻻﻧﺎﻣﻞ ِ َ
ﻋﻠﻴﻢ ِ َ ِ ﻭﺭ ١".ﻭ ﻋﻨﻘﺮﻳﺐ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻋﻼﻡ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺍ ﺍﻟﺼﺪ ِ ﺑﺬﺍﺕ ُ َ ٌ
ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺑﻼﺩ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺑﻴﻨﻰ ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ﻏﻠﺒﻪ ﻭ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ
ﺩﻳﺎﺭ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻓﺮﻣﺎﺋﻰ .ﺑﺎﺭﻯ ،ﺍﮐﺜﺮ ﻋﻠﻤﺎء ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﺎﺕ
ﺭﺍ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻭﺍﻗﻒ ﻧﺸﺪﻩﺍﻧﺪ ﻟﻬﺬﺍ
ﻳﺸﻌﺮ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ. ﺣﻴﺚ ﻻ َ ُ ﺟﻤﻴﻊ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻣﻮﻫﻮﻡ ﻣﻦ َ ُ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺁﻝ ﻋﻤﺮﺍﻥ ،ﺁﻳﻪ ١١٩
٨٥
ﺹ ٥٢
ﺧﺪﺍﻯ ﻭﺍﺣﺪ ﺷﺎﻫﺪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﻗﺪﺭﻯ ﺑﺼﻴﺮﺕ ﺑﺎﺷﺪ ﺍﺯ ﺗﻠﻮﻳﺢ
ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻭ ﺁﻳﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺳﺖ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ
ﮐﺬﻟﮏ ﺻﺒﺢ ﻣﻨﻴﺮ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﺑﻪ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺭﺣﻤﺎﻥ ﻭﺍﺻﻞ ﻣﻰ ﮔﺮﺩﻧﺪَ ِ َ .
٨٦
ﺍﻓﻨﺎﻥ ِﺳ َ ِ ﺍﻟﺒﻘﺎَ ﻋﻠﻰ َ ِ ﻦ ﻓﻰ ﺪﺭﺓ ﺍﻟﺒﻬﺎء َ َ ﻋﻠﻴﮏ َ َ ُ ﺗﻐﻦ َ َ َ ﺗﮑﻮﻧ ََ ﻟﻌﻞ ُ َ ﺣﻤﺎﻣﺔ َ ﺫﻥ ﺍِ ﺍﻟﺤﮑﻤﺔ ﺑﺈ ِ ﺍﻟﻌﻠﻢ َﻭ ِ َ ِ ِ ﺳﺎﻟﮑﴼ .ﻭ ﻗﻮﻟﻪ " :ﻳﺮﺳﻞ ﻣﻨﺎﻫﺞ ِ ْ ِ
ﻣﻼﺋﮑﺘﻪ " ٕﺍﻟﻰ ﺁﺧﺮ ﺍﻟﻘﻮﻝ .ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻼﺋﮑﻪ ﺁﻥ ﻧﻔﻮﺳﻰ ﺤﺒﺖ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﻪ ،ﺻﻔﺎﺕ ﻗﻮﻩ ﺑﺸﺮﻳﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺎﺭ ﻣ ّ ّ ّ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ّ
ﻣﺘﺼﻒ ﮔﺸﺘﻨﺪ. ﮐﺮﻭﺑﻴﻴﻦ ّ ﺍﻟﻬﻰ ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺻﻔﺎﺕ ﻋﺎﻟﻴﻦ ﻭ ّ ّ
ﮐﺮﻭﺑﻴﻴﻦ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ :ﻗﻮﻣﻰ ﺍﺯ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺣﻀﺮﺕ ﺻﺎﺩﻕ ﺩﺭ ﻭﺻﻒ ّ ﺷﻴﻌﻴﺎﻥ ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺧﻠﻒ ﻋﺮﺵ .ﻭ ﺍﺯ ﺫﮐﺮ ﺧﻠﻒ ﺍﻟﻌﺮﺵ ﺍﮔﺮ ﭼﻪ
ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺑﻮﺩﻩ ،ﻫﻢ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﻫﻢ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ
ﻣﺪﻝ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﻋﺪﻡ ﻭﺟﻮﺩ ﺷﻴﻌﻪ. ﺑﺎﻃﻦ ،ﻭ ﻟﮑﻦ ﺩﺭ ﻳﮏ ﻣﻘﺎﻡ ّ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ :ﻣﺆﻣﻦ ﻣﺜﻞ ﮐﺒﺮﻳﺖ ﺍﺣﻤﺮ
ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻤﻊ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ :ﺁﻳﺎ ﮐﺒﺮﻳﺖ ﺍﺣﻤﺮ ﺩﻳﺪﻩ ﺍﻯ؟
ﻣﻠﺘﻔﺖ ﺷﻮﻳﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﻠﻮﻳﺢ ﮐﻪ ﺍﺑﻠﻎ ﺍﺯ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺍﺳﺖ ﺩﻻﻟﺖ
ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ﺑﺮ ﻋﺪﻡ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﺆﻣﻦ .ﺍﻳﻦ ﻗﻮﻝ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ .ﻭ ﺣﺎﻝ
ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﮐﻦ ﭼﻘﺪﺭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺧﻠﻖ ﺑﻰ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﮐﻪ ﺭﺍﺋﺤﻪ ﺍﻳﻤﺎﻥ
٨٧
ﻣﺤﻘﻖ ﻧﺸﻨﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﻳﻤﺎﻥ ّ
ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﻔﺮ ﻣﻰ ﺩﻫﻨﺪ .ﺑﺎﺭﻯ ،ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﻭﺟﻮﺩﺍﺕ
ﻣﺘﺨﻠﻖ ﺑﻪ ﻣﻘﺪﺱ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺍﺯ ﻋﻮﺍﺭﺽ ّ ﺑﺸﺮﻳﻪ ﭘﺎﮎ ﻭ ّ ّ ّ
ﺹ ۵۳
ﻣﻘﺪﺳﻴﻦ ﺷﺪﻧﺪ ﻟﻬﺬﺍ ﺍﺳﻢ ﺍﺧﻼﻕ ﻣﺘﺼﻒ ﺑﻪ ﺍﻭﺻﺎﻑ ّ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﻴﻦ ﻭ ّ ّ
ﻣﻘﺪﺳﻪ ﺍﻃﻼﻕ ﮔﺸﺘﻪ .ﺑﺎﺭﻯ ،ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻣﻼﺋﮑﻪ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻧﻔﻮﺱ ّ
ﻣﻌﻨﻰ ﺍﻳﻦ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻓﻘﺮﻩ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺁﻳﺎﺕ ﻭﺍﺿﺤﻪ ﻭ ﺩﻟﻴﻞ ﻫﺎﻯ ﻣﺘﻘﻨﻪ ﻭ ﺑﺮﺍﻫﻴﻦ ﻻﺋﺤﻪ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺷﺪ .ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﻣﻢ ﻋﻴﺴﻰ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ
ﻣﻌﺎﻧﻰ ﻧﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻋﻼﻣﺎﺕ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻇﺎﻫﺮ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺧﻮﺩ ﻭ
ﻗﺪﺳﻴﻪ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺸﺪ ﻟﻬﺬﺍ ﺑﻪ ﻣﻈﺎﻫﺮ ّ ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻳﻮﻡ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎﻝ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﻧﻨﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻴﻊ ﻓﻴﻮﺿﺎﺕ ّ
ﺻﻤﺪﺍﻧﻴﻪ ﻣﺤﺠﻮﺏ ﮔﺸﺘﻨﺪ. ﻣﺤﺮﻭﻡ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺑﺪﺍﻳﻊ ﮐﻠﻤﺎﺕ ّ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﺷﺄﻥ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﺩﺭ ﻳﻮﻡ ﻣﻌﺎﺩ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻗﺪﺭ ﺍﺩﺭﺍﮎ
ﻧﻨﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻋﺼﺮﻯ ﻋﻼﺋﻢ ﻇﻬﻮﺭ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ
ﻋﺎﻟﻢ ﻇﺎﻫﺮ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﺩ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﻪ ﺭﺍ ﻳﺎﺭﺍﻯ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ِ
ﻣﺘﻘﻰ ﻭ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻣﻰ ﻣﺎﻧﺪ ﻭ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺳﻌﻴﺪ ﻭ ﺷﻘﻲ ﻭ ﻣﺠﺮﻡ ﻭ ّ ّ ﻣﺜﻼ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺩﻫﻴﺪ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ؟ ً ﺍﻧﺠﻴﻞ ﻣﺴﻄﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻇﺎﻫﺮ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻣﻼﺋﮑﻪ ﺑﺎ
ﻋﻴﺴﻰ ﺑﻦ ﻣﺮﻳﻢ ﺍﺯ ﺳﻤﺎء ﻇﺎﻫﺮﻩ ﺑﺎ ﺍﺑﺮﻯ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﻮﻧﺪ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﻪ
ﻳﺎﺭﺍﻯ ﺗﮑﺬﻳﺐ ﺩﺍﺭﺩﻭ ﻳﺎ ﮐﻪ ﻻﻳﻖ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﻭ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﺳﺘﮑﺒﺎﺭ ﺑﺎﺷﺪ؟
ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻰ ﺍﻟﻔﻮﺭ ﻫﻤﻪ ﺍﻫﻞ ﺍﺭﺽ ﺭﺍ ﺍﺿﻄﺮﺍﺏ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﺭﺩ ﻭ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﺮ ﺣﺮﻑ ﻭ ّ ﺗﮑﻠﻢ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﺑﻪ ّ
ﻗﺒﻮﻝ .ﻭ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻋﺪﻡ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﻰ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻧﺼﺎﺭﻯ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﻌﺎﺭﺿﻪ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺗﻮ ﺁﻥ ﻧﺒﻲ ّ
٨٨
ﺹ ٥٤
ﻣﻮﻋﻮﺩﻯ ﭼﺮﺍ ﺑﺎ ﺗﻮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺁﻥ ﻣﻼﺋﮑﻪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺐ ﻣﺎ ﻣﺴﻄﻮﺭ
ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻝ ﻣﻮﻋﻮﺩ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﻋﺎﻧﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺩﺭ ﺍﻟﻌﺰﻩ ﺍﺯ ﻟﺴﺎﻥ ﺭﺏ ّ ﺍﻣﺮ ﺍﻭ ﻭ ﻣﻨﺬﺭ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﻋﺒﺎﺩ؟ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ّ
" : ﺍﻧﺰﻝ ٕ ِ ﻣﻌﻪ ﻧﺬﻳﺮﴽ " ﮐﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺧﺒﺮ ﺩﺍﺩﻩ َﻟﻮﻻ ُ ِ َ ﺍﻟﻴﻪ َ َ ٌ ﻣﻠﮏ َ َ ُ َ ﻓﻴﮑﻮﻥ َ َ ُ
٨٩
ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻠﮑﻰ ﻣﻀﻤﻮﻥ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ :ﭼﺮﺍ ﻓﺮﻭ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ﻧﺸﺪ ﺑﺎ ّ ﭘﺲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﺍﻭ ﺑﻴﻢ ﺩﻫﻨﺪﻩ ﻭ ﺗﺮﺳﺎﻧﻨﺪﻩ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺭﺍ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ
ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺍﻋﻬﺎﺩ ﻭ ﺍﻋﺼﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﺎﺕ ﻭ ﺍﺧﺘﻼﻓﺎﺕ ﺍﻳﺎﻡ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﻪ ﺯﺧﺎﺭﻑ ﻗﻮﻝ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻮﺩﻩ .ﻭ ﻫﻤﻴﺸﻪ ّ
ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﻼﻥ ﻋﻼﻣﺖ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺸﺪ ﻭ ﻓﻼﻥ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﺑﺎﻫﺮ
ﺗﻤﺴﮏ ﺑﻪ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻧﻴﺎﻣﺪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺽ ﻫﺎ ﻋﺎﺭﺽ ﻧﻤﻰ ﺷﺪ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ّ
ﻣﺠﺮﺩﻩ ﻭ ﻋﺼﺮ ﻣﻰ ﺟﺴﺘﻨﺪ ﺩﺭ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻭ ﺗﮑﺬﻳﺐ ﺍﻳﻦ ﺟﻮﺍﻫﺮ ّ ﺍﻟﻬﻴﻪ .ﻭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻫﻢ ،ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻐﺮﺍﻕ ﺩﺭ ﺷﺌﻮﻧﺎﺕ ﻫﻴﺎﮐﻞ ّ
ﺩﻧﻴﻪ ﻓﺎﻧﻴﻪ ،ﺍﻳﻦ ﺷﻤﻮﺱ ﺑﺎﻗﻴﻪ ﺭﺍ ﻧﻔﺴﻴﻪ ﻭ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺑﻪ ﺍﻣﻮﺭﺍﺕ ّ ّ
ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻭ ﻣﻌﺎﺭﺽ ﺟﻬﺪ ﻭ ﺍﺟﺘﻬﺎﺩ ﺧﻮﺩ ﻣﻰ ﺩﻳﺪﻧﺪ
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻭ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﻭ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﺣﺮﻭﻓﺎﺕ ّ ﻭ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﮐﻠﻤﺎﺕ ّ ﺑﺮ ﺳﺒﻴﻞ ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻪ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﺧﻮﺩ ﻣﻌﻨﻰ ﻭ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻟﻬﺬﺍ
ﺧﻮﺩ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﻧﺎﺱ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻧﻴﺴﺎﻥ ﻓﻀﻞ ﻭ ﺭﺣﻤﺖ ﺍﻳﺰﺩﻯ ﻣﺄﻳﻮﺱ ﻣﻘﺮﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﺪﻳﺚ ﻭ ﻣﻬﺠﻮﺭ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﺬﻋﻦ ﻭ ّ
" : ﺐ " .ﻭ ﺩﺭ ﺟﺎﻯ ﺻﻌﺐ ُﻣﺴ َ ْ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ َ ُ ﺣﺪﻳﺜﻨﺎ َ ٌ ﺘﺼَﻌ ٌ
-١ﺳﻮﺭﻩ ﻓﺮﻗﺎﻥ ،ﺁﻳﻪ ٧
ﺹ ٥٥
" : ﻳﺤﺘﻤﻠﻪ ٕ ّﺍﻻ ﻣﺴﺘﺼﻌﺐ ﻻ َ َ ِ ُ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ٕ ﺍﻥ َ ْ َ ﺻﻌﺐ ُ َ ْ َ ٌ ﺍﻣﺮﻧﺎ َ ْ ٌ
ﻗﻠﺒﻪ ﻟﻼﻳﻤﺎﻥ ".ﻭ ﻣﺮﺳﻞ َﺍﻭ َ ٌ ﻣﻘﺮﺏ َﺍﻭ َ ِﻧﺒﻲ ُ َ ٌ ََ ٌ ﺍﻣﺘﺤﻦ ﺍَ َ ُ ﻋﺒﺪ َ َ ﻣﻠﮏ ُ َ ٌ ﺣﻖ ّ ﻣﺴﻠﻢ ﺍﺳﺖ ﻧﺰﺩ ﺧﻮﺩ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﻳﮏ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺛﻼﺛﻪ ﺩﺭ ّ ﺍﻣﺎ ﺍﻭﻝ ﮐﻪ ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﻭ ّ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺻﺎﺩﻕ ﻧﻴﺴﺖ .ﺩﻭ ﻗﺴﻢ ّ
ﻣﺤﮏ ﺛﺎﻟﺚ ،ﻫﺮﮔﺰ ﺍﺯ ﺍﻣﺘﺤﺎﻧﺎﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﺳﺎﻟﻢ ﻧﻤﺎﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻇﻬﻮﺭ ّ ﻏﺶ ﭼﻴﺰﻯ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭ ﻧﺮﺳﻴﺪ .ﺳﺒﺤﺎﻥ ﺍ، ﺍﻟﻬﻰ ﺟﺰ ِ ّ
ﺷﺮﻋﻴﻪ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻗﺮﺍﺭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ،ﻋﻠﻤﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺴﺎﺋﻞ ّ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻇﻦ ﻭ ّ ﺷﮏ ﺍﻧﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺩﺭ ﻏﻮﺍﻣﺾ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺍﺻﻮﻝ ّ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭ ّ
ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻋﻠﻢ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻭ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﮐﻠﻤﺎﺕ ّ ﻓﻼﻥ ﺣﺪﻳﺚ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻋﻼﺋﻢ ﻇﻬﻮﺭ ﻗﺎﺋﻢ ﺍﺳﺖ ﻫﻨﻮﺯ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺭﺍﺋﺤﻪ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﺭﺍ ﺍﺑﺪﴽ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻏﺎﻓﻞ
ﺍﺯ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﻋﻼﻣﺎﺕ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ ﻭ ﺻﺮﺍﻁ ﺍﻣﺮ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﮔﺸﺖ ﻭ َِ ﺍﻟﻤﺆﻣﻨﻮﻥ َ َ ِ ﺍﻟﻌﻼﻣﺔ ﻟﻈﻬﻮﺭ ﮐﺎﻟﺒﺮﻕ َ َ ﻳﻤﺮﻭﻥ ﻭ ُﻫﻢ ِ ُ ُ ِ ُ ِ ُ َ ﻋﻠﻴﻪ َ
ﻳﻨﺘﻈﺮﻭﻥُ ،ﻗْﻞ ﻳﺎ َﻣﻼٔ ُ ّ ِ َ َ ِ ﻗﺒﻠﮑﻢ ﻦ َ ِ ُ ﻓﺎﻧﺘﻈﺮﻭﺍ ﮐﻤﺎ َ ﺍﻟﺬﻳﻦ ِﻣ ْ ﺍﻟﺠﻬﺎﻝ َ َ ِ ُ ﮐﺎﻥ ّ َ
ﺍﻟﻤﻨﺘﻈﺮﻳﻦ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺳﺆﺍﻝ ﺷﻮﺩ ﺍﺯ ﺷﺮﺍﺋﻂ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻧﺒﻴﺎﻯ َِ َ َ ﻟﻤﻦ ُ َ ٩١ﺑﻌﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺐ ﻗﺒﻞ ﺍﺳﺖ ،ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻋﻼﻣﺎﺕ ﻇﻬﻮﺭ ﻭ
ﻣﺤﻤﺪﻯ ﺍﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺷﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺍﺷﺮﺍﻕ ﺷﻤﺲ ّ
ﻇﺎﻫﺮ ﻫﻴﭻ ﻳﮏ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺸﺪ ،ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﻭ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻧﺼﺎﺭﻯ
ﺭﺩ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﻭ ﺣﮑﻢ ﺑﺮ ﮐﻔﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﻳﺪ ،ﭼﻮﻥ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ّ ﺗﻤﺴﮏ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺐ ﻋﺎﺟﺰ ﺍﺯ ﺟﻮﺍﺏ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ ّ
٩٠
ﺹ ٥٦
ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻣﻦ ﻋﻨﺪﺍ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﺧﻮﺩ
ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ ﺁﻳﻪ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﻣﻰ ﺩﻫﺪ ﺑﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣﻦ ﻋﻨﺪﺍ ﺍﺳﺖ .ﻭ
ﻣﻀﻤﻮﻥ ﻫﻤﻴﻦ ﺁﻳﻪ ﺩﺭ ﻗﺮﺁﻥ ﻫﻢ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺍﺳﺖ ،ﻟﻮ ﺍﻧﺘﻢ ﺗﻌﺮﻓﻮﻥ. ﻣﺪﺕ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﺑﺮﺍﺳﺘﻰ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻢ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ّ
ﺍﺣﻤﺪﻳﻪ ﺫﮐﺮ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺑﻠﻰ ،ﺩﺭ ﺁﻳﺎﺕ ُﻣﻨﺰﻟﻪ ﻭ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻣﺮﺍﻳﺎﻯ ّ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻋﺎﻟﻴﻦ ﻭ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺴﺘﮑﺒﺮﻳﻦ ﻫﺴﺖ ،ﻭ ﻟﮑﻦ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺿﻊ
٩٢
ﻣﺨﺼﻮﺻﻪ ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩ .ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻤﻠﻪ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﺍﺑﻦ ﺻﻮﺭﻳﺎ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻭﻗﺘﻰ ﮐﻪ ﺍﻫﻞ ﺧﻴﺒﺮ ﺩﺭ ﺣﮑﻢ ﻗﺼﺎﺹ ﺯﻧﺎﻯ ﻣﺤﺼﻦ ﻭ ﻣﺤﺼﻨﻪ ﺍﺯ ﻧﻘﻄﻪ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﺳﺆﺍﻝ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﺣﮑﻢ ﺧﺪﺍ
ﺭﺟﻢ ﺍﺳﺖ ،ﻭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﻮﺭﺍﺕ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﮑﻤﻰ ﻣﺴﻠﻢ ﻭ ﮐﻼﻡ ﺍﻭ ﻧﻴﺴﺖ .ﺣﻀﺮﺕ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﮐﻪ ﺭﺍ ّ
ﻣﺼﺪﻗﻴﺪ؟ ﺍﺑﻦ ﺻﻮﺭﻳﺎ ﺭﺍ ﻗﺒﻮﻝ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺣﻀﺎﺭ ﺭﺍ ّ ﻭﺍﻧﺰﻝ ﺍﻟﺒﺤﺮ َ َ َ ﻓﻠﻖ ُ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻓﺮﻣﻮﺩَ ُ ِ ُ " : ﻟﮑﻢ َ َ ﺍﻗﺴﻤﮏ ﺑﺎ ﺍﻟﺬﻯ َ َ َ
ﻧﺠﺎﮐﻢ ِﻣﻦ ﻓﺮﻋﻮﻥ ﻭ َﻣﻼ ﻩ ﻭ ﺍﻟﻤﻦ ﻭ َ ﻇﻠﻞ َ ُ ََ ُ ﻟﮑﻢ َ ﺍﻟﻐﻤﺎﻡ ﻭ َ ّ ﻋﻠﻴﮑﻢ َ
ﺣﮑﻢ ِﺑﻪ ُﻣﻮﺳﻰ ﻓﻰ ﻓﻀﻠﮑﻢ َ َ َ ُ ﺗﺬﮐﺮ َﻟﻨﺎ ﻣﺎ َ َ ﻋﻠﻰ ّ ﺍﻟﻨﺎﺱ ِ ِ َﺑﺎﻥ َ ُ َ
ِﻗﺼﺎﺹ ّ ِ ﺍﻟﻤﺤﺼﻨﺔ ".ﮐﻪ ﻣﻀﻤﻮﻥ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﻟﺰﺍﻧﻴﺔ ُ ْ َ ﺍﻟﻤﺤﺼﻦ َﻭ ّ ِ َ ﺍﻟﺰﺍﻧﻰ ُ ْ َ
ﻗﺴﻢ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻗﺴﻢ ﻫﺎﻯ ّ ﻣﺆﮐﺪ َ َ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﺑﻦ ﺻﻮﺭﻳﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ َ َ
ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﻮﺭﺍﺕ ﺣﮑﻢ ﻗﺼﺎﺹ ﺩﺭ ﺯﻧﺎﻯ ﻣﺤﺼﻦ ﭼﻪ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪﻩ؟
ﻣﺤﻤﺪ ،ﺭﺟﻢ ﺍﺳﺖ .ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﭘﺲ ﭼﺮﺍ ﻋﺮﺽ ﻧﻤﻮﺩ :ﻳﺎ ّ ﺍﻳﻦ ﺣﮑﻢ ﻣﻴﺎﻥ ﻳﻬﻮﺩ ﻣﻨﺴﻮﺥ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻣﺠﺮﻯ ﻧﻴﺴﺖ؟ ﻋﺮﺽ
ﺹ ٥٧
ﺍﻟﻤﻘﺪﺱ ﺭﺍ ﺑﺴﻮﺧﺖ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﻳﻬﻮﺩ ﺍﻟﻨﺼﺮ ﺑﻴﺖ ّ ﻧﻤﻮﺩ :ﭼﻮﻥ ﺑﺨﺖ ّ
ﺭﺍ ﺑﻘﺘﻞ ﺭﺳﺎﻧﺪ ،ﺩﻳﮕﺮ ﻳﻬﻮﺩﻯ ﺩﺭ ﺍﺭﺽ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪ ّﺍﻻ ﻣﻌﺪﻭﺩﻯ ﻗﻠﺖ ﻳﻬﻮﺩ ﻭ ﮐﺜﺮﺕ ﻋﻤﺎﻟﻘﻪ ﺑﻪ ﻗﻠﻴﻞ .ﻭ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺁﻥ ﻋﺼﺮ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ّ
ﻣﺸﺎﻭﺭﻩ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﺣﮑﻢ ﺗﻮﺭﺍﺕ ﻋﻤﻞ ﺷﻮﺩ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﻟﻨﺼﺮ ﻧﺠﺎﺕ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻘﺘﻮﻝ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺑﺨﺖ ّ
ﺑﺎﻟﻤﺮﻩ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺣﮑﻢ ﻗﺘﻞ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ّ
ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻨﺪ .ﺑﺎﺭﻯ ،ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﻦ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﺑﺮ ﻗﻠﺐ ﻣﻨﻴﺮﺵ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪ
" : ﺍﻟﮑﻠﻢ َﻋﻦ َ َ ِ ِ ﻣﻮﺍﺿﻌﻪ ١".ﺍﻳﻦ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺭﺍ ﻋﺮﺽ ﻧﻤﻮﺩ ُ َ َ ُ ﻳﺤﺮﻓﻮﻥ َ ِ َ
ﻳﮏ ﻣﻮﺿﻊ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺫﮐﺮ ﺷﺪ .ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻧﻪ ﭼﻨﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺞ ﺭﻋﺎﻉ ﻓﻬﻢ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻳﻬﻮﺩ ﻭ ﻧﺼﺎﺭﻯ ﺁﻳﺎﺗﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻭﺻﻒ
ﻣﺤﻤﺪﻳﻪ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺤﻮ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺛﺒﺖ ﻃﻠﻌﺖ ّ ّ
ﮐﺮﺩﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﻗﻮﻝ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻰ ﻣﻌﻨﻰ ﻭ ﺑﻰ ﺍﺻﻞ ﺍﺳﺖ .ﺁﻳﺎ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺑﻰ ﮔﺸﺘﻪ ﻭ ﻣﻦ ﻋﻨﺪﺍ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ
ﻣﺤﻮ ﻧﻤﺎﻳﺪ؟ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ ،ﺗﻮﺭﺍﺕ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺭﻭﻯ ﺍﺭﺽ ﺑﻮﺩ، ﻣﮑﻪ ﻭ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﺒﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﻳﺎ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ّ
ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﺟﻤﻴﻊ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ ،ﻭ ﺁﻥ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻭ ﻣﻌﻨﻰ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﻫﻮﻯ ﻭ ﻣﻴﻞ ﺧﻮﺩ .ﻭ ﭼﻮﻥ ﻳﻬﻮﺩ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺁﻥ -١ﺳﻮﺭﻩ ﻣﺎﺋﺪﻩ ،ﺁﻳﻪ ١٣
٩٣
ﺹ ٥٨
ﻣﺪﻝ ﺑﺮ ﻇﻬﻮﺭ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺣﻀﺮﺕ ﺁﻳﺎﺕ ﺗﻮﺭﺍﺕ ﺭﺍ ﮐﻪ ّ
ﻫﻮﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺑﻴﺎﻥ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺍﺿﻰ ﻧﺸﺪﻧﺪ ﻟﻬﺬﺍ ﺣﮑﻢ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺁﻧﻬﺎ ﺻﺪﻭﺭ ﻳﺎﻓﺖ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ
ﺍﻣﺖ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﺁﻳﺎﺕ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ّ
٩٤
ﺭﺍ ﺩﺭ ﻋﻼﻣﺎﺕ ﻇﻬﻮﺭ ،ﺑﻪ ﻣﻴﻞ ﻭ ﻫﻮﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ
" : ﮐﺎﻥ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ َﻭ َﻗﺪ َ َ
ﻦ َﺑْﻌِﺪ ﻣﺎ َﻋَﻘُﻠﻮُﻩ ﻭ ﻣﻨﻬﻢ َ َ ُ َ َ ٌ ﻓﺮﻳﻖ ِ ُ ْ ﻳﺤﺮﻓﻮﻧﻪ ِﻣ ْ ﮐﻼﻡ ﺍ ُ ِ ﺛﻢ ُ َ ّ ُ َ ُ ﻳﺴﻤﻌﻮﻥ َ َ
ﻣﺪﻝ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﮐﻼﻡ ﻠﻤﻮﻥ ١".ﻭ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻫﻢ ُ ّ ُﻫﻢ َ ْ ﻳﻌ َ ُ َ ﻇﺎﻫﺮﻳﻪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﺁﻳﻪ ﻣﺴﺘﻔﺎﺩ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﻪ ﺑﺮ ﻣﺤﻮ ﮐﻠﻤﺎﺕ ّ
٩٥
ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﻭ ﻋﻘﻮﻝ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻪ ﻫﻢ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﻭ ﺩﺭ ﻣﻮﺿﻊ " : ﺑﺎﻳﺪﻳﻬﻢ ﻳﮑﺘﺒﻮﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ َ َ ٌ ﻠﺬﻳﻦ َ ُ ُ َ ﺏ َِ ِ ْ َ ﻓﻮﻳﻞ ِﻟ َ ﺍﻟﮑﺘﺎ َ
ﺍﻻﻳﻪ. ﻗﻠﻴﻼ ٢ " .ﺍﻟﻰ ﺁﺧﺮ ٓ ﺛﻤﻨﴼ َ ً ﺛﻢ َ ُ ُ َ ﻦ ِﻋﻨِْﺪ ﺍِ ِﻟ ْ ﻳﻘﻮﻟﻮﻥ َﻫﺬﺍ ِﻣ ْ ُ ﻴﺸ َ ُ ﺘﺮﻭﺍ ِ ِﺑﻪ َ َ
ﻭ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺩﺭ ﺷﺄﻥ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻳﻬﻮﺩ ﻭ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺁﻥ ﻋﻠﻤﺎء ﺑﻪ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﺍﺳﺘﺮﺿﺎﻯ ﺧﺎﻃﺮ ﺍﻏﻨﻴﺎء ﻭ ﺍﺳﺘﺠﻼﺏ
ﺭﺩ ﺣﻀﺮﺕ ﺯﺧﺎﺭﻑ ﺩﻧﻴﺎ ﻭ ﺍﻇﻬﺎﺭ ّ ﻏﻞ ﻭ ﮐﻔﺮ ،ﺍﻟﻮﺍﺣﻰ ﭼﻨﺪ ﺑﺮ ّ
ﻣﺴﺘﺪﻝ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺫﮐﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻪ، ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺩﻻﺋﻠﻰ ﭼﻨﺪ ّ
ﺍﺩﻟﻪ ﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﺳﻔﺎﺭ ﺗﻮﺭﺍﺕ ﻣﺴﺘﻔﺎﺩ ﻭ ﻧﺴﺒﺖ ﺩﺍﺩﻧﺪ ّ
ﺭﺩ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﮔﺸﺘﻪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ّ
ﺍﻣﺮ ﺑﺪﻳﻊ ،ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺟﺎﻫﻞ ﻋﺼﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﮔﻤﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺑﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ٧٥
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﺑﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ٧٩
٩٦
ﺹ ٥٩
ﻣﻔﺘﺮﻳﺎﺕ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺁﻳﺎﺕ ﮐﺘﺎﺏ ﻭ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺍﻭﻟﻰ ﺍﻻﻟﺒﺎﺏ ّ
ﺍﺳﺖ .ﺑﺎﺭﻯ ،ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﺫﮐﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﺍﻳﻦ
ﺭﺩ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺬﮐﻮﺭﻩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﺫﮐﺮ ﺷﺪ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ّ
٩٧
ﻣﻄﻠﻊ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﮐﻪ ﮐﺬﺏ ﻣﺤﺾ ﻭ ﻣﺘﻤﺴﮏ ﺑﻪ ﺁﻳﺎﺕ ﻭ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﺷﻮﻧﺪ ّ ّ
ﺍﻓﺘﺮﺍﻯ ﺻﺮﻑ ﺍﺳﺖ .ﺑﻠﻰ ،ﺫﮐﺮ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻨﻰ ﮐﻪ ﺫﮐﺮ ﺷﺪ
ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻫﺴﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺫﮐﺮ ﻧﻤﻮﺩﻳﻢ ﺗﺎ ﺩﺭ ﺍﻣﺎﮐﻦ ّ
ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻭ ﻣﺒﺮﻫﻦ ﺷﻮﺩ ﺑﺮ ﻫﺮ ﺫﻯ ﺑﺼﺮﻯ ﮐﻪ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻋﻠﻮﻡ ﻇﺎﻫﺮﻩ
ﺍﻣﻴﻴﻦ ﺍﻟﻬﻰ ﻫﺴﺖ ،ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻌﺎﺭﺿﻴﻦ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺧﻴﺎﻝ ﻫﻢ ﻧﺰﺩ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ّ ّ
ﻧﻴﻔﺘﻨﺪ ﻭ ﻣﻌﺎﺭﺿﻪ ﻧﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﻼﻥ ﺁﻳﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﺑﺮ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻃﻼﻉ ﺫﮐﺮ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺭﺍ ﺍﻳﻦ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺍﺯ ﻋﺪﻡ ّ
ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﮐﺜﺮ ﺁﻳﺎﺕ ﮐﻪ ﻣﺸﻌﺮ ﺑﺮ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺍﺳﺖ
ﻋﻠﻢ ُ ِ ﺍﻟﻔﺮﻗﺎﻥ ﺗﺤﺒﺮﻭﻥ. ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﻳﻬﻮﺩ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪﻩ ،ﻟﻮ َ ُ ﺍﻧﺘﻢ ِﻓﻰ َ ﺟﺰﺍﺮ ِ
ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺍﺯ ﺑﻌﻀﻰ ﺣﻤﻘﺎﻯ ﺍﺭﺽ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﺳﻤﺎﻭﻯ ﺩﺭ
ﺩﺳﺖ ﻧﺼﺎﺭﻯ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺭﻓﺘﻪ ،ﺩﻳﮕﺮ ﻏﺎﻓﻞ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﺯ
ﺟﻞ ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﻗﻮﻝ ﻧﺴﺒﺖ ﮐﻤﺎﻝ ﻇﻠﻢ ﻭ ﺟﺒﺮ ﺑﺮﺍﻯ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﺎﺭﻯ ّ ﻋﺰ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﺯﻳﺮﺍ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻧﮑﻪ ﺷﻤﺲ ﺟﻤﺎﻝ ﻋﻴﺴﻰ ﺍﺯ ّ
ﺣﻖ ﻣﻴﺎﻥ ﻗﻮﻡ ﻏﺎﺋﺐ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻓﻠﮏ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺍﺭﺗﻘﺎء ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻭ ﮐﺘﺎﺏ ّ
ﺟﻞ ﺫﮐﺮﻩ ﮐﻪ ﺍﻋﻈﻢ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﺍﻭﺳﺖ ﻣﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﻭ ،ﺁﻥ ﻫﻢ ﻏﺎﺋﺐ ّ
ﺷﻮﺩ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻥ ﺧﻠﻖ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﻋﻴﺴﻰ ﺗﺎ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﺷﺮﺍﻕ ﺷﻤﺲ
ﻣﺘﻤﺴﮏ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﮐﺪﺍﻡ ﺍﻣﺮ ﻣﺄﻣﻮﺭ؟ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺤﻤﺪﻯ ﺑﻪ ﭼﻪ ّ ّ
٩٨
ﺹ ٦٠
ﻣﺤﻞ ﻧﺰﻭﻝ ﻋﺬﺍﺏ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡ ﻣﻨﺘﻘﻢ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ّ
ﻭ ﺳﻴﺎﻁ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﻣﻰ ﮔﺮﺩﻧﺪ ؟ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ﻓﻴﺾ ﻓﻨﻌﻮﺫ ﻓﻴﺎﺽ ﻭ ﺍﻧﺴﺪﺍﺩ ﺑﺎﺏ ﺭﺣﻤﺖ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻻﺯﻡ ﻣﻰ ﺁﻳﺪُ ُ َ َ . ّ
٩٩
ﺍﻟﻌﺒﺎﺩ ﻓﻰ َ ﻳﻌﺮﻓﻮﻥ. ﻳﻈﻦ ﻋﻤﺎ ُﻫﻢ َ ُ َ ﻓﺘﻌﺎﻟﻰ َ ّ ﻋﻤﺎ َ ُ ِﺑﺎّ َ ﺣﻘﻪَ َ ، ُ
ِ ﺍﻟﺴﻤﻮﺍﺕ َﻭ ﻧﻮﺭ ﺍﻯ ﻋﺰﻳﺰ ،ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺻﺒﺢ ﺍﺯﻟﻰ ﮐﻪ ﺍﻧﻮﺍﺭ "ﺍُ ُ ُ
ﻳﺄﺑﻰ ﺍُ ٔ ﺍﻻﺭﺽ" ١ﻋﺎﻟﻢ ﺭﺍ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺳﺮﺍﺩﻕ ﻋﺼﻤﺖ ﻭ ﺣﻔﻆ " َﻭ َ َ
ﻧﻮﺭﻩ " ٢ﻣﺮﺗﻔﻊ ﮔﺸﺘﻪ ﻭ ﻳﺪ ﻗﺪﺭﺕ "ﻭ َ ِ ِ ﺑﻴﺪﻩ ٕ ّﺍﻻ ﺃﻥ ُ ِ ﻳﺘﻢ ُ َ ُ
ﻣﻠﮑﻮﺕ ُ ﻫﻤﺖ ﺭﺍ ﻣﺤﮑﻢ ﮐﻞ ﺷﻲ ٣ " ﻣﺒﺴﻮﻁ ﻭ ﻗﺎﺋﻢ ﺷﺪﻩ ﮐﻤﺮ ّ ََ ُ ُ َ ْ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻭ ﻣﮑﺮﻣﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺭ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻋﺰ "ﺍﻟﻴﻪ ﺭﺍﺟﻌﻮﻥ" ﻗﺪﺳﻴﻪ " ٕ ّ ّ ﺍﻧﺎ "ﻭﺍﺭﺩ ﺷﻮﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻮﺍﻗﻊ ّ
ﻣﻘﺮ ﻳﺎﺑﻴﻢ .ﺍﻧﺸﺎءﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﺸﻢ ﺩﻝ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ﺁﺏ ﻭ ﮔﻞ ﭘﺎﮎ ّ
ﺣﻖ ﺭﺍ ﺍﻇﻬﺮ ﺍﺯ ﻧﻤﻮﺩ ﺗﺎ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻣﺎﻻﻧﻬﺎﻳﻪ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﻭ ّ ﺁﻥ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﻭﺟﻮﺩﺵ ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻠﻰ ﻣﺤﺘﺎﺝ ﺷﻮﻳﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺑﻪ
ﻣﺤﺐ ،ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﻫﻮﺍﻯ ﺭﻭﺡ ﺗﻤﺴﮏ ﺟﻮﺋﻴﺪ .ﺍﻯ ﺳﺎﺋﻞ ﺣﺠﺘﻰ ١٠٠ ّ ّ ّ ﮐﻞ ﺷﻰء ﺑﻴﻨﻰ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺭﺍ ﻇﺎﻫﺮ ﻓﻮﻕ ّ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﻃﺎﺋﺮﻯ ّ ﻣﻌﻪ ﻣﻦ َﺷﻲ ".ﻭ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻥ ﺍ ُﻭ َﻟﻢ َ ُ ﺟﺰ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﻴﺎﺑﻰَ " . ﻳﮑﻦ َ َ ُ ْ ﻣﺪﻟﻞ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻳﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪﺱ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻠﻰ ّ ﻣﻘﺎﻡ ّ
ﮐﻞ ﺑﺮﻫﺎﻧﻰ ﺑﺎﻫﺮ ﺁﻳﺪ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﻓﻀﺎﻯ ﻗﺪﺱ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﺎﺋﺮﻯ ّ ﻣﻌﺮﻭﻓﻴﺖ ﺍﻭ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺑﻨﻔﺴﻪ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﺷﻴﺎء ﺑﻪ ّ
-
-١ﺳﻮﺭﻩ ﻧﻮﺭ ،ﺁﻳﻪ ٣٥
٣ﺳﻮﺭﻩ ﻣﺆﻣﻨﻮﻥ ،ﺁﻳﻪ ٨٨
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﺗﻮﺑﻪ ،ﺁﻳﻪ٣٢
ﺹ ٦١
ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺍﺭﺽ ﺩﻟﻴﻞ ﺳﺎﮐﻨﻰ ﮐﻔﺎﻳﺖ ﮐﻦ ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ
ﺍﻟﮑﺘﺎﺏ ١ ".ﺍﻳﻦ ﺧﻮﺩ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩَ َ َ " : ﺍﻭﻟْﻢ َ ِ ِ َ ﺍﻧﺰﻟﻨﺎ َ ﻳﮑﻔﻬﻢ َﺍ ﻧﺎ َ َ َ ﻋﻠﻴﮏ ِ َ َ
ﺣﺠﺖ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﺣﺠﺘﻰ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ّ ﺍﺳﺖ ّ
ﺍﺛﺒﺎﺗﻪ ".ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻭﻗﺖ ﺍﺯ ﺍﻫﻞ ﻭﺟﻮﺩﻩ ٕ ُ ُ ﺁﻳﺎﺗﻪ ﻭ ُ ُ ُ ُ ﻟﻴﻠﻪ ُ ُ ﻭ ﻧﻴﺴﺖَ" :ﺩ ُ ُ
ﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﻋﺮﻓﺎء ﻭ ﺣﮑﻤﺎء ﻭ ﻋﻠﻤﺎء ﻭ ﺷﻬﺪﺍﻯ ﺁﻥ ﺍﺳﺘﺪﻋﺎ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻢ
١٠١
ﮐﻪ ﻭﺻﺎﻳﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ
ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ ﺍﺻﻞ ﺍﻣﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﺩﺍ ﺣﻴﻦ ﻇﻬﻮﺭ ﺁﻥ ﺟﻮﻫﺮ ﻣﺘﻤﺴﮏ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ ﺍﻟﺠﻮﺍﻫﺮ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﺔ ﺍﻟﺤﻘﺎﺋﻖ ﻭ ﻧﻮﺭ ﺍﻻﻧﻮﺍﺭ ّ
ﮐﺘﺎﺏ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺍﻭ ﻭﺍﺭﺩ ﺑﻴﺎﻭﺭﻧﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﻮﺭ ﻓﺮﻗﺎﻥ
ﻫﻮﻳﻪ ﻗﺎﺩﺭ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﻭﺍﺭﺩ ﺁﻣﺪ .ﭼﻪ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ّ
ﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﺧﻠﻖ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺮﻓﻰ ﺍﺯ ﺑﺪﺍﻳﻊ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﻗﺒﺾ ﺭﻭﺡ
ﻗﺪﻣﻴﻪ ﺑﺨﺸﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺣﺮﻓﻰ ﺟﻤﻴﻊ ﺭﺍ ﺣﻴﺎﺕ ﺑﺪﻳﻌﻪ ّ ﻗﺒﻮﺭ ﻧﻔﺲ ﻭ ﻫﻮﻯ ﻣﺤﺸﻮﺭ ﻭ ﻣﺒﻌﻮﺙ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﻣﻠﺘﻔﺖ ﻭ ﻣﺮﺍﻗﺐ
ﺍﻳﺎﻡ ﻭ ﻟﻘﺎﻯ ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻨﺘﻬﻰ ﺑﻪ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻭ ﺍﺩﺭﺍﮎ ّ ﻗﺒﻞ َ ِ ِ ﺍﻟﻤﺸﺮﻕ ﻭ ﺍﻥ ُ َ ﺍﻟﺒﺮ َ ْ ﺗﻮﻟﻮﺍ ُ ُ َ ُ ﻭﺟﻮﻫﮑﻢ ِ َ َ ﻟﻴﺲ ِ ﻣﻰ ﺷﻮﺩَ ْ َ " .
ﺍﻻﺧﺮ ٢ ".ﺍﺳﻤﻌﻮﺍ ﺍﻟﻴﻮﻡ ٓ ِ َ ِ ِ ﻟﮑﻦ ِ ﺍﻟﻤﻐﺮﺏ ﻭ َ ِ ﺍﻟﺒﺮ َ ْ ﻣﻦ َ َ ﺁﻣﻦ ِﺑﺎ ﻭ َ ِ
ﺗﺴﮑﻨﻦ ﻓﻰ ِ ﮐﺎﻥ ﻓﻰ ﻟﻌﻞ ﻭﺻﻴﻨﺎﮐﻢ ﺑﺎﻟﺤﻖ َ َ ﻫﻞ ﺍﻟﺒﻴﺎﻥ ﻣﺎ َ ُ ﻇﻞ َ ﻳﺎ َﺍ َ ُُ ﺍﻳﺎﻡ ﺍَ ﻣﻤﺪﻭﺩﴽ. َّ
-١ﺳﻮﺭﻩ ﻋﻨﮑﺒﻮﺕ ،ﺁﻳﻪ ٥١
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﺑﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ١٧٧
ﺹ ٦٢
ِ ﺍﻟﻤﺬﮐﻮﺭ ﻓﻰ َ ِ ﻧﻔﺲ ﻣﻈﻬﺮ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﺔ َﻭ ﺷﻤﺲ ﺍﻥ ﺍﻟﺒﺎﺏ ١٠٢ ﺑﻴﺎﻥ َ ِ ُ ََ َ ُ ِ ﺍﻻﺭﺽ ﻭ ٕﺍﻥ ﺍﻟﺴﻤﻮﺍﺕ ﻭ َ ِ ﻟﻴﮑﻮﻧﻦ ُﺳﻠﻄﺎﻧﴼ َﻋﻠﻰ َﻣﻦ ِﻓﻰ ﺍ َ ُ َ َ ِ
ﻣﻦ ِﻓﻰ ُ ِ ﻏﻨﻴﴼ ﻋﻦ ُ ﺍﻟﻤﻠﮏ ﻳﻄﻴﻌﻪ َ ٌ ﺍﻫﻞ َ ِ ﺍﺣﺪﻣﻦ ِ ﮐﻞ َ ْ ﺍﻻﺭﺽ ﻭ َ ّ َ ْ ﻟﻦ ُ َ ُ
ﺍﺳﺮﺍﺭ ﻟﮏ ﻣﻦ ِ ﻧﻈﻬﺮ َ َ ﻋﻨﺪﻩ ﺩﻳﻨﺎﺭَ ِ َ . ﻭ ٕﺍﻥ َﻟﻢ َ ُ ْ ﻳﮑﻦ ِ َ ُ ﮐﺬﻟﮏ ُ ِ ُ
َِ ﺑﺠﻨﺎﺣﻰ ﻋﻠﻴﮏ ِﻣﻦ ِِ َ ِ ﺟﻮﺍﻫﺮﺍﻟﺤﮑﻤﺔ ِﻟَﺘ َ ﺍﻻﻣﺮ ﻭ ُﻧﻠﻘﻰ َ َ َ ﻄﻴﺮﻥ ِ َ َ ١٠٣
ِ ﺍﻻﺑﺼﺎﺭ َﻣﺴﺘﻮﺭﴽ. ﺍﻟﻬﻮﺍء ِ ﻋﻦ َ ﺍﻟﺬﻯ َ ﮐﺎﻥ َ ِ ﺍﻻﻧﻘﻄﺎﻉ ِﻓﻰ َ ِ
ﺯﮐﻴﻪ ﻭ ﻟﻄﺎﺋﻒ ﻭ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺏ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺮ ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﻧﻔﻮﺱ ّ
ﻗﺪﺳﻴﻪ ﻣﺒﺮﻫﻦ ﻭ ﻭﺍﺿﺢ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺷﻤﻮﺱ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻭ ﻣﺮﺍﻳﺎﻯ ّ
ﻫﻮﻳﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﻳﺎﻯ ﺍﺣﺪﻳﺖ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻋﺼﺮ ﻭ ﺯﻣﺎﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺧﻴﺎﻡ ﻏﻴﺐ ّ ّ ﻋﺎﻟﻢ ﺷﻬﺎﺩﻩ ﻇﻬﻮﺭ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﻤﮑﻨﺎﺕ ﻭ ﺍﺑﻼﻍ
ﻓﻴﺾ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ ،ﺑﺎ ﺳﻠﻄﻨﺘﻰ ﻗﺎﻫﺮ ﻭ ﺳﻄﻮﺗﻰ ﻏﺎﻟﺐ ﻏﻴﺒﻴﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ .ﭼﻪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﻣﺨﺰﻭﻧﻪ ﻭ ﮐﻨﻮﺯ ّ
ﺹ ۶۳
ﻣﮑﻨﻮﻧﻪ ﻳﺤﮑﻢ ﻣﺎ ُﻳﺮﻳﺪ ﺍﻧﺪ .ﻭ ّ ﻣﺤﻞ ﻇﻬﻮﺭ َ َ ُ ﻳﺸﺎء َﻭ َ ُ ُ ﻳﻔﻌﻞ ﺍ ُﻣﺎ َ ُ
ﻫﻮﻳﻪ ﻭ ﺫﺍﺕ ﺑﺮ ﺍﻭﻟﻰ ﺍﻟﻌﻠﻢ ﻭ ﺍﻓﺌﺪﻩ ﻣﻨﻴﺮﻩ ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﻴﺐ ّ
١٠٤
ﻣﻘﺪﺱ ﺍﺯ ﺑﺮﻭﺯ ﻭ ﻇﻬﻮﺭ ﻭ ﺻﻌﻮﺩ ﻭ ﻧﺰﻭﻝ ﻭ ﺩﺧﻮﻝ ﻭ ﺍﺣﺪﻳﻪ ّ ّ
ﺧﺮﻭﺝ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻣﺘﻌﺎﻟﻰ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻭﺻﻒ ﻫﺮ ﻭﺍﺻﻔﻰ ﻭ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻫﺮ
ُﻣﺪﺭﮐﻰ .ﻟﻢ ﻳﺰﻝ ﺩﺭ ﺫﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﻏﻴﺐ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻫﺴﺖ ﻭ ﻻﻳﺰﺍﻝ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﮐﻪ ﮐﻴﻨﻮﻧﺖ ﺧﻮﺩ ﻣﺴﺘﻮﺭ ﺍﺯ ﺍﺑﺼﺎﺭ ﻭ ﺍﻧﻈﺎﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ " .ﻻ ُ ُ ُ
ﺍﻟﺨﺒﻴﺮ" ١ﭼﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻭ ﺍﻟﻠﻄﻴﻒ ﻫﻮ ُ ِ ُ ﻳﺪﺭﮎ َ ُ ﻫﻮ ُ َ َ ُ ﺍﻻﺑﺼﺎﺭ ﻭ ُ َ َ ﺍﻻﺑﺼﺎﺭ ﻭ ُ َ
ﻭ ﻣﻤﮑﻨﺎﺕ ،ﻧﺴﺒﺖ ﻭ ﺭﺑﻂ ﻭ ﻓﺼﻞ ﻭ ﻭﺻﻞ ﻭ ﻳﺎ ﻗﺮﺏ ﻭ ُﺑﻌﺪ ﻭ ﺟﻬﺖ ﻭ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻭﺟﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﻪ ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻦ ﻓﻰ ﺍﻟﺴﻤﻮﺍﺕ ﻭ ﺍﻻﺭﺽ ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪ ﺍﻣﺮ ﺍﻭ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺭﺍﺩﻩ ّ
ﻣﺸﻴﺖ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻋﺪﻡ ﻭ ﻧﻴﺴﺘﻰ ﺑﺤﺖ ﺑﺎﺕ ﺑﻪ ﺍﻭ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ّ
ﻋﺮﺻﻪ ﺷﻬﻮﺩ ﻭ ﻫﺴﺘﻰ ﻗﺪﻡ ﮔﺬﺍﺷﺘﻨﺪ .ﺳﺒﺤﺎﻥ ﺍ ،ﺑﻠﮑﻪ
ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻣﻤﮑﻨﺎﺕ ﻭ ﮐﻠﻤﻪ ﺍﻭ ﻫﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﻭ ﺭﺑﻄﻰ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ
١٠٥
ﻧﻔﺴﻪ" ٢ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺮﻫﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﺑﻮﺩَ " .ﻭ ُ َ ّ ُ ُ ﻳﺤﺬﺭﮐﻢ ﺍُ َ َ ُ
ﻣﻌﻪ ﻣﻦ َﺷﻲ " ﺩﻟﻴﻠﻰ ﺍﺳﺖ ﻻﺋﺢ. ﮐﺎﻥ ﺍَ ُﻭ َﻟﻢ َ ُ ﻭﺍﺿﺢ " َﻭ َ ﻳﮑﻦ َ َ ُ ْ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻭ ﺍﻭﺻﻴﺎء ﻭ ﻋﻠﻤﺎء ﻭ ﻋﺮﻓﺎء ﻭ ﺣﮑﻤﺎء ﺑﺮ ﻋﺪﻡ ﺑﻠﻮﻍ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺁﻥ ﺟﻮﻫﺮ ﺍﻟﺠﻮﺍﻫﺮ ﻭ ﺑﺮ ﻋﺠﺰ ﺍﺯ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻭ
ﻣﻘﺮ ﻭ ﻣﺬﻋﻦ ﺍﻧﺪ .ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﺑﻮﺍﺏ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻭﺻﻮﻝ ﺁﻥ ﺣﻘﻴﻘﺔ ﺍﻟﺤﻘﺎﺋﻖ ّ ﺫﺍﺕ ﺍﺯﻝ ﺑﺮ ﻭﺟﻪ ﻣﻤﮑﻨﺎﺕ ﻣﺴﺪﻭﺩ ﺷﺪ ﻟﻬﺬﺍ ﺑﻪ ﺍﻗﺘﻀﺎﻯ ﺭﺣﻤﺖ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺍﻧﻌﺎﻡ ،ﺁﻳﻪ ١٠٣
- ٢ﺳﻮﺭﻩ ﺁﻝ ﻋﻤﺮﺍﻥ ،ﺁﻳﻪ٢٨
١٠٦
ﺹ ٦٤
ﮐﻞ ﺭﺣﻤﺘﻰ ُ ﺭﺣﻤﺘﻪ ُ ﮐﻞ َﺷﻰ " ﻭ َ ِ َ ْ ﺳﺒﻘﺖ َ َ ُ ُ ﻭﺍﺳﻌﻪ " َ َ َ ْ ﻭﺳﻌﺖ َ َ
ﻋﺰ ﺷﻲ " ﺟﻮﺍﻫﺮ ﻗﺪﺱ ﻧﻮﺭﺍﻧﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻋﻮﺍﻟﻢ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﻫﻴﺎﮐﻞ ّ َ ْ
ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺧﻠﻖ ﻇﺎﻫﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﺗﺎ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺫﺍﺕ ﻫﻮﻳﻪ ﻗﺪﻣﻴﻪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﻳﺎﻯ ﺍﺯﻟﻴﻪ ﻭ ﺳﺎﺫﺝ ﻗﺪﺳﻴﻪ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﻊ ّ ّ ّ ّ
ﺑﺘﻤﺎﻣﻬﻢ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺷﻤﺲ ﻭﺟﻮﺩ ﻭ ﺟﻮﻫﺮ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ، ﻣﺜﻼ ﻋﻠﻢ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﻋﻠﻢ ﺍﻭ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﻭ ﻭ ً
ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﻭ ﻭ ﺟﻤﺎﻝ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﺟﻤﺎﻝ ﺍﻭ ﻭ
ﺭﺑﺎﻧﻰ ﻭ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻭ .ﻭ ﺍﻳﺸﺎﻧﻨﺪ ﻣﺨﺎﺯﻥ ﻋﻠﻮﻡ ّ
ﻣﻮﺍﻗﻊ ﺣﮑﻤﺖ ﺻﻤﺪﺍﻧﻰ ﻭ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻓﻴﺾ ﻧﺎ ﻣﺘﻨﺎﻫﻰ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﻊ ﺷﻤﺲ ﺑﺎﻧﻬﻢ ﻓﺮﻕ َ َ َ ﻻﻳﺰﺍﻟﻰ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ" :ﻻ َ َ ﺑﻴﻨﮏ ﻭ َ َ ُ ﺑﻴﻨﻬﻢ ٕ ّﺍﻻ ُ ١٠٧
ﺍﻧﺎ ﻫﻮ ﻭ ﻫﻮ َ َﺍﻧﺎ" ﮐﻪ ﺩﺭ ﻋﺒﺎﺩﮎ َﻭ َ ُ َ ِ ُ َ ﺧﻠﻘﮏ ".ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻣﻘﺎﻡ " َ َ
ﻣﺪﻟﻪ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﻭ ﺍﺧﺒﺎﺭ ّ
ﻣﺘﻌﺮﺽ ﺫﮐﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺪﻩ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺍﺧﺘﺼﺎﺭ ّ
ﻣﺤﺎﻝ ﺑﺮﻭﺯ ﺻﻔﺎﺕ ﻧﺸﺪﻡ .ﺑﻠﮑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻫﺎ ﻭ ﺯﻣﻴﻦ ﺍﺳﺖ ّ
ﺗﺠﻠﻰ ﺁﻥ ﺷﻤﺲ ﺫﺭﻩ ﺁﺛﺎﺭ ّ ﻭ ﺍﺳﻤﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ّ ﺗﺠﻠﻰ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﻫﻮﻳﺪﺍ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﺑﺪﻭﻥ ﻇﻬﻮﺭ ﺁﻥ ّ
ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻠﮑﻰ ﻫﻴﭻ ﺷﻰء ﺑﻪ ﺧﻠﻌﺖ ﻫﺴﺘﻰ ﻣﻔﺘﺨﺮ ﻧﻴﺎﻳﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺫﺭﻩ ﻣﺴﺘﻮﺭ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻣﺸﺮﻑ ﻧﺸﻮﺩ .ﭼﻪ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﻫﺎﻯ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﮐﻪ ﺩﺭ ّ ّ ﺧﺎﺻﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﭼﻪ ﺑﺤﺮﻫﺎﻯ ﺣﮑﻤﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻗﻄﺮﻩ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﮔﺸﺘﻪ. ّ
ﺧﻠﻊ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ َ
ﺹ ٦٥
ﺷﺮﺍﻓﺖ ﻣﻤﺘﺎﺯ ﮔﺸﺘﻪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﺻﻔﺎﺕ ﻭ ﺍﺳﻤﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺯ
ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺍﮐﻤﻞ ﻭ ﺍﺷﺮﻑ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﻫﻮﻳﺪﺍ ﺍﺳﺖ ﻭ
ﮐﻞ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﻤﺎء ﻭ ﺻﻔﺎﺕ ﺭﺍﺟﻊ ﺑﻪ ﺍﻭﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ : ّ
ﻣﺪﻝ ﻭ ﻣﺸﻌﺮ ﺳﺮﻩ ".ﻭ ﺁﻳﺎﺕ ﻣﺘﻮﺍﺗﺮﻩ ﮐﻪ ّ ُ "َ ٕ ﺍﻻﻧﺴﺎﻥ ِ ّ ﺳﺮﻯ ﻭ َ َﺍﻧﺎ ِ ّ ُ
ﺳﻤﺎﻭﻳﻪ ﻭ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺭﻗﻴﻖ ﻟﻄﻴﻒ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﮐﺘﺐ ّ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻣﺴﻄﻮﺭ ﻭ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ: ﺻﺤﻒ ّ
ﺁﻳﺎﺗﻨﺎ ِﻓﻰ ٓ َ ِ ﺍﻧﻔﺴﻬﻢ ١ ".ﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻻﻓﺎﻕ َﻭ ِﻓﻰ َ ُ ِ ِ " َُ ِ ْ ﺳﻨﺮﻳﻬﻢ َ ِ َ
" : ﺗﺒﺼﺮﻭﻥ " .ﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ َﻭ ِﻓﻰ َﺍ ْ ُ ِ ُ ﺍﻓﻼ ُ ِ ُ َ ﻧﻔﺴﮑﻢ َ َ
" : ﻓﺎﻧﺴﺎﻫﻢ ﻧﺴﻮﺍ ﺍْ ُ َ َ َ َ ﮐﺎﻟﺬﻳﻦ َ ُ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻻ َ ُ ُ ﺗﮑﻮﻧﻮﺍ َ َ
ﺍﻧﻔﺴﻬﻢ ٣ " .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺑﻘﺎ ،ﺭﻭﺡ ﻣﻦ ﻓﻰ ﺳﺮﺍﺩﻕ ﺍﻟﻌﻤﺎء ﻓﺪﺍﻩ َ ُ َ ُ
" : ﺭﺑﻪ ".ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﺍﻯ ١٠٨ ﻓﻘﺪ َ َ َ ﻧﻔﺴﻪ َ َ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ َﻣﻦ َ َ َ ﻋﺮﻑ َ ّ ﻋﺮﻑ َ َ ُ
ﺗﻔﮑﺮ ﻓﺮﻣﺎﺋﻰ ﺍﺑﻮﺍﺏ ﻣﺨﺪﻭﻡ ﻣﻦ ،ﺍﮔﺮ ﻗﺪﺭﻯ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ ّ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻭ ﻣﺼﺎﺭﻳﻊ ﻋﻠﻢ ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫﻰ ﺭﺍ ﺑﺮ ﻭﺟﻪ ﺧﻮﺩ ﮔﺸﻮﺩﻩ ﺣﮑﻤﺖ ّ
ﻳﺎﺑﻰ .ﺑﺎﺭﻯ ،ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺷﻴﺎء ﺣﺎﮐﻰ ﺍﺯ ١٠٩ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﻫﺮ ﮐﺪﺍﻡ ﺑﻪ ﻗﺪﺭ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ ﺧﻮﺩ ﺍﺳﻤﺎء ﻭ ﺻﻔﺎﺕ ّ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﮐﺮﺩﻩ ّ ﻣﺪﻝ ﻭ ﻣﺸﻌﺮﻧﺪ ﺑﺮ ﻣﻌﺮﻓﺖ ّ
ﺍﺳﻤﺎﺋﻴﻪ ﻫﻤﻪ ﻏﻴﺐ ﻭ ﺷﻬﻮﺩ ﺭﺍ .ﺍﻳﻦ ﺻﻔﺎﺗﻴﻪ ﻭ ﺍﺳﺖ ﻇﻬﻮﺭﺍﺕ ّ ّ
ﻟﮏ ﻟﻐﻴﺮﮎ ِﻣﻦ ّ ُ ِ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪُ ُ َ َ " : ﻟﻴﺲ َ َ ﺍﻳﮑﻮﻥ َ ِ َ ﺍﻟﻈﻬﻮﺭ ﻣﺎ َ َ
ﻋﻴﻦ ﻻ َﺗﺮﺍﮎ " .ﻭ ﺑﺎﺯ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﻟﻤﻈﻬﺮ َ َ ﺣﺘﻰ َ ُ َ ﻋﻤﻴﺖ َ ٌ ﻟﮏ َ ِ َ ْ َ ّ ﻫﻮ ُ ِ ُ ﻳﮑﻮﻥ ُ َ -
ﻓﺼﻠﺖ ،ﺁﻳﻪ ٥٣ -١ﺳﻮﺭﻩ ّ ٣ﺳﻮﺭﻩ ﺣﺸﺮ ،ﺁﻳﻪ ١٩
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﺫﺍﺭﻳﺎﺕ ،ﺁﻳﻪ ٢١
ﺹ ٦٦
ﺭﺍﻳﺖ ﺍِ َ ﻓﻴﻪ َﺍﻭ ﻣﺎﺭﺃﻳﺖ َﺷﻴﺌﴼ ٕﺍ ّﻻ َﻭ َﻗﺪ َ َ ُ ﺑﻘﺎ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ُ َ " :
ﺻﺒﺢ ٔ َ ِ ﺍﻻﺯﻝ ﻧﻮﺭ َ َ َ ﻗﺒﻠﻪ َﺍﻭ َ َ ﺑﻌﺪﻩ .ﻭ ﺩﺭ ﺭﻭﺍﻳﺖ ُﮐﻤﻴﻞ " ٌ ﺍﺷﺮﻕ ِﻣﻦ ُ َ َُ
ِ ﻓﻴﻠﻮﺡ َﻋﻠﻰ َﻫﻴ ِ ﺁﺛﺎﺭﻩ ".ﻭ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﮐﻪ ﺍﺷﺮﻑ ﻭ ﺎﮐﻞ ّ ﺍﻟﺘﻮﺣﻴﺪ ُ ََ ُ
ﺣﮑﺎﻳﺔ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺳﺎﺋﺮ ﻭﺍﻋﻈﻢ ِ ً ﺍﺷﺪ َ َ ً ﺍﮐﻤﻞ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺕ ﺍﺳﺖ َ َ ﺩﻻﻟﺔ َ َ َ ُ
ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺕ ﻭ ﺍﮐﻤﻞ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻭ ﺍﻓﻀﻞ ﻭ ﺍﻟﻄﻒ ﺍﻭ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺷﻤﺲ
ﺣﻘﻴﻘﺘﻨﺪ .ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺎ ﺳﻮﺍﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻣﻮﺟﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻭ
ﻣﺘﺤﺮﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﺍﻓﺎﺿﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥَ " .ﻟﻮ ﺍﻻﻓﻼﮎ". ﻻﮎ َﻟﻤﺎ َ َ ﻘﺖ َ َ ّ ﺧﻠ ْ ُ
ﮐﻞ ﺩﺭ ﺳﺎﺣﺖ ﻗﺪﺱ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻣﻌﺪﻭﻡ ﺻﺮﻑ ﻭ ﻣﻔﻘﻮﺩ ﺑﻠﮑﻪ ّ
ﻣﻘﺪﺱ ﻣﻨﺰﻩ ﺍﺳﺖ ﺫﮐﺮ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﺫﮐﺮ ﻏﻴﺮ ﻭ ّ ﺑﺤﺖ ﺍﻧﺪ .ﺑﻠﮑﻪ ّ ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺍﺳﺖ ﻭﺻﻒ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﻭﺻﻒ ﻣﺎ ﺳﻮﻯ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻴﺎﮐﻞ ّ
ﺍﺯﻟﻴﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﻏﻴﺐ ﺍﻭﻟﻴﻪ ّ ﻣﺮﺍﻳﺎﻯ ّ ّ
ﮐﻞ ﺍﺳﻤﺎء ﻭ ﺻﻔﺎﺕ ﺍﻭ ﺍﺯ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﻟﻐﻴﻮﺏ ﻭ ﺍﺯ ّ
ﻋﺰﺕ ﻭ ﺟﻮﺩ ﻭ ﮐﺮﻡ .ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﻭ ﻋﻈﻤﺖ ﻭ ﺭﺣﻤﺖ ﻭ ﺣﮑﻤﺖ ﻭ ّ
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﻫﻮﻳﺪﺍ ﺍﺳﺖ .ﻭ ١١٠ﺍﻳﻦ ﺻﻔﺎﺕ ﺍﺯ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻳﻦ ﺟﻮﺍﻫﺮ ّ
ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﻰ ،ﺩﻭﻥ ﺑﻌﻀﻰ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﻴﺴﺖ .ﺑﻠﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﺻﻔﺎﺕ ّ
ﻣﻘﺪﺳﻴﻦ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺻﻔﺎﺕ ﻣﻮﺻﻮﻑ ﻣﻘﺮﺑﻴﻦ ﻭ ﺍﺻﻔﻴﺎﻯ ّ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻧﺒﻴﺎﻯ ّ
ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﻤﺎء ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺍﻧﺪ .ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻌﻀﻰ ﺩﺭ ﺑﻌﻀﻰ ﻣﺮﺍﺗﺐ
ﺍﻋﻈﻢ ﻧﻮﺭﴽ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ: َ َ ﻇﻬﻮﺭﴽ َﻭ َ َ ُ ﺍﺷﺪ ُ ُ
ﻣﺤﻘﻖ ﺑﻌﺾ ١".ﭘﺲ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻭ ّ ﺗﻠﮏ ُ ُ "ِ َ ﺑﻌﻀﻬﻢ َﻋﻠﻰ َ ٍ ﻓﻀﻠﻨﺎ َ َ ُ ﺍﻟﺮﺳﻞ َ َ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺑﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ٢٥٣
ﺹ ٦٧
ﻣﺤﻞ ﻇﻬﻮﺭ ﻭ ﺑﺮﻭﺯ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﺻﻔﺎﺕ ﻋﺎﻟﻴﻪ ﻭ ﺍﺳﻤﺎﻯ ﺷﺪ ﮐﻪ ّ
ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻨﺎﻫﻴﻪ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻭ ﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﺍﻭ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﺧﻮﺍﻩ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ
ﻧﻮﺭﻳﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻇﺎﻫﺮ ،ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺧﻮﺍﻩ ﺻﻔﺎﺕ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻫﻴﺎﮐﻞ ّ
ﻧﺸﻮﺩ .ﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺻﻔﺘﻰ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻇﺎﻫﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺭﻭﺍﺡ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻭ ﻣﺠﺮﺩﻩ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺸﻮﺩ ﻧﻔﻰ ﺁﻥ ﺻﻔﺖ ﺍﺯ ﺁﻥ ّ ﻣﺤﺎﻝ ﺻﻔﺎﺕ ّ ّ
ﺭﺑﻮﺑﻴﻪ ﺷﻮﺩ .ﻟﻬﺬﺍ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﻭﺟﻮﺩﺍﺕ ﻣﻨﻴﺮﻩ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻥ ﺍﺳﻤﺎء ّ
ﻃﻠﻌﺎﺕ ﺑﺪﻳﻌﻪ ﺣﮑﻢ ﺟﻤﻴﻊ ﺻﻔﺎﺕ ﺍ ﺍﺯ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻭ ﻋﻈﻤﺖ ﻭ
ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻥ ﺟﺎﺭﻯ ﺍﺳﺖ ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻇﺎﻫﺮﻩ
ﻭ ﻏﻴﺮ ﺁﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺸﻮﻧﺪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻓﻘﺮﻩ ﺑﺮ ﻫﺮ ﺫﻯ ﺑﺼﺮﻯ ﺛﺎﺑﺖ ﻭ
ﻣﺤﻘﻖ ﺍﺳﺖ ،ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺣﺘﻴﺎﺝ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ .ﺑﻠﻰ ،ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﭼﻮﻥ ّ ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺭﺍ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ ﮐﻠﻤﺎﺕ ّ ﺍﺯ ﻋﻴﻮﻥ ﺻﺎﻓﻴﻪ ﻣﻨﻴﺮﻩ ﻋﻠﻮﻡ ّ
ﺍﺧﺬ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻟﻬﺬﺍ ﺗﺸﻨﻪ ﻭ ﺍﻓﺴﺮﺩﻩ ﺩﺭ ﻭﺍﺩﻯ ﻇﻨﻮﻥ ﻭ ﻏﻔﻠﺖ
ﻣﻌﺮﺽ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺣﻮﻝ ﻣﻠﺢ ُﺍﺟﺎﺝ ﺳﺎﺋﺮﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺑﺤﺮ ﻋﺬﺏ ﻓﺮﺍﺕ ُ ِ
ﻫﻮﻳﻪ ﺑﻴﺎﻥ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ: ﻃﺎﺋﻒ ﺍﻧﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﻭﺻﻒ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻭﺭﻗﺎء ّ
ﺍﻟﺮ ِ ﺳﺒﻴﻞ ﺷﺪ ﻻ َ ُ ِ ﻳﺘﺨﺬﻭﻩ َ ً ﺳﺒﻴﻼ َﻭ ٕﺍﻥ َ َﻳﺮﻭﺍ َ َ ﻳﺮﻭﺍ َ ِ َ ﺳﺒﻴﻞ " َﻭ ٕﺍﻥ َ َ ﮐﺎﻧﻮﺍ ﮐﺬﺑﻮﺍ ﺍﻟﻐﻲ َ ُ ِ ﻳﺘﺨﺬﻭﻩ َ ً ﺳﺒﻴﻼَ ِ ، ﺑﺎﻧﻬﻢ َ ُ ﺫﻟﮏ َ ُ ﺑﺂﻳﺎﺗﻨﺎ َﻭ ُ َ َ
ﻏﺎﻓﻠﻴﻦ ١".ﮐﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ :ﺍﮔﺮ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ ﺭﺍﻩ ﺻﻼﺡ ﻭ َﻋﻨﻬﺎ َ ِ ِ َ
ﺍﻣﺎ ﺭﺳﺘﮕﺎﺭﻯ ﺭﺍ ،ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺧﺬ ﻧﻤﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﻧﻤﻰ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ّ ﺍﮔﺮ ﺭﺍﻩ ﺑﺎﻃﻞ ﻭ ﻃﻐﻴﺎﻥ ﻭ ﺿﻼﻟﺖ ﺭﺍ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﮐﻨﻨﺪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺍﻋﺮﺍﻑ ،ﺁﻳﻪ ١٤٦
١١١
ﺹ ۶۸
ﺣﻖ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﻨﺪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﺑﻪ ﺑﺎﻃﻞ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍﻩ ﻭﺻﻮﻝ ﺑﻪ ّ
ﺣﻖ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺸﺪ ،ﻳﻌﻨﻰ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺿﻼﻟﺖ ﻭ ﮔﻤﺮﺍﻫﻰ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﺍﺯ ّ
ﻣﺒﺘﻼ ﻧﺸﺪﻧﺪ ،ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺟﺰﺍﻯ ﺁﻧﮑﻪ ﺗﮑﺬﻳﺐ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﺁﻳﺎﺕ ﻣﺎ ﺭﺍ ﻭ ١١٢
ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﺯ ﻧﺰﻭﻝ ﺁﻳﺎﺕ ﻣﺎ ﻭ ﻇﻬﻮﺭﺍﺕ ﺁﻥ ﻏﻔﻠﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺍﺯ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺷﺪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﺪﻳﻊ ﻣﻨﻴﻊ ﮐﻪ ﮐﺮﻭﺭﻫﺎ ﺁﻳﺎﺕ ّ ﺳﻤﺎء ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺭﺣﻤﺖ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻴﻊ ﺧﻠﻖ
ﺗﻤﺴﮏ ﺟﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺍﻗﻮﺍﻝ ﻋﺒﺎﺩﻯ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺣﺮﻑ ﺍﺯ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ّ
ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻤﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﺍﺣﺪﻳﻪ ﻭ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻭﺍﺿﺤﻪ ﺷﺒﻬﻪ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﺿﻮﺍﻥ ﻋﻠﻢ ّ
ﺻﻤﺪﻳﻪ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺑﺎﺭﻯ ،ﺭﺍﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﻄﻠﺐ ١١٣ﺭﻳﺎﺽ ﺣﮑﻤﺖ ّ ﻣﻰ ﺷﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﺳﺆﺍﻝ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺩﺭ
ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﻣﺄﺛﻮﺭﻩ ﺍﺯ ﺍﻧﺠﻢ ﻣﻀﻴﺌﻪ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺍﺛﺮﻯ ﺍﺯ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﻓﺖ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺸﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻼﻑ ﺁﻥ ّ
ﺍﺻﺤﺎﺏ ﻭ ﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﻧﺎﺱ ﻣﺒﺘﻼ ﻭ ﻣﺤﺼﻮﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ
ﺫﻟﺖ ﻭ ﻋﺠﺰ ﺩﺭ ﻣﻠﮏ ﻇﺎﻫﺮﻧﺪ .ﺑﻠﻰ، ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ّ
ﺭﻳﺐ ﺣﻖ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ ٌ ﺳﻠﻄﻨﺘﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺐ ﺩﺭ ّ ﺣﻖ َﻭ ﻻ َ َ
ﻓﻴﻪ ﻭ ﻟﻴﮑﻦ ﺁﻥ ﻧﻪ ﺁﻥ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻭ ﺣﮑﻮﻣﺘﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ
ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻧﺒﻴﺎﻯ ﻗﺒﻞ ﮐﻪ ﺑﺸﺎﺭﺕ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ
ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﻌﺪ ،ﻫﻤﻪ ﺁﻥ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻗﺒﻞ ﺫﮐﺮ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻇﻬﻮﺭ
ﺑﻌﺪ ﺭﺍ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺐ ﻗﺒﻞ ﻣﺴﻄﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻥ ﺗﺨﺼﻴﺺ
ﺹ ۶۹
ﺣﻖ ﺟﻤﻴﻊ ﺁﻥ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻗﺒﻞ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺣﮑﻢ ﺑﻪ ﻗﺎﺋﻢ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﺩﺭ ّ
ﻣﺤﻘﻖ ﺍﺳﺖ ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺻﻔﺎﺕ ﻭ ﺍﺳﻤﺎء ﺛﺎﺑﺖ ﻭ ّ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺍﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺻﻔﺎﺕ ﻏﻴﺒﻴﻪ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﻊ ﺍﺳﺮﺍﺭ ّ ّ ﺷﺪ .ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺳﻠﻄﻨﺖ ،ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺁﻥ
ﺣﻀﺮﺕ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﻣﻤﮑﻨﺎﺕ ﻭ ﺧﻮﺍﻩ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻪ
ﺍﺳﺘﻴﻼﻯ ﻇﺎﻫﺮﻯ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﺩ ﻳﺎ ﻧﺸﻮﺩ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻭ
ﻣﺸﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﻟﻴﮑﻦ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺟﻨﺎﺏ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺑﻮﺩﻩ ّ ﮐﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻭ ﻏﻨﺎ ﻭﺣﻴﺎﺕ ﻭ ﻣﻮﺕ ﻭ ﺣﺸﺮ ﻭ ﻧﺸﺮ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺐ
ﻗﺒﻞ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺣﺼﺎء ﻭ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺮﺍﺩ ﺍﺯ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺳﻠﻄﻨﺘﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺎﻡ ﻇﻬﻮﺭ ﻫﺮ ﻳﮏ ﺍﺯ ﺷﻤﻮﺱ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻨﻔﺴﻪ ﻟﻨﻔﺴﻪ ﻇﺎﻫﺮ ّ
ﮐﻞ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺁﻥ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﺑﺎﻃﻨﻴﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ّ ّ
ﺍﻟﺴﻤﻮﺍﺕ ﻭ ﺍﻻﺭﺽ ﺭﺍ ،ﻭ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ ﮐﻮﻥ ﻭ ﺯﻣﺎﻥ ﻭ ﻣﻦ ﻓﻰ ّ ﺧﻠﻖ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ
ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺳﻮﻝ ﺣﺎﻝ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻧﺎﺱ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﻫﻮﻳﺪﺍﺳﺖ .ﻭ ﺩﺭ
ﺍﻭﻝ ،ﺍﻣﺮ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺷﻨﻴﺪﻳﺪ .ﭼﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺍﻫﻞ ﮐﻔﺮ ﻭ ّ
ﺿﻼﻝ ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺁﻥ ﻋﺼﺮ ﻭ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺮ ﺁﻥ
ﺟﻮﻫﺮ ﻓﻄﺮﺕ ﻭ ﺳﺎﺫﺝ ﻃﻴﻨﺖ ﻭﺍﺭﺩ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ .ﭼﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺧﺎﺷﺎﮎ ﻫﺎ
ﻣﺤﻞ ﻋﺒﻮﺭ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﻳﺨﺘﻨﺪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻭ ﺧﺎﺭﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﺮ ّ
ﺍﺫﻳﺖ ﺑﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﺑﻪ ﻇﻨﻮﻥ ﺧﺒﻴﺜﻪ ﺷﻴﻄﺎﻧﻴﻪ ﺧﻮﺩ ّ ّ ﺹ ٧٠
ﺁﻥ ﻫﻴﮑﻞ ﺍﺯﻟﻰ ﺭﺍ ﺳﺒﺐ ﺭﺳﺘﮕﺎﺭﻯ ﺧﻮﺩ ﻣﻰ ﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ
ﺍﺑﻲ ﻭ ﺍﺑﻮ ﻋﺎﻣﺮ ﺭﺍﻫﺐ ﻭ ﮐﻌﺐ ﺟﻤﻴﻊ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻋﺼﺮ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﻋﺒﺪﺍُ َ ّ ﺑﻦ ﺍﺷﺮﻑ ﻭ ﻧﻀﺮ ﺑﻦ ﺣﺎﺭﺙ ،ﺟﻤﻴﻊ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺍ ﺗﮑﺬﻳﺐ ﻧﻌﻮﺫ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻨﻮﻥ ﻭ ﺍﻓﺘﺮﺍ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﻧﺴﺒﺖ ﻫﺎﺋﻰ ﮐﻪ َ ُ ُ
١١٤
ﺍﻟﻘﻠﻢ َﺍﻭ َ ِ ﻳﺤﻤَﻠُﻪ ِ ّ ﻳﺘﺤﺮﮎ َ َ ﺍﻟﻤﺪﺍﺩ َﺍﻭ َ َ َ ّ َ ﺑﺎﻟﻠﻪ ِﻣﻦ َﺍﻥ َﻳﺠﺮﻯ ِ ِﺑﻪ ِ ُ ﻋﻠﻴﻪ َ ُ
ﺍﻻﻟﻮﺍﺡ .ﺑﻠﻰ ،ﺍﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﻫﺎ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺍﻳﺬﺍﻯ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﺴﺒﺖ َ ُ
ﺑﻪ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺷﺪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻭ ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻭﻗﺖ ١١٥
ﺭﺩ ﻭ ﻃﺮﺩ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻫﻞ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻧﺪﺍﻧﻨﺪ ﭼﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺍﮔﺮ ﮐﺴﻰ ﺭﺍ ّ
ﺁﻥ ﻧﻔﺲ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺪﻩ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺩﻳﺪﻩ ﺷﺪ .ﺍﻳﻦ
ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻓﺮﻣﻮﺩ" :ﻣﺎ ُ ِ ﺑﻤﺜﻞ ﻣﺎ ﺍﻭﺫﻱ ِ ﻧﺒﻲ ِ ِ ِ َ َ ﺍﺫﻳﺖ ﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺍﻭﺫﻳﺖ ".ﻭ ﺩﺭ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﻧﺴﺒﺖ ﻫﺎ ﮐﻪ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ّ ُ
ﻓﺎﺭﺟﻌﻮﺍ ٕ َ ِ ﺑﻤﻮﺍﻗﻊ ﺍﻟﻴﻪ َ َ ّ ُ ﺣﻀﺮﺕ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻫﻤﻪ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖُ ِ َ . ﻟﻌﻠﮑﻢ ِ َ ِ
ﺣﺘﻰ ﻗﺴﻤﻰ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺳﺨﺖ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﺣﺪﻯ َ ِ ﺍﻻﻣﺮ َ َ ُ ِ ﺗﻄﻠﻌﻮﻥّ .
ﺑﺎ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻭ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺍﻭ ﭼﻨﺪﻯ ﻣﻌﺎﺷﺮﺕ ﻧﻤﻰ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ ١١٦
ﺍﺫﻳﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻭﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﻰ ﺭﺳﻴﺪ ﮐﻤﺎﻝ ّ
ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﻳﮏ ﺁﻳﻪ ﺫﮐﺮ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻢ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﭼﺸﻢ
ﺑﺼﻴﺮﺕ ﺑﺎﺯ ﮐﻨﻰ ﺗﺎ ﺯﻧﺪﻩ ﻫﺴﺘﻰ ﺑﺮ ﻣﻈﻠﻮﻣﻰ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻧﻮﺣﻪ ﻭ
ﺷﺪﺕ ﻧﺪﺑﻪ ﻧﻤﺎﺋﻰ .ﻭ ﺁﻥ ﺁﻳﻪ ﺩﺭ ﻭﻗﺘﻰ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﺯ ّ ﺑﻼﻳﺎ ﻭ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻧﺎﺱ ،ﺑﻪ ﻏﺎﻳﺖ ﺍﻓﺴﺮﺩﻩ ﻭ ﺩﻟﺘﻨﮓ ﺑﻮﺩ ،ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ
" : ﺍﻥ ﺍﺯ ﺳﺪﺭﺓ ﺍﻟﻤﻨﺘﻬﺎﻯ ﻗﺮﺏ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺗﻼﻭﺕ ﻧﻤﻮﺩ َﻭ ٕ ْ
ﺹ ٧١
ﺍﺳﺘﻄﻌﺖ َﺍﻥ ِ ﺍﻋﺮﺍﺿﻬﻢ َ ِ ِ ﻧﻔﻘﴼ ﻓﻰ ﺗﺒﺘﻐﻲ َ َ ﮐﺒﺮ َ َ َ َ َ ﻋﻠﻴﮏ ٕ َ ُ ُ ﻓﺎﻥ ْ َ ْ َ ﮐﺎﻥ َ ُ َ ََْ َ ﺍﻟﺴﻤﺎء ١ " .ﮐﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺑﺰﺭﮒ ﺍﻻﺭﺽ َﺍﻭ ُ َ ِ ﺳﻠﻤﴼ ﻓﻰ
ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻣﻌﺮﺿﻴﻦ ﻭ ﺳﺨﺖ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺍﺩﺑﺎﺭ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ
ﻭ ﺍﻳﺬﺍﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ،ﭘﺲ ﺍﮔﺮ ﻣﺴﺘﻄﻴﻌﻰ ﻭ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻧﻰ ،ﻃﻠﺐ ﮐﻦ ﻧﻘﺒﻰ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﺍﺭﺽ ﻳﺎ ﻧﺮﺩﺑﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﺳﻮﻯ ﺁﺳﻤﺎﻥ ،ﮐﻪ ﺗﻠﻮﻳﺢ ﺑﻴﺎﻥ ﺍﻳﻦ
ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺎﺭﻩ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﺗﻮ ﺑﺮ ﻧﻤﻰ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺩﺭ
ﺯﻳﺮ ﺯﻣﻴﻦ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﺷﻮﻯ ﻭ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻓﺮﺍﺭ ﻧﻤﺎﺋﻰ .ﻭ ﺣﺎﻝ ﺍﻣﺮﻭﺯ
ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻧﻤﺎ ﮐﻪ ﭼﻘﺪﺭ ﺍﺯ ﺳﻼﻃﻴﻦ ﺑﻪ ﺍﺳﻢ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺗﻌﻈﻴﻢ
ﻇﻞ ﺍﻭ ﺳﺎﮐﻦ ﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﭼﻘﺪﺭ ﺍﺯ ﺑﻼﺩ ﻭ ﺍﻫﻞ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺩﺭ ّ
ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﺮ ﻭ
ﮔﻠﺪﺳﺘﻪ ﻫﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﻢ ﻣﺒﺎﺭﮎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮐﻤﺎﻝ ﺗﻌﻈﻴﻢ ﻭ ﺗﮑﺮﻳﻢ ﺫﮐﺮ
ﻇﻞ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺩﺍﺧﻞ ﻧﺸﺪﻩﺍﻧﺪ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﻭ ﺳﻼﻃﻴﻨﻰ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ّ
ﻭ ﻗﻤﻴﺺ ﮐﻔﺮ ﺭﺍ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﻭ
ﻣﻘﺮ ﻭ ﻣﻌﺘﺮﻑ ﺍﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻋﻈﻤﺖ ﺁﻥ ﺷﻤﺲ ﻋﻨﺎﻳﺖ ّ ﻻﺑﺪ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﺟﻤﻴﻊ ﻇﺎﻫﺮﻩ ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﻰ ﮐﻨﻰ .ﻭ ﺍﻳﻦ ّ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﮐﻪ ﻳﺎ ﺩﺭ ﺣﻴﺎﺕ ﻭ ﻳﺎ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻋﺮﻭﺝ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﻮﻃﻦ
ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻰ ﮔﺮﺩﺩ. ﻭ ﻟﻴﮑﻦ ﺁﻥ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺳﺖ ﻟﻢ ﻳﺰﻝ ﻭ ﻻﻳﺰﺍﻝ ﻃﺎﺋﻒ ﺣﻮﻝ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻧﻰ ﺍﻧﻔﮑﺎﮎ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺍﻧﻌﺎﻡ ،ﺁﻳﻪ ٣٥
١١٧
ﺹ ٧٢ ١١٨
ﮐﻞ ﻣﻦ ﻓﻰ ﻧﻴﺎﺑﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﺎﻃﻨﻴﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻧﻤﻮﺩﻩ ّ ّ
ﺍﻟﺴﻤﻮﺍﺕ ﻭ ﺍﻻﺭﺽ ﺭﺍ .ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ّ
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ .ﺁﻳﺎ ﻧﺸﻨﻴﺪﻯ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺁﻳﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺷﻤﺲ ّ
ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻧﻮﺭ ﻭ ﻇﻠﻤﺖ ﻭ ﺳﻌﻴﺪ ﻭ ﺷﻘﻲ ﻭ ﻣﺆﻣﻦ ﻭ ﮐﺎﻓﺮ ﻓﺼﻞ ّ ﻓﺮﻣﻮﺩ؟ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ﻭ ﺩﻻﻻﺕ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﮐﻪ ﺷﻨﻴﺪﻯ ﺍﺯ ﺣﺸﺮ ﻭ ﮐﻞ ﺑﻪ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﻫﻤﺎﻥ ﻳﮏ ﺁﻳﻪ ﻧﺸﺮ ﻭ ﺣﺴﺎﺏ ﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ّ
ﻫﻮﻳﺪﺍ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﺷﻬﻮﺩ ﺁﻣﺪ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺁﻥ ﺁﻳﻪ ُﻣﻨﺰﻟﻪ،
ﺭﺣﻤﺖ ﺑﻮﺩ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺑﺮﺍﺭ ،ﻳﻌﻨﻰ ﺍﻧﻔﺴﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﻴﻦ ﺍﺳﺘﻤﺎﻉ
" : ﺭﺑﻨﺎ َ ِ ﻓﺠﺎﺭ ،ﻳﻌﻨﻰ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺳﻤﻌﻨﺎ َ َ َ ْ ﻭﺍﻃﻌﻨﺎ " ﻭ ﻧﻘﻤﺖ ﺷﺪ ﺑﺮﺍﻯ ُ ّ ّ
ﺁﻧﻬﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﻤﺎﻉ ﮔﻔﺘﻨﺪِ َ " : ﻋﺼﻴﻨﺎ ".ﻭ ﺳﻤﻌﻨﺎ ﻭ َ َ
ﺳﻴﻒ ﺍ ﺑﻮﺩ ﺑﺮﺍﻯ ﻓﺼﻞ ﻣﺆﻣﻦ ﺍﺯ ﮐﺎﻓﺮ ﻭ ﭘﺪﺭ ﺍﺯ ﭘﺴﺮ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ
ﺩﻳﺪﻩ ﺍﻳﺪ ﺁﻧﻬﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺍﻗﺮﺍﺭ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺩﺭ
ﺻﺪﺩ ﺟﺎﻥ ﻭ ﻣﺎﻝ ﻫﻢ ﺑﺮ ﺁﻣﺪﻧﺪ .ﭼﻪ ﭘﺪﺭﻫﺎ ﮐﻪ ﺍﺯ ﭘﺴﺮﻫﺎ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﭼﻪ ﻋﺎﺷﻖ ﻫﺎ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﻌﺸﻮﻕ ﻫﺎ ﺍﺣﺘﺮﺍﺯ ﺟﺴﺘﻨﺪ .ﻭ ﭼﻨﺎﻥ ﺣﺎﺩ ﻭ ﺑﺮﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺳﻴﻒ ﺑﺪﻳﻊ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻫﻢ ّ
ﻗﻄﻊ ﻧﻤﻮﺩ .ﻭ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺟﻬﺖ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻭﺻﻞ ﻧﻤﻮﺩ. ﻣﺜﻞ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﻰ ﺍﺯ ﻧﺎﺱ ﮐﻪ ﺳﺎﻝ ﻫﺎ ﺷﻴﻄﺎﻥ
ﻧﻔﺲ ﺗﺨﻢ ﮐﻴﻨﻪ ﻭ ﻋﺪﻭﺍﻥ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﮐﺎﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺍﻳﻤﺎﻥ
ﻣﺘﺤﺪ ﻭ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﺍﺯ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺑﺪﻳﻊ ﻣﻨﻴﻊ ﭼﻨﺎﻥ ّ
ﻫﻢ ﻳﮏ ﺻﻠﺐ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪَ ِ َ . ﺑﻴﻦ ُ ِ ﮐﺬﻟﮏ ُ ُ ﻗﻠﻮﺏ َ ﻳﺆﻟﻒ ﺍَ َ ُ ﺍﻟﺬﻳﻦ ُ ِ
ﺹ ٧٣
ﺁﻣﻨﻮﺍ ِ ِ ِ ﺍﻧﻘﻄﻌﻮﺍ ٕ َ ِ ﺍﻟﻔﻀﻞ َﺑﺎﻳﺎﺩﻯ َ ُ ﻣﻦ َ َ ﮐﻮﺛﺮ َ ِ ﮐﺎﻧﻮﺍ ِ ْ ﺍﻟﻴﻪ َﻭ َ ُ ﺑﺂﻳﺎﺗﻪ َﻭ ُ
ﺍﻟﺸﺎﺭﺑﻴﻦ .ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﭼﻘﺪﺭ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺍﻟﻌﻘﺎﺋﺪ ﻭ ﻣﻦ ِ ﺍﻟﻌﺰ ِ َ
ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺍﻟﻤﺬﻫﺐ ﻭ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺍﻟﻤﺰﺍﺝ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﺴﻴﻢ ﺭﺿﻮﺍﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﻭﺑﻬﺎﺭﺳﺘﺎﻥ ﻗﺪﺱ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﻗﻤﻴﺺ ﺟﺪﻳﺪ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﭘﻮﺷﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﮐﺄﺱ ﺗﻔﺮﻳﺪ ﻧﻮﺷﻴﺪﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻣﻌﻨﻰ ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﮐﻪ
ﻣﺤﻞ ﻣﻰ ﺧﻮﺭﻧﺪ ﻭ ﻣﻰ ﺁﺷﺎﻣﻨﺪ .ﻭ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﮔﺮﮒ ﻭ ﻣﻴﺶ ﺍﺯ ﻳﮏ ّ
ﺟﻬﺎﻝ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ،ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﺍﻣﻢ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺣﺎﻝ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻋﺪﻡ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺍﻳﻦ ّ
ﻫﻨﻮﺯ ﻣﻨﺘﻈﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻰ ﺍﻳﻦ ﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺕ ﺑﺮ ﻳﮏ ﺧﻮﺍﻥ ﻣﺠﺘﻤﻊ
ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﺭﺗﺒﻪ ﻧﺎﺱ .ﮔﻮﻳﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﺍﺯ ﺟﺎﻡ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﻧﻨﻮﺷﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻫﺮﮔﺰ ﺩﺭ ﺳﺒﻴﻞ ﻋﺪﻝ ﻗﺪﻡ ﻧﮕﺬﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ .ﺍﺯ ﻫﻤﻪ
ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﻭ ﻗﻮﻋﺶ ﭼﻪ ﺣﺴﻨﻰ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﺣﺪﺍﺙ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ؟
" : ﻧﺰﻝ ﻓﻰ ِ ﻟﻬﻢ ﻓﻨﻌﻢ َﻣﺎ ُ َ ﻗﻠﻮﺏ ﻻ َ َ ُ َ ﺑﻬﺎ ﻭ َ ُ ْ ﺷﺄﻧﻬﻢ َ ُ ْ َِ ْ َ ﻳﻔﻘﻬﻮﻥ َ ﻟﻬﻢ ُ ُ ٌ
ﺑﻬﺎ ١ ".ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﺰﻳﻞ ١٢٠ ﺍﻋﻴﻦ ﻻ ُ ِ ُ َ َ ُْ ٌ ﻳﺒﺼﺮﻭﻥ ِ َ
ﻣﺸﻴﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﺧﻼﻳﻖ ﻫﻤﻴﻦ ﻳﮏ ﺁﻳﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﺍﺯ ﺳﻤﺎء ّ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ ﺍﻗﺮﺍﺭ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﺟﺴﺖ ﺣﺴﻨﺎﺕ ﺍﻭ
ﻣﻌﻔﻮ ﺷﺪ ﻭ ﻣﻐﻔﻮﺭ ﺳﻴﺌﺎﺕ ﺯﻳﺎﺩﺗﻰ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺧﻄﺎﻳﺎﻯ ﺍﻭ ّ ﺑﺮ ّ
ﺍﻟﺤﺴﺎﺏَ ،ﻭ ِ ﻳﺼﺪﻕ ﻓﻰ ِ ِ ﮐﺬﻟﮏ ﺳﺮﻳﻊ ﺑﺎﻧﻪ َ ُ ﮐﺬﻟﮏ ُ َ ُ ﺁﻣﺪَ ِ َ . ِ ﺷﺄﻧﻪ َ ّ ُ
ِ َ َ ِ ﻳﺒﺪ ُﻝ ﺍِ ُ َُ ﺍﻧﻘﺲ ﺁﻓﺎﻕ ﺍﻧﺘﻢ ﻓﻰ ﺍﻟﺴﻴﺌﺎﺕ ﺍﻟﻌﻠﻢ ﻭ ُ ِ ﺑﺎﻟﺤﺴﻨﺎﺕ َﻟﻮ َ ُ ِ ِ ﺣﺐ ﻧﺼﻴﺐ ﺗﺘﻔﺮﺳﻮﻥ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺍﺯ ﺟﺎﻡ ِ ﺍﻟﺤﮑﻤﺔ َ َ َ َ ُ ّ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺍﻋﺮﺍﻑ ،ﺁﻳﻪ ١٧٩
١١٩
ﺹ ٧٤
ﺍﺑﺪﻳﻪ، ﺳﺮﻣﺪﻳﻪ ﻭ ﻏﻤﺎﻡ ﺭﺣﻤﺖ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﺍﺯ ﺑﺤﺮ ﻓﻴﻮﺿﺎﺕ ّ ّ
ﺍﻳﻤﺎﻧﻴﻪ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﮐﻪ ﻗﺒﻮﻝ ﻧﻨﻤﻮﺩ ﺑﻪ ﺍﺑﺪﻳﻪ ﺣﻴﺎﺕ ﺑﺎﻗﻴﻪ ّ ّ
ﻣﻮﺕ ﺩﺍﺋﻤﻰ ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪ .ﻭ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﻣﻮﺕ ﻭ ﺣﻴﺎﺕ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺐ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻣﻮﺕ ﻭ ﺣﻴﺎﺕ ﺍﻳﻤﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺍﺯ ﻋﺪﻡ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﺍﻳﻦ
ﻋﺎﻣﻪ ﻧﺎﺱ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ّ
ﺷﻤﺲ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻣﻬﺘﺪﻯ ﻧﺸﺪﻧﺪ ﻭ ﺟﻤﺎﻝ ﺍﺯﻟﻰ ﺭﺍ ﻣﻘﺘﺪﻯ ﻧﮕﺸﺘﻨﺪ. ﺍﺣﻤﺪﻳﻪ ﻣﺸﺘﻌﻞ ﻣﺤﻤﺪﻯ ﺩﺭ ﻣﺸﮑﺎﺕ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻭﻗﺘﻰ ﮐﻪ ﺳﺮﺍﺝ ّ ّ
ﺷﺪ ﺑﺮ ﻣﺮﺩﻡ ﺣﮑﻢ ﺑﻌﺚ ﻭ ﺣﺸﺮ ﻭ ﺣﻴﺎﺕ ﻭ ﻣﻮﺕ ﻓﺮﻣﻮﺩ .ﺍﻳﻦ
ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻋﻼﻡ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺑﻮﺍﺏ ﺍﺳﺘﻬﺰﺍء ﻣﻔﺘﻮﺡ
ﮔﺸﺖ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﺸﺮﮐﻴﻦ ،ﺭﻭﺡ ﺍﻻﻣﻴﻦ ﺧﺒﺮ ﺩﺍﺩﻩ" :ﻭ
ِ ﺍﻟﺬﻳﻦ ﻧﮑﻢ َ ُ ﻗﻠﺖ ٕﺍ ُ ﻣﺒﻌﻮ ُ َ ﺑﻌﺪﺍﻟﻤﻮﺕ َ َ ُ َ َْ ﻟﻴﻘﻮﻟﻦ َ ِ ﺛﻮﻥ ﻣﻦ َ ﻟﻦ ُ َ ﻣﺒﻴﻦ ١".ﻣﻀﻤﻮﻥ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﮐﻔﺮﻭﺍ ٕﺍﻥ َ َ ﺳﺤﺮ ُ ِ ٌ ﻫﺬﺍ ٕ ّﺍﻻ ِ ٌ ََُ
ﺑﮕﻮﺋﻰ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺸﺮﮐﻴﻦ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﺒﻌﻮﺙ ﺷﺪﻩ ﺍﻳﺪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻥ ،ﻫﺮ ﺁﻳﻨﻪ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺁﻧﻬﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﻭ ﺁﻳﺎﺕ ﺍﻭ ،ﻧﻴﺴﺖ ﺍﻳﻦ ﻣﮕﺮ ﺳﺤﺮﻯ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﻭ ﻫﻮﻳﺪﺍ .ﻭ ﺩﺭ ﺟﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮ
ﮐﻨﺎ ُ َﺗﺮﺍﺑﴼ ﻗﻮﻟﻬﻢ ﺍ ٕ ﺍ َﺫﺍ ُ ﻓﻌﺠﺐ َ ْ ُ ُ ﺗﻌﺠﺐ َ َ َ ٌ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪَ" :ﻭ ٕﺍﻥ َ ْ َ ْ
ﺧﻠﻖ َ ٍ ﺟﺪﻳﺪ ؟ " ٢ﮐﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ :ﺍﮔﺮ ﺍﻨﺎ ﻟﻔﻰ َ ْ ٍ َ
ﻋﺠﺐ ﻣﻰ ﺩﺍﺭﻯ ﭘﺲ ﻋﺠﺐ ﺍﺳﺖ ﻗﻮﻝ ﮐﺎﻓﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﻌﺮﺿﺎﻥ ﮐﻪ
ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ :ﺁﻳﺎ ﻣﺎ ﺗﺮﺍﺏ ﺑﻮﺩﻳﻢ؟ ﻭ ﺍﺯ ﺭﻭﻯ ﺍﺳﺘﻬﺰﺍء ﻣﻰ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ -١ﺳﻮﺭﻩ ﻫﻮﺩ ،ﺁﻳﻪ ٧
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﺭﻋﺪ ،ﺁﻳﻪ ٥
ﺹ ٧٥
ﺁﻳﺎ ﻣﺎﺋﻴﻢ ﻣﺒﻌﻮﺙ ﺷﺪﮔﺎﻥ؟ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﺩﻳﮕﺮ ﻗﻬﺮﴽ ﻟﻬﻢ ﺧﻠﻖ ﻣﻦ َ ْ ٍ ﺍﻓﻌﻴﻴﻨﺎ ِ َ ِ ﺍﻻﻭﻝ َ ْ ﻫﻢ ﻓﻰ َ ْ ٍ ﻟﺒﺲ ِ ْ ﺑﻞ ُ ْ ﺑﺎﻟﺨﻠﻖ َ ّ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪَ َ َ َ " :
َ ٍ ﺟﺪﻳﺪ ١ " .ﻣﻀﻤﻮﻥ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﻣﺎ ﻋﺎﺟﺰ ﻭ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺷﺪﻳﻢ
ﺷﮏ ﻭ ﺷﺒﻬﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺍﺯ ﺧﻠﻖ ﺍﻭﻝ؟ ﺑﻠﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺸﺮﮐﻴﻦ ﺩﺭ ّ ﺍﺯ ﺧﻠﻖ ّ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺭﺍ ﺟﺪﻳﺪ .ﻭ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻭ ﺍﻫﻞ ﻇﺎﻫﺮ ﭼﻮﻥ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﮐﻠﻤﺎﺕ ّ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻨﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺻﻠﻰ ﻣﺤﺘﺠﺐ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﻟﻬﺬﺍ ﺑﻪ
ﻗﺎﻋﺪﻩ ﻧﺤﻮ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ "ﺍﺫﺍ" ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺎﺿﻰ ﺩﺭ ﺁﻳﺪ ﻣﻌﻨﻰ ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ ﺍﻓﺎﺩﻩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﻭ ﺑﻌﺪ ﺩﺭ ﮐﻠﻤﺎﺗﻰ ﮐﻪ ﮐﻠﻤﻪ
ﻣﺘﺤﻴﺮ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﻣﺜﻞ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ" :ﻭ "ﺍﺫﺍ" ﻧﺎﺯﻝ ﻧﮕﺸﺘﻪ ّ
ﻳﻮﻡ َ ِ ﺳﺎﺋﻖ ﻧﻔﺦ ﻓﻰ ِ ﺟﺎﺕ ُ ﻧﻔﺲ َ َ ﺍﻟﺼﻮﺭ َ ِ َ ﮐﻞ َ ْ ٍ ﻣﻌﻬﺎ َ ٌ ﺍﻟﻮﻋﻴﺪ ﻭ َ ْ ﺫﻟﮏ َ ُ ُ َ
ﺷﻬﻴﺪ ٢ " .ﮐﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﻇﺎﻫﺮ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ :ﺩﻣﻴﺪﻩ ﺷﺪ ﺩﺭ ﺻﻮﺭ ﻭ ﺁﻥ ﻭ َِ ٌ ﺍﺳﺖ ﻳﻮﻡ ﻭﻋﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻫﺎ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﻌﻴﺪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺁﻣﺪ ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ
ﺑﺮﺍﻯ ﺣﺴﺎﺏ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻭﺳﺖ ﺭﺍﻧﻨﺪﻩ ﻭ ﮔﻮﺍﻩ .ﻭ ﺩﺭ ﻣﺜﻞ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺍﻗﻊ ﻳﺎ ﻣﺴﺘﺪﻝ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣﻘﺪﺭ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﻳﺎ ّ ﮐﻠﻤﻪ "ﺍﺫﺍ" ﺭﺍ ّ
ﻣﺤﻘﻖ ﺍﻟﻮﻗﻮﻉ ﺍﺳﺖ ﻟﻬﺬﺍ ﺑﻪ ﻓﻌﻞ ﻣﺎﺿﻰ ﺍﺩﺍ ﺷﺪ ﮐﻪ ﭼﻮﻥ ﻗﻴﺎﻣﺖ ّ
ﮔﻮﻳﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﭼﻘﺪﺭ ﺑﻰ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻭ ﺗﻤﻴﺰﻧﺪ.
ﻣﺤﻤﺪﻳﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺻﺮﻳﺤﻰ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻤﻰ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﻧﻔﺨﻪ ّ ّ ﺍﺯ ﺍﻓﺎﺿﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻘﺮﻩ ﺍﻟﻬﻰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻣﻨﺘﻈﺮ
ﺗﺤﻘﻖ ﺻﻮﺭ ﺍﺳﺮﺍﻓﻴﻞ ﮐﻪ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﻋﺒﺎﺩ ﺍﻭﺳﺖ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ّ -١ﺳﻮﺭﻩ ﻕ ،ﺁﻳﻪ ١٥
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﻕ ،ﺁﻳﻪ ۱۲ - ٢٠
١٢٢
ﺹ ٧٦
ﻭﺟﻮﺩ ﺍﺳﺮﺍﻓﻴﻞ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺑﻴﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺷﺪﻩُ .ﻗﻞ ﺑﻐﻴﺮ ﺍﺗﺴﺘﺒﺪﻟﻮﻥ ّ ﺍﺳﺘﺒﺪﻟﺘﻢ ِ ِ ﺧﻴﺮ ُ ََ َ ُ َ ﺍﻟﺬﻯ ُﻫﻮ َ ٌ ﻓﺒﺌﺲ َﻣﺎ ْ َ ْ َ ُ ﻟﮑﻢ َ ِ َ
١٢٣ ﻣﺤﻤﺪﻯ ﺍﺧﺴﺮﻳﻦ .ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺻﻮﺭ ،ﺻﻮﺭ ّ ﺣﻖ ﻭ ُ ُ ﻗﻮﻡ ُﺳﻮَ َ َ ﮐﻨﺘﻢ َ َ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﻣﻤﮑﻨﺎﺕ ﺩﻣﻴﺪﻩ ﺷﺪ ﻭ ﻗﻴﺎﻣﺖ ،ﻗﻴﺎﻡ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ
ﺑﻮﺩ ﺑﺮ ﺍﻣﺮ ﺍﻟﻬﻰ .ﻭ ﻏﺎﻓﻠﻴﻦ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻗﺒﻮﺭ ﺍﺟﺴﺎﺩ ﻣﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻫﻤﻪ
ﻣﺨﻠﻊ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺣﻴﺎﺕ ﺗﺎﺯﻩ ﺑﺪﻳﻌﻪ ﺍﻳﻤﺎﻧﻴﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻠﻌﺖ ﺟﺪﻳﺪﻩ ّ ّ
ﺯﻧﺪﻩ ﻧﻤﻮﺩ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻭﻗﺘﻰ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺟﻤﺎﻝ ﺍﺣﺪﻳّﻪ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﮐﻪ ﺟﻨﺖ ﻭ ﻧﺎﺭ ﻭ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺭﻣﺰﻯ ﺍﺯ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺑﻌﺚ ﻭ ﺣﺸﺮ ﻭ ّ " : ﺍﻟﻴﮏ ﻓﺴﻴﻨﻐﻀﻮﻥ ٕ َ َ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ﻭﺣﻰ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺁﻭﺭﺩ َ َ ُ ِ ُ َ
ﻳﮑﻮﻥ َﻗﺮﻳﺒﴼ١". ﻋﺴﻰ َ ْ ﺳﻬﻢ ﻭ َ ُ ﺍﻥ َ ُ َ ﻳﻘﻮ ُ َ ُﺭﺅﻭ َ ُ ْ ﻫﻮ ُﻗﻞ َ َ ﻣﺘﻰ ُ َ ﻟﻮﻥ َ َ
ﻳﻌﻨﻰ ﺯﻭﺩ ﺍﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﮔﻤﺮﺍﻫﺎﻥ ﻭﺍﺩﻯ ﺿﻼﻟﺖ ﺳﺮﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﻭﻯ
ﺍﺳﺘﻬﺰﺍ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻰ ﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﭼﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻮﺭ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ؟ ﺗﻮ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﺑﮕﻮ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺑﺎﺷﺪ.
١٢٤
ﺗﻠﻮﻳﺢ ﻫﻤﻴﻦ ﻳﮏ ﺁﻳﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﮐﺎﻓﻰ ﺍﺳﺖ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺩﻗﻴﻖ
ﺣﻖ ﺩﻭﺭ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﺳﺒﺤﺎﻥ ﺍ ،ﭼﻘﺪﺭ ﺁﻥ ﻗﻮﻡ ﺍﺯ ﺳﺒﻞ ّ
ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﻗﻴﺎﻡ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻋﻼﻣﺎﺕ
ﺳﺨﺮﻳﻪ ﻭ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﺍﻭ ﻫﻤﻪ ﺍﺭﺽ ﺭﺍ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ّ
ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﻌﺘﮑﻒ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﺛﻴﻠﻰ ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻋﺼﺮ ﺑﻪ ﺭﺑﺎﻧﻴﻪ ﻭ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻋﺎﻃﻞ ﺑﺎﻃﻞ ﺟﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺷﻤﺲ ﻋﻨﺎﻳﺖ ّ ّ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺍﺳﺮﺍء ،ﺁﻳﻪ ٥١
ﺹ ٧٧
ﺟﻌﻞ ﺍﺯ ﺭﻭﺍﺋﺢ ﺍﻣﻄﺎﺭ ﺭﺣﻤﺖ ﺳﺒﺤﺎﻧﻴﻪ ﻏﺎﻓﻞ ﮔﺸﺘﻪﺍﻧﺪ .ﺑﻠﻰَ ُ ، ّ
ﺗﺠﻠﻰ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺟﻬﺎﻧﺘﺎﺏ ﺩﺭ ﺧﻔﺎﺵ ﺍﺯ ّ ﻗﺪﺱ ﺍﺯﻝ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﺍﺳﺖ ﻭ ّ ﺣﻖ ﮔﺮﻳﺰ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺍﻋﺼﺎﺭ ﺩﺭ ﺣﻴﻦ ﻇﻬﻮﺭ ﻣﻈﺎﻫﺮ ّ
ﻣﺮﺓ ﺑﺎﻥ ُ َ ﺑﻮﺩﻩ.ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻋﻴﺴﻰ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ" :ﻻ ّ ﺑﺪ ُ ﻟﮑﻢ ِ َ ﺗﻮﻟﺪﻭﺍ َ ّ ً
" : ﻣﻦ ﺍﻟﻤﺎء َﻭ ُﺍﺧﺮﻯ ١ ".ﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ َﻣﻦ َﻟﻢ ُ َ ﻳﻮﻟﺪ ِ َ
ﻣﻦ َ َ ِ ﺍﻟﺠﺴﺪ ﻳﺪﺧﻞ َ َ ﻳﻘﺪﺭ َﺍﻥ َ ُ َ ﻣﻠﮑﻮﺕ ﺍُ َ . ﺍﻟﺮﻭﺡ ﻻ َ ُ ﺍﻟﻤﻮﻟﻮﺩ ِ َ َ
ﺭﻭﺡ ٢ ".ﮐﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ َ َ ٌ ﻫﻮ ُ ٌ ﻫﻮ َﻭ َ ُ ُ ﺍﻟﺮﻭﺡ ُ َ ﺟﺴﺪ ُ َ ﺍﻟﻤﻮﻟﻮﺩ ِﻣﻦ ِ
ﺍﺳﺖ :ﻧﻔﺴﻰ ﮐﻪ ﺯﻧﺪﻩ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻣﺎء ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺭﻭﺡ
ﺭﺑﺎﻧﻰ ﻧﻴﺴﺖ ﻗﺪﺳﻰ ﻋﻴﺴﻮﻯ ،ﻗﺎﺑﻞ ﻭﺭﻭﺩ ﻭ ﺩﺧﻮﻝ ﺩﺭ ﻣﻠﮑﻮﺕ ّ
ﺗﻮﻟﺪ ﻳﺎﻓﺖ ﭘﺲ ﺍﻭﺳﺖ ﺟﺴﺪ، ﺯﻳﺮﺍ ﻫﺮﭼﻪ ﺍﺯ ﺟﺴﺪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ ﻭ ّ
ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ ﺭﻭﺡ ﮐﻪ ﻧﻔﺲ ﻋﻴﺴﻮﻯ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﺍﻭﺳﺖ ﺭﻭﺡ. ﻭ ّ ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﺁﻧﮑﻪ ﻫﺮ ﻋﺒﺎﺩﻯ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﺡ ﻭ ﻧﻔﺨﻪ ﻣﻈﺎﻫﺮ
ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻭ ﺯﻧﺪﻩ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺣﮑﻢ ﺣﻴﺎﺕ ﻭ ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻇﻬﻮﺭ ّ ّ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻣﻦ ﺩﻭﻥ ﺁﻥ ﺣﮑﻢ ﺟﻨﺖ ﻣﺤﺒﺖ ّ ّ ﺑﻌﺚ ﻭ ﻭﺭﻭﺩ ﺩﺭ ّ ﻏﻴﺮ ﺁﻥ ﮐﻪ ﻣﻮﺕ ﻭ ﻏﻔﻠﺖ ﻭ ﻭﺭﻭﺩ ﺩﺭ ﻧﺎﺭ ﮐﻔﺮ ﻭ ﻏﻀﺐ ﺍﻟﻬﻰ
ﺍﺳﺖ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﻭ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﮐﺘﺐ ﻭ ﺍﻟﻮﺍﺡ ﻭ ﺻﺤﺎﺋﻒ ،ﻣﺮﺩﻣﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻡ ﻫﺎﻯ ﻟﻄﻴﻒ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﻧﭽﺸﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻓﻴﺾ ﺭﻭﺡ ﺍﻟﻘﺪﺱ
ﻭﻗﺖ ﻗﻠﻮﺏ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻓﺎﺋﺰ ﻧﺸﺪﻩ ،ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺣﮑﻢ ﻣﻮﺕ ﻭ ﻧﺎﺭ ﻭ ﻋﺪﻡ ﺑﺼﺮ ﻭ ﻗﻠﺐ ﻭ ﺳﻤﻊ ﺷﺪﻩ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩَ" :ﻟﻬﻢ ﻳﻮﺣﻨﺎ ،ﻓﺼﻞ ،٣ﺁﻳﻪ ٧-٥ ١ﻭ -٢ﺍﻧﺠﻴﻞ ّ
١٢٥
ﺹ ٧٨
١٢٦
ﺑﻬﺎ١ ".ﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﻣﺴﻄﻮﺭ ﻗﻠﻮﺏ ﻻ َ َ ُ َ ﻳﻔﻘﻬﻮﻥ ِ َ ُُ ٌ
ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺭﻭﺯﻯ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﻋﻴﺴﻰ ﻭﺍﻟﺪﺵ ﻭﻓﺎﺕ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺍﻭ ﺧﺪﻣﺖ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﻌﺮﻭﺽ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﻭﺩ ﻭ ﺍﻭ
ﺭﺍ ﺩﻓﻦ ﻭ ﮐﻔﻦ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺭﺍﺟﻊ ﺷﻮﺩ .ﺁﻥ ﺟﻮﻫﺮ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ١٢٧
ﺍﻟﻤﻮﺗﻰ ٢ ".ﻳﻌﻨﻰ ﻭﺍﮔﺬﺍﺭ ﻣﺮﺩﻩ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺗﺎ ﺍﻟﻤﻮﺗﻰ َ ِ ُ ﻟﻴﺪﻓﻨﻮﻩ َ " َﺩﻉ َ
ﺩﻓﻦ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﺮﺩﻩ ﻫﺎ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺩﻭ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﺍﻫﻞ ﮐﻮﻓﻪ ﺧﺪﻣﺖ
ﺣﻀﺮﺕ ﺍﻣﻴﺮ ﺁﻣﺪﻧﺪ .ﻳﮑﻰ ﺭﺍ ﺑﻴﺘﻰ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﺑﻴﻊ ﺁﻥ ﺩﺍﺷﺖ ﺍﻃﻼﻉ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﻣﺸﺘﺮﻯ ﺑﻮﺩ .ﻭ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ّ
ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﻳﻦ ﻣﺒﺎﻳﻌﻪ ﻭﻗﻮﻉ ﻳﺎﺑﺪ ﻭ ﻗﺒﺎﻟﻪ ﻣﺴﻄﻮﺭ ﮔﺮﺩﺩ .ﺁﻥ
ﻣﻈﻬﺮ ﺍﻣﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﻪ ﮐﺎﺗﺐ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﻮﻳﺲِ َ " : ﺍﺷﺘﺮﻯ ﻗﺪ ْ َ
ﺣﺪ ٕ َﺍﻟﻰ ِ ْ ﺑﺤﺪﻭﺩ َ َ ٍ ٍ ﻣﻴﺖ َﻋﻦ َ ٍ ﺍﻟﻠﺤﺪ ﺣﺪ ٕ َﺍﻟﻰ َ ْ ِ ﻣﺤﺪﻭﺩﴽ ِ ﺍﻟﻘﺒﺮ َﻭ َ ﺍﺭﺑﻌﺔ ، ﻣﻴﺖ َﺑﻴﺘﴼ َ ُ ٌَ
َ ِ ﺍﻟﺠﻨﺔ ﻭ ﺣﺪ ٕﺍ ّﻣﺎ ٕ َﺍﻟﻰ ﺣﺪ ٕﺍﻟﻰ ﺍﻟﺼﺮﺍﻁ ،ﻭ َﻭ َ
ﺍﻟﻨﺎﺭ ".ﺣﺎﻝ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﺻﻮﺭ ﺣﻴﺎﺕ ﻋﻠﻮﻯ ﺯﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﻣﺎ ٕﺍﻟﻰ ّ ِ ّٕ
ﻣﺤﺒﺖ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﺒﻌﻮﺙ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻗﺒﺮ ﻏﻔﻠﺖ ﺑﻪ ّ
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻃﻼﻕ ﻣﻮﺕ ﺑﺮ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻧﻤﻰ ﺷﺪ .ﻭ ﻫﺮﮔﺰ ﺩﺭ ﻫﻴﭻ ١٢٨ﺑﻮﺩﻧﺪ ّ ﻋﻬﺪ ﻭ ﻋﺼﺮ ﺟﺰ ﺣﻴﺎﺕ ﻭ ﺑﻌﺚ ﻭ ﺣﺸﺮ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻭ ﺗﻌﻘﻞ ﺷﻮﺩ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻴﺎﻥ ﺍﻭﻟﻴﺎء ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﻴﺴﺖ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﻗﺪﺭﻯ ّ
ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ،ﮐﺸﻒ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻣﻮﺭ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﻟﺤﺪ ﻭ ﻗﺒﺮ
ﺟﻨﺖ ﻭ ﻧﺎﺭ ﭼﻪ ﺑﻮﺩ .ﻭ ﻟﻴﮑﻦ ﭼﻪ ﭼﺎﺭﻩ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﻧﺎﺱ ﻭﺻﺮﺍﻁ ﻭ ّ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺍﻋﺮﺍﻑ ،ﺁﻳﻪ ١٧٨
-٢ﺍﻧﺠﻴﻞ ﻟﻮﻗﺎ ،ﻓﺼﻞ ،٩ﺁﻳﻪ ٦٠
ﺹ ٧٩
ﺩﺭ ﻟﺤﺪ ﻧﻔﺲ ﻣﺤﺠﻮﺏ ﻭ ﺩﺭ ﻗﺒﺮ ﻫﻮﻯ ﻣﺪﻓﻮﻧﻨﺪ .ﺧﻼﺻﻪ ﺍﮔﺮ
ﻗﺪﺭﻯ ﺍﺯ ﺯﻻﻝ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﺮﺯﻭﻕ ﺷﻮﻳﺪ ﻣﻰ ﺩﺍﻧﻴﺪ ﮐﻪ ﺣﻴﺎﺕ
ﺣﻘﻴﻘﻰ ﺣﻴﺎﺕ ﻗﻠﺐ ﺍﺳﺖ ﻧﻪ ﺣﻴﺎﺕ ﺟﺴﺪ .ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﻴﺎﺕ ﺟﺴﺪ ﻫﻤﻪ ﻧﺎﺱ ﻭ ﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺕ ﺷﺮﻳﮑﻨﺪ ﻭ ﻟﻴﮑﻦ ﺍﻳﻦ ﺣﻴﺎﺕ
ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﺍﻓﺌﺪﻩ ﻣﻨﻴﺮﻩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺑﺤﺮ ﺍﻳﻤﺎﻥ
ﺷﺎﺭﺑﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺛﻤﺮﻩ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﻣﺮﺯﻭﻕ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺣﻴﺎﺕ ﺭﺍ ﻣﻮﺕ ﺍﺯ ﻋﻘﺐ
ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺑﻘﺎ ﺭﺍ ﻓﻨﺎ ﺍﺯ ﭘﻰ ﻧﻴﺎﻳﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩﺍﻧﺪ:
" ﺍﻟﺪﺍﺭﻳﻦ ".ﺍﮔﺮ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺣﻴﺎﺕ ﻇﺎﻫﺮﻩ ﺟﺴﺪﻯ ﺍﻟﻤﺆﻣﻦ َﺣﻲ ِﻓﻰ ّ َ ِ ِ ُ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻣﻮﺕ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺧﺬ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ
ﻣﺪﻝ ﺍﺳﺖ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﮐﺘﺐ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﻭ ﺛﺒﺖ ﺷﺪﻩ ّ
ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻋﺎﻟﻰ ﻭ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺘﻌﺎﻟﻰ ٠ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺁﻳﻪ ﻣﺒﺎﺭﮐﻪ ﮐﻪ ﺍﻟﺸﻬﺪﺍء ﻭ ﺍﺑﻮ ﺟﻬﻞ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪ ﺑﺮﻫﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﺳﻴﺪ ّ ﺣﻖ ﺣﻤﺰﻩ ّ ﺩﺭ ّ
ﻣﻴﺘﴼ ﺍﻭ َﻣﻦ َ َ ﮐﺎﻥ َ ْ ﻭﺍﺿﺢ ﻭ ّ ﺣﺠﺘﻰ ﺍﺳﺖ ﻻﺋﺢ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪَ َ " : ﻟﻪ ُﻧﻮﺭﴽ َ ِ ﮐﻤﻦ ََ ﻳﻤﺸﻰ ِﺑﻪ ِﻓﻰ ِ ﺟﻌﻠﻨﺎ َ ُ ﻓﺎ ْ َ َ ُ ﺍﻟﻨﺎﺱ َ َ ﺣﻴﻴﻨﺎﻩ ﻭ َ َ ْ َ
ﻣﺜﻠﻪ ِﻓﻰ ِ ُ ﻣﻨﻬﺎ ١ ".ﻭ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺩﺭ ﻭﻗﺘﻰ ﺍﺯ َ َُُ ﺑﺨﺎﺭﺝ ِ َ ﺍﻟﻈﻠﻤﺎﺕ َﻟﻴْ َ ﺲ ِ َ ِ ٍ
ﻣﺘﺮﺩﻯ ﺷﺪﻩ ﻣﻘﺪﺱ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻣﺸﻴﺖ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﻤﺰﻩ ﺑﻪ ﺭﺩﺍﻯ ّ ّ ﺳﻤﺎء ّ
ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺑﻮﺟﻬﻞ ﺩﺭ ﮐﻔﺮ ﻭ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﺛﺎﺑﺖ ﻭ ﺭﺍﺳﺦ ﺑﻮﺩ .ﺍﺯ ﻣﺼﺪﺭ ﺭﺑﻮﺑﻴﺖ ﻋﻈﻤﻰ ﺣﮑﻢ ﺣﻴﺎﺕ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻟﻮﻫﻴﺖ ﮐﺒﺮﻯ ﻭ ﻣﮑﻤﻦ ّ ّ
ﺣﻖ ﺍﺑﻮﺟﻬﻞ .ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﻣﻮﺕ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺣﻤﺰﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ﺩﺭ ّ -
١ﺳﻮﺭﻩ ﺍﻧﻌﺎﻡ ،ﺁﻳﻪ ١٢٢
١٢٩
ﺹ ۸۰
ﮐﻪ ﻧﺎﺋﺮﻩ ﮐﻔﺮ ﺩﺭ ﻗﻠﻮﺏ ﻣﺸﺮﮐﻴﻦ ﻣﺸﺘﻌﻞ ﺷﺪ ﻭ ﻫﻮﺍﻯ ﺍﻋﺮﺍﺽ
ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﺁﻣﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻓﺮﻳﺎﺩ ﺑﺮ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﻤﺰﻩ ﭼﻪ ﺯﻣﺎﻥ
ﻣﺮﺩ ﻭ ﮐﻰ ﺯﻧﺪﻩ ﺷﺪ ﻭ ﭼﻪ ﻭﻗﺖ ﺍﻳﻦ ﺣﻴﺎﺕ ﺑﺮ ﺍﻭ ﻋﺮﺿﻪ ﮔﺸﺖ؟
ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺷﺮﻳﻔﻪ ﺭﺍ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻤﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻫﻞ ﺫﮐﺮ ﻫﻢ ١٣٠
ﺗﻤﺴﮏ ﻧﺠﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺭﺷﺤﻰ ﺍﺯ ﮐﻮﺛﺮ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺒﺬﻭﻝ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ّ ﻟﻬﺬﺍ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻓﺴﺎﺩﻫﺎ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﻳﺎﻓﺖ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ
ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺷﻤﺲ ﻣﻌﺎﻧﻰ ،ﺟﻤﻴﻊ ﻧﺎﺱ ﺍﺯ ﺍﻋﺎﻟﻰ ﻭ ﺍﺩﺍﻧﻰ ﻣﺘﺼﻞ ﺗﻤﺴﮏ ﺑﻪ ُ َ ﺟﻌﻞ ﻫﺎﻯ ﻇﻠﻤﺎﻧﻰ ﻭ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺷﻴﻄﺎﻧﻰ ﺟﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ّ ّ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺸﮑﻠﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻣﺴﺘﻔﺴﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﺸﺎﻥ
ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻋﺪﻡ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﭼﻴﺰﻯ ﺟﻮﺍﺏ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺿﺮﺭﻯ ﺑﺮ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﺟﻌﻞ ﻇﺎﻫﺮﻩ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻭ ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ُ َ
ﺧﻮﺩ ﻗﺴﻤﺘﻰ ﺍﺯ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﺸﮏ ﺑﻘﺎ ﻧﺒﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺭﺿﻮﺍﻥ ﺭﻳﺎﺣﻴﻦ
ﻣﻌﻨﻮﻯ ﻗﺪﻡ ﻧﮕﺬﺍﺷﺘﻪ ،ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺭﺍﺋﺤﻪ ﻋﻄﺮ ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻡ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺭﺳﺎﻧﺪ؟ ﻟﻢ ﻳﺰﻝ ﺷﺄﻥ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩﻩ
ﺍﻟﺬﻳﻨﻬﻢ ﻳﻔﻮﺯ ِﺑﺂﺛﺎﺭ ﺍّ ٕ ﺍﻻ ُ َ ﻭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ .ﻭ َﻟﻦ َ ُ َ ﺍﻋﺮﺿﻮﺍ ﻋﻦ َ ِ ﺍﻟﺸﻴﻄﺎﻥ ﻭ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻗﺒﻠﻮﺍ ٕ َﺍﻟﻴﻪ ﻭ َ ْ َ ُ َ َ
ﻗﻠﻢ ِ ِ ﻟﻮﺡ ﻣﻦ َ َ َ ِ َ ﺍﻟﻴﻮﻡ ِ ْ ﮐﺬﻟﮏ َ َ َ ﺣﮑﻢ َ ﺍﺛﺒﺖ ﺍَ ْ ُ ُ ﺍﻟﻌﺰﺓ َﻋﻠﻰ َ ٍ
ﺧﻠﻒ ُ ِ ِ ﻣﮑﻨﻮﻧﴼ .ﺍﮔﺮ ﻣﻠﺘﻔﺖ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺷﻮﻳﺪ ﻭ ﺍﻟﻌﺰ َ ﺳﺮﺍﺩﻕ ُ ﮐﺎﻥ َ َ
ﺳﺪﻯ ﺗﻔﮑﺮ ﺩﺭ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﺑﺎﻃﻦ ﺁﻥ ﺑﻔﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺸﮑﻠﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ ّ ّ ﺍﻟﺘﻨﺎﺩ ﻋﺎﺭﻑ ﺷﻮﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺣﺘﻴﺎﺝ ﺑﻪ ﺳﺆﺍﻝ ﺷﺪﻩ ﻣﻴﺎﻥ ﻋﺒﺎﺩ ﻭ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻳﻮﻡ ّ
ﻧﺨﻮﺍﻫﻰ
ﺹ ۸۱
ﺩﺍﺷﺖ .ﺍﻧﺸﺎءﺍ ﺍﻣﻴﺪﻭﺍﺭﻳﻢ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺷﺎﻃﻰ ﺑﺤﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﻟﺐ ﺗﺸﻨﻪ
ﻭ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﺑﺮ ﻧﮕﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺣﺮﻡ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻻﻳﺰﺍﻟﻰ ﺑﻰ ﺑﻬﺮﻩ ﺭﺍﺟﻊ ﻫﻤﺖ ﻭ ﻣﺠﺎﻫﺪﻩ ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﮐﻨﺪ .ﺑﺎﺭﻯ، ﻧﺸﻮﻳﺪ .ﺩﻳﮕﺮ ﺗﺎ ّ
١٣١
ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﻭﺍﺿﺤﻪ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺁﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ
ﺍﻟﺴﻼﻃﻴﻦ ﺑﻮﺩ .ﺣﺎﻝ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺩﻫﻴﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻳﮏ ّ ﺗﺼﺮﻑ ﻭ ﻏﻠﺒﻪ ﻭ ﻫﻴﻤﻨﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺍﮐﺒﺮ ﺣﺮﻑ ﻭ ﺑﻴﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ّ
ﻭ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺳﺖ ﻳﺎ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﻳﻦ ﺳﻼﻃﻴﻦ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻋﺎﻧﺖ ﺭﻋﺎﻳﺎ ﻭ ﻓﻘﺮﺍ ،ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﭼﻨﺪ ﺻﺒﺎﺣﻰ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﺣﺴﺐ ﻇﺎﻫﺮ ﺗﻤﮑﻴﻦ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻟﻴﮑﻦ ﺑﻪ ﻗﻠﺐ ﻫﻤﻪ ﻣﻌﺮﺽ ﻭ ﻣﺪﺑﺮﻧﺪ؟ ﻭ ﺍﻳﻦ
ﻣﺴﺨﺮ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺣﻴﺎﺕ ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ ﻭ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﻪ ﺣﺮﻓﻰ ﻋﺎﻟﻢ ﺭﺍ ّ
ﺍﻻﺭﺑﺎﺏ .ﭼﻪ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻥ ﻟﻠﺘﺮﺍﺏ ﻭ َ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻓﺎﺿﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ .ﻣﺎ ِ ِ ﺭﺏ َ ِ
ﺫﮐﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻫﺎ ﻣﻨﻘﻄﻊ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺳﺎﺣﺖ ﻗﺪﺱ ﺧﺪﺍﻡ ﺩﺭﮔﻪ ﺍﻭ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﻭ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﺧﻮﺏ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﻮﺩ ّ
ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺕ ﻭ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻩ ﻭ
ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﺑﺎﺭﻯ ،ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻳﮏ ﻣﻌﻨﻰ ﺍﺯ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﺎﻃﻨﻰ ﮐﻪ ﻧﻈﺮ
ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻧﺎﺱ ﺫﮐﺮ ﺷﺪ .ﻭ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻥ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ ﻭ ّ
ﻭﺟﻮﺩ ﻭ ﻃﻠﻌﺖ ﻣﺤﻤﻮﺩ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻈﻠﻮﻡ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﺮ ﻓﺴﺒﺤﺎﻥ ﺍِ َ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺁﻥ ﺭﺗﺒﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺧﻠﻖ ﻻﻳﻖ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﺁﻥ ﻧﻪُ َ .
ﺍﻟﻌﺒﺎﺩ ِﻓﻰ َ َ َ ِ ِ ﻳﺬﮐﺮﻭﻥ .ﺳﺆﺍﻟﻰ ١٣٣ ﻋﻤﺎ ُﻫﻢ َ ُ ُ َ ﺳﻠﻄﻨﺘﻪ َﻭ َ َ ﺗﻌﺎﻟﻰ َ ّ َ ّ ﻳﺼﻒ ِ ُ ﻋﻤﺎ َ ِ ُ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻨﺎﺏ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺳﻠﻄﻨﺖ ،ﺣﮑﻢ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ
١٣٢
ﺹ ۸۲
ﻏﻠﺒﻪ ﻭ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻠﮑﻰ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻧﺎﺱ ﻣﻘﻬﻮﺭ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ
ﻣﻌﺰﺯ ﻭ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻄﻴﻊ ﻭ ﻣﻨﻘﺎﺩ ﮔﺮﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ﻣﺴﺘﺮﻳﺢ ﻭ ّ
ﺍﻟﻌﺰﻩ ﮐﻪ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ﻣﺨﺬﻭﻝ ﻭ ﻣﻨﮑﻮﺏ ﺷﻮﻧﺪ ،ﭘﺲ ﺩﺭ ّ ﺭﺏ ّ ﺣﻖ ّ
ﻣﺴﻠﻤﴼ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﻪ ﺍﺳﻢ ﺍﻭﺳﺖ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺑﻪ ﻋﻈﻤﺖ ﻭ ﺷﻮﮐﺖ ﺍﻭ ّ
ﻣﻌﺘﺮﻓﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﺍﺯ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺻﺎﺩﻕ ﻧﻤﻰ ﺁﻳﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺗﺼﺮﻑ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ﺍﻭﺳﺖ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺑﺮ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺍﮐﺜﺮ ﺍﺭﺽ ﺩﺭ ّ ﺧﻼﻑ ﺭﺿﺎﻯ ﺍﻭ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻫﻤﻪ ﮐﺎﻓﺮ ﻭ ﻣﻌﺮﺽ ﻭ
ﻣﺪﺑﺮﻧﺪ ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺍﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﻭ ﻣﻘﺒﻞ ﻭ ﻓﺎﻋﻞ ﺍﻧﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ
ﻧﻬﻰ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ﺍﻭ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ﻣﺒﺘﻼ ﻭ ١٣٤
ﺍﻟﺸﻤﺲ ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ. ﻣﻘﻬﻮﺭﻧﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺍﻇﻬﺮ ﻣﻦ ّ
ﺣﻖ ﻭ ﭘﺲ ﺑﺪﺍﻥ ﺍﻯ ﺳﺎﺋﻞ ﻃﺎﻟﺐ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻇﺎﻫﺮﻩ ﻧﺰﺩ ّ
ﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﺍﻭ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ .ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﮔﺮ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﻏﻠﺒﻪ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ،ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﻏﻠﺒﻪ ﻇﺎﻫﺮﻯ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﺎﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺮ ﺁﻥ
" : ﻟﻬﻢ ﺟﻨﺎﺏ ﺳﺨﺖ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﻣﺜﻞ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ َﻭ ٕ ﺍﻥ ُ َ ﺟﻨﺪﻧﺎ َ ُ ُ
ﻳﺮﻳﺪﻭﻥ َﺍﻥ ُ ِ ﻳﻄﻔﺌﻮﺍ ﺍﻟﻐﺎﻟﺒﻮﻥ ١ ".ﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪَ ُ ُ " : َ ُِ َ
ﺍﻥ ﻧﻮﺭﺍَ ِ ِﺑﺎ َ ِ ِ ﻳﺄﺑﻰ ﺍّ ٕ ُﺍﻻ َ ْ ﻓﻮﺍﻫﻬﻢ ﻭ َ َ ُ َ
ﻓﻮﻕ ﺍﻟﮑﺎﻓﺮﻭﻥ ٢ ".ﻭ ﺩﻳﮕﺮ" :ﻫﻮ ﮐﺮﻩ ﺍﻟﻐﺎﻟﺐ َ َ ُِ َ ُِ ﻳﺘﻢ ُ َ ُ ﻧﻮﺭﻩ ﻭﻟﻮ َ ِ َ ِ ُ
ُ ١٣٥ﮐ ﻞ َﺷﻲء ".ﻣﺜﻞ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﮐﺜﺮﻯ ﺍﺯ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﺻﺮﻳﺢ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺍﮔﺮ ْ ﻣﻔﺮﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻧﻤﻰ ﻣﺎﻧﺪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺞ ﺭﻋﺎﻉ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ّ ﺻﺎﻓﺎﺕ ،ﺁﻳﻪ ١٧٣ -١ﺳﻮﺭﻩ ّ
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﺗﻮﺑﻪ ،ﺁﻳﻪ ٣٢
ﺹ ۸۳
ﺍﺯﻟﻴﻪ ﺭﺍ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ. ﻣﮕﺮ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻗﺪﺳﻴﻪ ﻭ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ّ ّ
ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ُﺟﻨﺪﻯ ﺍﺯ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻰ ﺍﻋﻠﻰ ﺩﺭ ﺍﺭﺽ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺍﻗﺮﺏ ﺍﻟﻰ ﺍ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﺮ ﺭﻭﻯ ﺍﺭﺽ ﻣﺜﻠﻰ ﻭ ﺷﺒﻬﻰ
ﻣﺜﻠﻪ ﻓﻰ ُ ِ ﺍﻟﻤﻠﮏ .ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺷﻨﻴﺪﻳﺪ ﻟﻮﻻﻩ َﻟﻢ ُ ﻳﮑﻦ ُ ُ ﻧﺪﺍﺷﺖُ َ . ﺍﻟﻈﺎﻟﻤﻴﻦ .ﺣﺎﻝ ﺍﮔﺮ ﺑﺮ ﻟﻌﻨﺔ ﺍَ َ ِ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪَ .ﺍﻻ َ ُ ﺍﻟﻘﻮﻡ َ ِ ﻋﻠﻰ َ ِ
ﺣﻖ ﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﺧﺪﺍ ﻭ ١٣٦ﺣﺴﺐ ﻇﺎﻫﺮ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﮐﻨﻴﺪ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻫﻴﭻ ﺩﺭ ّ ﺟﻨﻮﺩ ﺍﻭ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻇﺎﻫﺮ ﺻﺎﺩﻕ ﻧﻤﻰ ﺁﻳﺪ ﭼﻪ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﮐﻪ ﻣﻐﻠﻮﺑﻴﺖ ﺟﻨﺪﻳﺘﺶ ﻣﺜﻞ ﺷﻤﺲ ﻻﺋﺢ ﻭ ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ّ ّ
ﻃﻒ ﮐﺄﺱ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺭﺍ ﻧﻮﺷﻴﺪﻧﺪ .ﻭ ﻭ ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﺖ ﺩﺭ ﺍﺭﺽ ّ ّ
" : ﻳﺮﻳﺪﻭﻥ َﺍﻥ ُ ِ ﻳﻄﻔﺌﻮﺍ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺩﺭ ﺁﻳﻪ ﻣﺒﺎﺭﮐﻪ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ُ ُ َ
ﻧﻮﺭﻩ ﻭﻟﻮ ﻧﻮﺭﺍِ ِ َ َ ِ ِ ﻳﺄﺑﻰ ﺍّ ٕ ُﺍﻻ َﺍﻥ ُ ِ ﻳﺘﻢ ُ َ ُ ﺑﺎﻓﻮﺍﻫﻬﻢ ﻭ َ َ ُ َ
ﺍﻟﮑﺎﻓﺮﻭﻥ ١" ،ﺍﮔﺮ ﺑﺮ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻠﮑﻰ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺷﻮﺩ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﮐﺮﻩ ُِ َ َِ َ
ﻧﻴﺎﻳﺪ ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻇﺎﻫﺮ ﺍﻃﻔﺎء
ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺳﺮﺍﺝ ﻫﺎﻯ ﺻﻤﺪﺍﻧﻰ ﺭﺍ ﺧﺎﻣﻮﺵ ﮐﺮﺩﻧﺪ .ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﻏﻠﺒﻪ ﺍﺯ ﮐﺠﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻣﻨﻊ ﺩﺭ ﺁﻳﻪ ﺷﺮﻳﻔﻪ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪَ" :ﻭ
ﻧﻮﺭﻩ " ٢ﭼﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﺩﺍﺭﺩ؟ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﺪ ﻳﺄﺑﻰ ﺍّ ٕ ُﺍﻻ َﺍﻥ ُ ِ ﻳﺘﻢ ُ َ َ َ
ﻣﺤﻞ ﺍﻣﻨﻰ ﻧﻴﺎﺳﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺷﺮﺑﺖ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﻣﺸﺮﮐﻴﻦ ﺩﺭ ّ
ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﺖ ﺍﻳﻦ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺭﺍﺣﺘﻰ ﻧﻴﺎﺷﺎﻣﻴﺪﻧﺪ .ﻭ ّ
ﻧﻔﺴﻰ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻰ ﺁﻭﺭﺩ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩ ١ﻭ - ٢ﺳﻮﺭﻩ ﺗﻮﺑﻪ ،ﺁﻳﻪ ٣٢
ﺹ ۸۴
ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﺍﺣﺼﺎء ﻭ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺍﻳﻦ
١٣٧
ﻋﺰ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺯ ﻋﻬﺪﻩ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﻭ ﺑﻴﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺁﻳﺎﺕ ّ
ﺻﻤﺪﺍﻧﻰ ﺑﺮ ﻣﻰ ﺁﻳﻨﺪ؟ ﺑﺎﺭﻯ ،ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻧﻪ ﭼﻨﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺩﺭﺍﮎ
ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﻏﻠﺒﻪ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻣﻘﺎﻣﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﻭ
ﺗﺮﺷﺤﺎﺕ ﺩﻡ ﺁﻥ ﺍﻣﺮﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺳﺖ. ً ﻣﺜﻼ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﻏﻠﺒﻪ ّ ﺗﺮﺷﺢ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺷﺮﺍﻓﺖ ﻭ ﻏﻠﺒﻪ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﺮﺍﺏ ّ
ﺗﺼﺮﻑ ﺩﺭ ﺍﺟﺴﺎﺩ ﻭ ﺍﺭﻭﺍﺡ ﻧﺎﺱ ﺩﻡ ،ﺗﺮﺍﺏ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻏﻠﺒﻪ ﻭ ّ
ﺫﺭﻩ ﺍﻯ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺳﺘﺸﻔﺎء ﺑﻪ ّ
ﻣﺮﺯﻭﻕ ﺷﺪ ﺷﻔﺎ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﻫﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺣﻔﻆ ﻣﺎﻝ ﻗﺪﺭﻯ ﺍﺯ
ﻣﻘﺪﺱ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﻭ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺛﺎﺑﺘﻪ ﺭﺍﺳﺨﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺗﺮﺍﺏ ّ
ﺑﻴﺖ ﻧﮕﺎﻩ ﺩﺍﺷﺖ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺎﻟﺶ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﻣﺎﻧﺪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺗﺐ
ﺑﺎﻃﻨﻴﻪ ﺭﺍ ﺫﮐﺮ ﻧﻤﺎﻳﻢ ﺗﺄﺛﻴﺮﺍﺕ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺗﺄﺛﻴﺮﺍﺕ ّ
١٣٨
ﺭﺏ ﺍﻻﺭﺑﺎﺏ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﻭ ﺍﺯ ﺩﻳﻦ ﺧﺪﺍ ّ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﮔﻔﺖ ﺗﺮﺍﺏ ﺭﺍ ّ
ﺑﺎﻟﻤﺮﻩ ﺧﺎﺭﺝ ﮔﺸﺘﻪ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎ ،ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ّ
ﺫﻟﺖ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺣﺪﻯ ﻧﺒﻮﺩ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺍ ﺩﺭ ّ
ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺼﺮﺕ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﻳﺎ ﻏﺴﻞ ﺩﻫﺪ ﻭ ﮐﻔﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﺣﺎﻝ
ﺷﺪ ﺭﺣﺎﻝ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺍﺯ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﻭ ﺍﮐﻨﺎﻑ ﺑﻼﺩ ﭼﻘﺪﺭ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﮐﻪ ّ ١٣٩
ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﺣﻀﻮﺭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﺭﺽ ﮐﻪ ﺳﺮ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺁﺳﺘﺎﻥ ﺑﻤﺎﻟﻨﺪ. ﺭﺑﺎﻧﻰ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻏﻠﺒﻪ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺷﻮﮐﺖ ﻭ ﻋﻈﻤﺖ ّ
ﺗﺼﻮﺭ ﻧﻨﻤﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻮﺭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻫﻤﭽﻪ ّ
ﺹ ۸۵
ﻣﺘﺮﺗﺐ ﺍﺳﺖ ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪﻩ ﻭ ﭼﻪ ﺛﻤﺮﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ّ
ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺣﻲ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻴﺎﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺩﺭ ﺭﻓﺮﻑ ﺍﻣﺘﻨﺎﻉ ّ ﻗﺮﺏ ﻭ ﺳﺪﺭﻩ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ﻭﺻﻞ ﺳﺎﮐﻦ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﮐﻞ ﻗﺎﺋﻢ ﺍﻧﺪ ،ﻳﻌﻨﻰ ﺟﺎﻥ ﻭ ﻣﺎﻝ ﻭ ﻧﻔﺲ ﻭ ﺭﻭﺡ ﻫﻤﻪ ﻣﻘﺎﻡ ﺍﻧﻔﺎﻕ ّ
ﺭﺍ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺩﻭﺳﺖ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻫﻴﭻ ﺭﺗﺒﻪ ﺍﻯ
ﺍﺣﺐ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﻧﻴﺴﺖ .ﻋﺎﺷﻘﺎﻥ ﺟﺰ ﺭﺿﺎﻯ ﻣﻌﺸﻮﻕ ﻧﺰﺩﺷﺎﻥ ّ ﻣﻄﻠﺒﻰ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺟﺰ ﻟﻘﺎﻯ ﻣﺤﺒﻮﺏ ﻣﻨﻈﻮﺭﻯ ﻧﺠﻮﻳﻨﺪ .ﺩﻳﮕﺮ ﺍﮔﺮ
ﺑﺨﻮﺍﻫﻢ ﺭﺷﺤﻰ ﺍﺯ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﻭ ﺛﻤﺮﻫﺎﻯ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺫﮐﺮ ﻧﻤﺎﻳﻢ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻟﻮﺍﺡ ﮐﻔﺎﻳﺖ ﻧﮑﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻧﺘﻬﺎ ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ .ﺍﻧﺸﺎءﺍ ّ
ﺍﻣﻴﺪﻭﺍﺭﻳﻢ ﮐﻪ ﻧﺴﻴﻢ ﺭﺣﻤﺘﻰ ﺑﻮﺯﺩ ﻭ ﺷﺠﺮﻩ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﺯ ﺭﺑﻴﻊ ﺍﻟﻬﻰ
ﺭﺑﺎﻧﻰ ﭘﻰ ﺑﺮﻳﻢ ﻭ ﺑﻪ ﺧﻠﻌﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﭘﻮﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺣﮑﻤﺖ ّ
ﮐﻞ ﺷﻰء ﺑﻰ ﻧﻴﺎﺯ ﮔﺮﺩﻳﻢ .ﺗﺎ ﺣﺎﻝ ﻧﻔﺴﻰ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺍﻭ ﺍﺯ ﻋﺮﻓﺎﻥ ّ
ﻣﺸﻬﻮﺩ ﻧﮕﺸﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﻓﺎﺋﺰ ﺁﻳﺪ ﻣﮕﺮ ﻣﻌﺪﻭﺩﻯ ﻗﻠﻴﻞ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻌﺪ ﻗﻀﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﭼﻪ ﺍﻗﺘﻀﺎ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺍﺯ
ﺑﺪﺍﺋﻊ ﻧﺬﮐﺮ َ ُ ﺧﻠﻒ ﺳﺮﺍﺩﻕ ﺍﻣﻀﺎ ﭼﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﺩَ ِ َ . ﮐﺬﻟﮏ َ ُ ُ ﻟﮑﻢ ِﻣﻦ َ ِ ﻧﻐﻤﺎﺕ ِ ﻋﻠﻴﮑﻢ ﻣﻦ َ َ ِ ﻟﻌﻠﮑﻢ ِﺑﻤﻮﺍﻗﻊ ﺍﻟﻔﺮﺩﻭﺱ َ َ ُ ﺍﻣﺮﺍَ ﻭ ُﻧﻠﻘﻰ َ َ ُ ِ
ﺗﺼﻠﻮﻥ ﻭ ِﻣﻦ َ َ ِ ﺗﺮﺯﻗﻮﻥ .ﭘﺲ ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻟﻌﻠﻢ ُ َ ُ َ ﺍﻟﻌﻠﻢ َ ِ ُ َ ﺛﻤﺮﺍﺕ ِ ِ ِ ِ
ﺩﺍﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﻤﻮﺱ ﻋﻈﻤﺖ ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺮﺍﺏ ﺟﺎﻟﺲ
ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺮ ﻋﺮﺵ ﺍﻋﻈﻢ ﺳﺎﮐﻦ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﮔﺮ ﻓﻠﺴﻰ ﻧﺰﺩﺷﺎﻥ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﺮ ﺭﻓﺮﻑ ﻏﻨﺎ ﻃﺎﺋﺮﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺣﻴﻨﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ
١٤٠
ﺹ ۸۶
ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ﻣﺒﺘﻼﻳﻨﺪ ﺑﺮ ﻳﻤﻴﻦ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﻏﻠﺒﻪ ﺳﺎﮐﻦ ﻭ ﺩﺭ ﮐﻤﺎﻝ
ﻣﺘﮑﺄ ﻭ ﺩﺭ ّ ﻋﺰﺕ ﺻﻤﺪﺍﻧﻰ ﺟﺎﻟﺲ ﻭ ّ ﺫﻟﺖ ﻇﺎﻫﺮﻩ ﺑﺮ ﻋﺮﺵ ّ
١٤١ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻋﺠﺰ ﻇﺎﻫﺮﻯ ﺑﺮ ﮐﺮﺳﻲ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻭ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ ﻗﺎﺋﻢ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ّ ﮐﻪ ﻋﻴﺴﻰ ﺑﻦ ﻣﺮﻳﻢ ﺭﻭﺯﻯ ﺑﺮ ﮐﺮﺳﻲ ﺟﺎﻟﺲ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻧﻐﻤﺎﺕ ّ ﺭﻭﺡ ﺍﻟﻘﺪﺱ ﺑﻴﺎﻧﺎﺗﻰ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻀﻤﻮﻥ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ :ﺍﻯ
ﺳﺪ ﺟﻮﻉ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻢ ﻣﺮﺩﻡ ،ﻏﺬﺍﻯ ﻣﻦ ﺍﺯ ﮔﻴﺎﻩ ﺍﺭﺽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ّ
ﻭ ﻓﺮﺍﺵ ﻣﻦ ﺳﻄﺢ ﺯﻣﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺳﺮﺍﺝ ﻣﻦ ﺩﺭ ﺷﺐ ﻫﺎ ﺭﻭﺷﻨﻰ
ﻣﺎﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺮﮐﻮﺏ ﻣﻦ ﭘﺎﻫﺎﻯ ﻣﻨﺴﺖ ﻭ ﮐﻴﺴﺖ ﺍﺯ ﻣﻦ ﻏﻨﻰ ﺗﺮ
ﺑﺮ ﺭﻭﻯ ﺯﻣﻴﻦ ؟ ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﮐﻪ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﻏﻨﺎ ﻃﺎﺋﻒ ﺣﻮﻝ ﺍﻳﻦ ﺫﻟﺖ .ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﻋﺰﺕ ﻃﺎﻟﺐ ﺍﻳﻦ ّ ﻓﻘﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﻣﻠﮑﻮﺕ ّ
١٤٢
ﺭﺷﺤﻰ ﺍﺯ ﺑﺤﺮ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﻓﺎﺋﺰ ﺷﻮﻯ ﺍﺯ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻠﮏ ﻭ ﻫﺴﺘﻰ
ﺑﻬﺎﺝ ﺟﺎﻥ ﺑﺎﺯﻯ .ﻭ ﺩﺭ ﮔﺬﺭﻯ ﻭ ﭼﻮﻥ ﻃﻴﺮ ﻧﺎﺭ ﺩﺭ ﺣﻮﻝ ﺳﺮﺍﺝ ّ
ﻣﺜﻞ ﺍﻳﻦ ﺍﺯ ﺣﻀﺮﺕ ﺻﺎﺩﻕ ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺭﻭﺯﻯ ﺷﺨﺼﻰ ﺍﺯ
ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺷﮑﺎﻳﺖ ﺍﺯ ﻓﻘﺮ ﻧﻤﻮﺩ .ﺁﻥ ﺟﻤﺎﻝ
ﻻ ﻳﺰﺍﻟﻰ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻏﻨﻰ ﻫﺴﺘﻰ ﻭ ﺍﺯ ﺷﺮﺍﺏ ﻏﻨﺎ ﺁﺷﺎﻣﻴﺪﻩ ﺍﻯ. ﻣﺘﺤﻴﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻏﻨﻲ ﻫﺴﺘﻢ ﺁﻥ ﻓﻘﻴﺮ ﺍﺯ ﺑﻴﺎﻥ ﻃﻠﻌﺖ ﻣﻨﻴﺮ ّ ّ ﻣﺤﺒﺖ ﻣﺎ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻰ ﻣﺤﺘﺎﺟﻢ؟ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻓﺮﻣﻮﺩ :ﺁﻳﺎ ّ
ﻧﺪﺍﺭﻯ؟ ﻋﺮﺽ ﻧﻤﻮﺩ :ﺑﻠﻰ ،ﻳﺎ ﺍﺑﻦ ﺭﺳﻮﻝ ﺍ .ﻓﺮﻣﻮﺩ :ﺁﻳﺎ ﺑﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺩﻳﻨﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﻣﺒﺎﻳﻌﻪ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﺋﻰ؟ ﻋﺮﺽ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﺩﻧﻴﺎ ﻭ
ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻧﻤﻰ ﺩﻫﻢ .ﺣﻀﺮﺕ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ :ﺁﻳﺎ ﻧﻔﺴﻰ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ
ﺹ ۸۷
ﭼﻴﺰﻯ ﻧﺰﺩ ﺍﻭ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻧﺪﻫﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﻘﻴﺮ ﺍﺳﺖ؟
ﻋﺰﺕ ﻭ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﻣﺎﺩﻭﻥ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻓﻘﺮ ﻭ ﻏﻨﺎ ﻭ ّ ﺫﻟﺖ ﻭ ّ
ﺁﻥ ﮐﻪ ﻧﺰﺩ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺞ ﺭﻋﺎﻉ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺳﺎﺣﺖ ﻣﺬﮐﻮﺭ
١٤٣
ﺍﻟﻔﻘﺮﺍء ٕ َﺍﻟﻰ ﺍﻟﻨﺎﺱ ُ ُ ﺍﻳﻬﺎ ّ ُ ﻧﻴﺴﺖ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪَ " :ﻳﺎ َ َ ﺍﻧﺘﻢ ُ َ َ ُ
ﻫﻮ َ ِ ﺍﻟﻐﻨﻲ ١ ".ﭘﺲ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﻏﻨﺎ ،ﻏﻨﺎﻯ ﺍﺯ ﻣﺎ ﺳﻮﻯ ﺍ ﻭ ﺍَ ُ ُ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻓﻘﺮ ،ﻓﻘﺮ ﺑﺎ .ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺭﻭﺯﻯ ﻋﻴﺴﻰ ﺑﻦ ﻣﺮﻳﻢ
ﺭﺍ ﻳﻬﻮﺩ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﻗﺮﺍﺭ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﻣﺴﻴﺤﻰ ﻭ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﻯ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﮑﻢ ﺑﺮ ﮐﻔﺮ ﺁﻥ ﺑﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ّ
ﺣﺪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮ ﺍﻭ ﺟﺎﺭﻯ ﺳﺎﺯﻧﺪ .ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ّ
ﺧﻮﺭﺷﻴﺪ ﺳﻤﺎء ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﻓﻴﻼﻃﺲ ﻭ ﻗﻴﺎﻓﺎ ﮐﻪ ﺍﻋﻈﻢ
ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺁﻥ ﻋﺼﺮ ﺑﻮﺩ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﻋﻠﻤﺎ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﺤﻀﺮ
ﺣﻀﻮﺭ ﻫﻢ ﺭﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺟﻤﻊ ﮐﺜﻴﺮﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻭ ﺍﺳﺘﻬﺰﺍء ﻭ ﺍﺫﻳﺖ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ .ﻭ ﻫﺮﭼﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ّ ﺍﺳﺘﻔﺴﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺍﻗﺮﺍﺭ ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ ﺣﻀﺮﺕ ﺳﮑﻮﺕ
ﻣﺘﻌﺮﺽ ﺟﻮﺍﺏ ﻧﺸﺪﻧﺪ .ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻠﻌﻮﻧﻰ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻫﻴﭻ ّ
ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻭ ﺁﻣﺪ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻭ ﻗﺴﻢ ﺩﺍﺩ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﺗﻮ ﻧﮕﻔﺘﻰ ﮐﻪ ﻣﻨﻢ ﻣﺴﻴﺢ ﺍ ﻭ ﻣﻨﻢ ﻣﻠﮏ ﺍﻟﻤﻠﻮﮎ ﻭ ﻣﻨﻢ
ﻣﺨﺮﺏ ﻳﻮﻡ ﺳﺒﺖ؟ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺃﺱ ﻣﺒﺎﺭﮎ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺘﺎﺏ ﻭ ﻣﻨﻢ ّ
" : ِ ﺟﻠﺲ ﺭﺍ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ َﺍﻣﺎ َﺗﺮﻯ ﺍﺑﻦ ﺍﻻﻧﺴﺎﻥ َﻗﺪ َ َ َ ﺑﺎﻥ ْ َ
-١ﺳﻮﺭﻩ ﻓﺎﻃﺮ ،ﺁﻳﻪ ١٥
١٤٤
ﺹ ۸۸
ﺍﻟﻘﺪﺭﺓ َ ُ ّ ِ ﻳﻤﻴﻦ ُ َ ِ ﻭﺍﻟﻘﻮﺓ؟" ١ﻳﻌﻨﻰ ﺁﻳﺎ ﻧﻤﻰ ﺑﻴﻨﻰ ﮐﻪ ﭘﺴﺮ ﺍﻧﺴﺎﻥ َﻋﻦ َ ِ
ﻗﻮﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ؟ ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺟﺎﻟﺲ ﺑﺮ ﻳﻤﻴﻦ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ّ
ﻇﺎﻫﺮ ﻫﻴﭻ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﻗﺪﺭﺕ ﻧﺰﺩ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﻧﺒﻮﺩ ﻣﮕﺮ
ﺍﻟﺴﻤﻮﺍﺕ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺑﺎﻃﻨﻴﻪ ﮐﻪ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ّ ﮐﻞ ﻣﻦ ﻓﻰ ّ ّ ﺍﻻﺭﺽ ﺭﺍ .ﺩﻳﮕﺮ ﭼﻪ ﺫﮐﺮ ﻧﻤﺎﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﻮﻝ ﺑﺮ ﺁﻥ
ﺣﻀﺮﺕ ﭼﻪ ﻭﺍﺭﺩ ﺁﻣﺪ ﻭ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺳﻠﻮﮎ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ
ﭼﻨﺎﻥ ﺩﺭ ﺻﺪﺩ ﺍﻳﺬﺍء ﻭ ﻗﺘﻞ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﻓﺘﺎﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﻠﮏ ١٤٥
ﭼﻬﺎﺭﻡ ﻓﺮﺍﺭ ﻧﻤﻮﺩ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺩﺭ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﻟﻮﻗﺎ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ
ﺭﻭﺯﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﺮ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﻳﻬﻮﺩ ﮔﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺽ
ﻓﻠﺞ ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺮ ﺳﺮﻳﺮ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ .ﭼﻮﻥ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺍ ﺩﻳﺪ
ﺑﻪ ﻗﺮﺍﺋﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺍ ﻭ ﺍﺳﺘﻐﺎﺛﻪ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ
ﺧﻄﺎﻳﺎﮎ ٢ ".ﭼﻨﺪ ﻳﻬﻮﺩ َ ﺳﺮﻳﺮﮎ َ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪُ " :ﻗﻢ َﻋﻦ َ ِ َ ﻓﺈﻧﮏ َ ُ َ ٌ ﻣﻐﻔﻮﺭﺓ َ ﻳﻤﮑﻦ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﮑﺎﻥ ﺣﻀﻮﺭ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ " َﻫﻞ ُ ِ ُ
َ َ ٍ ﺍﻟﻤﺴﻴﺢ ﻳﻐﻔﺮ َ ﻓﺎﻟﺘﻔﺖ َ ُ ﻻﺣﺪ َﺍﻥ َ ِ َ ﺍﻟﺨﻄﺎﻳﺎ ٕ ّﺍﻻ ﺍَ َ َ َ ٣ ". ﻗﻢ َ ِ ﻓﺎﺣﻤﻞ ٕ َﺍﻟﻴﻬﻢ َ َ ﺍﻥ َ ُ َ ﺍﺳﻬﻞ َ ْ ﺍﻳﻤﺎ َ َ ُ ﻟﻪ ُ ْ ﻭﻗﺎﻝّ َ " : ﺍﻗﻮﻝ َ ُ ﻟﺘﻌﻠﻤﻮﺍ ﺧﻄﺎﻳﺎﮎ ِ َ ْ َ ﺳﺮﻳﺮﮎ َﺍﻡ َ ُ َ َ َ َ ﺍﻗﻮﻝ َﻟﻪ َ ْ ُ َ ٌ ﻣﻐﻔﻮﺭﺓ َ
ﺍﻻﺭﺽ ﺑﺎﻥ َِ ﺍﻻﻧﺴﺎﻥ ُﺳﻠﻄﺎﻧﴼ َﻋﻠﻰ َ ِ ﻻﺑﻦ ٕ ِ
ِ َ ِْ َِ ﺍﻟﺨﻄﺎﻳﺎ" ﮐﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ :ﭼﻮﻥ ﺁﻥ ﻟﻤﻐﻔﺮﺓ َ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻋﺎﺟﺰ ﻣﺴﮑﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻴﺰ ،ﺑﺪﺭﺳﺘﻰ ﮐﻪ
ﻣﻌﺎﺻﻰ ﺗﻮ ﺁﻣﺮﺯﻳﺪﻩ ﺷﺪ ،ﺟﻤﻌﻰ ﺍﺯ ﻳﻬﻮﺩ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﻣﺘﻰ ،ﻓﺼﻞ ،٢٦ﺁﻳﻪ ٦٤ -١ﺍﻧﺠﻴﻞ ّ ﺁﻳﻪ ٢٦-١٨
٢ﻭ -٣ﺍﻧﺠﻴﻞ ﻟﻮﻗﺎ ،ﻓﺼﻞ ،٥
ﺹ ۸۹
ﺟﺰ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﻏﺎﻟﺐ ﻗﺎﺩﺭ ﮐﺴﻰ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﺮ ﻏﻔﺮﺍﻥ ﻋﺒﺎﺩ ﻫﺴﺖ؟ ﺁﻥ
ﺣﻀﺮﺕ ﻣﻠﺘﻔﺖ ﺑﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺷﺪﻩ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﮐﺪﺍﻡ ﺍﺳﻬﻞ
ﺍﺳﺖ ﻧﺰﺩ ﺷﻤﺎ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﺎﺟﺰ ﻓﺎﻟﺞ ﺑﺮﺧﻴﺰ ﻭ ﺑﺮﻭ
ﻭ ﻳﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺁﻣﺮﺯﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﮔﻨﺎﻫﺎﻥ ﺗﻮ ،ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺪﺍﻧﻴﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﭘﺴﺮ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺳﻠﻄﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺍﺭﺽ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻣﺮﺯﺵ
ﺫﻧﻮﺏ ﻣﺬﻧﺒﺎﻥ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻭ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ ﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ.
ﻣﮑﺮﺭ ﺫﮐﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﻣﻘﺎﻡ ﻭ ﻫﻤﻪ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﻔﺎﺻﻴﻞ ﮐﻪ ّ
ﺟﺎ ،ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﻠﻮﻳﺤﺎﺕ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺍﺻﻔﻴﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ
ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺑﻌﻀﻰ ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ ﻗﺪﻡ ﻧﻠﻐﺰﺩ ﻭ ﻗﻠﺐ ّ
ﺣﻖ ﺍﻟﻴﻘﻴﻦ ﻗﺪﻡ ﮔﺬﺍﺭﻳﻢ ﻣﻀﻄﺮﺏ ﻧﺸﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻗﺪﻡ ﻳﻘﻴﻦ ﺩﺭ ﺻﺮﺍﻁ ّ
ﻟﻌﻞ ﻧﺴﻴﻢ ﺭﺿﺎ ﺍﺯ ﺭﻳﺎﺽ ﻗﺒﻮﻝ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﻮﺯﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻓﺎﻧﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮐﻪ ّ
ﻣﻠﮑﻮﺕ ﺟﺎﻭﺩﺍﻧﻰ ﺭﺳﺎﻧﺪ ﻭ ﻋﺎﺭﻑ ﺷﻮﻯ ﺑﺮ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻭ
ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﻭ ﺁﻳﺎﺕ ﺫﮐﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ .ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻣﺤﻘﻖ ﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺑﻮﺩﻩ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻳﻬﻮﺩ ﻭ ﻧﺼﺎﺭﻯ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺟﻨﺎﺏ ّ
ﻣﺤﻤﺪﻯ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺑﻌﻴﻨﻪ ﺩﺭ ﺗﻤﺴﮏ ﺟﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺟﻤﺎﻝ ّ ّ ﺗﺸﺒﺚ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ّ
ﺑﻴﺎﻥ ،ﺭﻭﺡ ﻣﻦ ﻓﻰ ﻣﻠﮑﻮﺕ ﺍﻻﻣﺮ ﻓﺪﺍﻩ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﺍﻳﻦ ﺑﻰ ﺧﺮﺩﺍﻥ ﺭﺍ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻓﺮﻣﺎ ﮐﻪ ﺣﺮﻑ ﻳﻬﻮﺩﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ
" : ﺫﺭﻫﻢ ِﻓﻰ ﻧﺰﻝ ِﻣﻦ َ ْ ُ ﻗﺒﻞ ﻓﻰ ﺷﺄﻧﻬﻢ َ ْ ُ ْ ﻭ ﺷﺎﻋﺮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ .ﻓﻨﻌﻢ ﻣﺎ ُ ّ
ﻳﻌﻤﻬﻮﻥ٢". َ ْ ِ ِ ﻟﻌﻤﺮ َ ﺳﮑﺮﺗﻬﻢ َ ْ َ ُ َ ﺧﻮﺿﻬﻢ َ َ ُ َ ﮎ ْ ُ ﺍﻧﻬﻢ َ ِﻟﻔﻰ َ َ ِ ِ ْ ﻳﻠﻌﺒﻮﻥُ ْ َ َ " ١ ". -١ﺳﻮﺭﻩ ﺍﻧﻌﺎﻡ ،ﺁﻳﻪ ٩١
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﺣﺠﺮ ،ﺁﻳﻪ ٧٢
١٤٦
ﺹ ۹۰
١٤٧
ﻣﺤﻤﺪﻯ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻓﻖ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻫﻮﻳﻪ ،ﺷﻤﺲ ّ ﭼﻮﻥ ﻏﻴﺐ ﺍﺯﻟﻰ ﻭ ﺳﺎﺫﺝ ّ
ﻣﻌﺎﻧﻰ ﻣﺸﺮﻕ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﺎﺕ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻳﻬﻮﺩ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﻧﺒﻰ ﻣﺒﻌﻮﺙ ﻧﺸﻮﺩ .ﺑﻠﻰ ،ﻃﻠﻌﺘﻰ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﻮﺳﻰ ّ
ﻣﻠﺖ ﻭ ﻣﺬﻫﺐ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺗﺮﻭﻳﺞ ّ
ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺷﺮﻳﻌﻪ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﺬﮐﻮﺭﻩ ﺩﺭ ﺗﻮﺭﺍﺕ ﻫﻤﻪ ﺍﺭﺽ ﺭﺍ
ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻟﺴﺎﻥ ﺁﻥ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎﻥ ﻭﺍﺩﻯ ُﺑﻌﺪ ﻭ
ﺍﺣﺪﻳﺖ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪِ َ َ َ " : ﻳﺪ ﺍِ ﺿﻼﻟﺖ ،ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﻟﻴﻬﻮﺩ َ ُ ّ ﻭﻗﺎﻟﺖ َ ُ ُ ﻳﺪﺍﻩ ﻟﻌﻨﻮﺍ ِﺑﻤﺎ ُ َ ُ ٌَ ﻗﺎﻟﻮﺍ َ ْ ﻏﻠﺖ َ ِ ِ ْ ﻣﻐﻠﻮﻟﺔْ ُ . ﺑﻞ َ ُ ﺍﻳﺪﻳﻬﻢ َﻭ ُ ِ ُ
َْ ُ َ ِ ﻣﺒﺴﻮﻃﺘﺎﻥ ١".ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻳﻬﻮﺩﺍﻥ ﺩﺳﺖ ﺧﺪﺍ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ.
ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺩ ﺩﺳﺖ ﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻭ ﻣﻠﻌﻮﻥ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﻓﺘﺮﺍ ١٤٨
ﺑﺴﺘﻨﺪ .ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺳﺖ ﻫﺎﻯ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎﺯ ﻭ ﻣﻬﻴﻤﻦ
ﺍﻳﺪﻳﻬﻢ٢ ".ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺷﺮﺡ ﻧﺰﻭﻝ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺭﺍ ﺍﺳﺖُ َ " ، ﻳﺪﺍَ ْ َ ِ ﻓﻮﻕ َ ْ ِ ْ
ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺫﮐﺮ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻟﮑﻦ ﺑﺮ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻧﺎﻇﺮ
ﺷﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ :ﻧﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﻳﻬﻮﺩ ﺧﻴﺎﻝ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ
ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻃﻠﻌﺖ ﻣﻮﺳﻮﻯ ﺭﺍ ﺧﻠﻖ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺧﻠﻌﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﻯ
ﺑﺨﺸﻴﺪ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺳﺖ ﻫﺎﻳﺶ ﻣﻐﻠﻮﻝ ﻭ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ ﻭ ﻗﺎﺩﺭ ﻧﻴﺴﺖ
ﺑﺮ ﺍﺭﺳﺎﻝ ﺭﺳﻮﻟﻰ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﻮﺳﻰ .ﻣﻠﺘﻔﺖ ﺍﻳﻦ ﻗﻮﻝ ﺑﻰ ﻣﻌﻨﻰ ﺷﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﻘﺪﺭ ﺍﺯ ﺷﺮﻳﻌﻪ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺩﺍﻧﺶ ﺩﻭﺭ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ
ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﻣﺰﺧﺮﻓﺎﺕ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺍﻧﺪ .ﻭ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﺑﻴﺶ -١ﺳﻮﺭﻩ ﻣﺎﺋﺪﻩ ،ﺁﻳﻪ ٦٤
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﻓﺘﺢ ،ﺁﻳﻪ ١٠
ﺹ ۹۱
ﺣﻴﺚ ﻣﻰ ﮔﺬﺭﺩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺭﺍ ﺗﻼﻭﺕ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﺮ ﻳﻬﻮﺩ ﻣﻦ ُ
ﻳﺸﻌﺮ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻣﻠﺘﻔﺖ ﻧﺸﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻨﻤﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﻻ َ ُ ﺳﺮﴽ ﻭ ﺟﻬﺮﴽ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻳﻬﻮﺩ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺧﻮﺩ ّ
ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺍﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺟﻤﻴﻊ ﻇﻬﻮﺭﺍﺕ ﻣﻨﺘﻬﻰ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺍﺑﻮﺍﺏ ﺭﺣﻤﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﺴﺪﻭﺩ ﮔﺸﺘﻪ ،ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﻣﺸﺎﺭﻕ
ﻗﺪﺱ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﺷﻤﺴﻰ ﻃﺎﻟﻊ ﻧﻤﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺑﺤﺮ ﻗﺪﻡ ﺻﻤﺪﺍﻧﻰ ﺭﺑﺎﻧﻰ ﻫﻴﮑﻠﻰ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﺍﻣﻮﺍﺟﻰ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﮕﺮﺩﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺧﻴﺎﻡ ﻏﻴﺐ ّ
ﮐﻠﻴﻪ ﻭ ﺭﺣﻤﺖ ﻧﻴﺎﻳﺪ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺞ ﺭﻋﺎﻉ .ﻓﻴﺾ ّ ّ ﻣﻨﺒﺴﻄﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻋﻘﻠﻰ ﻭ ﺍﺩﺭﺍﮐﻰ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ﺁﻥ ﺟﺎﺋﺰ ﻧﻴﺴﺖ ﻫﻤﺖ ﺟﺎﺋﺰ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﻭ ﺟﻮﺍﻧﺐ ،ﮐﻤﺮ ﻇﻠﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﻭ ّ
ﮔﻤﺎﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﺭ ﺳﺪﺭﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺎء ﻣﻠﺢ ﻇﻨﻮﻥ ﻣﺨﻤﻮﺩ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺣﺼﻦ ﺣﻔﻆ ﻏﺎﻓﻞ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺯﺟﺎﺝ ﻗﺪﺭﺕ ،ﺳﺮﺍﺝ ّ
ﺫﻟﺖ ﮐﺎﻓﻰ ﺍﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﻣﻰ ﺩﺍﺭﺩ .ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ّ ﺍﺯ ﺍﺻﻞ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻟﻄﻴﻔﻪ ﻭ ﺟﻮﻫﺮ ﺍﻣﺮ ﻣﺤﺠﻮﺏ
ﻣﻘﺪﺭ ﺷﺪﻩ ﻻﺟﻞ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻨﺘﻬﻰ ﻓﻴﺾ ﺍﻟﻬﻰ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﻋﺒﺎﺩ ّ ﮔﺸﺘﻨﺪَ . ﮐﻞ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻭﻋﺪﻩ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ .ﻭ ﻟﻘﺎءﺍ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺍﻭﺳﺖ ﮐﻪ ّ
ﻓﻴﺎﺽ ﻗﺪﻡ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻯ ﻋﺒﺎﺩ ﺍﻭ ﻭ ﮐﻤﺎﻝ ﻓﻀﻞ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻓﻴﺾ ّ
ﻣﻄﻠﻖ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻠﻖ ﺍﻭ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﻳﮏ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﺮﺯﻭﻕ
ﻣﺸﺮﻑ ﻧﮕﺸﺘﻨﺪ .ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻧﺸﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﺍﻓﺖ ﮐﺒﺮﻯ ّ
ﭼﻘﺪﺭ ﺍﺯ ﺁﻳﺎﺕ ُﻣﻨﺰﻟﻪ ﮐﻪ ﺻﺮﻳﺢ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻋﻈﻴﻢ ﻭ ﺍﻣﺮ ﮐﺒﻴﺮ
ﺹ ۹۲
ﺍﺳﺖ ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻮﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ.
ﺑﺂﻳﺎﺕ ﺍ ﻭ ِ َ ِ ﮐﻔﺮﻭﺍ ِ َ ِ ﺍﻭﻟﮏ ﻟﻘﺎﺋﻪ ُ َ ﺍﻟﺬﻳﻦ َ َ ُ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪَ " :ﻭ َ ﺍﻟﻴﻢ ١ ".ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺭﺣﻤﺘﻰ َﻭ ُ َ َ ﻋﺬﺍﺏ َ ِ ٌ ﺍﻭﻟﮏ َ ُ ْ ﻳﺴﻮﺍ ِ ْ َُ ﻣﻦ َ ْ َ ﻟﻬﻢ َ َ ٌ " : ﻧﻬﻢ ﺍﻧﻬﻢ ُ ُ ﺍﻟﺬﻳﻦ َ ُ َ ﺭﺑﻬﻢ ﻭ َﺍ ْ ُ ﻣﻼﻗﻮﺍ َ ْ ِ ﻳﻈﻨﻮﻥ َ ْ ُ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ َ ِ
" : َٕ ِْ ﺍﻧﻬﻢ ﺭﺍﺟﻌﻮﻥ ٢".ﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﺩﻳﮕﺮ َ َ ﺍﻟﻴﻪ َ ِ ُ َ ﺍﻟﺬﻳﻦ َ ُ َ ﻳﻈﻨﻮﻥ َ ْ ُ ﻗﺎﻝ َ ِ
ﻓﺔ َ َ ٍ ﻣﻦ ِ ٍ ﻣﻼﻗﻮﺍ ﺍِ ْ َ ِ ﮐﺜﻴﺮﺓ ٣ ".ﻭ ﺩﺭ ﻏﻠﺒﺖ ِ ً ُ ُ ﻓﺔ َ َ ً ﻗﻠﻴﻠﺔ َ َ َ ْ ﮐﻢ ْ ﻟﻘﺎِ َ ﻋﻤﻼ ﻤﻞ َ َ ً ﻓﻠﻴﻌ َ ْ ﺭﺑﻪ َ ْ َ ْ ﻳﺮﺟﻮﺍ ِ َ ﻓﻤﻦ َ َ ﻣﻘﺎﻣﻰ ﺩﻳﮕﺮْ َ َ " : ﮐﺎﻥ َ ُ
" : َ ِ ﻳﻔﺼﻞ ٓ ِ ﺍﻻﻳﺎﺕ ﺍﻻﻣﺮ ُ َ ُ ﺻﺎﻟﺤﴼ ٤".ﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻣﻰ ﺩﻳﮕﺮ ُ َ ُ ﻳﺪﺑﺮ َ َ
ﺗﻮﻗﻨﻮﻥ٥ ". ﺭﺑﮑﻢ ُ ِ ُ َ ﻟﻌﻠﮑﻢ ِ ِ َ ﺑﻠﻘﺎْ ُ َ ََْ ُ
١٤٩
ﻣﺪﻟﻪ ﺑﺮ ﻟﻘﺎء ﺭﺍ ﮐﻪ ﺣﮑﻤﻰ ﻣﺤﮑﻢ ﺗﺮ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﺎﺕ ّ
ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺭ ﮐﺘﺐ ﺳﻤﺎﻭﻯ ﻣﻠﺤﻮﻅ ﻧﮕﺸﺘﻪ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ
ﺭﺗﺒﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﺍﻋﻠﻰ ﻭ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺍﺭﺟﻤﻨﺪ ﺍﺑﻬﻰ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﺤﺮﻭﻡ
ﺗﺠﻠﻰ ﺍ ﺳﺎﺧﺘﻪﺍﻧﺪ .ﻭ ﺑﻌﻀﻰ ﺫﮐﺮ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﻟﻘﺎءّ ،
ﻋﺎﻡ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻗﻴﺎﻣﺖ .ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﮔﺮ ﮔﻮﻳﻨﺪ ّ ﺗﺠﻠﻰ ّ
ﺍﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺍﺷﻴﺎء ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺍﺳﺖ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﺛﺎﺑﺖ ﺗﺠﻠﻰ ﺁﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺍﺷﻴﺎء ﻣﺤﻞ ﻭ ﻣﻈﻬﺮ ّ ّ
ِ ﻣﺠﻠﻰ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﻳﺎﻯ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ ﺷﻤﺲ ﺍﺷﺮﺍﻕ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ّ ِ
ﻣﻮﺟﻮﺩ ﻭ ﻻﺋﺢ ﺍﺳﺖ .ﺑﻠﮑﻪ ﺍﮔﺮ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺼﺮ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﺍﻟﻬﻰ
ﺗﺠﻠﻰ ﻣﻔﺘﻮﺡ ﺷﻮﺩ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﺷﻰء ﺑﻰ ﻇﻬﻮﺭ ّ -١ﺳﻮﺭﻫﻌﻨﮑﺒﻮﺕ ،ﺁﻳﻪ ٢٣
-
٣ﺳﻮﺭﻫﺒﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ٢٤٩
-
٥ﺳﻮﺭﻩ ﺭﻋﺪ ،ﺁﻳﻪ ٢
-٢ﺳﻮﺭﻫﺒﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ٤٦
- ٤ﺳﻮﺭﻩ ﮐﻬﻒ ،ﺁﻳﻪ ١١٠
ﺹ ۹۳
ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﻧﻪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﻤﮑﻨﺎﺕ ﻭ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺕ ﺭﺍ
ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻰ ﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﻇﻬﻮﺭ ﻭ ﺑﺮﻭﺯ ﺁﻥ ﻧﻮﺭ ﻣﻌﻨﻮﻯ.
ﻭ ﺍﺑﻮﺍﺏ ﺭﺿﻮﺍﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺍ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺍﺷﻴﺎء ﻣﻔﺘﻮﺡ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﻭﺭﻭﺩ ﻃﺎﻟﺒﻴﻦ ﺩﺭ ﻣﺪﺍﺋﻦ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻭ ﺣﮑﻤﺖ ﻭ ﺩﺧﻮﻝ ﻭﺍﺻﻠﻴﻦ ﺩﺭ ﺣﺪﺍﺋﻖ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ .ﻭ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺣﺪﻳﻘﻪ ﺍﻯ
ﻋﺮﻭﺱ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻏﺮﻑ ﻫﺎﻯ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ
ﺗﺰﻳﻴﻦ ﻭ ﺗﻠﻄﻴﻒ ﺟﺎﻟﺲ ﺍﻧﺪ .ﻭ ﺍﮐﺜﺮ ﺁﻳﺎﺕ ﻓﺮﻗﺎﻧﻰ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ
ﻳﺴﺒﺢ ﺍﻥ ِﻣﻦ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ّ ﻣﺪﻝ ﻭ ﻣﺸﻌﺮ ﺍﺳﺖَ " .ﻭ ٕ ْ ﺷﻲّ ٕ ﺍﻻ ُ َ ُ ْ َ ْ ِ َ ِ ِ ﮐﺘﺎﺑﴼ" ٢ ﺑﺤﻤﺪﻩ ١".ﺷﺎﻫﺪﻯ ﺍﺳﺖ ﻧﺎﻃﻖَ " ،ﻭ ُ ﮐﻞ ﺷﻰُ َ ْ َ ْ َ ﺍﺣﺼﻴﻨﺎﻩ ِ َ ﮔﻮﺍﻫﻰ ﺍﺳﺖ ﺻﺎﺩﻕ .ﺣﺎﻝ ﺍﮔﺮ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﻟﻘﺎء ﺍ ،ﻟﻘﺎء ﺍﻳﻦ
ﺗﺠﻠﻴﺎﺕ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ ﺟﻤﻴﻊ ﻧﺎﺱ ﺑﻪ ﻟﻘﺎء ﻃﻠﻌﺖ ﻻﻳﺰﺍﻝ ﺁﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ّ
ﻣﺸﺮﻑ ﺍﻧﺪ ﺩﻳﮕﺮ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺑﻪ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﭼﺮﺍ؟ ﻭ ﺍﮔﺮ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺑﻰ ﻣﺜﺎﻝ ّ ﺧﺎﺹ ﺍﺳﺖ ﺁﻥ ﻫﻢ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﻋﻴﻦ ﺫﺍﺕ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺗﺠﻠﻰ ﻣﻘﺼﻮﺩ ّ ّ
١٥٠
ﺻﻮﻓﻴﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﺭﺍ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺑﻪ ﺍﺯﻻ ،ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺟﻤﻌﻰ ﺍﺯ ﺣﻀﺮﺕ ﻋﻠﻢ ً ّ ﻓﻴﺾ ﺍﻗﺪﺱ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ،ﺑﺮ ﻓﺮﺽ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺍﻳﻦ ﺭﺗﺒﻪ ،ﺻﺪﻕ ﻟﻘﺎء ﻻﺟﻞ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﺭﺗﺒﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﻔﺴﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﺻﺎﺩﻕ ﻧﻴﺎﻳﺪ َ ﺍﻟﺴﺒﻴﻞ ﻏﻴﺐ ﺫﺍﺕ ّ ﻣﺤﻘﻖ ﺍﺳﺖ ﻭﺍﺣﺪﻯ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻓﺎﺋﺰ ﻧﺸﻮﺩُ " .
ﻣﻘﺮﺑﻴﻦ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﻃﻴﺮﺍﻥ ﺍﻟﻄﻠﺐ َ ُ ٌ َ ُ ٌ ﻣﺮﺩﻭﺩ ".ﺍﻓﺌﺪﻩ ّ ﻣﺴﺪﻭﺩ َﻭ ُ َ
ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﺑﻪ ﻋﻘﻮﻝ ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﻦ ﻭ ﻣﺤﺘﺠﺒﻴﻦ .ﻭ ﺍﮔﺮ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺍﺳﺮﺍء ،ﺁﻳﻪ ٤٤
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﻧﺒﺄ ،ﺁﻳﻪ ٢٩
١٥١
ﺹ ۹۴
ﻣﻘﺪﺱ ﺷﺪﻩ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻳﻨﺪ ّ ﻣﻌﺒﺮ ﺑﻪ ﻓﻴﺾ ّ ﺗﺠﻠﻰ ﺛﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ّ
ﺍﻭﻟﻴﻪ ﻭ ﺑﺮﻭﺯ ّ ﻣﺴﻠﻤﴼ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻠﻖ ﺍﺳﺖ ،ﻳﻌﻨﻰ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﻇﻬﻮﺭ ّ ّ
ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻪ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻭ ﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﺍﻭﺳﺖ ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﺪﻋﻴﻪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ّ ّ
ﺍﻋﻈﻢ ﻭ ﺍﮐﺒﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺩﺭ ﻋﻮﺍﻟﻢ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﻧﮕﺸﺘﻪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ
ﻣﺤﺎﻝ ﻭ ﻣﻘﺮ ﻭ ﻣﺬﻋﻦ ﺍﻧﺪ .ﻭ ﺍﻳﺸﺎﻧﻨﺪ ّ ﺟﻤﻴﻊ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ّ
ﺍﻟﻬﻴﻪ .ﻭ ﺍﻳﺸﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮﺍﻳﺎﺋﻰ ﺍﺯﻟﻴﻪ ﻭ ﺍﺳﻤﺎء ّ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺟﻤﻴﻊ ﺻﻔﺎﺕ ّ
ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍﺟﻊ ﺍﺳﺖ
ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﺑﻪ ﺣﻀﺮﺕ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﺴﺘﻮﺭ ﺭﺍﺟﻊ .ﻭ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻣﺒﺪﺃ ﻭ
ﻭﺻﻮﻝ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻰ ﺷﻮﺩ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻭ ﻭﺻﻮﻝ ﺍﻳﻦ ﮐﻴﻨﻮﻧﺎﺕ ﻣﺸﺮﻗﻪ ﺍﺯ ﺷﻤﺲ ﺣﻘﻴﻘﺖ .ﭘﺲ ،ﺍﺯ ﻟﻘﺎء ﺍﻳﻦ ﺍﻧﻮﺍﺭ
ﻣﻘﺪﺳﻪ ﻟﻘﺎء ﺍ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺸﺎﻥ ﻋﻠﻢ ﺍ ﻭ ﺍﺯ ّ
ﺑﺎﻃﻨﻴﺖ ﺮﻳﺖ ﻭ ﺍﻭﻟﻴﺖ ﻭ ّ ﺁﺧﺮﻳﺖ ﻭ ﻇﺎﻫ ّ ّ ﻭﺟﻬﺸﺎﻥ ﻭﺟﻪ ﺍ ﻭ ﺍﺯ ّ ّ
ﺑﺎﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﻣﺠﺮﺩﻩ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻥ ﺷﻤﺲ ﺣﻘﻴﻘﺖ َ ّ ّ
ﺍﻟﺒﺎﻃﻦ ١".ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﺎﺋﺮ ﻫﻮ َ ُ ﻭﺍﻟﻈﺎﻫﺮ ﻭ َ ِ ُ ﺍﻻﺧﺮ َ ّ ُ ﺍﻻﻭﻝ ﻭ ٓ ِ ُ "ُ َ
ﺍﺳﻤﺎء ﻋﺎﻟﻴﻪ ﻭ ﺻﻔﺎﺕ ﻣﺘﻌﺎﻟﻴﻪ .ﻟﻬﺬﺍ ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻧﻮﺍﺭ
ﻣﻮﻓﻖ ﻭ ﻣﻀﻴﺌﻪ ﻣﻤﺘﻨﻌﻪ ﻭ ﺷﻤﻮﺱ ﻣﺸﺮﻗﻪ ﻻﺋﺤﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻇﻬﻮﺭ ّ
ﺍﺑﺪﻳﻪ ﻓﺎﺋﺰ ﺷﺪ ﺍﻭ ﺑﻪ ﻟﻘﺎءﺍ ﻓﺎﺋﺰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺣﻴﺎﺕ ّ
١٥٢
ﻣﻴﺴﺮ ﻧﺸﻮﺩ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺣﺪﻯ ّﺍﻻ ﺩﺭ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺑﺎﻗﻴﻪ ﻭﺍﺭﺩ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻟﻘﺎء ّ
ﮐﻠﻴﻪ ﺧﻮﺩ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻣﻌﻨﻰ ﮐﻪ ﻗﻴﺎﻡ ﻧﻔﺲ ﺍ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻈﻬﺮ ّ ّ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺣﺪﻳﺪ ،ﺁﻳﻪ ٣
ﺹ ۹۵
ﮐﻞ ﮐﺘﺐ ﻣﺴﻄﻮﺭ ﻭ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺑﺸﺎﺭﺕ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ّ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻳﻮﻡ .ﺣﺎﻝ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﻳﻮﻣﻰ ﺍﺯ ﺗﺼﻮﺭ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﻌﻈﻢ ﺗﺮ ﺍﻳﻦ ﻳﻮﻡ ﻋﺰﻳﺰﺗﺮ ﻭ ﺑﺰﺭﮒ ﺗﺮ ﻭ ّ ّ
ﺍﻧﺴﺎﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﺭﻭﺯ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺑﮕﺬﺍﺭﺩ ﻭ ﺍﺯ ﻓﻴﻮﺿﺎﺕ ﺍﻳﻦ ﻳﻮﻡ ﮐﻪ
ﻗﺒﻞ ﺭﺣﻤﺎﻥ ﺩﺭ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺍﺑﺮ ﻧﻴﺴﺎﻥ ﺍﺯ ِ َ
ﻣﺪﻟﻞ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻳﻮﻣﻰ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﻧﻤﺎﻳﺪ؟ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﺩﻟﻴﻞ ّ
ﺍﻋﺰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﻧﻪ ،ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻳﻮﻡ ﻭ ﺍﻣﺮﻯ ّ ﻇﺎﻧﻴﻦ ﺍﺯ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﻀﻞ ﺍﮐﺒﺮ ﻣﺄﻳﻮﺱ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﻪ ﺣﺮﻑ ﻣﺘﻮﻫﻤﻴﻦ ﻭ ّ ّ
ﮔﺮﺩﺩ؟ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻻﺋﻞ ﻣﺤﮑﻤﻪ ﻣﺘﻘﻨﻪ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﻋﺎﻗﻠﻰ ﻣﻔﺮﻯ ﻧﻪ ﺁﻳﺎ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺭﺍ ﺭﺍ ﮔﺮﻳﺰﻯ ﻧﻪ ﻭ ﻫﻴﭻ ﻋﺎﺭﻓﻰ ﺭﺍ ّ
ﺍﻟﻘﺎﻢ َ ِ ﻗﺎﻣﺖ ﻗﺎﻡ ﺍﻟﻘﻴﺎﻣﺔ"؟ ﻭ َ ُ ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ" :ﺍﺫﺍ َ
ﻳﺄﺗﻴﻬﻢ ﺃﺋﻤﻪ ﻫﺪﻯ ﻭ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﻻﺗﻄﻔﻰ " َﻫﻞ َ ُ ُ َ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ّ ﻳﻨﻈﺮﻭﻥ ٕ ّﺍﻻ َﺍﻥ َ ِ َ ُ ُ ﻣﺴﻠﻤﴼ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺭﺍﺕ ﻣﺤﺪﺛﻪ ﺩﺭ ﺍﻟﻐﻤﺎﻡ" ١ﺭﺍ ﮐﻪ ّ ﺍِ ُﻓﻰ ُ َ ٍ ﻇﻠﻞ ِ َ ﻣﻦ َ ِ
ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻣﻰ ﺩﺍﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﻀﺮﺕ ﻗﺎﺋﻢ ﻭ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻭ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ.
ﭘﺲ ﺍﻯ ﺑﺮﺍﺩﺭ ،ﻣﻌﻨﻰ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺭﺍ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻤﺎ ﻭ ﮔﻮﺵ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺣﺮﻑ ﻫﺎﻯ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﺮﺩﻭﺩ ﭘﺎﮎ ﻓﺮﻣﺎ .ﺍﮔﺮ ﻗﺪﺭﻯ ﺑﻪ ﻋﻮﺍﻟﻢ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ﻗﺪﻡ
ﮔﺬﺍﺭﻯ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﻣﻰ ﺩﻫﻴﺪ ﮐﻪ ﻳﻮﻣﻰ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻳﻮﻡ ﻭ ﻗﻴﺎﻣﺘﻰ ﻣﺘﺼﻮﺭ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﻳﮏ ﻋﻤﻞ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻳﻮﻡ ﺍﮐﺒﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﻴﺎﻣﺖ ّ
ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﻨﻪ ،ﺑﻠﮑﻪ ﺍﺳﺘﻐﻔﺮﺍ ﺍﺯ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺑﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ٢١٠
١٥٣
ﺹ ۹۶
ﻣﻘﺪﺱ ﺍﺳﺖ ﻋﻤﻞ ﺍﻳﻦ ﻳﻮﻡ ﺍﺯ ﺟﺰﺍﻯ ﺍﻳﻦ ﺗﺤﺪﻳﺪ ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ّ
ﻣﺤﺪﻭﺩ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺞ ﺭﻋﺎﻉ ﭼﻮﻥ ﻣﻌﻨﻰ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻭ ﻟﻘﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺍ ﺑﺎﻟﻤﺮﻩ ﻣﺤﺠﻮﺏ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ .ﺑﺎ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻨﻤﻮﺩﻧﺪ ﻟﻬﺬﺍ ﺍﺯ ﻓﻴﺾ ﺍﻭ ّ
ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺯﺣﻤﺎﺕ ﺁﻥ ﻭﺻﻮﻝ ﻭ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ
ﺍﺳﺖ ،ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﻫﻤﻪ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﻪ ﻋﻠﻮﻡ ﻇﺎﻫﺮﻩ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ
ﻣﻨﻔﮏ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺟﻮﻫﺮ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩﺍﻧﺪ. ﺁﻧﻰ ّ ١٥٤
ﻳﻢ ﻋﻠﻢ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﻨﻮﺷﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻗﻄﺮﻩ ﺍﻯ ﺍﺯ ﺳﺤﺎﺏ ﻓﻴﺾ ﮔﻮﻳﺎ ﻧﻤﻰ ﺍﺯ ّ ﺭﺣﻤﺎﻧﻰ ﻓﺎﺋﺰ ﻧﮕﺸﺘﻨﺪ .ﺣﺎﻝ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﺍﮔﺮ ﮐﺴﻰ ﺩﺭ ﻳﻮﻡ
ﺣﻖ ﺭﺍ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ ﺁﻳﺎ ﺣﻖ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻓﻴﺾ ﻟﻘﺎء ﻭ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻣﻈﺎﻫﺮ ّ ﻇﻬﻮﺭ ّ
ﺻﺪﻕ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺮ ﺍﻭ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﻨﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻇﺎﻫﺮﻳﻪ ﺭﺍ ﺍﺧﺬ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻴﻊ ﻋﻠﻮﻡ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩ ّ
ﺣﻖ ﺍﻭ ﻧﻤﻰ ﺷﻮﺩ .ﻭ ﻟﮑﻦ ﺑﺎﻟﺒﺪﻳﻬﻪ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻋﻠﻢ ﺩﺭ ّ ﺍﮔﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﺣﺮﻓﻰ ﺍﺯ ﻋﻠﻢ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﺍﻓﺖ ﮐﺒﺮﻯ
١٥٥
ﺭﺑﺎﻧﻰ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﺍﺳﺖ ﺯﻳﺮﺍ ﺑﻪ ﻏﺎﻳﺖ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻭ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎﻯ ّ ﻓﺎﺋﺰ ﺷﻮﺩ ّ
ﻗﺼﻮﺍﻯ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻭ ﻣﻨﺘﻬﺎﻯ ﺁﻥ ﻓﺎﺋﺰ ﮔﺸﺘﻪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺭﺗﺒﻪ ﻫﻢ
ﺍﻋﻼﮐﻢ ُ ﺍﺯ ﻋﻼﺋﻢ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪَ ْ َ " : ﻳﺠﻌ ُﻞ َ
ﺍﻋﻼﮐﻢ ".ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺩﺭ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ: َ ْ ََ ُ ﺍﺳﻔﻠﮑﻢ َﻭ َ ْ َ َ ُ ﺍﺳﻔﻠﮑﻢ َ
ﺍﻻﺭﺽ ﻭ ﻧﻤﻦ َ َ ﻧﺮﻳﺪ َ ْ ﺍﻟﺬﻳﻦ ُ ْ ِ ُ "ﻭ ُ ِ ُ ﺍﺳﺘﻀﻌﻔﻮﺍ ِﻓﻰ َ ِ ﺍﻥ َ ُ ﻋﻠﻰ َ ِ
ﺍﻟﻮﺍﺭﺛﻴﻦ ١".ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﭼﻪ ﻧﺠﻌﻠﻬﻢ َ ِ ِ ﻧﺠﻌﻠﻬﻢ َ ً َ ْ ََُ ْ ﺍﻤﺔ ﻭ َ ْ َ ُ ُ ُ -١ﺳﻮﺭﻩ ﻗﺼﺺ ،ﺁﻳﻪ ٥
ﺹ ۹۷
ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎء ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﺩﺭ ﺍﺳﻔﻞ ﺍﺭﺍﺿﻰ ﺟﻬﻞ ﺳﺎﮐﻦ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺳﺎﻣﻴﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﺩﻓﺘﺮ ﻋﺎﻟﻴﻦ ﻭ ﻋﻠﻤﺎء ﻣﺤﻮ ﺷﺪﻩ .ﻭ ﭼﻪ
ﺟﻬﺎﻝ ،ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺍﻗﺒﺎﻝ ،ﺑﻪ ﺍﻋﻠﻰ ﺍﻓﻖ ﻋﻠﻢ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ﺟﺴﺘﻨﺪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺍﺯ ّ
ﻭ ﺍﺳﻤﺸﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻟﻮﺍﺡ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﻗﺪﺭﺕ ﺛﺒﺖ ﮔﺸﺘﻪ .ﮐﺬﻟﮏ ﺍﻟﮑﺘﺎﺏ ١".ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﺍﻡ ِ ِ ﻋﻨﺪﻩ ُ ﻳﺸﺎء َﻭ ُ ْ "َ ْ ﺒﺖ َﻭ ِ ْ َ ُ ﻳﺜ ِ ُ ﻳﻤ ُ ﺤﻮﺍ ﺍَ ُﻣﺎ َ َ ُ " : ِ ﻋﻨﺪ ُ ُ ِ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ ﻗﺒﻴﺢ ﻭ ﺍﻟﻤﺪﻟﻮﻝ ﺣﺼﻮﻝ ﺍﻟﺪﻟﻴﻞ ِ َ ﻃﻠﺐ ِ ٌ ُ
ﺑﻌﺪ ُ ُ ِ ﺍﻫﻞ ِ ُ ﻣﺬﻣﻮﻡُ ".ﻗﻞ ﻳﺎ َ َ ﺑﺎﻟﻌﻠﻢ َ َ ﺍﻟﻤﻌﻠﻮﻡ َ ْ ُ ٌ ﺍﻟﻮﺻﻮﻝ ٕﺍ َﻟﻰ َ ُ ِ ﺍﻻﺷﺘﻐﺎﻝ ِ ِ ِ
ﻳﺮﮐﺾ ﻓﻰ َ ِ ﻳﺒﺸﺮﮐﻢ ﺍﻟﺮﻭﺡ ﻭ ُ َ ُ ُ ﺍﻻﺭﺽ ﻫﺬﺍ َ َ ِ ﻧﺎﺭﻱ َ ُ ُ ﺑﺮﻳﺔ ِ ﻓﺘﻰ ِ ً
ﺍﻟﻘﺪﺱ ﻓﻰ ﺑﺎﻻﻣﺮ ّ ﮐﺎﻥ َﻋﻦ ُ ُ ِ ﻳﺬﮐﺮﮐﻢ ِ َ ِ ﺍﻟﺬﻯ َ ﺍﻓﻖ ُ ِ ِﺑﺴﺮﺍﺝ ﺍَ ﻭ ُ َ ْ ُ ُ
ِ ﺗﺤﺖ ُ ُ ِ ﺷﻄﺮ ﻣﺸﻬﻮﺩﴽ .ﺍﻯ ﺩﻭﺳﺖ ﻣﻦ ،ﺍﮔﺮ ﻗﺪﺭﻯ َ ِ ﺍﻟﻨﻮﺭ ِ ّ ِ ﺣﺠﺒﺎﺕ ّ ﺑﺎﻟﺴﺘﺮ َ ُ ﺍﻟﻌﺮﺍﻕ َ َ ﺩﺭ ﺳﻤﺎﻭﺍﺕ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﻃﻴﺮﺍﻥ ﻓﺮﻣﺎﺋﻰ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺭﺽ ﻣﻌﺮﻓﺖ
ﺗﻔﺮﺝ ﻧﻤﺎﺋﻰ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺯ ﺍﺑﻮﺍﺏ ﺍﻟﻬﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﺒﺴﻮﻁ ﮔﺸﺘﻪ ّ
ﻋﻠﻮﻡ ﺑﺮ ﻭﺟﻪ ﺁﻥ ﺟﻨﺎﺏ ﻣﻔﺘﻮﺡ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﻳﻘﻴﻦ ﻧﻤﻮﺩ ﺑﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻮﺭ ﮐﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﺭﺍ ﻣﻨﻊ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻭﺭﻭﺩ
ﺩﺭ ﺷﺎﻃﻰ ﺑﺤﺮ ﺍﺯﻟﻰ ﺑﻌﻴﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﻇﻬﻮﺭ ﻧﻘﻄﻪ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﻫﻢ ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻥ
ﻋﺼﺮ ﺭﺍ ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺯ ﺍﻗﺮﺍﺭ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺷﻤﺲ ﻭ ﺍﺫﻋﺎﻥ ﺑﻪ ﺁﻥ .ﻭ
ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻮﻯ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻋﻠﻰ ُﻏﺮﻑ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺮ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺭﺟﻌﺖ ﻭ ﺑﻌﺜﺖ ّ ﻣﻘﺮ ﻳﺎﺑﻰ .ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺭﻭﺯﻯ ﺟﻤﻌﻰ ﺍﺯ ﻳﻘﻴﻦ ﻭ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ّ
ﻣﺠﺎﺣﺪﺍﻥ ﺁﻥ ﺟﻤﺎﻝ ﺑﻰ ﻣﺜﺎﻝ ﻭ ﻣﺤﺮﻭﻣﺎﻥ ﺍﺯ ﮐﻌﺒﻪ ﻻﻳﺰﺍﻝ ﺍﺯ ﺭﻭﻯ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺭﻋﺪ ،ﺁﻳﻪ ٣٩ ﺹ ۹۸
ﻧﺆﻣﻦ ﺍﻟﻴﻨﺎ ﺍﺳﺘﻬﺰﺍء ﻋﺮﺽ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ٕ " : ﺍﻥ ﺍَ ِ َ َ ﺃﻻ ُ ِ َ ﻋﻬﺪ ٕ َ َ
ٍ َِ ُ ٍ ﻳﺄﺗﻴﻨﺎ ﺍﻟﻨﺎﺭ ١".ﻣﻀﻤﻮﻥ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﻟﺮﺳﻮﻝ َ ّ ﺗﺄﮐﻠﻪ ُ ﺑﻘﺮﺑﺎﻥ َ ُ ُ ُ ﺣﺘﻰ َ ِ َ َ
ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﻋﻬﺪ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ ﮐﻪ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻧﻴﺎﻭﺭﻳﻢ ﺑﻪ ﺭﺳﻮﻟﻰ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﻫﺎﺑﻴﻞ ﻭ ﻗﺎﺑﻴﻞ ﺭﺍ ﻇﺎﻫﺮ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ،ﻳﻌﻨﻰ ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ
١٥٧
١٥٦
ﮐﻨﺪ ﻭ ﺁﺗﺸﻰ ﺍﺯ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺴﻮﺯﺍﻧﺪ ،ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ
ﺣﮑﺎﻳﺖ ﻫﺎﺑﻴﻞ ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﮐﺘﺐ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ .ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ
" : ﻗﺒﻠﻰ ِ َ ِ َ ﺭﺳﻞ ِﻣﻦ َ ْ ِ ﺑﺎﻟﺒﻴﻨﺎﺕ َﻭ ﺟﺎﮐﻢ ُ ُ ٌ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ َﻗﺪ َ ُ ْ
ﺻﺎﺩﻗﻴﻦ ٢".ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺁﻥ ﻗﺘﻠﺘﻤﻮﻫﻢ ٕ ْ ﺍﻥ ُ ُ ْ ﻓﻠﻢ َ َ ْ ُ ُ ُ ْ ِﺑﺎ ﻟﺬﻯ ُ ْ ُ ﮐﻨﺘﻢ َ ِ َ ﻗﻠﺘﻢ َ ِ َ
ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ :ﺁﻣﺪ ﺑﻪ ﺳﻮﻯ ﺷﻤﺎ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻣﻦ
ﺑﻴﻨﺎﺕ ﻇﺎﻫﺮﺍﺕ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺷﻤﺎ ﺭﺳﻮﻝ ﻫﺎﻯ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﺑﺎ ّ
ﻣﻰ ﻃﻠﺒﻴﺪ ،ﭘﺲ ﭼﺮﺍ ُﮐﺸﺘﻴﺪ ﺁﻥ ﺭﺳﻞ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﺭﺍ ﺍﮔﺮ ﻫﺴﺘﻴﺪ
ﺭﺍﺳﺖ ﮔﻮﻳﺎﻥ؟ ﺣﺎﻝ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺩﻫﻴﺪ ،ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻇﺎﻫﺮ ﺁﻥ ﻋﺒﺎﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻋﺼﺮ ﻭ ﻋﻬﺪ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﮐﺠﺎ ﺩﺭ ﻋﻬﺪ ﺁﺩﻡ ﻳﺎ ﺍﻧﺒﻴﺎﻯ
ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﻋﻬﺪ ﺁﺩﻡ ﺗﺎ ﺁﻥ
ﺯﻣﺎﻥ؟ ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﭼﺮﺍ ﺁﻥ ﺟﻮﻫﺮ ﺻﺪﻕ ﻧﺴﺒﺖ ﻗﺘﻞ ﻫﺎﺑﻴﻞ ﻭ ﻳﺎ ﺍﻧﺒﻴﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺩ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﻓﺮﻣﻮﺩ؟ ﭼﺎﺭﻩ ﻧﺪﺍﺭﻯ ﻳﺎ
ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻧﻌﻮﺫ ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﮐﺬﺏ ﻭ ﻳﺎ ﮐﻼﻡ ﻟﻐﻮ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ
ﺑﺪﻫﻰ ﻳﺎ ﺑﮕﻮﺋﻰ ﺁﻥ ﺍﺷﻘﻴﺎء ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺷﻘﻴﺎء ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ
ﻧﺒﻴﻴﻦ ﻭ ﻣﺮﺳﻠﻴﻦ ﻣﻌﺎﺭﺿﻪ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻋﺼﺮﻯ ﺑﺎ ّ ١ﻭ -٢ﺳﻮﺭﻩ ﺁﻝ ﻋﻤﺮﺍﻥ ،ﺁﻳﻪ ١٨٣
ﺹ ۹۹
ﺗﻔﮑﺮ ﻓﺮﻣﺎ ﺗﺎ ﻧﺴﻴﻢ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﺷﻬﻴﺪ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﺩﺭﺳﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻥ ّ
ﺧﻮﺵ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﺼﺮ ﺭﺣﻤﺎﻥ ﺑﻮﺯﺩ ﻭ ﺟﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﻴﺎﻥ ﺧﻮﺵ
١٥٨
ﺟﺎﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﺣﺪﻳﻘﻪ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺭﺳﺎﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﻏﺎﻓﻞ ﭼﻮﻥ
ﻣﻌﻨﻰ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺑﺎﻟﻐﻪ ﮐﺎﻣﻠﻪ ﺭﺍ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻤﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺟﻮﺍﺏ ﺭﺍ
ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﺆﺍﻝ ﻧﻤﻰ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻟﻬﺬﺍ ﻧﺴﺒﺖ ﻋﺪﻡ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺟﻨﻮﻥ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻋﻘﻞ ﻣﻰ ﺩﺍﺩﻧﺪ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺩﺭ ﺁﻳﻪ
ﻗﺒﻞ ﮐﺎﻧﻮﺍ ِﻣﻦ َ ْ ُ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ّ ﺗﻌﺮﺿﴼ ﺑﻪ ﺍﻫﻞ ﺯﻣﺎﻥَ " :ﻭ َ ُ
ﮐﻔﺮﻭﺍ ﻓﻠﻤﺎ ﻳﺴﺘﻔﺘﺤﻮﻥ َ َ ﺟﺎءﻫﻢ ﻣﺎ َ َ ُ ﻋﺮﻓﻮﺍ َ َ َ َْ ِ ُ َ ﮐﻔﺮﻭﺍ َ َ ّ ُ ﺍﻟﺬﻳﻦ َ َ ُ ﻋﻠﻰ َ
ﺍﻟﮑﺎﻓﺮﻳﻦ ١".ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ :ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﻳﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﻠﻌﻨﺔﺍَ َ ِ ِ ِﺑﻪ َ َ ْ َ ُ ﻋﻠﻰ َ ِ َ ﮐﻔﺎﺭ ﻣﺠﺎﻫﺪﻩ ﻭ ﻗﺘﺎﻝ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺧﺪﺍ ﻭ ﻃﻠﺐ ﻓﺘﺢ ّ
ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﺼﺮﺕ ﺍﻣﺮﺍ ،ﭘﺲ ﭼﻮﻥ ﺁﻣﺪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺁﻥ
ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﺍﻭ .ﭘﺲ ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪﺍ ﺑﺮ
ﮐﺎﻓﺮﺍﻥ .ﺣﺎﻝ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻳﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺴﺘﻔﺎﺩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ
ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺯﻣﺎﻥ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺮﺩﻣﻰ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻋﻬﺪ
ﺍﻧﺒﻴﺎﻯ ﻗﺒﻞ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺮﻭﻳﺞ ﺁﻥ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻭ ﺍﺑﻼﻍ ﺍﻣﺮﺍ ﻣﺠﺎﺩﻟﻪ ﻭ
ﻣﺤﺎﺭﺑﻪ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﻋﻬﺪ ﻋﻴﺴﻰ ﻭ ﻣﻮﺳﻰ ﻏﻴﺮ
ﻣﺮﺩﻡ ﺯﻣﺎﻥ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺁﻥ ﮐﺴﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻣﻮﺳﻰ ﺑﻮﺩ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﻮﺭﺍﺕ ﻭ ﻋﻴﺴﻰ ﺑﻮﺩ
ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻧﺠﻴﻞ .ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﭼﺮﺍ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﭼﻮﻥ ﺁﻣﺪ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺑﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ٨٩
١٥٩
ﺹ ١٠٠
ﺑﺴﻮﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺁﻥ ﮐﺴﻰ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻴﺴﻰ
ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻣﻮﺳﻰ ،ﺑﻪ ﺍﻭ ﮐﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ؟ ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻧﻈﺮ
ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ،ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺑﻪ ﺍﺳﻢ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ّ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻟﺴﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﻭ ﺷﺮﻉ ﺩﻳﮕﺮ
١٦٠
ﺁﻣﺪﻧﺪ .ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺣﮑﻢ ﺁﻳﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﺩﺭﺍﮎ
ﻣﻰ ﮔﺮﺩﺩ؟ ﺣﺎﻝ ﺣﮑﻢ ﺭﺟﻮﻉ ﺭﺍ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻓﺮﻣﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺻﺮﻳﺤﻰ ﺩﺭ
ﺧﻮﺩ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺍﺣﺪﻯ ﺗﺎ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﺁﻥ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩ .ﺣﺎﻝ ﭼﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ؟ ﺍﮔﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺟﻌﺖ ﺍﻧﺒﻴﺎﻯ
ﻗﺒﻞ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﺁﻳﻪ ﻣﺴﺘﻔﺎﺩ ﻣﻴﺸﻮﺩ ،ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺍﻭ ﻫﻢ ﺭﺟﻌﺖ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﻗﺒﻞ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻮﺩ ،ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﺁﻳﺎﺕ
ﻣﺬﮐﻮﺭﻩ ﻫﻢ ﺭﺟﻌﺖ ﻋﺒﺎﺩ ﻗﺒﻞ ﻭﺍﺿﺢ ﻭ ﻻﺋﺢ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﺍﻧﮑﺎﺭ
ﺣﺠﺖ ﺍﮐﺒﺮ ﺍﺳﺖ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ. ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺮ ﺧﻼﻑ ﺣﮑﻢ ﮐﺘﺎﺏ ﮐﻪ ّ
ﺍﻳﺎﻡ ﻇﻬﻮﺭ ﭘﺲ ﻫﻤﻴﻦ ﻗﺴﻢ ﺣﮑﻢ ﺭﺟﻊ ﻭ ﺑﻌﺚ ﻭ ﺣﺸﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ّ
ﻣﻘﺪﺳﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﺟﺴﺎﺩ ﻫﻮﻳﻪ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻤﺎ ﺗﺎ ﺭﺟﻮﻉ ﺍﺭﻭﺍﺡ ّ ﻣﻈﺎﻫﺮ ّ
ﺻﺎﻓﻴﻪ ﻣﻨﻴﺮﻩ ﺑﻪ ﻋﻴﻦ ﺭﺃﺱ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻰ ﻭ ﻏﺒﺎﺭﻫﺎﻯ ﺟﻬﻞ ﻭ
ﻣﻨﺰﻩ ﻧﻤﺎﺋﻰ ﻧﻔﺲ ﻇﻠﻤﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﺏ ﺭﺣﻤﺖ ﻋﻠﻢ ﺭﺣﻤﺎﻧﻰ ﭘﺎﮎ ﻭ ّ ﻗﻮﺕ ﻳﺰﺩﺍﻧﻰ ﻭ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺳﺒﺤﺎﻧﻰ ﻭ ﺳﺮﺍﺝ ﻧﻮﺭﺍﻧﻰ، ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ّ
١٦١
ﺳﺒﻴﻞ ﺻﺒﺢ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﺎﻡ ﺿﻼﻟﺖ ﺗﻤﻴﺰ ﺩﻫﻰ ﻭ ﻓﺮﻕ ﮔﺬﺍﺭﻯ. ﺍﺣﺪﻳﻪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺁﻥ ﺟﻨﺎﺏ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺣﺎﻣﻼﻥ ﺍﻣﺎﻧﺖ ّ
ﻣﻠﮑﻴﻪ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﺟﺪﻳﺪ ﻭ ﺍﻣﺮ ﺑﺪﻳﻊ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ ﭼﻮﻥ ﻋﻮﺍﻟﻢ ّ
ﺹ ١٠١
ﻣﺸﻴﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﺎﺯﻝ ﻣﻰ ﮔﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﻃﻴﺎﺭ ﻋﺮﺵ ﺑﺎﻗﻰ ﺍﺯ ﺳﻤﺎء ّ
ﺭﺑﺎﻧﻰ ﻗﻴﺎﻡ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﻟﻬﺬﺍ ﺣﮑﻢ ﻳﮏ ﻧﻔﺲ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺑﺮ ﺍﻣﺮ ﻣﺒﺮﻡ ّ
ﻣﺤﺒﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﺷﺎﺭﺑﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺫﺍﺕ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﭼﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺯ ﮐﺄﺱ ّ ﺣﻖ ﺭﺍ ﺩﻭ ﻣﻘﺎﻡ ﺍﺛﻤﺎﺭ ﺷﺠﺮﻩ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻣﺮﺯﻭﻕ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻈﺎﻫﺮ ّ
ﻣﻘﺮﺭ ﺍﺳﺖ .ﻳﮑﻰ ﻣﻘﺎﻡ ﺻﺮﻑ ﺗﺠﺮﻳﺪ ﻭ ﺟﻮﻫﺮ ﺗﻔﺮﻳﺪ .ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ّ
ﮐﻞ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺍﺳﻢ ﻭ ﺭﺳﻢ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﻭ ﻣﻮﺻﻮﻑ ﻧﻤﺎﺋﻰ ﻣﻘﺎﻡ ﺍﮔﺮ ّ
ﺑﻴﻦ َ َ ٍ ﻣﻦ ﺑﺄﺳﻰ ﻧﻴﺴﺖ ،ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ" :ﻻ ُ َ ُ ﺍﺣﺪ ِ ْ ﻧﻔﺮﻕ َ َ
ُ ُِِ ﺭﺳﻠﻪ ١ ".ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﻋﻮﺕ
ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﮐﻮﺛﺮ ﻓﻴﺾ ﻭ ﻓﻀﻞ ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫﻰ ﺑﺸﺎﺭﺕ ﻣﻰ ﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﻧﺒﻮﺕ ﻓﺎﺋﺰﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺭﺩﺍء ﻣﮑﺮﻣﺖ ﻣﻔﺘﺨﺮ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ّ ﮐﻞ ﺑﻪ ﺧﻠﻊ ّ ﻓﺎﻧﺎ ".ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺍﻣﺎ َ ﮐﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ َ " : ﺍﻟﻨﺒﻴﻮﻥ َ َ َ
ﺍﻭﻝ ﻭ ﻧﻮﺡ ﻭ ﻣﻮﺳﻰ ﻭ ﻋﻴﺴﻰ .ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ :ﻣﻨﻢ ﺁﺩﻡ ّ
ﻣﻀﻤﻮﻥ ﺭﺍ ﻃﻠﻌﺖ ﻋﻠﻮﻯ ﻫﻢ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﮐﻪ ﺍﺯﻟﻴﻪ ﻭ ﻣﺸﻌﺮ ﺑﺮ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺁﻥ ﻣﻮﺍﻗﻊ ﺗﺠﺮﻳﺪ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻣﺠﺎﺭﻯ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ّ
ﻋﻠﻤﻴﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺩﺭ ﮐﺘﺐ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﮔﺸﺘﻪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﺨﺎﺯﻥ ﻟﺌﺎﻟﻰ ّ ﻣﻘﺪﺱ ﺍﺯ ﺣﺠﺒﺎﺕ ﻃﻠﻌﺎﺕ ﻣﻮﺍﻗﻊ ﺣﮑﻢ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﻊ ﺍﻣﺮﻧﺪ ،ﻭ ﺍﻣﺮ ّ
ﺗﻌﺪﺩ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪَ" :ﻭ َﻣﺎ ﮐﺜﺮﺕ ﻭ ﻋﻮﺍﺭﺿﺎﺕ ّ
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻣﺮ ﻫﻢ ﺍﻣﺮﻧﺎ ٕ ّﺍﻻ َ ِ َ ٌ ﻭﺍﺣﺪﺓ ٢ ".ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﻣﺮ ﻭﺍﺣﺪ ﺷﺪ ّ َ َُ
ﺃﺋﻤﻪ ﺩﻳﻦ ﻭ ﺳﺮﺍﺝ ﻫﺎﻯ ﻳﻘﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ: ﻭﺍﺣﺪﻧﺪ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ّ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺑﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ٢٨٥
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﻗﻤﺮ ،ﺁﻳﻪ ٥٠
ﺹ ١٠٢
١٦٢
ﺤﻤﺪ ".ﺑﺎﺭﻯ، ﻣﺤﻤﺪ َﻭ َ َ ُ " َُّ ﺍﻭﺳﻄﻨﺎ ُﻣ َ ّ ٌ ﺁﺧﺮﻧﺎ ُ َ ّ ٌ ﺍﻭﻟﻨﺎ ُ َ ّ ٌ ﻣﺤﻤﺪ ﻭ ِ ُ
ﻣﺤﻘﻖ ﺁﻥ ﺟﻨﺎﺏ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻫﻴﺎﮐﻞ ﺍﻣﺮﺍ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻭ ّ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻗﻤﺎﺋﺺ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻧﺪ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻟﻄﻴﻒ
ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻰ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺭﺿﻮﺍﻥ ﺳﺎﮐﻦ ﺑﻴﻨﻰ ﻭ ﺩﺭ ﻳﮏ ﻫﻮﺍ ﻃﺎﺋﺮ ﻭ ﺑﺮ ﻳﮏ ﺑﺴﺎﻁ ﺟﺎﻟﺲ ﻭ ﺑﺮ ﻳﮏ ﮐﻼﻡ ﻧﺎﻃﻖ ﻭ ﺑﺮ ﻳﮏ ﺍﻣﺮ
ﺍﺗﺤﺎﺩ ﺁﻥ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﻭ ﺷﻤﻮﺱ ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﻭ ﺁﻣﺮ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ّ
ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﺪ :ﻣﻦ ﺭﺟﻮﻉ ﻣﻌﺪﻭﺩ .ﭘﺲ ﺍﮔﺮ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻈﺎﻫﺮ ّ ﮐﻞ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻫﺴﺘﻢ ،ﺻﺎﺩﻕ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻫﺮ ّ
ﻇﻬﻮﺭ ﺑﻌﺪ ،ﺻﺪﻕ ﺭﺟﻮﻉ ﻇﻬﻮﺭ ﻗﺒﻞ .ﻭ ﭼﻮﻥ ﺭﺟﻮﻉ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻣﻮﺍﻓﻖ
ﻭ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺁﻳﺎﺕ ﻭ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪ ﺭﺟﻮﻉ ﺍﻭﻟﻴﺎء ﻫﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﻭ
ﻣﺤﻘﻖ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺭﺟﻮﻉ ﺍﻇﻬﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﻭ ّ
ﻣﺜﻼ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻧﻮﺡ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻣﺤﺘﺎﺝ ﺷﻮﺩ. ً
ﻧﺒﻮﺕ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻗﻴﺎﻡ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﺮ ﺍﻣﺮ ﻗﻴﺎﻡ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﭼﻮﻥ ﻣﺒﻌﻮﺙ ﺑﻪ ّ
ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻣﺆﻣﻦ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻣﺮ ﺍﻭ ﻣﺬﻋﻦ ﺷﺪ ﺍﻭ ﻓﻰ
ﺣﻖ ﺍﻭ ﺻﺎﺩﻕ ﻣﺸﺮﻑ ﺷﺪ .ﻭ ﺩﺭ ّ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﺑﻪ ﺣﻴﺎﺕ ﺟﺪﻳﺪﻩ ّ
ﻣﻰ ﺁﻣﺪ ﺣﻴﺎﺕ ﺑﺪﻳﻊ ﻭ ﺭﻭﺡ ﺟﺪﻳﺪ ،ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﺍﻭ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺑﻪ
ﺧﺪﺍ ﻭ ﺍﺫﻋﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﻈﻬﺮ ﻧﻔﺲ ﺍﻭ ﮐﻤﺎﻝ ﻋﻼﺋﻖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻭ
ﺘﻌﻠﻘﻪ ﺑﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﺍﺯ ﻗﺒﻴﻞ ﺯﻥ ﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻭ ﺍﻃﻌﻤﻪ ﻭ ﺍﺷﺮﺑﻪ ﻭ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﻣ ّ
ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺫﻟﮏ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﻟﻴﻞ ﻭ ﻧﻬﺎﺭ ﺭﺍ ﻣﺼﺮﻭﻑ ﺑﺮ
ﻫﻤﺖ ﺩﺭ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺍﺷﻴﺎﻯ ﺗﻌﻴﺶ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ّ ﺍﺧﺬ ﺯﺧﺎﺭﻑ ﻭ ﺍﺳﺒﺎﺏ ّ
ﺹ ١٠٣
ﻟﺠﻪ ﻓﺎﻧﻴﻪ ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ .ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﮔﺬﺷﺘﻪ ،ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻭﺭﻭﺩ ﺩﺭ ّ
ﺍﺗﺒﺎﻉ ﺁﺩﺍﺏ ﻭ ﺷﺮﺍﺋﻊ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﺣﺪﻭﺩﺍﺕ ﺁﺑﺎء ﻭ ﺍﺟﺪﺍﺩ ﻭ ّ
ﭼﻨﺎﻥ ﺭﺍﺳﺦ ﻭ ﻣﺤﮑﻢ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺣﮑﻢ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺍﻭ ﻣﻰ ﺷﺪ ﺷﺎﻳﺪ
ﺗﻘﻠﻴﺪﻳﻪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺭﺿﺎ ﻣﻰ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺭﺍﺿﻰ ﺑﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺮﻓﻰ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺭ ّ
ﺁﺑﺎﻧﺎ ﻭﺟﺪﻧﺎ ﻣﻴﺎﻥ ﻗﻮﻡ ﺑﻮﺩ ﻧﻤﻰ ﺷﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻫﻤﻪ ﻗﻮﻡ ﻧﺪﺍء " ٕ َ ﺍﻧﺎ َ َ ْ َ ﻋﻠﻰ ُ ٍ ﻣﻘﺘﺪﻭﻥ ١".ﺑﺮﺁﻭﺭﺩﻧﺪ .ﻭ ١٦٣ ﺍﻧﺎ َ َ ََ ﺁﺛﺎﺭﻫﻢ ُ ْ َ ُ َ ﻋﻠﻰ ِ ِ ْ ﺍﻣﺔ َﻭ ٕ
ﻫﻤﻴﻦ ﮔﺮﻭﻩ ،ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﺣﺠﺒﺎﺕ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩ ﻭ ﺣﺪﻭﺩﺍﺕ ﻣﺬﮐﻮﺭﻩ ﻣﺠﺮﺩ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺻﻬﺒﺎﻯ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﮐﺄﺱ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﻳﺎﺩﻯ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺑﻪ ّ
ﺑﺎﻟﻤﺮﻩ ﺗﻘﻠﻴﺐ ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺯﻥ ﺳﺒﺤﺎﻥ ﻣﻰ ﻧﻮﺷﻴﺪﻧﺪ ّ
ﮐﻞ ﻣﺎ ﺳﻮﻯ ﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻭ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻭ ﺍﺛﻘﺎﻝ ﻭ ﺟﺎﻥ ﻭ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺑﻠﮑﻪ ﺍﺯ ّ ﻣﻰ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﻏﻠﺒﺎﺕ ﺷﻮﻕ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺟﺬﺑﺎﺕ ﺫﻭﻕ
ﺻﻤﺪﺍﻧﻰ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺧﺬ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﺭﺍ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻫﺴﺖ ﺑﻪ ﭘﺮ ﮐﺎﻫﻰ ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻪ .ﺁﻳﺎ ﺣﮑﻢ ﺧﻠﻖ ﺟﺪﻳﺪ ﻭ ﺭﺟﻮﻉ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﻬﺎ
ﻧﻤﻰ ﺷﻮﺩ؟ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻔﻮﺱ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻓﻮﺯ ﺑﻪ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺑﺪﻳﻊ ﺟﺪﻳﺪ ﺍﻟﻬﻰ ﺟﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺣﻴﻠﻪ ﻭ
ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺍﺯ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﻫﻼﮐﺖ ﺣﻔﻆ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺧﺎﺭﻯ
ﺍﺣﺘﺮﺍﺯ ﻣﻰ ﺟﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺭﻭﺑﺎﻫﻰ ﻓﻰ ﺍﻟﻤﺜﻞ ﻓﺮﺍﺭ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﺮﻑ ﺑﻪ ﻓﻮﺯ ﺍﮐﺒﺮ ﻭ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻋﻈﻤﻰ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺟﺎﻥ ﺭﺍﻳﮕﺎﻥ
ﻣﻘﺪﺳﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﻗﻔﺲ ﺗﻦ ﺑﻴﺰﺍﺭ ﻭ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ،ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻔﻮﺱ ّ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺯﺧﺮﻑ ،ﺁﻳﻪ ٢٣
ﺹ ١٠٤
ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺟﻨﻮﺩ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﻣﻘﺎﺗﻠﻪ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩ .ﻣﻊ ﺫﻟﮏ
ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﻧﻔﻮﺱ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﻔﻮﺱ ﻗﺒﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺍﻳﻦ ١٦٤
ﺟﺴﻤﺎﻧﻴﻪ ﺑﺸﺮﻳﻪ ﻭ ﻣﻨﺎﻓﻰ ﻫﻮﺍﻯ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﻣﻮﺭﺍﺕ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻋﺎﺩﺍﺕ ّ ّ
ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﺩ؟ ﺑﺎﺭﻯ ،ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ
ﺑﺪﻭﻥ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻭ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﺤﺎﻝ ﺍﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﻗﺴﻢ ﺁﺛﺎﺭ ﻭ ﺍﻓﻌﺎﻝ ﮐﻪ
ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻭﺟﻪ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺑﻪ ﺁﺛﺎﺭ ﻭ ﺍﻓﻌﺎﻝ ﻗﺒﻞ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻋﺮﺻﻪ ﮐﻮﻥ ﺑﻮﺟﻮﺩ ﺁﻳﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﺿﻄﺮﺍﺑﺸﺎﻥ ﺑﻪ
ﻇﻦ ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻰ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﺧﻮﻑ ﺑﻪ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻰ ﺷﺪ ﻭ ّ
ﺟﺮﺋﺖ ﻣﺒﺎﺩﻟﻪ ﻣﻰ ﮔﺸﺖ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﺷﺄﻥ ﺍﮐﺴﻴﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻳﮏ
١٦٥
ﻣﺎﺩﻩ ﻧﺤﺎﺳﻰ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺣﻴﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﺭﺍ ﺗﻘﻠﻴﺐ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ. ً ﻣﺜﻼ ﺩﺭ ّ
ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﻣﻌﺪﻥ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﻏﻠﺒﻪ ﻳﺒﻮﺳﺖ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﺑﻤﺎﻧﺪ
ﻣﺪﺕ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﺳﻨﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻡ ﺫﻫﺒﻰ ﻣﻰ ﺭﺳﺪ .ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ،ﺑﻌﻀﻰ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ّ
ﻧﺤﺎﺱ ﺭﺍ ﺫﻫﺐ ﻣﻰ ﺩﺍﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﻏﻠﺒﻪ ﻳﺒﻮﺳﺖ ﻣﺮﻳﺾ ١٦٦
ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻡ ﺧﻮﺩ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ .ﺑﺎﺭﻯ ،ﺩﺭ ﻫﺮ ﺣﺎﻝ ﺍﮐﺴﻴﺮ ﮐﺎﻣﻞ
ﻣﺎﺩﻩ ﻧﺤﺎﺳﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻧﻰ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻡ ﺫﻫﺒﻰ ﻣﻰ ﺭﺳﺎﻧﺪ ﻭ ﻣﻨﺎﺯﻝ ﻫﻔﺘﺎﺩ ّ
ﺳﺎﻟﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻧﻰ ﻃﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﺁﻳﺎ ﺁﻥ ﺫﻫﺐ ﺭﺍ ﺑﻌﺪ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ّ ﻧﺤﺎﺱ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺫﻫﺒﻰ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺤﮏ ﺩﺭ ﻣﻌﻴﻦ ﻭ ﻭﺍﺿﺢ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﻣﻴﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺻﻔﺎﺕ ﺫﻫﺒﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻧﺤﺎ ﺳﻰ ّ
١٦٧ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺍﻳﻦ ﻧﻔﻮﺱ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺍﮐﺴﻴﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺭ ﺁﻧﻰ ﻋﺎﻟﻢ ﺗﺮﺍﺑﻰ ﺭﺍ ﻃﻲ ّ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﻪ ﻋﻮﺍﻟﻢ ﻗﺪﺳﻰ ﻗﺪﻡ ﮔﺬﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻗﺪﻣﻰ ﺍﺯ ﻣﮑﺎﻥ ﻣﺤﺪﻭﺩ
ﺹ ١٠٥
ﺑﻪ ﻻﻣﮑﺎﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﻭﺍﺻﻞ ﺷﻮﻧﺪ .ﺟﻬﺪﻯ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﮐﺴﻴﺮ ﻓﺎﺋﺰ
ﺷﻮﻯ ،ﮐﻪ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺁﻥ ﻣﻐﺮﺏ ﺟﻬﻞ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺸﺮﻕ ﻋﻠﻢ ﺭﺳﺎﻧﺪ ﻭ ﻇﻠﻤﺖ ﻟﻴﻞ ﻇﻠﻤﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﺒﺢ ﻧﻮﺭﺍﻧﻰ ﻓﺎﺋﺰ ﮔﺮﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻌﻴﺪ
ﻇﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭼﺸﻤﻪ ﻗﺮﺏ ﻭ ﻳﻘﻴﻦ ﺩﻻﻟﺖ ﮐﻨﺪ ﻭ ﻫﻴﺎﮐﻞ ﺻﺤﺮﺍﻯ ّ
ﺣﻖ ﺍﻳﻦ ﻣﺸﺮﻑ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ .ﺣﺎﻝ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ّ ﻓﺎﻧﻴﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﺿﻮﺍﻥ ﺑﺎﻗﻰ ّ
ﺣﻖ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﻫﻢ ﺣﮑﻢ ﻋﺒﺎﺩ ﺫﻫﺐ ﺣﮑﻢ ﻧﺤﺎﺳﻰ ﺻﺎﺩﻕ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ ﺩﺭ ّ
ﻣﺤﻘﻖ ﺍﺳﺖ .ﺍﻯ ﺑﺮﺍﺩﺭ ،ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻓﻮﺯ ﺑﻪ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺻﺎﺩﻕ ﻭ ّ
١٦٨
ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺷﺎﻓﻴﻪ ﮐﺎﻓﻴﻪ ﻭﺍﻓﻴﻪ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺧﻠﻖ ﺟﺪﻳﺪ ﻭ ﺭﺟﻮﻉ ﻭ ﺑﻌﺚ،
ﺑﻰ ﺣﺠﺎﺏ ﻭ ﻧﻘﺎﺏ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﻫﻮﻳﺪﺍ ﺍﺳﺖ .ﺍﻧﺸﺎءﺍ ﺑﻪ ﺗﺄﻳﻴﺪﺍﺕ ﺒﻴﻪ ﺟﺎﻣﻪ ﮐﻬﻨﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﺴﻢ ﻭ ﺟﺎﻥ ﺩﻭﺭ ﮐﻨﻰ ﻭ ﺑﻪ ﺧﻠﻊ ﻏﻴ ّ
ﺟﺪﻳﺪﻩ ﺑﺎﻗﻴﻪ ﻣﻔﺘﺨﺮ ﮔﺮﺩﻯ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﻌﺪ،
ﮐﻞ ﻣﻦ ﻋﻠﻰ ﺍﻻﺭﺽ ﻭ ﺷﺮﺑﺖ ﺍﻧﻔﺴﻰ ﮐﻪ ﺳﺒﻘﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺍﺯ ّ
ﺍﺣﺪﻳﺖ ﻧﻮﺷﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻋﻠﻰ ﻣﻌﺎﺭﺝ ﺯﻻﻝ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﻤﺎﻝ ّ
ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻭ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﻭ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ﺟﺴﺘﻨﺪ ﺣﮑﻢ ﺭﺟﻮﻉ ﺍﻧﻔﺲ ﻗﺒﻞ
ﮐﻪ ﺩﺭ ﻇﻬﻮﺭ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻓﺎﺋﺰ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺻﺤﺎﺏ
ﻗﻮﻻ ﻭ ﺍﻣﺮﴽ .ﺯﻳﺮﺍ ﺁﻧﭽﻪ ﻓﻌﻼﻭ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﻌﺪ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﺍﺳﻤﴼ ﻭ ﺭﺳﻤﴼ ﻭ ً ً
ﺍﺯ ﻋﺒﺎﺩ ﻗﺒﻞ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﺑﻌﺪ ﺑﻌﻴﻨﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﻫﻮﻳﺪﺍ ﻣﺜﻼ ﺍﮔﺮ ﺷﺎﺧﺴﺎﺭ ﮔﻠﻰ ﺩﺭ ﻣﺸﺮﻕ ﺍﺭﺽ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﮔﺸﺖ. ً
ﻣﻐﺮﺏ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺷﺎﺧﻪ ﺩﻳﮕﺮ ،ﺁﻥ ﮔﻞ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﺩ ﺍﻃﻼﻕ ﮔﻞ ﺑﺮ ﺍﻭ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺣﺪﻭﺩﺍﺕ ﺷﺎﺧﻪ ﻭ ﻫﻴﺌﺖ
١٦٩
ﺹ ١٠٦ ١٧٠
ﺁﻥ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺭﺍﺋﺤﻪ ﻭ ﻋﻄﺮﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺩﻭ
ﻣﻨﺰﻩ ﮐﻦ ﻇﺎﻫﺮ ﺍﺳﺖ .ﭘﺲ ﻧﻈﺮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺣﺪﻭﺩﺍﺕ ﻇﺎﻫﺮﻩ ﻃﺎﻫﺮ ﻭ ّ
ﺗﺎ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺍﺳﻢ ﻭ ﻳﮏ ﺭﺳﻢ ﻭ ﻳﮏ ﺫﺍﺕ ﻭ ﻳﮏ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻧﻤﺎﺋﻰ ﻭ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺭﺟﻮﻉ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺣﺮﻭﻓﺎﺕ ﻧﺎﺯﻟﻪ
ﺗﻔﮑﺮ ﺩﺭ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﻋﻬﺪ ﻧﻘﻄﻪ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﻧﻤﺎ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻰ .ﻗﺪﺭﻯ ّ ﻧﻔﺴﻴﻪ ﺑﻪ ﺑﺸﺮﻳﻪ ﻭ ﻣﺸﺘﻬﻴﺎﺕ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺍﺯ ﺟﻤﻴﻊ ﺟﻬﺎﺕ ّ ّ
ﻣﻘﺪﺱ ﻭ ﻣﻨﻘﻄﻊ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﻧﻔﺤﺎﺕ ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ،ﭘﺎﮎ ﻭ ّ ّ
ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺍﻫﻞ ﺍﺭﺽ ﺑﻪ ﺷﺮﻑ ﻟﻘﺎء ﮐﻪ ﻋﻴﻦ ﻟﻘﺎءﺍ ﺑﻮﺩ ﻓﺎﺋﺰ
ﮐﻞ ﺍﻫﻞ ﺍﺭﺽ ﻣﻨﻘﻄﻊ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻳﺪ ﮐﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ّ
ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺁﻥ ﻣﻈﻬﺮ ﺫﻯ ﺍﻟﺠﻼﻝ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺟﺎﻥ ﻧﺜﺎﺭ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ .ﻭ ﺣﺎﻝ ﻫﻤﺎﻥ ﺛﺒﻮﺕ ﻭ ﺭﺳﻮﺥ ﻭ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ﺭﺍ ﺑﻌﻴﻨﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎ ﺩﺭ
ﺍﺻﺤﺎﺏ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻴﺎﻥ ﺭﺍﺟﻊ ﺷﺪﻩ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﺍﻳﺪ ﮐﻪ
ﻋﻠﻢ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ﺑﺮ ﺭﺏ ﺍﻻﺭﺑﺎﺏ َ َ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺍﺯ ﺑﺪﺍﻳﻊ ﺟﻮﺩ ّ
ﺭﻓﺮﻑ ﺍﻣﺘﻨﺎﻉ ﺑﺮﺍﻓﺮﺍﺷﺘﻨﺪ .ﺑﺎﺭﻯ ،ﺍﻳﻦ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﺍﺯ ﻳﮏ ﻣﺼﺒﺎﺡ
ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﺛﻤﺎﺭ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺷﺠﺮﻩ ﺭﻭﺋﻴﺪﻩﺍﻧﺪ .ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ
ﻓﻀﻞ ﺍ،ِ ﻓﺮﻗﻰ ﻣﻠﺤﻮﻅ ﻧﻪ ﻭ ﺗﻐﻴﻴﺮﻯ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﻧﻪ ُ . ﮐﻞ ِ َ ﺫﻟﮏ ِﻣﻦ َ ِ ﻳﺸﺎء ِﻣﻦ َ ِ ِ ُ ِ ﺧﻠﻘﻪ .ﺍﻧﺸﺎءﺍ ﺍﺯ ﺍﺭﺽ ﻧﻔﻰ ﺍﺣﺘﺮﺍﺯ ﺟﻮﺋﻴﻢ ﻳﺆﺗﻴﻪ َﻣﻦ َ ُ
ﻭ ﺑﻪ ﺑﺤﺮ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﺩﺭ ﺁﺋﻴﻢ ﺗﺎ ﻋﻮﺍﻟﻢ ﺟﻤﻊ ﻭ ﻓﺮﻕ ﻭ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻭ ﺗﻔﺮﻳﻖ ﻣﻘﺪﺱ ﺍﺯ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻭ ﻭ ﺗﺤﺪﻳﺪ ﻭ ﺗﺠﺮﻳﺪ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﺼﺮﻯ ﮐﻪ ّ
ﺍﺿﺪﺍﺩ ﺍﺳﺖ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﮐﻨﻴﻢ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻋﻠﻰ ﺍﻓﻖ ﻗﺮﺏ ﻭ ﻗﺪﺱ ﺣﻀﺮﺕ
ﺹ ١٠٧
ﻣﻌﺎﻧﻰ ﭘﺮﻭﺍﺯ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ .ﭘﺲ ،ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ
ﺁﺧﺮ ﻻ ﺁﺧﺮ ﻃﻠﻌﺘﻰ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻭ ﻗﻴﺎﻡ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﺍﻣﺮﻯ ﮐﻪ ﻗﻴﺎﻡ ﻧﻤﻮﺩ ﺑﺮ
١٧١
ﺍﻭﻝ ﺑﺮ ﻃﻠﻌﺖ ﺁﺧﺮ ﺍﻭﻝ ،ﻫﺮ ﺁﻳﻨﻪ ﺻﺪﻕ ﻃﻠﻌﺖ ّ ﺍﻭﻝ ﻻ ّ ﺁﻥ ﻃﻠﻌﺖ ّ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﻃﻠﻌﺖ ﺁﺧﺮ ﻻ ﺁﺧﺮ ﻗﻴﺎﻡ ﻧﻤﻮﺩ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻣﺮ ﮐﻪ
ﺍﻭﻝ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻗﻴﺎﻡ ﻧﻤﻮﺩ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻴﺎﻥ، ﺍﻭﻝ ﻻ ّ ﻃﻠﻌﺖ ّ
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﻤﺲ ﻣﺜﺎﻝ ﺯﺩﻩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺭﻭﺡ ﻣﺎ ﺳﻮﺍﻩ ﻓﺪﺍﻩ ،ﺷﻤﻮﺱ ّ ﺍﻭﻝ ﺍﻟﻰ ﺁﺧﺮ ﻻ ﺁﺧﺮ ﻃﻠﻮﻉ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻫﻤﺎﻥ ﺷﻤﺲ ﺍﻭﻝ ﻻ ّ ﺍﮔﺮ ﺍﺯ ّ
ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺎﻟﻊ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﺣﺎﻝ ﺍﮔﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺷﻤﺲ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺍﺳﺖ ﺻﺤﻴﺢ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﮔﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺭﺟﻮﻉ ﺁﻥ ﺷﻤﺲ ّ ّ
ﺷﻤﺲ ﺍﺳﺖ ﺍﻳﻀﴼ ﺻﺤﻴﺢ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻥ ﺻﺎﺩﻕ
ﺧﺘﻤﻴﺖ ﺑﺮ ﻃﻠﻌﺖ ﺑﺪء ﻭ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ ﺫﮐﺮ ّ
ﻃﻠﻌﺖ ﺧﺘﻢ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻗﻴﺎﻡ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺑﻌﻴﻨﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﺎﻝ ﺑﺪء
ﺑﺮ ﺁﻥ ﻗﻴﺎﻡ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﭼﻘﺪﺭ ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ
ﻧﺰﺩ ﺷﺎﺭﺑﺎﻥ ﺻﻬﺒﺎﻯ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺍﻳﻘﺎﻥ ،ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﭼﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺍﺯ ﻧﻔﻮﺱ ﺍﻟﻨﺒﻴﻴﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻋﺪﻡ ﺑﻠﻮﻍ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻪ ﺫﮐﺮ ﺧﺎﺗﻢ ّ ّ
ﻣﺤﺘﺠﺐ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ ﺟﻤﻴﻊ ﻓﻴﻮﺿﺎﺕ ﻣﺤﺠﻮﺏ ﻭ ﻣﻤﻨﻮﻉ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﺑﺎ " : ﻓﺎﻧﺎ ".ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺍﻣﺎ َ ّ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺧﻮﺩ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻓﺮﻣﻮﺩ َ ﺍﻟﻨﺒﻴﻮﻥ َ َ َ
ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ :ﻣﻨﻢ ﺁﺩﻡ ﻭ ﻧﻮﺡ ﻭ ﻣﻮﺳﻰ ﻭ ﻋﻴﺴﻰ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺫﮐﺮ ﺷﺪ.
ﺗﻔﮑﺮ ﻧﻤﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺟﻤﺎﻝ ﺍﺯﻟﻰ ﺻﺎﺩﻕ ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ّ
ﺍﻭﻝ ،ﻫﻤﻴﻦ ﻗﺴﻢ ﺻﺎﺩﻕ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ :ﻣﻨﻢ ﺁﺩﻡ ّ
١٧٢
ﺹ ١٠٨
ﻣﻰ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﻨﺪ :ﻣﻨﻢ ﺁﺩﻡ ﺁﺧﺮ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﺑﺪء ﺍﻧﺒﻴﺎء ﺭﺍ
ﮐﻪ ﺁﺩﻡ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﻧﺴﺒﺖ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﻗﺴﻢ ﺧﺘﻢ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻫﻢ
ﺑﻪ ﺁﻥ ﺟﻤﺎﻝ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﺴﺒﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺑﺴﻰ ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ١٧٣
ﺍﻟﻨﺒﻴﻴﻦ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺻﺎﺩﻕ ﺍﺳﺖ ﻫﻤﺎﻥ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺪء ّ ّ
ﺍﻟﻨﺒﻴﻴﻦ ﺻﺎﺩﻕ ﺁﻳﺪ .ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻫﻞ ﺍﺭﺽ ﻗﺴﻢ ﺧﺘﻢ ّ ّ
ﺗﻤﺴﮏ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻇﻬﻮﺭ ﻣﻤﺘﺤﻦ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﮐﺜﺮﻯ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻗﻮﻝ ّ ﺟﺴﺘﻪ ﺍﺯ ﺻﺎﺣﺐ ﻗﻮﻝ ﻣﻌﺮﺽ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ .ﻭ ﻧﻤﻰ ﺩﺍﻧﻢ ﺍﻳﻦ ﻗﻮﻡ ﺍﺯ
ﺟﻞ ﺫﮐﺮﻩ ﭼﻪ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ؟ ﺍﮔﺮ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﻭﻟﻴﺖ ﻭ ﺣﻖ ّ ﺁﺧﺮﻳﺖ ّ ّ ّ ّ
ﺁﺧﺮﻳﺖ ُﻣﻠﮑﻰ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻨﻮﺯ ﮐﻪ ﺍﻭﻟﻴﺖ ﻭ ّ ﺍﻭﻟﻴﺖ ﻭ ﺁﺧﺮ ّﻳﺖّ ّ ، ﺍﺯ ّ ّ
ﺁﺧﺮﻳﺖ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺫﺍﺕ ﺍﺳﺒﺎﺏ ُﻣﻠﮑﻰ ﺑﻪ ﺁﺧﺮ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ،ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ّ
١٧٤
ﺁﺧﺮﻳﺖ ﻭ ﻧﻔﺲ ﺍﻭﻟﻴﺖ ِ ّ ﺍﺣﺪﻳﺖ ﺻﺎﺩﻕ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ؟ ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺗﺒﻪ ّ ّ ّ ﺍﻭﻝ ﻻ ﺍﻭﻟﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ .ﺑﺎﺭﻯ ،ﻫﻤﺎﻥ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ّ ﺁﺧﺮﻳﺖ ﻧﻔﺲ ّ ّ ّ
ﻣﺮﺑﻰ ﻏﻴﺐ ﻭ ﺷﻬﻮﺩ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻭﻝ ﺻﺪﻕ ﺁﺧﺮﻳﺖ ﺑﺮ ﺁﻥ ّ ّ ّ
ﺍﻭﻟﻴﺖ ﻗﺴﻢ ﻫﻢ ﺑﺮ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻭ ﺻﺎﺩﻕ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ .ﻭ ﺩﺭ ﺣﻴﻨﻰ ﮐﻪ ﺍﺳﻢ ّ ّ ﺁﺧﺮﻳﺖ ﺻﺎﺩﻕ .ﻭ ﺩﺭ ﺣﻴﻨﻰ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺻﺎﺩﻕ ﺍﺳﺖ ﻫﻤﺎﻥ ﺣﻴﻦ ﺍﺳﻢ ّ ﺧﺘﻤﻴﺖ ﺳﺎﮐﻦ .ﻭ ﺑﺪﺋﻴﺖ ﺟﺎﻟﺲ ﺍﻧﺪ ﻫﻤﺎﻥ ﺣﻴﻦ ﺑﺮ ﻋﺮﺵ ﺳﺮﻳﺮ ّ ّ
ﺍﻭﻟﻴﺖ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﺼﺮ ﺣﺪﻳﺪ ﻳﺎﻓﺖ ﺷﻮﺩ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﻈﻬﺮ ّ ّ
ﺧﺘﻤﻴﺖ ،ﺍﻳﻦ ﺫﻭﺍﺕ ﺑﺪﺋﻴﺖ ﻭ ﺑﺎﻃﻨﻴﺖ ﻭ ﻇﺎﻫﺮﻳﺖ ﻭ ﺁﺧﺮﻳﺖ ﻭ ّ ّ ّ ّ ّ ﻣﻘﺪﺳﻪ ﻭ ﺍﺭﻭﺍﺡ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﻫﻮﺍﻯ ّ ﻣﺠﺮﺩﻩ ﻭ ﺍﻧﻔﺲ ّ ّ
ﻣﻌﻪ ِﻣﻦ َﺷﻰ "ﻃﺎﺋﺮ ﺷﻮﻯ ﺟﻤﻴﻊ ﮐﺎﻥ ﺍَ ُﻭ َﻟﻢ َ ُ ﻗﺪﺱ " َ َ ﻳﮑﻦ َ َ ُ
ﺹ ١٠٩
ﺍﻳﻦ ﺍﺳﻤﺎء ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺳﺎﺣﺖ ﻣﻌﺪﻭﻡ ِ ﺻﺮﻑ ﻭ ﻣﻔﻘﻮﺩ َﺑﺤﺖ ﺑﻴﻨﻰ
ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻴﭻ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺣﺠﺒﺎﺕ ﻭ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ﻭ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻣﺤﺘﺠﺐ
ﻧﺸﻮﻯ .ﭼﻪ ﻟﻄﻴﻒ ﻭ ﺑﻠﻨﺪ ﺍﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﮐﻪ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ ،ﺑﻰ ﺩﻟﻴﻞ ١٧٥
ﺳﺒﻴﻞ ﻧﺠﻮﻳﺪ ﻭ ﻃﻴﺮ ﻗﺪﺳﻰ ﺑﻰ ﺍﻋﺎﻧﺖ ﻏﻴﺒﻰ ﻃﻴﺮﺍﻥ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ .ﺣﺎﻝ
ِ ﺳﺒﺤﺎﺕ ﺸﻒ ُ ُ ﻗﻮﻝ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﻣﻴﺮ ﺭﺍ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻤﺎ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩَ" :ﮐ ُ ﻏﻴﺮ ٕ َ ٍ َ ِ ﻣﺠﻠﻠﻪ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺍﺷﺎﺭﺓ ".ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺒﺤﺎﺕ ّ ﺍﻟﺠﻼﻝ ِﻣﻦ َ ِ
ﻋﺼﺮ ﻭ ﻓﻘﻬﺎﻯ ﺯﻣﺎﻥ ﻇﻬﻮﺭﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ،ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻋﺪﻡ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻭ ﺣﺐ ﺑﻪ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﻇﺎﻫﺮﻩ ،ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺍﻣﺮﺍ ﻧﻤﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﻭ ّ
ﻳﺠﻌﻠﻮﻥ ﮔﻮﺵ ﻧﻤﻰ ﺩﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﻐﻤﻪ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺍ ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ .ﺑﻞ " َ َ ُ َ
ﺍﻧﻬﻢ ١ ".ﻭ ﻋﺒﺎﺩ ﻫﻢ ﭼﻮﻥ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ِﻣﻦ ﺩﻭﻥ ﺍ ﺍﺻﺎﺑﻌﻬﻢ ِﻓﻰ َ ﺁﺫ ِ ِ َ َ ِ َُ
ﺭﺩ ﻭ ﻗﺒﻮﻝ ﺁﻥ ﺧﺸﺐ ﻫﺎﻯ ﻭﻟﻲ ﺧﻮﺩ ﺍﺧﺬ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ّ ّ ﻣﺴﻨﺪﻩ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺯﻳﺮﺍ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺑﺼﺮ ﻭ ﺳﻤﻊ ﻭ ﻗﻠﺒﻰ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﻴﺰ ّ ﺣﻖ ﻭ ﺑﺎﻃﻞ .ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻫﻤﻪ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻭ ﻭ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺩﻫﻨﺪ ﻣﻴﺎﻧﻪ ّ
ﺍﺻﻔﻴﺎء ﻭ ﺍﻭﻟﻴﺎء ﻣﻦ ﻋﻨﺪﺍ ﺍﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻭ ﮔﻮﺵ
ﺧﻮﺩ ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ ﻭ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﻣﻌﺘﻨﻰ ﺑﻪ ﻧﺼﺢ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻧﮕﺸﺘﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻮﺩ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﻣﺴﮑﻴﻨﻰ
ﻗﻮﻡ ﻭ ﻳﺎ ﻓﻘﻴﺮﻯ ﮐﻪ ﻋﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﻟﺒﺎﺱ ﺍﻫﻞ ﻋﻠﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪَ " :ﻳﺎ َ ِ ﺍﻟﻤﺮﺳﻠﻴﻦ" ،٢ﺟﻮﺍﺏ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻋﻠﻤﺎء ﻭ ﻓﻀﻼء ُ ِ ﺍﺗﺒﻌﻮﺍ ُ َ ِ َ ﻣﻘﻄﻌﻪ ﻟﻄﻴﻔﻪ ﻧﻔﻬﻤﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﻇﺎﻫﺮﻩ ﻭ ﺍﻟﺒﺴﻪ ّ
-١ﺳﻮﺭﻩ ﺑﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ١٩
- ٢ﺳﻮﺭﻩ ﻳﺲ ،ﺁﻳﻪ ٢٠
١٧٦
ﺹ ١١٠
ﺣﻖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﺎﻃﻞ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺗﻮ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺗﻮ ﺍﺩﺭﺍﮎ ّ
ﺗﻌﺠﺐ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺍﺯ ﭼﻨﻴﻦ ﻗﻮﻟﻰ .ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﻣﻢ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﻳﺪ ﻭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ّ ﺳﻠﻒ ﺍﮐﺜﺮ ﻭ ﺍﻋﻈﻢ ﻭ ﺍﮐﺒﺮﻧﺪ ﻭ ﺍﮔﺮ ﮐﺜﺮﺕ ﻭ ﻟﺒﺎﺱ ﻋﻠﻢ ﺳﺒﺐ ﻭ
١٧٧
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻣﻢ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺍﻭﻟﻰ ﻭﺍﺳﺒﻖ ﺍﻧﺪ .ﻭ ﺑﺎ ّ ﻋﻠﺖ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺻﺪﻕ ﺑﺎﺷﺪ ّ
ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﻓﻘﺮﻩ ﻫﻢ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻭ ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺣﻴﺎﻥ
ﺣﻖ ﻣﻨﻊ ﻇﻬﻮﺭ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻗﺪﺳﻴﻪ ،ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻋﻬﺪ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﺒﻴﻞ ّ ّ
ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﮐﺘﺐ ﻭ ﺻﺤﻒ ﺳﻤﺎﻭﻯ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﻭ ﻣﺤﻞ ﻣﺴﻄﻮﺭ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺍﺣﺪﻯ ﺍﺯ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻣﺒﻌﻮﺙ ﻧﺸﺪ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ّ
ﻓﻌﻠﻮﺍ ﺭﺩ ﻭ ﻗﺎﺗﻠﻬﻢ ﺍِ ُﺑﻤﺎ َ َ ﺑﻐﺾ ﻭ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﻭ ّ ﺳﺐ ﻋﻠﻤﺎء ﮔﺸﺖُ َ َ . ّ ﻗﺒﻞ َ ِ ﻳﻔﻌﻠﻮﻥ .ﺣﺎﻝ ﮐﺪﺍﻡ ﺳﺒﺤﺎﺕ ﺟﻼﻝ ﮐﺎﻧﻮﺍ َ َ ُ ﻭﻣﻦ َ ُ ِﻣﻦ َ ُ ﺑﻌﺪ ُ
ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻫﻴﺎﮐﻞ ﺿﻼﻝ ﺍﺳﺖ؟ ﻭﺍ ﮐﺸﻒ ﺁﻥ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﻣﻮﺭ
ﻣﻌﺸﺮ ﺍﻟﻠﻪ ﻭ ٕ ّ ُ ﻭﻓﻘﻨﺎ ُ ﺍﻳﺎﮐﻢ ﻳﺎ َ ْ َ َ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺧﺮﻗﺶ ﺍﮐﺒﺮ ﺍﻋﻤﺎﻝَ َ َ .
ﺯﻣﻦ ُ َ ِ ﻓﻘﻮﻥ ﻭ ﻣﻦ ِﻟﻘﺎﺍ ﺍﻟﺮﻭﺡ َ َ ُ ﺗﻮ ّ ُ َ ﻟﻌﻠﮑﻢ ِ ِ َ ﺑﺬﻟﮏ ﻓﻰ َ َ ِ ﺍﻟﻤﺴﺘﻐﺎﺙ ُ َ ّ ِ
١٧٨
ﻓﻰ ّ ِ ِ ﺍﻟﻨﺒﻴﻴﻦ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻥ ﺗﺤﺘﺠﺒﻮﻥ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺫﮐﺮ ﺧﺎﺗﻢ ّ ّ ﺍﻳﺎﻣﻪ ﻻ َ ْ َ ِ ُ
ﻣﺠﻠﻠﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺸﻒ ﺁﻥ ﺍﺯ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﻣﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻧﺰﺩ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺞ ﺍﺯ ﺳﺒﺤﺎﺕ ّ
ﻣﺠﻠﻠﻪ ﺭﻋﺎﻉ .ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺣﺠﺒﺎﺕ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩ ﻭ ﺳﺒﺤﺎﺕ ّ
ﻫﻮﻳﻪ ﺭﺍ ﻧﺸﻨﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﻋﻈﻴﻤﻪ ﻣﺤﺘﺠﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩﺍﻧﺪ .ﺁﻳﺎ ﻧﻐﻤﻪ ﻃﻴﺮ
ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ" :ﺍﻟﻒ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻧﮑﺎﺡ ﻧﻤﻮﺩﻡ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﻨﺖ ّ ﺍﻟﻨﺒﻴﻴﻦ ﺑﻮﺩﻧﺪ ؟ ﺣﺎﻝ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎ ﮐﻪ ﭼﻘﺪﺭ ﺍﺯ ﻋﺒﺪﺍ ﺧﺎﺗﻢ ّ ّ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺩﻕ ﻋﻠﻢ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﺴﺘﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﭼﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺟﻮﺍﻫﺮ
ﺹ ١١١
ﻋﻠﻢ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺧﺰﺍﺋﻦ ﻋﺼﻤﺖ ﻣﮑﻨﻮﻥ ﺗﺎ ﻳﻘﻴﻦ ﻧﻤﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺻﻨﻊ ﺍﻭ ﺭﺍ
ﺑﺪﺍﻳﺖ ﻭ ﻧﻬﺎﻳﺘﻰ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻓﻀﺎﻯ ﻗﻀﺎﻯ ﺍﻭ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺯ
ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻴﺎﻥ ﺗﺤﺪﻳﺪ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻳﺎ ﻃﻴﺮ ﺍﻓﺌﺪﻩ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻃﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ ّ ﻗﺪﺭﻳﻪ ﺍﻭ ﺍﮐﺒﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻔﺴﻰ ﻭ ﺗﻘﺪﻳﺮﺍﺕ ّ ﺍﻭﻝ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺁﺧﺮﻯ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺧﺬ ﺍﻭﻝ ﻻ ّ ﻣﻨﺘﻬﻰ ﺷﻮﺩ .ﺧﻠﻖ ﺍﻭ ﺍﺯ ّ
ﻧﮑﺮﺩﻩ ﻭ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺟﻤﺎﻝ ﺍﻭ ﺍﻟﻰ ﻧﻬﺎﻳﺔ ﻻ ﻧﻬﺎﻳﻪ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻮﺩ ﻭ
ﺍﺑﺘﺪﺍﺋﻰ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﺪﻳﺪﻩ .ﺣﺎﻝ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎ ﮐﻪ ١٧٩
ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺣﮑﻢ ﺁﻥ ﺑﺮ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﻃﻠﻌﺎﺕ ﺻﺪﻕ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﻐﻤﻪ ﺟﻤﺎﻝ ﺍﺯﻟﻰ ،ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﺭﺍ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻤﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻠﻤﺎﻥ ّ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﻀﻤﻮﻥ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ :ﺑﻮﺩﻡ ﺑﺎ ﺍﻟﻒ ﺁﺩﻡ ﮐﻪ
ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﺮ ﺁﺩﻡ ﺑﻪ ﺁﺩﻡ ﺑﻌﺪ ﺧﻤﺴﻴﻦ ﺍﻟﻒ ﺳﻨﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻳﮏ
ﻭﻻﻳﺖ ﭘﺪﺭﻡ ﺭﺍ ﻋﺮﺽ ﻧﻤﻮﺩﻡ .ﻭ ﺗﻔﺼﻴﻠﻰ ﺫﮐﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺮﻩ ﺟﻬﺎﺩ ﻧﻤﻮﺩﻡ ﺩﺭ ﺳﺒﻴﻞ ﺍﻟﻬﻰ ﮐﻪ ﺍﺻﻐﺮ ﻭ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ :ﺍﻟﻒ ّ
ﮐﻔﺎﺭ ﻣﺤﺎﺭﺑﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ ﺍﺯﻫﻤﻪ ﻣﺜﻞ ﻏﺰﻭﻩ ﺧﻴﺒﺮ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﭘﺪﺭﻡ ﺑﺎ ّ
ﺁﺧﺮﻳﺖ ﺍﻭﻟﻴﺖ ﻭ ﻻ ّ ﻭ ﻣﺠﺎﺩﻟﻪ ﻧﻤﻮﺩ .ﺣﺎﻝ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺧﺘﻢ ﻭ ﺭﺟﻊ ﻭ ﻻ ّ ّ ﺻﻨﻊ ،ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻓﺮﻣﺎ .ﺑﺎﺭﻯ ﺍﻯ ﺣﺒﻴﺐ
ﻣﻘﺪﺱ ﺍﺳﺖ ﻧﻐﻤﻪ ﻻﻫﻮﺕ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻤﺎﻉ ﻭ ﻋﻘﻮﻝ ﻧﺎﺳﻮﺕ ﻣﻦّ ، ﻣﺤﺪﻭﺩ ﺷﻮﺩ .ﻧﻤﻠﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﮐﺠﺎ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﻣﻌﺒﻮﺩ ﻗﺪﻡ
ﮔﺬﺍﺭﺩ؟ ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﻧﻔﻮﺱ ﺿﻌﻴﻔﻪ ﺍﺯ ﻋﺪﻡ ﺍﺩﺭﺍﮎ ،ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﻣﻌﻀﻠﻪ
ﺭﺍ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﺭﺍ ﻧﻔﻰ ﮐﻨﻨﺪ .ﺑﻠﻰ ،ﻻ
١٨٠
ﺹ ١١٢
ﺧﺘﻢ ِﻓﻰ ﻫﻮﺍﻟﺨﺘﻢ َ ِ ُ ﻳﻌﺮﻑ ِ َ ﺫﻟﮏ ٕﺍ ّﻻ ُﺍﻭﻟﻮ َ ِ ﻟﻪ َ ٌ ﺍﻟﺬﻯ َﻟﻴﺲ ُ َ ُ ﺍﻻﻟﺒﺎﺏُ .ﻗﻞ ُ ِ ﻇﻬﻮﺭﺍﺕ ﺍﻻﺧﺘﺮﺍﻉ ٕﺍﺫﴽ ﻳﺎ َﻣﻼٔ َ ِ ﺍﻻﺭﺽ ﻓﻰ ُ ُ ﺑﺪء َ ُ ﻟﻪ ﻓﻰ ٕ ِ ِ ٕ ِ ﺍﻻﺑﺪﺍﻉ ﻭ ﻻ َ ٌ
١٨١ﺍﻟﺒﺪِ ّ َ ﺗﻌﺠﺐ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻗﻮﻡ ﺍﻟﺨﺘﻢ َ َ ُ َ ﺗﺠﻠﻴﺎﺕ َ ﺗﺸﻬﺪﻭﻥ .ﺑﺴﻴﺎﺭ ّ ﺩﺭ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻴﻞ ﻭ ﻫﻮﺍﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺳﺖ
ﻣﺘﻤﺴﮏ ﺑﻪ ﺁﻳﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﺩﺭ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﻭ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﺍﻭﻟﻰ ﺍﻻﻳﻘﺎﻥ ّ
ﺑﺎﻟﻤﺮﻩ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺑﻌﻀﻰ ﮐﻪ ﻣﻐﺎﻳﺮ ﻫﻮﺍﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺳﺖ ّ ﺑﺒﻌﺾ ١ " .ﻣﺎ ﺍﻟﮑﺘﺎﺏ ﻭ َ ُ ُ َ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪَ ُ ِ ُ َ َ ". ﺗﮑﻔﺮﻭﻥ ِ َ ْ ٍ ﺍﻓﺘﺆﻣﻨﻮﻥ ِ َ ِ ﺑﺒﻌﺾ ِ َ
ﺗﺸﻌﺮﻭﻥ؟ ﻣﺜﻞ ﺁﻧﮑﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺒﻴﻦ، َ ُ ﺗﺤﮑﻤﻮﻥ ﻣﺎ ﻻ َ ُ ُ َ ﻟﮑﻢ ﮐﻴﻒ َ ُ ُ َ
ﺭﺳﻮﻝ ﺭﺏ ﺍﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺫﮐﺮ ﻟﮑﻦ َ ُ َ ﺧﺘﻤﻴﺖ ﻓﻰ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰَ " :ﻭ َ ِ ْ ّ ّ ﺍﻟﻨﺒﻴﻴﻦ" ٢ ،ﺟﻤﻴﻊ ﻧﺎﺱ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻟﻘﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﻭﻋﺪﻩ ﺧﺎﺗﻢ ّ ّ َ ﺍَ ِﻭ َ َ َ
ﻣﺪﻟﻪ ﺑﺮ ﻟﻘﺎﻯ ﺁﻥ ﻣﻠﻴﮏ ﺑﻘﺎ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺁﻳﺎﺕ ّ
ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩ .ﻭ ﺧﺪﺍﻯ ﻭﺍﺣﺪ ﺷﺎﻫﺪ
ﻣﻘﺎﻝ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﺍﻣﺮﻯ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺯ ﻟﻘﺎ ﻭ ﺍﺻﺮﺡ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﺍﻟﻨﺎﺱ ﺍﮐﺜﺮ ّ ِ ﻋﻨﻪ َ َ ُ ﺍﻋﺮﺽ َ ُ ﻳﻮﻡ َ ْ َ َ ﻟﻤﻦ َ ﻓﻬﻨﻴﺌﴼ ِ َ ﺫﮐﺮ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪَ َ . ﻓﺎﺯ ِِﺑﻪ ﻓﻰ َ ٍ
١٨٢
ﺍﻭﻝ ﺍﺯ ﺍﻣﺮ ﺛﺎﻧﻰ ﻣﻌﺮﺽ ﺍﻧﺘﻢ َ َ ُ َ ﺗﺸﻬﺪﻭﻥ .ﻭ ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ّ َﮐﻤﺎ َ ُ
ﮔﺸﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺣﮑﻢ ﻟﻘﺎ ﺩﺭ ﻳﻮﻡ ﻗﻴﺎﻡ ﻣﻨﺼﻮﺹ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ
ﻣﺤﻘﻖ ﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺏ .ﻭ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺩﻻﺋﻞ ﻭﺍﺿﺤﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻭ ّ
ﻣﻘﺼﻮﺩ ،ﻗﻴﺎﻡ ﻣﻈﻬﺮ ﺍﻭﺳﺖ ﺑﺮ ﺍﻣﺮ ﺍﻭ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺍﺯ ﻟﻘﺎ ،ﻟﻘﺎﻯ
ﺍﻻﺑﺼﺎﺭ َﻭ ﺗﺪﺭﮐﻪ َ ﺟﻤﺎﻝ ﺍﻭﺳﺖ ﺩﺭ ﻫﻴﮑﻞ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻭ ٕﺍﺫ ٕ ّ ُ ﺍﻧﻪ "ﻻ ُ ِ ُ ُ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺑﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ٨٥
- ٢ﺳﻮﺭﻩ ﺍﺣﺰﺍﺏ ،ﺁﻳﻪ ٤٠
ﺹ ١١ ٣
ﺍﻻﺑﺼﺎﺭ ١".ﻭ ﺑﺎ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺛﺎﺑﺘﻪ ﻭ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﻫﻮ ُ ْ ِ ُ ﻳﺪﺭﮎ َ َ ُ َ
ﻳﺸﻌﺮ ﺑﻪ ﺫﮐﺮ ﺧﺘﻢ ﻭﺍﺿﺤﻪ ،ﻣﻦ ﺗﻤﺴﮏ ﺟﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺣﻴﺚ ﻻ َ ُ ُ ّ
ﺑﺎﻟﻤﺮﻩ ﻣﺤﺘﺠﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩﺍﻧﺪَ " .ﻭ ﻣﻮﺟﺪ ﺧﺘﻢ ﻭ ﺑﺪء ﺩﺭ ﻳﻮﻡ ﻟﻘﺎﻯ ﺍﻭ ّ
ﻇﻬﺮﻫﺎ ﻣﻦ ﻟﻮ ُ َ ِ ُ ﮐﺴﺒﻮﺍ َﻣﺎ َ َ َ َْ ﺑﻤﺎ َ َ ُ ﺍﻟﻨﺎﺱ ِ َ ﻳﺆﺍﺧﺬ ﺍَ ّ ُ ﺗﺮﮎ َﻋﻠﻰ َ ِ َ
ٍ ﻣﺴﻤﻰ ٢".ﻭ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻳﺆﺧﺮﻫﻢ ٕ َﺍﻟﻰ َﺍﺟﻞ ﻭﻟﮑﻦ ُ َ ْ ُ ُ ﺩﺍﺑﺔ َ َ ِ ْ َ ٍ ُ َ ّ ً ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ،ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﻗﻮﻡ ﺑﻪ ﻗﻄﺮﻩ ﺍﻯ ﺍﺯ ﭼﺸﻤﻪ ﻟﻄﻴﻒ
ﻳﺤﮑﻢ ﻣﺎ ُﻳﺮﻳﺪ" ﻣﻰ ﺁﺷﺎﻣﻴﺪﻧﺪ ﻫﻴﭻ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ "َ َ ُ ﻳﺸﺎء َﻭ َ ُ ُ ﻳﻔﻌﻞ ﻣﺎ َ ُ
ﻣﺤﻞ ﺍﻣﺮ ﻧﻤﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﺍﻣﺮ ﻭ ﻗﻮﻝ ﻭ ﻓﻌﻞ ﻣﺮﺿﻴﻪ ﺑﺮ ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﺎﺕ ﻏﻴﺮ ّ ّ
ﻗﺒﻀﺔ ُ ْ َ ِ ِ ﮐﻞ َﺷﻰ ﻓﻰ َ َ ِ ﺍﻥ ﺍﺳﻴﺮ َﻭ ٕ ﺩﺭ ﻗﺒﻀﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﻭﺳﺖ ُ . ﻗﺪﺭﺗﻪ َ ٌ
ﻳﺴﻴﺮ .ﻓﺎﻋﻞ ﺍﺳﺖ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﻋﺎﻣﻞ ﺫﻟﮏ َ َ ﻋﻠﻴﻪ َ ْ ٌ ِ َ ﺳﻬﻞ َ ٌ ﮐﻔﺮ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﻢ َ َ ﻓﻘﺪ َ َ َ ﻟﻢ ﻭ ِ َ ﺍﺳﺖ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻴﻞ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪَ .ﻣﻦ ﻗﺎﻝ ِ َ
ﻋﺒﺎﺩ ﻗﺪﺭﻯ ﺑﻪ ﺷﻌﻮﺭ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻫﻼﮎ
ﻣﻘﺮ ﻭ ﻣﺮﺟﻊ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺎﺭ ﮐﻪ ّ
ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﺭﺍﺟﻊ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﺁﻳﺎ ﻧﺸﻨﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ" :ﻻ
ﻳﻔﻌﻞ "؟ ٣ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻥ ﺟﺴﺎﺭﺕ ﻋﻤﺎ َ َ ُ ُ ُ ﻳﺴﻞ َ ّ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺯﺧﺎﺭﻑ ﻗﻮﻝ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺷﺪ؟ ﺳﺒﺤﺎﻥ ﺍ ،ﺟﻬﻞ ﻭ ﻧﺎﺩﺍﻧﻰ ﺣﺪﻯ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﺧﻮﺩ ﻣﻘﺒﻞ ﻋﺒﺎﺩ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻡ ﻭ ّ
ﻋﺰ ﻣﻌﺮﺽ ﮔﺸﺘﻪﺍﻧﺪ .ﺣﺎﻝ ﺣﻖ ّ ﺷﺪﻩ ،ﺍﺯ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺍﺭﺍﺩﻩ ّ ﺟﻞ ﻭ ّ
ﺩﺭﻳﻪ ﻭ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺩﻫﻴﺪ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﻣﻮﻗﻦ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﻠﻤﺎﺕ ّ ّ -
-١ﺳﻮﺭﻩ ﺍﻧﻌﺎﻡ ،ﺁﻳﻪ ١٠٣ ٣ﺳﻮﺭﻩ ﺍﻧﺒﻴﺎء ،ﺁﻳﻪ ٢٣
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﻓﺎﻃﺮ ،ﺁﻳﻪ ٤٥
١٨٣ ١٨٤
ﺹ ١١٤
ﻳﻔﻌﻞ ﻣﺎ َﻳﺸﺎء ﺑﺪﺍﻧﻨﺪ ،ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ﺣﻖ ﺭﺍ َ َ ُ ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ّ ّ
ﺗﻤﺴﮏ ﻣﻰ ﺟﻮﻳﻨﺪ؟ ﺗﺸﺒﺚ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ّ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺰﺧﺮﻓﺎﺕ ّ ﺑﻠﮑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﻥ ﺍﻗﺮﺍﺭ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻣﺬﻋﻦ ﺷﻮﻧﺪ .ﻗﺴﻢ
ﻗﺪﺭﻳﻪ ﺳﺒﻘﺖ ﻣﻘﺪﺭﻩ ﻭ ﺣﮑﻤﺖ ﻫﺎﻯ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺗﻘﺪﻳﺮﺍﺕ ّ ّ
ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺍﺭﺽ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﺭﺍ ﻣﻌﺪﻭﻡ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ َ ِ ﻳﺆﺧﺮ ﻟﮑﻦ ُ َ ُ
ِ ﺫﻟﮏ ٕﺍﻟﻰ ١٨٥ ﻣﻌﻠﻮﻡ .ﺑﺎﺭﻯ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻭ ﻫﺸﺘﺎﺩ ِ َ ﻳﻮﻡ َ ُ ٍ ﻣﻴﻘﺎﺕ ٍ ﺳﻨﻪ ﺍﺯ ﻇﻬﻮﺭ ﻧﻘﻄﻪ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﮔﺬﺷﺖ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺞ ﺭﻋﺎﻉ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺻﺒﺎﺡ ﺗﻼﻭﺕ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﺑﻪ ﺣﺮﻓﻰ ﺍﺯ ﻣﻘﺼﻮﺩ
ﻓﺎﺋﺰ ﻧﺸﺪﻧﺪ ﻭ ﺧﻮﺩ ﻗﺮﺍﺋﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻌﻀﻰ ﺁﻳﺎﺕ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺻﺮﻳﺢ ﺻﻤﺪﻳﻪ ﺍﺳﺖ ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﻫﻴﭻ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻋﺰ ﺑﺮ ﻣﻄﺎﻟﺐ ّ ّ ﻗﺪﺳﻴﻪ ﻭ ﻣﻈﺎﻫﺮ ّ ﻣﺪﺕ ﺍﻳﻦ ﻗﺪﺭ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﺸﺪﻩ ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ّ
ﺗﻼﻭﺕ ﮐﺘﺐ ﻭ ﻗﺮﺍﺋﺖ ﺻﺤﻒ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻋﺼﺮﻯ ،ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺁﻥ ﻭ
١٨٦
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﻠﻮﻍ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﺭﺝ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺁﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ٕ ّﺍﻻ ﺗﻼﻭﺕ ﺑﻰ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺭﺍ ّ
ﮐﻠﻰ ﻧﺒﺎﺷﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺷﺨﺼﻰ ﺩﺭ ﻳﻮﻣﻰ ﻧﺰﺩ ﺍﻳﻦ ﻓﻘﻴﺮ ﺑﺤﺮ ﻓﺎﺋﺪﻩ ّ
ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺫﮐﺮﻯ ﺍﺯ ﻋﻼﺋﻢ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻭ ﺣﺸﺮ ﻭ ﻧﺸﺮ ﻭ
ﺣﺴﺎﺏ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﺧﻼﺋﻖ ﺩﺭ
ﺍﻃﻼﻉ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ؟ ﺑﻌﺪ ﻗﺪﺭﻯ ﺍﺯ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﺪﻳﻊ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﺣﺪﻯ ّ
ﺣﮑﻤﻴﻪ ﺑﻪ ﻗﺪﺭ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻭ ﻓﻬﻢ ﺳﺎﻣﻊ ﻋﻠﻤﻴﻪ ﻭ ﺷﺌﻮﻧﺎﺕ ﺻﻮﺭ ّ ّ ﻣﺪﺕ ﻣﮕﺮ ﺗﻼﻭﺕ ﺍﻟﻘﺎء ﺷﺪ .ﻭ ﺑﻌﺪ ﺫﮐﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ّ
ﻓﺮﻗﺎﻥ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺁﻳﻪ ﻣﺒﺎﺭﮐﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪٍ َ َ َ " : ﻓﻴﻮﻣﺬ ﻻ
ﺹ ١١٥
ﻳﺴﺎﻝ َﻋﻦ َ ْ ِ ِ ﺟﺎﻥ " ١ﺭﺍ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺍﻳﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ُ َْ ُ ﺍﻧﺲ ﻭ ﻻ َ ﺫﻧﺒﻪ ٕ ٌ
ﻣﻠﺘﻔﺖ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﺳﺆﺍﻝ ﭼﻨﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺍﺩﺭﺍﮎ
ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﻳﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺳﺆﺍﻝ ﺑﻪ ﻟﺴﺎﻥ ﻭ ﺑﻴﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺁﻳﻪ " : ﻣﺸﻌﺮ ﻭ ﻳﻌﺮﻑ ّ ﻣﺪﻝ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ؟ ﻭ ﺑﻌﺪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ُ ْ َ ُ
ﻓﻴﺆﺧ ُﺬ ِ ِ ﺍﻡ ٢ ".ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ١٨٧ ﺑﺎﻟﻨﻮﺍﺻﻰ َﻭ َ َ ُ ُِ َ ﺍﻟﻤﺠﺮﻣﻮﻥ ِ ِ َ ُ ْ ﺑﺴﻴﻤﺎﻫﻢ َ ُ َ ﺍﻻﻗﺪ ِ
ﮐﻪ ﺍﺯ ﻭﺟﻬﻪ ،ﺣﺴﺎﺏ ﺧﻼﻳﻖ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﮐﻔﺮ ﻭ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻭ
ﻋﺼﻴﺎﻥ ،ﺟﻤﻴﻊ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻰ ﮔﺮﺩﺩ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﻤﺎ ﺍﻫﻞ ﺿﻼﻟﺖ ﺍﺯ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻭ ﻭﺍﺿﺢ ﺍﻧﺪ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﺧﺎﻟﺼﴼ ﻭ ﻃﻠﺒﴼ ﻟﺮﺿﺎﺋﻪ ﺩﺭ ﺁﻳﺎﺕ ﮐﺘﺎﺏ
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ. ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺟﻤﻴﻊ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻃﻠﺒﻨﺪ ّ
ﮐﻠﻰ ﻭ ﺟﺰﺋﻰ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻣﻮﺭ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻇﻬﻮﺭ ﺭﺍ ﺍﺯ ّ ﺣﺘﻰ ﺧﺮﻭﺝ ﺩﺭ ﺁﻳﺎﺕ ﺍﻭ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﻣﮑﺸﻮﻑ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ّ
ﻣﻠﺖ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﺳﻤﺎء ﻭ ﺻﻔﺎﺕ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻭﻃﺎﻥ ،ﻭ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻭ ﺍﻏﻤﺎﺽ ّ
ﮐﻠﻴﻪ ﺩﺭ ﺍﺭﺽ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﺍ ،ﻭ ﺳﮑﻮﻥ ﻭ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﻣﻈﻬﺮ ّ ّ
ﻣﺨﺼﻮﺹِ َ . ﺍﻟﻘﻮﻝ ﻳﻌﺮﻑ ﺫﻟﮏ ٕ ّﺍﻻ ُ ُ ﺍﺧﺘﻢ َ َ ﻭﻟﮑﻦ ﻻ َ ِ ُ ﺍﻭﻟﻮ ﺍﻻﻟﺒﺎﺏُ ِ ْ َ .
ﻧﺰﻝ َﻋﻠﻰ ُ َ ٍ ﺍﻟﺬﻯ ﺍﻟﻤﺴﮏ ِﺑﻤﺎ ُ َ ﻣﺤﻤﺪ ِﻣﻦ َ ْ ُ ﺧﺘﺎﻣﻪ ِ ْ َ ﻗﺒﻞ ِ َ ُ َ ﻟﻴﮑﻮﻥ ِ ُ ُ
ِ َ ِ ﺍﻟﺤﻖَ" :ﻭ ﺍُ ﻣﻨﻴﺮ .ﻗﺎﻝ ﻭ ﻗﻮﻟﻪ ﻗﺪﺱ ُ ٍ ﺍﻟﻨﺎﺱ ٕﺍﻟﻰ ِ ﺭﺿﻮﺍﻥ ُ ٍ ّ ﻳﻬﺪﻯ ّ َ
ﻳﺸﺎء ٕ َﺍﻟﻰ ِ َ ٍ ﺩﺍﺭﺍﻟﺴﻼﻡ َ َ ْ ِ ﺻﺮﺍﻁ َ ُ ﻭﻳﻬﺪﻯ َ ْ ﻳﺪﻋﻮ ٕ َﺍﻟﻰ َ ِ ّ ِ ﻣﻦ َ َ ُ
ﻭﻟﻴﻬﻢ ﺩﺍﺭﺍﻟﺴﻼﻡ ِ ْ َ ﻫﻮ َ ِ ْ ُ ﻋﻨﺪ َ ْ ِ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢْ ُ َ " ٣ ". ﺭﺑﻬﻢ َﻭ َ ُ َ ٍ ﻟﻬﻢ َ ُ ّ ِ ِﺑﻤﺎ ﮐﺎﻧﻮﺍ -
١ﺳﻮﺭﻩ ﺭﺣﻤﻦ ،ﺁﻳﻪ ٣٩
-
٣ﺳﻮﺭﻩ ﻳﻮﻧﺲ ،ﺁﻳﻪ ٢٥
- ٢ﺳﻮﺭﻩ ﺭﺣﻤﻦ ،ﺁﻳﻪ ٤١
١٨٨
ﺹ ١١٦
ﺭﺏ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻔﻀﻞ َ َ ﻟﻴﺴﺒﻖ َ ﺍﻟﻌﺎﻟﻢ َﻭ َ ُ ﻫﺬﺍ َ ُ َْ َ َ ﺍﻟﺤﻤﺪ ﻳﻌﻤﻠﻮﻥَ ِ ْ َ ِ ١". َ ِ
١٨٩
ﻣﮑﺮﺭ ﻧﻤﻮﺩﻳﻢ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﺍﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ .ﺑﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﻄﻠﺐ ّ َ َ
ﺍﺯ ﺍﻋﺎﻟﻰ ﻭ ﺍﺩﺍﻧﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺑﻪ ﻗﺪﺭ ﻭ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺧﻮﺩ ﻗﺴﻤﺖ ﻭ
ﻧﺼﻴﺐ ﺑﺮﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺍﮔﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﺍﺯ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﺑﻴﺎﻧﻰ ﻋﺎﺟﺰ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺍﺯ ﺑﻴﺎﻥ ١٩٠
ﻣﺸﺮﺑﻬﻢ. ﻟﻴﻌﻠﻢ ُ ﮐﻞ ُ ٍ ﺍﻧﺎﺱ َ َ َ ُ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻤﺎﻳﺪَ َ ْ َ ِ . ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺣﻤﺎﻣﻪ ﺗﺮﺍﺑﻰ ﺭﺍ ﻏﻴﺮ ﺍﻳﻦ ﻧﻐﻤﺎﺕ
ﻧﻐﻤﻪ ﻫﺎﺳﺖ ﻭ ﺟﺰ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺭﻣﻮﺯﻫﺎ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻧﮑﺘﻪ ﺍﻯ ﺍﺯ ﺁﻥ
ﻣﺸﻴﺖ ّ ﻣﻘﺪﺱ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻴﺎﻥ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻗﻠﻢ ﺟﺎﺭﻯ ﮔﺸﺖ .ﺗﺎ ّ
ﺍﻟﻬﻰ ﭼﻪ ﻭﻗﺖ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﺩ ﮐﻪ ﻋﺮﻭﺱ ﻫﺎﻯ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺑﻰ ﺣﺠﺎﺏ ﺍﺯ ﺍﻣﺮ ﻗﺼﺮ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﻗﺪﻡ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﻗﺪﻡ ﮔﺬﺍﺭﻧﺪَ .ﻭ ﻣﺎ ِﻣﻦ َ ْ ٍ
ﺑﺤﻮﻟﻪ ﻭ ُ ِ ِ ﻗﺪﺭﺓ ٕ ّﺍﻻ ِ َ ِ ِ ﺍﺫﻧﻪ ﻭ ﻣﺎ ِﻣﻦ ُ ْ َ ٍ ﺑﻌﺪ ٕ ْ ِ ِ ﻣﻦ ّﺍﻻ َ َ ﻗﻮﺗﻪ ﻭ ﻣﺎ ِ ْ
ٕ ٍ ﻣﻦ ﮐﻞ ِ َ ِ ﻭﺍﻻﻣﺮ ﻭ ﺑﺎﻣﺮﻩ َ ِ ُ َ ﻳﻨﻄﻘﻮﻥ ﻭ ِ ْ ﺍﻟﺨﻠﻖ َ َ ُ ﻟﻪ َ ُ ﻫﻮُ َ . ﺍﻟﻪ ٕ ّﺍﻻ ُ َ
١٩١
ﻳﺘﮑﻠُﻤﻮﻥ .ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﺩﻭ ﻣﻘﺎﻡ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﺷﻤﻮﺱ ﻣﺸﺮﻗﻪ ﺍﺯ َ ِ ﺍﻟﺮﻭﺡ َ َ َ ﺍﺳﺮﺍﺭ ِ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺑﻴﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩﻳﻢ .ﻳﮑﻰ ﻣﻘﺎﻡ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻭ ﺭﺗﺒﻪ ﺗﻔﺮﻳﺪ ،ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﻣﺸﺎﺭﻕ ّ " : ﺑﻴﻦ َ َ ٍ ﻣﻨﻬﻢ ٢ ".ﻭ ﻣﻘﺎﻡ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻘﺎﻡ ﻗﺒﻞ ﺫﮐﺮ ﺷﺪ ﻻ ُ َ ُ ﺍﺣﺪ ِ ُ ﻧﻔﺮﻕ َ َ
ﺑﺸﺮﻳﻪ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻭ ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻠﻖ ﻭ ﺭﺗﺒﻪ ﺣﺪﻭﺩﺍﺕ ّ ﻣﻘﺪﺭ ﻭ ﻣﻘﺮﺭ ﻭ ﻇﻬﻮﺭﻯ ّ ﻣﻌﻴﻦ ﻭ ﺍﻣﺮﻯ ّ ﻫﺮ ﮐﺪﺍﻡ ﺭﺍ ﻫﻴﮑﻠﻰ ّ
ﺣﺪﻭﺩﻯ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺍﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻫﺮ ﮐﺪﺍﻡ ﺑﻪ ﺍﺳﻤﻰ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﻭ ﺑﻪ
ﻭﺻﻔﻰ ﻣﻮﺻﻮﻑ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻣﺮﻯ ﺑﺪﻳﻊ ﻭ ﺷﺮﻋﻰ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺄﻣﻮﺭﻧﺪ. -١ﺳﻮﺭﻩ ﺍﻧﻌﺎﻡ ،ﺁﻳﻪ ١٢٧
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﺑﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ١٣٦
ﺹ ١١٧
" : ﻣﻨﻬﻢ ﺑﻌﻀﻬﻢ َ َ ﺗﻠﮏ ُ ُ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ِ ْ َ ﻋﻠﻰ َ ٍ ﺑﻌﺾ ِ ُ ْ ﻓﻀﻠﻨﺎ َ ْ َ ُ ﺍﻟﺮﺳﻞ َ َ ْ
ﺑﻌﻀﻬﻢ َ َ َ ٍ ﺍﺑﻦ ﮐﻠﻢ ﺍ ُﻭ َ َ َ ﺭﻓﻊ َ ْ َ ُ ْ َ ْ ﻋﻴﺴﻰ ْ َ ﺁﺗﻴﻨﺎ ِ َ ﺩﺭﺟﺎﺕ ﻭ َ ْ َ ﻣﻦ َ َ
ﻣﺮﻳﻢ ِ َ ﺍﻟﻘﺪﺱ ١".ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺍﻳﻦ ﺑﺮﻭﺡ ُ ُ ِ ﺍﻟﺒﻴﻨﺎﺕ ﻭ َ ُ َ ْ ََْ َ ﺍﻳﺪﻧﺎﻩ ِ ُ ِ
١٩٢
ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻭ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﻭ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻳﻨﺎﺑﻴﻊ ﻋﻠﻮﻡ ﺳﺒﺤﺎﻧﻰ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ٕ ّﺍﻻ ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﻧﺰﺩ ﻋﺎﺭﻓﻴﻦ ﻣﻌﻀﻼﺕ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ،ﺟﻤﻴﻊ ﺩﺭ ﺣﮑﻢ ﻳﮏ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ .ﭼﻮﻥ ﺍﮐﺜﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ ّ
ﺍﻃﻼﻉ ﺑﺮ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﻣﺬﮐﻮﺭﻩ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﺎﺱ ّ
ﻣﺘﺤﺪﻩ ﻣﻀﻄﺮﺏ ﻭ ﻣﺘﺰﻟﺰﻝ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ. ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﺁﻥ ﻫﻴﺎﮐﻞ ّ
ﺑﺎﺭﻯ ،ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﺍﺧﺘﻼﻓﺎﺕ
١٩٣
ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺍﺯ ﺍﺧﺘﻼﻓﺎﺕ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ
ﺍﺣﺪﻳﺖ ﺻﺮﻓﻪ ﺍﻟﻮﻫﻴﺖ ﻭ ﺭﺑﻮﺑﻴﺖ ﻭ ﻋﻠﻮ ﺗﺠﺮﻳﺪ ،ﺍﻃﻼﻕ ّ ّ ّ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻭ ّ
ﻫﻮﻳﻪ ﺑﺤﺘﻪ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﻭ ّ
ﺟﻤﻴﻊ ﺑﺮ ﻋﺮﺵ ﻇﻬﻮﺭﺍ ﺳﺎﮐﻦ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﮐﺮﺳﻲ ﺑﻄﻮﻥ ﺍ ّ ﻭﺍﻗﻒ .ﻳﻌﻨﻰ ﻇﻬﻮﺭﺍ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭﺷﺎﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﺟﻤﺎﻝ ﺍ ﺍﺯ
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﺭﺑﻮﺑﻴﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻫﻴﺎﮐﻞ ﺟﻤﺎﻟﺸﺎﻥ ﺑﺎﻫﺮ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻧﻐﻤﺎﺕ ّ ّ
ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ .ﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﺛﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻣﻘﺎﻡ ﺗﻤﻴﺰ ﻭ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻭ ﺗﺤﺪﻳﺪ ﻭ
ﻋﺒﻮﺩﻳﺖ ﺻﺮﻓﻪ ﻭ ﻓﻘﺮ ﺑﺤﺖ ﻭ ﻣﻠﮑﻴﻪ ﺍﺳﺖ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ﻭ ﺩﻻﻻﺕ ّ ّ
ﻋﺒﺪ ﺍﻧﻰ َ ُ ﺑﺎﺕ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﺍﺳﺖ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪّ ٕ " : ﻓﻨﺎﻯ ّ ﻣﺤﻘﻘﻪ ﻣﺜﺒﺘﻪ ﻣﺜﻠﮑﻢ ".ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ّ ﺑﺸﺮ ِ ُ ُ ﺍ ﻭ ﻣﺎ َ َﺍﻧﺎ ٕ ّﺍﻻ َ َ ٌ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺑﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ٢٥٣
١٩٤
١٩٥
ﺹ ١١ ٨
ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻓﺮﻣﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺳﺆﺍﻝ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻯ ،ﺗﺎ ﺩﺭ ﺩﻳﻦ
١٩٦
ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺍﺳﺦ ﺷﻮﻯ ﻭ ﺍﺯ ﺍﺧﺘﻼﻓﺎﺕ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻭ ﺍﺻﻔﻴﺎء ﻣﺘﺰﻟﺰﻝ " : ﺍﻧﻰ َ َﺍﻧﺎ ﺍ،" ﻧﺸﻮﻯ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺷﻮﺩ ﺍﺯ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ٕ ّ
ﮐﺮﺍﺕ ﻣﺒﺮﻫﻦ ﺷﺪ ﺣﻖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺭﻳﺒﻰ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻧﻴﺴﺖ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻪ ّ ّ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭ ﻭ ﺻﻔﺎﺕ ﻭ ﺍﺳﻤﺎﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻇﻬﻮﺭﺍ ﻭ ﺍﺳﻢ ﺍ ﻭ
" : ﺭﻣﻴﺖ ﺻﻔﺔ ﺍ ﺩﺭ ﺍﺭﺽ ﻇﺎﻫﺮ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ َﻭ َﻣﺎ َ َ ْ َ
ﺍﻟﺬﻳﻦ ﺭﻣﻰ ١ " .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ " ٕ ﺭﻣﻴﺖ َ ِ ﻭﻟﮑﻦ ﺍَ َ َ ٕﺍﺫ َ َ ْ َ ﺍﻥ َ
ﺍﻧﻤﺎ َُ ِ ُ َ َ ﻳﺒﺎﻳﻌﻮﻧﮏ ٕ ّ َ
ﻳﺒﺎﻳﻌﻮﻥ ﺍ ٢ " .َﻭ ﺍﮔﺮ ﻧﻐﻤﻪ ٕﺍّﻧﻰ ﺭﺳﻮﻝ ﺍ ﺑﺮﺁﺭﻧﺪ ،ﺍﻳﻦ َُ ِ ُ َ
" : ﮐﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺻﺤﻴﺢ ﺍﺳﺖ ﻭ ّ ﺷﮑﻰ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻧﻪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ َﻣﺎ َ َ
ﺍﺑﺎ َ َ ٍ ﺭﺳﻮﻝ ﺍ ٣ " .ِﻭ ﻭﻟﮑﻦ َ َ ُ ّ ٌ ﺭﺟﺎﻟﮑﻢ َ ِ ْ ﻣﻦ ِ ِ ُ ْ ﺍﺣﺪ ِ ْ ﻣﺤﻤﺪ َ َ
ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﻫﻤﻪ ﻣﺮﺳﻞ ﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﻧﺰﺩ ﺁﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻭ ﮐﻴﻨﻮﻧﺖ ﺍﺯﻟﻰ .ﻭ ﺣﻖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺷﺒﻬﻪ ﺍﻟﻨﺒﻴﻴﻦ ﺑﺮ ﺁﺭﻧﺪ ﺁﻥ ﻫﻢ ّ ﺧﺎﺗﻢ ّ ﺍﮔﺮ ﺟﻤﻴﻊ ﻧﺪﺍﻯ َ َﺍﻧﺎ َ ُ
ﺭﺍ ﺭﺍﻫﻰ ﻧﻪ ﻭ ﺳﺒﻴﻠﻰ ﻧﻪ ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﺣﮑﻢ ﻳﮏ ﺫﺍﺕ ﻭ ﻳﮏ ﻧﻔﺲ ﺑﺪﺋﻴﺖ ﻭ ﻭ ﻳﮏ ﺭﻭﺡ ﻭ ﻳﮏ ﺟﺴﺪ ﻭ ﻳﮏ ﺍﻣﺮ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻫﻤﻪ ﻣﻈﻬﺮ ّ ﺑﺎﻃﻨﻴﺖ ﺁﻥ ﺭﻭﺡ ﻇﺎﻫﺮﻳﺖ ﻭ ﺁﺧﺮﻳﺖ ﻭ ﺍﻭﻟﻴﺖ ﻭ ّ ّ ّ ﺧﺘﻤﻴﺖ ﻭ ّ ّ ّ
ﺍﻟﺴﻮﺍﺫﺝ ﺍﺯﻟﻰ ﺍﻧﺪ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺍﮔﺮ ﺍﻻﺭﻭﺍﺡ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻭ ﺳﺎﺫﺝ ّ
ﻋﺒﺎﺩ ﺍ ،"ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺛﺎﺑﺖ ﻭ ﻇﺎﻫﺮ ﺍﺳﺖ. ﻧﺤﻦ ِ ُ ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﻨﺪُ ْ َ " :
ﻋﺒﻮﺩﻳﺖ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ،ﺍﺣﺪﻯ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺩﺭ ﻣﻨﺘﻬﻰ ﺭﺗﺒﻪ ّ
ﺭﺍ ﻳﺎﺭﺍﻯ ﺁﻥ ﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻧﺤﻮ ﺍﺯ ﻋﺒﻮﺩﻳّﺖ ﺩﺭ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﺩ. -١ﺳﻮﺭﻩ ﺍﻧﻔﺎﻝ ،ﺁﻳﻪ ١٧
-
٣ﺳﻮﺭﻩ ﺍﺣﺰﺍﺏ ،ﺁﻳﻪ ٤٠
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﻓﺘﺢ ،ﺁﻳﻪ ١٠
ﺹ ١١٩
ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﺍﺳﺘﻐﺮﺍﻕ ﺩﺭ ﺑﺤﺎﺭ
ﻗﺪﺱ ﺻﻤﺪﻯ ﻭ ﺍﺭﺗﻘﺎء ﺑﻪ ﻣﻌﺎﺭﺝ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﻘﻴﻘﻰ ،ﺍﺫﮐﺎﺭ
ﺍﻟﻮﻫﻴﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ .ﺍﮔﺮ ﺩﺭﺳﺖ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﻮﺩ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﺑﻮﺑﻴﻪ ﻭ ّ ّ
ﺭﺗﺒﻪ ﻣﻨﺘﻬﺎﻯ ﻧﻴﺴﺘﻰ ﻭ ﻓﻨﺎ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﺴﺘﻰ ﻣﻄﻠﻖ ﻭ ﺑﻘﺎﻯ ﺻﺮﻑ ،ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻌﺪﻭﻡ ﺻﺮﻑ
ﺩﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺫﮐﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺳﺎﺣﺖ ﺷﺮﮎ ﺷﻤﺮﺩﻩﺍﻧﺪ.
ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﻣﻄﻠﻖ ﺫﮐﺮ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﺩﻟﻴﻞ ﻫﺴﺘﻰ ﻭ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﺰﺩ ﻭﺍﺻﻼﻥ ﺑﺲ ﺧﻄﺎ ،ﭼﻪ ﺟﺎﻯ ﺁﻧﮑﻪ ﺫﮐﺮ ﻏﻴﺮ ﺷﻮﺩ ﻭ
ﻗﻠﺐ ﻭ ﻟﺴﺎﻥ ﻭ ﺩﻝ ﻭ ﺟﺎﻥ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﺫﮐﺮ ﺟﺎﻧﺎﻥ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﻳﺎ ﭼﺸﻢ ،ﻏﻴﺮ ﺟﻤﺎﻝ ﺍﻭ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﻳﺎ ﮔﻮﺵ ،ﻏﻴﺮ ﻧﻐﻤﻪ ﺍﻭ ﺷﻨﻮﺩ ﻭ ﻳﺎ ﺭﺟﻞ ﺩﺭ ﻏﻴﺮ ﺳﺒﻴﻞ ﺍﻭ ﻣﺸﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﺎﻥ
ﻧﺴﻤﺔ ﺍ ﻭﺯﻳﺪﻩ ﻭ ﺭﻭﺡ ﺍ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﻗﻠﻢ ﺍﺯﺣﺮﮐﺖ ﻣﻤﻨﻮﻉ
ﻭ ﻟﺴﺎﻥ ﺍﺯ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻘﻄﻮﻉ ﮔﺸﺘﻪ .ﺑﺎﺭﻯ ،ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ،ﺫﮐﺮ
ﺭﺑﻮﺑﻴﻪ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺫﻟﮏ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﺭﺳﺎﻟﺖ ّ
ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺭﺳﺎﻟﺖ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﻘﺎﻡ ﺑﻪ ﺍﻗﺘﻀﺎﻯ ﺁﻥ
ﺫﮐﺮﻯ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻣﺮ
ﻣﻠﮑﻴﻪ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺭﺑﻮﺑﻴﻪ ﺍﻟﻰ ﻋﻮﺍﻟﻢ ﺍﻟﻰ ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻠﻖ ﻭ ﺍﺯ ﻋﻮﺍﻟﻢ ّ ّ
ﺭﺑﻮﺑﻴﺖ ﻭ ﺍﻟﻮﻫﻴﺖ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻫﺮﭼﻪ ﺫﮐﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺍﺯ ّ ّ
ﺣﻖ ﺍﺳﺖ ﻧﺒﻮﺕ ﻭ ﺭﺳﺎﻟﺖ ﻭ ﻭﻻﻳﺖ ﻭ ﺍﻣﺎﻣﺖ ﻭ ﻋﺒﻮﺩﻳﺖ ،ﻫﻤﻪ ّ ّ ّ
ﺗﻔﮑﺮ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﮐﻪ ﻭ ﺷﺒﻬﻪ ﺍﻯ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻧﻴﺴﺖ .ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ّ
١٩٧ ١٩٨
ﺹ ١٢٠ ١٩٩
ﻏﻴﺒﻴﻪ ﻭ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﺷﺪﻩ ﻧﻤﻮﺩ ﺗﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﺍﺧﺘﻼﻓﺎﺕ ﺍﻗﻮﺍﻝ ﻣﻈﺎﻫﺮ ّ
ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺍﺣﺪﻯ ﺭﺍ ﺍﺿﻄﺮﺍﺏ ﻭ ﺗﺰﻟﺰﻝ ﺩﺳﺖ ﻧﺪﻫﺪ .ﺑﺎﺭﻯ، ﻣﻄﺎﻟﻊ ّ
ﺗﻔﮑﺮ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﺸﺪ ﺩﺭ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺷﻤﻮﺱ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺎﻳﺪ ّ
ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻭﺍﻗﻔﻴﻦ ﻣﺨﺎﺯﻥ ﻋﻠﻢ ﺳﺆﺍﻝ ﺷﻮﺩ ﺗﺎ ﺑﻴﺎﻥ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺭﻓﻊ
ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺭﺍ ﺍﺷﮑﺎﻝ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻧﻪ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﻧﺎﻗﺺ ﺧﻮﺩ ﮐﻠﻤﺎﺕ ّ
ﺭﺩ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻔﺲ ﻭ ﻫﻮﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﻧﻴﺎﺑﻨﺪ ﺑﻨﺎﻯ ّ
ﻭ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﮔﺬﺍﺭﻧﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﻋﻠﻤﺎء ﻭ ﻓﻘﻬﺎﻯ ﻋﺼﺮ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺴﻨﺪ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻓﻀﻞ ﻧﺸﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺟﻬﻞ ﺭﺍ ﻋﻠﻢ ﻧﺎﻡ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ
ﻇﻠﻢ ﺭﺍ ﻋﺪﻝ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﺍﮔﺮ ﻣﺠﻌﻮﻻﺕ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﻤﺲ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﺳﺆﺍﻝ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺟﻮﺍﺏ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﺁﻧﭽﻪ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ ﻭ ﻳﺎ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏ
٢٠٠
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻧﻔﻰ ﻋﻠﻢ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﻌﺪﻥ ﻭ ﻣﺜﻞ ﺧﻮﺩ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻧﺸﻨﻮﻧﺪ ّ
ﻣﻨﺒﻊ ﻋﻠﻢ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺯﻣﺎﻧﻰ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪ .ﻣﺜﻞ ﺍﻳﻨﮑﻪ
ﺳﻴﺪ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺷﺪ ﺩﺭ ﺳﺆﺍﻝ ﺍﺯ ّ ﺍﻫﻠﻪ ﮐﻪ ﺍﺯ ّ
ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻪ ﺍﻣﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﺟﻮﺍﺏ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﮐﻪ " ِ ﻟﻠﻨﺎﺱ١ ". ﻣﻮﺍﻗﻴﺖ ّ ِ ﻫﻲ َ َ ِ ُ َ ٢٠١ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﻤﺎﻉ ،ﻧﻔﻰ ﻋﻠﻢ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺩﺭ " : ﺍﻟﺮﻭﺡ ﺁﻳﻪ ﺭﻭﺡ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ َﻭ َ ْ َ َ ﺍﻟﺮﻭﺡ ُ ِ ﻳﺴﻠﻮﻧﮏ َ ِ ﻋﻦ ﻗﻞ ُ
ﮐﻞ ﻓﺮﻳﺎﺩ ِﻣﻦ َﺍ ْ ِ ﺭﺑﻰ ٢".ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺟﻮﺍﺏ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺷﺪ ّ ﻣﺮ َ
ﻭﺍﻭﻳﻼ ﺑﺮ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﻫﻠﻰ ﮐﻪ ﻧﻤﻰ ﺩﺍﻧﺪ ﺭﻭﺡ ﭼﻪ ﭼﻴﺰ ﺍﺳﺖ
ﻟﺪﻧﻰ ﻣﻰ ﺩﺍﻧﺪ .ﻭ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﭼﻮﻥ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻋﺼﺮ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻋﺎﻟﻢ ﻋﻠﻢ ّ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺑﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ١٨٩
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﺍﺳﺮﺍء ،ﺁﻳﻪ ٨٥
ﺹ ١٢١
ﺍﺳﻢ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﻔﺘﺨﺮﻧﺪ ﻭ ﺁﺑﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻣﺬﻋﻦ ﺩﻳﺪﻩﺍﻧﺪ
ﻟﻬﺬﺍ ﺗﻘﻠﻴﺪﴽ ﺣﮑﻤﺶ ﺭﺍ ﻗﺒﻮﻝ ﺩﺍﺭﻧﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﮔﺮ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺑﺎﺷﺪ
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻭ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﻮﺍﺏ ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ ّ ﺭﺩ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﻫﻤﺎﻥ ﺳﺨﻦ ﻫﺎﻯ ﻗﺒﻞ ﺭﺍ ﺍﻋﺎﺩﻩ ّ
ﻣﻘﺪﺳﻨﺪ ﺍﺯ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺁﻥ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﻭﺟﻮﺩ ّ ﻣﻨﺰﻩﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﮐﻠﻤﺎﺕ ّ ﮐﻞ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﻫﺎﻯ ﻣﺠﻌﻮﻟﻪ ﻭ ّ
ﮐﻞ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻮﻡ ﻧﺰﺩ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩ ﻭ ﻣﺘﻌﺎﻟﻰ ﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻫﺮ ﻣﺪﺭﮐﻰّ .
ﺁﻥ ﻋﻠﻢ ﮐﺬﺏ ﺻﺮﻑ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﺍﺩﺭﺍﮐﺎﺕ ﺍﻓﮏ ﻣﺤﺾ.
ﺑﻠﮑﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﻌﺎﺩﻥ ﺣﮑﻤﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﻣﺨﺎﺯﻥ ﻋﻠﻢ ﺻﻤﺪﺍﻧﻰ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻋﻠﻢ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺳﺖَ " .ﻭ ِ ﮐﺜﺮﻫﺎ ﻠﻢ ُ ٌ ﺍﻟﻌ ُ ﻧﻘﻄﺔ َ َ
ﻣﻦ ِ ُ َ ﻳﻘﺬﻓﻪ ﺍِ ُﻓﻰ َ ْ ِ ﺍﻟﻌﻠﻢ ُ ٌ ﻗﻠﺐ َ ْ ﻧﻮﺭ َ ِ ُ ُ ﺍﻟﺠﺎﻫﻠﻮﻥ" ﺩﻟﻴﻞ ﺑﺮ ﺁﻥَ " ،ﻭ ِ ُ
َﻳﺸﺎء" ﻣﺜﺒﺖ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻥ .ﺑﺎﺭﻯ ،ﭼﻮﻥ ﻣﻌﻨﻰ ﻋﻠﻢ ﺭﺍ ﺍﺩﺭﺍﮎ
ﻧﻨﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻣﺠﻌﻮﻟﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻧﺎﺷﻰ ﺍﺯ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺟﻬﻞ ﺷﺪﻩ ،ﺍﺳﻢ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻋﻠﻢ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ،ﺑﺮ ﻣﺒﺪء ﻋﻠﻮﻡ ﻭﺍﺭﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩﺍﻧﺪ
ﻣﺜﻼ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﻋﺒﺎﺩ ﮐﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﻳﺪﻩﺍﻳﺪ ﻭ ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻳﺪ. ً
ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻓﻀﻞ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺻﻨﺎﺩﻳﺪ ﻗﻮﻡ ﺷﻤﺮﺩﻩ
ﺳﺐ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺭﺩ ﻭ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺭﺍﺷﺪﻳﻦ ﺭﺍ ّ ّ
ﺟﺎﻯ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻭ ﺗﻠﻮﻳﺤﴼ ﻭ ﺗﺼﺮﻳﺤﴼ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺪﻩ
ﭼﻮﻥ ﺫﮐﺮ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩﻡ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻧﻤﻮﺩﻡ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺭﺳﺎﺋﻞ ﺍﻭ ﻗﺪﺭﻯ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎﻳﻢ .ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺪﻩ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﺑﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ
٢٠٢
٢٠٣
ﺹ ١٢٢
ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻏﻴﺮ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﻧﺪﺍﺭﻡ ﻭ ﻟﻴﮑﻦ ﭼﻮﻥ ﺟﻤﻌﻰ ﺍﺯ ﺍﺣﻮﺍﻝ
ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺳﺆﺍﻝ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﻣﺴﺘﻔﺴﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻟﻬﺬﺍ ﻻﺯﻡ ﮔﺸﺖ ﮐﻪ
ﻗﺪﺭﻯ ﺩﺭ ﮐﺘﺐ ﺍﻭ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺭﻭﺩ ﻭ ﺟﻮﺍﺏ ﺳﺎﺋﻠﻴﻦ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻭ ﻋﺮﺑﻴﻪ ﺍﻭ ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻴﻔﺘﺎﺩ ﺗﺎ ﺑﺼﻴﺮﺕ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﻮﺩ .ﺑﺎﺭﻯ ،ﮐﺘﺐ ّ
ﻣﺴﻤﻰ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺷﺨﺼﻰ ﺭﻭﺯﻯ ﺫﮐﺮ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﺘﺎﺑﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﮐﻪ ّ
"ﺍﺭﺷﺎﺩ ﺍﻟﻌﻮﺍﻡ" ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﻠﺪ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﻢ ﺭﺍﺋﺤﻪ ﮐﺒﺮ ﻭ ﻏﺮﻭﺭ ﺍﺳﺘﺸﻤﺎﻡ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﻋﻮﺍﻡ ﻭ ﺧﻮﺩ
ﺭﺍ ﻋﺎﻟﻢ ﻓﺮﺽ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺍﻭ ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺳﻢ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻭ ﻣﺒﺮﻫﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﺒﻴﻞ ﻧﻔﺲ ﻭ ﻫﻮﻯ ﺳﺎﻟﮑﻨﺪ ﻭ
ﺩﺭ ﺗﻴﻪ ﺟﻬﻞ ﻭ ﻋﻤﻰ ﺳﺎﮐﻦ ،ﮔﻮﻳﺎ ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ
ﻭﺍﻟﻌﺰﺓ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪُ ِ َ " : ﺍﻟﻤﻌﻠﻮﻡ َ ُ َ ُ ﺍﻟﻌﻠﻢ َ ُ ﻭﺍﻟﻘﺪﺭﺓ َ ِ ُ ﺗﻤﺎﻡ َ ِ ﺍﻟﺨﻠﻖ ".ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﻃﻠﺐ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺯ ﺗﻤﺎﻡ َ ِ َ ُ ﻣﻌﺪﻭﺩ ﻧﺰﺩ ﺑﻨﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﮔﻮﻳﺎ ﺩﻭ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺩﺭ ﺍﻭ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﺪ .ﺍﺯ
ﺳﻴﺪ ﻗﻀﺎ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺛﺎﻧﻰ ﺟﺎﺋﻰ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﻣﻌﺮﺍﺝ ّ
ﻟﻮﻻﮎ ﺑﻮﺩ .ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻴﺴﺖ ﻋﻠﻢ َﺍﻭ ﺍﺯﻳﺪ ،ﺷﺮﻁ
ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻣﻌﺮﺍﺝ ﻧﻮﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﻫﻤﭽﻮ ﻣﺴﺘﻔﺎﺩ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﻧﻔﺴﻰ
ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻮﻡ ﺭﺍ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ
ﻋﺎﻟﻰ ﻣﺘﻌﺎﻟﻰ ﻓﺎﺋﺰ ﻧﮕﺮﺩﺩ .ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻠﻮﻡ ،ﻋﻠﻢ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﻋﻠﻢ ﮐﻴﻤﻴﺎ ﻭ ﻋﻠﻢ ﺳﻴﻤﻴﺎ ﺭﺍ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻮﻡ ﻓﺎﻧﻴﻪ
٢٠٤
ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺷﻤﺮﺩﻩ .ﺳﺒﺤﺎﻥ ﺍ، ﻣﺮﺩﻭﺩﻩ ﺭﺍ ﺷﺮﻁ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻋﻠﻮﻡ ﺑﺎﻗﻴﻪ ّ
ﺹ ۱۲۳
ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﭼﻪ ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﺎﺕ ﻭ ﺗﻬﻤﺖ ﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻴﺎﮐﻞ ﻋﻠﻢ
ﻧﺎ ﻣﺘﻨﺎﻫﻰ ﺍﻟﻬﻰ ﻭﺍﺭﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ .ﻓﻨﻌﻢ ﻣﺎ ﻗﺎﻝ: ﺣﻖ ﻣﺘﻬﻢ ﺩﺍﺭﻯ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ّ ّ
ﮐﺮﺩ ﺍﻣﻴﻦ ﻣﺨﺰﻥ ﻫﻔﺘﻢ ﻃﺒﻖ
ﻭ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﺍﻫﻞ ﺑﺼﻴﺮﺕ ﻭ ﺩﺍﻧﺶ ﻭ ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﻋﻘﻮﻝ
ﻣﻠﺘﻔﺖ ﺍﻳﻦ ﻣﺰﺧﺮﻓﺎﺕ ﻧﺸﺪﻩ .ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺑﺮ ﻫﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺼﻴﺮﺗﻰ
ﺣﻖ ﻭﺍﺿﺢ ﻭ ﻫﻮﻳﺪﺍ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﻠﻢ ﻫﺎ ﻟﻢ ﻳﺰﻝ ﻣﺮﺩﻭﺩ ّ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻫﺴﺖ .ﻭ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﻠﻮﻣﻰ ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻭﺩ ﺍﺳﺖ ﻧﺰﺩ ﻋﻠﻤﺎﻯ
ﺣﻘﻴﻘﻰ ،ﺍﺩﺭﺍﮎ ﺁﻥ ﺷﺮﻁ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻣﻌﺎﺭﺝ ﻣﻌﺮﺍﺝ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻌﺮﺍﺝ ﺣﺮﻓﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻮﻡ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩ ﻣﺤﺠﻮﺑﻪ ﺣﻤﻞ
ﺳﻴﺪ ﻟﻮﻻﮎ ﺍﺯ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ﻧﻔﺮﻣﻮﺩﻩ ﻭ ﻗﻠﺐ ﻣﻨﻴﺮ ﺁﻥ ّ ﻣﻨﺰﻩ ﺑﻮﺩﻩ ؟ ﭼﻪ ﺧﻮﺏ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ: ّ ﻣﻘﺪﺱ ﻭ ّ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﺩﺭﺍﮐﺎﺕ ﺑﺮ ﺧﺮﻫﺎﻯ ﻟﻨﮓ
ﭘﺮﺍﻥ ﭼﻮﻥ ﺧﺪﻧﮓ ﺣﻖ ﺳﻮﺍﺭ ﺑﺎﺩ ّ ّ
ﺳﺮ ﻣﻌﺮﺍﺝ ﺭﺍ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﻳﺎ ﻗﻄﺮﻩ ﺍﻯ ﻭﺍ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ّ ﺍﺯ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺑﺤﺮ ﺑﻨﻮﺷﺪ ﺍﮔﺮ ﻫﻢ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻮﻡ ﻧﺰﺩ ﺍﻭ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﻌﻨﻰ
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺮﺁﺕ ﻗﻠﺐ ﺍﻭ ﺍﺯ ﻧﻘﻮﺵ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻮﻡ ﻏﺒﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ّ
ﺗﺠﻠﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﻭ ﺳﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺩﺭ ﻣﺮﺁﺕ ﻗﻠﺐ ﺍﻭ ّ ﻣﻨﺰﻩ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺗﺎ ّ ﭘﺎﮎ ﻭ ّ ﻣﺘﻐﻤﺴﺎﻥ ﺑﺤﺮ ﻋﻠﻮﻡ ﺻﻤﺪﺍﻧﻰ ﻭ ﺳﺎﮐﻨﺎﻥ ُﻓﻠﮏ ﺣﮑﻤﺖ ﺍﻟﻴﻮﻡ ّ
ﺭﺑﺎﻧﻰ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻮﻡ ﻧﻬﻰ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺻﺪﻭﺭ ّ
٢٠٥
ﺹ ١٢٤
ﻣﻘﺪﺱ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﺰﻩ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ﺍﺳﺖ ﻭ ّ ﻣﻨﻴﺮﺷﺎﻥ ﺑﺤﻤﺪﺍّ
" : ﺍﻻﮐﺒﺮ " ﺍﻟﻌﻠﻢ ِ ﺣﺠﺒﺎﺕ .ﺣﺠﺎﺏ ﺍﮐﺒﺮ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ َ ْ ِ ُ ﺣﺠﺎﺏ َ َ ُ
ﻣﺤﺒﺖ ﻳﺎﺭ ﺳﻮﺧﺘﻴﻢ ﻭ ﺧﻴﻤﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺮﺍﻓﺮﺍﺧﺘﻴﻢ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﻪ ﻧﺎﺭ ّ
ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﮐﻪ ﺍﻟﺤﻤﺪ ﺳﺒﺤﺎﺕ ﺟﻼﻝ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺎﺭ ﺟﻤﺎﻝ
ﻣﺤﺒﻮﺏ ﺳﻮﺧﺘﻴﻢ ﻭ ﺟﺰ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺩﺭ ﻗﻠﺐ ﻭ ﺩﻝ ﺟﺎ ﻧﺪﺍﺩﻳﻢ ﻧﻪ ﺑﻪ ٢٠٦
ﺗﺠﻠﻰ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﺍﻭ ﻋﻠﻤﻰ ﺟﺰ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻣﺘﻤﺴﮑﻴﻢ ﻭ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻰ ﺟﺰ ّ ّ ﻣﺘﻌﺠﺐ ﺷﺪﻡ ،ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﻧﺪﻳﺪﻡ ﻣﺘﺸﺒﺚ .ﺑﺎﺭﻯ ،ﺑﺴﻴﺎﺭ ّ ّ
ﻣﮕﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣﻰ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﺮ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻮﻡ ﻧﺰﺩ
ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﻧﺴﻴﻤﻰ ﺍﺯ ﺭﻳﺎﺽ ﻋﻠﻢ
ﺍﻃﻼﻉ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ. ﺭﺑﺎﻧﻰ ّ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ ﻭ ﺑﺮ ﺣﺮﻓﻰ ﺍﺯ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺣﮑﻤﺖ ّ
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻀﻄﺮﺏ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺟﺒﻞ ﻭﺟﻮﺩ ﺑﻠﮑﻪ ﺍﮔﺮ ﻣﻌﻨﻰ ﻋﻠﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮﺩ ّ ٢٠٧
ﻣﻨﺪﮎ ﮔﺮﺩﺩ .ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺍﻗﻮﺍﻝ ﺳﺨﻴﻔﻪ ﺑﻰ ﻣﻌﻨﻰ ﭼﻪ ﺍﻭ ّ
ﻣﺘﻌﺠﺒﻢ ﺍﺯ ﺣﺪ ﻧﻤﻮﺩﻩ .ﺳﺒﺤﺎﻥ ﺍ ،ﭼﻘﺪﺭ ﺩﻋﻮﻯ ﻫﺎﻯ ﺯﻳﺎﺩﻩ ﺍﺯ ّ ّ
ﻣﺮﺩﻣﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻭ ﮔﺮﻭﻳﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺗﺎﺑﻊ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺨﺼﻰ ﮔﺸﺘﻪﺍﻧﺪ .ﺑﻪ
ﺭﺏ ﺍﻻﺭﺑﺎﺏ ﻣﻌﺮﺽ ﺗﺮﺍﺏ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﺟﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ّ ﮔﺸﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻧﻐﻤﻪ ﺑﻠﺒﻞ ﻭ ﺟﻤﺎﻝ ﮔﻞ ﺑﻪ ﻧﻌﻴﺐ ﺯﺍﻍ ﻭ ﺟﻤﺎﻝ ﮐﻼﻍ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﭼﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﺪ ﺍﺯ
ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻣﺠﻌﻮﻟﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ .ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﺣﻴﻒ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻠﻢ ﺑﻪ
ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺫﮐﺮ ﺁﻥ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻳﺎ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﻣﺼﺮﻭﻑ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺣﻖ ﺍﺯ ﺑﺎﻃﻞ ﻭ ﻧﻮﺭ ﺍﺯ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﻟﻴﮑﻦ ﺍﮔﺮ ﻣﺤﮑﻰ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻰ ﺷﺪ ّ
ﺹ ١٢٥
٢٠٨
ﻇﻞ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻣﻰ ﺁﻣﺪ .ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻠﻮﻣﻰ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻇﻠﻤﺖ ﻭ ﺷﻤﺲ ﺍﺯ ّ
ﻣﺪﻋﻰ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺷﺪﻩ ﺻﻨﻌﺖ ﮐﻴﻤﻴﺎﺳﺖ .ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻃﺎﻟﺒﻢ ﮐﻪ ﻣﺮﺩ ّ
ﺳﻠﻄﺎﻧﻰ ﻭ ﻳﺎ ﻧﻔﺴﻰ ﮐﻪ ﻣﻘﺘﺪﺭ ﺑﺎﺷﺪ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻋﺎﻟﻢ ﻟﻔﻆ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺷﻬﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﻗﻮﻝ ﺑﻪ ﻓﻌﻞ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻃﻠﺐ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ
ﺑﻰ ﻋﻠﻢ ﻓﺎﻧﻰ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺩﻋﻮﻯ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﻠﻮﻡ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﻠﮑﻪ ﮐﻮﻥ
ﻋﻠﺖ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺟﻬﻞ ﻧﻤﻰ ﺩﺍﻧﻢ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﻓﻘﺪﺍﻥ ﺁﻥ ﺭﺍ ّ
ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﻓﻘﺮﻩ ﻗﻴﺎﻡ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﺗﺎ ﺻﺪﻕ ﻭ ﮐﺬﺏ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﻮﺩ .ﻭ ﻟﻴﮑﻦ ﺳﻢ ﭼﻪ ﻓﺎﺋﺪﻩ ،ﺍﺯ ﻧﺎﺱ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﺎﻥ ﺟﺰ ﺯﺧﻢ ﺳﻨﺎﻥ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺍﻡ ﻭ ﻏﻴﺮ ّ ﻗﺎﺗﻞ ﭼﻴﺰﻯ ﻧﭽﺸﻴﺪﻩ ﺍﻡ .ﻫﻨﻮﺯ ﺍﺛﺮ ﺣﺪﻳﺪ ﺑﺮ ﮔﺮﺩﻥ ﺑﺎﻗﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ
٢٠٩
ﻫﻨﻮﺯ ﻋﻼﺋﻢ ﺟﻔﺎ ﺍﺯ ﺗﻤﺎﻡ ﺑﺪﻥ ﻇﺎﻫﺮ .ﻭ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺟﻬﻞ
ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻭ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﺍﻭ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺑﻰ ﮐﻪ ﺗﺮﮎ ﻧﺸﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻣﺮﻯ ﺫﮐﺮ " : ﻃﻌﺎﻡ ﺷﺪﻩ ،ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ٕ ﺍﻟﺰﻗﻮﻡ َ َ ُ ﺍﻥ َ َ َ ﺷﺠﺮﺓ ِ
ﺍﻻﺛﻴﻢ ١ ".ﻭ ﺑﻌﺪ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣﻨﺘﻬﻰ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ َِ ِ
" : ﺍﻟﮑﺮﻳﻢ ٢ ".ﻣﻠﺘﻔﺖ ﺷﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺫﮐﺮ ُ ْ ﺍﻟﻌﺰﻳﺰ َ ﺫﻕ ٕ َ ﺍﻧﮏ َ َ ﺍﻧﺖ َ ِ ُ
ﭼﻪ ﻭﺍﺿﺢ ﻭ ﺻﺮﻳﺢ ﻭﺻﻒ ﺍﻭ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺤﮑﻢ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺷﺪﻩ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﻫﻢ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﺑﺎﺑﺖ ﺧﻔﺾ ﺟﻨﺎﺡ
ﺍﻻﻧﻌﺎﻡ َﻭ ﺍﺛﻴﻢ ِﻓﻰ ِ ِ ﻋﺒﺪ ﺍﺛﻴﻢ ﺫﮐﺮ ﻧﻤﻮﺩﻩٌ َ : ﻭﻋﺰﻳﺰ َ َ ﺍﻟﮑﺘﺎﺏ َ َ ٌ ﺑﻴﻦ َ ِ
ﺗﻔﮑﺮ ﺩﺭ ﺁﻳﻪ ﻣﺒﺎﺭﮐﻪ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺗﺎ ﻣﻌﻨﻰ "َﻭ ﻻ ﺍﻻﺳﻢ. ّ ﮐﺮﻳﻢ ِﻓﻰ ٕ َ ٌ
ﻣﺒﻴﻦ" ٣ﺩﺭﺳﺖ ﺩﺭ ﻟﻮﺡ ﻗﻠﺐ ﺛﺒﺖ ﮐﺘﺎﺏ ُ ٍ ﻳﺎﺑﺲ ٕ ّﺍﻻ ﻓﻰ ِ َ ٍ ﺭﻃﺐ َﻭﻻ َ ِ ٍ َ ْ ٍ -
-١ﺳﻮﺭﻩ ﺩﺧﺎﻥ ،ﺁﻳﻪ ٤٤-٤٣ ٣ﺳﻮﺭﻩ ﺍﻧﻌﺎﻡ ،ﺁﻳﻪ ٥٩
٢١٠
- ٢ﺳﻮﺭﻩ ﺩﺧﺎﻥ ،ﺁﻳﻪ ٤٩
ﺹ ١٢٦
ﺷﻮﺩ .ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻌﻰ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺍﻭ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺍﺯ ﻣﻮﺳﻰ ﻋﻠﻢ ﻭ
ﺳﺎﻣﺮﻱ ﺟﻬﻞ ﻋﺪﻝ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﻪ ﺗﻤﺴﮏ ﺟﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺷﻤﺲ ّ ّ
٢١١
ﻣﻌﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﻤﺎء ﻻﻳﺰﺍﻟﻰ ﺍﻟﻬﻰ ُﻣﺸﺮﻕ ﺍﺳﺖ ﻣﻌﺮﺽ ﮔﺸﺘﻪﺍﻧﺪ
ﻳﮑﻦ ﺍﻧﮕﺎﺷﺘﻪﺍﻧﺪ .ﺑﺎﺭﻯ ﺍﻯ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﻣﻦ ،ﻟﺌﺎﻟﻰ ﻋﻠﻢ ﻭ َ ْ ﮐﺄﻥ ﻟﻢ َ ُ
ﺭﺑﺎﻧﻰ ﺟﺰ ﺍﺯ ﻣﻌﺪﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻴﺎﻳﺪ ﻭ ﺭﺍﺋﺤﻪ ﺭﻳﺤﺎﻥ ﻣﻌﻨﻮﻯ ّ
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﺟﺰ ﺟﺰ ﺍﺯ ﮔﻠﺰﺍﺭ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﺍﺳﺘﺸﻤﺎﻡ ﻧﺸﻮﺩ ﻭ ﮔﻞ ﻫﺎﻯ ﻋﻠﻮﻡ ّ
ﻧﺒﺎﺗﻪ ﺍﺯ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻗﻠﻮﺏ ﺻﺎﻓﻴﻪ ﻧﺮﻭﻳﺪ" .ﻭ َ َ ﻳﺨﺮﺝ َ َ ُ ُ ﺍﻟﻄﻴﺐ َ ْ ُ ُ ﺍﻟﺒﻠ ُﺪ ُ
ﻳﺨﺮﺝ ٕ ّﺍﻻ َ ِ ﺫﻥ َ ِ ِ ٢١٢ﺑﺈ ْ ِ ﻧﮑﺪﴽ ١".ﻭ ﭼﻮﻥ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺭﺑﻪ َﻭ ﺍﻟﺬﻯ َ ُ َ ﺧﺒﺚ ﻻ َ ُ ُ
ﻫﻮﻳﻪ ﺭﺍ ﺍﺣﺪﻯ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ ّﺍﻻ ﺍﻫﻠﺶ ﺗﻐﻨﻴﺎﺕ ﻭﺭﻗﺎء ّ ﮔﺸﺖ ﮐﻪ ّ ﻟﻬﺬﺍ ﺑﺮ ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﻻﺯﻡ ﻭ ﻭﺍﺟﺐ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﻣﺴﺎﺋﻞ
ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﺍﻓﺌﺪﻩ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻭ ﻣﻌﻀﻼﺕ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ﻣﻄﺎﻟﻊ ّ ّ
ﺭﺑﺎﻧﻰ ﻣﻨﻴﺮﻩ ﻭ ﺣﺎﻣﻼﻥ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺍﺣﺪﻳﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﺩﺍﺭﺩ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﺄﻳﻴﺪﺍﺕ ّ ّ
٢١٣
ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺷﻮﺩ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﻳﻴﺪﺍﺕ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﮐﺘﺴﺎﺑﻰ. ﻭ ﺍﻓﺎﺿﺎﺕ ﺍﻟﻬﻰ ّ ﺗﻌﻠﻤﻮﻥ٢ ".ﻭ ﻟﻴﮑﻦ ﺍﻯ "َ ْ ُ ﺍﻫﻞ ِ ْ ﮐﻨﺘﻢ ﻻ َ ْ َ َ ﻓﺎﺳﻠﻮﺍ َ َ ﺍﻟﺬﮐﺮ ٕﺍﻥ ُ ْ ُ ْ
ﺑﺮﺍﺩﺭ ﻣﻦ ،ﺷﺨﺺ ﻣﺠﺎﻫﺪ ﮐﻪ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻧﻤﻮﺩ ﻗﺪﻡ ﻃﻠﺐ ﻭ ﺳﻠﻮﮎ ﺩﺭ ﺳﺒﻴﻞ ﻣﺤﻞ ﻗﺪﻡ ﮔﺬﺍﺭﺩ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺑﺪﺍﻳﺖ ﺍﻣﺮ ﻗﻠﺐ ﺭﺍ ﮐﻪ ّ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺳﻠﻄﺎﻥ ِ َ ﺗﺠﻠﻰ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﻏﻴﺒﻰ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺟﻤﻴﻊ ﻏﺒﺎﺭﺍﺕ ﻇﻬﻮﺭ ﻭ ﺑﺮﻭﺯ ّ
ﻣﻨﺰﻩ ﺗﻴﺮﻩ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﮐﺘﺴﺎﺑﻰ ﻭ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺷﻴﻄﺎﻧﻰ ﭘﺎﮎ ﻭ ّ
ﻣﺤﺒﺖ ﻣﺤﺒﻮﺏ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻭ ﺻﺪﺭ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺳﺮﻳﺮ ﻭﺭﻭﺩ ﻭ ﺟﻠﻮﺱ ّ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺍﻋﺮﺍﻑ ،ﺁﻳﻪ ٥٨
- ٢ﺳﻮﺭﻩ ﻧﺤﻞ ،ﺁﻳﻪ ٤٣
ﺹ ١٢٧
ﺍﺯﻟﻰ ﺍﺳﺖ ﻟﻄﻴﻒ ﻭ ﻧﻈﻴﻒ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺩﻝ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻋﻼﻗﻪ ﺁﺏ
ﻣﻘﺪﺱ ﮔﺮﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﮔﻞ ﻳﻌﻨﻰ ﺍﺯ ﺟﻤﻴﻊ ﻧﻘﻮﺵ ﻇﻠﻴﻪ ّ ﺷﺒﺤﻴﻪ ﻭ ﺻﻮﺭ ّ ّ ّ
ﺣﺐ ﺣﺐ ﻭ ﺑﻐﺾ ﺩﺭ ﻗﻠﺐ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﺩﺍ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺁﺛﺎﺭ ّ ّ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﻬﺘﻰ ﺑﻰ ﺩﻟﻴﻞ ﻣﻴﻞ ﺩﻫﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺑﻐﺾ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﻬﺘﻰ ﻣﻨﻊ
ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﺍﮐﺜﺮﻯ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻭﺟﻪ ،ﺍﺯ ﻭﺟﻪ ﺑﺎﻗﻰ ﻭ
ﺣﻀﺮﺕ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺑﺎﺯ ﻣﺎﻧﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻰ ﺷﺒﺎﻥ ﺩﺭ ﺻﺤﺮﺍﻫﺎﻯ ﺿﻼﻟﺖ ﻭ ﺣﻖ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺍﺯ ﮐﻞ ﺣﻴﻦ ّ ﻧﺴﻴﺎﻥ ﻣﻰ ﭼﺮﻧﺪ .ﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ّ ﺗﻮﮐﻞ ﺑﻪ ّ
ﺧﻠﻖ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻋﺎﻟﻢ ﺗﺮﺍﺏ ﻣﻨﻘﻄﻊ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﮕﺴﻠﺪ ﻭ ﺑﻪ
ﺭﺏ ﺍﻻﺭﺑﺎﺏ ﺩﺭ ﺑﻨﺪﺩ .ﻭ ﻧﻔﺲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺍﺣﺪﻯ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻧﺪﻫﺪ ﻭ ّ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﻭ ﺍﺳﺘﮑﺒﺎﺭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻟﻮﺡ ﻗﻠﺐ ﺑﺸﻮﻳﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺻﺒﺮ ﻭ ﺍﺻﻄﺒﺎﺭ
ﺗﮑﻠﻢ ﺑﻰ ﻓﺎﺋﺪﻩ ﺍﺣﺘﺮﺍﺯ ﺩﻝ ﺑﻨﺪﺩ ﻭ ﺻﻤﺖ ﺭﺍ ﺷﻌﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺍﺯ ّ ﮐﻨﺪ .ﭼﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻧﺎﺭﻯ ﺍﺳﺖ ﺍﻓﺴﺮﺩﻩ ﻭ ﮐﺜﺮﺕ ﺑﻴﺎﻥ ﺳﻤﻲ ﺍﺳﺖ ّ ﻫﻼﮎ ﮐﻨﻨﺪﻩ .ﻧﺎﺭ ﻇﺎﻫﺮﻯ ﺍﺟﺴﺎﺩ ﺭﺍ ﻣﺤﺘﺮﻕ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﻧﺎﺭ ﻟﺴﺎﻥ
ﺍﺭﻭﺍﺡ ﻭ ﺍﻓﺌﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﮕﺪﺍﺯﺩ .ﺍﺛﺮ ﺁﻥ ﻧﺎﺭ ﺑﻪ ﺳﺎﻋﺘﻰ ﻓﺎﻧﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﺛﺮ
ﺍﻳﻦ ﻧﺎﺭ ﺑﻪ ﻗﺮﻧﻰ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪ .ﻭ ﻏﻴﺒﺖ ﺭﺍ ﺿﻼﻟﺖ ﺷﻤﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻥ
ﻋﺮﺻﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻗﺪﻡ ﻧﮕﺬﺍﺭﺩ ،ﺯﻳﺮﺍ ﻏﻴﺒﺖ ﺳﺮﺍﺝ ﻣﻨﻴﺮ ﻗﻠﺐ ﺭﺍ
ﺧﺎﻣﻮﺵ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺣﻴﺎﺕ ﺩﻝ ﺭﺍ ﺑﻤﻴﺮﺍﻧﺪ .ﺑﻪ ﻗﻠﻴﻞ ﻗﺎﻧﻊ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ
ﻃﻠﺐ ﮐﺜﻴﺮ ﻓﺎﺭﻍ .ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ ﻣﻨﻘﻄﻌﻴﻦ ﺭﺍ ﻏﻨﻴﻤﺖ ﺷﻤﺎﺭﺩ ﻭ ﻋﺰﻟﺖ
ﻣﺘﮑﺒﺮﻳﻦ ﺭﺍ ﻧﻌﻤﺖ ﺷﻤﺮﺩ .ﺩﺭ ﺍﺳﺤﺎﺭ ﺑﻪ ﻣﺘﻤﺴﮑﻴﻦ ﻭ ﺍﺯ ّ ّ
ﻫﻤﺖ ﻭ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ ﺩﺭ ﻃﻠﺐ ﺁﻥ ﻧﮕﺎﺭ ﺍﺫﮐﺎﺭ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻡ ّ
٢١٤
ﺹ ١٢٨
ﺣﺐ ﻭ ﺫﮐﺮ ﺑﺴﻮﺯﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻣﺎ ﺳﻮﻯ ﺍ ﮐﻮﺷﺪ .ﻏﻔﻠﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺎﺭ ّ
ﭼﻮﻥ ﺑﺮﻕ ﺩﺭ ﮔﺬﺭﺩ .ﻭ ﺑﺮ ﺑﻰ ﻧﺼﻴﺒﺎﻥ ﻧﺼﻴﺐ ﺑﺨﺸﺪ ﻭ ﺍﺯ
ﻣﺤﺮﻭﻣﺎﻥ ﻋﻄﺎ ﻭ ﺍﺣﺴﺎﻥ ﺩﺭﻳﻎ ﻧﺪﺍﺭﺩ .ﺭﻋﺎﻳﺖ ﺣﻴﻮﺍﻥ ﺭﺍ ﻣﻨﻈﻮﺭ
ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﺑﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻭ ﺍﻫﻞ ﺑﻴﺎﻥ .ﻭ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺎﻥ ﺟﺎﻥ ﺩﺭﻳﻎ ﺣﻖ ﺍﺣﺘﺮﺍﺯ ﻧﺠﻮﻳﺪ .ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺷﻤﺎﺗﺖ ﺧﻠﻖ ﺍﺯ ّ
ﺧﻮﺩ ﻧﻤﻰ ﭘﺴﻨﺪﺩ ﺑﺮﺍﻯ ﻏﻴﺮ ﻧﭙﺴﻨﺪﺩ ﻭ ﻧﮕﻮﻳﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﻭﻓﺎ ﻧﮑﻨﺪ.
ﻭ ﺍﺯ ﺧﺎﻃﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﮐﻤﺎﻝ ﺍﺳﺘﻴﻼء ﺩﺭ ﮔﺬﺭﺩ ﻭ ﻃﻠﺐ ﻣﻐﻔﺮﺕ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﻭ ﺑﺮ ﻋﺎﺻﻴﺎﻥ ﻗﻠﻢ ﻋﻔﻮ ﺩﺭ ﮐﺸﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺣﻘﺎﺭﺕ ﻧﻨﮕﺮﺩ ﺯﻳﺮﺍ ﺣﺴﻦ
ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﺠﻬﻮﻝ ﺍﺳﺖ .ﺍﻯ ﺑﺴﺎ ﻋﺎﺻﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﻴﻦ ﻣﻮﺕ ﺑﻪ ﺟﻮﻫﺮ
ﻣﻮﻓﻖ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺧﻤﺮ ﺑﻘﺎ ﭼﺸﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻼٔ ﺍﻋﻠﻰ ﺷﺘﺎﺑﺪ ﻭ ﺑﺴﺎ ﺍﻳﻤﺎﻥ ّ
ﻣﻄﻴﻊ ﻭ ﻣﺆﻣﻦ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻭﻗﺖ ﺍﺭﺗﻘﺎﻯ ﺭﻭﺡ ﺗﻘﻠﻴﺐ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺳﻔﻞ ﻣﻘﺮ ﻳﺎﺑﺪ .ﺑﺎﺭﻯ ،ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺩﺭﮐﺎﺕ ﻧﻴﺮﺍﻥ ّ
ﻣﺘﻘﻨﻪ ﻭ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ﻣﺤﮑﻤﻪ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﮏ ﻭ ﻃﺎﻟﺐ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺰ ٢١٥
ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﻓﻨﺎ ﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﻏﻴﺮ ﻣﻌﺒﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻌﺪﻭﻡ ﺷﻤﺮﺩ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﺍﻳﻂ
ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺳﺠﻴﻪ ﺍﺯ ﺻﻔﺎﺕ ﻋﺎﻟﻴﻦ ﻭ ّ ّ
ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﻭ ﻣﺸﻰ ﺳﺎﻟﮑﻴﻦ ﺩﺭ ﻣﻨﺎﻫﺞ ﻋﻠﻢ ﺍﻟﻴﻘﻴﻦ ﺫﮐﺮ ﻳﺎﻓﺖ .ﻭ
ﺗﺤﻘﻖ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺑﺮﺍﻯ ﺳﺎﻟﮏ ﻓﺎﺭﻍ ﻭ ﻃﺎﻟﺐ ﺻﺎﺩﻕ ،ﻟﻔﻆ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ّ ﺍﻟﺬﻳﻦ ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺍﻭ ﺻﺎﺩﻕ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ .ﻭ ﭼﻮﻥ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ "ﻭ ّ
ﺳﺒﻠﻨﺎ"٢ َ َ ُ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﺑﺸﺎﺭﺕ " َ َ ْ ِ َ ْ ُ ﻣﺆﻳﺪ ﺷﺪ ّ ﺟﺎﻫﺪﻭﺍ ِﻓﻴﻨﺎ "ّ ١ ﻟﻨﻬﺪﻳﻨﻬﻢ ُ ُ َ َ ١ﻭ -٢ﺳﻮﺭﻩ ﻋﻨﮑﺒﻮﺕ ،ﺁﻳﻪ ٦٩
ﺹ ١٢٩
ﻣﺴﺘﺒﺸﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ .ﻭ ﭼﻮﻥ ﺳﺮﺍﺝ ﻃﻠﺐ ﻭ ﻣﺠﺎﻫﺪﻩ ﻭ ﺫﻭﻕ ﻭ
ﺣﺐ ﺩﺭ ﻗﻠﺐ ﺭﻭﺷﻦ ﺷﺪ ﻭ ﻧﺴﻴﻢ ﺷﻮﻕ ﻭ ﻋﺸﻖ ﻭ ﻭﻟﻪ ﻭ ﺟﺬﺏ ﻭ ّ
٢١٦
ﺷﮏ ﻭ ﺭﻳﺐ ﺯﺍﺋﻞ ﺍﺣﺪﻳﻪ ﻭﺯﻳﺪ ﻇﻠﻤﺖ ﺿﻼﻟﺖ ﻣﺤﺒﺖ ﺍﺯ ﺷﻄﺮ ّ ّ ّ
ﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻳﻘﻴﻦ ﻫﻤﻪ ﺍﺭﮐﺎﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﺩﺭ ﺁﻥ ﺣﻴﻦ ﺑﺸﻴﺮ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﺑﻪ ﺑﺸﺎﺭﺕ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺍﻟﻬﻰ ﭼﻮﻥ
ﺻﺒﺢ ﺻﺎﺩﻕ ﻃﺎﻟﻊ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻗﻠﺐ ﻭ ﻧﻔﺲ ﻭ ﺭﻭﺡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭ
ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺍﺯ ﻧﻮﻡ ﻏﻔﻠﺖ ﺑﻴﺪﺍﺭ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﻭ ﻋﻨﺎﻳﺎﺕ ﻭ ﺗﺄﻳﻴﺪﺍﺕ ﺭﻭﺡ ﺍﻟﻘﺪﺱ ﺻﻤﺪﺍﻧﻰ ﺣﻴﺎﺕ ﺗﺎﺯﻩ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺒﺬﻭﻝ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ
ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺻﺎﺣﺐ ﭼﺸﻢ ﺟﺪﻳﺪ ﻭ ﮔﻮﺵ ﺑﺪﻳﻊ ﻭ ﻗﻠﺐ ﻭ ﻓﺆﺍﺩ ﺗﺎﺯﻩ ﺧﻔﻴﺎﺕ ﻣﺴﺘﻮﺭﻩ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﺪ ﻭ ﺭﺟﻮﻉ ﺑﻪ ﺁﻳﺎﺕ ﻭﺍﺿﺤﻪ ﺁﻓﺎﻗﻴﻪ ﻭ ّ
ﺫﺭﻩ ﺑﺎﺑﻰ ﻣﻔﺘﻮﺡ ﺍﻧﻔﺴﻴﻪ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻋﻴﻦ ﺍ ﺑﺪﻳﻌﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ّ ّ
ﺣﻖ ﺍﻟﻴﻘﻴﻦ ﻭ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﻭﺻﻮﻝ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻋﻴﻦ ﺍﻟﻴﻘﻴﻦ ﻭ ّ
ﻭﺣﺪﺍﻧﻴﻪ ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ﻇﻬﻮﺭ ﺗﺠﻠﻰ ﻧﻮﺭ ﺍﻟﻴﻘﻴﻦ ،ﻭ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺷﻴﺎء ﺍﺳﺮﺍﺭ ّ ّ
ﺻﻤﺪﺍﻧﻴﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﻨﺪ .ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺳﺎﻟﮏ ﺳﺒﻴﻞ ﻫﺪﻯ ّ
ﻭ ﻃﺎﻟﺐ ﻣﻌﺎﺭﺝ ﺗﻘﻰ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﺑﻠﻨﺪ ﺍﻋﻠﻰ ﻭﺍﺻﻞ ﮔﺮﺩﺩ
ﺣﻖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻓﺮﺳﻨﮓ ﻫﺎﻯ ﺑﻌﻴﺪﻩ ﺍﺳﺘﻨﺸﺎﻕ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺻﺒﺢ ﺭﺍﺋﺤﻪ ّ
ﺫﺭﻩ ﻭ ﻫﺮ ﻧﻮﺭﺍﻧﻰ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺸﺮﻕ ّ ﮐﻞ ﺷﻰء ﺍﺩﺭﺍﮎ ﮐﻨﺪ ﻭ ﻫﺮ ّ
ﻣﻤﻴﺰ ﺷﻮﺩ ﺷﻰء ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﻣﺤﺒﻮﺏ ﻭ ﻣﻄﻠﻮﺏ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﭼﻨﺎﻥ ّ
ﻣﺜﻼ ﺍﮔﺮ ﻇﻞ ،ﻓﺮﻕ ﮔﺬﺍﺭﺩ. ً ﺣﻖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﺎﻃﻞ ،ﭼﻮﻥ ﺷﻤﺲ ﺍﺯ ّ ﮐﻪ ّ
ﺣﻖ ﺍﺯ ﻣﺸﺮﻕ ﺍﺑﺪﺍﻉ ﻭﺯﺩ ﻭ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻣﻐﺮﺏ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺴﻴﻢ ّ
٢١٧
ﺹ ١٣٠
ﺣﻖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﺳﺘﺸﻤﺎﻡ ﮐﻨﺪ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺟﻤﻴﻊ ﺁﺛﺎﺭ ّ ّ
ﺑﺪﻳﻌﻪ ﻭ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻣﻨﻴﻌﻪ ﻭ ﺍﻓﻌﺎﻝ ﻟﻤﻴﻌﻪ ،ﺍﺯ ﺍﻓﻌﺎﻝ ﻭ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ﻣﺎ ﺳﻮﻯ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﺩﻫﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﻫﻞ ﻟﺆﻟﺆ ،ﻟﺆﻟﺆ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺣﺠﺮ ﻭ
ﺍﻧﺴﺎﻥ ،ﺭﺑﻴﻊ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﺮﻳﻒ ﻭ ﺣﺮﺍﺭﺕ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﺮﻭﺩﺕ .ﻭ ﺩﻣﺎﻍ ﺟﺎﻥ
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺭﺍﺋﺤﻪ ﺟﺎﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭼﻮﻥ ﺍﺯ ﺯﮐﺎﻡ ﮐﻮﻥ ﻭ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﭘﺎﮎ ﺷﺪ ّ
ﻣﻨﺎﻥ ﻣﻨﺎﺯﻝ ﺑﻌﻴﺪﻩ ﺑﻴﺎﺑﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﺛﺮ ﺁﻥ ﺭﺍﺋﺤﻪ ﺑﻪ ﻣﺼﺮ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﺣﻀﺮﺕ ّ
ﻭﺍﺭﺩ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﺪﺍﻳﻊ ﺣﮑﻤﺖ ﺣﻀﺮﺕ ﺳﺒﺤﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺷﻬﺮ
ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﻋﻠﻮﻡ ﻣﮑﻨﻮﻧﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻃﻮﺍﺭ ﻭﺭﻗﻪ ﺷﺠﺮﻩ ﺁﻥ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺍﺳﺘﻤﺎﻉ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺗﺮﺍﺏ ﺁﻥ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺗﺴﺒﻴﺢ ﻭ
ﺭﺏ ﺍﻻﺭﺑﺎﺏ ﺑﻪ ﮔﻮﺵ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﺑﺎﻃﻦ ﺷﻨﻮﺩ ﻭ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺗﻘﺪﻳﺲ ّ
ﺳﺮ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ .ﭼﻪ ﺫﮐﺮ ﻧﻤﺎﻳﻢ ﺍﺯ ﺭﺟﻮﻉ ﻭ ﺍﻳﺎﺏ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ّ ﺗﺠﻠﻴﺎﺕ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻣﺮ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﺳﻤﺎء ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ﻭ ﻋﻼﻣﺎﺕ ﻭ ﻇﻬﻮﺭﺍﺕ ﻭ ّ
ﻣﻘﺪﺭ ﺷﺪﻩ .ﺑﻰ ﺁﺏ ﺭﻓﻊ ﻋﻄﺶ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺑﻰ ﺻﻔﺎﺕ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﺪﻳﻨﻪ ّ
ﻣﺤﺒﺔ ﺍ ﺑﻴﻔﺰﺍﻳﺪ .ﺩﺭ ﻫﺮ ﮔﻴﺎﻫﻰ ﺣﮑﻤﺖ ﺑﺎﻟﻐﻪ ﻧﺎﺭ ﺣﺮﺍﺭﺕ ّ
ﻣﻌﻨﻮﻯ ﻣﺴﺘﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺮ ﺷﺎﺧﺴﺎﺭ ﻫﺮ ﮔﻞ ﻫﺰﺍﺭ ﺑﻠﺒﻞ ﻧﺎﻃﻘﻪ ﺩﺭ
ﺳﺮ ﻧﺎﺭ ﻣﻮﺳﻮﻯ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﺍﺯ ﺟﺬﺏ ﻭ ﺷﻮﺭ .ﺍﺯ ﻻﻟﻪ ﻫﺎﻯ ﺑﺪﻳﻌﺶ ّ
ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺍﺵ ﻧﻔﺨﻪ ﺭﻭﺡ ﺍﻟﻘﺪﺱ ﻋﻴﺴﻮﻯ ﺑﺎﻫﺮ .ﺑﻰ ﺫﻫﺐ ﻧﻔﺤﺎﺕ ّ ﻏﻨﺎ ﺑﺨﺸﺪ ﻭ ﺑﻰ ﻓﻨﺎ ﺑﻘﺎ ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ .ﺩﺭ ﻫﺮ ﻭﺭﻗﺶ ﻧﻌﻴﻤﻰ
ﻣﮑﻨﻮﻥ ﻭ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻏﺮﻓﻪ ﺍﺵ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺣﮑﻤﺖ ﻣﺨﺰﻭﻥ .ﻭ
ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﻓﻰ ﺍ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ﺍﺯ ﻣﺎ ﺳﻮﻯ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﺪﻳﻨﻪ
٢١٨
ﺹ ١٣١
ﻗﻄﻌﻴﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻨﻔﮏ ﻧﺸﻮﻧﺪ .ﺩﻻﺋﻞ ﺍﻧﺲ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ ّ ّ
ﺳﻨﺒﻞ ﺁﻥ ﻣﺤﻔﻞ ﺷﻨﻮﻧﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﻫﻴﻦ ﻭﺍﺿﺤﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﻤﺎﻝ ﮔﻞ ﻭ ﻧﻮﺍﻯ
ﺍﻗﻞ ﺑﻠﺒﻞ ﺍﺧﺬ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺩﺭ ﺭﺃﺱ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﻨﻪ َﺍﻭ َﺍﺯﻳﺪ َﺍﻭ ّ
ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺗﺰﻳﻴﻦ ﻳﺎﺑﺪ .ﭘﺲ ﺍﻯ ﺣﺒﻴﺐ ﻣﻦ ،ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻬﺪﻯ ﻧﻤﻮﺩ
ﺭﺑﺎﻧﻴﻪ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻭ ّ ﺗﻔﻘﺪﺍﺕ ّ ّ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻭﺍﺻﻞ ﺷﻮﻳﻢ ﻭ ﺑﻪ ﻋﻨﺎﻳﺖ ّ
٢١٩
ﺳﺒﺤﺎﺕ ﺟﻼﻝ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺗﻤﺎﻡ ﺟﺎﻥ ﭘﮋﻣﺮﺩﻩ ﺭﺍ ﮐﺸﻒ ُ ُ ﺩﺭ ﺭﻩ ﻣﺤﺒﻮﺏ ﺗﺎﺯﻩ ﻧﺜﺎﺭ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﻭ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﻋﺠﺰ ﻭ ﻧﻴﺎﺯ ﺁﺭﻳﻢ ﺗﺎ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻓﻮﺯ ﻓﺎﺋﺰ ﺷﻮﻳﻢ .ﻭ ﺁﻥ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﮐﺘﺐ ّ
ﻣﺜﻼ ﺩﺭ ﻋﻬﺪ ﻣﻮﺳﻰ ﺗﻮﺭﺍﺕ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺯﻣﻦ ﻋﻴﺴﻰ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﻋﻬﺪﻯ. ً
ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺳﻮﻝ ﺍ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻋﺼﺮ ﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﺩﺭ ﻭ ﺩﺭ ﻋﻬﺪ ّ
ﮐﻞ ﮐﺘﺐ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻳﺒﻌﺜﻪ ﺍ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻭ ﮐﻪ ﺭﺟﻮﻉ ّ ﻋﻬﺪ َﻣﻦ َ ْ َ ُ ُ
ﻣﻘﺪﺭ ﻣﻬﻴﻤﻦ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﺟﻤﻴﻊ ﮐﺘﺐ .ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺪﺍﺋﻦ ،ﺍﺭﺯﺍﻕ ّ
ﻣﻘﺮﺭ .ﻏﺬﺍﻯ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﺑﺨﺸﺪ ﻭ ﻧﻌﻤﺖ ﻗﺪﻣﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﻌﻢ ﺑﺎﻗﻴﻪ ّ
ﭼﺸﺎﻧﺪ .ﺑﺮ ﺍﻫﻞ ﺗﺠﺮﻳﺪ ﻧﻌﻤﺖ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ،ﺑﻰ ﻧﺼﻴﺒﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﺼﻴﺐ ﮐﺮﻡ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺁﻭﺍﺭﮔﺎﻥ ﺻﺤﺮﺍﻯ ﺟﻬﻞ ﺭﺍ ﮐﺄﺱ ﻋﻠﻢ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﮐﻞ ﮐﻨﺪ .ﻭ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻭ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻭ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻭ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻭ ﺍﻳﻘﺎﻥ ّ
ﺍﻟﺴﻤﻮﺍﺕ ﻭ ﺍﻻﺭﺽ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺪﺍﺋﻦ ﻣﮑﻨﻮﻥ ﻭ ﻣﺨﺰﻭﻥ ﻣﻦ ﻓﻰ ّ
ﺍﻣﺖ ﺭﺳﻮﻝ ﺣﺼﻦ ﻣﺤﮑﻢ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﮔﺸﺘﻪ. ً ﻣﺜﻼ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ّ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﻭ ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﺩﺍﺧﻞ ﺍﻭ ﺷﺪ ﺍﺯ ﺭﻣﻰ ﺷﻴﺎﻃﻴﻦ ﻭ ﺭﻣﺢ
ﺷﺮﮐﻴﻪ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﻣﺎﻧﺪ .ﻭ ﻣﺠﺘﺜﻪ ﻭ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﻭ ﻇﻨﻮﻧﺎﺕ ّ ّ
٢٢٠
ﺹ ١٣٢
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﻭ ﺍﺛﻤﺎﺭ ﻋﻠﻢ ﺷﺠﺮﻩ ﻃﻴﺒﻪ ّ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺮﺯﻭﻕ ﺷﺪ ﺑﻪ ﻓﻮﺍﮐﻪ ّ
٢٢١
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻧﻬﺎﺭ ﻣﺎء ﻏﻴﺮ ﺁﺳﻦ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻧﻮﺷﻴﺪ ﻭ ﺧﻤﺮ ﺍﺳﺮﺍﺭ ّ
ﺍﻣﺖ ﺍﺯ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻭ ﺗﻔﺮﻳﺪ ﭼﺸﻴﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺎ ﻳﺤﺘﺎﺝ ﺁﻥ ّ
ﺳﻴﺪ ﺍﻟﻤﺮﺳﻠﻴﻦ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﺿﻮﺍﻥ ﻣﺒﻴﻦ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﺩﻳﻦ ﻭ ﺷﺮﻳﻌﺖ ّ
ﺣﺠﺖ ﺑﺎﻗﻴﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻫﻠﺶ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﻌﻴﻦ ﮔﺸﺘﻪ .ﻭ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ّ ﻭ ّ
ﻣﺤﻘﻖ ﺍﻟﻮﻗﻮﻉ ﺍﺳﺖ ﻣﺴﻠﻢ ﺍﺳﺖ ﺣﮑﻢ ﺁﻥ ﻭ ﻧﻘﻄﻪ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﺯﻳﺮﺍ ّ ّ ﺍﺗﺒﺎﻉ ﺁﻥ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺗﺎ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﺪﻳﻊ ﺩﺭ ﺍﻣﺮ ﺁﻥ .ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺑﻪ ّ ﺳﺘﻴﻦ .ﻭ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺎﻟﺒﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﺿﻮﺍﻥ ﻭﺻﺎﻝ ﺳﻨﻪ ّ
ﻣﻰ ﺭﺳﺎﻧﺪ ﻭ ﻣﺠﺎﻫﺪﺍﻥ ﻭ ﻣﻬﺎﺟﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﺮﺍﺩﻕ ﻗﺮﺏ ﻓﺎﺋﺰ ﺣﺠﺘﻰ ﺍﺳﺖ ﺍﻋﻈﻢ .ﻭ ﻏﻴﺮ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ .ﺩﻟﻴﻠﻰ ﺍﺳﺖ ﻣﺤﮑﻢ ﻭ ّ ﺍﺯ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﻭ ﮐﺘﺐ ﻭ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﺍﻳﻦ ﻓﺨﺮ ﻧﻪ ﺯﻳﺮﺍ ﺣﺪﻳﺚ ﻭ
ﻣﺤﻘﻖ ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ﺣﺪﻳﺚ ،ﻭﺟﻮﺩ ﻭﻗﻮﻟﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﮐﺘﺎﺏ ﺛﺎﺑﺖ ﻭ ّ ﺷﺪﻩ .ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺩﺭ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺷﺒﻬﻪ
٢٢٢
ﺍﻧﻰ ﺑﻰ ﺷﻤﺎﺭ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﺩﺭ ﺁﺧﺮ ﺍﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ " ٕ ّ
ﺍﻟﺜﻘﻠﻴﻦ ﻋﺘﺮﺗﻰ ".ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ِ ٌ ﻓﻴﮑﻢ ّ َ ْ ِ ﺗﺎﺭﮎ ُ ُ ﮐﺘﺎﺏ ﺍ ِﻭ ِ َ َ
ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺯ ﻣﻨﺒﻊ ﺭﺳﺎﻟﺖ ﻭ ﻣﻌﺪﻥ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺟﺰ ﺫﮐﺮ ﮐﺘﺎﺏ ﭼﻴﺰﻯ ﻧﻔﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺳﺒﺐ ﺍﻋﻈﻢ ﻭ
٢٢٣
ﻣﻘﺮﺭ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺎﺩﻯ ﻋﺒﺎﺩ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﻗﻮﻡ ﺑﺮﺍﻯ ﻃﺎﻟﺒﺎﻥ ّ
ﺯﮐﻴﻪ ﻳﻮﻡ ﻣﻌﺎﺩ .ﺣﺎﻝ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﻭ ﻗﻠﺐ ﻃﺎﻫﺮ ﻭ ﻧﻔﺲ ّ
ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻴﻦ ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﺪﺍ ﮐﻪ ّ
ﺹ ١٣۳
ﺣﺠﺖ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻋﺒﺎﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ. ﻋﺎﻣﻪ ﻭ ﺧﺎﺻﻪ ،ﭼﻪ ﺭﺍ ّ ّ ّ
ﺗﻤﺴﮏ ﺟﺴﺘﻪ، ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻨﺪﻩ ﻭ ﺷﻤﺎ ﻭ ّ ﮐﻞ ﻣﻦ ﻋﻠﻰ ﺍﻻﺭﺽ ﺑﻪ ﻧﻮﺭ ﺁﻥ ّ
ﺣﻖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﺎﻃﻞ ﻭ ﺿﻼﻟﺖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺗﻤﻴﺰ ﺩﻫﻴﻢ ﻭ ﻓﺮﻕ ﮔﺬﺍﺭﻳﻢ. ّ
ﺣﺠﺖ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺩﻭ ،ﻳﮑﻰ ﮐﺘﺎﺏ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻋﺘﺮﺕ. ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ّ ﺍﻭﻝ ﻋﺘﺮﺕ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﻓﺘﻪ ،ﭘﺲ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺷﺪ ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺏ .ﻭ ّ
ﺭﻳﺐ ِ ْ ِ ﻫﺪﻯ ﺫﻟﮏ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ" :ﺍﻟﻢ ِ َ ﺍﻟﮑﺘﺎﺏ ﻻ َ ْ َ ُ ﻓﻴﻪ ُ ً ﻫﻮﻳﻪ ﻣﺴﺘﻮﺭ ﻘﻴﻦ ١".ﺩﺭ ﺣﺮﻭﻑ ّ ﻣﻘﻄﻌﻪ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﺍﺳﺮﺍﺭ ّ ُِْ ﻟﻠﻤﺘَ ِ
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﺩﺭ ﺻﺪﻑ ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻭﻑ ﻣﺨﺰﻭﻥ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﮔﺸﺘﻪ ﻭ ﻟﺌﺎﻟﻰ ّ
ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﻣﺠﺎﻝ ﺫﮐﺮ ﺁﻥ ﻧﻪ ﻭ ﻟﻴﮑﻦ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺧﻮﺩ
ﻣﺤﻤﺪ ،ﺍﻳﻦ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺧﻄﺎﺏ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ :ﻳﺎ ّ ﺷﮑﻰ ﺩﺭ ﺁﻥ، ﮐﺘﺎﺏ ُﻣﻨﺰﻝ ﺍﺯ ﺳﻤﺎء ﺍﺣﺪﻳﻪ ،ﻧﻴﺴﺖ ﺭﻳﺒﻰ ﻭ ّ ّ
ﻫﺪﺍﻳﺘﻰ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻯ ﭘﺮﻫﻴﺰﮐﺎﺭﺍﻥ .ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﮐﻞ ﻣﻦ ﻓﻰ ﻣﻘﺪﺭ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﺪﺍﻳﺖ ّ ﻣﻘﺮﺭ ﻭ ّ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﺭﺍ ّ
ﻫﻮﻳﻪ ﺍﻟﺴﻤﻮﺍﺕ ﻭ ﺍﻻﺭﺽ ﻭ ﺑﻨﻔﺴﻪ ﺁﻥ ﺫﺍﺕ ﺍﺣﺪﻳﻪ ﻭ ﻏﻴﺐ ّ ّ ّ
ﺷﮏ ﻭ ﺷﺒﻬﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﺎﺩﻯ ﻋﺒﺎﺩ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﺮ ﺁﻧﮑﻪ ّ
ﺍﺳﺖ ﺍﻟﻰ ﻳﻮﻡ ﻣﻌﺎﺩ .ﺁﻳﺎ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﻫﺴﺖ ﺛﻘﻞ ﺍﻋﻈﻢ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺧﺪﺍ ﺣﻘﻴﺖ ﺁﻥ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ،ﺍﻳﻦ ﺣﻘﻴﺖ ﺁﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺣﮑﻢ ﺑﺮ ّ ّ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺑﺮ ّ ّ
ﺷﮏ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺷﺒﻬﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺍﻣﺮﻯ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﻭ ﻋﺒﺎﺩ ﺩﺭ ﺁﻥ ّ
ﺳﺒﺐ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻭ ﻭﺻﻮﻝ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﺭﺝ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻗﺮﺍﺭ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ،ﺍﺯ ﺁﻥ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺑﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ١
٢٢٤
ﺹ ١٣٤
ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺍﻣﺮ ﺩﻳﮕﺮ ﻃﻠﺐ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺣﺮﻑ ﻣﺰﺧﺮﻑ
ﻧﺎﺱ ﺗﺸﮑﻴﮏ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﻼﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻭ ﻓﻼﻥ ﺍﻣﺮ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺸﺪﻩ
٢٢٥
ﻋﻠﺖ ﻭ ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﮔﺮ ﺍﻣﺮﻯ ﻳﺎ ﺍﺣﺪﺍﺛﻰ ﻏﻴﺮ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻟﻬﻰ ّ
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺩﺭ ﺁﻳﻪ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﻣﻰ ﺷﺪ .ﺑﺎﺭﻯ، ﺩﻟﻴﻞ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺧﻠﻖ ﺑﻮﺩ ّ
ﻣﻘﺪﺭ ﺻﻤﺪﺍﻧﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻳﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺍﻣﺮ ﻣﺒﺮﻡ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺍﺯ ﺗﻘﺪﻳﺮ ّ
ﻣﺼﺪﻕ ﺷﻮﻳﻢ ﭼﻪ ﺍﮔﺮ ﺫﮐﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻧﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ﻭ ﮐﺘﺐ ﺑﺪﻳﻌﻪ ﺭﺍ ّ
ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺐ ﺭﺍ ﻧﻨﻤﺎﺋﻴﻢ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻣﺒﺎﺭﮐﻪ ﻧﺸﺪﻩ.
ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﻧﻨﻤﻮﺩ ﻓﻰ
ﻣﺼﺪﻕ ﮐﺘﺐ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﻫﻢ ﻧﺒﻮﺩﻩ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ّ
ﻇﺎﻫﺮ ﺁﻳﻪ ﻣﺴﺘﻔﺎﺩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﻣﺴﺘﻮﺭﻩ ﺁﻥ ﺫﮐﺮ ﺷﻮﺩ
٢٢٦
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺁﺧﺮ ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ ﻭ ﻭ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﻣﮑﻨﻮﻧﻪ ﺁﻥ ﺑﻴﺎﻥ ﮔﺮﺩﺩ ّ
ﺍﻗﻮﻝ َﺷﻬﻴﺪﴽ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻭﮐﺎﻥ ﺍ ُﻋﻠﻰ ﻣﺎ َ ُ ُ ﮐﻮﻥ ﺣﻤﻞ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪَ َ .
ﻋﻠﻰ ﻧﺰﻟﻨﺎ َ َ ﮐﻨﺘﻢ ﻓﻰ َ ْ ٍ ﺭﻳﺐ ِ ﺩﺭ ﺟﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪَ" :ﻭ ٕﺍﻥ ُ ُ ﻣﻤﺎ َ َ
ﻣﻦ ِ ْ ِ ﻓﺄﺗﻮﺍ ُ َ ٍ ﻣﻦ ﺍﺩﻋﻮﺍ ُ َ َ ُ ﻣﺜﻠﻪ ﻭ ْ ُ ﺷﻬﺪﺍﮐﻢ ِ ْ ﺑﺴﻮﺭﺓ ِ ْ ﻋﺒﺪﻧﺎ َ ُ َِْ َ
ُ ِ ﺻﺎﺩﻗﻴﻦ ١".ﮐﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺁﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ :ﺍﮔﺮ ﺑﻮﺩﻳﺪ ﺩﻭﻥ ﺍْ ٕ ِ ﺍﻥ ُ ُ ْ ﮐﻨﺘﻢ َ ِ َ ﺷﮏ ﻭ ﺷﺒﻬﻪ ﺩﺭ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺎ ﻧﺎﺯﻝ ﻓﺮﻣﻮﺩﻳﻢ ﺑﺮ ﻋﺒﺪ ﺧﻮﺩ ﺷﻤﺎ ﺩﺭ ّ
ﻣﺤﻤﺪ ،ﭘﺲ ﺑﻴﺎﺭﻳﺪ ﺳﻮﺭﻩ ﺍﻯ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﺍﻳﻦ ُﺳَﻮﺭ ُﻣﻨﺰﻟﻪ ﻭ ﺑﺨﻮﺍﻧﻴﺪ ّ
ﺷﻬﺪﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻳﻌﻨﻰ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﺎ ﺍﻋﺎﻧﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ
ﺍﻧﺰﺍﻝ ﺳﻮﺭﻩ ﺍﮔﺮ ﻫﺴﺘﻴﺪ ﺭﺍﺳﺖ ﮔﻮﻳﺎﻥ .ﺣﺎﻝ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﭼﻪ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺑﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ٢٣
ﺹ ١٣٥
ﺣﺠﺖ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﻋﻈﻴﻢ ﺍﺳﺖ ﺷﺄﻥ ﺁﻳﺎﺕ ﻭ ﺑﺰﺭﮒ ﺍﺳﺖ ﻗﺪﺭ ﺁﻥ ﮐﻪ ّ
ﻣﺸﻴﺖ ﻧﺎﻓﺬﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺑﺎﻟﻐﻪ ﻭ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﮐﺎﻣﻞ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﻗﺎﻫﺮﻩ ﻭ ّ
ﺣﺠﺖ ﺧﺘﻢ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ .ﻭ ﻫﻴﭻ ﺷﻴﺌﻰ ﺭﺍ ﺁﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﺣﺪﻳﻪ ﺩﺭ ﺍﻇﻬﺎﺭ ّ ّ
ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺷﺮﻳﮏ ﻧﻔﺮﻣﻮﺩﻩ ﭼﻪ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺣﺠﺞ ﻭ ﺩﻻﺋﻞ ،ﺁﻳﺎﺕ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﺷﻤﺲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺳﻮﺍﻯ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻧﺠﻮﻡ .ﻭ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ
ﺣﺠﺖ ﺑﺎﻗﻴﻪ ﻭ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﺛﺎﺑﺖ ﻭ ﻧﻮﺭ ﻣﻀﻰء ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺳﻠﻄﺎﻥ ّ
ﺣﻘﻴﻘﻰ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻋﺒﺎﺩ .ﻫﻴﭻ ﻓﻀﻠﻰ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻧﺮﺳﺪ ﻭ ﻫﻴﭻ ﺍﻣﺮﻯ ﺑﺮ ﺍﺣﺪﻳﻪ. ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺨﺰﻥ ﺍﺳﺮﺍﺭ ّ ﺁﻥ ﺳﺒﻘﺖ ﻧﮕﻴﺮﺩ .ﮐﻨﺰ ﻟﺌﺎﻟﻰ ّ
ﻭ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﺧﻴﻂ ﻣﺤﮑﻢ ﻭ ﺣﺒﻞ ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﻭ ﻋﺮﻭﻩ ﻭﺛﻘﻰ ﻭ ﻧﻮﺭ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﺎﺭ ﻻﻳﻄﻔﻰ .ﺷﺮﻳﻌﻪ ﻣﻌﺎﺭﻑ ّ
ﺻﻤﺪﺍﻧﻴﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻓﻮﺭﺍﻥ .ﺍﻳﻦ ﻧﺎﺭﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﮑﻤﺖ ﺑﺎﻟﻐﻪ ّ ﺣﺐ ﻳﮏ ﺣﻴﻦ ﺩﻭ ﺍﺛﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﺍﺳﺖ ،ﺩﺭ ﻣﻘﺒﻠﻴﻦ ﺣﺮﺍﺭﺕ ّ
ﺍﺣﺪﺍﺙ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺒﻐﻀﻴﻦ ﺑﺮﻭﺩﺕ ﻏﻔﻠﺖ ﺁﻭﺭﺩ .ﺍﻯ ﺭﻓﻴﻖ ،ﺑﺎﻳﺪ
٢٢٧
ﺣﺠﺖ ﺧﻮﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﺭﺍﺿﻰ ﺍﺯ ﺍﻣﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﮕﺬﺭﻳﻢ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ّ
ﺣﺠﺖ ﻭ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ُﻣﻨﺰﻟﻪ ﺷﻮﻳﻢ ﻭ ﺳﺮ ﺑﻨﻬﻴﻢ .ﺧﻼﺻﻪّ ،
ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺯﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻴﻞ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﻗﺎﻣﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭﺍُ
ﻭﻫﻮ َ ِ ﻓﻮﻕ ِ ِ ِ ﻭﻫﻮ ﻫﻮ َ ُ ﻳﻬﺪﻯ َ ﺍﻟﻘﺎﻫﺮ َ َ ﻳﻘﻮﻝ َ ِ ُ ﺍﻟﺤﻖ َ ُ َ ﺍﻟﺴﺒﻴﻞ ُ َ ﻋﺒﺎﺩﻩ ﻭ ُ َ
ﻧﺘﻠﻮﻫﺎ ﺗﻠﮏ ﺍﻟﻌﺰﻳﺰ َ ُ ﺍﻟﺠﻤﻴﻞ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪَ " : ُ ﺁﻳﺎﺕ ﺍَ ُ ْ َ ِ َ ُ
ﺑﻌﺪﺍَ ِﻭ ِ ِ ﻓﺒﺎﻱ َ ِ ٍ ﻳﻮﻣﻨﻮﻥ١ ". ﻋﻠﻴﮏ ِ ْ ﺁﻳﺎﺗﻪ ُ ْ ِ ُ َ ﺣﺪﻳﺚ َ َ ََْ َ ﺑﺎﻟﺤﻖ َ ِ َ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺟﺎﺛﻴﻪ ،ﺁﻳﻪ ٦
٢٢٨
ﺹ ١٣٦
ﻫﻮﻳﻪ ،ﻣﻰ ﺧﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ :ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﺁﻳﺎﺕ ُﻣﻨﺰﻟﻪ ﺍﺯ ﺳﻤﺎء ّ ﺣﻖ ﻭ ﻧﺰﻭﻝ ﺁﻳﺎﺕ ﺍﻭ ﺷﻤﺎ .ﭘﺲ ﺑﻪ ﮐﺪﺍﻡ ﺳﺨﻦ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻇﻬﻮﺭ ّ
ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻣﻰ ﺁﻭﺭﻧﺪ؟ ﺍﮔﺮ ﺗﻠﻮﻳﺢ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺭﺍ ﻣﻠﺘﻔﺖ ﺷﻮﻯ ﻣﻰ ﻓﻬﻤﻰ ﮐﻪ ﺣﺠﺘﻰ ﻫﻢ ﺍﮐﺒﺮ ﻭ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺯ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﻈﻬﺮﻯ ﺍﮐﺒﺮ ﺍﺯ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ّ
٢٢٩
ﺣﺠﺖ، ﺁﻳﺎﺕ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﺩﺭ ﺍﺭﺽ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺸﺪﻩ .ﺑﻠﮑﻪ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ّ
ﺭﺑﮏ .ﻭ ﺩﺭ ﺟﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ: ﺣﺠﺘﻰ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﻪ ٕ ّﺍﻻ ﻣﺎ ﺷﺎء ّ ّ
ﺗﺘﻠﻰ َ َ ْ ِ ِ ﻟﮑﻞ َ ّ ٍ ﻭﻳﻞ ِ ُ ﻋﻠﻴﻪ ﻳﺴﻤﻊ ﺁﻳﺎﺕ ﺍَ ْ ُ ِ "َْ ٌ ﺍﺛﻴﻢ َ ْ َ ُ ﺍﻓﺎﮎ َ ْ ٍ ﺛﻢ ُ ِ ﻓﺒﺸﺮﻩ ﻳﺼ ﺮ ُ ْ َ ِ ﻣﺴﺘﮑﺒﺮﴽ َ ْ ُ ﮐﺎﻥ َ ْ ﻳﺴﻤﻌﻬﺎ َ َ ُ ْ ﻟﻢ َ َ ْ َ
ﺍﻟﻴﻢ ١".ﻳﻌﻨﻰ ﻭﺍﻯ ﺑﺮ ﺍﻓﮏ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﮔﻨﻬﮑﺎﺭ ﮐﻪ ﻣﻰ ﺷﻨﻮﺩ ﺁﻳﺎﺕ ِ َ ٍ ﺑﻌﺬﺍﺏ َ ٍ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﺑﺮ ﺍﻭ ،ﭘﺲ ﺍﺳﺘﮑﺒﺎﺭ ﻣﺸﻴﺖ ّ ﻧﺎﺯﻟﻪ ﺍﺯ ﺳﻤﺎء ّ
ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ ﺁﻥ ﺭﺍ ،ﭘﺲ ﺑﺸﺎﺭﺕ ﺩﻩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﺬﺍﺑﻰ ﺩﺭﺩﻧﺎﮎ. ﺍﻟﺴﻤﻮﺍﺕ ﻭ ﺍﻻﺭﺽ ﺭﺍ ﮐﻔﺎﻳﺖ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ﻫﻤﻴﻦ ﺁﻳﻪ ّ ﮐﻞ ﻣﻦ ﻓﻰ ّ
ِ ﻳﺘﻔﺮﺳﻮﻥ.ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﺍﻟﻨﺎﺱ ﻓﻰ ﺑﻬﻢ َ َ َ ّ ُ َ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ َﻟﻮ َ ﺁﻳﺎﺕ َﺭ ْ ِ ﮐﺎﻥ ّ ُ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻗﺮﺍﺋﺖ ﺷﻮﺩ ﺍﺣﺪﻯ ﺍﻋﺘﻨﺎ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻣﻰ ﺷﻨﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺍﺯ ﺁﻳﺎﺕ ّ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺣﺎﻝ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﭘﺴﺖ ﺗﺮﻳﻦ ﺍﻣﺮﻫﺎ ﻧﺰﺩﺷﺎﻥ ﺁﻳﺎﺕ ّ
ﺁﻧﮑﻪ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺯ ﺁﻳﺎﺕ ﺍﻣﺮﻯ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ .ﺑﮕﻮ ﺑﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ:
ﺍﻯ ﺑﻰ ﺧﺒﺮﺍﻥ ،ﻣﻰ ﮔﻮﺋﻴﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﻗﺒﻞ ،ﭘﺪﺭﺍﻥ ﺷﻤﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ .ﺍﮔﺮ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺛﻤﺮﻯ ﺍﺯ ﺷﺠﺮﻩ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﺧﻮﺩ ﺩﻳﺪﻧﺪ ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ
ﻓﺎﻟﻨﺎﺭ ﻣﻘﺮ ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﻳﺎﻓﺖ. ّ ﺩﻳﺪ .ﻭ ﻋﻨﻘﺮﻳﺐ ﺑﺎ ﺁﺑﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﻧﺎﺭ ّ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺟﺎﺛﻴﻪ ،ﺁﻳﻪ ٨-٧
ﺹ ١٣٧
ﺍﻟﻈﺎﻟﻤﻴﻦ .ﻭ ﺩﺭ ﺟﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ" :ﻭ َْ ُ ْ ﻣﺜﻮﻯ ّ ِ َ ﻓﺒﺲ َ ْ َ ﻣﺜﻮﺍﻫﻢ َ ِ َ ﻋﺬﺍﺏ ﺷﻴﺌﴼ َ َ َٕ ﻫﺰﻭﴽ َ َ ﺍﻭﻟﮏ َ ُ ْ ﺁﻳﺎﺗﻨﺎ َ ْ ﻋﻠﻢ ِ ْ ﻣﻦ ِ َ ﺍﺫﺍ َ ِ َ ﻟﻬﻢ َ َ ٌ ﺍﺗﺨﺬﻫﺎ ُ ُ
ﻣﻬﻴﻦ ١".ﻳﻌﻨﻰ ﺩﺭ ﻭﻗﺘﻰ ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺷﻮﺩ ﺍﺯ ﺁﻳﺎﺕ ﻣﺎ ﺷﻴﺌﻰ ﺭﺍ ،ﺍﺧﺬ ُ ٌ
ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﻭﻯ ﺍﺳﺘﻬﺰﺍء ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻋﺬﺍﺑﻰ
ﺧﻮﺍﺭ ﮐﻨﻨﺪﻩ .ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﺳﺘﻬﺰﺍء ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﻰ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺩﻳﮕﺮ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﻤﺎ ﻭ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻴﺎﻭﺭ .ﺁﻥ ﻳﮑﻰ " َ َ ْ ِ ْ ﻓﺎﺳﻘﻂ َ َ ْ َ
ﺍﻟﺤﻖ ﮐﺎﻥ َ َ ﺍﻟﺴﻤﺎء" ٢ﻣﻰ ﮔﻔﺖ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ " ٕﺍﻥ َ ﻫﻮ َ ﻣﻦ ّ َ ﮐﺴﻔﴼ ِ َ ِ َ ﻫﺬﺍ ُ َ
ﺍﻟﺴﻤﺎء ٣ ".ﻣﺬﮐﻮﺭ ﻣﻰ ﺩﺍﺷﺖ. ِﻣﻦ ِ ْ ِ َ ﻋﻠﻴﻨﺎ ِ َ َ ً ﻋﻨﺪﮎ َ َ ْ ِ ْ ﻣﻦ ّ َ ﺣﺠﺎﺭﺓ ِ َ ﻓﺎﻣﻄﺮ َ َ َ ﺳﻤﺎﺋﻴﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﻳﻬﻮﺩﺍﻥ ﻋﻬﺪ ﻣﻮﺳﻰ ﮐﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻣﺎﺋﺪﻩ ّ ﺑﻪ ﺍﺷﻴﺎﻯ ﺧﺒﻴﺜﻪ ﺳﻴﺮ ﻭ ﭘﻴﺎﺯ ،ﺁﻥ ﻗﻮﻡ ﻫﻢ ﻃﻠﺐ ﺗﺒﺪﻳﻞ
ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺁﻳﺎﺕ ُﻣﻨﺰﻟﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻇﻨﻮﻧﺎﺕ ﻧﺠﺴﻪ ﮐﺜﻴﻔﻪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻭ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﺎﺋﺪﻩ ﻣﻌﻨﻮﻳﻪ ﺍﺯ ﺳﻤﺎء ﺭﺣﻤﺖ ّ ّ
ﺳﺒﺤﺎﻧﻴﻪ ﻧﺎﺯﻝ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺤﻮﺭ ﺣﻴﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﺭﺿﻮﺍﻥ ﻏﻤﺎﻡ ﻣﮑﺮﻣﺖ ّ ﺟﻨﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﻣﺮ ﺧﺎﻟﻖ ﮐﻦ ﻓﮑﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻮﺝ ﻭ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﭼﻮﻥ
ﻣﻴﺘﻪ ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺁﻣﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺑﺮﮐﻪ ﺷﻮﺭ ﮐﻪ ﻣﻠﺢ ﮐﻼﺏ ﺑﺮ ﺍﺟﺴﺎﺩ ّ
ﺗﺤﻴﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺍﺳﺖ ﺍﺟﺎﺝ ﺍﺳﺖ ﻗﺎﻧﻊ ﮔﺸﺘﻪﺍﻧﺪ .ﺳﺒﺤﺎﻥ ﺍ ،ﮐﻤﺎﻝ ّ ﺍﺯ ﻋﺒﺎﺩﻯ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ﺍﻋﻼﻡ ﻣﺪﻟﻮﻝ ،ﻃﻠﺐ ﺩﻟﻴﻞ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ
ﺗﻤﺴﮏ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻇﻬﻮﺭ ﺷﻤﺲ ﻣﻌﻠﻮﻡ ،ﺑﻪ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ﻋﻠﻢ ّ
ﺣﺠﺖ ﺟﺴﺘﻪﺍﻧﺪ .ﻣﺜﻞ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺩﺭ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﻧﻮﺭ ﺍﻭ ّ -
-١ﺳﻮﺭﻩ ﺟﺎﺛﻴﻪ ،ﺁﻳﻪ ٩
٣ﺳﻮﺭﻩ ﺍﻧﻔﺎﻝ ،ﺁﻳﻪ ٣٢
- ٢ﺳﻮﺭﻩ ﺷﻌﺮﺍء ،ﺁﻳﻪ ١٨٧
ﺹ ١٣٨
ﻃﻠﺒﻨﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺍﺯ ﺑﺎﺭﺍﻥ ﻧﻴﺴﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﻓﻴﻀﺶ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﺟﻮﻳﻨﺪ.
ﺣﺠﺖ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﻧﻮﺭ ﺍﻭﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺷﺮﺍﻕ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﻋﺎﻟﻢ ﺭﺍ ﻓﺮﺍ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ّ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻧﻴﺴﺎﻥ ﺟﻮﺩ ﺍﻭﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﺩﺍﻯ ﺟﺪﻳﺪ ﺗﺎﺯﻩ
ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ .ﺑﻠﻰ ،ﮐﻮﺭ ﺍﺯ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺟﺰ ﮔﺮﻣﻰ ﺣﺎﺻﻠﻰ ﻧﺪﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺭﺽ ﺟﺮﺯ ﺍﺯ ﺭﺣﻤﺖ ﻧﻴﺴﺎﻧﻰ ﻓﻀﻠﻰ ﺍﺣﺼﺎء ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ.
ﻋﺠﺐ ﻧﺒﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻗﺮﺁﻥ ﻧﺼﻴﺒﻰ ﻧﻴﺴﺖ ﺟﺰ ﻧﻘﺸﻰ
ﮐﻪ ﺍﺯ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪ ﺟﺰ ﮔﺮﻣﻰ ﻧﻴﺎﺑﺪ ﭼﺸﻢ ﻧﺎﺑﻴﻨﺎ
ﺁﻳﺎﺗﻨﺎ َ ٍ ﺑﻴﻨﺎﺕ ﺍﺫﺍ ُ ْ َ ٢٣١ﻭ ﺩﺭ ﺟﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪَ " :ﻭ ٕ َ ﺗﺘﻠﻰ َ َ ْ ِ ﻋﻠﻴﻬﻢ ُ ﮐﻨﺘﻢ ﺍﻥ َ ُ ﺣﺠﺘﻬﻢ ٕ ّﺍﻻ َ ْ َﻣﺎ َ َ ﺑﺂﺑﺎﻨﺎ ٕﺍﻥ ُ ُ ْ ﮐﺎﻥ ُ ْ ُ َ ﻗﺎﻟﻮﺍ ُ ﺍﺘﻮﺍ ِ
ﺻﺎﺩﻗﻴﻦ ١" .ﻳﻌﻨﻰ ﺩﺭ ﻭﻗﺘﻰ ﮐﻪ ﺗﻼﻭﺕ ﮐﺮﺩﻩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﺑﺮ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺁﻳﺎﺕ ﻣﺎ ،ﻧﻴﺴﺖ َ ِ ِْ َ
ﺣﺠﺖ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﺑﻴﺎﻭﺭﻳﺪ ﭘﺪﺭﻫﺎﻯ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺍﮔﺮ ّ
ﺣﺠﺖ ﻫﺎ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻫﺴﺘﻴﺪ ﺭﺍﺳﺖ ﮔﻮﻳﺎﻥ .ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻧﻤﺎ ﮐﻪ ﭼﻪ ّ
ﺭﺣﻤﺖ ﻫﺎﻯ ﮐﺎﻣﻠﻪ ﻭﺍﺳﻌﻪ ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ .ﺑﻪ ﺁﻳﺎﺗﻰ ﮐﻪ ﺣﺮﻓﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺧﻠﻖ ﺳﻤﺎﻭﺍﺕ ﻭ ﺍﺭﺽ ﻭ ﻣﺮﺩﮔﺎﻥ ﻭﺍﺩﻯ ﻧﻔﺲ ﻭ
ﻫﻮﻯ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻭﺡ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺯﻧﺪﻩ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﺍﺳﺘﻬﺰﺍء ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ
ﻣﻰ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﭘﺪﺭﻫﺎﻯ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻗﺒﺮ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﺭ .ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻭ
ﮐﻞ ﻣﻦ ﻋﻠﻰ ﺍﻻﺭﺽ ﺍﺳﺘﮑﺒﺎﺭ ﻗﻮﻡ .ﻭ ﻫﺮ ﮐﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﺎﺕ ﺑﺮﺍﻯ ّ
ﻣﻌﻈﻢ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺭﺽ ﺭﺍ ﺣﺠﺘﻰ ﺍﺳﺖ ﻣﺤﮑﻢ ﻭ ﺑﺮﻫﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ّ ّ
ِ ﺗﺘﻔﮑﺮﻭﻥ .ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺁﻳﻪ ﺍﻧﺘﻢ ﻓﻰ ﺁﻳﺎﺕ ﺍَ ُ َ َ َ ِ ﮐﻔﺎﻳﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ َﻟﻮ َ ُ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺟﺎﺛﻴﻪ ،ﺁﻳﻪ ٢٥
ﺹ ١٣٩
ﻣﺬﮐﻮﺭﻩ ﻟﺌﺎﻟﻰ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﻣﮑﻨﻮﻥ ﺍﺳﺖ .ﺍﮔﺮ ﻓﻰ ﺍﻟﺠﻤﻠﻪ ﺩﺭﺩﻯ ﻳﺎﻓﺖ
ﺷﻮﺩ ﺩﻭﺍ ﻣﻰ ﺭﺳﺪ .ﮔﻮﺵ ﺑﻪ ﺣﺮﻑ ﻫﺎﻯ ﻣﺰﺧﺮﻑ ﻋﺒﺎﺩ ﻣﺪﻫﻴﺪ ﮐﻪ ﺣﺠﺖ ﻧﻤﻰ ﺷﻮﺩ ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﺘﺎﺏ ﻭ ﺁﻳﺎﺕ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﻋﻮﺍﻡ ّ
٢٣٢
ﺣﺠﺖ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﻰ ﻓﻬﻤﻨﺪ ﻭ ﺍﺣﺼﺎء ﻧﻤﻰ ﮐﻨﻨﺪ ،ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺁﻥ ّ ﻗﻮﻩ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﺒﻮﺩ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺸﺮﻕ ﻭ ﻣﻐﺮﺏ ﻋﺎﻟﻢ .ﺍﮔﺮ ّ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻫﻢ ﺣﺠﺖ ﺑﺮ ّ ﮐﻞ ﻭﺍﻗﻊ ﻣﻰ ﺷﺪ؟ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭ ،ﺑﺮ ﻣﻌﺮﻓﺖ ّ ّ ﻣﮑﻠﻒ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﻻﺯﻡ ﻧﻪ ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺍﻭ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺯ ﻧﻔﺴﻰ ّ
ﻋﺮﻓﺎﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻭﺳﺖ ﻭ ﻋﻮﺍﻡ ﺍﺳﺘﻌﺪﺍﺩ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﺁﻥ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ .ﺑﺎﺭﻯ، ﺍﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻏﺎﻳﺖ ﻟﻐﻮ ﻭ ﻏﻴﺮ ﻣﻘﺒﻮﻝ ﺍﺳﺖ .ﻫﻤﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﻯ ﮐﺒﺮ ﻭ
ﻏﺮﻭﺭ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﻳﺎﺽ ﺭﺿﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﻭﺭ ﮐﻨﻨﺪ
ﺣﻖ ﺍﻳﻦ ﻋﻮﺍﻡ ﺍﺯ ﻭ ﺯﻣﺎﻡ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻣﺤﮑﻢ ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻧﺰﺩ ّ ﺣﻖ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﻏﺎﻳﺖ ﻣﻘﺒﻮﻝ ﺗﺮ ﻭ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ ّ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻭ ﺩﺭﮎ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺣﻤﺎﻣﺎﺕ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ ﺗﺮﻧﺪ .ﻭ ﻓﻬﻢ ﮐﻠﻤﺎﺕ ّ
ﻣﻌﻨﻮﻳﻪ ﻫﻴﭻ ﺩﺧﻠﻰ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﻇﺎﻫﺮﻯ ﻧﺪﺍﺭﺩ .ﺍﻳﻦ ﻣﻨﻮﻁ ﺑﻪ ﺻﻔﺎﻯ ّ
ﻗﻠﺐ ﻭ ﺗﺰﮐﻴﻪ ﻧﻔﻮﺱ ﻭ ﻓﺮﺍﻏﺖ ﺭﻭﺡ ﺍﺳﺖ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺣﺎﻝ ﻋﺒﺎﺩﻯ ﭼﻨﺪ ﻣﻮﺟﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺮﻓﻰ ﺍﺯ ﺭﺳﻮﻡ ﻋﻠﻢ ﻧﺪﻳﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺭﻓﺮﻑ
ﻋﻠﻢ ﺟﺎﻟﺴﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺳﺤﺎﺏ ﻓﻴﺾ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﻳﺎﺽ ﻗﻠﻮﺑﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﮔﻞ ﻫﺎﻯ
ﻓﻄﻮﺑﻰ ِ ُ ِ ﻟﻠﻤﺨﻠﺼﻴﻦ ِﻣﻦ ﺣﮑﻤﺖ ﻭ ﻻﻟﻪ ﻫﺎﻯ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺗﺰﻳﻴﻦ ﻳﺎﻓﺘﻪُ َ . َ " : ﮐﻔﺮﻭﺍ ِ ِ ﺑﺂﻳﺎﺕ َ ِ ﺍﻟﺬﻳﻦ َ َ ُ ﻋﻈﻴﻢ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ َﻭ َ ﻳﻮﻡ َ ٍ ﺍﻧﻮﺍﺭ َ ٍ ﻣﻦ َ ْ َ ِ ﺍَ ﻭ ِ ِ ﻋﺬﺍﺏ ﺭﺣﻤﺘﻰ َﻭ َ ﻟﻘﺎﻪ َ ﺍﻭﻟﮏ َ ُ ْ ﻳﺴﻮﺍ ِ ْ ﺍﻭﻟﮏ َ ُ ﻟﻬﻢ َ َ ٌ
٢٣٣
ﺹ ١٤٠
" : ﻟﺘﺎﺭﮐﻮﺍ ِ َ ِ ﺁﻟﻬﺘﻨﺎ ﺍﻟﻴﻢ ١".ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ َﻭ َ ُ ُ َ َ ٌ ﻳﻘﻮﻟﻮﻥ َ ّ ﺍﻨﺎ َ َ
ﻟﺸﺎﻋﺮ َ ُ ٍ ﻣﺠﻨﻮﻥ ٢ ".ﻣﻀﻤﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ .ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ِ َ ٍِ
ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﺁﻳﺎﺕ ﭼﻪ ﻣﻰ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺁﻳﺎ ﻣﺎ ﺗﺮﮎ
ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺍﻳﻢ ﺧﺪﺍﻳﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﺷﺎﻋﺮﻯ ﻣﺠﻨﻮﻥ ؟ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺍ ﺳﺨﺮﻳﻪ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻟﻬﻴﻪ ّ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻰ ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻳﺎﺕ ّ
ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺍﺳﺖ ،ﻳﻌﻨﻰ ﮐﻠﻤﺎﺗﻰ ﺍﺳﺖ ﻣﻰ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺍﻳﻦ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺍﺳﺎﻃﻴﺮ ّ
ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻥ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺭﺍ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ّ
٢٣٥ﺍﺯ ﺧﺪﺍﺳﺖ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﺍﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﻣﻰ ﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺭﺍ ﺑﺎ ﮐﻠﻤﺎﺕ
ﻗﻮﻟﻬﻢ َﻭ ﮐﺒﺮ َ ُ ُ ﻗﺒﻞ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﻳﺎ ﮐﻠﻤﺎﺗﻰ ﺍﺳﺖ ﻣﻐﻠﻮﻁَ .ﻗﺪ َ ُ َ
ﻭﺣﺪﻫﻢ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﻧﮑﺎﺭﻫﺎ ﻭ َ ُ َ ٢٣٦ ﺷﺄﻧﻬﻢ َ ُ ﺻﻐﺮ َ ُ ُ ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﺎﺕ ﮐﻪ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺷﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﻮﺳﻰ ﻭ ﻋﻴﺴﻰ،
ﻣﺴﺘﻘﻞ ﮐﻪ ﻧﺎﺳﺦ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﮐﺘﺐ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻧﺒﻲ ّ ّ ﻣﮑﻤﻞ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻗﺒﻞ ﺑﺎﺷﺪ. ﻣﺒﻌﻮﺙ ﺷﻮﺩ .ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺨﺼﻰ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﮐﻪ ّ ﻣﺪﻝ ﺑﺮ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻭ ُ ّ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻣﺒﺎﺭﮐﻪ ﮐﻪ ﻣﺸﻌﺮ ﺑﺮ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻄﺎﻟﺐ ّ
" : ﻋﺪﻡ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ﻓﻴﻮﺿﺎﺕ ﺟﺎﮑﻢ ﺭﺣﻤﺎﻧﻴﻪ ﺍﺳﺖ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪ َﻭ َ َ ْ ّ ﻟﻘﺪ َ ْ ُ ﺯﻟﺘﻢ ﻓﻰ َ ﻗﺒﻞ ِ ْ َ ِ َ ﺟﺎﮑﻢ ﻣﻦ َ ْ ُ ﻣﻤﺎ ْ ُ ﺷﮏ ِ ﻓﻤﺎ ِ ْ ُ ْ ﻳﻮﺳﻒ ِ ْ ُ ُ ُ ﺑﺎﻟﺒﻴﻨﺎﺕ َ َ
ﻣﻦ َ ِ ِ ﺭﺳﻮﻻ ﺑﻪ َﺣ ّﺘﻰ ٕ َ ﺑﻌﺪﻩ َ ُ ً ﻟﻦ َ ْ َ َ ﺍﺫﺍ َ َ َ ﻗﻠﺘﻢ َ ْ ﻫﻠﮏ ُ ُ ْ ﻳﺒﻌﺚ ﺍْ ِ ُ
ﻣﺮﺗﺎﺏ ٣".ﻭ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺁﻣﺪ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﻳﻮﺳﻒ ﺍﺯ ﻫﻮ ُ ْ ِ ٌ ﮐﺬﻟﮏ ُ ِ َ ِ َ ﻳﻀﻞ ﺍَ ُﻣﻦ ُ َ ﻣﺴﺮﻑ ُ ْ َ ٌ -
-ﺳﻮﺭﻫﻌﻨﮑﺒﻮﺕ ،ﺁﻳﻪ ٢٣
٣ﺳﻮﺭﻩ ﻏﺎﻓﺮ)ﻣﺆﻣﻦ( ،ﺁﻳﻪ ٣٤
ﺻﺎﻓﺎﺕ ،ﺁﻳﻪ ٣٦ -٢ﺳﻮﺭﻩ ّ
ﺹ ١٤١
ﺷﮏ ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﺁﻣﺪ ﺷﻤﺎ ﺑﻴﻨﻪ ﻫﺎ ،ﭘﺲ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻮﺩﻳﺪ ﺩﺭ ّ ﭘﻴﺶ ﺑﺎ ّ
ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻥ ،ﺗﺎ ﭼﻮﻥ ﻫﻼﮎ ﺷﺪ ﮔﻔﺘﻴﺪ ﻣﺒﻌﻮﺙ ﻧﻤﻰ ﮔﺮﺩﺍﻧﺪ ﺧﺪﺍ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺭﺳﻮﻟﻰ ﺭﺍ ،ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺍﺿﻼﻝ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ﺧﺪﺍ ﮐﺴﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺷﮏ ﺁﻭﺭﻧﺪﻩ ﺑﻪ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﺧﻮﺩ .ﭘﺲ، ﺍﻭﺳﺖ ﺍﺳﺮﺍﻑ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻭ ّ
ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﻭ ﻳﻘﻴﻦ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻋﺼﺮ ﺍﻣﻢ ﺁﻥ
ﺗﻤﺴﮏ ﺟﺴﺘﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺣﺮﻑ ﻫﺎﻯ ﻋﻬﺪ ﺑﻪ ﺁﻳﻪ ﺍﻯ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏ ّ
ﻣﺰﺧﺮﻑ ﻣﻰ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﺒﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺍﺑﺪﺍﻉ ﺑﻴﺎﻳﺪ .ﻣﺜﻞ ّ ﺁﻧﮑﻪ ﺁﻳﻪ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺷﺪﻩ ،ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺁﻥ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﺑﻪ ﺁﻥ
ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺣﮑﻢ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﻧﻤﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﻯ ّ ﻣﺒﻌﻮﺙ ﻧﮕﺮﺩﺩ ّﺍﻻ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺍﻧﺠﻴﻞ .ﻭ ﺍﮐﺜﺮﻯ ﺍﺯ ﻣﻠﻞ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺽ ﺭﻭﺣﻰ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﻫﻞ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﺭﺍ
ﺍﻟﻨﺒﻴﻴﻦ ﻣﺤﺘﺠﺐ ﻣﻰ ﺑﻴﻨﻰ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﺍﻣﻢ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﺫﮐﺮ ﺧﺎﺗﻢ ّ ّ ﺗﺄﻭﻳﻠﻪ ٕ ّﺍﻻ ﮔﺸﺘﻪﺍﻧﺪ ،ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺧﻮﺩ ّ ﻳﻌﻠﻢ َ ِ َ ُ ﻣﻘﺮﻧﺪ ﺑﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ "ﻣﺎ َ ْ َ ُ
ﺍﻣﻬﺎ ﻭ ﺍَ ُ ِ ّ َ ُ ﺍﻟﻌﻠﻢ ١ ".ﺑﻌﺪ ﮐﻪ ﺭﺍﺳﺦ ﺩﺭ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ّ ﻭﺍﻟﺮﺍﺳﺨﻮﻥ ِﻓﻰ ِ ِ
ﻧﻔﺴﻬﺎ ﻭ ﺫﺍﺗﻬﺎ ﻭ ﺟﻮﻫﺮﻫﺎ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﻗﺪﺭﻯ ﻣﺨﺎﻟﻒ
ﻫﻮﺍﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻭﺍﻗﻊ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻰ ﺷﻨﻮﻯ ﮐﻪ ﭼﻪ
ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻭ ﭼﻪ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ .ﻭ ﻧﻴﺴﺖ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻣﮕﺮ ﺍﺯ ﺭﺅﺳﺎﻯ ﻧﺎﺱ ﺩﺭ ﺩﻳﻦ ﻳﻌﻨﻰ ﺁﻧﻬﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﺠﺰ ﻫﻮﻯ ﺍﺧﺬ ﻧﮑﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻐﻴﺮ
ﺫﻫﺐ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺣﺠﺒﺎﺕ ﻋﻠﻢ ﻣﺤﺘﺠﺐ ﮔﺸﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺁﻝ ﻋﻤﺮﺍﻥ ،ﺁﻳﻪ ٧
٢٣٧
ﺹ ١٤٢
ﺭﺏ ﺍﻻﻧﺎﻡ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ : ﺿﻼﻟﺖ ﺁﻥ ﮔﻤﺮﺍﻩ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺗﻤﺎﻡ ّ
ﺍﺿﻠُ ﻪ ﺍَ ُﻋﻠﻰ ِﻋﻠٍْﻢ ﻭ ﻣﻦ َ َ ﺍﻓﺮﺍﻳﺖ َ ِ ﺍﻟﻬﻪ َ ُ ﺍﺗﺨﺬ ٕ َ ُ ﻫﻮﺍﻩ ﻭ َ َ "ََََْ َ
ﺟﻌﻞ َﻋﻠﻰ َ َ ِ ِ ﺳﻤﻌﻪ ﻭ َ ْ ِ ِ ﺧﺘﻢ َﻋﻠﻰ َ ْ ِ ِ ﻓﻤﻦ ﻗﻠﺒﻪ ﻭ َ َ َ ﺑﺼﺮﻩ ِ َ َ ً ﻏﺸﺎﻭﺓ َ َ ْ َ َ َ
ﻣﻦ َ ْ ِ َْ ِ ِ ﺗﺬﮐﺮﻭﻥ ١ ".ﻳﻌﻨﻰ ﺁﻳﺎ ﺩﻳﺪﻯ ﺁﻥ ﺍﻓﻼ َ َ َ ُ ﺑﻌﺪ ﺍَ َ ِ ﻳﻬﺪﻳﻪ ِ ْ
ﻏﺎﻓﻞ ﺭﺍ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﺧﺪﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﺧﻮﺍﻫﺶ ﻫﺎﻯ ﻧﻔﺲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻭ ﺍﺿﻼﻝ ﮐﺮﺩ
ﺧﺪﺍ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺮ ﻋﻠﻤﻰ ،ﻭ ﻣﻬﺮ ﻧﻬﺎﺩ ﺑﺮ ﮔﻮﺵ ﻭ ﺩﻟﺶ ﻭ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪ
ﺑﺮ ﭼﺸﻤﺶ ﭘﺮﺩﻩ ،ﭘﺲ ﮐﻪ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﻌﺪ ﺧﺪﺍ؟
٢٣٨
ﻋﻠﻢ"٢ ،ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺁﻳﺎ ﭘﻨﺪ ﻧﻤﻰ ﮔﻴﺮﻳﺪ؟ ﺩﺭ ﻣﻌﻨﻰ" َ َ ُ ﻭﺍﺿﻠﻪ ﺍَ ﻋﻠﻰ ِ ٍ
ﺩﺭ ﻇﺎﻫﺮ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻟﻴﮑﻦ ﻧﺰﺩ ﺍﻳﻦ ﻓﺎﻧﻰ ،ﻣﻘﺼﻮﺩ
ﺣﻖ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺯ ﺁﻳﻪ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻋﺼﺮﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﺍﺯ ﺟﻤﺎﻝ ّ
ﻣﺘﻤﺴﮏ ﺷﺪﻩ ﺑﺮ ﻋﻠﻮﻡ ﺧﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻧﻔﺲ ﻭ ﻫﻮﻯ ﻧﺎﺷﻰ ﮔﺸﺘﻪ ّ
ﺍﻧﺘﻢ ﻧﺒﺄ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺍﻣﺮ ﺍﻭ ﺍﺣﺘﺠﺎﺝ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪْ ُ " . ﻧﺒﺎٌ ِ َ ﻋﻈﻴﻢ َ ُ ْ ﻫﻮ َ َ ﻗﻞ ُ َ " : ﻋﻠﻴﻬﻢ ﻣﻌﺮﺿﻮﻥ ٣".ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ َﻭ ٕ َ ﻋﻨﻪ ُ ِ ُ َ ﺗﺘﻠﻰ َ َ ْ ْ ﺍﺫﺍ ُ ْ َُْ
ﺁﻳﺎﺗﻨﺎ َ ٍ َ ﻳﺼﺪﮐﻢ ﺑﻴﻨﺎﺕ َ ُ ﻗﺎﻟﻮﺍ ﻣﺎ َ َ ﻫﺬﺍ ٕ ّﺍﻻ َ ُ ٌ ﺭﺟﻞ ُ ُ ﻳﺮﻳﺪ َﺍ ْﻥ َ ُ ْ ُ ُ
ﻣﻔﺘﺮﻯ٤". ﺁﺑﺎﺅﮐﻢ ﻭ َ ُ ﻗﺎﻟﻮﺍ ﻣﺎ َﻫﺬﺍ ٕ ّﺍﻻ ٕ ٌ ﮐﺎﻥ َ ْ ُ ُ ﻋﻤﺎ َ َ ﻳﻌﺒﺪ ُ ُ ْ َ ّ ﺍﻓﮏ ُ ْ َ ً
ﺍﻟﺤﻖ ﻳﻘﻮﻝ :ﻭ ﭼﻮﻥ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺷﻮﺩ ﺑﺮ ﺍﻳﺸﺎﻥ ،ﻳﻌﻨﻰ ﺑﺮ ﺁﻥ ﮐﻔﺮﻩ ﻓﺠﺮﻩ ،ﺁﻳﺎﺕ ﻭ ّ ِ ﺣﻖ ﺑﻰ ﺧﺒﺮﺍﻥ ،ﻧﻴﺴﺖ ﺍﺣﺪﻳﻪ ،ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺁﻥ ﻗﺪﺳﻴﻪ ﻣﺸﺮﮐﺎﻥ ﺍﺯ ّ ّ ّ
ﺍﻳﻦ ﺭﺳﻮﻝ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﻣﮕﺮ ﻣﺮﺩﻯ ﮐﻪ ﻣﻰ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻣﻨﻊ ﮐﻨﺪ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﻰ ﭘﺮﺳﺘﻴﺪﻧﺪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﭘﺪﺭﻫﺎﻯ ﺷﻤﺎ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ
-
١ﻭ -٢ﺳﻮﺭﻩ ﺟﺎﺛﻴﻪ ،ﺁﻳﻪ ٢٣ ٤ﺳﻮﺭﻩ ﺳﺒﺄ ،ﺁﻳﻪ ٤٣
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﺹ ،ﺁﻳﻪ ٦٨-٦ ٧
ﺹ ١٤٣
ﻧﻴﺴﺖ ﺍﻳﻦ ﻣﮕﺮ ﮐﺬﺑﻰ ﺍﻓﺘﺮﺍ ﮐﺮﺩﻩ ﺷﺪﻩ .ﺑﺸﻨﻮﻳﺪ ﻧﺪﺍﻯ ﻗﺪﺱ
ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﻧﻮﺍﻯ ﺧﻮﺵ ﺻﻤﺪﺍﻧﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺩﺭ ﺗﻠﻮﻳﺢ ،ﺍﻧﺬﺍﺭ
٢٣٩
ﻣﮑﺬﺑﻴﻦ ﺁﻳﺎﺕ ﺭﺍ ﻭ ﺑﻴﺰﺍﺭﻯ ﺟﺴﺘﻪ ﻣﻨﮑﺮﻳﻦ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ّ ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺭﺍ .ﻭ ُﺑﻌﺪ ﻧﺎﺱ ﺭﺍ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﺍﺯ ﮐﻮﺛﺮ ﻗﺮﺏ ﻭ ّ
ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻭ ﺍﺳﺘﮑﺒﺎﺭ ﺁﻥ ﻣﺤﺮﻭﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺟﻤﺎﻝ ﻗﺪﺱ .ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ
ﺁﻥ ﺟﻮﻫﺮ ﻟﻄﻒ ﻭ ﮐﺮﻡ ،ﻫﻴﺎﮐﻞ ﻋﺪﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ِﻗَﺪﻡ ﻫﺪﺍﻳﺖ
ﻗﺪﺳﻴﻪ ﻏﻨﺎ ﺩﻻﻟﺖ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻭ ﺁﻥ ﻓﻘﻴﺮﺍﻥ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﺮﻳﻌﻪ ّ
ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩ ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﺑﻌﻀﻰ ﻣﻰ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩﻯ ﺍﺳﺖ ﺍﻓﺘﺮﺍ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﺮ
ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﻋﺎﻟﻤﻴﺎﻥ ﻭ ﺑﻌﻀﻰ ﻣﻰ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﻊ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻧﺎﺱ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﺮﻳﻌﻪ ﺩﻳﻦ ﻭ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻭ ﺑﺮﺧﻰ ﻧﺴﺒﺖ ﺟﻨﻮﻥ ﻣﻰ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ
ﺫﻟﮏ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﻰ ﮐﻨﻴﺪ ﭼﻪ ﺳﺨﻦ ﻫﺎﻯ ﻟﻐﻮ ﮐﻪ ﺑﻪ
ﺁﻥ ﺟﻮﻫﺮ ﺑﻘﺎ ﮔﻔﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﭼﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻫﺎ ﻭ ﺧﻄﺎﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﻨﺒﻊ ﻭ ﻣﻌﺪﻥ ﻋﺼﻤﺖ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﻟﻮﺡ ﻗﺪﺱ
ﻣﮑﺬﺑﻴﻦ ﻭ ﺻﻤﺪﺍﻧﻰ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﻭ ﮐﻠﻤﺎﺕ ،ﺍﻧﺬﺍﺭ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ّ ﻣﻌﺮﺿﻴﻦ ﺁﻳﺎﺕ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﺭﺍ ﻭ ﺑﺸﺎﺭﺕ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﻣﻘﺒﻠﻴﻦ ﺁﻥ ﺭﺍ ،ﺑﺎ
ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﭼﻘﺪﺭ ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﺎﺕ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺁﻳﺎﺕ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﺍﺯ ﺳﻤﺎﻭﺍﺕ
ﺑﺪﻋﻴﻪ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﭼﺸﻢ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﻓﻀﻠﻰ ﻗﺪﺳﻴﻪ ّ ّ ﻗﻮﻩ ﺳﻤﻊ ﺍﮐﻮﺍﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻨﺎﻳﺘﻰ ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ ﮐﻪ ﺁﻳﺎﺕ ﺑﻪ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﻭ ّ
ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻏﻴﺚ ﻧﻴﺴﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﻏﻤﺎﻡ ﺭﺣﻤﺖ ﺭﺣﻤﺎﻧﻰ ﺟﺎﺭﻯ ﻭ ﻧﺎﺯﻝ
ﺷﻮﺩ .ﭼﻪ ﮐﻪ ﺍﻧﺒﻴﺎﻯ ﺍﻭﻟﻮﺍﻟﻌﺰﻡ ﮐﻪ ﻋﻈﻤﺖ ﻗﺪﺭ ﻭ ﺭﻓﻌﺖ
٢٤٠
ﺹ ١٤٤
ﻣﻘﺎﻣﺸﺎﻥ ﭼﻮﻥ ﺷﻤﺲ ﻭﺍﺿﺢ ﻭ ﻻﺋﺢ ﺍﺳﺖ ﻣﻔﺘﺨﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﻫﺮ
ﮐﺪﺍﻡ ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺑﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﻫﺴﺖ ﻭ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﻭﺁﻳﺎﺕ ﺁﻥ
ﺍﺣﺼﺎ ﮔﺸﺘﻪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻏﻤﺎﻡ ﺭﺣﻤﺖ ﺭﺣﻤﺎﻧﻰ ﺍﻳﻦ ﻗﺪﺭ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪﻩ ﺍﻻﻥ ﺑﻪ ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺍﺣﺪﻯ ﺍﺣﺼﺎ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻴﺴﺖ ّ ﻣﺠﻠﺪ ٓ
ﺩﺳﺖ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ ﻭ ﭼﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﻭ ﭼﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ
٢٤١
ﻫﻢ ﮐﻪ ﺗﺎﺭﺍﺝ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﺸﺮﮐﻴﻦ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﻴﺴﺖ ﺗﻔﮑﺮ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﭼﻪ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺍﻯ ﺑﺮﺍﺩﺭ ،ﺑﺎﻳﺪ ﭼﺸﻢ ﮔﺸﻮﺩ ﻭ ّ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻣﻮﺍﻋﻆ ﻭﺍﺿﺤﻪ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻠﺘﺠﻰ ﺑﻪ ﻣﻈﺎﻫﺮ ّ
ﻣﺘﻨﺒﻪ ﺷﻮﻳﻢ ،ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﭘﻨﺪ ﮔﻴﺮﻳﻢ ﻭ ﺍﺯ ﻧﺼﺎﺋﺢ ﻣﺬﮐﻮﺭﻩ ﺩﺭ ﺍﻟﻮﺍﺡ ّ
ﺑﺮ ُﻣﻨﺰﻝ ﺁﻳﺎﺕ ﻧﮑﻨﻴﻢ ،ﺍﻣﺮﺵ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﺎﻥ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﮐﻨﻴﻢ ﻭ ﺣﮑﻤﺶ
ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﺟﺎﻥ ﻭ ﺭﻭﺍﻥ ﻗﺒﻮﻝ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﻭ ﻣﺬﻋﻦ ﺷﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺩﺭ
ﺍﻧﻪ ﻓﻀﺎﻯ ﺭﺣﻤﺖ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﻮﻳﻢ ﻭ ﺩﺭ ﺷﺎﻃﻰ ﻓﻀﻞ ﻣﺴﮑﻦ ﻳﺎﺑﻴﻢَ .ﻭ ٕ ّ ُ
ِ ِ ِ ٢٤٢ ﺭﺣﻴﻢ . ﻟﻐﻔﻮﺭ َ ٌ ﺑﻌﺒﺎﺩﻩ َ َ ُ ٌ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ
:
" ﺁﻣﻨﺎ ِﺑﺎَ ِﻭ َﻣﺎ ُ ْ ﻣﻨﺎ ٕ ّﺍﻻ َ ْ ﻗﻞ ﻳﺎ َ ْ َ ﺍﻟﮑﺘﺎﺏ َﻫﻞ َ ْ ِ ُ َ ﺍﻫﻞ ِ ِ ﺍﻥ َ ﺗﻨﻘﻤﻮﻥ
ﻓﺎﺳﻘﻮﻥ١ ". ﺍﻟﻴﻨﺎ ﻭ َﻣﺎ ُ ْ ِ َ ُ ِْ َ ﻣﻦ َﻗﺒْ ُﻞ ﻭ َ ﺍﮐﺜﺮﮐﻢ َ ِ ُ َ ﺍﻧﺰﻝ ِ ْ ﺍﻥ َ ْ َ َ ُ ْ ﺍﻧﺰﻝ ٕ َ ْ َ
ﺣﺠﻴﺖ ﺁﻳﺎﺕ ﭼﻘﺪﺭ ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻭ ﭼﻪ ﻣﺒﺮﻫﻦ ﺍﺳﺖ ّ ّ
ﺍﺫﻳﺖ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻧﺴﺒﺖ ﮐﻔﺮ ﻣﻨﺰﻟﻪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺩﺭ ﻭﻗﺘﻰ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪ ﮐﻪ ّ ﮐﻔﺎﺭ ﺑﻪ ﺍﺳﻼﻡ ّ ﻣﻰ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻰ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﮐﻪ
ﮐﺬﺍﺏ ﻣﺆﻣﻦ ﻭ ﻣﻮﻗﻦ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﮐﺎﻓﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﻳﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺎﺣﺮﻯ ّ -١ﺳﻮﺭﻩ ﻣﺎﺋﺪﻩ ،ﺁﻳﻪ ٥٩
ﺹ ١٤٥
ﻗﻮﺕ ﮔﺸﺘﻪ ﺍﻳﺪ .ﻭ ﺩﺭ ﺻﺪﺭ ﺍﺳﻼﻡ ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺍﻣﺮ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻇﺎﻫﺮ ّ
ﻧﺪﺍﺷﺖ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﻘﺎﻡ ﻭ ﻣﮑﺎﻥ ﮐﻪ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺍ ﻣﻼﻗﺎﺕ
ﺳﺐ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻣﻘﺒﻠﻴﻦ ٕﺍﻟﻰ ﺍﺫﻳﺖ ﻭ ﺯﺟﺮ ﻭ ﺭﺟﻢ ﻭ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ّ ّ ﺍ ﻣﻌﻤﻮﻝ ﻣﻰ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻭﻗﺖ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻣﺒﺎﺭﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﻤﺎء
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺑﺮﻫﺎﻧﻰ ﻭﺍﺿﺢ ﻭ ﺩﻟﻴﻠﻰ ﻻﺋﺢ .ﻭ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻓﺮﻣﻮﺩ ّ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﺋﻴﺪ ﺑﻪ ﮐﺎﻓﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﺸﺮﮐﺎﻥ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ
ﺍﺫﻳﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﻴﺪ ﻣﺎ ﺭﺍ ﻭ ﺳﺘﻢ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﻭ ﻋﻤﻠﻰ ﺍﺯ ﻣﺎ ﺻﺎﺩﺭ ﻧﺸﺪ ّ
ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺁﻭﺭﺩﻳﻢ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻳﺎﺗﻰ ﮐﻪ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺍﺯ
ﻣﺤﻤﺪ ،ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺁﻳﺎﺗﻰ ﮐﻪ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪ ﺑﺮ ﺍﻧﺒﻴﺎﻯ ﺍﻭ ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﻟﺴﺎﻥ ّ
ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﺗﻘﺼﻴﺮﻯ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺁﻳﺎﺕ ﺟﺪﻳﺪﻩ
ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪ ﻭ ﺁﻳﺎﺕ ﻗﺪﻳﻤﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﺮ ّ ﺑﺪﻳﻌﻪ ّ
ﺍﻧﺒﻴﺎﻯ ﻗﺒﻞ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪ ﺟﻤﻴﻊ ﺭﺍ ﻣﻦ ﻋﻨﺪﺍ ﺩﺍﻧﺴﺘﻴﻢ ﻭ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻭ
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺍﺫﻋﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩﻳﻢ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺩﻟﻴﻠﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻠﻄﺎﻥ ّ
ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﻋﺒﺎﺩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ .ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﺁﻳﺎ ﺟﺎﺋﺰ ﺍﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﺎﺕ ﺑﺪﻳﻌﻪ ﮐﻪ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﺷﺮﻕ ﻭ ﻏﺮﺏ ﺭﺍ ،ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﻌﺮﺽ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺧﻮﺩ
٢٤٣
ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻫﻞ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺩﺍﻧﻨﺪ؟ ﻭ ﻳﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺆﻣﻦ ﺷﻮﻧﺪ ُﻣﻨﺰﻝ ﺁﻳﺎﺕ ﺭﺍ؟ ﺑﻪ ﻣﻘﺮﻳﻦ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻫﻞ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ّ
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻘﺮﻳﻦ ﺁﻳﺎﺕ ّ ﺛﻢ ﺣﺎﺷﺎ ﮐﻪ ﻣﻘﺒﻠﻴﻦ ﻭ ّ ﻧﻔﺮﻣﺎﻳﺪ؟ ﺣﺎﺷﺎ ّ
ﺣﺠﺖ ﻣﺜﺒﺘﻪ ﺭﺍ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ. ﺍﺑﻮﺍﺏ ﺭﺣﻤﺖ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﺘﻤﺴﮑﻴﻦ ﺑﻪ ّ ّ ﺍﻻﻣﺮ ِ ِ ِ ِ ﺍﻟﺤﻖ ِ ِ ِ ﺑﮑﻠﻤﺎﺗﻪ َﻭ ﻣﺤﻘﻖ َ ِ ﻣﺜﺒﺖ ْ ﺑﺂﻳﺎﺗﻪ َﻭ ُ َ ُ ﺍﻧﻪ ُ ْ ِ ُ ٕﺍﺫ ٕ ُ
ﺹ ١٤٦
٢٤٤
ﺍﻟﻘﺪﻳﺮ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ": ﺍﻟﻤﻬﻴﻤﻦ َ ُ ﺍﻟﻤﻘﺘﺪﺭ ُ َ ِ ُ ﻟﻬﻮ ُ َ ِ ُ ُٕ ﺍﻧﻪ َ ُ َ
ﺑﺎﻳﺪﻳﻬﻢ ﻧﺰﻟﻨﺎ َ َ ْ َ ﻋﻠﻴﮏ ِﮐﺘﺎﺑﴼ ِﻓﻰ ِ ْ َ ٍ ﻓﻠﻤﺴﻮﻩ ِ َ ْ ِ ِ ْ َﻭ َ ْ ﻗﺮﻃﺎﺱ َ َ َ ُ ُ ﻟﻮ َ َ ْ
ﻣﺒﻴﻦ ١ " .ﻭ ﺍﮐﺜﺮﻯ ﺁﻳﺎﺕ ََ َ ﮐﻔﺮﻭﺍ ٕ ْ ﺳﺤﺮ ُ ٌ ﺍﻥ َﻫﺬﺍ ِ ّﺍﻻ ِ ٌ ﺍﻟﺬﻳﻦ َ َ ُ ﻟﻘﺎﻝ َ ِ
ﻣﺪﻝ ﻭ ﻣﺸﻌﺮ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺪﻩ ﺍﺧﺘﺼﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩﻡ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻗﺎﻧﻴﻪ ّ ّ ﺁﻳﺎﺕ ﻣﺬﮐﻮﺭﻩ .ﻭ ﺣﺎﻝ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﮐﺘﺎﺏ ﺟﺰ ﺣﺠﺖ ﻗﺮﺍﺭ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺟﻤﺎﻝ ﺁﻳﺎﺕ ﺭﺍ ﮐﻪ ّ
ﻣﺘﻤﺴﮏ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﺧﻮﺩ ،ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻣﺮﻯ ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺁﻥ ّ
ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ؟ ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺑﺮ ﻣﻨﮑﺮﻳﻦ ﺁﻳﺎﺕ ﻭ ﺍﺳﺘﻬﺰﺍء ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺁﻥ ﻭﻋﺪﻩ ﻧﺎﺭ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ .ﺣﺎﻝ ﺍﮔﺮ ﮐﺴﻰ
٢٤٥ﺑﻴﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮐﺮﻭﺭﻫﺎ ﺍﺯ ﺁﻳﺎﺕ ﻭ ﺧﻄﺐ ﻭ ﺻﺤﺎﺋﻒ ﻭ ﻣﻨﺎﺟﺎﺕ ﺑﻰ
ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺍﺧﺬ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺁﻳﺎ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻥ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ
ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻓﻴﺾ ﺍﮐﺒﺮ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﺷﺪ؟ ﻭ ﺟﻮﺍﺏ ﭼﻪ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ
ﻣﺘﻤﺴﮏ ﮔﻔﺖ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻋﺮﻭﺝ ﺭﻭﺡ ﺍﺯ ﺟﺴﺪ ﻇﻠﻤﺎﻧﻰ؟ ﺁﻳﺎ ّ
ﺗﻤﺴﮏ ﺟﺴﺘﻴﻢ ﻭ ﭼﻮﻥ ﻣﻌﻨﻰ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﻼﻥ ﺣﺪﻳﺚ ّ
ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﻴﺎﻓﺘﻴﻢ ﻟﻬﺬﺍ ﺑﺮ ﻣﻈﻬﺮ ﺍﻣﺮ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻧﻤﻮﺩﻳﻢ ﻭ ﺍﺯ ﺷﺮﺍﺋﻊ
ﻋﻠﺖ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﺣﻖ ﺩﻭﺭ ﮔﺸﺘﻴﻢ؟ ﺁﻳﺎ ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ ﺍﻳﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ّ ّ ﺍﺯ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﺍﻭﻟﻮ ﺍﻟﻌﺰﻡ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻧﺰﻭﻝ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻮﺩ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ؟ ﻭ ﺍﻳﻦ
ﻣﺴﻠﻢ ﺍﺳﺖ ،ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺟﺎﺋﺰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺻﺎﺣﺐ ّ
ﻣﺠﻠﺪﺍﺕ ﺍﺯ ﺍﻭ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﺣﺮﻑ ﻫﺎﻯ ﻓﻼﻥ ﮐﺘﺐ ﮐﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ّ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺍﻧﻌﺎﻡ ،ﺁﻳﻪ ٧
ﺹ ١٤٧
ﺍﺯ ﺭﻭﻯ ﺟﻬﻞ ﺑﻌﻀﻰ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻟﻘﺎﻯ ﺷﺒﻬﻪ ﺩﺭ ﻗﻠﻮﺏ
ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺷﻴﻄﺎﻥ ﻋﺼﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻏﻔﺎﻝ ﻋﺒﺎﺩ ﻭ ﺍﺿﻼﻝ ﻣﻦ ﻓﻰ ﺍﻟﺒﻼﺩ ،ﭘﻴﺮﻭﻯ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺧﻮﺭﺷﻴﺪ ﻓﻴﺾ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﻰ ﺑﻬﺮﻩ
ﻧﻔﺲ ﻗﺪﺳﻰ ﮔﺮﺩﻧﺪ؟ ﻭ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﮔﺬﺷﺘﻪ ،ﺁﻳﺎ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ َ َ
ﻧﻔﺲ ﺭﺣﻤﺎﻧﻰ ﺍﺣﺘﺮﺍﺯ ﺟﻮﻳﻨﺪ ﻭ ﺍﺩﺑﺎﺭ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻧﻤﻰ ﺩﺍﻧﻢ ﺑﻪ ﮐﻪ ﻭ َْ
ﺗﻤﺴﮏ ﺟﻮﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﮐﺪﺍﻡ ﻭﺟﻪ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﮐﻨﻨﺪ؟ ﺑﻠﻰَ " ،ﻭ ِ ُ ﻭﺟﻬﺔ ﻟﮑﻞ ِ ْ َ ٌ ّ
ﺍﻟﻤﻨﻬﺠﻴﻦ، ﻫﻮ ُ َ ّ َ ﻓﻘﺪ َ َ ﻣﻮﻟﻴﻬﺎَ َ ١". ﻫﺬﻳﻦ ِ ْ َ َ ِ ﺍﻟﺴﺒﻴﻠﻴﻦ ﻓﻰ َ ِ ﻫﺪﻳﻨﺎﮎ ِ َ ُ َ
ﺗﺨﺘﺎﺭ ِ َ ْ ِ ﺍﻟﺤﻖ ﺛﻢ ﺑﻌﺪ ﮏَ .ﻭﻫﺬﺍ َ ُ ﻗﻮﻝ َ ﺍﻟﺤﻖ ﻭ ﻣﺎ َ َ ﻟﻨﻔﺴ َ ِ ُ ُ ﺍﻣﺶ َﻋﻠﻰ ﻣﺎ َ
ﺍﺩﻟﻪ ﺑﺮ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻋﻬﺪ ﻭ ٢٤٦ ﺍﻟﻀﻼﻝ .ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ّ ٕ ّﺍﻻ ُ
ﺑﺸﺮﻳﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻰ ﺷﺪ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﻫﻮﻳﻪ ﺩﺭ ﻫﻴﮑﻞ ّ ﻋﺼﺮ ﮐﻪ ﻏﻴﺐ ّ
ﻣﺮﺩﻣﻰ ﮐﻪ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﻭ ﺟﻬﺘﻰ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ
ﻧﺒﻮﺕ ﻣﺴﺘﻀﻰء ﻭ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﻗﻤﺮ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻣﻬﺘﺪﻯ ﺑﻪ ﺿﻴﺎء ﺷﻤﺲ ّ ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻟﻘﺎءﺍ ﻓﺎﺋﺰ ﻣﻰ ﮔﺸﺘﻨﺪ .ﻟﻬﺬﺍ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ
ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻋﺼﺮ ﻭ ﺍﻏﻨﻴﺎﻯ ﻋﻬﺪ ﺍﺳﺘﻬﺰﺍء ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﻟﺴﺎﻥ
" : ﻣﻦ َ ِ ِ ﻗﻮﻣﻪ َﻣﺎ ﺁﻥ ﮔﻤﺮﺍﻫﺎﻥ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ َ َ َ ﺍﻟﺬﻳﻦ َ َ ﮐﻔﺮﻭﺍ ِ ْ ﻓﻘﺎﻝ ﺍﻟْ َﻤﻼ َ
ﻫﻢ ﺑﺸﺮﴽ ِ ْ َ ﻧﺮﺍﮎ َ َ ﻣﺜﻠﻨﺎ ﻭ ﻣﺎ َ َ َ َ ﺍﻟﺬﻳﻦ ُ ْ ﻧﺮﺍﮎ ٕ ّﺍﻻ َ َ ﺍﺗﺒﻌﮏ ٕ ّﺍﻻ َ ِ ﻓﻀﻞ ﺑﻞ َ ِ ُ ﻣﻦ َ ْ ٍ ﺑﺎﺩﻱ ّ ِ ﻋﻠﻴﻨﺎ ِ ْ ﺍﻟﺮﺃﻱ ﻭ ﻣﺎ َ َﻧﺮﻯ َ ُ ْ ﻟﮑﻢ َ َ ْ َ ﺍﺭﺍﺫﻟﻨﺎ َ َ
ﻗﺪﺳﻴﻪ ﻣﻰ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺎﺫﺑﻴﻦ ٢ ".ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﻈﺎﻫﺮ ّ َُ ْ ُ ﻧﻈﻨﮑﻢ َ ِ ِ َ ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﺷﻤﺎ ﻧﮑﺮﺩﻩ ﻣﮕﺮ ﺍﺭﺍﺫﻝ ﻣﺎ ﮐﻪ ﺍﻋﺘﻨﺎﺋﻰ ﺑﻪ ﺷﺄﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺑﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ١٤٨
- ٢ﺳﻮﺭﻩ ﻫﻮﺩ ،ﺁﻳﻪ ٢٧
ﺹ ١٤٨
ﻣﻘﺼﻮﺩﺷﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎء ﻭ ﺍﻏﻨﻴﺎء ﻭ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﻗﻮﻡ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ
٢٤٧
ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻧﻴﺎﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻥ ،ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﺑﺮ ﺑﻄﻼﻥ
ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻇﻬﺮ ﻭ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﻦ ﻟﻪ ﺍﻟﺤﻖ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﻭ ّ ّ
ﻋﻈﻤﻰ ﺟﻤﻌﻰ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺭﺍﺷﺪﻳﻦ ﻭ ﻓﻀﻼﻯ ﮐﺎﻣﻠﻴﻦ ﻭ ﻓﻘﻬﺎﻯ
ﺑﺎﻟﻐﻴﻦ ﺍﺯ ﮐﺄﺱ ﻗﺮﺏ ﻭ ﻭﺻﺎﻝ ﻣﺮﺯﻭﻕ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻋﻈﻤﻰ ﻓﺎﺋﺰ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﮐﻮﻥ ﻭ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﺒﻴﻞ ﺟﺎﻧﺎﻥ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ.
ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﺍﺳﺎﻣﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﺫﮐﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺳﺒﺐ ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ٢٤٨
ﻣﻄﻤﺌﻨﻪ ﺷﻮﺩ .ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻨﺎﺏ ﺍﻧﻔﺲ ﻣﻀﻄﺮﺑﻪ ﻭ ﻧﻔﻮﺱ ﻏﻴﺮ ّ
ﻻﻩ َﻣﺎ ﻣﻼ ﺣﺴﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ّ ّ ﻣﺤﻞ ﺍﺷﺮﺍﻕ ﺷﻤﺲ ﻇﻬﻮﺭ ﺷﺪﻧﺪَ .ﻟﻮ ُ
ﺍﺳﺘﻘﺮ ﻋﻠﻰ ِ ِ ِ ِ ﮐﺮﺳﻲ ﺍﺳﺘﻮﻯ ﺍَ ُﻋﻠﻰ َ ِ ﺭﺣﻤﺎﻧﻴﺘﻪ ﻭ ﻣﺎ َ َ ﻋﺮﺵ َ ََ ُ َ َ ِ ِ ِ ﺳﻴﺪ ﻳﺤﻴﻰ ﮐﻪ ﻭﺣﻴﺪ ﻋﺼﺮ ﻭ ﻓﺮﻳﺪ ﺯﻣﺎﻥ ﺻﻤﺪﺍﻧﻴﺘﻪ .ﻭ ﺟﻨﺎﺏ ﺁﻗﺎ ّ
ﻣﻼ ﻣﻼ ﻣﻼ ﻋﻠﻰ ﺑﺴﻄﺎﻣﻰ ﻭ ّ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻰ ﺯﻧﺠﺎﻧﻰ ﻭ ّ ﺧﻮﺩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ّ ّ ﻣﻼ ﻳﻮﺳﻒ ﻣﻼ ﻧﻌﻤﺔ ﺍ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻧﻰ ﻭ ّ ﺳﻌﻴﺪ ﺑﺎﺭﻓﺮﻭﺷﻰ ﻭ ّ
ﻣﻼ ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﺗﺮﺷﻴﺰﻯ ﻭ ّ ﺍﺭﺩﺑﻴﻠﻰ ﻭ ّ ﻣﻼ ﻣﻬﺪﻯ ﺧﻮﺋﻰ ﻭ ﺁﻗﺎ ّ
ﻣﻼ ﻋﺒﺪ ﺍﻟﺨﺎﻟﻖ ﻳﺰﺩﻯ ﻭ ﻣﻼ ﺑﺎﻗﺮ ﻭ ّ ﻣﻬﺪﻯ ﮐﻨﺪﻯ ﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺍﻭ ّ ٢٤٩
ﻣﻼ ﻋﻠﻰ ﺑﺮﻗﺎﻧﻰ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﻗﺮﻳﺐ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ّ
ﺍﺳﺎﻣﻰ ﺟﻤﻴﻊ ﺩﺭ ﻟﻮﺡ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﺍﻟﻬﻰ ﺛﺒﺖ ﺷﺪﻩ .ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ
ﻣﻘﺮ ﻭ ﻣﺬﻋﻦ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻥ ﺷﻤﺲ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﻣﻬﺘﺪﻯ ﻭ ّ ﮐﻪ ﺍﮐﺜﺮﻯ ﺍﺯ ﻣﺎﻝ ﻭ ﻋﻴﺎﻝ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺭﺿﺎﻯ ﺫﻯ ﺍﻟﺠﻼﻝ
ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ .ﻭ ﺍﺯ ﺳﺮ ﺟﺎﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺟﺎﻧﺎﻥ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ
ﺹ ١٤٩
ﺑﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺮﺯﻭﻕ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﻫﺎﺷﺎﻥ
ﻣﺤﻞ ﺗﻴﺮﻫﺎﻯ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﮔﺸﺖ ﻭ ﺳﺮﻫﺎﺷﺎﻥ ﺯﻳﻨﺖ ﺳﻨﺎﻥ ﻣﺸﺮﮐﻴﻦ. ّ
ﻣﺠﺮﺩﻩ ﺁﺷﺎﻣﻴﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﺭﺿﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﺯ ﺩﻡ ﺍﻳﻦ ﺍﺭﻭﺍﺡ ّ
ﻭ ﺳﻴﻔﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﮔﺮﺩﻥ ﻫﺎﺷﺎﻥ ﻣﻤﺴﻮﺡ ﮔﺸﺖ .ﻭ ﺩﻟﻴﻞ ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺑﺮ ﺻﺪﻕ ﻗﻮﻟﺸﺎﻥ ﻓﻌﻠﺸﺎﻥ ﺑﺲ .ﺁﻳﺎ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺍﻳﻦ ﻧﻔﻮﺱ ّ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺟﺎﻥ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺩﻭﺳﺖ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﺯ
ﻣﺘﺤﻴﺮ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﮐﻔﺎﻳﺖ ﻧﻤﻰ ﮐﻨﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻳﻦ ﺍﻳﺜﺎﺭ ﺩﻝ ﻭ ﺟﺎﻧﺸﺎﻥ ّ
ﻋﺒﺎﺩﻯ ﮐﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﻭ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﺑﻌﻀﻰ ﻋﺒﺎﺩ ﮐﻪ ﺩﻳﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺭﻫﻤﻰ
ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻘﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻓﻨﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﮐﻮﺛﺮ ﻗﺮﺏ ﺭﺍ ﺑﻪ
ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎﻯ ﺷﻮﺭ ﻣﻌﺎﻭﺿﻪ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺠﺰ ﺍﺧﺬ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻧﺎﺱ ﻣﺮﺍﺩﻯ ﮐﻞ ﺑﻪ ﺯﺧﺎﺭﻑ ﺩﻧﻴﺎ ﻧﺠﻮﻳﻨﺪ؟ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ّ
ﺭﺏ ﺍﻋﻠﻰ ﺩﻭﺭ ﻣﺎﻧﺪﻩ .ﺣﺎﻝ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺩﻫﻴﺪ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ّ ﮐﻪ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻣﻘﺒﻮﻝ ﻭ ﻣﺴﻤﻮﻉ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻮﻟﺸﺎﻥ ﻭ ﻓﻌﻠﺸﺎﻥ
ﻣﻮﺍﻓﻖ ﻭ ﻇﺎﻫﺮﺷﺎﻥ ﻭ ﺑﺎﻃﻨﺸﺎﻥ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﻯ ﮐﻪ ﺗ َ ِ ﺎﻫﺖ
ﺍﻓﻌﺎﻟﻬﻢ ﻭ َ َ ِ َ ﺍﻟﻨﻔﻮﺱ ِﻓﻰ ْ ِ ِ ِ ﺍﺻﻄﺒﺎﺭﻫﻢ ﻭ ِﺑﻤﺎ ُُ ُ ﺍﻟﻌﻘﻮﻝ ﻓﻰ َ ِ ِ ْ ﺗﺤﻴﺮﺕ ُ ُ
ﺍﺟﺴﺎﺩﻫﻢ ﻭ ﻳﺎ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﺮﺿﻴﻦ ﮐﻪ ﺑﺠﺰ ﻫﻮﺍﻯ ﻧﻔﺲ ﺣﻤﻠﺖ َ َ ََ ْ ُ ُ ﻧﻔﺴﻰ ﺑﺮ ﻧﻴﺎﺭﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻗﻔﺲ ﻇﻨﻮﻧﺎﺕ ﺑﺎﻃﻠﻪ ﻧﺠﺎﺗﻰ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪﺍﻧﺪ؟ ﻭ ﺩﺭ
ﺧﻔﺎﺵ ﻇﻠﻤﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﻃﻠﺐ ﻳﻮﻡ ﺳﺮ ﺍﺯ ﻓﺮﺍﺵ ﺑﺮﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﭼﻮﻥ ّ ﺩﻧﻴﺎﻯ ﻓﺎﻧﻴﻪ ﮐﻮﺷﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻟﻴﻞ ﺭﺍﺣﺖ ﻧﺸﻮﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﺩﺭ ﺗﺪﺑﻴﺮﺍﺕ ﺍﻣﻮﺭﺍﺕ ﺩﺍﻧﻴﻪ ﮐﻮﺷﻨﺪ .ﺑﻪ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻧﻔﺴﺎﻧﻰ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﮔﺸﺘﻪ ﻭ ﺍﺯ
٢٥٠
ﺹ ١٥٠
ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﻏﺎﻓﻞ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ .ﺭﻭﺯ ﺑﻪ ﺟﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﻼﺵ ﻣﻌﺎﺷﻨﺪ ﻭ
ﻣﻠﺘﻰ ﺟﺎﻳﺰ ﺷﺐ ﺩﺭ ﺗﺰﻳﻴﻦ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﻓﺮﺍﺵ .ﺁﻳﺎ ﺩﺭ ﻫﻴﭻ ﺷﺮﻉ ﻭ ّ
ﻣﺘﻤﺴﮏ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﺍﻳﻦ ﻧﻔﻮﺱ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩ ّ ٢٥١
ﺍﻗﺒﺎﻝ ﻭ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻧﻔﻮﺳﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻥ ﻭ ﻣﺎﻝ ﻭ ﺍﺳﻢ ﻭ ﺭﺳﻢ ﻭ ﻧﻨﮓ
ﺣﻖ ﮔﺬﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﺍﻏﻔﺎﻝ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﻧﺒﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻭ ﻧﺎﻡ ﺩﺭ ﺭﺿﺎﻯ ّ
ﺣﻘﻴﺖ ﺁﻥ ﺍﻟﺸﻬﺪﺍء ﺭﺍ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﻣﻮﺭ ﻭ ﺍﮐﺒﺮ ﺩﻟﻴﻞ ﺑﺮ ّ ّ ﺳﻴﺪ ّ ﻗﺒﻞ ﺍﻣﺮ ّ
ﺍﺗﻔﺎﻕ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﻰ ﺷﻤﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﻰ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﻣﺮﻯ ّ
ﺣﻘﻰ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﻭ ﻇﻬﻮﺭ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺸﺪ؟ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻧﻴﻔﺘﺎﺩ ﻭ ّ
ﺍﻣﺮ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﺯ ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﻇﻬﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﻣﺘﺪﺍﺩ ﻧﻴﺎﻓﺖ ﻭ ﻟﻴﮑﻦ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺪﺳﻪ ﻫﻴﺠﺪﻩ ﺳﻨﻪ ﻣﻰ ﮔﺬﺭﺩ ﮐﻪ ﺑﻼﻳﺎ ﺍﺯ ﺟﻤﻴﻊ ﺟﻬﺎﺕ ﻣﺜﻞ ﺍﻧﻮﺍﺭ ّ
ﻣﺤﺒﺖ ﻭ ﺫﻭﻕ ﮐﻪ ﺣﺐ ﻭ ﺑﺎﺭﺍﻥ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﺭﻳﺪ .ﻭ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻋﺸﻖ ﻭ ّ ّ ﺟﺎﻥ ﺭﺍﻳﮕﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﺒﻴﻞ ﺳﺒﺤﺎﻥ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ
ﻭﺍﺿﺢ ﻭ ﻣﺒﺮﻫﻦ ﺍﺳﺖ .ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺭﺍ ﺳﻬﻞ
ﺷﻤﺮﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﺩﺭ ﻫﻴﭻ ﻋﺼﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﻣﺮ ﺧﻄﻴﺮﻯ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺁﻳﺎ
ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﻣﺠﺎﻫﺪ ﻓﻰ ﺍ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺧﻮﺍﻫﺪ
ﻋﺰﺕ ﻭ ﻣﮑﻨﺖ ﻭ ﺛﺮﻭﺕ ﺑﻮﺩﻧﺪ؟ ﻭ ﺁﻳﺎ ﺑﻮﺩ؟ ﻭ ﺁﻳﺎ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻃﺎﻟﺐ ّ
ﺣﻖ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ؟ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺑﺎ ﻣﻘﺼﻮﺩﻯ ﺟﺰ ﺭﺿﺎﻯ ّ ﺍﻳﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﻋﺠﻴﺒﻪ ﻭ ﺍﻓﻌﺎﻝ ﻏﺮﻳﺒﻪ ﺑﺎﻃﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﻪ ﺳﺰﺍﻭﺍﺭ
ﺣﻖ ﻧﻤﺎﻳﺪ؟ ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﮐﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻓﻌﻠﺸﺎﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﻋﻮﻯ ّ
ﮐﺎﻥ ﺣﺠﺖ ﮐﺎﻓﻰ ﻭ ﺩﻟﻴﻞ ﻭﺍﻓﻰ ﺍﺳﺖ ﻟﻮ َ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻦ ﻋﻠﻰ ﺍﻻﺭﺽ ّ
ﺹ ١٥١
ﻇﻠﻤﻮﺍ ﺍﻟﻨﺎﺱ ﻓﻰ َ ْ ِ ﺍﻻﻣﺮ َ َ َ َ ُ ﺍﺳﺮﺍﺭ َ ﺍﻟﺬﻳﻦ َ َ ُ ﻳﺘﻔﮑﺮﻭﻥُ َ ْ َ َ َ ". ّ ُ ﻭﺳﻴﻌﻠﻢ َ
ﻳﻨﻘﻠﺒﻮﻥ ١ ".ﻭ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ،ﻋﻼﻣﺖ ﺻﺪﻕ ﻭ ﮐﺬﺏ ﺩﺭ ٢٥٢ ﻣﻨﻘﻠﺐ َ َ ِ ُ َ ﺍﻱ ُ ْ َ َ ٍ َ
ﮐﻞ ﻋﺒﺎﺩ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺩﻋﺎ ﻭ ﺩﻋﺎﻭﻯ ّ ﻣﻘﺮﺭ ﺷﺪﻩ .ﺑﺎﻳﺪ ّ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻭ ّ
ﻣﺤﮏ ﺍﻟﻬﻰ ﺯﺩﻩ ﺷﻮﺩ ﺗﺎ ﺻﺎﺩﻕ ﺭﺍ ﺍﺯ ﮐﺎﺫﺏ ﺗﻤﻴﺰ ﺩﻫﺪ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﺻﺎﺩﻗﻴﻦ ٢ ".ﺣﺎﻝ ﺍﻟﻤﻮﺕ ٕﺍ ْﻥ ُ ُ ْ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪُ َ َ َ " : ﻓﺘﻤﻨﻮﺍ َ ْ َ ﮐﻨﺘﻢ َ ِ َ
ﻧﺺ ﮐﺘﺎﺏ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺮ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺷﻬﺪﺍﻯ ﺻﺎﺩﻕ ﮐﻪ ّ
ﺻﺪﻕ ﻗﻮﻝ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺳﺖ ،ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﻳﺪﻩ ﺍﻳﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻥ ﻭ ﻣﺎﻝ ﻭ ﮐﻞ ﻣﺎ ﻳﻤﻠﮏ ﺭﺍ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻋﻠﻰ ﻏﺮﻑ ﺯﻥ ﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﻭ ّ ﺭﺿﻮﺍﻥ ﻋﺮﻭﺝ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ،ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺍﻳﻦ ﻃﻠﻌﺎﺕ ﻋﺎﻟﻴﻪ ﻭ ﺍﻧﻔﺲ ﻣﻨﻘﻄﻌﻪ ﺑﺮ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﻋﺎﻟﻰ ﻣﺘﻌﺎﻟﻰ ﻣﻘﺒﻮﻝ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ
ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺍﻳﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺫﻫﺐ ﺍﺯ ﻣﺬﻫﺐ ﮔﺬﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﻯ
ﺍﻭﻝ ﻣﺎ ﺻﺪﺭ ﺍﺣﺘﺮﺍﺯ ﺟﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﺑﺮ ﺑﻄﻼﻥ ﺍﻳﻦ ﺟﻠﻮﺱ ﺑﺮ ﺻﺪﺭ ﺍﺯ ّ ﻧﻮﺭ ﻻﺋﺢ ﺟﺎﺋﺰ ﻭ ﻣﻘﺒﻮﻝ ﺍﺳﺖ؟ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ
ﺫﺭﻩ ﺍﻯ ﺍﺯ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻗﺪﺭ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ّ
ﻇﺎﻫﺮﻯ ﻣﻠﮑﻰ ﺩﺭ ﺳﺒﻴﻞ ﺩﻳﻦ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﻤﻰ ﮔﺬﺭﻧﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﻥ
ﻭ ﻣﺎﻝ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ .ﺣﺎﻝ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺤﮏ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﻪ
ﻏﺶ ﺗﻤﻴﺰ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﻧﺺ ﮐﺘﺎﺏ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺧﺎﻟﺺ ﺭﺍ ﺍﺯ ّ ّ ﻫﻨﻮﺯ ﺷﺎﻋﺮ ﻧﺸﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻧﻮﻡ ﻏﻔﻠﺖ ﺑﻪ ﮐﺴﺐ ﺩﻧﻴﺎﻯ ﻓﺎﻧﻴﻪ ﻭ
ِ ﻣﻀﻰ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﺍﺑﻦ ٕ ّ ﺍﻻﻧﺴﺎﻥ ،ﻗﺪ َ َ ﻇﺎﻫﺮﻳﻪ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪَ .ﻳﺎ ْ َ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺷﻌﺮﺍء ،ﺁﻳﻪ ٢٢٧
٢٥٤
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﺑﻘﺮﻩ ،ﺁﻳﻪ ٩٤
٢٥٣
ﺹ ١٥٢
ﻣﻦ ِ ُ ﺍﻟﻈﻨﻮﻥ ﺗﻬﻮﻯ ِ ِﺑﻪ َ ْ ُ َ ََ َ ﻋﻠﻴﮏ َ ّ ٌ ﺑﻤﺎ َ ْ ﻧﻔﺴﮏ ِ َ ﻓﻴﻬﺎ َ ﺍﺷﺘﻐﻠﺖ َ ﺍﻳﺎﻡ ﻭ َ َ ْ َ
ﺗﮑﻮﻥ ِ ﻋﻦ ﻋﻠﻰ ﺭﺍﻗﺪﴽ َ َ ﺑﺴﺎﻃﮏ؟ َ ْ َ ْ ﻣﺘﻰ َ ُ ُ ﻓﺎﺭﻓﻊ َ َ ِ َ َﻭ َ ﺭﺃﺳﮏ َ ِ ﻭﻫﺎﻡٕ .ﺍﻟﻰ َ َ ﺍﻻ ِ ﻭﺳﻂ ِ ﺍﺭﺗﻔﻌﺖ ِﻓﻰ َ َ ِ ﺍﻟﺸﻤﺲ َ ِ ﻟﻌﻞ ﺍﻟﺰﻭﺍﻝ َ َ ، ﻗﺪ َ َ َ ْ ﺍﻟﻨﻮﻡَ .ﻓﺈ ﻥ َ ِ
ﺑﺎﻧﻮﺍﺭ َ ِ ﻭﺍﻟﺴﻼﻡ .ﻭﻟﮑﻦ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻴﮏ َ ِ ُ ِ ُ ٢٥٥ ﺗﺸﺮﻕ َ َ َ ﺍﻟﺠﻤﺎﻝّ . ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﻓﻘﻬﺎ ﮐﻪ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺷﺪ ﻫﻴﭻ ﻳﮏ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﻇﺎﻫﺮﻩ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ
ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﺤﺎﻝ ﺍﺳﺖ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻣﻘﺘﺪﺭ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻋﺼﺮ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺻﺪﺭ ﺣﻖ ﺷﻮﻧﺪ ٕ ّﺍﻻ َﻣﻦ ﺣﮑﻢ ﺟﺎﻟﺴﻨﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺳﺮﻳﺮ ﺍﻣﺮ ﺳﺎﮐﻦ ،ﺗﺎﺑﻊ ّ
ﻗﻠﻴﻞ ﺭﺑﮏ .ﭼﻨﻴﻦ ﺍﻣﺮﻯ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﻇﻬﻮﺭ ﻧﻨﻤﻮﺩ ﻣﮕﺮ ﻗﻠﻴﻠﻰ "ﻭ َ ٌ ﺷﺎَ َ
ِ ْ ِ ِ ﺍﻟﺸﮑﻮﺭ ١ ".ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻋﻬﺪ ﺍﺣﺪﻯ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻋﺒﺎﺩﻱ ُ ﻣﻦ َ َ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﮐﻪ ﺯﻣﺎﻡ ﻧﺎﺱ ﺩﺭ ﻗﺒﻀﻪ ﺣﮑﻢ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﺍﻗﺒﺎﻝ
ﻧﺠﺴﺘﻨﺪ .ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﺑﻐﺾ ﻭ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﺩﺭ ﺩﻓﻊ ﮐﻮﺷﻴﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ
٢٥٦
ﺭﺏ ﺍﻋﻠﻰ، ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﮔﻮﺷﻰ ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ ﻭ ﻫﻴﭻ ﭼﺸﻤﻰ ﻧﺪﻳﺪﻩ .ﻭ ّ
ﺭﻭﺡ ﻣﺎ ﺳﻮﺍﻩ ﻓﺪﺍﻩ ،ﺑﺨﺼﻮﺹ ﺑﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻫﺮ ﺑﻠﺪﻯ ﺗﻮﻗﻴﻌﻰ ﺻﺎﺩﺭ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻭ ﺍﻏﻤﺎﺽ ﻫﺮ ﮐﺪﺍﻡ ﺭﺍ ﺩﺭ
ﻓﺎﻋﺘﺒﺮﻭﺍ َﻳﺎ ُ ِ ﺍﻭﻟﻰ ﺗﻮﻗﻴﻊ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺫﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩﺍﻧﺪ " َ ْ َ ِ ُ
ﺍﻻﺑﺼﺎﺭ ٢ ".ﻭ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺫﮐﺮ ،ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﺩﺍ ﺍﻫﻞ ﺑﻴﺎﻥ َ َ ِ
ﺍﻻﺧﺮﻯ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺭ ﻇﻬﻮﺭ ﻣﺴﺘﻐﺎﺙ ﻓﻰ ﺍﻟﻘﻴﺎﻣﺔ ُ
ﻇﻬﻮﺭ ﺑﻴﺎﻥ ﺟﻤﻌﻰ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎء ﻣﻮﻗﻦ ﮔﺸﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﭼﺮﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻇﻬﻮﺭ
ﻣﺘﻤﺴﮏ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺰﺧﺮﻓﺎﺕ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻧﺸﺪ ﻭ ﻧﻌﻮﺫ ﺑﺎ ّ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺳﺒﺄ ،ﺁﻳﻪ ١٣
-٢ﺳﻮﺭﻩ ﺣﺸﺮ ،ﺁﻳﻪ ٢
ﺹ ١٥٣
ﺟﻤﺎﻝ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﮔﺮﺩﻧﺪ .ﺑﻠﻰ ،ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻤﺎء ﮐﻪ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺷﺪ ﺍﮐﺜﺮﻯ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻓﻀﻞ ﺍ ﺍﺯ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﻇﺎﻫﺮﻩ ﻭ
ﻓﻀﻞ ﺍ، ﺯﺧﺎﺭﻑ ﻓﺎﻧﻴﻪ ﺟﻤﻴﻊ ّ ﻣﻨﺰﻩ ﺑﻮﺩﻩﺍﻧﺪَ ِ . ﺫﻟﮏ ِﻣﻦ َ ِ ﻣﻘﺪﺱ ﻭ ّ ُ ِ ﻳﺸﺎء .ﻭ ﺩﻟﻴﻞ ﻭ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﻪ ﭼﻮﻥ ﺷﻤﺲ ﺑﻴﻦ ﻳﺆﺗﻴﻪ َﻣﻦ َ ُ ﺩﻻﺋﻞ ُﻣﺸﺮﻕ ﺍﺳﺖ ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺁﻥ ﺟﻤﺎﻝ ﺍﺯﻟﻰ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﺍﻣﺮ ﺍﻟﻬﻰ
٢٥٧
ﮐﻞ ﺍﻫﻞ ﺳﻦ ﺷﺒﺎﺏ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻣﺮﻯ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ّ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺩﺭ ّ
ﺍﺭﺽ ﺍﺯ ﻭﺿﻴﻊ ﻭ ﺷﺮﻳﻒ ﻭ ﻏﻨﻲ ﻭ ﻓﻘﻴﺮ ﻭ ﻋﺰﻳﺰ ﻭ ﺫﻟﻴﻞ ﻭ ﺳﻠﻄﺎﻥ ّ ﮐﻞ ﺭﻋﻴﺖ ﺑﻮﺩ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﻗﻴﺎﻡ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺍﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ّ ﻭ ّ
ﺍﺳﺘﻤﺎﻉ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻫﻴﭻ ﮐﺲ ﻭ ﻫﻴﭻ ﻧﻔﺲ ﺧﻮﻑ ﻧﻨﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ
ﻣﺸﻴﺖ ﺍﻋﺘﻨﺎ ﻧﻔﺮﻣﻮﺩﻧﺪ .ﺁﻳﺎ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﺍﻳﻦ ،ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﺍﻣﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ّ
ﺭﺑﺎﻧﻰ؟ ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﮐﺴﻰ ﻓﮑﺮ ﻭ ﺧﻴﺎﻝ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺜﺒﺘﻪ ّ
ﺍﻣﺮﻯ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻓﻰ ﺍﻟﻔﻮﺭ ﻫﻼﮎ ﺷﻮﺩ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﻗﻠﺐ ﻫﺎﻯ ﻋﺎﻟﻢ ﺭﺍ ﺩﺭ
ﻣﻬﻢ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﻗﻠﺒﺶ ﺟﺎ ﺩﻫﻰ ﺑﺎﺯ ﺟﺴﺎﺭﺕ ﺑﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﻣﺮ ّ
ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻓﻴﻮﺿﺎﺕ ﺭﺣﻤﺎﻧﻰ ﻭ ﻧﻔﺴﺶ ﺍﺫﻥ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻗﻠﺒﺶ ّ
ﺭﺑﺎﻧﻰ .ﺁﻳﺎ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺣﻤﻞ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﺎﻳﺎﺕ ّ ّ
ﺑﻪ ﺟﻨﻮﻥ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻰ ﺩﻫﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺍﻧﺒﻴﺎﻯ ﻗﺒﻞ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﻳﺎ
ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﻇﺎﻫﺮﻩ ﻭ ﺟﻤﻊ ﺯﺧﺎﺭﻑ ﺩﻧﻴﺎﻯ ﻓﺎﻧﻴﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻭﻝ ﺍﺯ ﮐﺘﺐ ﺧﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﺭﺍ ﻣﺘﻌﺮﺽ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ؟ ﺳﺒﺤﺎﻥ ﺍ ،ﺩﺭ ّ ّ
ﺍﻭﻝ ﻭ ﺍﻋﻈﻢ ﻭ ﺍﮐﺒﺮ ﺟﻤﻴﻊ ﮐﺘﺐ ﻗﻴﻮﻡ ﺍﺳﻤﺎء ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻭ ّ ﺁﻥ ﺭﺍ ّ
ﺍﺳﺖ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﺍﺯ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺧﻮﺩ ﻣﻰ ﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻣﻰ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺭﺍ
٢٥٨
ﺹ ١٥٤
" : ﻟﮏ ﻭ َ ِ ﻴﺖ ﻓﺪﻳﺖ ِ ُ ّ ﺑﻘﻴﺔﺍْ َ ،ِ ﺑﮑﻠﻰ َ َ ﺫﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻳﺎ َ َ ﺭﺿ ْ ُ ﻗﺪ َ َ ْ ُ
ﮐﻔﻰ ﻣﺤﺒﺘﮏ َﻭ َ َ ﺍﻟﻘﺘﻞ ﻓﻰ َ َ ِ ﺗﻤﻨﻴﺖ ٕ ّﺍﻻ َ ْ َ ﺍﻟﺴﺐ ﻓﻰ َ ِ َ ﺳﺒﻴﻠﮏ ﻭ ﻣﺎ َ َ ُ ْ
ﺍﻟﻌﻠﻲ ُ ْ َ ِ ﺑﺎِ ﺗﻤﻨﺎﻯ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﻣﻌﺘﺼﻤﴼ َﻗﺪﻳﻤﴼ ".ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺩﺭ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻫﺎء ّ َ " : ﺳﺮﻯ ٕ ْ ِ ﻣﻨﺎﺩﻳﴼ ُ ِ ﺳﻤﻌﺖ ُ ِ ﺍﻓﺪ ﻳﻨﺎﺩﻯ ﻓﻰ ِ ّ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ َ َ ّ ﮐﺎﻧﻰ َ ِ ْ ُ ﺍﻟﺤﺴﻴﻦ َ َ ِ ﻋﻠﻴﻪ ﺳﺒﻴﻞ ﺍَ ﮐﻤﺎ َ َ ﺍﻻﺷﻴﺎء ٕ َ َ ﺍﺣﺐ َ ﺍﻟﻴﮏ ﻓﻰ َ ِ ﻓﺪﻯ ْ ُ َ ُ َ َ
ﮐﻨﺖ ِ ﻓﻮ ﺑﺬﻟﮏ ﻧﺎﻇﺮﴽ ِ ِ َ ﺍﻟﺴﻼﻡ ﻓﻰ َﺳﺒﻴﻠﻰ َﻭ َﻟﻮﻻ ُ ُ ّ ُ ﺍﻟﺴﺮ ﺍﻟﻮﺍﻗﻊ َ َ
ﻧﻔﺴﻰ ِ َ ِ ﺍﻟﺬﻯ َ ِ ﻳﻘﺪﺭﻭﺍ َﺍﻥ ُ ﻣﻠﻮﮎ َ ِ ﺍﻻﺭﺽ َﻟﻦ َ ِ ُ ﺍﺟﺘﻤ ُﻌﻮﺍ ُ ﺑﻴﺪﻩ َ ِﻟﻮ ْ َ َ
ﺑﺬﻟﮏ ﻭ ﻟﻬﻢ َ ُ ُ ٌ ﻓﮑﻴﻒ َ ُ ﺷﺄﻥ ِ ِ َ ﻳﺄﺧﺬﻭﺍ ِ ّ ﺍﻟﺬﻳﻦ َﻟﻴﺲ َ ُ ﺍﻟﻌﺒﻴﺪ َ ﻣﻨﻰ ﺣﺮﻓﴼ َ َ ْ َ
ﺻﺒﺮﻯ ﻭ ِﺭﺿﺎﺋﻰ ﻭ ﺍﻟﮑﻞ ﻟﻴﻌﻠﻢ ُ ﺍﻧﻬﻢ َ ُ ُٕ ﻣﻘﺎﻡ َ َ ﻣﻄﺮﻭﺩﻭﻥ"ٕ ،ﺍﻟﻰ ﺍﻥ ﻗﺎﻝ " ِ َ َ َ
ﺳﺒﻴﻞ ﺍ ".ِﺁﻳﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻥ ﻧﺴﺒﺖ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ِ ٢٦٠ﻓﺪﺍﺋﻰ ﻓﻰ َ ِ ﻏﻴﺮ ﺻﺮﺍﻁ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﺸﻰ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﺭﺿﺎﻯ ﺍﻭ ﺍﻣﺮﻯ ﻃﻠﺐ
ﻧﻤﻮﺩﻩ ؟ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺁﻳﻪ ﻧﺴﻴﻢ ﺍﻧﻘﻄﺎﻋﻰ ﻣﮑﻨﻮﻥ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺑﻮﺯﺩ
ﺟﻤﻴﻊ ﻫﻴﺎﮐﻞ ﻭﺟﻮﺩ ﺟﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺭﻭﺍﻥ ﺩﺭ ﮔﺬﺭﻧﺪ. ﺣﺎﻝ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﭼﻘﺪﺭ ﻧﺎﺱ ﻧﺴﻨﺎﺱﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻏﺎﻳﺖ
ﺣﻖ ّ ﻧﺎﺳﭙﺎﺱ ﮐﻪ ﭼﺸﻢ ﺍﺯ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻣﺮﺩﺍﺭﻯ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺑﻄﻨﺸﺎﻥ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﻣﺎﻝ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ
ﻣﻰ ﺩﻭﻧﺪ .ﻭ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﭼﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻫﺎﻯ ﻏﻴﺮ ﻻﺋﻘﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻊ
ﺍﮐﺘﺴﺒﺖ َ ْ ِ ﺍﻟﺬﻳﻦ ُﻫﻢ ﻧﺬﮐﺮ َ َ ﻗﺪﺳﻴﻪ ﻣﻰ ﺩﻫﻨﺪَ ِ َ . ﻟﮏ ﻣﺎ ْ َ َ َ ْ ﮐﺬﻟﮏ َ ْ ُ ُ ّ ﺍﻳﺪﻯ ّ َ ﺍﻋﺮﺿﻮﺍ َﻋﻦ ِﻟﻘﺎء ﺍ ﻓﻰ َﻳﻮﻡ ِ ﻋﺬﺑﻬﻢ ﺍُ ََ ﮐﻔﺮﻭﺍ ﻭ َ ْ َ ُ ﺍﻟﻘﻴﺎﻣﺔ َﻭ َ ُ َ
ﻟﻬﻢ ِﻓﻰ ٓ ِ َ ِ ﺍﺟﺴﺎﺩﻫﻢ َﻭ ﺑﻨﺎﺭ ِ ِ ِ ِ ِ ﺷﺮﮐﻬﻢ َﻭ َ َ ﺗﺤﺘﺮﻕ ِ ِﺑﻪ َ ﺍﻻﺧﺮﺓ َﻋﺬﺍﺑﴼ َ َ ِ ُ ُ ُ ﺍﻋﺪ َ ُ
ﺹ ١٥٥
ﻳﮑﻦ ﻗﺎﺩﺭﴽ َﻋﻠﻰ ﺑﺎﻧﻬﻢ ُ ﻗﺎﻟﻮﺍ ٕ ﺍﺭﻭﺍﺣﻬﻢ ِ َ ﻟﻢ َ ُ ْ ﺍﻥ ﺍْ َ َ ﺫﻟﮏ ِ َ ُ َ َ ُ ُ
ﺣﺠﺘﻰ ﺍﺳﺖ ﺍﻟﻔﻀﻞ َ ُ َ ً ﻋﻦ َ ِ ﻳﺪﻩ َ ِ ﻣﻐﻠﻮﻟﺔ .ﻭ ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺑﺮ ﺍﻣﺮ ّ ﺷﻲ ﻭ َ ْ ﮐﺎﻧﺖ َ ُ ُ َ ْ ﺑﺰﺭﮒ ﻭ ﺑﺮﻫﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻋﻈﻴﻢ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺧﺎﺗﻢ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ:
٢٦١
" َ ِْ َ ﺍﻻﻳﺘﻴﻦ " ﻳﻌﻨﻰ ﭘﻴﺮ ﻧﻤﻮﺩ ﻣﺮﺍ ﺩﻭ ﺁﻳﻪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺩﻭ ﻣﺸﻌﺮ ﺷﻴﺒﺘﻨﻰ ٓ َ َ
" : ﻓﺎﺳﺘﻘﻢ ﺑﺮ ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺑﺮ ﺍﻣﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ َ ْ َ ِ ْ
ﺍﻣﺮﺕ ١ ".ﺣﺎﻝ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﺪﺭﻩ ﺭﺿﻮﺍﻥ ﮐﻤﺎ ُ ِ ْ َ ﺍﻭﻝ ﺟﻮﺍﻧﻰ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﺍﻣﺮﺍ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻭ ﭼﻘﺪﺭ ﺳﺒﺤﺎﻧﻰ ﺩﺭ ّ
٢٦٢
ﺍﺣﺪﻳﺖ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻦ ﻋﻠﻰ ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻤﺎﻝ ّ
ﺍﻻﺭﺽ ﺑﺮ ﻣﻨﻌﺶ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺣﺎﺻﻠﻰ ﻧﺒﺨﺸﻴﺪ .ﺁﻧﭽﻪ ﺍﻳﺬﺍء ﺑﺮ
ﺣﺒﺶ ﺁﻥ ﺳﺪﺭﻩ ﻃﻮﺑﻰ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻰ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﺷﻮﻗﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭ ﻧﺎﺭ ّ
ﻣﺸﺘﻌﻞ ﺗﺮ ﻣﻰ ﺷﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﻳﻦ ﻓﻘﺮﺍﺕ ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺣﺪﻯ
ﺍﻧﮑﺎﺭ ﻧﺪﺍﺭﺩ .ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺟﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺎﺧﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺭﻓﻴﻖ ﺍﻋﻠﻰ ﺷﺘﺎﻓﺖ .ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺩﻻﺋﻞ ﻇﻬﻮﺭ ،ﻏﻠﺒﻪ ﻭﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﮐﻪ
ﺑﻨﻔﺴﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ُﻣﻈﻬﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﻭ َﻣﻈﻬﺮ ﻣﻌﺒﻮﺩ ﺩﺭ ﺍﮐﻨﺎﻑ ﻭﺍﻗﻄﺎﺭ
ﻋﺎﻟﻢ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺁﻥ ﺟﻤﺎﻝ ﺍﺯﻟﻰ ﺩﺭ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﺩﺭ ﺳﻨﻪ
ﺳﺘﻴﻦ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﮐﺸﻒ ﻏﻄﺎ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ .ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﮎ ّ
ﺯﻣﺎﻧﻰ ﺁﺛﺎﺭ ﻏﻠﺒﻪ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻭ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻮﻫﺮ
ﺍﻟﺠﻮﺍﻫﺮ ﻭ ﺑﺤﺮ ﺍﻟﺒﺤﻮﺭ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﺑﻼﺩ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ .ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺑﻠﺪﻯ ﺁﺛﺎﺭ ﻭ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ﻭ ﺩﻻﻻﺕ ﻭ ﻋﻼﻣﺎﺕ ﺁﻥ ﺷﻤﺲ -١ﺳﻮﺭﻩ ﻫﻮﺩ ،ﺁﻳﻪ ١١٢
٢٦٣
ﺹ ١٥٦
ﻻﻫﻮﺗﻰ ﻫﻮﻳﺪﺍ ﮔﺸﺖ .ﻭ ﭼﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﻗﻠﻮﺏ ﺻﺎﻓﻴﻪ ﺭﻗﻴﻘﻪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺯﻟﻴﻪ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﭼﻘﺪﺭ ﺭﺷﺤﺎﺕ ﻋﻠﻤﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺤﺮ ﺷﻤﺲ ّ
ﻟﺪﻧﻰ ﮐﻪ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻧﻤﻮﺩ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻤﮑﻨﺎﺕ ﺭﺍ ،ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺑﻠﺪ ﻋﻠﻢ ّ
ﺭﺩ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﻋﺰﻩ ﺑﺮ ﻣﻨﻊ ﻭ ّ ﻭ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ّ ﻏﻞ ﻭﺣﺴﺪ ﻭ ﻇﻠﻢ ﺑﺮ ﺩﻓﻌﺸﺎﻥ ﺑﺴﺘﻨﺪ .ﻭ ﭼﻪ ﻧﻔﻮﺱ ﮐﻤﺮ ّ
ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﻋﺪﻝ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻇﻠﻢ ﮐﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﭼﻪ ّ ﻫﻴﺎﮐﻞ ﺭﻭﺡ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺻﺮﻑ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻋﻤﻞ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ
ﮐﻞ ﺫﻟﮏ ﻫﺮ ﻳﮏ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﻋﺬﺍﺏ ﻫﻼﮎ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﻣﻊ ّ
ﻭﺟﻮﺩﺍﺕ ﺗﺎ ﺩﻡ ﻣﺮﮒ ﺑﻪ ﺫﮐﺮ ﺍ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻮﺍﻯ
ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻭ ﺭﺿﺎ ﻃﺎﺋﺮ .ﻭ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﺍﻳﻦ ﻭﺟﻮﺩﺍﺕ ﺭﺍ ﺗﻘﻠﻴﺐ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ
ﺗﺼﺮﻑ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺠﺰ ﺍﺭﺍﺩﻩﺍﺵ ﻣﺮﺍﺩﻯ ﻧﺠﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺠﺰ ﻭ ّ ٢٦٤
ﺍﻣﺮﺵ ﺍﻣﺮﻯ ﻧﮕﺰﻳﺪﻧﺪ ،ﺭﺿﺎ ﺑﻪ ﺭﺿﺎﻳﺶ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﻝ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﻟﺶ
ﺗﺼﺮﻑ ﻭ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﺍﺯ ﺗﻔﮑﺮ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ،ﺁﻳﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺴﺘﻨﺪ .ﺣﺎﻝ ﻗﺪﺭﻯ ّ ّ
ﻣﻨﺰﻫﻪ ﻭ ﻧﻔﻮﺱ ﺍﺣﺪﻯ ﺩﺭ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻩ؟ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﻗﻠﻮﺏ ّ ﻣﻘﺪﺳﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﺎﻝ ﺭﺿﺎ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﻗﻀﺎ ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﻗﻊ ّ
ﺷﮑﺎﻳﺖ ،ﺟﺰ ُﺷﮑﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﻪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﻃﻦ ﺑﻼ ،ﺟﺰ
ﮐﻞ ﺭﺿﺎ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﻧﻪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺭﺗﺒﻪ ﻫﻢ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ّ
ﻏﻞ ﻭ ﺑﻐﺾ ﻭ ﻋﺪﺍﻭﺕ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺍﻫﻞ ﺍﺭﺽ ﭼﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ّ
ﺍﺫﻳﺖ ﻭ ﺍﻳﺬﺍﻯ ﺁﻥ ﻃﻠﻌﺎﺕ ﻗﺪﺳﻰ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ّ
ﻋﻠﺖ ﻓﻮﺯ ﻭ ﺭﺳﺘﮕﺎﺭﻯ ﻭ ﺳﺒﺐ ﻓﻼﺡ ﻭ ﻧﺠﺎﺡ ﺍﺑﺪﻯ ﻣﻰ ﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ. ّ
ﺹ ١٥٧
ﺁﻳﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﺩﺭ ﻫﻴﭻ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺍﺯ ﻋﻬﺪ ﺁﺩﻡ ﺗﺎ ﺣﺎﻝ ﭼﻨﻴﻦ ﻏﻮﻏﺎﺋﻰ ﺩﺭ
ﺑﻼﺩ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪ ﻭ ﺁﻳﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺿﻮﺿﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻋﺒﺎﺩ ﻇﺎﻫﺮ ﮔﺸﺖ؟
ﻣﺤﻞ ﻟﻌﻦ ﺟﻤﻴﻊ ﻧﺎﺱ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﺫﻳﺖ، ّ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﺬﺍء ﻭ ّ ﻣﺤﻞ ﻣﻼﻣﺖ ﺟﻤﻴﻊ ﻋﺒﺎﺩ .ﻭ ﮔﻮﻳﺎ ﺻﺒﺮ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﮐﻮﻥ ﺍﺯ ّ
ﺍﺻﻄﺒﺎﺭﺷﺎﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ ﻭ ﻭﻓﺎ ﺩﺭ ﺍﺭﮐﺎﻥ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﺯ ﻓﻌﻠﺸﺎﻥ ﻣﻮﺟﻮﺩ
ﮔﺸﺖ .ﺑﺎﺭﻯ ،ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺣﺎﺩﺛﻪ ﻭ ﺣﮑﺎﻳﺎﺕ ﻭﺍﺭﺩﻩ
ﻣﻄﻠﻊ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﻔﮑﺮ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ ﻋﻈﻤﺖ ﺍﻣﺮ ﻭ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﺁﻥ ّ ّ
٢٦٥
ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺭﺣﻤﺎﻥ ،ﺭﻭﺡ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﺩﺭ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﻣﻴﺪﻩ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﺮ
ﺳﺮﻳﺮ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﻣﺴﺘﺮﻳﺢ ﻭ ﺟﺎﻟﺲ ﺷﻮﻳﺪ .ﺧﺪﺍﻯ ﻭﺍﺣﺪ ﺷﺎﻫﺪ ﺍﺳﺖ
ﻣﻘﺮﺭﻩ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﻓﻰ ﺍﻟﺠﻤﻠﻪ ّ ﺗﻔﮑﺮ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ ّ
ﺳﺐ ﻭ ﻟﻌﻦ ﺍﻫﻞ ﺍﺭﺽ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺭﺩ ﻭ ﻭ ﺩﻻﺋﻞ ﻣﺬﮐﻮﺭﻩ ،ﻫﻤﻴﻦ ّ ّ ﺣﺠﺖ ﺑﺮ ﻓﻮﺍﺭﺱ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻭ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ﺍﻋﻈﻢ ﺩﻟﻴﻞ ﻭ ﺍﮐﺒﺮ ّ
ﺗﻔﮑﺮ ﺩﺭ ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﺎﺕ ﺣﻘﻴﺖ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺁﻥ ﮐﻪ ّ ّّ
ﺟﻬﺎﻝ ﻓﺮﻣﺎﺋﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎء ﻭ ﻓﻀﻼء ﻭ ّ
ﻣﺤﮑﻢ ﺗﺮ ﻭ ﺭﺍﺳﺦ ﺗﺮ ﻭ ﺛﺎﺑﺖ ﺗﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﻯ .ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﺁﻧﭽﻪ
ﻟﺪﻧﻰ ﻭ ﻣﻮﺍﻗﻊ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﺍﺯﻟﻰ ﺧﺒﺮ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪﻩ ،ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﻣﻌﺎﺩﻥ ﻋﻠﻢ ّ ﺩﺍﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺪﻩ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﺫﮐﺮ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﻗﺒﻞ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺷﺘﻢ
ﻣﺤﺒﺖ ﺁﻥ ﺟﻨﺎﺏ ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺍﻳﺘﻰ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺍﻳﻦ ﻭ ﻟﻴﮑﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ّ
ﻣﻘﺎﻡ ﺍﺳﺖ ﺫﮐﺮ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻢ .ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﺍﺣﺘﻴﺎﺝ ﻧﻴﺴﺖ ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺭﺽ ﻭ ﻣﻦ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺭﺍ ﮐﺎﻓﻰ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﻓﻰ
٢٦٦
ﺹ ۱۵۸
ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﮐﺘﺐ ﻭ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ
ﺗﺄﻣﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﮐﺴﻰ ﻗﺪﺭﻯ ّ
ﻭ ﺍﻣﻮﺭ ﻇﺎﻫﺮﻩ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﻭ ﻟﻴﮑﻦ ﭼﻮﻥ ﻫﻤﻪ ﻧﺎﺱ ﺑﺮ ﻳﮏ ﺷﺄﻥ ﻭ ﻳﮏ ﻣﻘﺎﻡ
ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻟﻬﺬﺍ ﭼﻨﺪ ﺣﺪﻳﺜﻰ ﺫﮐﺮ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻢ ﺗﺎ ﺳﺒﺐ ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺍﻧﻔﺲ ٢٦٧
ﺣﺠﺖ ﻣﺘﺰﻟﺰﻟﻪ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﻋﻘﻮﻝ ﻣﻀﻄﺮﺑﻪ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ّ ﺗﺎﻡ ﻭ ﮐﺎﻣﻞ ﮔﺮﺩﺩ .ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﺮ ﺍﻋﺎﻟﻰ ﻭ ﺍﺩﺍﻧﻰ ﻋﺒﺎﺩ ّ
ﻟﻌﻨﻬﺎ ﺭﺍﻳﺔ َ ﻇﻬﺮﺕ َ ُ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪٕ " :ﺍﺫﺍ َ َ َ ْ ﺍﻟﺤﻖ َ َ َ ﺍﻫﻞ ِ ﻭﺍﻟﻐﺮﺏ ".ﺣﺎﻝ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺪﺭﻯ ﺍﺯ ﺻﻬﺒﺎﻯ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ َ ُ ﺍﻟﺸﺮﻕ َ ْ َ ِ
ٍَ ﻣﻦ ﺗﻔﮑﺮ ﺳﺎﻋﺔ َ ٌ ﺧﻴﺮ ِ ْ ﻧﻮﺷﻴﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺭﻓﺮﻑ ﺍﻣﺘﻨﺎﻉ ّ ﻣﻘﺮ ﮔﺰﻳﺪ ﻭ " َ َ ُ
ِ َِ ﺳﻨﺔ ".ﺭﺍ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺁﺧﺮ ﺳﺒﺐ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺳﺒﻌﻴﻦ َ َ ً ﻋﺒﺎﺩﺓ َ ْ َ
ﺣﻖ، ﺷﻨﻴﻊ ﭼﻪ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺎ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺣﺐ ﻭ ﻃﻠﺐ ّ ّ
ﺣﻖ ﺭﺍ ﻟﻌﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ،ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺴﺘﻔﺎﺩ ﺍﺯ ﺣﺪﻳﺚ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻇﻬﻮﺭ ،ﺍﻫﻞ ّ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ،ﻧﺴﺦ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﻭ ﺭﺳﻮﻡ ﻭ ﻋﺎﺩﺍﺕ ﻭ ﺁﺩﺍﺏ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻧﺎﺱ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﮔﺸﺘﻪﺍﻧﺪ.
ﻭ ٕ ّﺍﻻ ﺍﮔﺮ ﺟﻤﺎﻝ ﺭﺣﻤﺎﻥ ﺑﺮ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﺳﻮﻡ ﻭ ﺁﺩﺍﺏ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﮐﻨﺪ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ ،ﺩﻳﮕﺮ ﭼﺮﺍ ﺍﻳﻦ
ﻣﺼﺪﻕ ﻭ ﻣﺜﺒﺖ ﻫﻤﻪ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻭ ﻓﺴﺎﺩ ﺩﺭ ﻣﻠﮏ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﻭ ّ
" : ﺍﻟﺪﺍﻉ ٕﺍﻟﻰ َﺷﻲ ﺍﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺷﺮﻳﻒ ،ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻳﺪﻉ ّ ﻳﻮﻡ َ ْ ُ ْ َ َ ِ ْ ﻗﺪﺳﻴﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺣﺪﻳﻪ ﺍﺯ ﻭﺭﺍﻯ ﺣﺠﺒﺎﺕ ﻧﮑٍﺮ١ ".ﺑﺎﺭﻯ ،ﭼﻮﻥ ﻣﻨﺎﺩﻯ ُ ُ ٢٦٨ ّ ّ
-١ﺳﻮﺭﻩ ﻗﻤﺮ ،ﺁﻳﻪ ٦
ﺹ ١٥٩
ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﻰ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﺪﺍﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﭼﻮﻥ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻫﻮﻯ ﺍﺳﺖ ﻟﻬﺬﺍ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺍﻓﺘﺘﺎﻥ ﻭ
ِ ﺣﺎﻝ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎ ﮐﻪ ﻫﻴﭻ ﺫﮐﺮ ﺍﻣﺘﺤﺎﻥ ﺭﻭ ﻣﻰ ﺩﻫﺪ .ﻭ
ﺍﻳﻦ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﻣﺤﮑﻤﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻩ ﻧﻤﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻟﮑﻦ ﺁﻥ
ﺗﻤﺴﮏ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺻﺤﺖ ﻭ ﺳﻘﻢ ﺁﻥ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﻴﺴﺖ ﺍﺣﺎﺩﻳﺜﻰ ﮐﻪ ّ ّ
ﺗﻌﻘﻞ ﺟﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﺮﺍ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺸﺪ .ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﻫﻢ ﮐﻪ ّ ﺣﻖ ﺑﻪ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ ﻭ ﺑﺎﻫﺮ ﮔﺸﺖ .ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ﻭ ﻋﻼﻣﺎﺕ ّ
ﻣﺜﻞ ﺷﻤﺲ ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﺳﻤﺎء ﻻﺋﺢ ،ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﻋﺒﺎﺩ ﺩﺭ ﺗﻴﻪ ﺟﻬﻞ ﻭ
ﻓﺮﻗﺎﻧﻴﻪ ﻭ ﻧﺎﺩﺍﻧﻰ ﺳﺮﮔﺮﺩﺍﻥ ﻣﺎﻧﺪﻩﺍﻧﺪ .ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﭼﻘﺪﺭ ﺍﺯ ﺁﻳﺎﺕ ّ
ﺩﺍﻝ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﺷﺮﻉ ﻭ ﺣﮑﻢ ﺟﺪﻳﺪ ﻭ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﻣﺤﻘﻘﻪ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ّ ّ ﺍﻣﺮ ﺑﺪﻳﻊ ،ﺑﺎﺯ ﻣﻨﺘﻈﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﻃﻠﻌﺖ ﻣﻮﻋﻮﺩ ﺑﺮ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻓﺮﻗﺎﻥ
ﺣﮑﻢ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻳﻬﻮﺩ ﻭ ﻧﺼﺎﺭﻯ ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺮﻑ ﺭﺍ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ.
ﺪﻟﻪ ﺑﺮ ﺷﺮﻉ ﺟﺪﻳﺪ ﻭ ﺍﻣﺮ ﺑﺪﻳﻊ ﻓﻘﺮﺍﺕ ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻣ ّ
ِ ﺍﻟﻔﺮﺍﺾ ﻭ ﻟﺘﺠﺪﻳﺪ َ ِ ﺍﻳﻦ ُ ُ َ ﺍﻟﻤﺪﺧﺮ ِ َ ﺩﻋﺎﻯ ﻧﺪﺑﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪَ ْ َ " : ﺍﻟﻤﻠﺔ َ ِ َ ﻻﻋﺎﺩﺓ ِ ِ ﺍﻟﻤﺘﺨﻴﺮ ٕ َ ِ ﻭﺍﻟﺸﺮﻳﻌﺔ ".ﻭ ﺩﺭ ﺯﻳﺎﺭﺕ ِ َ ﺍﻳﻦ ُ َ ُ ﺍﻟﺴﻨﻦ ﻭ َ ْ َ
" : ﺳﻞ َﺍﺑﻮ َ ِ ﺍﻟﺤ ﻖ َ ِ ﻋﺒﺪ ﺍَ ِﻋﻦ ﺍﻟﺴﻼﻡ َ َ ﺍﻟﺠﺪﻳﺪ"َ ُ " . ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ َ ُ ﻋﻠﻰ َ
َِ ﻳﻬﺪﻡ ﺳﻴﺮﺗﻪ ﻗﺎﻝ َ َ ُ ﻳﺼﻨﻊ ﻣﺎ َ َ َ ﺭﺳﻮﻝ ﺍَ ِﻭ َ ِ ُ ﺻﻨﻊ َ ُ ﮐﻴﻒ َ ُ ﺍﻟﻤﻬﺪﻱ َ َ ﺳﻴﺮﺓ َ ّ
ﺍﻟﺠﺎﻫﻠﻴﺔ " .ﺣﺎﻝ ﺍﻣﺮ ﻫﺪﻡ َ ُ ُ ﻣﺎ َ ﮐﺎﻥ َ ْ َ ُ ﺭﺳﻮﻝ ﺍَ ْ َ ِ ﻗﺒﻠﻪ َﮐﻤﺎ َ َ َ
٢٧٠
ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﭼﻪ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﻫﺎ
ﺑﺮ ﻋﺪﻡ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻇﻬﻮﺭ،
٢٦٩
ﺹ ١٦٠
ﺳﺮﴽ ﻭ ﺟﻬﺮﴽ ،ﻇﺎﻫﺮﴽ ﻇﻬﻮﺭ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻭ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺍﺭﮐﺎﻥ ﻋﺎﻟﻢ ّ
ﻭ ﺑﺎﻃﻨﴼ ،ﭼﻪ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻭﺟﻪ ﺍﻣﻮﺭﺍﺕ ﺍﺭﺽ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻴﺎﺑﺪ ﻇﻬﻮﺭ
ﮐﻠﻴﻪ ﻟﻐﻮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺩﺭ "ﻋﻮﺍﻟﻢ" ﮐﻪ ﺍﺯ ﮐﺘﺐ ﻣﻈﺎﻫﺮ ّ ّ
" : ﻣﻦ َﺑﻨﻰ ِ ﺻﺒﻲ ﻫﺎﺷﻢ ِ ﻳﻈﻬﺮ ِ ْ ﻣﺸﻬﻮﺭﻩ ﻣﻌﺘﺒﺮﻩ ﺍﺳﺖ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ َ ْ َ ُ ٍ َ ِ ﺍﺣﮑﺎﻡ َ ٍ ﺍﻋﺪﺍﻪ ﺍﮐﺜﺮ َ ﮐﺘﺎﺏ ﻭ َ ُﺫﻭ ِ ٍ ﺟﺪﻳﺪ" ٕﺍﻟﻰ ﺍﻥ ﻗﺎﻝ " َﻭ َ َ ُ ٍ
ﻣﺤﻤﺪ ﺫﮐﺮ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺍﻟﻌﻠﻤﺎء ".ﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻣﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﺻﺎﺩﻕ ﺑﻦ ّ َُ ُ
" : ﻳﺄﻣﺮ ﻳﻈﻬﺮ ﻭﻟﻘﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ َ َ َ ﺻﺒﻲ ِ ْ ﻫﺎﺷﻢ ﻭ َ ُ ُ ُ َ َ ﻣﻦ َﺑﻨﻰ ِ ٍ
ٍ ﮐﺘﺎﺏ َ ٍ ﺍﻟﻨﺎﺱ ِ َ ْ َ ِ ِ ﺟﺪﻳﺪ، ﺑﮑﺘﺎﺏ ﺍﻟﻨﺎﺱ ﺑﺒﻴﻌﺘﻪ ﻭ ُﻫ َﻮ ُﺫﻭ ﺟﺪﻳﺪُ ِ ُ ، ٍ ٍ ﻳﺒﺎﻳﻊ ّ َ ّ َ
ﻓﺎﺳﺮﻋﻮﺍ ﺍﻟﻌﺮﺏ َ ٌ ﺷﺪﻳﺪَ .ﻓ ْ ﻣﻨﻪ َﺷﻴﺌﴼ َ ْ ُ ُ َﻋﻠﻰ َ َ ِ ﺳﻤﻌﺘﻢ ِ ُ ﺈﻥ َ ِ ْ ُ
ﺳﺮﺝ ﻳﻘﻴﻦ ﺭﺍ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ َٕﺍﻟﻴﻪ ".ﺧﻮﺏ ﻭﺻﻴﺖ ّ ّ ﺍﺋﻤﻪ ﺩﻳﻦ ﻭ ُ ُ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ :ﺍﮔﺮ ﺷﻨﻴﺪﻳﺪ ﮐﻪ ﺟﻮﺍﻧﻰ ﺍﺯ ﺑﻨﻰ ﻫﺎﺷﻢ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ ﻭ
ﺭﺑﺎﻧﻰ ﻣﻰ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺏ ﺟﺪﻳﺪ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﺑﺪﻳﻊ ّ
ﺑﺸﺘﺎﺑﻴﺪ ﺑﺴﻮﻯ ﺍﻭ ،ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﺟﻤﻴﻊ ﺣﮑﻢ ﮐﻔﺮ ﻭ ﺧﺮﻭﺝ ﺍﺯ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺳﻴﺪ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﻧﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﺴﻮﻯ ﺁﻥ ﻧﻮﺭ ﻫﺎﺷﻤﻰ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻥ ّ
ﻇﻬﻮﺭ ﺳﺒﺤﺎﻧﻰ ﻣﮕﺮ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮﻫﺎﻯ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﻭ ﻗﻠﺐ ﻫﺎﻯ ﭘﺮ ﮐﻴﻨﻪ.
ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻋﺪﺍﻭﺕ ﻋﻠﻤﺎ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺻﺮﻳﺤﻰ ﺩﺭ
ﻣﺪﻟﻪ ﮐﺘﺐ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ .ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﻇﺎﻫﺮﻩ ّ
ﻣﺤﻘﻘﻪ ،ﺟﻤﻴﻊ ﻧﺎﺱ ﺍﺯ ﺟﻮﻫﺮ ﺻﺎﻓﻰ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻭ ﻭ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ﻭﺍﺿﺤﻪ ّ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻌﺮﺽ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺿﻼﻟﺖ ﻭ ﻃﻐﻴﺎﻥ ﺍﻗﺒﺎﻝ
ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﻭﺍﺭﺩﻩ ﻭ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻧﺎﺯﻟﻪ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺁﻧﭽﻪ
ﺹ ١٦١
ﺣﻖ ﺑﻴﺎﻧﻰ ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﻔﺴﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﺎﻳﻞ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﺟﻮﻫﺮ ّ
ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﻔﺲ ﻭ ﻫﻮﺍﻯ ﺍﻳﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﻮﺩ ﻓﻰ ﺍﻟﻔﻮﺭ ﺗﮑﻔﻴﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ
ﺍﺋﻤﻪ ﺩﻳﻦ ﻭ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﻣﺒﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻭ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ :ﺍﻳﻦ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻗﻮﻝ ّ
ﺩﺭ ﺷﺮﻉ ﻣﺘﻴﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﻣﺮﻯ ﻭ ﺣﮑﻤﻰ ﺻﺎﺩﺭ ﻧﺸﺪﻩ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ
ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻫﺎﻯ ﺑﻰ ﻓﺎﺋﺪﻩ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻫﻴﺎﮐﻞ ﻓﺎﻧﻴﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻩ ﻭ
٢٧١
ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﺣﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺭﺍ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺍﺯ ﻗﺒﻞ
ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻣﻮﺭﺍﺕ ﺭﺍ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﺩﺭ "ﺍﺭﺑﻌﻴﻦ" ﺫﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ:
ﺍﺣﮑﺎﻡ َ ٍ ﻳﻈﻬﺮ ِﻣﻦ َﺑﻨﻰ ِ ﻭﻟﻢ ﺻﺒﻰ ُﺫﻭ ﻫﺎﺷﻢ ﺍﻟﻨﺎﺱ َ َ "َ َ ُ ﻓﻴﺪﻋﻮ ّ َ ﺟﺪﻳﺪ َ َ ٍ ٍ َ ّ ٌ
ِ ﻭﺍﮐﺜﺮ ﻳﻄﻴﻌﻮﻩ ﻳﺠﺒﻪ َ َ ٌ ﺣﮑﻢ ِﺑ َﺸﻰَ ﻟﻢ ُ ُ ﺍﺣﺪ َ َ َ ُ ُ ِ ُْ ﺍﻟﻌﻠﻤﺎء ﻓﺈﺫﺍ َ َ َ ﺍﻋﺪﺍﻪ ُ َ ُ
ﻋﻨﺪﻧﺎ ِﻣﻦ َ ِ ﺍﻟﺪﻳﻦ" ٕﺍﻟﻰ ﺁﺧﺮ ﻓﻴﻘﻮﻟﻮﻥ ﻫﺬﺍ ﺍﻤﺔ ّ ُ ﺧﻼﻑ ﻣﺎ ِ َ ََُ ُ َ
ﺍﻟﺤﺪﻳﺚ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﺟﻤﻴﻊ ﻫﻤﻴﻦ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺭﺍ ﺍﻋﺎﺩﻩ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻳﻔﻌﻞ ﻣﺎ َﻳﺸﺎء ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻧﺸﺪﻩ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﺮ ﻋﺮﺵ َ َ ُ
ﻳﺤﮑﻢ ﻣﺎ ُﻳﺮﻳﺪ ﺳﺎﮐﻦ .ﻭ ﻫﻴﭻ ﺍﺩﺭﺍﮐﻰ ﺟﺎﻟﺴﻨﺪ ﻭ ﺑﺮ ﮐﺮﺳﻲ َ ُ ُ ّ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻭ ﻭ ﻫﻴﭻ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ ﺳﺒﻘﺖ ﻧﻴﺎﺑﺪ ﺑﺮ ّ
ﮐﻤﻴﺖ ﺍﻣﺮ ﺍﻭ .ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﻗﻮﻝ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺍﻭ ﻣﻨﻮﻁ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺮ ّ ّ
ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻣﻮﺭ ﺑﻪ ﺍﻣﺮ ﺍﻭ ﻣﺤﺘﺎﺝ .ﻭ ﻣﺎ ﺳﻮﺍﻯ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺍﻣﺮ ﺍﻭ ﻣﺨﻠﻮﻕ ﺍﻧﺪ
ﻣﺒﻴﻦ ﻭ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﺍﻭ ﻣﻮﺟﻮﺩ .ﻭ ﺍﻭﺳﺖ ُﻣﻈﻬﺮ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ّ
ﺣﮑﻤﺖ ﻫﺎﻯ ﻏﻴﺐ ﺻﻤﺪﺍﻧﻰ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ "ﺑﺤﺎﺭ ﺍﻻﻧﻮﺍﺭ" ﻭ ﻣﺤﻤﺪ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ "ﻋﻮﺍﻟﻢ" ﻭ ﺩﺭ "ﻳﻨﺒﻮﻉ" ﺍﺯ ﺻﺎﺩﻕ ﺑﻦ ّ
" : ﻓﺠﻤﻴﻊ ﻣﺎ ﺟﺎﺕ ِ ِﺑﻪ ﺍﻟﻌﻠﻢ َ ْ َ ٌ ﻋﺸﺮﻭﻥ َﺣﺮﻓﴼُ َ َ . ﺳﺒﻌﺔ َﻭ ِ ُ َ ﻓﺮﻣﻮﺩ ِ ْ ُ
٢٧٢
ﺹ ١٦٢
ﺣﺮﻓﺎﻥ ﻭ َﻟﻢ َ ِ ِ ﺍﻟﺮﺳﻞ َ ِ ﺍﻟﺤﺮﻓﻴﻦ. ُ ُ ﻏﻴﺮ ْ َ َ ِ ﺍﻟﻨﺎﺱ َ ﻳﻌﺮﻑ ّ ُ ﺍﻟﻴﻮﻡ َ َ ﺣﺘﻰ َ َ
ﺮﻳﻦ َﺣﺮﻓﴼ ".ﺣﺎﻝ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺮﺝ َ َ َ ﻗﺎﺋﻤﻨﺎ َ ْ ﺍﻟﺨﻤﺴﺔ َﻭ ِ ْ ﻗﺎﻡ ُ ﻓﺈﺫﺍ َ ﺍﺧ َ َ ﺍﻟﻌﺸ َ ﻣﻌﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﺭﺍ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﻫﻔﺖ ﺣﺮﻑ ّ
ﺍﻧﺒﻴﺎء ﺍﺯ ﺁﺩﻡ ﺍﻟﻰ ﺧﺎﺗﻢ ﺩﻭ ﺣﺮﻑ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﻥ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ
ﺩﻭ ﺣﺮﻑ ﻣﺒﻌﻮﺙ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ :ﻗﺎﺋﻢ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ
ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﭘﻨﺞ ﺣﺮﻑ ﺭﺍ .ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻥ ﻗﺪﺭ ﻭ ﺭﺗﺒﻪ ﺁﻥ
ﮐﻞ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻭ ﺍﻣﺮﺵ ﺣﻀﺮﺕ ﺭﺍ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎ ﮐﻪ ﻗﺪﺭﺵ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺯ ّ ﮐﻞ ﺍﻭﻟﻴﺎﺳﺖ .ﻭ ﺍﻣﺮﻯ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﻋﻠﻰ ﻭ ﺍﺭﻓﻊ ﺍﺯ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻭ ﺍﺩﺭﺍﮎ ّ ﺍﻃﻼﻉ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺍﻣﺮ ﻣﺒﺮﻡ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻭ ﺍﻭﻟﻴﺎء ﻭ ﺍﺻﻔﻴﺎء ﺑﻪ ﺁﻥ ّ
ﺍﻟﻬﻰ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ،ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺞ ﺭﻋﺎﻉ ﺑﻪ ﻋﻘﻮﻝ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﺍﺩﺭﺍﮎ
ﺍﻡ ﺭﺩ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪْ َ " . ﻧﺎﻗﺺ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﻣﻰ ﮐﻨﻨﺪ ،ﺍﮔﺮ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻴﺎﻳﺪ ّ ﻳﻌﻘﻠﻮﻥ ؟ ٕﺍ ْﻥ ُﻫﻢ ٕ ّﺍﻻ ﺗﺤﺴﺐ َ ﻳﺴﻤﻌﻮﻥ ﺍﻭ َ ْ ِ ُ َ ﺍﮐﺜﺮﻫﻢ َ ْ َ ُ َ ﺍﻥ َ ْ َ َ ُ ْ َ ْ َ ُ
٢٧٣
ﺳﺒﻴﻼ ١" .ﺁﻳﺎ ﺍﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺭﺍ ﺑﺮ ﭼﻪ ﺍﺿﻞ َ ً ﻫﻢ َ َ ﮐﺎﻻﻧﻌﺎﻡ َ ْ ﺑﻞ ُ ْ َ ََْ ِ
ﻏﻴﺒﻴﻪ ﻭ ﺍﻣﻮﺭﺍﺕ ﺑﺪﻳﻌﻪ ﺣﻤﻞ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺻﺮﻳﺢ ﺑﺮ ﻇﻬﻮﺭ ﻣﻄﺎﻟﺐ ّ ﺍﻳﺎﻡ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ؟ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻮﺭﺍﺕ ﺑﺪﻳﻌﻪ ﺳﺒﺐ ﺟﺪﻳﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ّ
ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻧﺎﺱ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﻋﻠﻤﺎء ﻭ ﻓﻘﻬﺎء ﺣﮑﻢ ﺑﺮ ﻗﺘﻞ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻭ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺍﻭ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﻫﻤﻪ ﺍﻫﻞ ﺍﺭﺽ ﺑﺮ
ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻗﻴﺎﻡ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ "ﮐﺎﻓﻰ" ﺩﺭ ﺣﺪﻳﺚ ﺟﺎﺑﺮ ﺩﺭ
"ﻟﻮﺡ ﻓﺎﻃﻤﻪ" ﺩﺭ ﻭﺻﻒ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪِ َ َ " : ﮐﻤﺎﻝ ُﻣﻮﺳﻰ َﻭ ﻋﻠﻴﻪ َ ُ -١ﺳﻮﺭﻩ ﻓﺮﻗﺎﻥ ،ﺁﻳﻪ ٤٤
ﺹ۱۶۳
ﺍﻭﻟﻴﺎﺅﻩ ﻓﻰ َ ِ ِ ﺗﺘﻬﺎﺩﻯ ﻓﻴﺬﻝ ﺍﻳﻮﺏ َ َ ِ ُ ﺑﻬﺎء ﻋﻴﺴﻰ ﻭ َ ُ ﺯﻣﺎﻧﻪ ﻭ ُ َ ﺻﺒﺮ َ َ َ ُ
ﺗﺘﻬﺎﺩﻯ ُﺭﺅﻭ ُﺱ ِ ﻴﻘﺘﻠﻮﻥ ﻭ ﺍﻟﺪﻳﻠﻢ َﻓ ُ ْ َ ُ َ ُُ ﺭﺅﻭ ُﺳﻬﻢ َﮐﻤﺎ ُ َ ﺍﻟﺘﺮﮎ ﻭ ِ َ
ﺍﻻﺭﺽ ﺧﺎﻔﻴﻦ َ ُ ﻭﺟﻠﻴﻦ ُ َ ُ ﻳﺤﺮﻗﻮﻥ ﻭ َ ُ َ ُ َُ َ ﺗﺼﺒﻊ َ ُ ﻳﮑﻮﻧﻮﻥ َ ﻣﺮﻋﻮﺑﻴﻦ َ ِ َ َ ﺍﻭﻟﺌﮏ َﺍﻭﻟﻴﺎﺋﻰ ﻳﻔﺸﻮ ﺍﻟﺮﻧﺔ ﻓﻰ ِ ِ ﻧﺴﺎﻬﻢ ُ ﺍﻟﻮﻳﻞ ﻭ ُ ّ ُ َ ِ ِ ْ ِ ﺑﺪﻣﺎﻬﻢ ﻭ َ ْ ُ
ﺣﻘﴼ ".ﺣﺎﻝ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺣﺮﻓﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ّ ﺷﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺍﮐﺜﺮ ﺍﻣﺎﮐﻦ ﺩﻡ ﺷﺮﻳﻔﺸﺎﻥ ﺭﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻫﺮ
ﺑﻠﺪﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺳﻴﺮ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﻭﻻﻳﺎﺕ ﻭ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪﻧﺪ،
ﺑﻌﻀﻰ ﺭﺍ ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ .ﻭ ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﻫﻴﭻ ﻧﻔﺴﻰ ﻓﮑﺮ ﻧﻨﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻮﻋﻮﺩ ﺑﻪ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻭ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﻗﺒﻞ ﻣﺒﻌﻮﺙ ﻭ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﺩ
ﺩﻳﮕﺮ ﺫﮐﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﺑﺮﺍﻯ ﭼﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ﭼﺮﺍ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺍﺧﺘﻼﻑ
ﺍﺫﻳﺖ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﻗﺘﻞ ﺍﻳﻦ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺭﺍ ﻭﺍﺟﺐ ﺩﺍﻧﻨﺪ ﻭ ّ
ﻣﻘﺪﺳﻪ ﺭﺍ ﺳﺒﺐ ﻭﺻﻮﻝ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﺭﺝ ﻗﺮﺏ ﺷﻤﺮﻧﺪ؟ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﺭﻭﺍﺡ ّ
٢٧٤
ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻮﺭ ﻭﺍﺭﺩﻩ ﻭ ﺍﻓﻌﺎﻝ
ﻧﺎﺯﻟﻪ ﺩﺭ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﻗﺒﻞ ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ "ﺭﻭﺿﻪ ﮐﺎﻓﻰ"
ﺩﺭ ﺑﻴﺎﻥ ﺯﻭﺭﺍء ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪَ " :ﻭ ِﻓﻰ َ َ ِ ﻣﻌﺎﻭﻳﺔ ﺑﻦ ﺭﻭﺿﺔ ﺍﻟﮑﺎﻓﻰ َﻋﻦ ُ َ
ﺟﻌﻠﺖ ﻭﻫﺐ َﻋﻦ َﺍﺑﻰ َﻋﺒﺪﺍ ﻗﺎﻝ ُ ِ َ َ : ﺍﺗﻌﺮﻑ ْ َ َ ﺍﻟﺰﻭﺭﺍ ؟ ُ ْ ُ ﻗﻠﺖ ُ ْ ِ ُ : ِ ﺍﻟﺮﻱ؟ ﺛﻢ َ ﻓﺪﺍﮎُ َ ، َ َ ﺑﻐﺪﺍﺩ .ﻗﺎﻝ ﻻ ُ ، ﻳﻘﻮﻟﻮﻥ ٕ ُ ﻗﺎﻝَ ْ َ َ : ﺍﻧﻬﺎ َ ﺩﺧﻠﺖ ﻗﺎﻝ ﻧﻌﻢ. َ ﻧﻌﻢَ َ . ﺍﺗﻴﺖ ُ َ ﺳﻮﻕ ﻗﻠﺖْ َ َ : ﻗﻠﺖْ َ َ : ُْ ُ ﺍﻟﺪﻭﺍﺏ ؟ ُ ْ ُ ﻗﺎﻝ َ َ ْ َ
ﻳﻘﺘﻞ ﻳﻤﻴﻦ ﺍﻟﺰﻭﺭﺍءُ َ ُ . ﺍﻟﻄﺮﻳﻖ ؟ ِ َ ﺭﺍﻳﺖ َ َ َ ﺍﻻﺳﻮﺩ َﻋﻦ َ ِ ﺟﺒﻞ َ َ َ ََ ﺗﻠﮏ
ﻭﻟﺪ ُ ٍ ﺭﺟﻼ ِﻣﻦ ُ ْ ِ ﻗﺎﻝ: ﻳﻘﺘﻠﻬﻢ ؟ َ ﺛﻤﺎﻧﻮﻥ َ ُ ً ﻳﺼﻠﺢ ِ َ َ ﻓﻴﻬﺎ َ ُ َ ﻓﻼﻥ ُ ْ ُ ﻗﻠﺖَ :ﻣﻦ َ ُ ُ ُ ْ ﺍﻟﺨﻼﻓﺔُ ُ . ﮐﻠﻬﻢ َ َ ُ
ﺹ ١٦٤
ﺍﻟﻌﺠﻢ ".ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﺣﮑﻢ ﻭ ﺍﻣﺮ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺁﻥ ﻳﻘﺘﻠﻬﻢ َ ُ ُ ُ ُ َ ٢٧٥ ﺍﻭﻻﺩ َ َ
ﺣﻀﺮﺕ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﺑﻴﺎﻥ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩﺍﻧﺪ .ﻭ ﺣﺎﻝ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ
ﮐﻪ ﺯﻭﺭﺍء ﻣﻮﺍﻓﻖ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺍﺭﺽ ﺭﻯ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﮑﺎﻥ ﺑﻪ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﻋﺬﺍﺏ ﺑﻘﺘﻞ ﺭﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ
ﻭﺟﻮﺩﺍﺕ ﻗﺪﺳﻰ ﺭﺍ ﻋﺠﻢ ﺷﻬﻴﺪ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺷﻨﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻭﺍﺿﺢ ﻭ ﻣﺒﺮﻫﻦ ﺍﺳﺖ .ﺣﺎﻝ ﭼﺮﺍ ﺍﻳﻦ ﺧﺮﺍﻃﻴﻦ ﺍﺭﺽ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ
ﺣﻖ ﺷﻤﺲ ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﺳﻤﺎء ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ ّ ﺗﻔﮑﺮ ﻧﻤﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﺑﻪ ّ
ﻧﻤﻰ ﺟﻮﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﮐﻪ ﻣﻌﻨﻰ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻣﻘﺮ ﺣﻖ ﻭ ﺟﻤﺎﻝ ﺍ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﺟﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺳﻘﺮ ّ ﺍﺯ ﻇﻬﻮﺭ ّ
ﮔﺰﻳﺪﻩﺍﻧﺪ؟ ﻧﻴﺴﺖ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻮﺭ ﻣﮕﺮ ﺍﺯ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻓﻘﻬﺎﻯ ﻋﺼﺮ ﻭ
٢٧٦
ﻓﻘﻬﺎء ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻋﻬﺪ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺎﺩﻕ ﺑﻦ ّ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪُ َ ُ " : ﻣﻨﻬﻢ َ َ َ ِ ﺫﻟﮏ ِ ﺗﺤﺖ ِ ﺧﺮﺟﺖ ِ َ ﺷﺮ ُ َ ﻇﻞ ﺍﻟﺰﻣﺎﻥ َ ﺍﻟﺴﻤﺎُ ِ ﻓﻘﻬﺎَ ْ َ ﺗﻌﻮﺩ ".ﻭ ﺍﺯ ﻓﻘﻬﺎء ﻭ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺑﻴﺎﻥ ﺍﺳﺘﺪﻋﺎ ﻣﻰ ِ َُْ ﺍﻟﻔﺘﻨﺔ ﻭ ٕ َﺍﻟﻴﻬﻢ َ ُ ُ
ﺭﺑﺎﻧﻰ ﻭ ﺻﺮﻑ ﺍﺯﻟﻰ ﻧﻤﺎﻳﻢ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺸﻰ ﻧﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺟﻮﻫﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﻧﻮﺭ ّ
ﻭ ﻣﺒﺪﺃ ﻭ ﻣﻨﺘﻬﺎﻯ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻏﻴﺒﻰ ﺩﺭ ﺯﻣﻦ ﻣﺴﺘﻐﺎﺙ ﻭﺍﺭﺩ ﻧﻴﺎﻭﺭﻧﺪ
ﻣﺘﻤﺴﮏ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﻮﺭ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻋﻘﻮﻝ ﻭ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻭ ﻋﻠﻢ ّ
ﺭﺑﺎﻧﻰ ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ ﻧﻨﻤﺎﻳﻨﺪ. ﻧﺸﻮﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﻈﻬﺮ ﻋﻠﻮﻡ ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫﻰ ّ
ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﻭﺻﺎﻳﺎ ،ﺩﻳﺪﻩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﻰ ﺍﻋﻮﺭ ﮐﻪ
ﺍﺯ ﺭﺅﺳﺎﻯ ﻗﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻌﺎﺭﺿﻪ ﺑﺮ ﺧﻴﺰﺩ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺩﺭ
ﺹ ١٦٥
ﻫﺮ ﺑﻠﺪﻯ ﺑﺮ ﻧﻔﻰ ﺁﻥ ﺟﻤﺎﻝ ﻗﺪﺳﻰ ﺑﺮﺧﻴﺰﻧﺪ ﻭ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺁﻥ
ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﻭ ﺟﻮﻫﺮ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺩﺭ ﮐﻮﻩ ﻫﺎ ﻭ ﺻﺤﺮﺍﻫﺎ ﻓﺮﺍﺭ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ
ﺗﻮﮐﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ ﻭ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﻇﺎﻟﻤﻴﻦ ﻣﺴﺘﻮﺭ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺑﺮﺧﻰ ّ
ﮐﻤﺎﻝ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ﺟﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﻧﺪ .ﻭ ﮔﻮﻳﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻧﻔﺴﻰ ﮐﻪ
ﺑﻪ ﮐﻤﺎﻝ ﺯﻫﺪ ﻭ ﺗﻘﻮﻯ ﻣﻮﺻﻮﻑ ﻭ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ ،ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ
ﺟﻤﻴﻊ ﻧﺎﺱ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻓﺮﺽ ﺷﻤﺮﻧﺪ ﻭ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺍﻣﺮﺵ ﺭﺍ ﻻﺯﻡ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻗﻴﺎﻡ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺩﺍﻧﻨﺪ ،ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺭﺑﻪ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺍﺻﻞ ﺷﺠﺮﻩ ّ
ﻣﻨﺘﻬﺎﻯ ﺟﻬﺪ ﻭ ﺍﺟﺘﻬﺎﺩ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﺭﺿﻪ ﺑﺮ ﺧﻴﺰﺩ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﺷﺄﻥ
ﻧﺎﺱ .ﺑﺎﺭﻯ ،ﺍﻣﻴﺪﻭﺍﺭﻳﻢ ﮐﻪ ﺍﻫﻞ ﺑﻴﺎﻥ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻮﺍﻯ ﺣﻖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻏﻴﺮ ﺭﻭﺡ ﻃﻴﺮﺍﻥ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻓﻀﺎﻯ ﺭﻭﺡ ﺳﺎﮐﻦ ﺷﻮﻧﺪّ ، ﺗﻤﻴﺰ ﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﺗﻠﺒﻴﺲ ﺑﺎﻃﻞ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻳﺪﻩ ﺑﺼﻴﺮﺕ ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ.
ﻣﺮﺑﻰ ﺍﻳﺎﻡ ﺭﺍﺋﺤﻪ ﺣﺴﺪﻯ ﻭﺯﻳﺪﻩ ﮐﻪ ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ّ ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ّ
ﺍﻭﻝ ﺑﻨﺎﻯ ﻭﺟﻮﺩ ﻋﺎﻟﻢ ،ﺑﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺁﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﺯ ﻏﻴﺐ ﻭ ﺷﻬﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ّ ﻏﻞ ﻭ ﺣﺴﺪ ﻭ ﺑﻐﻀﺎﺋﻰ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺸﺪﻩ ﻭ ﺍﻭﻟﻰ ﻧﻪ ،ﺗﺎ ﺣﺎﻝ ﭼﻨﻴﻦ ّ ﺭﺍ ّ
ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺟﻤﻌﻰ ﮐﻪ ﺭﺍﺋﺤﻪ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺭﺍ ﻧﺸﻨﻴﺪﻩﺍﻧﺪ
ﺍﺗﻔﺎﻕ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﺭﺍﻳﺎﺕ ﻧﻔﺎﻕ ﺑﺮﺍﻓﺮﺍﺧﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺪ ّ
ﻃﻴﺎﺭ .ﺑﺎ ﻭ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﺭﻣﺤﻰ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﻭ ﺍﺯﻫﺮ ﺳﻤﺖ ﺗﻴﺮﻯ ّ
ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﺍﺣﺪﻯ ﺩﺭ ﺍﻣﺮﻯ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﻧﻨﻤﻮﺩﻡ ﻭ ﺑﻪ ﻧﻔﺴﻰ ﺑﺮﺗﺮﻯ
ﻧﺠﺴﺘﻢ .ﻣﻊ ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﻣﺼﺎﺣﺒﻰ ﺑﻮﺩﻡ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻬﺮﺑﺎﻥ ﻭ ﺭﻓﻴﻘﻰ ﺑﻪ ﻏﺎﻳﺖ ﺑﺮﺩﺑﺎﺭ ﻭ ﺭﺍﻳﮕﺎﻥ .ﺑﺎ ﻓﻘﺮﺍء ﻣﺜﻞ ﻓﻘﺮﺍء ﺑﻮﺩﻡ ﻭ ﺑﺎ ﻋﻠﻤﺎء
٢٧٧
ﺹ ١٦٦
ﺍﻟﺬﻯ ﻻ ٕﺍﻟﻪ ٕ ّﺍﻻ ﻓﻮﺍ ﻭ ﻋﻈﻤﺎء ﺩﺭ ﮐﻤﺎﻝ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻭ ﺭﺿﺎ .ﻣﻊ ﺫﻟﮏ َ َ
ﺿﺮﺍء ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻋﺪﺍء ﻭ ﺍﻭﻟﻰ ُﻫﻮ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻫﻤﻪ ﺍﺑﺘﻼء ﻭ ﺑﺄﺳﺎء ﻭ ّ ٢٧٨
ﺍﺣﺒﺎء ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪ ﻣﻌﺪﻭﻡ ﺻﺮﻑ ﺍﻟﮑﺘﺎﺏ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪ ﻧﺰﺩ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﺯ ّ
ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﻔﻘﻮﺩ ﺑﺤﺖ .ﺑﺎﺭﻯ ،ﭼﻪ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻧﻤﺎﻳﻢ ﮐﻪ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﮔﺮ
ﺍﻭﻝ ﻭﺭﻭﺩ ﺍﻳﻦ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺑﺎﺷﺪ ﻃﺎﻗﺖ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻥ ﻧﻪ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺪ ﺩﺭ ّ
ﺍﻃﻼﻉ ﻳﺎﻓﺘﻢ ،ﺍﺯ ﺍﺭﺽ ﭼﻮﻥ ﻓﻰ ﺍﻟﺠﻤﻠﻪ ﺑﺮ ﺍﻣﻮﺭﺍﺕ ﻣﺤﺪﺛﻪ ﺑﻌﺪ ّ
ﻗﺒﻞ ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩﻡ ﻭ ﺳﺮ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﺑﺎﻥ ﻫﺎﻯ ﻓﺮﺍﻕ ﻧﻬﺎﺩﻡ ﻭ ﺩﻭ ﺳﺎﻝ ﻭﺣﺪﻩ ﺩﺭ ﺻﺤﺮﺍﻫﺎﻯ ﻫﺠﺮ ﺑﺴﺮ ﺑﺮﺩﻡ ﻭ ﺍﺯ ﻋﻴﻮﻧﻢ ﻋﻴﻮﻥ
ﺟﺎﺭﻯ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﻗﻠﺒﻢ ﺑﺤﻮﺭ ﺩﻡ ﻇﺎﻫﺮ .ﭼﻪ ﻟﻴﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻗﻮﺕ ﺩﺳﺖ
ﺍﻳﺎﻡ ﮐﻪ ﺟﺴﺪ ﺭﺍﺣﺖ ﻧﻴﺎﻓﺖ .ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺑﻼﻳﺎﻯ ﻧﺎﺯﻟﻪ ﻭ ﻧﺪﺍﺩ ﻭ ﭼﻪ ّ
ﻓﻮﺍﻟﺬﻯ ﻧﻔﺴﻰ ِ َ ِ ِ ﺑﻴﺪﻩ ﮐﻤﺎﻝ ﺳﺮﻭﺭ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺭﺯﺍﻳﺎﻯ ﻣﺘﻮﺍﺗﺮﻩ َ ﺻﺤﺖ ﻭ ﺳﻘﻢ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻓﺮﺡ ﻣﺸﻬﻮﺩ .ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺿﺮﺭ ﻭ ﻧﻔﻊ ﻭ ّ
ﺍﻃﻼﻉ ﻧﺒﻮﺩ .ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﻮﺩﻡ ﻭ ﺍﺯ ﻣﺎ ﺳﻮﻯ ﻏﺎﻓﻞ .ﻭ ﻧﻔﺴﻰ ّ ﻏﺎﻓﻞ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﮐﻤﻨﺪ ﻗﻀﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﻭﺳﻊ ﺍﺯ ﺧﻴﺎﻝ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﻴﺮ
ﻣﻘﺪﺱ ﺍﺯ ﺗﺪﺑﻴﺮ .ﺳﺮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﮐﻤﻨﺪﺵ ﻧﺠﺎﺕ ﻧﻪ ﻭ ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺍﻭ ّ
ﺍﺭﺍﺩﻩ ﺍﺵ ﺭﺍ ﺟﺰ ﺭﺿﺎ ﭼﺎﺭﻩ ﺍﻯ ﻧﻪ .ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻬﺎﺟﺮﺗﻢ
ﺭﺍ ﺧﻴﺎﻝ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﻧﺒﻮﺩ ﻭ ﻣﺴﺎﻓﺮﺗﻢ ﺭﺍ ﺍﻣﻴﺪ ﻣﻮﺍﺻﻠﺖ ﻧﻪ .ﻭ
ﻣﺤﻞ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺍﺣﺒﺎﺏ ﻧﺸﻮﻡ ﻭ ﻣﺼﺪﺭ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺟﺰ ﺍﻳﻦ ﻧﺒﻮﺩ ﮐﻪ ّ
ﻋﻠﺖ ﺣﺰﻥ ﺿﺮ ﺍﺣﺪﻯ ﻧﺸﻮﻡ ﻭ ّ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﻧﮕﺮﺩﻡ ﻭ ﺳﺒﺐ ّ
ﻗﻠﺒﻰ ﻧﮕﺮﺩﻡ .ﻏﻴﺮ ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﺫﮐﺮ ﺷﺪ ﺧﻴﺎﻟﻰ ﻧﺒﻮﺩ ﻭ ﺍﻣﺮﻯ ﻣﻨﻈﻮﺭ
ﺹ ١٦٧
ﻧﻪ .ﺍﮔﺮﭼﻪ ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﻣﺤﻤﻠﻰ ﺑﺴﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻮﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﺧﻴﺎﻟﻰ ﻧﻤﻮﺩ.
ﻻﺑﺪﴽ ﺑﺎﺭﻯ ،ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﺯ ﻣﺼﺪﺭ ﺍﻣﺮ ﺣﮑﻢ ﺭﺟﻮﻉ ﺻﺎﺩﺭ ﺷﺪ ﻭ ّ
ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﻤﻮﺩﻡ ﻭ ﺭﺍﺟﻊ ﺷﺪﻡ .ﺩﻳﮕﺮ ﻗﻠﻢ ﻋﺎﺟﺰ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺫﮐﺮ ﺁﻧﭽﻪ
٢٧٩
ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺭﺟﻮﻉ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﺪ .ﺣﺎﻝ ﺩﻭ ﺳﻨﻪ ﻣﻰ ﮔﺬﺭﺩ ﮐﻪ ﺍﻋﺪﺍء ﺩﺭ ﺍﻫﻼﮎ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺪ ﻓﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﻌﻰ ﻭ ﺍﻫﺘﻤﺎﻡ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ
ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ .ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﻧﻔﺴﻰ ﺍﺯ ﺍﺣﺒﺎﺏ ﻧﺼﺮﺕ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ّ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻭﺟﻪ ﺍﻋﺎﻧﺘﻰ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ .ﺑﻠﮑﻪ ﺍﺯ ﻋﻮﺽ ﻧﺼﺮ ،ﺣﺰﻥ ﻫﺎ ﻓﻌﻼ ﻣﺜﻞ ﻏﻴﺚ ﻫﺎﻃﻞ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ. ﻗﻮﻻ ﻭ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺍﻟﻰ ﻭ ﻣﺘﻮﺍﺗﺮ ً ً
ﻭ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺪ ﺩﺭ ﮐﻤﺎﻝ ﺭﺿﺎ ﺟﺎﻥ ﺑﺮ ﮐﻒ ﺣﺎﺿﺮﻡ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺍﺯ
ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﻓﻀﻞ ﺳﺒﺤﺎﻧﻰ ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻑ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﻣﺸﻬﻮﺭ ،ﺩﺭ ﺳﺒﻴﻞ ﻧﻘﻄﻪ ﻭ ﮐﻠﻤﻪ ﻋﻠﻴﺎ ﻓﺪﺍ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺟﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺩ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ
ﺗﻮﻗﻒ ﺧﻴﺎﻝ ﻧﺒﻮﺩ َ َ ﺍﻟﺮﻭﺡ ِ َ ِ ﺑﺎﻣﺮﻩ ،ﺁﻧﻰ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﻠﺪ ّ ﻧﻄﻖ ُ ﻓﻮﺍﻟﺬﻯ َ َ َ
ﺣﻮﻝ َﻭ ﻻ ﺍﻟﻘﻮﻝ ﺑﻼ َ َ ﺍﺧﺘﻢ َ َ ﻧﻤﻰ ﻧﻤﻮﺩﻡ َ َ ﻭﮐﻔﻰ ِﺑﺎَ ِﺷﻬﻴﺪﴽُ ِ َ . ﺍﻧﺎ ِ ِ ﻗﻮﺓ ٕ ّﺍﻻ ِﺑﺎَ ِﻭ ٕ ّ ِ ﺭﺍﺟﻌﻮﻥ .ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ ٢٨٠ ﺍﻟﻴﻪ ِ ُ ﺍﻧﺎﻟﻠﻪ ﻭ ٕ ّ َُ
ﺣﺐ ﻧﻮﺷﻴﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﮔﺎﻣﻰ ﺑﻪ ﮐﺎﻡ ﻧﻔﺲ ﺑﺮﻧﺪﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﺩﻻﺋﻞ ﻭ ﻫﻮﺵ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺻﻬﺒﺎﻯ ّ ﺣﺠﺖ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺸﻌﺮ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺑﺪﻳﻊ ﻭ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻭ ّ
ﻣﻨﻴﻊ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ ﺍﻇﻬﺮ ﺍﺯ ﺷﻤﺲ ﺩﺭ ﻓﻠﮏ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ. ﺣﺎﻝ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﺧﻠﻖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﻤﺎﻝ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺍﻗﺒﺎﻟﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﻮﺍﻯ
ﻧﻔﺴﺎﻧﻰ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ .ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﺎﺕ ﻣﺘﻘﻨﻪ ﻭ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ﺭﺑﺎﻧﻴﻪ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﻭ ﻣﺤﮑﻤﻪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺛﻘﻞ ﺍﮐﺒﺮ ﮐﻪ ﻭﺩﻳﻌﻪ ّ ّ
ﺹ ۱۶۸
ﺍﻳﻦ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﻭﺍﺿﺤﻪ ﮐﻪ ﺍﺻﺮﺡ ﺍﺯ ﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﺗﺒﻴﺎﻥ ﺍﺳﺖ ،ﺍﺯ ﻫﻤﻪ
ﻏﺎﻓﻞ ﻭ ﻣﻌﺮﺽ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﭼﻨﺪ ﺣﺪﻳﺚ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﺧﻮﺩ ﻣﻄﺎﺑﻖ
ﻣﺘﻤﺴﮏ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﻌﻨﻰ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ّ
ﺷﺪﻩ ﻭ ﺍﺯ ﺳﻠﺴﺎﻝ ﺧﻤﺮ ﺫﻯ ﺍﻟﺠﻼﻝ ﻭ ﺯﻻﻝ ﺑﻰ ﺯﻭﺍﻝ ﺟﻤﺎﻝ ﻻﻳﺰﺍﻝ
٢٨١
ﻣﺤﺮﻭﻡ ﻭ ﻣﺄﻳﻮﺱ ﻣﺎﻧﺪﻩﺍﻧﺪ .ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺧﺒﺎﺭ،
ﻫﻮﻳﻪ ﻧﻮﺭ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺫﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﺷﺎﻋﺮ ﺳﻨﻪ ﻇﻬﻮﺭ ﺁﻥ ّ
ﻧﻔﺴﻰ ﺍﺯ ﻫﻮﺍﻯ ﻧﻔﺲ ﻣﻨﻘﻄﻊ ﻧﮕﺸﺘﻪﺍﻧﺪِ .ﻓﻰ ﻧﺸﺪﻩﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ َ َ
ﻓﮑﻴﻒ ﻳﺎ ﻣﻮﻻﻱ ﻓﻰ ُ ِ ِ ِ ﻇﻬﻮﺭﻩ؟ ﺍﻟﺼﺎﺩﻕ َ ﻀﻞ " َ َ ﺣﺪﻳﺚ ُ َ ﺳﻞ ﻋﻦ ّ ﺍﻟﻤﻔ َ َ َ ﺍﻟﺴﻼﻡ :ﻓﻰ َ َ ِ ﻳﻌﻠﻮ ﺫﮐﺮﻩ". ﺍﻣﺮﻩ ﻭ ُ َﻓﻘﺎﻝ َ َ ﺳﻨﺔ ّ ّ ِ ﺍﻟﺴﺘﻴﻦ َ َ ُ ﻋﻠﻴﻪ ّ ُ ﻳﻈﻬﺮ َ ُ
٢٨٢
ﺗﺤﻴﺮ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ﺑﺎﺭﻯ، ّ
ﻣﺜﻼ ﺫﮐﺮ ﺣﺰﻥ ﻭ ﺳﺠﻦ ﺣﻖ ﺍﺣﺘﺮﺍﺯ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ. ً ﻭﺍﺿﺤﻪ ﻻﺋﺤﻪ ﺍﺯ ّ
ﻭ ﺍﺑﺘﻼء ﮐﻪ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺧﻼﺻﻪ ﻓﻄﺮﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪ ﺩﺭ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﻗﺒﻞ
" : ﻋﻼﻣﺎﺕ ﻣﻦ َ ْ َ َ ِ ٍ ﺍﻥ ﻓﻰ ِ ﻧﺒﻲ ﺍﺭﺑﻊ ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩِ .ﻓﻰ ِ ﺍﻟﺒﺤﺎﺭ ٕ ﻗﺎﻤﻨﺎ َ َ َ ﺍﺭﺑﻌﺔ َ ﻳﻮﺳﻒ َﻭ ُ َ ٍ ﺍﻟﺨﻮﻑ ﺍﻟﻌﻼﻣﺔ ِﻣﻦ ﻣﻮﺳﻲ َ ُ ﺍﻣﺎ َ َ ُ ﻣﺤﻤﺪّ . ُﻣﻮﺳﻰ ﻭ ﻋﻴﺴﻰ ﻭ ُ ُ َ َ ﻗﺎﻟﻮﺍ ﻓﻰ َ ِ ﺣﻘﻪ .ﻭ ﺍﻟﻌﻼﻣﺔ ِﻣﻦ ﻋﻴﺴﻰ ﻣﺎ ُ ﺍﻣﺎ َ َ ُ ﻭ ﺍﻻﻧﺘﻈﺎﺭَ .ﻭ َ ّ
ﺍﻟﻌﻼﻣﺔ ِﻣﻦ ﺍﻟﺘﻘﻴﺔَ .ﻭ َ َ ُ ﺍﻟﺴﺠﻦ َﻭ ُ َ َ ُ ﻳﻮﺳﻒ ُ ﺍﻟﻌﻼﻣﺔ ِﻣﻦ ُ ُ َ
ِ ُ َ ٍ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ " .ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺤﮑﻤﻰ ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﻳﻈﻬﺮ ِ ٍ ﺑﺂﺛﺎﺭ ِ ِ ﻣﺤﻤﺪ َ ْ َ ُ
ﻣﺘﻨﺒﻪ ﻧﺸﺪﻩ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻣﻮﺭﺍﺕ ﺭﺍ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺁﻧﭽﻪ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪﻩ ﺫﮐﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﺍﺣﺪﻯ ّ ﻣﺴﻤﻊ ﺭﺑﮏ ٕ . ُ ﻣﺘﻨﺒﻪ ﺷﻮﻧﺪ ٕ ّﺍﻻ َﻣﻦ ﺷﺎَ َ ﮔﻤﺎﻥ ﻧﺪﺍﺭﻡ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ّ ﺍﻥ ﺍُ َ
ﺍﻟﻘﺒﻮﺭ. ﺑﻤﺴﻤﻊ َﻣﻦ ِﻓﻰ ُ ﻳﺸﺎء ﻭ ﻣﺎ َ َ ﺍﻧﺎ ِ ُ ِ َﻣﻦ َ ُ
ﺹ ۱۶۹
٢٨٣
ﺍﺯﻟﻴﻪ ﺭﺍ ﻫﻮﻳﻪ ﻭ ﺣﻤﺎﻣﺎﺕ ّ ﻭ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺟﻨﺎﺏ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺍﻃﻴﺎﺭ ّ ﺩﻭ ﺑﻴﺎﻥ ﺍﺳﺖ .ﺑﻴﺎﻧﻰ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻇﺎﻫﺮ ،ﺑﻰ ﺭﻣﺰ ﻭ ﻧﻘﺎﺏ ﻭ
ﺣﺠﺎﺏ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﻭ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﺳﺮﺍﺟﻰ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻭ ﻧﻮﺭﻯ ﺭﺍﻩ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ،ﺗﺎ ﺳﺎﻟﮑﻴﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﺭﺝ ﻗﺪﺱ ﺭﺳﺎﻧﺪ ﻭ ﻃﺎﻟﺒﻴﻦ
ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﺴﺎﻁ ﺍﻧﺲ ﮐﺸﺎﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺷﺪ ﺍﺯ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ
ﻣﮑﺸﻮﻓﻪ ﻭ ﺁﻳﺎﺕ ﻭﺍﺿﺤﻪ .ﻭ ﺑﻴﺎﻧﺎﺗﻰ ﺑﺎ ﺣﺠﺎﺏ ﻭ ﺳﺘﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﻭ
ﻣﻐﻠﻴﻦ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﻗﻠﺐ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﺗﺎ ُ ّ
ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻘﺎﻳﻘﺸﺎﻥ ﺑﺎﻫﺮ ﮔﺮﺩﺩ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺎﺩﻕ ﺑﻦ ّ
" : ﻟﻴﻐﺮﺑﻠﻦ ".ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﻟﻴﻤﺤﺼﻦ َﻭﺍ ُ َ َ ُ َ ِ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻭﺍ ُ َ ُ َ ِ
ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﻣﺤﮏ ﺻﻤﺪﺍﻧﻰ ﮐﻪ ﻋﺒﺎﺩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺍﻣﺘﺤﺎﻥ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ.
ﻣﻄﻤﺌﻨﻪ ﻭ ﻭ ﺍﺣﺪﻯ ﭘﻰ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﻧﺒﺮﺩ ﻣﮕﺮ ﻗﻠﻮﺏ ّ ﻣﺠﺮﺩﻩ .ﻭ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺩﺭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺮﺿﻴﻪ ﻭ ﺍﻓﺌﺪﻩ ﻧﻔﻮﺱ ّ ّ ﻇﺎﻫﺮﻳﻪ ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ،ﻣﻌﺎﻧﻰ ّ
ﻧﻴﺴﺖ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ُ ِ " : ﺳﺒﻌﻮﻥ َﻭﺟﻬﴼ َﻭ ﻋﻠﻢ َ ُ َ ﻟﮑﻞ ِ ٍ ﻳﺒﺚ ِ ﺍﻟﻮﺟﻮﻩ ﻗﺎﻡ ﺍﻟﻨﺎﺱ ٕ ّﺍﻻ ِ ٌ ﺍﻟﻘﺎﺋﻢ َ ُ ﺑﻴﻦ ّ ِ ﺑﺎﻗﻰ ُ ُ ُ ﻭﺍﺣﺪ ﻭ ٕﺍﺫﺍ َ ﻟﻴﺲ َ َ َ َ
ﮑﻠﻢ ِ َ ِ َ ٍ ﻧﺮﻳﺪ ِﻣﻨﻬﺎ ﺍﻟﻨﺎﺱ ".ﻭ َﺍﻳﻀﴼ َ ﺑﮑﻠﻤﺔ ﻭ ُ ُ ﺑﻴﻦ ّ ِ ﻧﺘ َ ُ ﻗﺎﻝُ َ " : َ َ ﻧﺤﻦ َ َ
ﻭﻟﻨﺎ ِ ُ ﺍﻟﻤﺨﺮﺝ ".ﺑﺎﺭﻯ ،ﺫﮐﺮ ﻭﺳﺒﻌﻴﻦ َﻭﺟﻬﴼ َ َ ﻣﻨﻬﺎ َ َ ُ ﻟﮑﻞ ِ َ َ ٕﺍﺣﺪﻯ َ َ
٢٨٤
ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺑﺮﺍﻯ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺑﻌﻀﻰ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﻭ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﮐﻪ ﺩﺭ
ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻠﮏ ﺁﺛﺎﺭ ﺁﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺸﺪﻩ ﻣﻀﻄﺮﺏ ﻧﺸﻮﻧﺪ ﻭ ﺣﻤﻞ ﺑﺮ ﻋﺪﻡ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﺧﻮﺩ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻧﻪ ﺑﺮ ﻋﺪﻡ ﻇﻬﻮﺭ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺣﺪﻳﺚ ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ﻧﺰﺩ ﺹ١٧٠
ﺃﺋﻤﻪ ﺩﻳﻦ ﭼﻪ ﺑﻮﺩ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻋﺒﺎﺩ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ّ
ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺴﺘﻔﺎﺩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺒﺎﺩ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ،
٢٨٥
ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻓﻴﻮﺿﺎﺕ ﻣﻤﻨﻮﻉ ﻧﺴﺎﺯﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻫﻠﺶ ﺳﺆﺍﻝ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺗﺎ
ﺍﺳﺮﺍﺭ ﻣﺴﺘﻮﺭﻩ ،ﺑﻼ ﺣﺠﺎﺏ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﻭﺍﺿﺢ ﺷﻮﺩ .ﻭ ﻟﻴﮑﻦ ﺍﺣﺪﻯ ﺍﺯ
ﺣﻖ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺩﺭ ﺍﻫﻞ ﺍﺭﺽ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻧﻤﻰ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻃﺎﻟﺐ ّ
ﮐﻞ ﺩﺭ ﺍﺭﺽ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻏﺎﻣﻀﻪ ﺭﺟﻮﻉ ﺑﻪ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﺣﺪﻳﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪّ . ّ
ﻳﻔﻌﻞ ﻭﻟﮑﻦ ﺍُ َ َ َ ّ ﻧﺴﻴﺎﻥ ﺳﺎﮐﻦ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻫﻞ ﺑﻐﻰ ﻭ ﻃﻐﻴﺎﻥ ّ ﻣﺘﺒﻊَ .
ﻟﻘﺎﻪ ﻓﻰ َ ّ ِ ِ ﺍﻳﺎﻣﻪ َﻭ ِِ ﻳﻌﻤﻠﻮﻥ ﻭ َﻳﻨْﺴﺎﻫﻢ ﮐﻤﺎ َ َ ﺑﻬﻢ َﮐﻤﺎ ُﻫﻢ َ َ ﻧﺴﻮﺍ ِ
ﮐﺬﻟﮏ ُ ِ ﺍﻟﺬﻳﻦ ُﻫﻢ ﮐﺎﻧﻮﺍ ﻋﻠﻰ ﻋﻠﻰ ﻗﻀﻲ َ َ ﻳﻘﻀﻰ َ َ َ ِ َ ﮐﻔﺮﻭﺍ ﻭ ُ َ ﺍﻟﺬﻳﻦ َ َ ُ َ " : ﺍﻟﻘﻮﻝ َ ِ ِ ِِ ﻳﻌﺶ ﻋﻦ ﺍﺧﺘﻢ َ َ ﻳﺠﺤ ُ َ ﺑﻘﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ َﻭ َ ْ ﺪﻭﻥَ .ﻭ َ ِ ُ ﻣﻦ َ ْ ُ ﺑﺂﻳﺎﺗﻪ َ َ ﻣﻦ ﻟﻪ َ َ ِ ِْ ﺫﮐﺮ ِ َ ﻟﻪ َ ٌ ﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ُ َ ْ ﻗﺮﻳﻦَ " ١ ".ﻭ َ ْ ﻓﻬﻮ َ ُ ﻧﻘﻴﺾ َ ُ ﺷﻴﻄﺎﻧﴼ َ ُ َ
ﺗﻌﻘﻠﻮﻥ. ﻋﻦ ِ ْ ِ ﻟﻪ َ ِ َ ً ﺫﮐﺮﻯ ﻧﺰﻝ ﻣﻦ ﻗﺒﻞ ﻟﻮ َﺍﻧﺘﻢ َ ِ َ ﻣﻌﻴﺸﺔ َ ْ ﺍﻋﺮﺽ َ ْ ﻓﺈﻥ َ ُ َ َ َ ﺿﻨﮑﴼ ٢".ﻭ ﮐﺬﻟﮏ ّ
ﻧﻐﻤﺔ ٢٨٨-٢٨٩ ُ ﺳﻤﻊ َ َ َ ﻭﺍﻟﺴﻼﻡ َﻋﻠﻰ َﻣﻦ َ ِ َ ﺍﻟﺒﺎء َﻭ ﺍﻟﻬﺎء َ ّ ُ ﻣﻦ َ ﺍﻟﻤﻨﺰﻭﻝ ِ َ
٢٩٠
ﺍﻟﻮﺭﻗﺎء ﻓﻰ ِ َ ِ ﺍﻻﻋﻠﻰ١٥٢ . ﻓﺴﺒﺤﺎﻥ َ ﺭﺑﻨﺎ َ َ ﺍﻟﻤﻨﺘﻬﻰُ َ . ﺳﺪﺭﺓ ُ َ َ -١ﺳﻮﺭﻩ ﺯﺧﺮﻑ ،ﺁﻳﻪ ٣٦
- ٢ﺳﻮﺭﻩ ﻃﻪ ،ﺁﻳﻪ ١٢٤
ﺹ ١٧١
ﺹ ١٧٢
ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺍﺳﺎﻣﻰ ،ﺍﻣﺎﮐﻦ ،ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺕ
ﺹ ١٧٣
ﺍﻫﻢ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻫﺎﻯ ﻣﺸﺮﻭﺣﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺒﺎﺭﮎ ١-ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻓﻬﺮﺳﺖّ ،
ﻋﻠﻢ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺍﺻﻄﻼﺣﺎﺕ ﺩﻳﻨﻰ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻧﻰ ،ﺑﻪ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﻭ ﻧﻴﺰ ﺍﺳﺎﻣﻰ َ َ
ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﻪ ﺣﺮﻑ ﺍّﻭﻝ ﻫﺮ ﮐﻠﻤﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﻋﻠﻢ ،ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺸﻬﻮﺭﺗﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻳﺎ ﺩﺭ ﻣﺘﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﺯ ﻗﻠﻢ -٢ﺍﺯ ﺍﺳﺎﻣﻰ َ َ
ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺫﻳﻞ ﺍﺳﻢ ﺩﻳﮕﺮ ﻳﺎ ﻣﺒﺎﺭﮎ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪﻩ ،ﻣﻼﮎ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﻯ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪّ ، ﻣﺨﻔﻒ "ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ" ﺍﻟﻘﺎﺏ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺍﺻﻠﻰ ﺑﺎ ﺣﺮﻭﻑ ﻧﮏ) ،ﮐﻪ ّ
ﻣﻰ ﺑﺎﺷﺪ( ﺍﺭﺟﺎﻉ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭﺵ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺻﻄﻼﺣﺎﺕ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺣﻖ ﺟﺎﺭﻯ ﺷﺪﻩ، -٣ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﻓﻘﻂ ﮐﻨﻴﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﻗﻠﻢ ّ
ﻟﻬﺬﺍ ﻫﻤﺎﻥ ﮐﻨﻴﻪ ﻣﻼﮎ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﻯ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ،ﻣﺜﻞ "ﺍﺑﻮ ﺟﻬﻞ" ﮐﻪ ﺩﺭ
ﺫﻳﻞ ﺣﺮﻑ "ﺍﻟﻒ" ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
-٤ﺫﻳﻞ ﻫﺮ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﺼﻮﺭﺕ ﺍﻟﻔﺒﺎﺋﻰ ﺁﻭﺭﺩﻩ
ﻣﺜﻼ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﮐﻠﻤﻪ "ﺁﻳﺎﺕ" ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺍﻳﻨﻄﻮﺭ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ً
ﺁﻓﺎﻗﻴﻪ ،ﺍﺷﺎﺭﻩ ،.....ﺍﺳﺘﻬﺰﺍء ﺍﻧﮑﺎﺭ،..... ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﻯ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ :ﺁﻳﺎﺕ ّ
ﺍﻳﻤﺎﻥ ،.....ﺑﻤﻨﺰﻟﻪ ،.....ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ،.....ﮐﻨﺰﻟﺌﺎﻟﻰ ،.....ﺫﻳﻞ ﻫﺮ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺹ ١٧٤
ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻧﺸﺎﻧﻰ )؛ ( ﺍﺯ ﻫﻢ ﺟﺪﺍ ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ.
-٥ﮔﺎﻩ ﺩﺭ ﻣﺘﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﺯ ﺷﺨﺺ ﻳﺎ ﺍﺯ ﻣﻄﻠﺒﻰ ﺗﻠﻮﻳﺤﴼ ﻳﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺣﺘﻰ ﺍﻟﻤﻘﺪﻭﺭ ﺍﻳﻦ ﺗﻠﻮﻳﺤﺎﺕ ﺩﺭ ﺭﺩﻳﻒ ﻧﺎﻡ ﻳﺎ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺩﺭﺝ ﺷﺪﻩ ّ
ﮐﻠﻴﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻤﮑﻦ ﺷﻮﺩ. ﻳﺎ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺷﺨﺺ ﺍﺭﺟﺎﻉ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺗﺎ ﺩﺳﺘﻴﺎﺑﻰ ﺑﻪ ّ
-٦ﻋﻨﺎﻭﻳﻦ ﺍﺩﺍﻯ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻀﺮﺕ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺩﺭ ﭘﻰ ﺍﺳﺎﻣﻰ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ. -٧ﺳﻮﺭﻩ ﻫﺎﻯ ﻗﺮﺁﻥ ﺩﺭ ﺫﻳﻞ ﻧﺎﻡ ﻫﺮ ﺳﻮﺭﻩ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﻯ ﺷﺪﻩ ،ﻧﻪ ﺩﺭ
ﺫﻳﻞ ﮐﻠﻤﻪ ﺳﻮﺭﻩ .ﺍﮔﺮ ﺳﻮﺭﻩ ﺍﻯ ﺑﻪ ﺩﻭ ﻧﺎﻡ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺍﺳﺖ ،ﺁﻧﮑﻪ
ﻣﺸﻬﻮﺭﺗﺮ ﺍﺳﺖ ﻣﻼﮎ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ ﺫﻳﻞ ﻧﺎﻡ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻣﺸﻬﻮﺭﺗﺮ
ﺳﻮﺭﻩ ﺍﺭﺟﺎﻉ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
-٨ﺩﺭ ﻧﻘﻞ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻭ ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ ﻋﺮﺑﻰ ،ﺣﺮﻑ ﺗﻌﺮﻳﻒ "ﺍﻝ" ﺟﺰء ﮐﻠﻤﻪ
ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺣﻖ ﺻﺎﺩﺭ -٩ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﻭ ﺑﻌﻀﻰ ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻗﻠﻢ ّ
ﺍﻭﻝ ﺍﺑﻴﺎﺕ ﻣﻨﻘﻮﻝ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ،ﺩﺭ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪﻩ ﺗﺎ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻧﻴﺰ ﻣﺼﺮﻉ ّ
ﻣﻤﺪ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺑﻮﺩﻩ ،ﺭﺟﻮﻉ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﻬﻞ ﺗﺮ ﮔﺮﺩﺩ. ّ ﺹ١٧٥
ﺁ
ﺁﺩﻡ )ﺣﻀﺮﺕ( ،ﻋﻬﺪ ﺁﺩﻡ ١٦٢ ،١٥٧ ،١١١ ،٩٨ :
ﺁﺳﻤﺎﻥ :ﻧﮏ .ﺳﻤﺎء.
ﺁﻝ ﻋﻤﺮﺍﻥ)ﺳﻮﺭﻩ(١٤١ ،٩٨ ،٦٣ ،٥١ ،٤٢ ،١١ ،١٠ :
ﻓﺮﻗﺎﻧﻴﻪ..ﺩﺍﻝ ﺑﺮ ﺷﺮﻉ ﻭ ﺣﮑﻢ ﺟﺪﻳﺪ ﺍﺳﺖ،١٥٩ : ﺁﻓﺎﻗﻴﻪ ،١٢٩ﺁﻳﺎﺕ ﺁﻳﺎﺕ :ﺁﻳﺎﺕ ّ ّ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺻﺮﻳﺢ ﺁﻳﺎﺕ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺑﻪ ﺍﻣﺮ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﺎﺏ ،٩١ :ﺍﺳﺘﻬﺰﺍء ﻭ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﺑﻪ
ﺁﻳﺎﺕ ،١٤٥ ،١٤٠-١٣٧ :ﺍﻧﮑﺎﺭ ﺁﻳﺎﺕ ﺍﺯ ﺳﻮﻯ ﻣﺮﺩﻡ ،٩٢ :ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﺁﻳﺎﺕ: ﺣﺠﺖ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺟﺰ ﺁﻳﺎﺕ ﭼﻴﺰﻯ ّ ، ١٤٥ﺑﻤﻨﺰﻟﻪ ﺷﻤﺲ ﺍﺳﺖ ،١٣٥ :ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﮐﺘﺐ ّ
ﺣﺠﻴﺖ ﺁﻳﺎﺕ. ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺍﺳﺖ ،١٣٥ :ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﮏّ . ﻗﺮﺍﺭ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ،١٤٦ :ﮐﻨﺰ ﻟﺌﺎﻟﻰ ّ ﺍ
ﺍﺑﺮ :ﻣﻌﻨﻰ٥١-٤٧ ،٤٤ ،١٧ ،
ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ)ﺧﻠﻴﻞ( )ﺣﻀﺮﺕ(٤١ ،٦ : ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ،ﺳﻮﺭﻩ٣١ ،١٥ ،
ﺍﺑﻦ ﺍﻻﻧﺴﺎﻥ :ﻧﮏ .ﻋﻴﺴﻰ)ﺣﻀﺮﺕ(. ﺍﺑﻦ ﺻﻮﺭﻳﺎ٥٦ :
ﺍﺑﻮ ﺟﻬﻞ٧٩ :
ﺍﺑﻮ ﻋﺎﻣﺮ ﺭﺍﻫﺐ٧٠ :
ﺍﺑﻮ ﻋﺒﺪﺍ) ﺍﺑﻰ ﻋﺒﺪﺍ١٧٠ ،١٦٦ :(
ﺹ ١٧٦
ﺍﻟﺰﻭﺭﺍء١٦٣ : َ ِ ُ ﺃﺗﻌﺮﻑ ّ
ﻳﻌﻠﻤﮑﻢ٤٥ : ﺍﺗﻘﻮﺍ ﺍّ ّ ﺍﺛﻴﻢ)ﻟﻘﺐ(١٢٥ :
ﺍﺣﺰﺍﺏ ،ﺳﻮﺭﻩ١١٨ ،١١٢ :
ﺍﺣﻤﺪ)ﺷﻴﺦ ﺍﺣﻤﺪ ﺍﺣﺴﺎﺋﻰ(٤٣ :
ﻣﺤﻤﺪﺭﺳﻮﻝ ﺍ)ﺣﻀﺮﺕ(. ﺍﺣﻤﺪﻳﻪ :ﻧﮏ. ﺍﺣﻤﺪ ،ﺟﻤﺎﻝ ّ ّ
ﺍﺧﺖ ﻫﺎﺭﻭﻥ :ﻧﮏ .ﻣﺮﻳﻢ )ﺣﻀﺮﺕ( ﺍﻟﺤﻖ١٥٨ :.... ﺍﺫﺍ ﻇﻬﺮﺕ ﺭﺍﻳﺔ ّ
ﺍﺫﺍ ﻗﺎﻡ ﺍﻟﻘﺎﺋﻢ ﻗﺎﻣﺖ ﺍﻟﻘﻴﺎﻣﺔ٩٥ : ﺍﺭﺑﻌﻴﻦ )ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺣﺪﻳﺚ(١٦١ : ﺍﺭﺩﺑﻴﻠﻰ ،ﻣﻼّ ﻳﻮﺳﻒ١٤٨ :
ﺍﺭﺷﺎﺩ ﺍﻟﻌﻮﺍﻡ )ﮐﺘﺎﺏ(١٢٢ :
ﺍﺭﺽ ،ﻣﻌﻨﻰ :ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺍﺭﺍﺿﻰ ﻗﻠﻮﺏ ﺑﻪ ﺍﺭﺽ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻭ ﺣﮑﻤﺖ ،٣٠ :ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺭﺽ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻭ ﻋﻠﻢ ﺍﺳﺖ ،٣١ :ﻣﻌﻨﻰ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺍﺭﺽ ،٣٢-٣٠ :ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﺭﺍﺿﻰ ﻗﻠﻮﺏ ﺍﺳﺖ٣٠ :
ﺍﺭﺽ ﺭﻯ :ﻧﮏ .ﺭﻯ ،ﻧﮏ .ﺯﻭﺭﺍء. ِ ﻃﻒ )ﮐﺮﺑﻼ(٨٣ : ﺍﺭﺽ ّ
ﺍﺳﺘﻬﺰﺍء ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻟﻬﻰ :ﻧﮏ .ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻟﻬﻰ. ﺍﺳﺘﻐﻨﺎﻯ ﺣﻖ ﺍﺯ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻭ ﻋﺒﺎﺩﺕ ﺧﻠﻖ٣٤ :
ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺑﺮ ﺍﻣﺮ ﺍﻟﻬﻰ)ﺩﻟﻴﻞ ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ(١٦٧ ،١٦٥ ،١٥٦-١٥٣ : ﺍﺳﺮﺍء)ﺳﻮﺭﻩ(١٢٠ ،٩٣ ،٧٦ :
ﺍﺳﺮﺍﻓﻴﻞ ،ﺻﻮﺭ :ﻧﮏ .ﺻﻮﺭ ،ﻣﻌﻨﻰ.
ﮐﻔﺎﺭ( ١٤٤ ﺍﺳﻼﻡ )ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻓﺮﻗﺎﻥ() ،٢٥ ،١٨ ،١٧ :ﺁﺯﺍﺭ ّ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ٦٥ : ﺍﺷﻴﺎء ﺣﺎﮐﻰ ﺍﺯ ﺍﺳﻤﺎء ﻭ ﺻﻔﺎﺕ ّ
ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺑﻴﺎﻥ :ﺑﻪ ﻋﺸﻖ ﻭ ﺫﻭﻕ ﺟﺎﻥ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ،١٥١-١٥٠ :ﺑﻪ ﺳﻴﻤﺎ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻭ
ﺣﺠﺖ ﮐﺎﻓﻰ ﺍﺳﺖ،١٥٠ : ﻭﺍﺿﺢ ﺍﻧﺪ ،١١٥ :ﻓﻌﻠﺸﺎﻥ ﺑﺮﺍﻯ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻦ ﻋﻠﻰ ﺍﻻﺭﺽ ّ ﺗﺎ ﺩﻡ ﻣﺮﮒ ﺑﻪ ﺫﮐﺮﺍ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،١٥٦ :ﺩﺭ ﺳﺒﻴﻞ ﺍﻟﻬﻰ ﺟﺎﻥ ﻓﺪﺍ ﮐﺮﺩﻧﺪ:
ﻣﺤﻞ ﻟﻌﻦ ﺟﻤﻴﻊ ﻧﺎﺱ ﺷﺪﻧﺪ ،١٥٧ :ﻭﺻﺎﻳﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ،١٠٧-١٠٦ ّ
ﺹ ١٧٧
ﻧﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ،١٦٥ ،١٥٢ ،٦١ :ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﮏ .ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺑﻴﺎﻥ.
ﺍﺻﻮﻝ ﮐﺎﻓﻰ )ﮐﺘﺎﺏ( ١٦١ :
ﺍﻋﺮﺍﻑ)ﺳﻮﺭﻩ(١٢٦ ،٧٨ ،٧٣ ،٦٧ : ﺍﻋﻮﺭ ،ﺷﺨﺼﻰ ﺍﻋﻮﺭ )ﻟﻘﺐ(١٦٤ :
ﺍﻟﺬﻯ ﻓﻠﻖ ﻟﮑﻢ ﺍﻟﺒﺤﺮ٥٦ :... ﺍﻗﺴﻤﮏ ﺑﺎّ ﺍﮐﺴﻴﺮ ،ﺍﮐﺴﻴﺮ ﺍﻟﻬﻰ١٠٥ ،١٠٤ :
ﺍﻟﺼﻮﻡ ﺷﻤﺴﻬﺎ٢٦ :... ﺍﻻﺳﻼﻡ ﺳﻤﺎء ﻭ ّ
ﺍﻟﻒ ﺁﺩﻡ١١١ :...
ﺍﻟﻒ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻧﮑﺎﺡ ﻧﻤﻮﺩﻡ )ﺑﻴﺎﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻋﻠﻰ(١١٠ : ﺍﻟﻨﺒﻴﻮﻥ ﻓﺎﻧﺎ١٠٧ ،١٠١ : ﺍﻣﺎ ّ ّ ّ
ﺍﻣﺘﺤﺎﻧﺎﺕ ﺍﻟﻬﻰ ،٥ :ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺁﻥ ١٦٩ ،١٥٩ ،٥٥ ،٥٠ ،٤٩ ،٣٧-٣٢
ﺍﻣﺖ ﺍﻧﺠﻴﻞ :ﻧﮏ .ﻧﺼﺎﺭﻯ ّ
ﺍﻣﻢ ﻋﻴﺴﻰ :ﻧﮏ .ﻧﺼﺎﺭﻯ.
ﺍﻣﻴﺮ )ﺣﻀﺮﺕ( :ﻧﮏ .ﻋﻠﻰ ،ﺍﻣﻴﺮ ﺍﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ.
ﺍﻧﺎ ﻫﻮ ﻭ ﻫﻮ ﺍﻧﺎ ٦٤ :ﻭ ﻧﻴﺰ ﻧﮏ .ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻟﻬﻰ ،ﻣﻘﺎﻡ. ﺍﻥ ﺍﻣﺮﻧﺎ ﺻﻌﺐ ﻣﺴﺘﺼﻌﺐ٥٥ : ّ ﺍﻧﺒﻴﺎء :ﻧﮏ .ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻟﻬﻰ. ﺍﻧﺒﻴﺎء )ﺳﻮﺭﻩ(١١٣ :
ﺍﻧﺠﻴﻞ ،١٤١ ،١٣١ ،٩٩ ،٨٨ ،٧٨ ،٥٩ ،٥٣ ،١٨ ،١٧ ،١٦ :ﺍﻧﺎﺟﻴﻞ ﺍﺭﺑﻌﻪ،١٤ : ﻳﻮﺣﻨﺎ ۷۷ ،۱۳ ﻟﻮﻗﺎ ،٨٨ ،٧٨ ،١٨ :ﻣﺘّﻰ ،٨٨ ،٧٨ ،٤٤ ،١٨ ،١٧ ،١٦ :ﻣﺮﻗﺲ،١٧ : ّ ﺍﻧﺴﺎﻥ )ﻣﻘﺎﻡ ﺍﻭ(٦٦ - ٦٤ : ﺍﻧﺴﺎﻥ )ﺳﻮﺭﻩ(٢٧ ،١٥ :
ﺳﺮﻩ٦٥ : ﺳﺮﻯ ﻭ ﺍﻧﺎ ّ ﺍﻻﻧﺴﺎﻥ ّ
ﺍﻧﺴﺎﻥ ﮐﺎﻣﻞ) ﻣﻈﻬﺮ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺖ(٦٦-٦٨ ،٤٣ :
ﺍﻧﻌﺎﻡ )ﺳﻮﺭﻩ(١٤٦ ،١٢٥ ،١١٦ ،١١٣ ،٨٩ ،٧٩ ،٧١ ،٦٣ ،٢٨ : ﺍﻧﻔﺎﻝ)ﺳﻮﺭﻩ(١٣٧ ،١١٨ :
ﺍﻧﻔﻄﺎﺭ )ﺳﻮﺭﻩ(٢٩ :
ﺹ ١٧٨
ﺍﻧﻔﻄﺎﺭ ﺳﻤﺎء :ﻧﮏ .ﺳﻤﺎء ،ﻣﻌﻨﻰ.
ﺍﻥ ﻓﻰ ﻗﺎﺋﻤﻨﺎ ﺍﺭﺑﻊ ﻋﻼﻣﺎﺕ١٦٨ :... ّ ﺍﻟﺤﻖ ﺑﺂﻳﺎﺗﻪ١٤٥ :... ﺍﻧﻪ ﻣﺜﺒﺖ ّ ّ
ﺍﻟﺜﻘﻠﻴﻦ١٣٢ :... ﺍﻧﻰ ﺗﺎﺭﮎ ﻓﻴﮑﻢ ّ ّ
ﺍﻧﻰ ﻋﺒﺪﺍ ﻭ ﻣﺎ ﺍﻧﺎ ّﺍﻻ ﺑﺸﺮ ﻣﺜﻠﮑﻢ١١٧ :... ّ
ﻣﺤﻤﺪ١٠٢ :... ﻣﺤﻤﺪ ﻭ ﺁﺧﺮﻧﺎ ﺍﻭﻟﻨﺎ ّ ّ ّ ﺍﻫﻞ ﺍﻧﺠﻴﻞ٢٧ ،١٨ :
ﺍﻫﻞ ﺑﻴﺎﻥ :ﻧﮏ .ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺑﻴﺎﻥ.
ﺍﻟﻨﺒﻴﻴﻦ ﻣﺤﺘﺠﺐ ﺷﺪﻧﺪ١٤١ : ﺍﻫﻞ ﻓﺮﻗﺎﻥ ،١٠٦ :ﺑﻪ ﺫﮐﺮ ﺧﺎﺗﻢ ّ ّ
ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻭ ﻋﻼﻣﺎﺕ(٩٦-٨٥ ،٥٨-٥٥ ،٣٩-٣٥ ،٢٠-١٤ : ﺍﻳﺎﻡ ﻇﻬﻮﺭ) ّ ّ
ﺍﻟﻈﻬﻮﺭ٦٥ :... ﺍﻳﮑﻮﻥ ﻟﻐﻴﺮﮎ ﻣﻦ ّ
ﺍﻳﻤﺎﻥ :ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺟﻤﻌﻰ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎء ﺑﻪ ﺍﻣﺮ ﺟﺪﻳﺪ :ﻧﮏ .ﺑﺎﺏ )ﺣﻀﺮﺕ( ،ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ ،٧٢ :ﻋﻼﻣﺖ ﺣﻴﺎﺕ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﺳﺖ ،٧٦ :ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻴﻒ ﺣﺎﺩ ﻭ ّ ّ
ﺻﺪﻕ ﻭ ﮐﺬﺏ ﺩﺭ ﺍﻳﻤﺎﻥ١٥٨ ،١٥٧ :
ﺍﻟﻄﺎﻟﻌﺔ٢٣ :... ﺍﻟﺸﻤﻮﺱ ّ ﺍﻳﻦ ّ
ﺍﻟﻤﺪﺧﺮ ﻟﺘﺠﺪﻳﺪ ﺍﻟﻔﺮﺍﺋﺾ١٥٩ :... ﺍﻳﻦ ّ ﺍﻳﻮﺏ ،ﺻﺒﺮ ﺍﻭ١٦٣ : ّ
ﺏ ﺍﻟﺒﺎء ﻭ ﺍﻟﻬﺎء )ﺣﻀﺮﺕ ﺑﻬﺎءﺍ ،١٧٠ :(ﺳﺠﻦ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﻧﮏ .ﺣﺪﻳﺪ ،ﺩﻭ ﺳﺎﻝ ﻫﺠﺮﺕ ١٦٧-١٦٦
ﺑﺎﺏ)ﺣﻀﺮﺕ( :ﺍﺧﺒﺎﺭ ﺑﻪ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺧﻮﺩ ،١٥٣ :ﺍﺭﺳﺎﻝ ﺗﻮﻗﻴﻊ ﺑﻪ ﻋﻠﻤﺎء،١٥٢ : ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺑﺮ ﺍﻣﺮ ﺍﻟﻬﻰ ،١٥٣ :ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﺎﺕ ﺑﻪ ﺣﻀﺮﺗﺸﺎﻥ ﻭ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺁﻥ ﺑﻪ
ﻣﺤﻤﺪﻯ ،١٤٥-١٤٣ :ﺗﻬﻤﺖ ﻫﺎ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺩﺍﺩﻧﺪ،١٤٣ : ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﺎﺕ ﺑﻪ ﺟﻤﺎﻝ ّ
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﻤﺲ ﻣﺜﺎﻝ ﺯﺩﻩﺍﻧﺪ ،١٠٧ :ﮐﺜﺮﺕ ﺗﻤﻨﺎﻯ ﺷﻬﺎﺩﺕ ،١٥٤ :ﺷﻤﻮﺱ ّ ّ ﺁﻳﺎﺕ ،١٤٤ :ﮐﺸﻒ ﻏﻄﺎء ﻓﺮﻣﻮﺩ ،١٥٥ :ﻋﻠﻤﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻣﺆﻣﻦ ﺷﺪﻧﺪ:
، ١٤٨ﻋﻈﻤﺖ ﺍﻣﺮ ﺍﻭ١٦٢ ،١٦١ :
ﺹ ١٧٩
ﺑﺎﺏ ﻋﻠﻢ )ﻣﻌﻨﻰ(٢١ ،٢٠ :
ﻣﻼ ﺳﻌﻴﺪ١٤٨ : ﺑﺎﺭ ﻓﺮﻭﺷﻰّ ، ﻣﻼ١٤٨ : ﺑﺎﻗﺮّ ،
ﺑﺤﺎﺭ ﺍﻻﻧﻮﺍﺭ )ﮐﺘﺎﺏ(١٦٨ ،١٦١ :
ﺍﻟﻨﺼﺮ٥٧ : ﺑﺨﺖ ّ
ﺑﺪﺍ )ﺳﺒﺐ ﺑﺪﺍ ﺩﺭ ﻭﻋﺪﻩ ﻫﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ(٥ ،٤ :
ﺍﻟﻨﺒﻴﻴﻦ١٠٨ : ﺑﺪء ّ ّ
ﻣﻼ ﻋﻠﻰ١٤٨ : ﺑﺮﻗﺎﻧﻰّ ،
ﻣﻼ ﻋﻠﻰ١٤٨ : ﺑﺴﻄﺎﻣﻰّ ،
ﺑﺸﺎﺭﺍﺕ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﻌﺪ :ﻧﮏ .ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻟﻬﻰ. ﺑﻄﺤﺎ٣٢ :
ﺑﻌﺚ ،ﻣﻌﻨﻰ١٠٥ ،١٠٠ ،٩٧ ،٧٨ ،٧٧ : ﺑﻐﺪﺍﺩ١٦٣ ،١١٥ ،١٥ :
ﺑﻘﺮﻩ )ﺳﻮﺭﻩ(،١٠٩ ،١٠١ ،٩٩ ،٩٥ ،٩٢ ،٦٦ ،٦١ ،٥٨ ،٥٠ ،٤٧ ،٣٤ ،٣٣ ،٨ : ١٤٧ ،١٣ ٤،١٣ ٣ ، ١٢٠ ،١١٧ ،١١٦ ،١١٢
ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪﺍ :ﻧﮏ .ﻓﺎﻃﻤﻪ )ﺣﻀﺮﺕ( . ﺑﻨﺖ ّ
ﺑﻨﻰ ﻫﺎﺷﻢ١٦١ ،١٦٠ :
ﺑﻨﻰ ﺍﺳﺮﺍﺋﻴﻞ :ﻧﮏ .ﻳﻬﻮﺩ.
ﺑﻬﺎءﺍ) ﺣﻀﺮﺕ( :ﻧﮏ .ﺍﻟﺒﺎء ﻭﺍﻟﻬﺎء.
ﺑﻴﺎﻥ )ﮐﺘﺎﺏ( ،١٣١ ،٦٢ ،١ :ﻣﻮﻋﻮﺩ ﺑﻴﺎﻥ :ﻧﮏ.ﻣﻦ ﻳﺒﻌﺜﻪ ﺍ ،ﻧﻘﻄﻬﺒﻴﺎﻥ :ﻧﮏ.
ﺑﺎﺏ )ﺣﻀﺮﺕ(.
ﺍﻟﻠﺤﻢ٤٢ : ﺑﻴﺖ ّ
ﺍﻟﻤﻘﺪﺱ٥٧ ،٣٤ ،٣٣ ،٣٢ : ﺑﻴﺖ ّ ﭖ
ﭘﺴﺮ ﺍﻧﺴﺎﻥ :ﻧﮏ .ﻋﻴﺴﻰ)ﺣﻀﺮﺕ(.
ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ :ﻧﮏ .ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻟﻬﻰ.
ﺹ ١٨٠
ﺕ
ﺗﺄﻭﻳﻞ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺍﻟﻬﻰ :ﻧﮏ .ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺍﻟﻬﻰ.
ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺷﺮﻳﻌﺖ١٦٣ ،١٥٩ ،١٤٠ ، ٢٢ : ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻋﺎﻟﻢ٢٢ :
ﺗﺠﻠﻰ ،ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺁﻥ٩٢ : ّ
ﺗﺠﻠﻰ ﻋﺎﻡ٩٢ : ﺗﺠﻠﻰ ﺧﺎﺹّ ،٩٣ : ﺗﺠﻠﻰ ﺛﺎﻧﻰّ ،٩٤ : ﺗﺠﻠﻰ ﺍّ ،٩٢ : ّ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﮐﺘﺐ ﻭ ﺁﻳﺎﺕ)ﻗﻮﻟﻰ ﺑﻰ ﻣﻌﻨﻰ ﺍﺳﺖ(٦١-٥٥ : ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻴﻦ١٤٨ : ﺗﺮﺷﻴﺰﻯ ،ﺁﻗﺎ ّ
ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻫﺎء :ﻧﮏ .ﻫﺎء.
ﺗﻔﻄﺮ ﺳﻤﺎء :ﻧﮏ .ﺳﻤﺎء ،ﻣﻌﻨﻰ. ّ
ﺗﻔﮑﺮ ﺳﺎﻋﺔ ﺧﻴﺮ ﻣﻦ ﻋﺒﺎﺩﺓ ﺳﺒﻌﻴﻦ ﺳﻨﺔ١٥٨ : ّ
ﺗﻤﺴﮏ ﺑﺎﺫﻳﺎﻝ ﺍﻟﻬﻮﻯ٤٦ :... ّ
ﺗﻮﺑﻪ )ﺳﻮﺭﻩ(٨٣ ،٨٢ ،٦٠ :
ﺗﻮﺭﺍﺕ١٣١ ،٩٩ ،٩٠ ،٥٨-٥٦ ،١٢ :
ﺗﻮﻟﺪ ﻭ ﻣﻮﺕ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ٧٨-٧٧ : ّ ﺙ
ﺍﻟﺜﻘﻠﻴﻦ ﺍﻧﻰ ﺗﺎﺭﮎ ﻓﻴﮑﻢ ّ ﺛﻘﻠﻴﻦ :ﻧﮏّ .
ﺛﻤﻮﺩ٦ :
ﺝ ﺟﺎﺛﻴﻪ )ﺳﻮﺭﻩ(١٣٨ ،١٣٧ ،١٣٦ ،١٣٥ :
ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ١٠٩ ،٧٦ ،٧٠ ،٥٧ ،٣٣ : ﺟﺒﻞ ﺍﻻﺳﻮﺩ )ﺩﺭ ﺍﺭﺽ ﺭﻯ(١٦٣ :
ﺟﻤﺎﻝ ﺧﻠﻴﻞ :ﻧﮏ .ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ )ﺣﻀﺮﺕ(.
ﺹ ١٨ ١
ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺳﻮﻝ ﺍ) ﺣﻀﺮﺕ(. ﻣﺤﻤﺪﻯ :ﻧﮏ. ﺟﻤﺎﻝ ّ ّ
ﺟﻨﺖ٧٨ ، ﺟﻨﺖ ،٧٧ :ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ّ ّ ﺡ
ﺣﺠﺎﺏ ﺍﮐﺒﺮ :ﻧﮏ .ﻋﻠﻢ )ﺣﺠﺎﺏ ﺍﮐﺒﺮ ﺍﺳﺖ(.
ﺣﺠﺎﺯ٤٣ :
ﺣﺠﺮ )ﺳﻮﺭﻩ(٩٨ : ﺣﺠﺖ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺩﻭ ﺍﺳﺖ ﮐﺘﺎﺏ ﻭ ﺣﺠﺖ ﺑﺎﻟﻐﻪ ﺍﺳﺖّ ،١٣٥ : ﺣﺠﻴﺖ ﺁﻳﺎﺕ :ﺁﻳﺎﺕ ّ ّ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺣﺠﺘﻰ ﺍﮐﺒﺮ ﻭ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺯ ﺁﻳﺎﺕ...ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺸﺪﻩ ،١٣٦ :ﺣﺠﺞ ّ ﻋﺘﺮﺕّ ،١٣٣ :
ﺣﺠﻴﺖ ﺁﻳﺎﺕ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻣﺒﺮﻫﻦ ﺍﺳﺖ١٤٤ ،١٣٨ : ﺩﺭ ﻫﺮ ﻋﺼﺮ ﮐﺎﻣﻞ ﺍﺳﺖ،٨ : ّ
ﺣﺪﻳﺚ :ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﻗﺎﺋﻢ ،١٦٢ :ﺩﺭ ﻟﻌﻦ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﻗﺎﺋﻢ ،١٥٨ :ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﺭﺑﻌﻴﻦ، ﺑﺤﺎﺭ ﺍﻻﻧﻮﺍﺭ ،ﻋﻮﺍﻟﻢ ،١٦١ :...ﺩﺭ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺑﺴﻴﺎﺭﺳﺖ ،١٣٢ :ﺻﺎﺣﺒﺎﻥ
ﺣﺪﻳﺚ ،١٣٨ :ﻣﺮﺩﻡ ﺫﮐﺮ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﻣﺤﮑﻤﻪ ﺭﺍ ﻧﻤﻰ ﮐﻨﻨﺪ ،١٥٩ :ﻣﻌﻨﻰ ﺣﺪﻳﺚ ﺁﺏ ﺧﻮﺭﺩﻥ ﮔﺮﮒ ﻭ ﻣﻴﺶ ﺑﺎﻫﻢ٧٣ :
ﺣﺪﻳﺚ ﺟﺎﺑﺮ١٦٢ :
ﻣﻔﻀﻞ١٦٨ : ﺣﺪﻳﺚ ّ
ﺣﺪﻳﺜﻨﺎ ﺻﻌﺐ ﻣﺴﺘﺼﻌﺐ٥٤ : ﺣﺪﻳﺪ )ﺳﻮﺭﻩ(٩٨ :
ﺣﺪﻳﺪ ،ﺍﺛﺮ ﺣﺪﻳﺪ ﺑﺮ ﮔﺮﺩﻥ١٢٥ :... ُﺣﺴﻦ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﺠﻬﻮﻝ ﺍﺳﺖ١٢٨ :
ﺫﻟﺖ ﺷﻬﻴﺪ ﺷﺪ ،٨٤ :ﺑﺮ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻰ )ﺍﻣﺎﻡ ﺣﺴﻴﻦ( )ﺣﻀﺮﺕ( ،١٧٧ :ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ّ ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﺖ ﺭﻭﻯ ﺍﺭﺽ ﻣﺜﻠﻰ ﻭ ﺷﺒﻬﻰ ﻧﺪﺍﺷﺖ ،٨٣ :ﺗﺄﺛﻴﺮﺍﺕ ﻭ ﻏﻠﺒﻪ ﺧﻮﻥ ﺍﻭ،٨٤ : ّ ﺍﻭ٨٣ :
ﻣﻼ١٤٨ : ﺣﺴﻴﻦّ ،
ﺣﺸﺮ )ﺳﻮﺭﻩ(١٥٢ ،٦٥ :
ﺣﺸﺮ ﻭ ﻧﺸﺮ :ﻧﮏ .ﻗﻴﺎﻣﺖ.
ﺣﻖ ﺍﻟﻴﻘﻴﻦ )ﻣﺮﺗﺒﻪ(١٢٩ : ّ
ﺣﮑﻤﺎﻯ ﺑﻴﺎﻥ٦٣ :
ﺹ ١٨٢
ﺍﻟﺸﻬﺪﺍء٨٠ ،٧٩ : ﺳﻴﺪ ّ ﺣﻤﺰﻩ ّ ﺣﻴﺎﺕ ،ﻣﻌﻨﻰ٧٩ :
ﺥ
ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺳﻮﻝ ﺍ)ﺣﻀﺮﺕ(. ﺧﺎﺗﻢ ،ﺧﺎﺗﻢ ﺍﻧﺒﻴﺎء :ﻧﮏ. ّ
ﺒﻴﻴﻦ١١٠ : ﺧﺎﺗﻢ ﺍﻟﻨّ ّ
ﺧﺴﻮﻑ ﻗﻤﺮ ،٤٠ :ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﮏ .ﻗﻤﺮ ،ﻣﻌﻨﻰ. ﺧﻠﻖ ﺍﻧﺴﺎﻥ ،ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ١٩ :...
ﺧﻠﻖ ﺟﺪﻳﺪ ،ﺧﻠﻖ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ١٠٥-١٠٣ : ﺍﻟﺮﺣﻤﻦ :ﻧﮏ .ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ )ﺣﻀﺮﺕ(. ﺧﻠﻴﻞ ،ﺧﻠﻴﻞ ّ
ﻣﻼ ﻣﻬﺪﻯ١٤٨ : ﺧﻮﺋﻰّ ،
ﺧﻴﺒﺮ ،ﺍﻫﻞ ﺧﻴﺒﺮ ،٥٦ :ﻏﺰﻭﻩ ﺧﻴﺒﺮ١١١ : ﺩ
ﺩﺍﺭﺍﻟﺴﻼﻡ :ﻧﮏ .ﺑﻐﺪﺍﺩ. ّ
ﺩﺍﻭﺩ )ﺣﻀﺮﺕ(٣٣ : ﺩﺧﺎﻥ ،ﻣﻌﻨﻰ٥٠ :
ﺩﺧﺎﻥ )ﺳﻮﺭﻩ(١٢٥ ،٥٠ :
ﺩﻫﺮ )ﺳﻮﺭﻩ( :ﻧﮏ .ﺍﻧﺴﺎﻥ )ﺳﻮﺭﻩ( ﺫ ﺍﺣﺪﻳﻪ ،ﺫﺍﺕ ﻏﻴﺐ :ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺁﻥ ﻣﺤﺎﻝ ﺍﺳﺖ ،١١٣ ،٩٣ ،٨١ ،٦٣ :ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺫﺍﺕ ّ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﻋﻴﻦ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺫﺍﺕ ﻏﻴﺐ ﺍﺳﺖ٦٥-٦٣ :
ﺫﺍﺭﻳﺎﺕ )ﺳﻮﺭﻩ(٦٨ ،٤٦ :
ﺹ ١٨ ٣
ﺭ
ﺭﺍﺳﺨﻮﻥ ﻓﻰ ﺍﻟﻌﻠﻢ :ﻧﮏ .ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺍﻟﻬﻰ
ﺭﺏ ﺍﻋﻠﻰ :ﻧﮏ .ﺑﺎﺏ )ﺣﻀﺮﺕ(. ّ ﺭﺑﻨﺎ ﺳﻤﻌﻨﺎ ﻭ ﺍﻃﻌﻨﺎ٧٢ :... ّ
ﺍﻟﻮﻫﻴﺖ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻟﻬﻰ :ﻧﮏ .ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻟﻬﻰ. ﺭﺑﻮﺑﻴﺖ ﻭ ّ ّ
ﺭﺟﻌﺖ :ﺭﺟﻌﺖ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻭ ﺍﻭﻟﻴﺎء ﻇﻬﻮﺭﺍﺕ ﻗﺒﻞ١٠٨ ،١٠٥-١٠٢ :
ﺭﺟﻢ :ﺣﮑﻢ ﺁﻥ٥٦ ،
ﺭﺣﻤﻦ )ﺳﻮﺭﻩ(١١٥ ،٤٦ ،٤٤ ،٢٤ :
ﺭﻋﺪ )ﺳﻮﺭﻩ(٩٧ ،٩٢ ،٧٤ : ﺭﻭﺡ ﺍﻻﻣﻴﻦ :ﻧﮏ .ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ
ﺭﻭﺡ ﺍﻟﻘﺪﺱ١٣٠ ،١٢٩ ،٨٦ ،٧٧ ،٣٩-٣٧ :
ﺭﻭﺯﺑﻪ :ﻧﮏ .ﺳﻠﻤﺎﻥ
ﺭﻭﺿﻪ ﮐﺎﻓﻰ )ﮐﺘﺎﺏ(١٦٣ : ﺭﻯ١٦٤ : ﺯ
ﺯﺧﺮﻑ )ﺳﻮﺭﻩ(١٧٠ ،١٠٣ : ﺯﻣﺮ )ﺳﻮﺭﻩ(٣١ :
ﺯﻧﺎ ،ﺣﮑﻢ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺗﻮﺭﺍﺕ٥٦ : ﻣﻼ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻰ١٤٨ : ﺯﻧﺠﺎﻧﻰّ ، ّ ﺯﻭﺭﺍء )ﺍﺭﺽ ﺭﻯ(١٦٤ ،١٦٣ :
ﺯﻳﺎﺭﺕ )ﺩﻋﺎ(١٥٩ :
ﺳﺎﻓﻮﺭ ﻋﻈﻴﻢ١٦ :
ﺱ
ﺍﻟﻨﻬﺞ ﺍﻟﺒﻴﻀﺎء٤٦ :... ﺍﻟﺴﺎﻟﮏ ﻓﻰ ّ ّ
ﺳﺎﻣﺮﻯ ﺟﻬﻞ١٢٦ :
ﺹ ١٨٤
ﺳﺒﺄ ،ﺳﻮﺭﻩ١٥٢ ،١٤٢ :
ﺳﺒﺖ ،ﻳﻮﻡ٨٧ ،١١ :
ﻣﺠﻠﻠﻪ(١٣١ ،١٢٤ ،١٠٩ ،١٠ ،١ : ﺳﺒﺤﺎﺕ ﺟﻼﻝ)ﺳﺒﺤﺎﺕ ّ
ﮐﻞ َﺷﻰء٦٤ :... ﺳﺒﻘﺖ ﺭﺣﻤﺘﻪ ّ
ﺍﻟﻄﻠﺐ ﻣﺮﺩﻭﺩ٩٣ : ﺍﻟﺴﺒﻴﻞ ﻣﺴﺪﻭﺩ ﻭ ّ ّ ﺳﺘﺎﺭﻩ :ﻧﮏ .ﻧﺠﻢ.
ﺳﺤﺎﺏ :ﻧﮏ .ﺍﺑﺮ.
ﺳﺪﺭﻩ ﺭﺿﻮﺍﻥ :ﻧﮏ .ﺑﺎﺏ)ﺣﻀﺮﺕ(.
ﺳﺪﺭﻩ ﻃﻮﺑﻰ :ﻧﮏ .ﺑﺎﺏ)ﺣﻀﺮﺕ(. ﺳﺪﺭﺓ ﺍﻟﻤﻨﺘﻬﺎﻯ ﻗﺮﺏ٧٠ :
ﻣﺘﻰ. ِﺳﻔﺮ ّ ﺍﻭﻝ :ﻧﮏ .ﺍﻧﺠﻴﻞ ّ
ﺳﻘﻮﻁ ﻧﺠﻮﻡ :ﻧﮏ .ﻧﺠﻢ ،ﻣﻌﻨﻰ.
ﺍﻟﺤﻖ ﺍﻟﺠﺪﻳﺪ١٥٩ : ﺍﻟﺴﻼﻡ ﻋﻠﻰ ّ ّ
ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺑﻘﺎ :ﻧﮏ .ﻋﻠﻰ ﺍﻣﻴﺮ ﺍﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ)ﺣﻀﺮﺕ(.
ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﻘﻴﻘﻰ :ﻧﮏ .ﺑﺎﺏ)ﺣﻀﺮﺕ(.
ﺍﺣﺪﻳﻪ. ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻭﺟﻮﺩ)ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ( ،٩ :ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﮏ .ﺫﺍﺕ ّ
ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻗﺎﺋﻢ :ﻧﮏ .ﻗﺎﺋﻢ.
ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺣﻘﻴﻘﻰ :ﻣﻌﻨﻰ ﺳﻠﻄﻨﺖ ،٨٢-٨١ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺳﻠﻄﻨﺖ ،٧٢ ،٦٩ :ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻟﻬﻰ :ﻧﮏ .ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻟﻬﻰ.
ﺳﻠﻤﺎﻥ١١١ ،٤٣ :
ﺳﻠﻮﮎ ،ﺷﺮﺍﻳﻂ٤٦ ،٤٥ ،٤١ ،٣٣ ،٢٨ ،٢ ،١ : ﻣﺤﻤﺪﻯ ﺳﻤﺎء ،ﻣﻌﻨﻰ ﺁﻥ ،٤٨-٤١ ،٣٩ ،٣٠ ،٢٩ ،٢٦ ،١٨ ،١٧ ،١٦ :ﺁﺛﺎﺭ ﻇﻬﻮﺭ ّ ﺩﺭ ﺳﻤﺎء ،٤٣ :ﺍﻧﻔﻄﺎﺭ ﺳﻤﺎء ،٢٩-٣٠ :ﺳﻤﺎء ﺍﺩﻳﺎﻥ ،٣٢ -٣١ :ﺳﻤﺎء ﺑﻴﺎﻥ ﺑﻪ
ﺍﻣﺮﺍ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﮔﺸﺖ ،٣٢ :ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﺯ ﺳﻤﺎﻭﺍﺕ ﺳﻤﺎﻭﺍﺕ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺍﺳﺖ،٣١ ،٢٩ : ﺳﻤﺎﻭﺍﺕ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﻗﺒﻞ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺷﺪ ،٣٢ :ﻇﻬﻮﺭ ﻧﺠﻢ ﻋﻴﺴﻰ ﺩﺭ ﺳﻤﺎء ،٤٢ :ﻇﻬﻮﺭ ﻧﺠﻢ ﺩﺭ ﺳﻤﺎء ﻇﺎﻫﺮ ،٤٣ :ﻟﻔﻆ ﺳﻤﺎء ﻣﻌﺎﻧﻰ ﮐﺜﻴﺮﻩ ﺩﺍﺭﺩ٤٥ -٤٤ :
ﺳﺘﻴﻦ١٦٨ ،١٥٥ ،١٣٢ : ﺳﻨﻪ ّ
ﺳﺘﻴﻦ. ﺳﻨﻪ ﻇﻬﻮﺭ :ﻧﮏ .ﺳﻨﻪ ّ
ﺹ ١٨٥
ﺍﻟﺪﻭﺍﺏ )ﺩﺭ ﺍﺭﺽ ﺭﻯ(١٦٣ : ﺳﻮﻕ ّ
ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺳﻮﻝ ﺍ) ﺣﻀﺮﺕ(. ﺳﻴﺪ ﺍﺻﻔﻴﺎء :ﻧﮏ. ّ ّ ﺍﻟﺸﻬﺪﺍء )ﺣﻀﺮﺕ( :ﻧﮏ .ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﻰ. ﺳﻴﺪ ّ ّ ﺳﻴﺪ ﺍﻣﮑﺎﻥ :ﻧﮏ .ﺑﺎﺏ)ﺣﻀﺮﺕ(. ّ
ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺳﻮﻝ ﺍ) ﺣﻀﺮﺕ(. ﺳﻴﺪ ﻟﻮﻻﮎ :ﻧﮏ. ّ ّ
ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺳﻮﻝ ﺍ)ﺣﻀﺮﺕ(. ﺳﻴﺪ ﺍﻟﻤﺮﺳﻠﻴﻦ :ﻧﮏ. ّ ّ ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺳﻮﻝ ﺍ) ﺣﻀﺮﺕ(. ﺳﻴﺪ ﻭﺟﻮﺩ :ﻧﮏ. ّ ّ ﺳﻴﺮﺓ ﺍﻟﻤﻬﺪﻯ١٥٩ : ﺳﻴﻤﻴﺎ )ﻋﻠﻢ(١٢٢ :
ﺳﻴﻨﺎ )ﺑﺮﻳﻪ(٣٥ : ﺳﻴﻨﺎﻯ ﻧﻮﺭ٦ :
ﺣﺐ٤٠ : ﺳﻴﻨﺎﻯ ّ ﺵ
ﻏﺮﺑﻴﻪ٣٦ : ﺷﺮﻗﻴﻪ ﻭ ﻻ ﺷﺠﺮﻩ ﻻ ّ ّ
ﺷﺮﻉ ﻭ ﺣﮑﻢ ﺟﺪﻳﺪ :ﻧﮏ .ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺷﺮﻳﻌﺖ. ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻓﺮﻗﺎﻥ :ﻧﮏ .ﺍﺳﻼﻡ.
ﺷﻌﺮﺍء )ﺳﻮﺭﻩ(١٥١ ،١٣٧ ،٣٦ : ﺷﻌﻴﺐ٣٥ :
ﺷﻤﺲ ،ﺷﻤﺲ ﻭ ﻗﻤﺮ :ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﺍﺭﺩ ،٢٢-٢٩ :ﺍﺣﮑﺎﻡ ﻣﺮﺗﻔﻌﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻗﻤﺮ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﻭ ﺍﺳﺖ ،٢٥ :ﺍﻭﻟﻴﺎء ﻭ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﻭ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺍﻳﺸﺎﻧﻨﺪ ،٢٣ :ﺷﻤﺲ ﻭ ِ
ﻣﻌﺎﺭﻑ ﻗﺒﻞ ﺗﺎﺭﻳﮏ ﺷﺪ ،٢٨ :ﺷﻤﺲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻭ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﻣﻌﻨﻮﻯ :ﻧﮏ .ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻟﻬﻰ،
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺍﻧﺪ،١٤ : ﮐﻠﻴﻪ ّ ﺻﻠﻮﺓ ﻭ ﺻﻮﻡ ﺍﺳﺖ ،٢٦ :ﻋﻠﻤﺎء ﻇﻬﻮﺭ ﻗﺒﻠﻨﺪ ،٢٤ :ﻣﻈﺎﻫﺮ ّ ّ
،۲۲ﻣﻌﻨﻰ ﺗﺎﺭﻳﮑﻰ ﺷﻤﺲ ﻭ ﻗﻤﺮ ،٢٧ :ﺷﻤﻮﺱ ﻋﺎﻟﻴﻪ٢٤ :
ﺷﻬﻮﺩ :ﻧﮏ .ﻏﻴﺐ ﻭ ﺷﻬﻮﺩ.
ﺍﻻﻳﺘﻴﻦ١٥٥ : ﺷﻴﺒﺘﻨﻰ ٓ ّ
ﺷﻴﺮﺍﺯ١٥٥ :
ﺹ ١٨٦
ﺷﻴﻌﻪ٥٢ : ﺹ
ﺹ)ﺳﻮﺭﻩ(١٤٢ :
ﻣﺤﻤﺪ )ﺣﻀﺮﺕ(١٦١ ،١٦٠ ،٩٠ ،٥٢ : ﺻﺎﺩﻕ :ﺻﺎﺩﻕ ﺑﻦ ّ
ﺻﺎﻓﺎﺕ )ﺳﻮﺭﻩ(١٤٠ ،٨٢ :
ﺻﺎﻟﺢ )ﻧﺒﻰ(٥ :
ﺻﻼﺕ ﻭ ﺻﻮﻡ٣٣ ،٢٦ ،٢٥ :
ﺻﻮﺭ ،٧٦-٧٥ ،١٧ :ﺻﻮﺭ ﺣﻴﺎﺕ ﻋﻠﻮﻯ ،٧٨ :ﺻﻮﺭ ﻣﻌﺮﻓﺖ١٢٩ : ﺻﻮﺭ ﺍﺳﺮﺍﻓﻴﻞ٧٦ : ﺻﻮﻓﻴﻪ٩٣ : ّ
ﺍﻟﺼﻠﻮﺓ ﻧﻮﺭ٢٦ : ﺍﻟﺼﻮﻡ ﺿﻴﺎء ﻭ ّ ّ
ﺍﻳﺎﻡ ،ﻣﻌﻨﻰ٢١ : ﺿﻴﻖ ّ
ﺽ
ﻁ ﻃﻒ. ﻃﻒ :ﻧﮏ .ﺍﺭﺽ ّ ّ
ﻃﻠﺐ ﺍﻟﺪﻟﻴﻞ ﻋﻨﺪ ﺣﺼﻮﻝ ﺍﻟﻤﺪﻟﻮﻝ ﻗﺒﻴﺢ١٣٧ ،٩٧ :... ﻃﻠﻌﺖ ﻋﻠﻮﻯ :ﻧﮏ .ﻋﻠﻰ ﺍﻣﻴﺮ ﺍﻟﻤﻮءﻣﻨﻴﻦ)ﺣﻀﺮﺕ(.
ﻃﻪ )ﺳﻮﺭﻩ(١٧٠ :
ﻫﻮﻳﻪ :ﻧﮏ .ﻋﻠﻰ ﺍﻣﻴﺮ ﺍﻟﻤﻮءﻣﻨﻴﻦ)ﺣﻀﺮﺕ(. ﻃﻴﺮ ّ
ﺹ ۱۸۷
ﻅ
ﺳﺘﻴﻦ١٣٢ : ﻇﻬﻮﺭ ﺑﺪﻳﻊ ﺩﺭ ﺳﻨﻪ ّ ﻉ
ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻣﺮ ،ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻠﻖ١١٩ :
ﻣﻼ١٤٨ : ﻋﺒﺪ ﺍﻟﺨﺎﻟﻖ ﻳﺰﺩﻯّ ،
ﻋﺒﺪﺍَ ُ ﺍﺑﻰ٧٠ :
ﻋﺘﺮﺕ ﺭﺳﻮﻝ ﺍ١٣٣ ،١٣٢ :
ﻋﺠﻢ١٦٤ :
ﻋﻠﻢ ،٤٥ :ﺑﺮ ﺩﻭ ﻗﺴﻢ ﺍﺳﺖ ،٤٥ :ﻋﻠﻢ ﺍﻟﻬﻰ ،٤٥ :ﺍﻟﻌﻠﻢ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻟﻤﻌﻠﻮﻡ ،١٢٢ :...ﺍﻟﻌﻠﻢ ﺭﺑﺎﻧﻰ ،١٢٦ :ﺍﻟﻌﻠﻢ ﺳﺒﻌﺔ ﻭ ﻋﺸﺮﻭﻥ ﺣﺮﻓﴼ،١٦١ :... ﺣﺠﺎﺏ ﺍﻻﮐﺒﺮ ،١٢٤ :ﻋﻠﻢ ّ
ﮐﺜﺮﻫﺎﺍﻟﺠﺎﻫﻠﻮﻥ ،١٢١ :ﺍﻟﻌﻠﻢ ﻧﻮﺭ ﻳﻘﺬﻓﻪ ﺍ ﻋﻠﻢ ﺷﻴﻄﺎﻧﻰ ،٤٥ :ﺍﻟﻌﻠﻢ ﻧﻘﻄﺔ ّ
ﻓﻰ ﻗﻠﺐ ﻣﻦ ﻳﺸﺎء ،١٢١ ،٣٠ :ﻋﻠﻢ ﻫﺎﻯ ﻣﺠﻌﻮﻟﻪ ،١٢١ :ﻋﻠﻢ ﺍﻟﻴﻘﻴﻦ،١٤٣ ،١٢٨ : ﻗﺪﺳﻴﻪ ،١٢٢ :ﻋﻠﻮﻡ ﻓﺎﻧﻴﻪ ﻣﺮﺩﻭﺩﻩ ١٢٣ ،١٢٢ : ﻋﻠﻮﻡ ﺑﺎﻗﻴﻪ ّ
ﻋﻠﻤﺎء ﺑﻴﺎﻥ ،٦١ :ﺍﮐﺜﺮﻯ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ ،١٥٣ :ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻗﺒﻞ ﻣﺸﻰ ﻧﻨﻤﺎﻳﻨﺪ: ﻣﺤﻞ ﺗﻴﺮﻫﺎﻯ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﮔﺸﺖ ،١٤٩ :ﺻﻔﺎﺕ ﺁﻧﺎﻥ١٤٩ :؛ ١٦٣؛ ﺳﻴﻨﻪ ﻫﺎﺷﺎﻥ ّ
ﻋﻠﻤﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻀﺮﺕ ﺑﺎﺏ ﻣﺆﻣﻦ ﺷﺪﻧﺪ ،١٤٨ :ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺭﺍﺷﺪﻳﻦ ﻭ ﻓﻀﻼﻯ ﮐﺎﻣﻠﻴﻦ ...ﺍﺯ ﮐﺄﺱ ﻭﺻﺎﻝ ﻣﺮﺯﻭﻕ ﺷﺪﻧﺪ١٤٨ :
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺳﺎﻟﻢﻧﻤﺎﻧﺪﻧﺪ ،٥٥ :ﺍﺯ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻭﺍﻗﻒ ﻧﺸﺪﻧﺪ: ﻋﻠﻤﺎء ﺩﻳﻦ :ﺍﺯﺍﻣﺘﺤﺎﻧﺎﺕ ّ ﺣﻖ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ١٤٢ :؛ ﺍﻧﺒﻴﺎء ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﺁﻧﻬﺎ ﺷﻬﻴﺪ ٩٦-٥١؛ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﺍﺯ ﺟﻤﺎﻝ ّ
ﮐﺮﺩﻧﺪ١٠ :؛ ﺑﺎﺏ ﻋﻠﻢ ﺭﺍ ﻣﺴﺪﻭﺩ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪﺍﻧﺪ ،٢٠ :ﺑﻪ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﻋﻠﻢ...ﺟﻬﻞ ﻫﺎ ﻭ ﻋﻴﻮﺏ ﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻰ ﺩﻫﻨﺪ ،٢٩ :ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﺫﻫﺐ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪﺍﻧﺪ ،١٤١ :ﺗﺎﻫﺖ
ﺍﻟﻌﻘﻮﻝ ﻓﻰ ﺍﻓﻌﺎﻟﻬﻢ ١٤٥ :...ﺟﺰ ﻫﻮﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﺠﻮﻳﻨﺪ ،١٤١ ،٢٠ :ﺟﻤﻴﻊ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺣﺠﺒﺎﺕ ﻣﺤﺘﺠﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩﺍﻧﺪ ،١٠٠ :ﺟﻬﻞ ﺭﺍ ﻋﻠﻢ ﻧﺎﻡ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ،١٢٠ :ﺩﻭ ﻧﻔﺲ
ﺑﺮ ﻳﮏ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻧﻤﻰ ﺷﻮﻧﺪ ،٢٠ :ﺭﻣﻮﺯ ﮐﺘﺐ ﺍﻟﻬﻰ ﺭﺍ ﺩﺭﮎ ﻧﮑﺮﺩﻧﺪ،١٨ : ، ٨٣-٨٢ ، ٥٥ ، ٥٣ ،٣٠-٢٧ﺻﺮﺍﺣﺖ ﮐﺘﺐ ﺩﺭ ﻋﺪﺍﻭﺕ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﺎ ﻣﻈﻬﺮ ﻇﻬﻮﺭ:
١٦٠؛ ﺿﻼﻟﺖ ﺁﻧﺎﻥ ١٧١ ،٢٨؛ ﻇﻠﻢ ﺭﺍ ﻋﺪﻝ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩﺍﻧﺪ١٢٠ :؛ ﻋﻠﻤﺎء ﺍﻧﺠﻴﻞ ﺍﺯ
ﺹ ۱۸۸
ﺭﺑﺎﻧﻰ ،٩٦ :ﻋﻠﻤﺎء ﻳﻬﻮﺩ ﻭ ﺷﺮﻳﻌﻪ ﻓﻴﺾ ﻣﺤﻤﺪﻳﻪ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﮔﺸﺘﻨﺪ ،١٧ :ﻋﻠﻤﺎء ّ ّ ّ
ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﺴﻴﺢ ،٩٠-٩١ :ﻋﻠﻢ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻨﺒﻊ ﺍﻭ ﺍﺧﺬ ﻧﻨﻤﻮﺩﻧﺪ:
٢٧؛ ﻋﻠﻮﻡ ﻣﺮﺩﻭﺩﻩ ﺭﺍ ﺷﺮﻁ ﺍﺩﺭﺍﮎ...ﺷﻤﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ،١٢٣ :ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺍﺣﺘﺠﺎﺏ ﺧﻠﻘﻨﺪ:
ﺣﻖ ﻣﻨﻊ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ،١٠ : ١١٥-١١٢ ،٥٥ ،٢١-٢٠ ،١١-٩؛ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﺒﻴﻞ ّ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺭﺍ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻨﻤﻮﺩﻧﺪ ،٧٥ :ﻣﻌﻨﻰ ﻋﻠﻢ ﺭﺍ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﮑﺮﺩﻧﺪ : ١١٠؛ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﮐﻠﻤﺎﺕ ّ ١٢١؛ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﺁﻧﺎﻥ ،٩١ :ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﺩﺭ ﺍﺳﻔﻞ ﺍﺭﺍﺿﻰ ﺟﻬﻞ ﺳﺎﮐﻦ
ﻗﺪﺳﻴﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻇﻠﻢ ﮐﺸﺘﻨﺪ١٥٦ : ﺷﺪﻩﺍﻧﺪ ،٩٧ :ﻧﻔﻮﺱ ّ
ﻋﻠﻰ ،ﺍﻣﻴﺮ ﺍﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ )ﺣﻀﺮﺕ(١١٠-١٠٩ ،٧٨ :
ﻋﻠﻴﻪ ﮐﻤﺎﻝ ﻣﻮﺳﻰ ﻭ ﺑﻬﺎء ﻋﻴﺴﻰ ﻭ١٦٢ :... ﻋﻤﺎﻟﻘﻪ٥٧ :
ﻋﻨﮑﺒﻮﺕ)ﺳﻮﺭﻩ(١٤٠ ،١٢٨ ،٩٢ ،٦١ ،٥ :
ﻋﻮﺍﻟﻢ )ﮐﺘﺎﺏ(١٦١ ،١٦٠ :
ﻋﻴﺴﻰ ﺑﻦ ﻣﺮﻳﻢ )ﺣﻀﺮﺕ(،٨٧ ،٧٨ ،٧٧ ،٥٩ ،٥٣ ٤٢ ،٣٨ ،٣٧ ،٣٣ ،١٦-١١ : ١٦٨ ،١٦٣ ،١٤٠ ،١٣١ ،١٠٧ ،١٠٩ ،٩٩
ﻋﻴﻦ ﺍﻟﻴﻘﻴﻦ)ﻣﺮﺗﺒﻪ(١٢٩ :
ﻍ ﻏﺎﻓﺮ )ﺳﻮﺭﻩ(١٤٠ ،٧ ،٣ :
ﻏﻤﺎﻡ :ﻧﮏ .ﺍﺑﺮ.
ﻏﻨﺎ ،ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺁﻥ٨٧ :
ﻏﻴﺐ ﻭ ﺷﻬﻮﺩ٦٨ :
ﻑ ﻣﺤﺒﺖ٧ : ﻓﺎﺭﺍﻥ ّ
ﻓﺎﻃﺮ )ﺳﻮﺭﻩ(١١٣ ،٨٧ ،٥ :
ﻓﺎﻃﻤﻪ )ﺣﻀﺮﺕ(١٦٢ ،١١٠ :
ﻓﺎﻟﻨﺎﺭ ﻣﺜﻮﺍﻫﻢ١٣٦ :٠٠٠ ّ
ﻓﺘﺢ )ﺳﻮﺭﻩ(١١٨ ،٩٠ :
ﺹ ۱۸۹
ﻓﺮﻋﻮﻥ ،٥٨ ،٤٣ ،٣٦ ،٧ :ﻓﺮﻋﻮﻥ ﮐﻔﺮ١١ : ﻓﺮﻗﺎﻥ :ﻧﮏ .ﻗﺮﺁﻥ.
ﻓﺮﻗﺎﻥ)ﺳﻮﺭﻩ(١٦٩ ،٥٦ ،٤٩ : ﻓﺼﻠﺖ)ﺳﻮﺭﻩ(٦٨ ،٢٩ : ّ
ﺍﻟﺴﺒﻴﻠﻴﻦ١٤٧ :... ﻓﻘﺪ ﻫﺪﻳﻨﺎﮎ ّ
ﻓﻘﺮ ،ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﺁﻥ٨٧ :
ﺍﻟﺰﻣﺎﻥ١٦٤ :... ﻓﻘﻬﺎء ﺫﻟﮏ ّ ﻓﻠﺴﻔﻪ)ﻋﻠﻢ(١٢٢ :
ﻓﻠﮏ ﭼﻬﺎﺭﻡ٨٨ :
ﻓﻤﻦ ﺷﺎء ﻓﻠﻴﻘﺒﻞ ﻭ ﻣﻦ ﺷﺎء ﻓﻠﻴﻌﺮﺽ١٦ :...
ﺍﻟﺴﺘﻴﻦ ﻳﻈﻬﺮ ﺍﻣﺮﻩ١٦٨ :... ﻓﻰ ﺳﻨﺔ ّ ّ ﻓﻴﺾ ﺍﻗﺪﺱ٩٣ :
ﻓﻴﺾ ﺍﻟﻬﻰ ،ﻋﺪﻡ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ﺁﻥ٦٢ ،٩ :
ﻣﻘﺪﺱ٩٤ : ﻓﻴﺾ ّ ﻓﻴﻼﻃﺲ٨٧ :
ﻕ ﻕ )ﺳﻮﺭﻩ(٧٥ :
ﻗﺎﺋﻢ ،٦٨ ،٥٥ :ﺍﮐﺜﺮ ﺍﻋﺪﺍﺋﻪ ﺍﻟﻌﻠﻤﺎء ،١٦٠ :ﺍﻭﺳﺖ ﻣﻈﻬﺮ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺍﻟﻬﻰ ،١٦١ :ﺑﺮ ﻋﺮﺵ ﻳﻔﻌﻞ ﻣﺎ ﻳﺸﺎء ﺟﺎﻟﺲ ﺍﺳﺖ ،١٦١ :ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﭘﻨﺞ ﺣﺮﻑ ﺭﺍ ﻇﺎﻫﺮ
ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﺖ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ،١٦٢ :ﺣﺪﻳﺚ ﺩﺭ ﻭﺻﻒ ﺍﻭ ،١٦٣ ،١٦٢ :ﺣﺰﻥ ﻭ ﺳﺠﻦ ﻭ ّ
ﺍﻭ ،١٦٨ :ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﺍﻭ ،٩٥ :ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﻭ ،٦٨ :ﻋﺪﺍﻭﺕ ﻋﻠﻤﺎء ﺑﺎ
ﺍﻭ ،١٦٠ :ﻋﻼﻳﻢ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻭ ﺟﻤﻴﻌﴼ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻩ ،٥٥ :ﻧﺴﺦ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﻭ ﺭﺳﻮﻡ ﻓﺮﻣﻮﺩ١٥٨ : ﻗﺎﺑﻴﻞ :ﻧﮏ .ﻫﺎﺑﻴﻞ ﻭ ﻗﺎﺑﻴﻞ. ﻗﺒﺮ ،ﻣﻌﻨﻰ٧٨ ،٧٦ :
ﻗﺒﻠﻪ ،ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺁﻥ٣٣ ،٣٢ :
ﺹ ۱۹۰
ﻣﻴﺖ٧٨ :... ﻣﻴﺖ ﻋﻦ ّ ﻗﺪ ﺍﺷﺘﺮﻯ ّ
ﺍﻣﺖ ﻗﺮﺁﻥ ،١٦٨ ،٥٦ :ﺁﻳﺎﺕ ﺁﻥ ّ ﺩﺍﻝ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﺷﺮﻉ ﻭ ﺣﮑﻢ ﺟﺪﻳﺪ ،١٥٩ :ﺑﺮﺍﻯ ّ
ﺭﺳﻮﻝ ﺣﺼﻦ ﻣﺤﮑﻢ ﺑﻮﺩ ،١٣١ :ﺗﮑﺬﻳﺐ ﻗﺮﺁﻥ ﺗﮑﺬﻳﺐ ﮐﺘﺐ ﻗﺒﻞ ﺍﺳﺖ،١٤٠ : ﺣﺠﺖ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﻣﺸﺮﻕ ﻭ ﻣﻐﺮﺏ ﻋﺎﻟﻢ ،١٣٩ :ﻋﺠﺐ ﺣﺮﻭﻑ ّ ﻣﻘﻄﻌﻪ ﺁﻥّ ،١٣٩ :
ﻧﺒﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻗﺮﺁﻥ ﻧﺼﻴﺒﻰ ﻧﻴﺴﺖ ﺟﺰ ﻧﻘﺸﻰ ،١٤٤ :ﻫﺎﺩﻯ ﻋﺒﺎﺩ ﺍﺳﺖ ﺍﻟﻰ ﻳﻮﻡ ﻣﻌﺎﺩ١٣٣ :
ﻗﺼﺺ)ﺳﻮﺭﻩ(٩٦ ،٣٥ :
ﻗﻤﺮ ،ﻣﻌﻨﻰ ،٧٨ ،٣٢ ،٢٩-٢٢ :ﻗﻤﺮ ﺣﮑﻤﺖ ،٤٣ :ﻗﻤﺮ ﻋﻠﻢ ،٤٠ :ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﮏ .ﺷﻤﺲ.
ﻗﻤﺮ )ﺳﻮﺭﻩ(١٥٨ ،١٠١ : ﻗﻴﺎﻓﺎ٨٧ :
ﻗﻴﺎﻣﺖ ،ﻣﻌﻨﻰ،١١٤ ،٩٦ ،٩٥ ،٩٤ ،٩٣ ،٩٢ ،٧٦ ،٧٥ ،٧٢ ،٥١ ،٥٠ ،٣١ ،٢٩ : ﻣﺘﺼﻮﺭ ﺍﮐﺜﺮ ﻋﻠﻤﺎء...ﺍﺯ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻭﺍﻗﻒ ﻧﺸﺪﻧﺪ ،٥١ :ﻗﻴﺎﻣﺘﻰ ﺍﮐﺒﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ّ
ﮐﻠﻴﻪ ﺧﻮﺩ ،٩٤ :ﻗﻴﺎﻡ ﻣﻈﻬﺮ ﻇﻬﻮﺭ ﻧﻴﺴﺖ ،٩٥ :ﻗﻴﺎﻡ ﻧﻔﺲ ﺍ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻈﻬﺮ ّ ﺍﻭﺳﺖ ﺑﺮ ﺍﻣﺮ ﺍﻭ١١٢ :
ﻗﻴﺎﻣﺔ ﺍﻻﺧﺮﻯ :ﻧﮏ .ﻣﺴﺘﻐﺎﺙ.
ﻗﻴﻮﻡ ﺍﺳﻤﺎء ،ﺍﻋﻈﻢ ﮐﺘﺎﺏ ﺩﻭﺭ ﺑﻴﺎﻥ١٥٣ : ّ ﮎ ﺳﻴﺪ٤٣ : ﮐﺎﻇﻢ ﺭﺷﺘﻰّ ،
ﮐﺎﻓﻰ )ﮐﺘﺎﺏ( :ﻧﮏ .ﺍﺻﻮﻝ ﮐﺎﻓﻰ. ﮐﺎﻥ ﺍ ﻭ ﻟﻢ ﻳﮑﻦ ﻣﻌﻪ ﻣﻦ ﺷﻰء ١٠٨ ،٦٠ :
ﺳﺮﻯ١٥٤ :... ﮐﺎﻧﻰ ﺳﻤﻌﺖ ﻣﻨﺎﺩﻳﴼ ﻳﻨﺎﺩﻯ ﻓﻰ ّ ّ
ﮐﺒﺮﻳﺖ ﺍﺣﻤﺮ ،ﻣﻌﻨﻰ٥٢ :
ﺣﺠﺖ ﺍﮐﺒﺮ ﺍﺳﺖ ،١٠٠ :ﺳﺒﺐ ﺍﻋﻈﻢ ﺑﺮﺍﻯ ﻃﺎﻟﺒﺎﻥ ﺍﺳﺖ ،١٣٢ :ﻣﺪﻳﻨﺔ ﺍﻟﻬﻴﻪ: ّ ﮐﺘﺐ ّ ﺍ ﺍﺳﺖ ،١٣١ :ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﺯ ﺗﻼﻭﺕ ﺁﻥ١١٤ :
ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺤﮑﻢ :ﻧﮏ .ﻗﺮﺁﻥ.
ﮐﺬﻟﮏ ﺍﺧﺬﻫﻢ ﺍ ﺑﺬﻧﺒﻬﻢ١٢ :...
ﺹ ۱۹۱
ﻧﻌﻠﻤﮏ ﻣﻦ ﺗﺄﻭﻳﻞ ﺍﻻﺣﺎﺩﻳﺚ٢١ : ﮐﺬﻟﮏ ّ ﻧﻮﺭﻧﺎ ﺍﻓﻖ ﺳﻤﺎء ﺍﻟﺒﻴﺎﻥ٤٠ :... ﮐﺬﻟﮏ ّ
ﻃﻒ. ﮐﺮﺑﻼ :ﻧﮏ .ﺍﺭﺽ ّ
ﮐﺴﻮﻑ ﺷﻤﺲ ،٤٠ :ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﮏ .ﺷﻤﺲ ،ﻣﻌﻨﻰ. ﮐﺸﻒ ﺳﺒﺤﺎﺕ ﺍﻟﺠﻼﻝ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﺍﺷﺎﺭﺓ١٠٩ :
ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﺍﺷﺮﻑ٧٠ :
ﻣﮑﻪ. ﮐﻌﺒﻪ :ﻧﮏ. ّ
ﺍﺯﻟﻴﻪ ﻭ"ﺭﺍﺳﺨﻮﻥ ﻓﻰ ﺍﻟﻌﻠﻢ" ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺍﻟﻬﻰ :ﺗﺄﻭﻳﻞ ﺍﺳﺮﺍﺭﻣﺴﺘﻮﺭﻫﺂﻥ ﻓﻘﻂ ﺑﺎﻫﻴﺎﮐﻞ ّ ﺍﺳﺖ١٧٠ ،١٢٦ ،١٢٠ ،٢٧ ،١٩ ،١١ :
ﮐﻠﻤﻪ :ﻧﮏ .ﻋﻴﺴﻰ)ﺣﻀﺮﺕ(.
ﮐﻠﻤﻬﻌﻠﻴﺎ :ﻧﮏ .ﺑﺎﺏ )ﺣﻀﺮﺕ(.
ﮐﻠﻴﻢ ﺍ :ﻧﮏ .ﻣﻮﺳﻰ)ﺣﻀﺮﺕ(. ﮐﻤﻴﻞ) ،ﺭﻭﺍﻳﺖ(٦٦ :
ﻣﻼ ﻣﻬﺪﻯ١٤٨ : ﻣﻼ ﺑﺎﻗﺮّ ،١٤٨ : ﮐﻨﺪﻯّ ،
ﮐﻮﻓﻪ٧٨ :
ﮐﻬﻒ )ﺳﻮﺭﻩ(٩٢ : ﮐﻴﻤﻴﺎ ،ﻋﻠﻢ١٢٢ :
ﮒ ﮔﺮﮒ ﻭ ﻣﻴﺶ ﺍﺯ ﻳﮏ ﻣﺤﻞ ﻣﻰ ﺧﻮﺭﻧﺪ ﻭ ﻣﻰ ﺁﺷﺎﻣﻨﺪ٧٣ :... ﻝ
ﻟﺤﺪ ،ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﻟﺤﺪ٧٩-٧٧ : ﺍﻻ٦٤ :... ﻻ ﻓﺮﻕ ﺑﻴﻨﮏ ﻭ ﺑﻴﻨﻬﻢ ّ
ﻻ ﻳﻌﺮﻑ ﺫﻟﮏ ّﺍﻻ ﺍﻭﻟﻮﺍﻻﻟﺒﺎﺏ١١٢ :...
ﻟﻘﺎءﺍ ،ﻣﻌﻨﻰ ،٩٤-٩١ ،١٢ ،٢ :ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﻟﻘﺎءﺍ١٤٧ ،١٠٦ ،٩٦ ،٩٤-٩١ :
ﻟﮑﻞ ﻋﻠﻢ ﺳﺒﻌﻮﻥ ﻭﺟﻬﴼ١٦٩ :... ّ
ﺹ ۱۹۲
ﻟﻮﺡ ﻓﺎﻃﻤﻪ١٦٢ :
ﻟﻮﻻﮎ ﻟﻤﺎ ﺧﻠﻘﺖ ﺍﻻﻓﻼﮎ٦٦ ،٤٨ :...
ﻣﻼ. ﻟﻮﻻﻩ ﻣﺎ ﺍﺳﺘﻮﻯ ﺍ ﻋﻠﻰ ﻋﺮﺵ ﺭﺣﻤﺎﻧﻴﺔ :ﻧﮏ .ﺣﺴﻴﻦّ ، ّ ﻡ
ﻣﺎﺋﺪﻩ )ﺳﻮﺭﻩ(١٤٤ ،٩٠ ،٥٧ ،١٥ :
ﻣﺎ ﺍﻭﺫﻯ ﻧﺒﻲ ﺑﻤﺜﻞ ﻣﺎ ﺍﻭﺫﻳﺖ٧٠ : ّ ﻣﺎ ﺭﺃﻳﺖ ﺷﻴﺌﴼ ّﺍﻻ ﻭ ﻗﺪ ﺭﺍﻳﺖ ﺍ٦٦ :... ﻣﻼ ﻧﻌﻤﺔ ﺍ١٤٨ : ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻧﻰّ ،
ﻣﺠﺎﻫﺪ )ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ،ﻣﺠﺎﻫﺪﺍﻥ( ،ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺁﻧﺎﻥ١٢٨-١٢٦ :
ﻣﺠﻮﺱ٤٢ :
ﻧﺒﻮﺕ ﺍﺣﺪﻳﻪ ،ﺷﻤﺲ ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺳﻮﻝ ﺍ) ﺣﻀﺮﺕ( )ﺷﻤﺲ ﻣﺤﻤﺪﻳﻪ ،ﺷﻤﺲ ّ ّ ّ ّ ّ
ﻣﺤﻤﺪﻳﻪ،٥٥ ،٥٤ ،٤٣ ،٣٢ ،٢٥ ،١٧ :(... ﻣﺤﻤﺪﻯ ،ﻓﻴﺾ ﻣﺤﻤﺪﻯ ،ﺳﺮﺍﺝ ّ ّ ّ ّ
،١٤٠،١٣٤،١٣٣ ،١١٤،١٣١ ،١١٠ ، ١٠٠، ٩٠،٧٦،٧٥ ،٧٤،٥٩ ،٥٧ ،٧٦ ﺍﻫﻠﻪ ،١٢٠ :ﻃﻠﺐ ١٤٥؛ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻭ ﺍﻓﺘﺮﺍ ﺑﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ،١٤٣ ،٩٩ ،٨٩ :ﺳﺆﺍﻝ ﺍﺯ ّ
ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ،١٣٨-١٣٧ ،٩٨ :ﻣﺼﺎﺋﺐ ﺍﻳﺸﺎﻥ ،٧١ ،٧٠ :ﻣﻨﻢ ﻋﻴﺴﻰ١٠١ ،١٤ :
ﻣﺤﮏ ﺍﻳﻤﺎﻥ :ﻧﮏ .ﺍﻳﻤﺎﻥ. ّ ﻣﺪﺛﺮ )ﺳﻮﺭﻩ(٣٤ : ّ
ﻣﺪﻳﻦ )ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ(٣٧ : ﻣﺪﻳﻨﻪ )ﺷﻬﺮ(٥٧ :
ﺍﻟﻬﻴﻪ. ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺍﻳﻘﺎﻥ :ﻧﮏ .ﮐﺘﺐ ّ
ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺍﻟﻬﻰ ،ﻣﻌﻨﻰ١٣١-١٢٩ : ﻣﺮﺩﻩ ،ﻣﻌﻨﻰ٧٨ ،١٥ :
ﻣﺮﻳﻢ )ﺣﻀﺮﺕ(٣٧ :
ﻣﺮﻳﻢ (ﺳﻮﺭﻩ) ٣٧:
ﻣﺴﺘﻐﺎﺙ١٦٤ ،١٥٢ :
ﺹ ۱۹۳
ﻣﮑﻪ. ﻣﺴﺠﺪ ﺍﻟﺤﺮﺍﻡ :ﻧﮏ. ّ
ﻣﺴﻴﺢ :ﻧﮏ .ﻋﻴﺴﻰ)ﺣﻀﺮﺕ(.
ﻣﺸﺮﻕ ﺍﺑﺪﺍﻉ ،١٢٩ :ﻣﺸﺮﻕ ﻋﻠﻢ١٠٥ :
ﺍﻟﻬﻴﻪ. ﻣﺼﺮ ﺍﻳﻘﺎﻥ :ﻧﮏ .ﮐﺘﺐ ّ
ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻟﻬﻰ :ﺁﮔﺎﻫﻰ ﺍﺯ ﺍﺑﺘﻼء ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺳﺒﺐ ﻣﺤﮑﻢ ﺷﺪﻥ ﺩﺭ ﺍﻣﺮﺍ ﺍﺳﺖ ،٣ :ﺍﺑﺘﻼء ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﺑﻼﻳﺎ ،٧ -٣ :ﺍﺳﺘﻬﺰﺍء ﺁﻧﺎﻥ،١٤٩ ،١٤٦ ،١٤٣ ،١٠٢ ،٨٠ ،٧٧ :
ﺍﻟﻮﻫﻴﺖ ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ،١٢٤-١٢٢:ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻭ ﺁﺯﺍﺭ ﺭﺑﻮﺑﻴﺖ ﻭ ١٥٤،١٥٢؛ ﺍﻃﻼﻕ ّ ّ
ﺧﻠﻖ ﺑﻪ ﺍﻳﺸﺎﻥ ،١٧٥ ،١٠٣ ،٧٨ ،٧٤ ،٧٣ ،٥٠ ،٣١ ،٨ ،٥ ،٣ :ﺍﻋﻈﻢ ﻭ ﺍﮐﺒﺮ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ،٩٤ :ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻭ ﺍﻗﻮﺍﻝ ﻋﺒﺎﺩ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺁﻧﺎﻥ
ﻧﻴﺴﺖ ،٢ :ﺑﺸﺎﺭﺕ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﻌﺪ ،٧١ ،٥٧ ،١٢ ،١١ ،٨ :ﺑﺮ ﻫﻤﻪ
ﺁﻧﺎﻥ ﺣﮑﻢ ﺟﻤﻴﻊ ﺻﻔﺎﺕ ﺍ ﺟﺎﺭﻯ ﺍﺳﺖ ،٦٧ :ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺁﻧﺎﻥ ﺑﻌﻀﻰ ﺑﻰ ﺭﻣﺰ ﻭ
ﺑﻌﻀﻰ ﻣﺮﻣﻮﺯ ﺍﺳﺖ ،١٧٦ :ﺣﮑﻢ ﻳﮏ ﺫﺍﺕ ﻭ ﻳﮏ ﻧﻔﺲ ﺩﺍﺭﻧﺪ،١٨٨ ،١٠١ :
ﺑﺸﺮﻳﻪ ،١١٦ :ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﺍﻳﺸﺎﻥ،٧٥-٧١ ،٦٥ : ﺭﺗﺒﻪ ﺣﺪﻭﺩﺍﺕ ّ
٩٣-٨٤؛ ﺻﻔﺎﺕ ﺁﻧﺎﻥ٦٦ ،٦٤ :؛ ﻋﻠﻞ ﻇﻬﻮﺭ ﺁﻧﺎﻥ ،٦٢ :ﻏﻠﺒﻪ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ
ﻣﻌﻨﻮﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ،١٦٤-١٦٢ ،٨٨-٨٧ :ﻟﻘﺎء ﺁﻧﺎﻥ ﻋﻴﻦ ﻟﻘﺎء ﺍ ﺍﺳﺖ،٢ :
ﺭﺩ ﻭ ﺳﺐ ﻋﻠﻤﺎء ﮔﺸﺘﻨﺪ ،١١ :ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ّ ﻣﺤﻞ ﺑﻐﺾ ﻭ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﻭ ّ ّ
ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺳﺖ ،٩٤ :ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻟﻬﻰ ﻋﻴﻦ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺫﺍﺕ ﻏﻴﺐ ﺍﺳﺖ ،٦٩-٦٧ :ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺁﻧﺎﻥ ،١١٨-١١٦ :ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﻭﺣﺪﺕ ﻭ ﺗﻔﺼﻴﻞ:
،١٢٣ ،١٢١ ، ٢٤،١٤ﻣﻘﺎﻡ ﺭﺳﺎﻟﺖ ،١٢٤ ،١٢٣ :ﻣﻘﺎﻡ ﺻﺮﻑ ﺗﺠﺮﻳﺪ:
ﻋﺒﻮﺩﻳﺖ١٢٤:؛ ﻣﻘﺎﻡ ﻭﺣﺪﺕ،١١١ ،١٠٦ ،١٠٥ ،١٤ ،١٣ : ،١٠١ﻣﻘﺎﻡ ّ ،١٢٣،١٥١ ،١٢١ ،١١٣ﻧﺰﻭﻝ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﺮ ﺁﻧﺎﻥ ،١٤٦ :ﻫﺮﭼﻪ ﺫﮐﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ... ﺣﻖ ﺍﺳﺖ ،١١٩ :ﻫﻤﻪ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺭﺿﻮﺍﻥ ﺳﺎﮐﻨﻨﺪ١٠٢ : ﻫﻤﻪ ّ
ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﺖ ﻗﺎﺋﻢ :ﻧﮏ .ﻗﺎﺋﻢ. ّ
ﻣﻌﺎﺭﺝ )ﺳﻮﺭﻩ(٢٨ :
ﻣﻌﺎﻭﻳﺔ ﺑﻦ ﻭﻫﺐ١٦٣ : ﻣﻌﺮﺍﺝ١٢٣ ،١٢٢ :
ﻣﻌﺠﺰﻩ ،ﻃﻠﺐ ﺁﻥ ﺍﺯ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ١٣٨-١٣٧ ،٩٨ :
ﻣﻌﺮﺿﻴﻦ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺁﻧﺎﻥ١٤٣-١٤٢ :
ﻣﻐﺮﺏ ،ﻣﻐﺎﺭﺏ ،٣٠ ،٢٩ :ﻣﻐﺮﺏ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ،١٢٩ :ﻣﻐﺮﺏ ﺟﻬﻞ١٠٥ :
ﺹ ۱۹۴
ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻟﻬﻰ :ﻧﮏ .ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻟﻬﻰ.
ﻣﮑﻪ٥٧ ،٣٣ : ّ
ﻣﻠﮏ ،ﻣﻼﺋﮑﻪ ،ﻣﻌﻨﻰ٥٤-٥١ : ََ
ﻣﻠﮏ )ﺳﻮﺭﻩ(٢٦ :
ﺍﻻﻳﺎﻡ١٦ :... ﻣﻦ ﺑﻌﺪ ﺿﻴﻖ ﺗﻠﮏ ّ
ﺭﺑﻪ٦٥ : ﻣﻦ ﻋﺮﻑ ﻧﻔﺴﻪ ﻓﻘﺪ ﻋﺮﻑ ّ
ﻣﻨﻬﺎ ﻇﻬﺮﺕ ﺍﻻﺷﻴﺎء ﻭ ﺍﻟﻰ ﺧﺰﺍﺋﻦ ﺍﻣﺮﻫﺎ ﺭﺟﻌﺖ٢٤ :
ﻣﻦ ﻳﺒﻌﺜﻪ ﺍ) ﻣﻮﻋﻮﺩ ﺑﻴﺎﻥ(١٣١ : ﻣﻮﺕ ،ﻣﻌﻨﻰ٧٩-٧٧ ،٧٤ :
١٤٠
ﻣﻮﺳﻰ )ﺣﻀﺮﺕ(،١٣٧ ،١٠٧،١٣١ ،١٠١ ،١٠٠ ،٩٩ ،٩٠ ،٣٨ ،٣٦ ،٣٥ ،٢٣ ،١١ ،٦ : ﻣﻮﻟﻮﺩ ﻣﻦ ﺍﻟﺠﺴﺪ٧٧ : ﺍﻟﺮﻭﺡ٧٧ : ﻣﻮﻟﻮﺩ ﻣﻦ ّ
ﻣﺆﻣﻦ )ﺳﻮﺭﻩ( :ﻧﮏ .ﻏﺎﻓﺮ )ﺳﻮﺭﻩ(.
ﻣﺆﻣﻦ ﺁﻝ ﻓﺮﻋﻮﻥ٨ ،٧ :
ﺍﻟﺪﺍﺭﻳﻦ٧٩ : ﺍﻟﻤﺆﻣﻦ ﺣﻲ ﻓﻰ ّ ّ ﻣﺆﻣﻨﻮﻥ )ﺳﻮﺭﻩ(٦٠ : ﻥ ﻧﺎﺭ ،١٣٦ ،١٣٥ ،١١٣ ،٧٨ ،٧٦ ،٤٦ ،٦ :ﻧﺎﺭ ﺍﺷﺘﻴﺎﻕ ،١٣ :ﻧﺎﺭ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ،٤٥ :ﻧﺎﺭ ﺻﻤﺪﺍﻧﻴﻪ(،٧ : ﺍﻟﻬﻴﻪ) ّ ﺣﺐ ،١١٥ :ﻧﺎﺭ ﺣﺴﺒﺎﻥ ،٢٥ :ﻧﺎﺭ ﺣﺴﺪ ،٦ :ﻧﺎﺭ ﺣﮑﻤﺖ ّ ّ
ﺭﺑﺎﻧﻴﻪ ،٧ :ﻧﺎﺭ ﺣﮑﻤﺖ ﺳﺪﺭﻩ ﺭﺣﻤﺎﻧﻰ ،٢٦ :ﻧﺎﺭ ﺳﺪﺭﻩ،٩١ : ،١٣٥ﻧﺎﺭ ﺳﺪﺭﻩ ّ ﻣﺤﺒﺖ ،٥٢ :ﻧﺎﺭ ﻧﺎﺭ ﺳﺪﺭﻩ ﻋﺮﻓﺎﻥ ،٣٥ :ﻧﺎﺭ ﮐﻔﺮ ،٧٧ :ﻧﺎﺭ ﺯﺑﺎﻥ ،١٢٧ :ﻧﺎﺭ ّ
ﻣﺤﺒّﺖ ﻋﻴﺴﻮﻯ ،١٣ :ﻧﺎﺭ ﻣﻌﻨﻮﻯ ،٢٢ :ﻧﺎﺭ ﻣﻮﺳﻮﻯ ،١٣٠ :ﻧﺎﺭ ﻣﻮﻗﺪﻩ ﺭﺣﻤﺎﻧﻰ:
،٣٦ﻧﺎﺭ ﻧﻔﺲ ،٥١ :ﺳﻤﻨﺪﺭ ﻧﺎﺭﻯ ،٤٩ :ﺷﺠﺮﻩ ﻧﺎﺭ ،٣٨ :ﻃﻴﺮ ﻧﺎﺭ٨٦ :
ﻧﺎﺻﺮﻯ :ﻧﮏ .ﻋﻴﺴﻰ )ﺣﻀﺮﺕ(.
ﻧﺒﺄ )ﺳﻮﺭﻩ(٩٣ :
ﻧﺠﻢ ،ﺍﻧﺠﻢ :ﻣﻌﻨﻰ ،١٣٥ ،٤٤ ،٤٣ ،٤١ ،٣٢ ،٢٦ ،٢٥ ،٢٤ :ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﮏ .ﺳﻤﺎء
ﻧﺤﻞ )ﺳﻮﺭﻩ(١٢٦ :
ﺹ ١٩٥
ﻧﺘﮑﻠﻢ ﺑﮑﻠﻤﺔ ﻭ ﻧﺮﻳﺪ ﻣﻨﻬﺎ ﺍﺣﺪﻯ ﻭ ﺳﺒﻌﻴﻦ ﻭﺟﻬﺎ١٦٩ :... ﻧﺤﻦ ّ
ﻧﺪﺑﻪ )ﺩﻋﺎ(١٥٩ ،٢٣ :
ﻧﺼﺎﺭﻯ١٥٩ ،٨٩ ،٥٩ ،٥٥ ،٥٣ ،٢٧ :
ﻧﻀﺮ ﺑﻦ ﺣﺎﺭﺙ٧٠ :
ﻧﻐﻤﺎﺕ ﺣﺠﺎﺯﻯ١٢ :
َﻧﻘﺮﻩ ،ﻧﻘﺮﻩ ﺍﻟﻬﻰ :ﻧﮏ .ﺻﻮﺭ ،ﻣﻌﻨﻰ. ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻴﺎﻥ :ﻧﮏ .ﺑﺎﺏ )ﺣﻀﺮﺕ(.
ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺳﻮﻝ ﺍ) ﺣﻀﺮﺕ(. ﻧﻘﻄﻪ ﻓﺮﻗﺎﻥ :ﻧﮏ. ّ ﻧﻤﺮﻭﺩ٤١ :
ﻧﻮﺡ١٠٧ ،١٠٣ ،١٠١ ،٥ ،٤ :
ﻧﻮﺡ )ﺳﻮﺭﻩ(٤ :
ﻧﻮﺭ )ﺳﻮﺭﻩ(٦٠ :
ﻧﻮﺭ ﺍﺷﺮﻕ ﻣﻦ ﺻﺒﺢ ﺍﻻﺯﻝ٦٦ :... ﻧﻮﺭ ﺍﻟﻴﻘﻴﻦ )ﻣﺮﺗﺒﻪ(١٢٩ :
ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ ﺭﺷﺘﻰ(. ﻧﻴﺮﻳﻦ :ﻧﮏ .ﺍﺣﻤﺪ)ﺷﻴﺦ ﺍﺣﻤﺪ ﺍﺣﺴﺎﺋﻰ( ﻭ ﮐﺎﻇﻢ ) ّ ﻧﻮﺭﻳﻦ ّ ﻭ ﻟﻴﻐﺮﺑﻠﻦ١٦٩ : ﺼﻦ ﻭ ﺍ ﻭﺍ ّ ﻟﻴﻤﺤ ّ ّ
ﻭﺣﺪﺕ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻟﻬﻰ :ﻧﮏ .ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻟﻬﻰ. ﺳﻴﺪ ﻳﺤﻴﻰ ﺩﺍﺭﺍﺑﻰ(. ﻭﺣﻴﺪ ﻋﺼﺮ :ﻧﮏ .ﻳﺤﻴﻰ ) ّ
ﻭ ﻟﻘﺪ ﻳﻈﻬﺮ ﺻﺒﻲ ﻣﻦ ﺑﻨﻰ ﻫﺎﺷﻢ :ﻧﮏ .ﻳﻈﻬﺮ ﻣﻦ ﺑﻨﻰ ﻫﺎﺷﻢ... ّ ﻩ ﻫﺎء ،ﺗﻔﺴﻴﺮ١٥٤ :
ﻫﺎﺑﻴﻞ ﻭ ﻗﺎﺑﻴﻞ ،ﻣﻌﺠﺰﻩ٩٨ : ﻫﺎﺭﻭﻥ٣٧ :
ﻫﻮﺩ٥ :
ﺹ ١٩٦
ﻫﻮﺩ )ﺳﻮﺭﻩ(١٥٥ ،١٤٧ ،٧٤ ،٦ ،٤ :
ﻫﻴﺎﮐﻞ ﺿﻼﻝ :ﻧﮏ .ﻋﻠﻤﺎء ﺩﻳﻦ. ﻫﻴﺮﻭﺩﺱ٤٢ :
ﻯ
ﺑﮑﻠﻰ ﻟﮏ١٥٤ :... ﺑﻘﻴﺔ ﺍ ﻗﺪ ﻓﺪﻳﺖ ّ ﻳﺎ ّ
ﺍﻳﺎﻡ١٥١ :... ﻳﺎ ﺍﺑﻦ ﺍﻻﻧﺴﺎﻥ ﻗﺪ ﻣﻀﻰ ﻋﻠﻴﮏ ّ ﻳﺜﺮﺏ )ﺷﻬﺮ(٣٢ :
ﻳﺠﻌﻞ ﺍﻋﻼﮐﻢ ﺍﺳﻔﻠﮑﻢ ﻭ ﺍﺳﻔﻠﮑﻢ ﺍﻋﻼﮐﻢ٩٦ :... ﺯﮐﺮﻳﺎ٤٢ : ﻳﺤﻴﻰ ﺑﻦ ّ
ﺳﻴﺪ ﻳﺤﻴﻰ ﺩﺍﺭﺍﺑﻰ(١٤٨ : ﻳﺤﻴﻰ ) ّ
ﻳﺲ )ﺳﻮﺭﻩ(١٠٩ ،٣ :
ﻳﻈﻬﺮ ﻣﻦ ﺑﻨﻰ ﻫﺎﺷﻢ ﺻﺒﻲ١٦١ ،١٦٠ :.. ّ ﺯﮐﺮﻳﺎ ﻳﻮﺣﻨﺎ :ﻧﮏ .ﻳﺤﻴﻰ ﺑﻦ ّ ّ
ﻳﻮﺳﻒ )ﺣﻀﺮﺕ(١٤٠ :
ﻳﻮﻡ ﺁﺧﺮ ،ﻳﻮﻡ ﺗﻐﺎﺑﻦ ،ﻳﻮﻡ ﺗﻨﺎﺩ ،ﻳﻮﻡ ﺣﺴﺎﺏ ،ﻳﻮﻡ ﻋﻈﻴﻢ ،ﻳﻮﻡ ﻣﻌﺎﺩ ،ﻳﻮﻡ ﻭﻋﻴﺪ: ﻧﮏ .ﻗﻴﺎﻣﺖ.
ﻳﻮﻡ ﺳﺒﺖ :ﻧﮏ .ﺳﺒﺖ. ﻳﻨﺒﻮﻉ )ﮐﺘﺎﺏ(١٦١ :
ﻳﻮﻧﺲ )ﺳﻮﺭﻩ(١١٥ :
ﻳﻬﻮﺩ١٩٥ ،١٣٧ ،٩١ ،٩٠ ،٨٩ ،٨٨ ،٨٧ ،٥٩ ،٥٨ ،٥٧ ،٥٦ ،٣٢ ،١٣ ،١٢ ،١١ : ﺑﺮّﻳﻪ(٤٢ : ﻳﻬﻮﺩﺍ ) ّ
ﺹ ١٩٧