ﺣﻀﺮﺕ ﻋﺒﺪﺍﻟﺒﻬﺎء
ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺷﺨﺼﻰ ﺳّﻴﺎﺡ
ﻗﻀﻴﮥ ﺑﺎﺏ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﻔﺼﻴﻞ ّ
ﻣﺆﺳﺴﻪ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺕ ﺍﻣﺮﻯ ﺁﻟﻤﺎﻥ ّ
ﻣﻠﻰ ﻧﺸﺮ ﺁﺛﺎﺭ ﺍﻣﺮﻯ ﺑﻠﺴﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻭ ﻋﺮﺑﻰ ﻟﺠﻨﻪ ّ
ﺹ۱
ﻫﻮﺍ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺷﺄﻧﻪ ﺍﻟﻌﺰﻳﺰ
ﺩﺭ ﺧﺼﻮﺹ ﺷﺨﺺ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻪ ﺑﺎﺏ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ
ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﻭ ﺗﻔﺎﺻﻴﻞ ﻣﺘﺒﺎﻳﻨﻪ ﺩﺭ ﺍﻟﺴﻦ ﻭ ﺍﻓﻮﺍﻩ ﻧﺎﺱ ﻭ ﺻﺤﺎﺋﻒ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺍﺭﻭﭖ ﻣﻨﺪﺭﺝ ﺍﺳﺖ.ﻟﮑﻦ ﺍﺯ ﺗﺒﺎﻳﻦ ﻭ ﺗﺨﺎﻟﻒ ﺍﻗﻮﺍﻝ ﻭ
ﺫﻡ ﻭ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﻫﻴﭻ ﻳﮏ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻳﺪ .ﺑﻌﻀﻰ ﺑﻨﻬﺎﻳﺖ ّ ﻗﺪﺡ ﺯﺑﺎﻥ ﮔﺸﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺣﻮﺍﺩﺙ ﺍﺟﻨﺒّﻴﻪ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﺽ ﻣﺪﺡ ﺑﺬﻡ ﺗﻌﺮﺿﻰ ّ ﺳﺨﻨﻰ ﺭﺍﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺣﺰﺑﻰ ﻣﺴﻤﻮﻋﺎﺕ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﻧﮕﺎﺷﺘﻨﺪ ﻭ ّ
ﻭ ﻣﺪﺡ ﻧﻨﻤﻮﺩﻧﺪ .ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻳﺮ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﻭ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺗﻌﻠﻖ ﺑﺘﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺶ ﺳﺒﺐ ﺗﻄﻮﻳﻞ ،ﻟﻬﺬﺍ ﺁﻧﭽﻪ ّ ّ
ﺍﻭﻗﺎﺕ ﺳﻴﺎﺣﺖ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺩﻭﺭ ﻭ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺑﻤﻨﺘﻬﺎﻯ ﺗﺪﻗﻴﻖ
ﺍﺯ ﺧﺎﺭﺝ ﻭ ﺩﺍﺧﻞ ﻭ ﺁﺷﻨﺎ ﻭ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻣﺘّﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻰ ﻏﺮﺿﺎﻥ
ﺑﻮﺩﻩ ،ﺑﻪ ﺍﺧﺘﺼﺎﺭ ﻣﺮﻗﻮﻡ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ ﺗﺎ ﺗﺸﻨﮕﺎﻥ ﺳﺮ ﭼﺸﻤﮥ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﺭﺍ ﮐﻪ
ﻗﻀﻴﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮﺩﺩ . ﺍﻃﻼﻉ ﻫﺮ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻟﺐ ّ ّ
ﺑﺎﺏ ﺟﻮﺍﻧﻰ ﺑﻮﺩ ﺗﺎﺟﺮ ﺍﺯ ﺳﻼﻟﻪ ﻃﺎﻫﺮﻩ .ﺩﺭ ﺳﻨﮥ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻭ ﺳﻰ ﻭ
ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻴﺪ ﺍﻭﻝ ّ ﻣﺤﺮﻡ ﻣﺘﻮﻟّﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﻭﺍﻟﺪﺵ ّ ّ ﭘﻨﺞ ،ﺭﻭﺯ ّ
ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻰ ﺗﺎﺟﺮ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﺭﺿﺎ ﻓﻮﺕ ﺷﺪ ،ﺩﺭ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﺩﺭ ﺁﻏﻮﺵ ﺧﺎﻟﺶ ﻣﻴﺮﺯﺍ ّ ﻼ ﺑﻪ ﺍﻭﻝ ﺑﺸﺮﺍﮐﺖ ﺧﺎﻝ ﻭ ﺑﻌﺪ ﻣﺴﺘﻘ ً ّ ﻳﺎﻓﺘﻪ ،ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺑﻠﻮﻍ ﺩﺭ ﺍﺑﻮﺷﻬﺮّ ، ﺗﺠﺎﺭﺕ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺣﺴﺐ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﺍﻭ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﺑﻮﺩ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺑﻪ
ﺹ۲
ﺗﺪﻳﻦ ﻭ ﺗﻌﺒّﺪ ﻭ ﺻﻼﺡ ﻭ ﺗﻘﻮﻯ ﻭ ﺑﺎﻳﻦ ﺻﻔﺎﺕ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻧﻈﺮ ﻧﺎﺱ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ّ
ﺳﻦ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﭘﻨﺞ ﺩﺭ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﺩﺭ ﺭﻭﺵ ﺩﺭ ﺳﻨﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻭ ﺷﺼﺖ ﺩﺭ ّ
ﻭ ﺣﺮﮐﺖ ﻭ ﺍﻃﻮﺍﺭ ﻭ ﺣﺎﻻﺕ ﺍﻭ ﺁﺛﺎﺭﻯ ﻧﻤﻮﺩﺍﺭ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﮔﺮﺩﻳﺪ
ﺷﻮﺭﻯ ﺩﺭ ﺳﺮ ﻭ ﭘﺮﻭﺍﺯﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﭘﺮ ﺩﺍﺭﺩ .ﺁﻏﺎﺯ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻣﻘﺎﻡ
ﺑﺎﺑﻴﺖ ﻣﺮﺍﺩ ﺍﻭ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﻓﻴﻮﺿﺎﺕ ﺑﺎﺑﻴﺖ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻭ ﺍﺯ ﮐﻠﻤﻪ ّ ّ
ﻋﺰﺕ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺍﺭﻧﺪﮤ ﺍﺯ ﺷﺨﺺ ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭﻯ ﻫﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭ ﭘﺲ ﭘﺮﺩﮤ ّ
ﻣﺘﻤﺴﮏ . ﻣﺘﺤﺮﮐﻢ ﻭ ﺑﻪ ﺣﺒﻞ ﻭﻻﻳﺶ ﺣﺪ ،ﺑﻪ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﺍﻭ ﮐﻤﺎﻻﺕ ﺑﻰ ﺣﺼﺮ ﻭ ّ ّ ّ
ﻭ ﺩﺭ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﮐﺘﺎﺑﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺳﻮﺭﮤ ﻳﻮﺳﻒ ﻣﺮﻗﻮﻡ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ
ﻣﻮﺍﺿﻊ ﺁﻥ ﺧﻄﺎﺑﻬﺎﺋﻰ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺷﺨﺺ ﻏﺎﻳﺐ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻭ ﻣﺴﺘﻔﻴﺪ ﻭ ﻣﺴﺘﻔﻴﺾ
ﺗﻤﻨﺎﻯ ﻓﺪﺍﻯ ﺑﻮﺩﻩ ،ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﺳﺘﻤﺪﺍﺩ ﺩﺭ ﺗﻤﻬﻴﺪ ﻣﺒﺎﺩﻯ ﺧﻮﻳﺶ ﺟﺴﺘﻪ ﻭ ّ ﻣﺤﺒﺘﺶ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺳﺖ : ﺟﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﺒﻴﻞ ّ
ﺐ ﻓﻰ ﺳﺒﻴﻠﮏ ﻭ ﻣﺎ ﺗﻤﻨّﻴﺖ "ﻳﺎ ﺑﻘ ّﻴﺔ ﺍ ﻗﺪ ﻓﺪﻳﺖ ّ ﺑﮑﻠﻰ ﻟﮏ ﻭ ﺭﺿﻴﺖ ﺍﻟّﺴ ّ
ّﺍﻻ ﺍﻟﻘﺘﻞ ﻓﻰ ﻣﺤﺒﺘﮏ ﻭ ﮐﻔﻰ ﺑﺎ ﺍﻟﻌﻠﻲ ﻣﻌﺘﺼﻤﴼ ﻗﺪﻳﻤﴼ". ّ ّ ﻗﺮﺍﻧﻴﻪ ﻭ ﺧﻄﺐ ﻭ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺄﻟﻴﻔﺎﺕ ﮐﺜﻴﺮﻩ ﺩﺭ ﺷﺮﺡ ﻭ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺁﻳﺎﺕ ّ
ﻋﺮﺑﻴﻪ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻭ ﺗﺤﺮﻳﺺ ﺑﺎﻧﺘﻈﺎﺭ ﻃﻠﻮﻉ ﺁﻥ ﺷﺨﺺ ﻣﻨﺎﺟﺎﺕ ّ ﺍﻟﻬﺎﻣﻴﻪ ﻭ ﮐﻼﻡ ﻓﻄﺮﻯ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻭ ﻋﻨﺪ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺐ ﺭﺍ ﺻﺤﺎﺋﻒ ّ
ﺍﻟﺘّﺤﻘﻴﻖ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺩﻋﻮﺍﻯ ﻭﺣﻰ ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﺮﺩﻡ
ﻗﻀﻴﻪ ﺧﺎﺭﻕ ﺍﻟﻌﺎﺩﻩ ﺗﻌﻠﻢ ﺑﻮﺩﻩ ،ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻧﺎﺱ ﺍﻳﻦ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺑﻌﺪﻡ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻭ ّ ّ
ﺟﻠﻮﻩ ﮐﺮﺩﻩ ،ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﻧﺎﺱ ﺑﺎﻭ ﮔﺮﻭﻳﺪﻧﺪ ﻭ ﺟﻤﻬﻮﺭ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﺷﺪﻳﺪ ﺍﻇﻬﺎﺭ
ﺹ۳
ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ﻭ ﻓﻘﻬﺎﻯ ﻣﻌﺘﺒﺮﻳﻦ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺴﻨﺪ ﻭ
ﻣﺤﺮﺍﺏ ﻭ ﻣﻨﺒﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﺮ ﻗﻠﻊ ﻭ ﻗﻤﻊ ﺍﻭ ﻫﻢ ﻋﻬﺪ ﻭ ﭘﻴﻤﺎﻥ ﺷﺪﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﻌﻀﻰ ﺷﻴﺨﻴﻪ ﮐﻪ ﻣﻌﺘﮑﻒ ﻭ ﮔﻮﺷﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﻭ ﺣﺴﺐ ﺍﻟﻤﺴﻠﮏ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻃﺎﻳﻔﻪ ّ
ﺩﺍﺋﻤﴼ ﺩﺭ ﺟﺴﺘﺠﻮﻯ ﺷﺨﺺ ﻋﻈﻴﻢ ﻭ ﻓﺮﻳﺪ ﻭ ﺍﻣﻴﻦ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﮐﻦ ﺭﺍﺑﻊ ﻭ ﻣﺮﮐﺰ ﺳﻨﻮﺡ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺩﻳﻦ ﻣﺒﻴﻦ ﺷﻤﺮﻧﺪ .
ﻣﻼ ﺻﺎﺩﻕ ﻣﻼ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﺸﺮﻭﺋﻰ ﻭ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺍﺣﻤﺪ ﺍﺯﻏﻨﺪﻯ ﻭ ّ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻤﻠﻪ ّ
ﻣﻼ ﺟﻠﻴﻞ ﻣﻘﺪﺱ ﻭ ﺷﻴﺦ ﺍﺑﻮﺗﺮﺍﺏ ﺍﺷﺘﻬﺎﺭﺩﻯ ﻭ ﻣﻼّ ﻳﻮﺳﻒ ﺍﺭﺩﺑﻴﻠﻰ ﻭ ّ ّ
ﻣﻼ ﻋﻠﻰ ﺑﺴﻄﺎﻣﻰ ﻭ ﺍﺭﻭﻣﻰ ﻭ ﻣّﻼ ﻣﻬﺪﻯ ﮐﻨﺪﻯ ﻭ ﺷﻴﺦ ﺳﻌﻴﺪ ﻫﻨﺪﻯ ﻭ ّ
ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺟﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺧﻮﺩ
ﺑﺎﺏ ﻋﺰﻡ ﻃﻮﺍﻑ ﺑﻴﺖ ﺍ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺑﻌﺪﺍﺯ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﭼﻮﻥ ﺧﺒﺮ ﻭﺭﻭﺩﺵ ﺑﻪ ﺍﺑﻮﺷﻬﺮ ﺭﺳﻴﺪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺷﺪ ﻭ ﺟﻮﺵ ﻭ ﺧﺮﻭﺵ ﻏﺮﻳﺒﻰ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﺷﻴﺮﺍﺯ
ﺁﺷﮑﺎﺭ ﮔﺸﺖ .ﺟﻤﻬﻮﺭ ﻏﻔﻴﺮ ﻋﻠﻤﺎ ﺑﻪ ﺗﮑﻔﻴﺮ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﻓﺘﻮﺍﻯ ﻗﺘﻞ ﻭ
ﺗﺪﻣﻴﺮ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﺣﺴﻴﻦ ﺧﺎﻥ ﺁﺟﻮﺩﺍﻥ ﺑﺎﺷﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﻓﺎﺭﺱ ﺑﻮﺩ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻣﻘﺪﺱ ﺭﺍ ﺗﺎﺯﻳﺎﻧﻪ ﺯﺩ ﻭ ﺑﺎ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺍﻋﻴﺎﻥ ﺑﺎﺏ ﻳﻌﻨﻰ ﻣّﻼ ﺻﺎﺩﻕ ّ ﻣﻼ ﻋﻠﻰ ﺍﮐﺒﺮ ﺍﺭﺩﺳﺘﺎﻧﻰ ﻫﺮ ﺳﻪ ﺭﺍ ﻣﺤﺎﺳﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻰ ﺑﺎﺭ ﻓﺮﻭﺷﻰ ﻭ ّ ّ ﺳﻮﺯﺍﻧﻴﺪﻩ ﻭ ﻣﻬﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺩﺭ ﮐﻮﭼﻪ ﻭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﻋﻠﻤﺎﻯ
ﺗﻌﺮﺽ ﺳﺒﺐ ﺧﻤﻮﺩﺕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻬﺎﺭﺕ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ،ﭘﻨﺪﺍﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ّ ﺗﺸﺪﺩ ﻭ ّ ﺗﻌﺮﺽ ﺑﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﻭ ﺧﺎﻣﻮﺷﻰ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﺑﺎﺩﻯ ﻗﻤﻊ ﻭ ﻓﺮﺍﻣﻮﺷﻰ ،ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ّ
ﺗﻮﺟﻪ ﺍﻧﻈﺎﺭ ﻭ ﻧﻔﻮﺱ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻭﺟﺪﺍﻧﻴﻪ ﺳﺒﺐ ﺛﺒﻮﺕ ﻭ ﺭﺳﻮﺥ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﺑﺎﺩﻯ ّ ّ
ﺹ۴
ﻣﺮﺍﺕ ﺑﺘﺠﺮﺑﻪ ﺭﺳﻴﺪﻩ ،ﻟﻬﺬﺍ ﺍﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺳﺒﺐ ﺷﻴﻮﻉ ﺑﮑﺮﺍﺕ ﻭ ّ ﻗﻀﻴﻪ ّ ّ
ﺷﺪ ﻭ ﺍﮐﺜﺮ ﻧﺎﺱ ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺍﻓﺘﺎﺩﻧﺪ .
ﺣﺎﮐﻢ ﻓﺎﺭﺱ ﺑﻪ ﺻﻮﺍﺑﺪﻳﺪ ﻋﻠﻤﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﻮﺍﺭ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ،ﺑﺎﺏ ﺭﺍ ﺍﺣﻀﺎﺭ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺤﻀﺮ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﻓﻀﻼ ﺗﻮﺑﻴﺦ ﻭ ﻋﺘﺎﺏ ﻧﻤﻮﺩ ،ﺯﺑﺎﻥ ﺑﺎﺯ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﮔﺸﻮﺩ ﻭ
ﺭﺩ ﺗﻮﺑﻴﺦ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻋﻈﻴﻢ ،ﺑﺎﺷﺎﺭﻩ ﺭﺋﻴﺲ ﻟﻄﻤﻪ ﺷﺪﻳﺪ ﭼﻮﻥ ﺑﺎﺏ ّ
ﻋﻤﺎﻣﻪ ﺍﺯ ﺳﺮ ﺑﻴﻔﺘﺎﺩ ﻭ ﺍﺛﺮ ﺯﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻫﺎﻧﺖ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ّ
ﺿﺮﺏ ﺩﺭ ﭼﻬﺮﻩ ﻧﻤﻮﺩﺍﺭ ﺷﺪ .ﺩﺭ ﺧﺘﻢ ﻣﺠﻠﺲ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﺸﻮﺭﺕ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ
ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻰ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺭﻭﺍﻧﻪ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﻨﻊ ﺍﺯ ﺿﻤﺎﻧﺖ ﻭ ﮐﻔﺎﻟﺖ ﺧﺎﻝ ﺣﺎﺟﻰ ّ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﺧﻮﻳﺶ ﻭ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ .
ﺭﻭﺯﻯ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺴﺠﺪ ﺍﺣﻀﺎﺭ ﻭ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﻭ ﺍﺟﺒﺎﺭ ﺑﺮ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﻧﻮﻋﻰ ﺗﮑﻠّﻢ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﮑﻮﺕ ﻭ ﺳﮑﻮﻥ ﺣﺎﺿﺮﺍﻥ ﻭ ﺛﺒﻮﺕ ﻭ
ﻣﺪﻋﻰ ﻭﺳﺎﻃﺖ ﻓﻴﺾ ﺍﺯ ﺭﺳﻮﺥ ﺗﺎﺑﻌﺎﻥ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﻫﻤﭽﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ّ
ﺍﻟﺴﻼﻡ ﺍﺳﺖ .ﺑﻌﺪ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻭ ﻭﺍﺿﺢ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﻀﺮﺕ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻟّﺰﻣﺎﻥ ﻋﻠﻴﻪ ّ
ﺑﺎﺑﻴﺖ ﻣﺪﻳﻨﮥ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻭﺳﺎﻃﺖ ﻓﻴﻮﺿﺎﺕ ﺍﺯ ﺷﺨﺼﻰ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻘﺼﻮﺩﺵ ّ ﮐﻪ ﺍﻭﺻﺎﻑ ﻭ ﻧﻌﻮﺗﺶ ﺩﺭ ﮐﺘﺐ ﻭ ﺻﺤﺎﺋﻒ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻀﻤﺮ.
ﺳﻴﺎﺳﻴﻪ ﻭ ﺑﺎﺭﻯ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺫﮐﺮ ﺷﺪ ﺍﺯ ﻋﺪﻡ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻭ ﻣﻬﺎﺭﺕ ﻋﻠﻤﺎ ﺩﺭ ﻓﻨﻮﻥ ّ
ﺗﻌﺮﺽ ﺑﻪ ﺑﺎﺏ ﻭﻟﻮﻟﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ ﻭ ﺗﺘﺎﺑﻊ ﻓﺘﺎﻭﻯ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺯﻳﺎﺩ ﺷﺪ ﻭ ّ
ﺹ۵
ﻣﺘﻮﻗﻔﺎﻥ ﮔﺮﺩﻳﺪ ،ﭼﻪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﺤﺒﺎﻥ ﻭ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﺳﺒﺐ ﺍﺯﺩﻳﺎﺩ ﺍﺷﺘﻌﺎﻝ ّ ّ
ﻭﻗﻮﻋﺎﺕ ﺟﺴﺘﺠﻮﻯ ﻧﺎﺱ ﺯﻳﺎﺩ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﻋﺒﺎﺩ ﺑﻪ ﺍﻭ
ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﭘﻴﺪﺍ ﻧﻤﻮﺩ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺧﺎﻗﺎﻥ ﻣﻐﻔﻮﺭ ﮔﺮﻭﻳﺪﻧﺪ ﻭ ﮐﺎﺭ ّ ّّ
ﺳﻴﺪ ﻳﺤﻴﻰ ﺩﺍﺭﺍﺑﻰ ﺷﺨﺼﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﺸﺎﻫﻴﺮ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﺳﺎﺩﺍﺕ ﻭ ﻣﺴﻤﻰ ﺑﻪ ّ ّ
ﻣﺤﻞ ﺍﺭﺍﺩﺕ ﻭ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ،ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻭ ﺍﺳﺐ ﻭ ﺧﺮﺟﻰ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ّ
ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺭﺍ ﻧﻤﺎﻳﺪ. ﺷﻴﺮﺍﺯ ﺭﻭﺩ ﻭ ﺑﻨﻔﺴﻪ ﻓﺤﺺ ﺍﻳﻦ ّ
ﺳﻴﺪ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﭼﻮﻥ ﺑﻪ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﺭﺳﻴﺪ ﺑﻪ ﺑﺎﺏ ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻧﻤﻮﺩ .ﺩﺭ ّ
ﺍﻭﻝ ﻭ ﺛﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﺳﺆﺍﻝ ﻭ ﺟﻮﺍﺏ ﮔﺬﺷﺖ .ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﺛﺎﻟﺚ ﺧﻮﺍﻫﺶ ﻣﺠﻠﺲ ّ
ﺗﻔﺴﻴﺮ ﮐﻮﺛﺮ ﮐﺮﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺑﺎﺏ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﺼﻞ ﺩﺭ ﺁﻥ ّ ﺗﻔﮑﺮ ﻭ ّ ﺗﺄﻣﻞ ﺗﻔﺴﻴﺮﻯ ﻣﻔ ّ
ﺳﻴﺪ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺷﻴﻔﺘﻪ ﻭ ﺁﺷﻔﺘﻪ ﺍﻭ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻰ ﻣﻼﺣﻈﮥ ﻣﺤﻀﺮ ﺑﺮ ﮐﻮﺛﺮ ﻧﻮﺷﺖ ّ ،
ﺳﻴﺪ ﺟﻌﻔﺮ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﮥ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺍﻳﻦ ﻣﺤﺒﺖ ﻳﮑﺴﺮ ﺑﻪ ﺑﺮﻭﺟﺮﺩ ﻧﺰﺩ ﭘﺪﺭّ ، ّ
ﺷﻬﻴﺮ ﮐﺸﻔﻰ ﺷﺘﺎﻓﺖ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﻻﻟﺖ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻧﮑﻪ ﺩﺍﻧﺎ ﻭ ﺯﻳﺮﮎ
ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﺮﺍﻋﺎﺕ ﻣﻘﺘﻀﻴﺎﺕ ﻭﻗﺖ ﺭﺍ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩ ،ﺗﻔﺼﻴﻼﺕ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ
ﺑﻰ ﺧﻮﻑ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻟﻄﻔﻌﻠﻰ ﭘﻴﺸﺨﺪﻣﺖ ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺧﺪﻣﺖ
ﺧﺎﻗﺎﻥ ﻣﻐﻔﻮﺭ ﻋﺮﺽ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺳﻴﺎﺣﺖ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺷﻬﺮ ﻭ ﻣﻨﺰﻟﻰ ﺑﺮ ﺭﺅﺱ ﻣﻨﺎﺑﺮ ﻧﺎﺱ ﺭﺍ ﺑﻘﺴﻤﻰ ﺩﻋﻮﺕ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﺳﺎﻳﺮ
ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺍﻋﻼﻡ ﺣﮑﻢ ﺑﺠﻨﻮﻥ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺳﺤﺮ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﻤﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺧﺒﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻰ ﻣﻼ ﻓﺘﺎﻭﺍﻯ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﻓﺮﻳﺎﺩ ﻭ ﻭﻟﻮﻟﮥ ﻓﻘﻬﺎ ﺑﻪ ﺯﻧﺠﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪّ ، ّ
ﺯﻧﺠﺎﻧﻰ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺷﺎﺧﺼﻰ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺻﺎﺣﺐ ﻗﻮﻝ ﻧﺎﻓﺬﻯ ،ﻳﮑﻰ ﺍﺯ
ﺹ۶
ﻗﻀﻴﻪ ﺑﻪ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ .ﺁﻥ ﻣﻌﺘﻤﺪﻳﻦ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺑﺠﻬﺖ ﻓﺤﺺ ﺍﻳﻦ ّ
ﺍﻃﻼﻉ ﻳﺎﻓﺘﻪ ،ﺑﺎ ﺑﻌﻀﻰ ﺷﺨﺺ ﺍﺯ ﺗﻔﺎﺻﻴﻞ ﻭﻗﻮﻋﺎﺕ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ّ
ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻭﻗﻮﻋﺎﺕ ﺭﺍ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺍﺳﺘﻤﺎﻉ ﻧﻤﻮﺩ ﺗﺂﻟﻴﻒ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ّ
ﺒﺤﺮﻯ ﺷﻬﻴﺮ ﻭ ﺑﺮ ﻧﻮﺷﺘﺠﺎﺕ ّ ﺍﻃﻼﻉ ﻳﺎﻓﺖ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻧﮑﻪ ﻋﺎﻟﻤﻰ ﻧﺤﺮﻳﺮ ﻭ ﻣﺘ ّ
ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﻗﻀﺎ ﺩﻳﻮﺍﻧﻪ ﻭ ﺷﻴﺪﺍ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﺩﺭﺱ ﮐﺘﺐ ﺭﺍ ﺑﺮ ﭼﻴﺪ ﻭ ﮔﻔﺖ ﻣﻮﺳﻢ ﺑﻬﺎﺭ ﻭ ﺑﺎﺩﻩ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺑﺮ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍﻧﺪ ":ﻃﻠﺐ ﺍﻟﻌﻠﻢ ﺑﻌﺪ
ﺍﻟﻮﺻﻮﻝ ﺍﻟﻰ ﺍﻟﻤﻌﻠﻮﻡ ﻣﺬﻣﻮﻡ " ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺮﻳﺪﺍﻥ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺑﺎﻻﻯ ﻣﻨﺒﺮ
ﺩﻋﻮﺕ ﻭ ﺩﻻﻟﺖ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻣﮑﺘﻮﺑﻰ ﻣﺸﻌﺮ ﺑﺮ ﺍﻗﺮﺍﺭ ﻭ ﺍﻋﺘﺮﺍﻑ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ
ﺑﺎﺏ ﻧﻮﺷﺖ .ﺑﺎﺏ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺏ ﻧﻤﺎﺯ ﺟﻤﻌﻪ ﺩﻻﻟﺖ ﮐﺮﺩ .ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻧﮑﻪ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺯﻧﺠﺎﻥ ﺍﺯ ﺩﻝ ﻭ ﺟﺎﻥ ﺑﻪ ﻭﻋﻆ ﻭ ﻧﺼﻴﺤﺖ ﻧﺎﺱ
ﺑﺮ ﺧﺎﺳﺘﻨﺪ ،ﭼﺎﺭﻩ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ .ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﻪ ﺭﻓﺘﻦ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ
ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﺷﮑﺎﻳﺖ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺧﻮﺍﻫﺶ ﺍﺣﻀﺎﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﺧﺎﻗﺎﻥ ﻣﻐﻔﻮﺭ ّ
ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻰ ﺑﻪ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﺍﻣﺮ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ ﺑﻪ ﺍﺣﻀﺎﺭ ﺻﺎﺩﺭ ﻭ ﭼﻮﻥ ﻣﻼ ّ ّ
ﺑﻪ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺭﺳﻴﺪ ،ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺤﻀﺮ ﻋﻠﻤﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ .ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺠﺎﺩﻻﺕ ﻭ ﻣﺒﺎﺣﺜﺎﺕ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﺠﻠﺲ ﭼﻴﺰﻯ ﺑﺮ ﺍﻭ ﻭﺍﺭﺩ
ﻧﻴﺎﻣﺪ ،ﻟﻬﺬﺍ ﺧﺎﻗﺎﻥ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻳﮏ ﻋﺼﺎ ﻭ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﺑﺎﻭ ﺧﺮﺟﻰ ﺩﺍﺩﻩ ،ﺍﺫﻥ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﻓﺮﻣﻮﺩ. ﺑﺎﺭﻯ ﺷﻴﻮﻉ ﺍﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺩﺭ ﺍﮐﻨﺎﻑ ﻭ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﻭﺭﻭﺩ ﺑﻌﻀﻰ ﻣﻘﺒﻼﻥ ﺑﻪ
ﺍﻫﻤﻴﺖ ﭘﻴﺪﺍ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﭼﺎﺭﻩ ﺍﺯ ﻓﺎﺭﺱ ،ﻋﻠﻤﺎ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺎﺭ ّ ّ
ﺹ۷
ﺩﺳﺖ ﺭﻓﺘﻪ ،ﺑﻪ ﺣﺒﺲ ﻭ ﺿﺮﺏ ﻭ ﺗﻌﺬﻳﺐ ﻭ ﺗﻔﻀﻴﺢ ﺛﻤﺮﻩ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻪ .ﺣﺎﮐﻢ
ﻓﺎﺭﺱ ،ﺣﺴﻴﻦ ﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﻻﻟﺖ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﺁﺗﺶ ﺭﺍ ﺧﺎﻣﻮﺷﻰ
ﺳﺪ ﻣﺤﮑﻤﻰ ﻃﻠﺒﻰ ،ﻋﻼﺝ ﻓﻮﺭﻯ ﻭ ﭼﺎﺭﮤ ﺧﻮﺍﻫﻰ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺭﺧﻨﻪ ﻭ ﻓﺘﻮﺭ ﺭﺍ ّ ﻗﻄﻌﻰ ﻗﺘﻞ ﺑﺎﺏ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺎﺏ ﺟﻤﻌّﻴﺖ ﺯﻳﺎﺩﻯ ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭﺧﻴﺎﻝ
ﺧﺮﻭﺝ .ﺣﺴﻴﻦ ﺧﺎﻥ ،ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﻤﻴﺪ ﺧﺎﻥ ﺩﺍﺭﻭﻏﻪ ﺭﺍ ﺍﻣﺮ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﺼﻒ ﺷﺐ ﺑﺮ ﺧﺎﻧﮥ ﺧﺎﻝ ﺑﺎﺏ ﺍﺯ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﻫﺠﻮﻡ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺟﻤﻴﻊ ﺗﺎﺑﻌﺎﻥ
ﺩﺳﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺳﺎﺯﻧﺪ .ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﻤﻴﺪ ﺧﺎﻥ ﺑﺎ ﺟﻨﻮﺩ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪ ،ﺟﺰ ﺑﺎﺏ ﻭ ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ ﺯﻧﺠﺎﻧﻰ ﮐﺴﻰ ﺭﺍ ﻧﻴﺎﻓﺖ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﺯ ﻗﻀﺎ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺷﺐ ﺧﺎﻝ ﻭ ّ
ﻋﻠﺖ ﻭﺑﺎ ﻭ ﺍﺷﺘﺪﺍﺩ ﺣﺮﺍﺭﺕ ﻫﻮﺍ ﺣﺴﻴﻦ ﺧﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﻓﺮﺍﺭ ﻧﻤﻮﺩ ،ﺑﺎﺏ ﺭﺍ ّ
ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ ﺑﻪ ﺷﺮﻁ ﺧﺮﻭﺝ ﺍﺯ ﺷﻬﺮ ﺭﻫﺎ ﮐﺮﺩ .ﺩﺭ ﺻﺒﺢ ﺁﻥ ﺷﺐ ﺑﺎﺏ ﺑﺎ ّ
ﺯﻧﺠﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﺷﻴﺮﺍﺯ ﻗﺼﺪ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﭘﻴﺶ ﺍﻭ ﻭﺭﻭﺩ ﺑﻪ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ
ﺍﻃﻼﻉ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﻭﻻﻳﺖ ﻣﺮﻗﻮﻡ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ّ ﻣﮑﺘﻮﺑﻰ ﺑﻪ ﻣﻌﺘﻤﺪ ّ ﻣﺤﻠﻰ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻨﺰﻝ ﺧﻮﺍﺳﺖ . ﺩﺭ ّ
ﺭﺍﻣﻌﻴﻦ ﻧﻤﻮﺩ .ﭼﻬﻞ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﻭ ﺭﻭﺯﻯ ﻣﺤﻞ ،ﺍﻣﺎﻡ ﺟﻤﻌﻪ ﺣﺎﮐﻢ ّ ّ
ﺗﺎﻣﻞ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻭﺍﻟﻌﺼﺮ ﻣﺮﻗﻮﻡ ﻧﻤﻮﺩ. ﺑﺤﺴﺐ ﺧﻮﺍﻫﺶ ﺍﻣﺎﻡ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻰ ّ ﻧﺒﻮﺕ ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺘﻤﺪ ﺭﺳﻴﺪ ،ﺩﻳﺪﻥ ﺍﺯ ﺍﻭ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺳﺆﺍﻝ ﺍﺯ ّ
ﺧﺎﺻﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺮﻗﻮﻡ ﺷﺪ .ﻣﻌﺘﻤﺪ ﺧﺎﺻﻪ .ﺟﻮﺍﺑﻰ ﺩﺭ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﻧﺒّﻮﺕ ّ ّ
ﺍﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﻋﻠﻤﺎ ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻳﮏ ﻣﺤﻀﺮ ﺑﺎ ﺍﻭ ﻣﻨﺎﻇﺮﻩ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺳﺆﺍﻝ ﻭ ﺟﻮﺍﺏ ﻋﻴﻨﴼ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺑﻪ ﻭﺳﺎﻃﺖ ﮐﺎﺗﺐ ﻣﺨﺼﻮﺹ
ﺹ۸
ﺧﻮﻳﺶ ﺛﺒﺖ ﺷﻮﺩ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺍﺭﺳﺎﻝ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﻣﺮ ﻭ ﺍﺭﺍﺩﮤ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ ﻗﻀﻴﻪ ﺭﺍ ﻭﻫﻦ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺷﻤﺮﺩﻩ ، ﺑﺮ ﺁﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﺩ ،ﻣﺠﺮﻯ ﺷﻮﺩ .ﻋﻠﻤﺎ ﺍﻳﻦ ّ
ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﻣﺤﻀﺮﻯ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺑﻨﮕﺎﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺍﻣﺮ ﺍﺷﺘﺒﺎﻫﻰ
ﺑﺎﺷﺪ ،ﺍﺣﺘﻴﺎﺝ ﺑﻪ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﻭ ﺳﺆﺍﻝ ﻭ ﺟﻮﺍﺏ ﺍﺳﺖ ،ﻭﻟﻰ ﭼﻮﻥ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ
ﺍﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ﺷﺮﻉ ﺍﻧﻮﺭ ،ﺍﺷﻬﺮ ﺍﺯ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺍﺳﺖ ،ﭘﺲ ﺍﺟﺮﺍء ﺣﮑﻢ ﺷﺮﻉ
ﻋﻴﻦ ﺻﻮﺍﺏ ﺍﺳﺖ .ﻣﻌﺘﻤﺪ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺤﻀﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺤﻔﻞ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ
ﺑﻴﺎﺭﺍﻳﺪ ﺗﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻭﺍﻗﻊ ﺟﻠﻮﻩ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﻗﻠﻮﺏ ﺑﻴﺎﺳﺎﻳﺪ .ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺍﻋﻼﻡ ﻭ ﻓﻀﻼﻯ ﮐﺮﺍﻡ ﺣﻘﺎﺭﺕ ﺷﺮﻉ ﻣﺒﻴﻦ ﺭﺍ ﻧﺨﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﻭ ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ ﻭ ﻣﺠﺎﺩﻟﻪ ﺑﺎ
ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻬﺪﻯ ﻭ ﻓﺎﺿﻞ ﻓﻬﺎﻣﻪ ﺁﻗﺎ ﺟﻮﺍﻥ ﺗﺎﺟﺮﻯ ﻧﭙﺴﻨﺪﻳﺪﻧﺪ ،ﻣﮕﺮ ّ ّ ﻋﻼﻣﮥ ّ
ﺍﺷﺮﺍﻗﻴﻴﻦ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺣﺴﻦ ﻧﻮﺭﻯ . ّ
ﻓﻦ ﺍﺻﻮﻝ ﻭ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻭ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺍﻗﻮﺍﻝ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻪ ﺳﺆﺍﻝ ﺑﻌﻀﻰ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺍﺯ ّ
ﻣﻼﺻﺪﺭﺍ ﻣﻨﺘﻬﻰ ﺷﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺣﺎﮐﻢ ﺣﺎﺻﻞ ّ
ﻗﻮﻱ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺍﻋﻼﻡ ﻣﺠﺮﻯ ﻧﮕﺸﺖ ،ﺑﻠﮑﻪ ﻓﺰﻉ ﻧﺸﺪ ،ﺣﮑﻢ ﺷﺪﻳﺪ ﻭ ﻓﺘﻮﺍﻯ ّ ﻋﻈﻴﻢ ﺭﺍ ﺗﺴﮑﻴﻦ ﺳﺮﻳﻊ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﺠﻮﻡ ﻋﺎﻡ ﺭﺍ ﻣﻨﻊ ﺷﺪﻳﺪ .ﻟﻬﺬﺍ ﺻﺪﻭﺭ
ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﺭﺳﺎﻝ ﺑﺎﺏ ﺑﻪ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺷﻴﻮﻉ ﺩﺍﺩ ﺗﺎ ﺣﮑﻢ ﻓﺎﺻﻠﻰ ﺣﺼﻮﻝ ﻳﺎﺑﺪ ﻭ
ﺧﺎﺹ ﺑﺎ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺑﺎﺳﻠﻰ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺗﻮﺍﻧﺪ .ﻟﻬﺬﺍ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﻰ ﺳﻮﺍﺭﺍﻥ ّ
ﺧﻮﻳﺶ ﺍﺯ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺑﻪ ﺧﺎﺭﺝ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺑﻪ ﻣﻮﺭﭼﻪ ﺧﻮﺍﺭ ﺭﺳﻴﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﺍﻣﺮ ﺭﺟﻮﻉ ﺑﻪ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺧﻠﻮﺕ ﺳﺮ ﭘﻮﺷﻴﺪﮤ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺄﻣﻦ
ﺹ۹
ﻣﻄﻠﻊ ﻧﺒﻮﺩ . ﻭ ﻣﺄﻭﻯ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺟﺰ ﺧﻮﺍﺹ ﺗﺎﺑﻌﺎﻥ ﻭ ﻣﻌﺘﻤﺪﺍﻥ ﻣﻌﺘﻤﺪ ﻧﻔﺴﻰ ﺍﺯ ﺑﺎﺏ ّ ّ ﻣﺪﺕ ﭼﻬﺎﺭ ﻣﺎﻩ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﻮﺍﻝ ﮔﺬﺷﺖ ﻭ ﻣﻌﺘﻤﺪ ﺑﻪ ﺭﺣﻤﺖ ﻳﺰﺩﺍﻥ ﭘﻴﻮﺳﺖ . ّ
ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺭﺍ ﮔﺮﮔﻴﻦ ﺧﺎﻥ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺯﺍﺩﮤ ﻣﻌﺘﻤﺪ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺑﺎﺏ ﺩﺭ ﺧﻠﻮﺕ ّ ﻣﻄﻠﻊ ﻭ ّ ﺑﻪ ﻭﺯﻳﺮ ﺍﻋﻈﻢ ﻋﺎﺭﺽ ﮔﺸﺖ .ﺣﺎﺟﻰ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎﺳﻰ ﻭﺯﻳﺮ ﺷﻬﻴﺮ ﺍﻣﺮﻯ ﺻﺎﺭﻡ
ﺧﻔﻴﴼ ﺑﺎ ﻟﺒﺎﺱ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺩﺭ ﺗﺤﺖ ﺻﺎﺩﺭ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺍﻟﻌﻤﻞ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﺑﺎﺏ ﺭﺍ ّ
ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺳﻮﺍﺭﺍﻥ ﻧﺼﻴﺮﻯ ﺑﻪ ﺩﺍﺭﺍﻟﺨﻼﻓﻪ ﺭﻭﺍﻧﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺑﻪ ﮐﻨﺎﺭ ﮔﺮﺩ
ﻣﻘﺮ ﻭ ﻣﻨﺰﻝ ﻗﺮﺍﺭ ﺭﺳﻴﺪ ﺍﻣﺮﻯ ﺟﺪﻳﺪ ﺍﺯ ﻭﺯﻳﺮ ﮐﺒﻴﺮ ﻭﺍﺭﺩ ﻭ ﻗﺮﻳﮥ ﮐﻠﻴﻦ ﺭﺍ ّ
ﻣﺪﺕ ﺑﻴﺴﺖ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮﺩ .ﺑﻌﺪ ﺑﺎﺏ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ .ﺩﺭ ّ
ﺣﻀﻮﺭ ﺷﻬﺮﻳﺎﺭﻯ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻭ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﻇﻬﻮﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺣﺎﻝ ﺧﻮﻳﺶ ﺧﻮﺍﻫﺶ ﻣﺜﻮﻝ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﺣﺼﻮﻝ ﻓﻮﺍﺋﺪ ﻋﻈﻴﻤﻪ ﺷﻤﺮﺩ .ﻭﺯﻳﺮ ﮐﺒﻴﺮ ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺖ ﻭ
ﺑﻪ ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ﺣﻀﻮﺭ ﻋﺮﺽ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﻮﮐﺐ ﻫﻤﺎﻳﻮﻥ ﺩﺭ ﺷﺮﻑ ﺣﺮﮐﺖ ﺍﺳﺖ
ﻭ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﺣﺎﻝ ﻣﻮﺭﺙ ﻓﺘﻮﺭ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻭ ﺷﺒﻬﻪ ﺍﻯ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﻴﺮ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺩﺍﺭﺍﻟﺨﻼﻓﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﻭﺗﻴﺮﮤ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺳﻠﻮﮎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ
ﺳﻴﺪ ﺳﺒﺐ ﻫﻴﺠﺎﻥ ﻋﻤﻮﻡ ﮔﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺬﻫﺐ ﺍﻣﺎﻡ ﻣﻌﺼﻮﻡ ﺧﻮﻥ ﺍﻳﻦ ّ
ﺭﺍ ﻫﺪﺭ ﺑﻠﮑﻪ ﺣﻼﻝ ﺗﺮ ﺍﺯ ﺷﻴﺮ ﻣﺎﺩﺭ ﺩﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﻣﻮﮐﺐ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ ﺩﺭ ﺳﻔﺮ ﻭ
ﺣﺎﺋﻞ ﻭ ﻣﺎﻧﻌﻰ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻧﻪ .ﺷﺒﻬﻪ ﺍﻯ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺣﻀﻮﺭ ﺑﺎﺏ ﺑﺎﻋﺚ ﻓﺘﻨﮥ
ﻋﻈﻤﻰ ﻭ ﻓﺴﺎﺩ ﺍﮐﺒﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ .ﻟﻬﺬﺍ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻌﺠﺎﻟﻪ ﺭﺃﻯ ﺻﻮﺍﺏ ﭼﻨﺎﻥ ﻣﻘﺮ ﺳﺮﻳﺮ ﺷﻬﺮﻳﺎﺭﻯ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ّ ﻣﺪﺕ ﻏﻴﺒﺖ ﻣﻮﮐﺐ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﺯ ّ
ﺹ ۱۰
ﻣﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺣﻴﻦ ﺭﺟﻮﻉ ﻣﻘﺮ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺣﺼﻮﻝ ﻣﺜﻮﻝ ﺭﺍ ّ ﺷﺨﺺ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻗﻠﻌﮥ ﻣﺎﮐﻮ ّ
ﺩﺳﺘﺨﻂ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ ﺻﺎﺩﺭ ﻧﻤﻮﺩ .ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺍﻳﻦ ﺭﺃﻯ ﻣﺨﺎﻃﺒﴼ ﻟﻠﺒﺎﺏ ّ ﺩﺳﺘﺨﻂ ﻣﺨﺘﺼﺮﺵ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ : ﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻗﺮﺍﺭ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺻﻮﺭﺕ ّ
" ﺑﻌﺪ ﺍﻻﻟﻘﺎﺏ ،ﭼﻮﻥ ﻣﻮﮐﺐ ﻫﻤﺎﻳﻮﻥ ﺩﺭ ﺟﻨﺎﺡ ﺣﺮﮐﺖ ﺍﺯ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺍﺳﺖ،
ﺗﻮﻗﻒ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﺑﻄﻮﺭ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﻪ .ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﺎﮐﻮ ﺭﻓﺘﻪ ،ﭼﻨﺪﻯ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ّ
ﻣﻘﺮﺭ ﻭ ﺍﺳﺘﺮﺍﺣﺖ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺩﻋﺎﮔﻮﺋﻰ ﺩﻭﻟﺖ ﻗﺎﻫﺮﻩ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺷﻮﻳﺪ ﻭ ّ
ﺩﺍﺷﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺣﺎﻝ ﻣﺮﺍﻋﺎﺕ ﻭ ﺗﻮﻗﻴﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﺯ ﺳﻔﺮ ﺑﺮ ﮔﺮﺩﻳﻢ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺧﻮﺍﺳﺖ ".
ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻴﮏ ﭼﭙﺮﭼﻰ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻭ ﻣﺎﮐﻮ ﺭﻭﺍﻧﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﻮﺍﺭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ّ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﺩﻳﮕﺮ ﺗﺎﺑﻌﺎﻥ ﺑﺎﺏ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﭘﻴﻐﺎﻣﻬﺎﺋﻰ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻮﺍﺳﻄﮥ ّ
ﺑﻴﮏ ﻭﺍﻗﻊ .ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻌّﻬﺪ ﺷﻔﺎﻯ ﭘﺎﻯ ﺧﺎﻗﺎﻥ ﻣﺮﺣﻮﻡ ،ﻟﮑﻦ ﺑﺸﺮﻁ ﺣﻀﻮﺭ
ﻭ ﺩﻓﻊ ﺗﺴﻠّﻂ ﺟﻤﻬﻮﺭ ﻭ ﻣﻨﻊ ﻭﺯﻳﺮ ﮐﺒﻴﺮ ﺑﻪ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﺍﻳﻦ ﻋﺮﺍﻳﺾ ﺑﺤﻀﻮﺭ
ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ ﭼﻪ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﻣّﺪﻋﻰ ﭘﻴﺮﻯ ﻭ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﺮﺷﺪﻯ ﺑﻮﺩ ﻭﻟﻰ ﺳﺎﺋﺮﻳﻦ ﻣﻨﮑﺮ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺍﻳﺎﺗﻨﺪ .
ﺑﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﺭﺍﻩ ﻣﮑﺘﻮﺑﻰ ﺑﻪ ﻭﺯﻳﺮ ﺍﻋﻈﻢ ﻣﺮﻗﻮﻡ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﺍ ﺍﺯ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ
ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﺑﺎ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﺣﺼﻮﻝ ﺣﮑﻢ ﻓﺎﺻﻞ ﺍﺣﻀﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩﻳﺪ ،ﺣﺎﻝ ﭼﻪ ﻣﺒﺪﻝ ﺑﻪ ﻣﺎﮐﻮ ﻭ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﮔﺮﺩﻳﺪ. ﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺼﺪ ﻋﺰﻳﺰ ّ
ﺹ ۱۱
ﺗﻘﺮﺏ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﭼﻬﻞ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﺗﺒﺮﻳﺰ ّ ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ،ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺍﻋﻼﻡ ّ
ﻧﻔﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﺟﺎﺋﺰ ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻨﺪ .ﺑﻌﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪ ﻣﺎﮐﻮ ﺩﺍﺩﻧﺪ .ﻧﻪ ﻣﺎﻩ ﺩﺭ ﻗﻠﻌﻪ ﻣﻨﻴﻊ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺫﺭﻭﻩ ﺁﻥ ﺟﺒﻞ ﺭﻓﻴﻊ ﻭﺍﻗﻊ ،ﻣﺄﻭﻯ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﻋﻠﻰ
ﻧﺒﻮﺕ ﺑﻘﺪﺭ ﻣﻘﺪﻭﺭ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﻣﻰ ﺧﺎﻥ ﻣﺎﮐﻮﺋﻰ ﺍﺯ ﻓﺮﻁ ﻣﺤﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ّ ّ
ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﻌﻀﻰ ﺭﺍ ﺍﺫﻥ ﻣﻌﺎﺷﺮﺕ ﻣﻰ ﺩﺍﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﻓﻀﻼﻯ ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ
ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺍﺯ ﮐﺜﺮﺕ ﺿﻮﺿﺎء
ﺭﺳﺘﺨﻴﺰ ﺑﺮ ﺧﺎﺳﺘﻪ ،ﺍﺯ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻃﻠﺐ ﺗﻌﺰﻳﺮ ﺗﺎﺑﻌﺎﻥ ﻭ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺑﺎﺏ ﺑﻪ ﻗﻠﻌﮥ ﭼﻬﺮﻳﻖ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﻟﻬﺬﺍ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻗﻠﻌﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩ ،ﺩﺳﺖ ﻳﺤﻴﻰ ﺧﺎﻥ ﮐﺮﺩ ﺳﭙﺮﺩﻧﺪ .ﺳﺒﺤﺎﻥ ﺍ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﻓﺘﺎﻭﺍﻯ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻋﻈﺎﻡ ﻭ ﻓﻘﻬﺎﻯ ﺫﻭﻯ
ﺣﮑﺎﻡ ، ﺍﺫﻳﺖ ﻭ ﺯﺟﺮ ﺷﺪﻳﺪ ﺍﺯ ﺿﺮﺏ ﻭ ﻧﻔﻰ ﻭ ﺣﺒﺲ ﺍﺯﺟﺎﻧﺐ ّ ﺍﻻﺣﺘﺮﺍﻡ ﻭ ّ
ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺭﻭﺯ ﺑﻪ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﺗﺰﺍﻳﺪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺤﺚ ﻭ ﺟﺪﺍﻝ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ
ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻣﺤﺎﻓﻞ ﻭ ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺟﺰ ﺍﻳﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺳﺨﻨﻰ ﻧﺒﻮﺩ ﻭ
ﻋﺎﻣﮥ ﻧﺎﺱ ﺩﺭ ﺭﺳﺘﺨﻴﺮ ﻋﻈﻴﻤﻰ ﺑﺮ ﺧﺎﺳﺘﻪ ،ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺩﻳﻦ ﻣﺒﻴﻦ ﺩﺭ ﻭﻟﻮﻟﻪ ﻭ ّ
ﺍﻫﻤّﻴﺘﻰ ﺑﺎﻳﻦ ﺷﻮﺭ ﻓﻐﺎﻥ ﻭ ﺯﻟﺰﻟﻪ ﻭ ﻣﺤﺒﻴﻦ ﺩﺭ ﺷﻌﻒ ﻭ ﻫﻠﻬﻠﻪ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﺏ ّ ّ
ﻭ ﺁﺷﻮﺏ ﻧﺪﺍﺩﻩ ،ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺟﺬﺏ ﻭ ﻭﻟﻪ ﺩﺭ ﺍﺛﻨﺎﻯ ﻃﺮﻳﻖ ﻭ ﻗﻠﻌﮥ ﻣﺎﮐﻮ ﻭ ﭼﻬﺮﻳﻖ ﺷﺎﻡ ﻭ ﺳﺤﺮ ﺑﻠﮑﻪ ﺭﻭﺯ ﻭ ﺷﺐ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺬﮐﺮ ﻭ ﻓﮑﺮ ﻭ ﺍﻭﺻﺎﻑ ﻭ
ﻧﻌﻮﺕ ﺁﻥ ﺷﺨﺺ ﻏﺎﺋﺐ ﺣﺎﺿﺮ ﻭ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻧﺎﻇﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺣﺼﺮ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩ، ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺫﮐﺮﻯ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﻀﻤﻮﻧﺶ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ:
ﺹ ۱۲
"ﺍﮔﺮﭼﻪ ﺩﺭﻳﺎﻯ ﺑﻼ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﺩﺭ ﺗﻼﻃﻢ ﻭ ﺳﻬﺎﻡ ﻗﻀﺎ ﺩﺭ ﺗﺘﺎﺑﻊ ﻭ ﻇﻠﻤﺎﺕ
ﺁﻻﻡ ﻭ ﻣﺤﻦ ﻣﺴﺘﻮﻟﻰ ﺑﺮ ﺟﺎﻥ ﻭ ﺗﻦ ﺍﺳﺖ ﻟﮑﻦ ﻗﻠﺒﻢ ﺑﻴﺎﺩ ﺭﻭﻯ ﺗﻮ ﺭﻭﺷﻦ ﻭ ﺟﺎﻧﻢ ﺑﻪ ﺑﻮﻯ ﺧﻮﻯ ﺗﻮ ﮔﻠﺸﻦ ﺍﺳﺖ ".
ﺍﺟﻠﮥ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻭ ﺧﻼﺻﻪ ﺑﻌﺪﺍﺯ ﺳﻪ ﻣﺎﻩ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﺩﺭ ﻗﻠﻌﻪ ﭼﻬﺮﻳﻖ ّ
ﻓﻀﻼﻯ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺑﻪ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻭ ﺗﺨﻮﻳﻒ ﻧﺎﺱ
ﺣﻖ ﺑﺎﺏ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﻭﺯﻳﺮ ﮐﺒﻴﺮ ﺣﺎﺟﻰ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺍﺳﺘﺪﻋﺎﻯ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺷﺪﻳﺪ ﺩﺭ ّ
ﺁﻗﺎﺳﻰ ﭼﻮﻥ ﺟﻮﺵ ﻭ ﺧﺮﻭﺵ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺍﻋﻼﻡ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﻧﻮﺍﺣﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ
ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻧﻤﻮﺩ ﻧﺎﭼﺎﺭ ﻫﻤﺪﺍﺳﺘﺎﻥ ﺷﺪﻩ ،ﺍﺯ ﭼﻬﺮﻳﻖ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺍﻣﺮ ﺍﺣﻀﺎﺭ ﺩﺍﺩ. ﺍﻭﺭﻭﻣﻴﻪ ﺣﺎﮐﻢ ،ﻣﻠﮏ ﻗﺎﺳﻢ ﻣﻴﺮﺯﺍ ،ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻓﺎﺋﻘﻰ ﺩﺭ ﺍﺛﻨﺎﻯ ﻣﺮﻭﺭ ﺑﻪ ّ
ﻣﺠﺮﻯ ﻭ ﻫﺠﻮﻡ ﻏﺮﻳﺒﻰ ﺍﺯ ﺍﻋﺎﻟﻰ ﻭ ﺍﺩﺍﻧﻰ ﻫﻮﻳﺪﺍ ﺷﺪ ،ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ.
ﻭ ﭼﻮﻥ ﺑﺎﺏ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻭﺍﺭﺩ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺣﺎﺿﺮ
ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺎﻣﺎﻗﺎﻧﻰ ﻭ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺍﺣﻤﺪ ﻣﻼ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺍﻋﻼﻡ ﻧﻈﺎﻡ ﺍﻟﻌﻠﻤﺎء ﻭ ّ ّ ﺍﻣﺎﻡ ﺟﻤﻌﻪ ﻭ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻋﻠﻰ ﺍﺻﻐﺮ ﺷﻴﺦ ﺍﻻﺳﻼﻡ ﻭ ﺑﻌﻀﻰ ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻬﺪﻭﻳﺖ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺍﺩﻋﺎﻯ ﺑﺎﺏ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ،ﺩﻋﻮﺍﻯ ّ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﺳﺆﺍﻝ ﺍﺯ ّ
ﺑﻘﻮﻩ ﻗﺎﻫﺮﻩ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻃﺮﻑ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻫﻴﺠﺎﻥ ﻋﻈﻴﻤﻰ ﺑﺮ ﭘﺎ ﺷﺪ .ﺍﺟﻠّﻪ ﻋﻠﻤﺎ ّ
ﺍﺣﺎﻃﻪ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺳﻄﻮﺕ ﺗﺸﺮﻳﻊ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺟﻮﺍﻥ ﺳﻬﻞ ﺍﺳﺖ،
ﮐﻮﻩ ﺍﻟﺒﺮﺯ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻧﻤﻰ ﻧﻤﻮﺩ .ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻃﻠﺒﻴﺪﻧﺪ ،ﺑﺪﻭﻥ ﺗﺄّﻣﻞ ﺗﻼﻭﺕ ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ
ﺹ ۱۳
ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﺑﺎﻗﻰ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺳﺖ .ﻧﮑﺘﻪ ﻧﺤﻮﻯ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺍﺣﺘﺠﺎﺝ ﺑﻪ
ﻗﺮﺁﻥ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺍﺗﻴﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﻨﺎﻓﻰ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﻧﺤﻮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻴﺎﻥ ﮐﺮﺩ .ﻣﺠﻠﺲ
ﻣﺤﻞ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺟﻮﻉ ﻧﻤﻮﺩ .ﺩﺭ ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﺣﮑﻤﺮﺍﻥ ﻣﺘﻔﺮﻕ ﺷﺪ ،ﺑﺎﺏ ﺑﻪ ّ ّ
ﺣﻖ ﺑﺎﺏ ﺣﮑﻤﻰ ﻧﻔﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻭﻟﻴﻌﻬﺪ ﮔﺮﺩﻭﻥ ﻣﻬﺪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺩﺭ ّ
ﺍﻗﻞ ﺗﻌﺰﻳﺮ ﺷﺪﻳﺪ ﺗﻌﺮﺿﻰ ﻧﺨﻮﺍﺳﺘﻨﺪ .ﻋﻠﻤﺎ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻻ ّ ّ ﺑﺎﻳﺪ .ﻗﺮﺍﺭ ﺑﺮ ﺿﺮﺏ ﺷﺪ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻓّﺮﺍﺷﻬﺎ ﻗﺒﻮﻝ ﻧﻨﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﺳﺒﺎﺏ
ﺍﺟﺮﺍﻯ ﺍﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺷﻮﻧﺪ .ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻋﻠﻰ ﺍﺻﻐﺮ ﺷﻴﺦ ﺍﻻﺳﻼﻡ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﺟﻠّﮥ ﺳﺎﺩﺍﺕ ﺑﻮﺩ ،ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﭼﻮﺑﮑﺎﺭﻯ ﻧﻤﻮﺩ.
ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺑﺎﺏ ﺭﺍ ﺍﻋﺎﺩﻩ ﺑﻪ ﭼﻬﺮﻳﻖ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺣﺒﺲ ﺷﺪﻳﺪ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﺿﺮﺏ ﻭ ﺗﻌﺰﻳﺮ ﻭ ﺳﺠﻦ ﻭ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺳﻴﺪ ،
ﻋﻠﻤﺎء ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ﻭ ﻓﻘﻬﺎء ﻣﻌﺘﺒﺮﻳﻦ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ ﻭ ﻧﻔﻮﺫ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﺮ ﻗﻠﻊ ﻭ
ﻫﻤﺖ ﺑﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﮐﻤﺎﻝ ﺍﻫﺘﻤﺎﻡ ﺭﺍ ﮔﻤﺎﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﻋﻼﻡ ﺣﮑﻢ ﻗﻤﻊ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﮐﻤﺮ ّ
ﻣﻀﺮﺕ ﺩﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﻭ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﻭ ﺿﻼﻟﺖ ﻣﺤﻀﻨﺪ ﻭ ّ
ﮐﻠﻴﻪ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ،ﺩﺭ ﺑﻌﻀﻰ ﺣﮑﺎﻡ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺳﺘ ﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﭼﻮﻥ ﻘﻼﻟﻴﺖ ّ ّ ّ
ﻭﻻﻳﺎﺕ ﭘﻴﺮﻭﻯ ﻓﺘﻮﻯ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺩﺭ ﺍﺳﺘﺌﺼﺎﻝ ﻭ ﺍﺿﻤﺤﻼﻝ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﻫﻤﺪﺍﺳﺘﺎﻥ ﺄﻧﻰ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻣﻰ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺷﺪﻧﺪ .ﻭ ﻟﮑﻦ ﺧﺎﻗﺎﻥ ﻣﻐﻔﻮﺭ ﻗﻀﻴﻪ ﺑﻪ ﺗ ّ ّ ّ
ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺟﻮﺍﻥ ﺍﺯ ﺳﻼﻟﮥ ﭘﺎﮎ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻟﻮﻻﮎ ،ﺗﺎ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺍﻣﻮﺭ ﻣﻐﺎﻳﺮﻯ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﻰ ﺭﺍﺣﺖ ﻭ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺍﺳﺖ ﺻﺎﺩﺭ
ﺹ ۱۴
ﺗﻌﺮﺽ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﺍﺯ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺍﻋﻼﻡ ﻧﮕﺮﺩﺩ ،ﺣﮑﻮﻣﺖ ّ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺟﻮﺍﺑﻰ ﻧﻔﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﻣﺮ ﺑﻪ ﺗﺄﻧّﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ.
ﺍﺟﻠﮥ ﻓﻀﻼء ﻭ ﻋﻠﻤﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻌﻴﻦ ﺑﺎﺏ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﺎﺭﻯ ﺩﺭ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﺍﻓﺎﺿﻞ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ّ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻭ ﻣﺤﺎﺟﺠﻪ ﻭ ﻣﺠﺎﺩﻟﻪ ﺗﺰﺍﻳﺪ ﻧﻤﻮﺩ ،ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﻌﻀﻰ
ﺣﮑﺎﻡ ﻭﻻﻳﺎﺕ ﻧﻴﺰ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﻣﺪﺍﺧﻞ ﭘﻴﺪﺍ ﻭﻻﻳﺎﺕ ﻣﺒﺎﻫﻠﻪ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ّ
ﺷﺪ .ﺷﻮﺭ ﻭ ﺁﺷﻮﺑﻰ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﺮ ﺧﺎﺳﺖ ﻭ ﭼﻮﻥ ﻧﺎﺧﻮﺷﻰ ﻧﻘﺮﺱ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﭙﺎﻯ
ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻋﺎﺭﺽ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻓﮑﺮ ﺟﻬﺎﻥ ﺁﺭﺍ ﺭﺍ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ،ﻣﺤﻮﺭ ﺭﺗﻖ ﻭ ﻓﺘﻖ ﺍﻣﻮﺭ ،ﺣﺴﻦ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻭﺯﻳﺮ ﮐﺒﻴﺮ ﺣﺎﺟﻰ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺁﻗﺎﺳﻰ ﺷﻬﻴﺮ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻋﺪﻡ
ﻗﻠﺖ ﺑﻀﺎﻋﺖ ﺍﻭ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﮥ ﻣﻬﺮ ﻣﻨﻴﺮ ،ﭼﻪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺳﺎﻋﺘﻰ ﺭﺃﻳﻰ ﮐﻔﺎﻳﺖ ﻭ ّ
ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺣﮑﻤﻰ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﺳﺎﻋﺘﻰ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻓﺘﻮﺍﻯ ﻋﻠﻤﺎ ﻣﻴﺨﻮﺍﺳﺖ ﻭ ﻗﻠﻊ
ﺗﻌﺪﻯ ﺑﻪ ﻋﻠﻤﺎ ﻣﻰ ﺩﺍﺩ ﻭ ﻭ ﻗﻤﻊ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﻻﺯﻡ ﻣﻰ ﺷﻤﺮﺩ ﻭ ﻭﻗﺘﻰ ﺍﺳﻨﺎﺩ ّ
ﺗﻌﺮﺽ ﺭﺍ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﻣﻰ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﻭ ﺁﻧﻰ ﻋﺎﺭﻑ ﻣﻰ ﺷﺪ ﻭ "ﺍﻳﻦ ﺍﻓﺮﺍﻁ ّ
ﻫﻤﻪ ﺁﻭﺍﺯﻫﺎ ﺍﺯ ﺷﻪ ﺑﻮﺩ" ﻣﻰ ﮔﻔﺖ ﻭ "ﻣﻮﺳﻴﻰ ﺑﺎ ﻣﻮﺳﻴﻰ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﺷﺪ " ﺑﺮ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﻴﺮﺍﻧﺪ ﻭ " ٕﺍْﻥ ﻫﻰ ﺍّﻻ ﻓﺘﻨﺘﮏ " ﺗﻼﻭﺕ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩ.
ﻣﻬﺎﻡ ﺍﻣﻮﺭ ﻭ ﻋﺪﻡ ﺿﺒﻂ ﻭ ﺭﺑﻂ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﺎﺭﻯ ﻭﺯﻳﺮ ﻣﺘﻠّﻮﻥ ﺍﺯ ﺳﻮء ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺩﺭ ّ
ﺟﻤﻬﻮﺭ ﭼﻨﺎﻥ ﺳﻠﻮﮎ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﻭ ﺍﮐﻨﺎﻑ ﻏﻮﻏﺎ ﻭ ﺿﻮﺿﺎ ﺑﺮ ﺧﺎﺳﺖ ﺗﻌﺮﺽ ﺗﺎﺑﻌﺎﻥ ﺑﺎﺏ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻋﺎﻣﻪ ﻧﺎﺱ ﺭﺍ ﺍﻣﺮ ﺑﻪ ّ ﻭ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻣﺸﺎﻫﻴﺮ ﺫﻭﻯ ﻧﻔﻮﺫ ّ
ﻣﻬﺪﻭﻳﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﻊ ﻓﺤﻮﻝ ﺍﺩﻋﺎﻯ ّ ﻭ ﻫﺠﻮﻡ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺷﺪ ،ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺨﺼﻮﺹ ﭼﻮﻥ ّ
ﺹ ۱۵
ﺒﺤﺮﻳﻦ ﺭﺳﻴﺪ ﻧﺎﻟﻪ ﺁﻏﺎﺯ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﺮ ﻧﻌﺮﻩ ﻭ ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ﻭ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻣﺘ ّ
ﺍﺋﻤﮥ ﻃﺎﻫﺮﻳﻦ ﻓﺮﻳﺎﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺿﺮﻭﺭﻳﺎﺕ ﺩﻳﻦ ﻭ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﺻﺤﻴﺤﻪ ﻣﺄﺛﻮﺭﻩ ﺍﺯ ّ ّ
ﺑﻠﮑﻪ ﺍﺻﻞ ﺍﺳﺎﺱ ﺍﻋﻈﻢ ﻣﺬﻫﺐ ﺣﻀﺮﺕ ﺟﻌﻔﺮ ﻏﻴﺒﻮﺑﺖ ﺍﻣﺎﻡ ﻣﻌﺼﻮﻡ ﺛﺎﻧﻰ
ﻋﻠﻴﻬﻤﺎﺍﻟﺴﻼﻡ ﺍﺳﺖ .ﺟﺎﺑﻠﻘﺎ ﭼﻪ ﺷﺪ ﻭ ﺟﺎﺑﻠﺼﺎ ﮐﺠﺎ ﺭﻓﺖ؟ ﻏﻴﺒﺖ ﻋﺸﺮ ّ
ﺻﻐﺮﻯ ﭼﻪ ﺑﻮﺩ ،ﻏﻴﺒﺖ ﮐﺒﺮﻯ ﭼﻪ ﺷﺪ؟ ﺍﻗﻮﺍﻝ ﺣﺴﻴﻦ ﺍﺑﻦ ﺭﻭﺡ ﭼﻴﺴﺖ ﻭ
ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺍﺑﻦ ﻣﻬﺰﻳﺎﺭ ﭼﻪ ؟ ﭘﺮﻭﺍﺯ ﻧﻘﺒﺎ ﻭ ﻧﺠﺒﺎ ﺭﺍ ﭼﻪ ﮐﻨﻴﻢ ﻭ ﻓﺘﻮﺡ ﺷﺮﻕ ﻭ
ﺩﺟﺎﻝ ﮐﺠﺎﺳﺖ ﻭ ﻇﻬﻮﺭ ﺳﻔﻴﺎﻧﻰ ﮐﻰ؟ ﻋﻼﻣﺎﺗﻰ ﮐﻪ ﻏﺮﺏ ﺭﺍ ﭼﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ؟ ﺧﺮ ّ
ﻣﻠﺖ ﺑﺎﻫﺮﻩ ﮐﺠﺎ ؟ ﮐﺎﺭ ﺍﺯ ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ ّ ﺩﺭ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﻋﺘﺮﺕ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻮ ﻭ ّ ﺷﻖ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻧﻴﺴﺖ ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ ﺍﺋﻤﻪ ﺍﻃﻬﺎﺭ ﺭﺍ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺩﻭ ّ
ﻣﺬﻫﺐ ﺟﻌﻔﺮﻯ ﺑﻴﺰﺍﺭ ﮔﺸﺖ ﻭ ﻧﺼﻮﺹ ﺻﺮﻳﺤﻪ ﺍﻣﺎﻡ ﺭﺍ ﺍﺿﻐﺎﺙ ﺍﺣﻼﻡ
ﺷﻤﺮﺩ ﻭ ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺍﺻﻮﻝ ﻭ ﻓﺮﻭﻉ ﻣﺬﻫﺐ ﻭ ﻓﺼﻮﺹ ﻭ ﻧﺼﻮﺹ ﺷﺮﻉ ﺍﻧﻮﺭ ﺗﮑﻔﻴﺮ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺪﻣﻴﺮ ﺍﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﺭﺍ ﺍﻋﻈﻢ ﻓﺮﻳﻀﻪ ﺩﺍﻧﺴﺖ .ﺍﮔﺮ
ﻣﺴﻠﻤﻪ ﺑﭙﻮﺷﻴﻢ ،ﺍﺯ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﭼﺸﻢ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﻭ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺻﺤﻴﺤﻪ ﺻﺮﻳﺤﻪ ّ
ﺑﻘﻴﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ .ﻣﺎ ﻧﻪ ﺍﻫﻞ ﺳﻨّﺖ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻭ ﻧﻪ ﺱ ﺍﺳﺎﺱ ﻣﺬﻫﺐ ﺍﻣﺎﻡ ﻣﻌﺼﻮﻡ ّ ﺍ ّ ﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻭﻟﻲ ﻣﻮﻋﻮﺩ ﺷﻮﻳﻢ ﻭ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻣﻬﺪﻯ ﻣﻮﻟﻮﺩ ﻭ ﻳﺎ ﻓﺘﻮﺡ ﻓﺮﻗﮥ ﻋ ّ ّ ﺎﺋﺰ ﺷﺮﻁ. ﺑﺎﺏ ﻭﻻﻳﺖ ﺭﺍ ﺟﺎﺋﺰ ﺩﺍﻧﻴﻢ ﻭ ﻗﺎﺋﻢ ﺁﻝ ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺍ ﺩﻭ ﻋﻼﻣﺖ ﺣ ِ ّ
ﺍﻭﻝ ﺳﻼﻟﮥ ﻃﺎﻫﺮﻩ ﻭ ﺛﺎﻧﻰ ﻣﺆّﻳﺪ ﺑﻪ ﺁﻳﺎﺕ ﺑﺎﻫﺮﻩ .ﺍﻳﻦ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻟﮥ ﻃﺎﻳﻔﮥ ّ
ﺒﺤﺮﻳﻦ ﻭ ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ﻋﺸﺮﻳﻪ ﺭﺍ ﭼﮑﻨﻴﻢ ﻭ ﻧﺎﺟﻴﻪ ﺍﺛﻨﻰ ﺩﺭﺣﻖ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻣﺘ ّ ّ ّ
ﮐﻞ ﺑﺮ ﺿﻼﻟﺖ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﺩﻯ ﻏﻮﺍﻳﺖ ﺳﺎﻟﮏ ﺳﺎﺑﻘﻴﻦ ﭼﻪ ﮔﻮﺋﻴﻢ ؟ ﺁﻳﺎ ّ
ﺍﻟﻈﻬﺮ . ﮔﺸﺘﻨﺪ ؟ ﺍﻳﻦ ﭼﻪ ﺩﻋﻮﻯ ﻭﺍﺿﺢ ﺍﻟﺒﻄﻼﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻭﺍ ﻫﺬﻩ ﻗﺎﺻﻤﺔ ّ
ﺹ ۱۶
ﺍﻯ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﻦ ﺁﺗﺶ ﺭﺍ ﺧﺎﻣﻮﺵ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﻗﻮﺍﻝ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﮐﻨﻴﺪ .ﻭﺍ ﻭﻳﻼ،
ﻭﺍ ﻣﺬﻫﺒﺎ ،ﻭﺍ ﺷﺮﻳﻌﺘﺎ .ﺩﺭ ﻣﺠﺎﻣﻊ ﻭ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻭ ﻣﻨﺎﺑﺮ ﻭ ﻣﺤﺎﻓﻞ ﻓﺮﻳﺎﺩ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺭﺅﺳﺎﻯ ﺑﺎﺑﻴﻬﺎ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺭﺳﺎﺋﻠﻰ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺣﺴﺐ ﻓﮑﺮ ﺧﻮﻳﺶ
ﺍﺟﻮﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺩﺍﺩﻧﺪ .ﺍﮔﺮ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﻮﺩ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻄﻮﻳﻞ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ،
ﻭ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺑﻴﺎﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺳﺖ ﻧﻪ ﺩﻻﺋﻞ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻭ ﺗﮑﺬﻳﺐ .ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﺍﺟﻮﺑﻪ
ﺣﺠﺖ ﺭﺍ ﻏﺎﻟﺐ ﺑﺮ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﻣﺨﺘﺼﺮﺵ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﺭﺍ ﻓﺎﺋﻖ ﻭ ّ ﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺻﻞ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﻓﺮﻉ ﺷﻤﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺍﮔﺮ ﻓﺮﻉ ﻣﻄﺎﺑﻖ
ﺍﺻﻞ ﻧﻴﺎﻳﺪ ﺍﺣﺘﺠﺎﺝ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﻧﺸﺎﻳﺪ ﭼﻪ ﮐﻪ ﺍﺻﻞ ﻣﺜﺒﻮﺕ ﺭﺍ ﻓﺮﻉ
ﺣﻴﺖ ﻣﻌﺎﺭﺿﻪ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﻣﺤﺎﺟﺠﻪ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺍﺿﻊ ﻣﺴﻤﻮﻉ ﺻﻼ ّ
ﻣﺜﻼ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺗﺄﻭﻳﻞ ﺭﺍ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﻨﺰﻳﻞ ﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺟﻮﻫﺮ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺷﻤﺮﺩﻧﺪ. ً
ﻣﻌﻨﻮﻳﻪ ﻭ ﻓﺘﻮﺣﺎﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻓﺘﻮﺣﺎﺕ ﻣﺪﺍﺋﻦ ﻗﻠﻮﺏ ﺗﺄﻭﻳﻞ ﻗﺎﺋﻢ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ّ ﺍﻟﺸﻬﺪﺍ ﺭﻭﺡ ﺍﻟﻮﺟﻮﺩ ﻟﻪ ﺍﻟﻔﺪﺍ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺳﻴﺪ ّ ﻠﻮﺑﻴﺖ ّ ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﺖ ﻭ ﻣﻐ ّ ّ
ﺍﻥ ُﺟﻨﺪﻧﺎ ﻟﻬﻢ ﺍﻟﻐﺎﻟﺒﻮﻥ " ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﻈﻬﺮ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﺁﻳﮥ ﻣﺒﺎﺭﮐﮥ " ﻭ ّ
ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﺖ ﺟﺎﻡ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﻧﻮﺷﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺑﻮﺩ .ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺩﺭ ﮐﻤﺎﻝ ّ
ﻣﻐﻠﻮﺑﻴﺖ ﮐﺒﺮﻯ ﻏﺎﻟﺐ ﺑﺮﺍﻋﺪﺍء ﻭ ﺍﻋﻈﻢ ﺟﻨﻮﺩ ﻣﻼٔ ﺍﻋﻠﻰ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ّ
ﺗﻌﻠﻢ ﺗﺄﻳﻴﺪﺍﺕ ﺭﻭﺡ ﺍﻟﻘﺪﺱ ﺍﻧﮕﺎﺷﺘﻨﺪ ﺗﺄﻟﻴﻔﺎﺕ ﮐﺜﻴﺮﮤ ﺑﺎﺏ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﻋﺪﻡ ّ
ﻭ ﺑﻌﻀﻰ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﻣﺘﺒﺎﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺭﺟﺎﻝ ﺍﺯ ﮐﺘﺐ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺣﺎﺩﻳﺜﻰ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ
ﻤﺴﮏ ﺟﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺯﺍﻫﺪ ﮔﻮﺷﻪ ﺍﺧﺒﺎﺭﺍﺕ ﺑﻌﻀﻰ ﻣﺸﺎﻫﻴﺮ ﺳﻠﻒ ﺗ ّ
ﻧﺸﻴﻦ ﻭ ﻓﻀﻼﻯ ﺩﻳﻦ ﻣﺒﻴﻦ ﺭﺍ ﺩﻟﻴﻞ ﻗﻮﻳﻢ ﻓﺮﺽ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﻭ ﺛﺒﺎﺕ
ﺹ ۱۷
ﺑﺎﺏ ﺭﺍ ﺁﻳﺖ ﺍﻋﻈﻢ ﭘﻨﺪﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭﺧﺎﺭﻕ ﻋﺎﺩﺍﺕ ﻧﻘﻞ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺫﻟﮏ ﮐﻪ
ﺟﻤﻴﻊ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺻﺪﺩ ﻣﺎﺳﺖ ،ﻟﻬﺬﺍ ﺑﻪ ﺍﺧﺘﺼﺎﺭ ﮔﺬﺷﺘﻴﻢ .
ﺑﺮ ﺳﺮ ﺍﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺭﻭﻳﻢ .ﺩﺭ ﺧﻼﻝ ﺍﻳﻦ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺎﺑﻴﻬﺎ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻧﺪ ،ﺩﺭ ﺍﻧﻈﺎﺭ ﺁﻥ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻃﻠﻮﻉ ﻭ ﻇﻬﻮﺭ ﻏﺮﻳﺒﻰ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ .ﺍﺯ
ﺳﻴﺪ ﺑﺰﺭﮔﻮﺍﺭ ﺍﻋﻠﻰ ﺍ ﻣﻘﺎﻣﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻰ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻧﻰ ﮐﻪ ﺗﻠﻤﻴﺬ ّ ّ ﺣﺞ ﺍﻧﻴﺲ ﻭ ﺟﻠﻴﺲ ﺑﺎﺏ ﺑﻮﺩ .ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺳﻴﺪ ﮐﺎﻇﻢ ﺭﺷﺘﻰ ﻭ ﺩﺭ ﺳﻔﺮ ّ ﺣﺎﺟﻰ ّ
ﮐﻞ ﺗﻤﮑﻴﻦ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺍﻃﺎﻋﺘﺶ ﭼﻨﺪﻯ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺍﻃﻮﺍﺭ ﻭ ﺍﺣﻮﺍﻟﻰ ﺻﺪﻭﺭ ﻳﺎﻓﺖ ﮐﻪ ّ ﻣﻼ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﺸﺮﻭﺋﻰ ﮐﻪ ﻣﻘﺘﺪﺍﻯ ﺟﻤﻴﻊ ﻭ ﺭﺍ ﺣﺼﻦ ﺣﺼﻴﻦ ﺷﻤﺮﺩﻧﺪ .ﺣﺘّﻰ ّ
ﻣﺮﺟﻊ ﺷﺮﻳﻒ ﻭ ﻭﺿﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭﺵ ﺑﻪ ﺧﻀﻮﻉ ﻋﻈﻴﻢ ﻭ
ﺗﺎﻣﻪ ﺑﺮ ﺍﻋﻼﻯ ﺧﺸﻮﻉ ﻋﺒﺪ ﺫﻟﻴﻞ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﺑﺎﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ّ
ﮐﻠﻤﮥ ﺑﺎﺏ ﻗﻴﺎﻡ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺑﺎﺏ ﺩﺭ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻭ ﺗﻤﺠﻴﺪ ﺍﻭ ﺩﺍﺩ ﺳﺨﻦ ﺩﺍﺩ ﻭ
ﻏﻴﺒﻴﻪ ﺷﻤﺮﺩ .ﺩﺭ ﺗﻘﺮﻳﺮ ﻭ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺳﺤﺮ ﻣﺒﻴﻦ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻃﻠﻮﻉ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺗﺄﻳﻴﺪﺍﺕ ّ
ﺛﺒﺎﺕ ﻭ ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﻓﺎﺋﻖ ﺟﻤﻴﻊ ﻭ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺍﻣﺮ ﺩﺭ ﺳﻨﮥ ﺷﺼﺖ ﻭ ﭘﻨﺞ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﺭﺋﻴﺲ ﺍﻟﻔﻘﻬﺎء ﺳﻌﻴﺪ ﺍﻟﻌﻠﻤﺎء ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺑﺎﺭ ﻓﺮﻭﺵ ﺩﺭ ﻣﻨﺘﻬﺎﻯ ﺟﻮﺵ ﻭ ﺧﺮﻭﺵ
ﺳﺮ ﺑﺪﺍﺩ ﻭ ﺟﺎﻥ ﺑﺒﺎﺧﺖ.
ﻣﻼ ﺻﺎﻟﺢ ،ﻓﺎﺿﻞ ﻗﺰﻭﻳﻦ ﻭ ﻋﺎﻟﻢ ﺒﻴﮥ ﺣﺎﺟﻰ ّ ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ّ ﻗﺮﺓ ﺍﻟﻌﻴﻦ ﺻ ّ ﻣﻠﻘﺒﻪ ﺑﻪ ّ ﻧﺤﺮﻳﺮ ﺍﺳﺖ .ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻨﻘﻮﻝ ﺩﺭ ﻓﻨﻮﻥ ﺷّﺘﻰ ﻣﺎﻫﺮﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻧﻄﻖ ﻭ ﺑﻴﺎﻥ
ﻣﺤﻴﺮ ﻋﻘﻮﻝ ﻭ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻓﺤﻮﻝ ﺍﺳﺎﺗﺬﻩ .ﺩﺭ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻭ ﺣﺪﻳﺚ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺒﻴﻦ ﺑﻮﺩ ّ
ﺹ ۱۸
ﻭ ﺩﺭ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺷﻴﺦ ﺟﻠﻴﻞ ﺍﺣﺴﺎﺋﻰ ﺁﻳﺖ ﻋﻈﻴﻢ .ﺩﺭ ﻋﺘﺒﺎﺕ ﻋﺎﻟﻴﺎﺕ ﺍﻗﺘﺒﺎﺱ
ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺯ ﻣﺼﺒﺎﺡ ﮐﺎﻇﻤﻰ ﮐﺮﺩﻩ ،ﺩﺭ ﺳﺒﻴﻞ ﺑﺎﺏ ﻓﺪﺍﻯ ﺟﺎﻥ ﺭﺍﻳﮕﺎﻥ
ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﻓﻀﻼ ﺑﺤﺚ ﻭ ﻣﺠﺎﺩﻟﻪ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﻣﻄﻠﺐ
ﺧﻮﻳﺶ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﻰ ﮔﺸﻮﺩ .ﭼﻨﺎﻥ ﺷﻬﺮﺕ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﮐﺜﺮ ﻧﺎﺱ ﺍﺯ ﻋﺎﻟﻢ ﻭ
ﻗﻮﮤ ﻧﻈﺮ ﻭ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﺍﻭ ﮔﺸﺘﻨﺪ. ﻋﺎﺭﻑ ﻃﺎﻟﺐ ﺍﺳﺘﻤﺎﻉ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﻣﺎﻳﻞ ّ ﺍﻃﻼﻉ ّ ﻣﺤﻼﺕ ﺑﺮ ﺳﺮ ﭘﺮ ﺷﻮﺭﻯ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻓﮑﺮ ﻭﻟﻮﻟﻪ ﻭ ﺁﺷﻮﺑﻰ .ﺩﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ّ
ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺟﺪﺍﻝ ﻓﺎﺋﻖ ﮔﺸﺖ ﻭ ﺑﻴﺎﻥ ﺩﻗﺎﻳﻖ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﻤﻮﺩ .ﻭ ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪ
ﮐﻼﻧﺘﺮ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﻣﺤﺒﻮﺱ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺟﺸﻦ ﻭ ﺳﻮﺭ ﻋﺮﻭﺳﻰ ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪ ﺯﻧﺎﻥ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ
ﺷﻬﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺩﻋﻮﺕ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﺯ ﺣﺴﻦ ﺗﻘﺮﻳﺮ ﺍﻭ ﭼﻨﺎﻥ ﺳﺮﮔﻢ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ
ﺟﺸﻦ ﻭ ﺳﺮﻭﺭ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﭘﻴﺮﺍﻣﻦ ﺍﻭ ﺍﻧﺠﻤﻦ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻤﺎﻉ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﻤﺎﻉ ﻧﻐﻤﺎﺕ ﻣﻠﺘﻬﻰ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪﮤ ﻏﺮﺍﺋﺐ ﺍﺯ ﺗﻤﺎﺷﺎﻯ ﻟﻄﺎﺋﻒ ﻭ ﺑﺪﺍﺋﻊ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻟﻮﺍﺯﻡ ﺳﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻣﺴﺘﻐﻨﻰ ﮔﺸﺘﻨﺪ.
ﺑﺎﺭﻯ ﺩﺭ ﺗﻘﺮﻳﺮ ،ﺁﻓﺖ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺣﺘﺠﺎﺝ ﻓﺘﻨﮥ ﺟﻬﺎﻥ .ﺧﻮﻑ ﻭ ﻫﺮﺍﺱ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻗﻠﺐ ﺍﻭ ﺍﺛﺮﻯ ﻧﺒﻮﺩ ﻭ ﻧﺼﺎﺋﺢ ﻣﺸﻔﻘﺎﻥ ﺭﺍ ﻓﺎﺋﺪﻩ ﻭ ﺛﻤﺮﻯ ﻧﻪ .ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺍﺯ ﺭﺑّﺎﺕ ﺣﺠﺎﻝ ﺑﻮﺩ ﻟﮑﻦ ﺳﺒﻘﺖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻓﺤﻮﻝ ﺭﺟﺎﻝ ﺭﺑﻮﺩﻩ ،ﭘﺎﻯ ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ
ﺑﻔﺸﺮﺩ ﺗﺎ ﺩﺭ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻓﺘﻮﺍﻯ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻋﻈﺎﻡ ﺟﺎﻥ ﺳﭙﺮﺩ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ
ﺗﻔﺼﻴﻼﺕ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻳﻢ ﮐﺎﺭ ﺑﻪ ﺍﻃﻨﺎﺏ ﺍﻧﺠﺎﻣﺪ.
ﺹ ۱۹
ﺑﺎﺭﻯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﺤﺮﺍﻥ ﻭ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺍﻋﻼﻡ ﺣﻴﺮﺍﻥ ﻭ ﭘﺮﻳﺸﺎﻥ ﮐﻪ ﺧﺎﻗﺎﻥ
ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺷﺪ ﻭ ﺳﺮﻳﺮ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺷﻬﺮﻳﺎﺭ ﺗﺎﺯﻩ ﺯﻳﻨﺖ ﻣﻐﻔﻮﺭ ّ
ﻣﻌﻈﻢ ﺷﺪ .ﺯﻣﺎﻡ ﻳﺎﻓﺖ .ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺗﻘﻰ ﺧﺎﻥ ﺍﻣﻴﺮ ﻧﻈﺎﻡ ﻭﺯﻳﺮ ﺍﻋﻈﻢ ﻭ ﺍﺗﺎﺑﮏ ّ ﻫﻤﺖ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺟﻬﻤﻮﺭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻗﺒﻀﮥ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ ﻭ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺳﻤﻨﺪ ّ
ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺳﺮﻯ ﻭ ﺍﺳﺘﺒﺪﺍﺩ ﺑﺘﺎﺧﺖ .ﺍﻳﻦ ﻭﺯﻳﺮ ﺷﺨﺼﻰ ﺑﻮﺩ ﺑﻰ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻭ ﺍﺯ
ﺳﻔﺎﮎ ﻭ ﺑﻰ ﺑﺎﮎ ﻭ ﺩﺭ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﻯ ﭼﺎﺑﮏ ﻭ ﻣﻼﺣﻈﮥ ﻋﻮﺍﻗﺐ ﺍﻣﻮﺭ ﺁﺯﺍﺩﻩّ . ﺗﺮﻗﻰ ﭼﺎﻻﮎ .ﺣﮑﻤﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺭﺍ ﺷّﺪﺕ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﻭ ﻣﺪﺍﺭ ّ
ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺍ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻭ ﺗﻀﻴﻴﻖ ﻭ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻭ ﺗﺨﻮﻳﻒ ﺟﻤﻬﻮﺭ ﻣﻴﺸﻤﺮﺩ .ﻭ ﭼﻮﻥ ﺳﻦ ﻋﻨﻔﻮﺍﻥ ﺷﺒﺎﺏ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﻭﺯﻳﺮ ﺑﻪ ﺍﻭﻫﺎﻣﺎﺕ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺷﻬﺮﻳﺎﺭﻯ ﺩﺭ ّ
ﺍﺳﺘﻘﻼﻟﻴﺖ ﺑﮑﻮﻓﺖ .ﺑﺪﻭﻥ ﺍﺳﺘﻴﺬﺍﻥ ﺍﺯ ﻏﺮﻳﺒﻪ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﻃﺒﻞ ّ
ﺣﻀﻮﺭ ﻫﻤﺎﻳﻮﻥ ﺑﻌﺰﻡ ﺟﺰﻡ ﺧﻮﻳﺶ ،ﺑﻰ ﻣﺸﻮﺭﺕ ﻭﺯﺭﺍﻯ ﺩﻭﺭ ﺍﻧﺪﻳﺶ ﺍﻣﺮ ﺑﻪ
ﺗﻌﺮﺽ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﮐﺮﺩ ﻭ ﻫﻤﭽﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩ ﺑﻪ ﻗّﻮﺕ ﻗﺎﻫﺮﻩ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﻣﻮﺭ ّ
ﺭﺍ ﻗﻠﻊ ﻭ ﻗﻤﻊ ﺗﻮﺍﻥ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺷّﺪﺕ ،ﻣﺜﻤﺮ ﺛﻤﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﺗﻌﺮﺽ ﻋﻴﻦ ﺗﺮﻭﻳﺞ ﻭ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﻭﺟﺪﺍﻧﻴﻪ ﺭﺍ ﺍﻣﺮ ﺑﻪ ّ ّ
ﺧﺎﻣﻮﺷﻰ ﮐﻮﺷﻰ ﺷﻌﻠﻪ ﺑﺮ ﺍﻓﺮﻭﺯﺩ .ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺨﺼﻮﺹ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺩﻳﻦ ﻭ ﻣﺬﻫﺐ
ﺑﻪ ﻣﺠﺮﺩ ﺭﻳﺨﺘﻦ ﺧﻮﻥ ﺳﺮﺍﻳﺖ ﻭ ﻧﻔﻮﺫ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻗﻠﻮﺏ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺷﺪﻳﺪ
ﻗﻀﻴﻪ ﺍﺳﺖ، ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻮﺭ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﻭ ﺍﻋﻈﻢ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ّ
ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﺎﺑﻰ ﺩﺭ ﮐﺎﺷﺎﻥ ﺍﻣﻮﺍﻟﺶ ﺑﺘﺎﺭﺍﺝ ﺭﻓﺖ
ﻭ ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﺶ ﭘﺮﺍﮐﻨﺪﻩ ﻭ ﭘﺮﻳﺸﺎﻥ ،ﻋﺮﻳﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺗﺎﺯﻳﺎﻧﻪ ﺯﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﺤﺎﺳﻨﺶ
ﺑﻴﺎﻟﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺩﺭﺍﺯﮔﻮﺷﻰ ﻭﺍﮊﮔﻮﻧﻪ ﺳﻮﺍﺭ ﻭ ﺩﺭ ﮐﻮﭼﻪ ﻭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺑﻤﻨﺘﻬﺎﻯ ﺁﺯﺍﺭ
ﺹ ۲۰
ﺑﺎ ﻃﺒﻞ ﻭ ﺷﻴﭙﻮﺭ ﻭ ﺗﺎﺭ ﻭ ﻃﻨﺒﻮﺭ ﺑﮕﺮﺩﺍﻧﺪﻧﺪ .ﺷﺨﺺ ﮔﺒﺮﻯ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭﻯ
ﺩﺭ ﮔﻮﺷﻪ ﺭﺑﺎﻃﻰ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﺍﺑﺪﴽ ﺍﺯ ﺟﻬﺎﻥ ﻭ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎﻥ ﺧﺒﺮﻯ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ،ﭼﻮﻥ ﻫﺎﻯ ﻫﻮﻯ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ ﺑﻪ ﮐﻮﭼﻪ ﺷﺘﺎﻓﺖ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﺯ ﺟﺮﻡ ﻭ ﻣﺠﺮﻡ ﻭ ﺳﺒﺐ
ﻣﻄﻠﻊ ﮔﺸﺖ ﺑﺠﺴﺘﺠﻮ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﺸﻬﻴﺮ ﻭ ﺗﻌﺬﻳﺐ ﺑﺮ ﻭﺟﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ّ ﺍﺫﻳﺖ ﻭ ﺗﺸﻬﻴﺮ ،ﺑﺮﻫﺎﻥ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﺯﻣﺮﻩ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﺩﺍﺧﻞ ﮔﺸﺖ ﻭ ﮔﻔﺖ ﻫﻤﻴﻦ ّ
ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻭ ﻋﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﺳﺖ .ﺍﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺒﻮﺩ ﻳﻤﮑﻦ ﻫﺰﺍﺭ ﺳﺎﻝ ﻣﻰ ﮔﺬﺷﺖ
ﻭ ﻣﺜﻞ ﻣﻨﻰ ﺁﮔﺎﻩ ﻧﻤﻰ ﺷﺪ.
ﺑﺎﺭﻯ ﻭﺯﻳﺮ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﺗﻤﺎﻡ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﺳﺘﺸﺎﺭﻩ ﻭ ﺍﺳﺘﻴﺬﺍﻥ ﺍﻣﺮ ﺑﻪ ﺗﺄﺩﻳﺐ ﻭ
ﺣﮑﺎﻡ ﻭ ﻭﺍﻟﻴﺎﻥ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻣﺪﺍﺧﻞ ﺟﺴﺘﻨﺪ ﺗﻌﺬﻳﺐ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ . ّ ﻭ ﻣﺄﻣﻮﺭﺍﻥ ﻭﺳﻴﻠﮥ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻭ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﺮ ﺭﺃﺱ ﻣﻨﺎﺑﺮ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻫﺠﻮﻡ
ﻗﻮﻩ ﺗﺸﺮﻳﻊ ﻭ ﺗﻨﻔﻴﺬ ﺩﺳﺖ ﺩﺭ ﺁﻏﻮﺵ ﻫﻢ ﺩﺍﺩﻩ ،ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪّ . ّ
ﺭﺍ ﻗﻠﻊ ﻭ ﻗﻤﻊ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺍﺯ ﺍﺳﺎﺱ ﻭ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﻭ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺑﺎﺏ ﻫﻨﻮﺯ ﺗﺼﻮﺭ ﻭ ﺍﻃﻼﻉ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺗﮑﺎﻟﻴﻒ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻪ، ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ّ ّ ﺍﻓﮑﺎﺭﺷﺎﻥ ﺑﻘﺮﺍﺭ ﺳﺎﺑﻖ ﻭ ﺳﻠﻮﮎ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭﺷﺎﻥ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻗﺪﻳﻢ ﻣﻄﺎﺑﻖ.
ﻃﺮﻳﻖ ﻭﺻﻮﻝ ﺑﻪ ﺑﺎﺏ ﻧﻴﺰ ﻣﺴﺪﻭﺩ ﻭ ﺁﺗﺶ ﻓﺘﻨﻪ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﺷﻌﻠﻪ ﻭﺭ ﻭ
ﻋﺎﻣﮥ ﻧﺎﺱ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﻣﺸﻬﻮﺩ .ﺑﻪ ﻓﺘﻮﺍﻯ ﺍﺷﻬﺮ ﻋﻠﻤﺎء ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻠﮑﻪ ّ
ﻗﻮﻩ ﻗﺎﻫﺮﻩ ﺑﻨﺎﻯ ﺗﺎﻻﻥ ﻭ ﺗﺎﺭﺍﺝ ﮔﺬﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ّ ﻗﺘﻞ ﻭ ﻏﺎﺭﺕ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺁﺗﺶ ﺭﺍ ﺍﻓﺴﺮﺩﻩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﻔﻮﺱ ﺭﺍ ﭘﺮﻣﮋﺩﻩ
ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﻣﻌﺪﻭﺩ ﻗﻠﻴﻞ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺟﻤﻴﻊ ﺩﺳﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﻃﻌﻤﮥ
ﺹ ۲۱
ﺷﻤﺸﻴﺮ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﻴﺘّﻰ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﭼﻮﻥ ﺳﺆﺍﻝ ﺍﺯ
ﻣﻴﺴﺮ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺑﻮﺍﺏ ﻣﺴﺪﻭﺩ ،ﺑﻪ ﺣﺴﺐ ﻋﻘﺎﺋﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺪﻓﺎﻉ ﺑﺮ ﺧﺎﺳﺘﻨﺪ . ﺗﮑﻠﻴﻒ ﻏﻴﺮ ّ ﻣﻼ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﺸﺮﻭﺋﻰ ﻭ ﺗﺎﺑﻌﺎﻧﺶ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﺭﺋﻴﺲ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺩﺭ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ّ
ﻋﺎﻣﻪ ﺷﻬﺮ ﺑﺎﺭﻓﺮﻭﺵ ﻫﺠﻮﻡ ﺟﻤﻬﻮﺭ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺷﺶ ﺍﻟﻔﻘﻬﺎء ﺳﻌﻴﺪ ﺍﻟﻌﻠﻤﺎء ّ
ﻫﻔﺖ ﻧﻔﺮ ﺭﺍ ﮐﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺎﻗﻰ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﮐﺎﺭ ﺍﺗﻼﻑ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﻣّﻼ ﺣﺴﻴﻦ ﺍﻣﺮ
ﺑﻪ ﺍﺫﺍﻥ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺩﺭﺍﺯ ،ﺟﻤﻴﻊ ﻓﺮﺍﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﮐﺎﺑﺮ
ﻭ ﺧﻮﺍﻧﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﺘﻬﺎﻯ ﻧﺪﺍﻣﺖ ﻭ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪﻩ ،ﻗﺮﺍﺭ ﺑﺮ ﺭﺣﻠﺖ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ
ﺧﺴﺮﻭ ﻗﺎﺩﻯ ﮐﻼﺋﻰ ﺭﺍ ﺑﺠﻬﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺑﺎ ﺳﻮﺍﺭ ﻭ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ
ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺐ ﺷﺮﻭﻁ ،ﻣﺤﻔﻮﻅ ﻭ ﻣﺼﻮﻥ ﺍﺯ ﺧﺎﮎ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺭﻭﻧﺪ.
ﭼﻮﻥ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﻬﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻣﻌﺎﺑﺮ ﻭ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻰ ﺧﺒﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺧﺴﺮﻭ ﺳﻮﺍﺭ ﻭ
ﻣﺘﻔﺮﻗﴼ ﺩﺭ ﮐﻤﻴﻦ ﻧﺸﺎﻧﺪ ﻭ ﺑﺎﺑﻴﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﭘﻴﺎﺩﮤ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺟﻨﮕﻞ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ّ ﻣﺘﻔﺮﻕ ﻭ ﭘﺮﻳﺸﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﻨﺎﻯ ﺷﮑﺎﺭ ﻳﮏ ﻳﮏ ﺭﺍﻩ ﻭ ﺑﻴﺮﺍﻩ ﺩﺭﺁﻥ ﺟﻨﮕﻞ ّ
ﮔﺬﺍﺷﺖ .ﭼﻮﻥ ﺻﺪﺍﻯ ﺗﻔﻨﮓ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺳﻤﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ ،ﺭﺍﺯ ﻧﻬﺎﻥ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﮔﺸﺖ ﻭ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺲ ﻣﻔﻘﻮﺩ ﻭ ﻧﻔﻮﺱ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻐﺘﺘﴼ ﺑﮕﻠﻮﻟﻪ ﻣﻘﺘﻮﻝ ﺷﺪﻧﺪ.
ﻣّﻼ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﺠﻬﺖ ﺟﻤﻊ ﺁﻥ ﭘﺮﻳﺸﺎﻥ ﺍﻣﺮ ﺑﺎﺫﺍﻥ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻟﻄﻔﻌﻠﻰ
ﻣﺴﺘﻮﻓﻰ ﺧﻨﺠﺮ ﮐﺸﻴﺪ ﻭ ﺟﮕﺮ ﮔﺎﻩ ﺧﺴﺮﻭ ﺩﺭﻳﺪ .ﺳﭙﺎﻩ ﺧﺴﺮﻭ ﺑﻌﻀﻰ ﮐﺸﺘﻪ
ﻣﻼ ﺣﺴﻴﻦ ﺁﻥ ﺟﻤﻊ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﻠﻌﮥ ﻭ ﺑﺮﺧﻰ ﺩﺭ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﻣﺼﺎﻑ ﺳﺮﮔﺸﺘﻪ ﮔﺸﺘﻨﺪّ .
ﻣﻄﻠﻊ ﺑﺮ ﻧﻮﺍﻳﺎﻯ ﺟﻤﻬﻮﺭ ﺷﺪ، ﻧﺰﺩﻳﮏ ﻣﻘﺒﺮﻩ ﺷﻴﺦ ﻃﺒﺮﺳﻰ ﻣﻨﺰﻝ ﺩﺍﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ّ
ﺹ ۲۲
ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻰ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻧﻰ ﺑﺎ ﺩﺭ ﺣﺮﮐﺖ ﺭﺧﺎﻭﺕ ﻭ ﻓﺘﻮﺭ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺑﻌﺪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ّ
ﻣﻨﻀﻢ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺣﺰﺏ ﺷﺪﻩ ،ﺳﻴﺼﺪ ﻭ ﺳﻴﺰﺩﻩ ﻧﻔﺲ ﻣﻮﺟﻮﺩﻯ ﻗﻠﻌﮥ ﺟﻤﻌﻰ ﻧﻴﺰ ّ
ﻣﻬﻴﺎﻯ ﺣﺮﺏ ﮔﺮﺩﻳﺪﻧﺪ ﻭ ﺷﺪ .ﻟﮑﻦ ّ ﮐﻞ ﺟﻨﮕﻰ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ ،ﺑﻠﮑﻪ ﺻﺪ ﻭ ﺩﻩ ﻧﻔﺮ ّ ﻃﻼﺏ ﮐﻪ ﻣّﺪﺕ ﺍﻟﺤﻴﺎﺕ ﻫﻤﺪﻡ ﺻﺤﺎﺋﻒ ﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﮐﺜﺮﺷﺎﻥ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ّ
ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻌﺘﺎﺩ ﺣﺮﺏ ﻭ ﺿﺮﺏ ﺗﻴﺮ ﻭ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ،
ﭼﻬﺎﺭ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻌﺴﮑﺮ ﻭ ﺍﺭﺩﻭ ﺷﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺗﻮﭖ ﻭ ﺗﻔﻨﮓ ﻭ ﺧﻤﭙﺎﺭﻩ ﺟﻨﮓ ﻭ
ﺑﮑﻠﻰ ﭘﺮﺍﮐﻨﺪﻩ ﻭ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﺷﺪﻧﺪ ،ﻭ ﺩﺭ ﻫﺮ ﭼﻬﺎﺭ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﺩﺍﺩﻩ ،ﺍﺭﺩﻭ ّ
ﭘﺮﻳﺸﺎﻥ ﺷﺪ .ﺩﺭ ﺷﮑﺴﺖ ﭼﻬﺎﺭﻣﻰ ﻋﺒّﺎﺳﻘﻠﻰ ﺧﺎﻥ ﻻﺭﻳﺠﺎﻧﻰ ﺳﺮﺩﺍﺭ ﺟﻨﮓ
ﺑﻮﺩ ﻭ ﻧّﻮﺍﺏ ﻭﺍﻻ ﻣﻬﺪﻯ ﻗﻠﻰ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺍﻣﻴﺮ ﻣﻌﺴﮑﺮ .ﺧﺎﻥ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺑﻪ ﻟﺒﺎﺱ
ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺩﺭ ﺷﺒﻬﺎ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺭﺩﻭ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﺭﺧﺘﺎﻥ ﺟﻨﮕﻞ ﻣﺨﺘﻔﻰ ﻭ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻣﻰ ﺷﺪ
ﻭ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ﺍﺭﺩﻭ ﺣﺎﺿﺮ .ﺣﺮﺏ ﺍﺧﻴﺮ ﺩﺭ ﺷﺐ ﻭﺍﻗﻊ ﻭ ﺍﺭﺩﻭ ﭘﺮﻳﺸﺎﻥ ﮔﺸﺖ . ﺑﺎﺑﻰ ﻫﺎ ﺧﻴﻤﻪ ﻭ ﺧﺮﮔﺎﻩ ﺁﺗﺶ ﺯﺩﻧﺪ .ﺷﺐ ﭼﻮﻥ ﺭﻭﺯ ﺭﻭﺷﻦ ﮔﺸﺖ .ﭘﺎﻯ
ﻣﻼﺣﺴﻴﻦ ﺩﺭ ﮐﻤﻨﺪ ﺍﻓﺘﺎﺩ .ﺍﻭ ﺳﻮﺍﺭﻩ ،ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﻋﺒّﺎﺳﻘﻠﻰ ﺳﻤﻨﺪ ّ ﺧﺎﻥ ﺍﺯ ﺩﻭﺭ ﺑﺎﻻﻯ ﺩﺭﺧﺖ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺷﻨﺎﺧﺖ ،ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﭼﻨﺪ ﮔﻠﻮﻟﻪ
ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺗﻴﺮ ﺳﻴّﻢ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭘﺎ ﺩﺭ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ .ﺗﺎﺑﻌﺎﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻘﻠﻌﮥﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ
ﺑﻘﻮﻩ ﻗﺎﻫﺮﻩ ﭼﺎﺭﻩ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﻓﻦ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﺑﺎﻭ ﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻗﻌﻪ ّ
ﺑﺎﺋﻤﮥ ﺍﻃﻬﺎﺭ ﻗﺴﻢ ﺧﻮﺭﺩ ﻧﺸﺪﻧﺪ .ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﻋﻬﺪ ﻭ ﻣﻴﺜﺎﻕ ﺑﺴﺖ ﻭ ّ
ﺗﻌﺮﺽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺴﺖ ،ﺑﻪ ﻭ ﻳﻤﻴﻦ ﺭﺍ ﺑﺘﻤﻬﻴﺮ ﻗﺮﺁﻥ ﻣﺠﻴﺪ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ّ
ﻣﺪﺗﻰ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﺆﻧﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﺷﺪﻩ ،ﺣﺘّﻰ ّ ﻣﺤﻼﺕ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ .ﭼﻮﻥ ّ ﺍﺯ ﺟﻠﻮﺩ ﻭ ﺍﺳﺘﺨﻮﺍﻥ ﺍﺳﺒﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﭼﻴﺰﻯ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ،ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺯ ﺑﻤﺎء ﻗﺮﺍﺡ
ﺹ ۲۳
ﮔﺬﺭﺍﻥ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ،ﻗﺒﻮﻝ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺑﺎﺭﺩﻭ ﺭﺳﻴﺪﻧﺪ ﺩﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺭﺩﻭ ﻣﻬﻴﺎ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺧﻮﺭﺩﻥ ﻭ ﻋﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺩﺭ ﻣﺤﻠّﻰ ﺑﻪ ﺟﻬﺘﺸﺎﻥ ﻃﻌﺎﻡ ّ ﮐﻞ ﺭﺍ ﺳﻼﺡ ﻭ ﺟﻮﺷﻦ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎﺯ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻃﺮﻑ ﻫﺠﻮﻡ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ّ
ﺑﮑﺸﺘﻨﺪ .ﺑﻌﻀﻰ ﺍﻳﻦ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺣﻀﺮﺍﺕ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﺭﻕ ﻋﺎﺩﺍﺕ ﻣﻰ ﺷﻤﺮﺩﻧﺪ، ﻣﺤﻠﻰ ﺣﺼﺮ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺑﻮﺍﺏ ﻭ ﺭﺍﻫﻬﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﻭ ﻟﮑﻦ ﭼﻮﻥ ﺟﻤﻌﻰ ﺩﺭ ّ
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﺄﻳﻮﺳﺎﻧﻪ ﺩﻓﺎﻉ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺟﺴﺎﺭﺕ ﻭ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺍﺑﺮﺍﺯ . ﺍﻣﻴﺪ ﻧﺠﺎﺕ ﻣﻘﻄﻮﻉ ّ ،
ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻓﺘﻮﺍﻯ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻧﺤﺎﺭﻳﺮ ﻭ ﻓﻘﻬﺎﻯ ﻣﺸﺎﻫﻴﺮ ﺩﺭ ﺯﻧﺠﺎﻥ ﻭ ﻧﻴﺮﻳﺰ
ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻼ ﺪﻳﮥ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰ ﻫﺠﻮﻡ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﺤﺼﻮﺭ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﺩﺭ ﺯﻧﺠﺎﻥ ّ ّ ﻗّﻮﮤ ﺟﻨ ّ ﺳﻴﺪ ﻳﺤﻴﻰ ﺩﺍﺭﺍﺑﻰ ﻣﺮﺟﻊ ﻭ ﺯﻋﻴﻢ .ﺩﺭ ﻋﻠﻰ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺭﺋﻴﺲ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻧﻴﺮﻳﺰ ّ
ﺑﺪﺍﻳﺖ ﺍﺳﺘﺪﻋﺎﻯ ﻋﺎﻃﻔﺖ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺳﻄﻮﺕ ﻗﺎﻫﺮﻩ ﺩﻳﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﺩﺭﺟﻪ ﻳﺄﺱ
ﺷﺪﺕ ﺑﺄﺱ ﻋﺴﺎﮐﺮ ﻧﺼﺮﺕ ﻣﺂﺛﺮ ﻣﻤّﺮ ﻓﺮﺍﺭ ﺭﺍ ﻗﻄﻊ ﻧﻤﻮﺩ، ﺭﺳﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ّ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﮔﺸﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺩﺭ ﺣﺮﺏ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ
ﻗﻮﮤ ﻗﺎﻫﺮﮤ ﺛﺒﺎﺕ ﻭ ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺣﻴﺮﺕ ﺑﺨﺶ ﺍﻣﺮﺍﻯ ﻟﺸﮑﺮ ﮔﺸﺘﻨﺪ ،ﻟﮑﻦ ّ ﻤﺮ ﻓﺮﺍﺭ ﺭﺍ ﺑﺴﺘﻪ ﻭ ﺑﺎﻝ ﻭ ﭘﺮﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺷﮑﺴﺘﻪ .ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺣﺮﻭﺑﺎﺕ ﺟﻨﺪﻳﻪ ﻣ ّ ّ
ﻣﺘﻌﺪﺩﻩ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻬﺪ ﻭ ﻣﻴﺜﺎﻕ ﻭ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻭ ﭘﻴﻤﺎﻥ ﻭ ﺗﻤﻬﻴﺮ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ّ
ﮐﻞ ﺍﺯ ﺩﻡ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻋﺠﻴﺐ ﺳﺮﺩﺍﺭﺍﻥ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ّ
ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻣﺤﺎﺭﺑﺎﺕ ﻧﻴﺮﻳﺰ ﻭ ﺯﻧﺠﺎﻥ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻳﻢ ﻭ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﺪﺍﻳﺖ ﺗﺎ ﻧﻬﺎﻳﺖ
ﺹ ۲۴
ﺷﺮﺡ ﺩﻫﻴﻢ ،ﺍﻳﻦ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻳﮏ ﮐﺘﺎﺏ ﺟﺴﻴﻢ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺭﺍ ﻓﺎﻳﺪﻩ
ﻧﺒﺨﺸﺪ ،ﻣﺠﻤﻞ ﮔﺬﺍﺷﺘﻴﻢ.
ﺗﺼﻮﺭ ﻧﻤﻮﺩ ،ﺑﺪﻭﻥ ﺩﺭ ﺧﻼﻝ ﻭﻗﻮﻋﺎﺕ ﺯﻧﺠﺎﻥ ﺍﻣﻴﺮ ﮐﺒﻴﺮ ﻋﻼﺝ ﻗﻄﻌﻰ ﺍﺧﻴﺮ ّ
ﺭﻋﻴﺖ ﭘﻨﺎﻫﻰ ﺑﺼﺮﺍﻓﺖ ﻃﺒﻊ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ ﻭ ﻣﺸﻮﺭﺕ ﻭﺯﺭﺍﻯ ﺩﺭﺑﺎﺭ ّ
ﺗﺎﻡ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺎﺏ ﺩﺍﺩ .ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻭ ﺻﺮﺍﻣﺖ ﺭﺃﻯ ﻭ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ّ ﺣﺎﮐﻢ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺷﺎﻫﺰﺍﺩﻩ ﺣﻤﺰﻩ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺍﺟﺮﺍﻯ ﺍﻳﻦ ﺣﮑﻢ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ
ﺧﻮﻳﺶ ﻧﭙﺴﻨﺪﻳﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺍﻣﻴﺮ ،ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺣﺴﻦ ﺧﺎﻥ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ
ﺧﺴﻴﺴﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﺳﺎﻥ ﻭ ﻫﺮ ﮐﺲ ﻣﻘﺘﺪﺭ ﻭ ﺗﻮﺍﻧﺎ .ﻣﺮﺍ ﭼﻨﺎﻥ ﮔﻤﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ
ﺣﻀﺮﺕ ﺍﺗﺎﺑﮏ ﻣﺮﺍ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺑﻪ ﺣﺮﺏ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﻭ ﺍﻭﺯﺑﮏ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺭﺯﻡ
ﻭ ﻫﺠﻮﻡ ﻣﺮﺯ ﻭ ﺑﻮﻡ ﺭﻭﺱ ﻭ ﺭﻭﻡ ﺩﻻﻟﺖ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ .ﺍﻋﺘﺬﺍﺭ ﺍﻭ ﺭﺍ
ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺣﺴﻨﺨﺎﻥ ﺑﺘﻔﺼﻴﻞ ﺑﻪ ﺍﻣﻴﺮ ﻧﻮﺷﺖ ﻭ ﺳﻴّﺪ ﺑﺎﺏ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺧﺮﻭﺝ ﺍﺯ
ﭼﻬﺮﻳﻖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺟﻤﻴﻊ ﮐﺎﺭﻫﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﻤﺎﻡ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﺠﺎﺕ
ﺣﺘﻰ ﺧﺎﺗﻢ ﻭ ﻗﻠﻤﺪﺍﻥ ﺩﺭ ﺟﻌﺒﮥ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﻭ ﮐﻠﻴﺪ ﺟﻌﺒﻪ ﺭﺍ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ّ ﻣﻼ ﺑﺎﻗﺮ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﺎﺑﻘﻴﻦ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺩﺭ ﺿﻤﻦ ﭘﺎﮐﺘﻰ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺑﻪ ﻭﺳﺎﻃﺖ ّ
ﻣﻼ ﺑﺎﻗﺮ ﺁﻥ ﺍﻣﺎﻧﺖ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻗﻢ ﻣﻼ ﻋﺒﺪﺍﻟﮑﺮﻳﻢ ﻗﺰﻭﻳﻨﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩّ . ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮﺩ ﻧﺰﺩ ّ
ﺩﺭ ﺟﻌﺒﻪ ﺩﺭ ﻣﺤﻀﺮ ﺟﻤﻌﻰ ﺗﺴﻠﻴﻢ ّ ﻣﻼ ﻋﺒﺪﺍﻟﮑﺮﻳﻢ ﻧﻤﻮﺩ .ﺑﻪ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﺣﺎﺿﺮﻳﻦ ِ ﺭﺍ ﺑﺎﺯ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻫﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺎﻧﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﻬﺎءﺍ
ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ ﻭ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﺯ ﻣﻦ ﺳﺆﺍﻝ ﻣﻨﻤﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﻮﺍﻧﻢ ﮔﻔﺖ .ﺍﺯ ﮐﺜﺮﺕ
ﺍﻟﺤﺎﺡ ﺣﺎﺿﺮﻳﻦ ﻟﻮﺡ ﺁﺑﻰ ﺑﺰﺭﮔﻰ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻭﺭﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻟﻄﺎﻓﺖ ﻭ ﺑﻪ
ﺹ ۲۵
ﺧﻂ ﺧﻔﻲ ﺧﻮﺵ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻏﺎﻳﺖ ﻇﺮﺍﻓﺖ ﻭ ﺍﺗﻘﺎﻥ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻭ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ّ ّ ﺩﺭ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﻴﺌﺖ ﻫﻴﮑﻞ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻣﺮﻗﻮﻡ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻰ ﺷﺪ ﻳﮏ ﻣﺮﮐﺐ ﺑﺮ ﮐﺎﻏﺬ ﺍﺳﺖ .ﭼﻮﻥ ﺁﻥ ﻟﻮﺡ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﺪ ﺳﻴﺼﺪ ﻭ ﺷﺼﺖ ﻗﻄﻌﻪ ّ
ﻣﺤﻠﺶ ﺭﺳﺎﻧﺪ . ﻣﻼ ﻋﺒﺪﺍﻟﮑﺮﻳﻢ ﺁﻥ ﺍﻣﺎﻧﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ّ ﺍﺷﺘﻘﺎﻕ ﺍﺯ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻬﺎء ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ّ ﺑﺎﺭﻯ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺍﺻﻞ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﺭﻭﻳﻢ .ﺍﻣﻴﺮ ﮐﺒﻴﺮ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺛﺎﻧﻰ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺧﻮﻳﺶ
ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺣﺴﻦ ﺧﺎﻥ ﺻﺎﺩﺭ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﻭ ﻣﻀﻤﻮﻥ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺍﻋﻼﻡ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﮐﻪ
ﻋﺸﺮﻳﻪ ﺭﮐﻦ ﺭﮐﻴﻦ ﻣﺬﻫﺐ ﺟﻌﻔﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻟّﺴﻼﻡ ﻭ ﺣﺼﻦ ﺣﺼﻴﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺍﺛﻨﺎ ّ
ﺍﺭﻭﻣﻴﻪ ﺭﺍ ﺣﺎﺿﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ،ﺩﺭ ﺍﻧﺪ ،ﻓﺘﻮﺍﻯ ﺻﺤﻴﺢ ﺻﺮﻳﺢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ،ﻓﻮﺝ ﺍﺭﺍﻣﻨﮥ ّ ﻓﺮﺍﺵ ﻣﻼٔ ﻧﺎﺱ ﺑﺎﺏ ﺭﺍ ﺁﻭﻳﺨﺘﻪ ﺍﻣﺮ ﺑﻪ ﺷﻠّﻴﮏ ﻓﻮﺝ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺣﺴﻦ ﺧﺎﻥ ّ
ﻋﻤﺎﻣﻪ ﻭ ﺷﺎﻝ ﺑﺎﺷﻰ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺍﺣﻀﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺍﻟﻌﻤﻞ ﺩﺍﺩ .ﺑﺎﺏ ﺭﺍ ّ ﮐﻪ ﻋﻼﻣﺖ ﺳﻴﺎﺩﺕ ﺑﻮﺩ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺑﺎ ﭼﻬﺎﺭ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺗﺎﺑﻌﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﻴﺪﺍﻥ
ﺳﺮﺑﺎﺯ ﺧﺎﻧﮥ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺁﻭﺭﺩﻩ ،ﺩﺭ ﺣﺠﺮﻩ ﺍﻯ ﻣﺤﺒﻮﺱ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﭼﻬﻞ ﺳﺮﺑﺎﺯ
ﻓﺮﺍﺵ ﺑﺎﺷﻰ ﺑﺎﺏ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻳﮏ ﺍﺭﺍﻣﻨﮥ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻣﺴﺘﺤﻔﻆ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻧﺪ .ﺭﻭﺯ ﺛﺎﻧﻰ ّ
ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻰ ﻭ ﺍﺯ ﻧﺠﺒﺎﻯ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ﻓﺘﻮﺍﻯ ﻋﺎﻟﻢ ﺟﻮﺍﻧﻰ ﮐﻪ ﻣﺴّﻤﻰ ﺑﻪ ﺁﻗﺎ ّ ﻣﻼ ﻣﻼ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺎﻣﺎﻗﺎﻧﻰ ﻭ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺛﺎﻧﻰ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺑﺎﻗﺮ ﻭ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺛﺎﻟﺚ ّ ﻣﺠﺘﻬﺪ ّ ّ
ﺍﺭﻭﻣﻴﻪ ﻧﻤﻮﺩ .ﺩﺭ ﻣﺮﺗﻀﻰ ﻗﻠﻰ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺳﺎﻡ ﺧﺎﻥ ﺳﺮﺗﻴﭗ ﻓﻮﺝ ﺍﺭﺍﻣﻨﮥ ّ ﻭﺳﻂ ﭘﺎﻳﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺣﺠﺮﻩ ﮐﻪ ﻣﺤﺒﻮﺱ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻣﻴﺦ ﺁﻫﻨﻰ ﮐﻮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﻭ
ﻣﺤﻤﺪ ﺭﻳﺴﻤﺎﻥ ﺁﻭﻳﺨﺘﻨﺪ ،ﺑﻪ ﻳﮏ ﺭﻳﺴﻤﺎﻥ ﺑﺎﺏ ﺭﺍ ﻭ ﺑﻪ ﺭﻳﺴﻤﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻗﺎ ّ
ﺹ ۲۶
ﻋﻠﻰ ﺭﺍ ﻣﻌﻠّﻖ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻣﺤﮑﻢ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ،ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺳﺮ ﺁﻥ ﺟﻮﺍﻥ ﺑﺮ ﺳﻴﻨﮥ
ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻮﺝ ﻣﻴﺰﺩ .ﻳﮏ ﻓﻮﺝ ﺳﺮﺑﺎﺯ ﺑﺎﺏ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺑﺎﻣﻬﺎ ﺍﺯ ﮐﺜﺮﺕ ّ
ﺍﻭﻝ ﺷﻠّﻴﮏ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﭘﻰ ،ﺻﻒ ﺛﺎﻧﻰ ﺁﺗﺶ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺳﻪ ﺻﻒ ﺑﺴﺘﻨﺪ .ﺻﻒ ّ ﭘﺲ ،ﺻﻒ ﺛﺎﻟﺚ ﺗﻴﺮ ﺑﺎﺭﺍﻥ ﻧﻤﻮﺩ .ﺩﺧﺎﻥ ﻋﻈﻴﻤﻰ ﺍﺯ ﺁﺗﺶ ﺷﻠّﻴﮏ ﺣﺎﺻﻞ
ﺷﺪ .ﭼﻮﻥ ﺩﻭﺩ ﻣﺘﻼﺷﻰ ﮔﺸﺖ ،ﺁﻥ ﺟﻮﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﺑﺎﺏ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ
ﺳﻴﺪﺣﺴﻴﻦ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺣﺠﺮﻩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﭘﺎﻳﻪﺍﺵ ﺁﻭﻳﺨﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺩﺭ ﻧﺰﺩ ﮐﺎﺗﺒﺶ ﺁﻗﺎ ّ
ﺩﻳﺪﻧﺪ .ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻳﮏ ﺍﺩﻧﻰ ﺁﺳﻴﺒﻰ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ .ﺳﺎﻡ ﺧﺎﻥ ﻣﺴﻴﺤﻰ ﮔﻔﺖ ﻣﺎ ﺭﺍ ﻣﻌﺎﻑ ﺑﺪﺍﺭﻳﺪ.
ﻓﺮﺍﺵ ﺑﺎﺷﻰ ﺩﺳﺖ ﮐﺸﻴﺪ .ﺁﻗﺎ ﺟﺎﻥ ﻧﻮﺑﺖ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻔﻮﺝ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ّ
ﺧﺎﺻﻪ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺑﺎﺏ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺟﻮﺍﻥ ﺩﻭ ﺑﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﺑﻴﮏ ﺧﻤﺴﻪ ﺳﺮﺗﻴﭗ ﻓﻮﺝ ّ
ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻴﺦ ﺑﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺎﺏ ﺑﻌﻀﻰ ﺻﺤﺒﺖ ﻫﺎ ﻣﻰ ﺩﺍﺷﺖ .ﻣﻌﺪﻭﺩﻯ ﻓﺎﺭﺳﻰ
ﺩﺍﻥ ﻓﻬﻤﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ ﺻﺪﺍﺋﻰ ﻣﻰ ﺷﻨﻴﺪﻧﺪ .ﺑﺎﺭﻯ ﺳﺮﺗﻴﭗ ﻓﻮﺝ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺣﺎﺿﺮ ﺳﺎﺧﺖ .
ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻇﻬﺮ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﻫﺸﺘﻢ ﺷﻌﺒﺎﻥ ﺳﻨﮥ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻭ ﺷﺼﺖ ﻭ ﺷﺶ
ﻳﮑﻤﺮﺗﺒﻪ ﺍﻣﺮ ﺑﺸﻠّﻴﮏ ﻧﻤﻮﺩ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺷﻠّﻴﮏ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻫﺎ ﭼﻨﺎﻥ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﮐﻞ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺷﺪﻩ ﻣﮕﺮ ﺻﻮﺭﺕ ﮐﻪ ﺍﻧﺪﮐﻰ ﮐﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﻣﺸﺒّﮏ ﮔﺸﺘﻪ ﻭ ﺍﻋﻀﺎء ّ
ﺁﺯﺭﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ .ﺑﻌﺪ ﺁﻥ ﺩﻭ ﺟﺴﻢ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺑﻪ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﮐﻨﺎﺭ
ﺧﻨﺪﻕ ﻧﻘﻞ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺷﺐ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﺧﻨﺪﻕ ﻣﺎﻧﺪ .ﺭﻭﺯ ﺛﺎﻧﻰ ﻗﻮﻧﺴﻮﻝ
ﺹ ۲۷
ﻧﻘﺎﺵ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪ ﻭ ﻧﻘﺶ ﺁﻥ ﺩﻭ ﺟﺴﺪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺿﻌﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﺭﻭﺱ ﺑﺎ ّ
ﺧﻨﺪﻕ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ .ﺷﺐ ﺛﺎﻧﻰ ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﺁﻥ ﺩﻭ ﺟﺴﺪ ﺭﺍ
ﺩﺭ ﺑﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺭﻭﺯ ﺛﺎﻟﺚ ﻣﺮﺩﻡ ﭼﻮﻥ ﺟﺴﺪ ﺭﺍ ﻧﻴﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﻌﻀﻰ ﮔﻤﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻮﺭﺍﻥ ﺧﻮﺭﺩﻧﺪ .ﺣﺘّﻰ ﺑﺮ ﺭﺅﻭﺱ ﻣﻨﺎﺑﺮ ﻋﻠﻤﺎء ﺍﻋﻼﻥ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺴﻢ ﻃﺎﻫﺮ
ﺗﻌﺮﺽ ﺳﺒﺎﻉ ﻭ ﺣﺸﺮﺍﺕ ﻭ ﺟﻮﺍﺭﺡ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﺍﻣﺎﻡ ﻣﻌﺼﻮﻡ ﻭ ﺷﻴﻌﮥ ﺧﺎﻟﺺ ﺍﺯ ّ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺟﺴﺪ ﺍﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﺭﺍ ﺩﺭﻧﺪﮔﺎﻥ ﺩﺭﻳﺪﻧﺪ .ﻟﮑﻦ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ
ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﭼﻮﻥ ﺑﺎﺏ ﺟﻤﻴﻊ ﻧﻮﺷﺘﺠﺎﺕ ﻭ ﻣﺎﻳﺤﺘﺎﺝ ﺧﻮﻳﺶ ﺗﺎﻡ ، ّ ﺗﺪﻗﻴﻖ ّ
ﻣﺘﻔﺮﻕ ﺳﺎﺧﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻗﺮﺍﻳﻦ ﻭﺍﺿﺢ ﻭ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻋﻨﻘﺮﻳﺐ ﺍﻳﻦ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺭﺍ ّ
ﻭ ﻗﻮﻉ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ ،ﻟﻬﺬﺍ ﺭﻭﺯ ﺛﺎﻧﻰ ﺍﻳﻦ ﻭﻗﻮﻋﺎﺕ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺧﺎﻥ ﭘﺴﺮ ﻳﺤﻴﻰ ﺧﺎﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻓﺪﺍﺋﻴﺎﻥ ﺑﺎﺏ ﻭ ﺧﻮﺍﻧﻴﻦ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﺣﺎﺿﺮ ﻭ ﻳﮑﺴﺮ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﮥ
ﮐﻼﻧﺘﺮ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻭﺍﺭﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﮐﻼﻧﺘﺮ ﺩﻭﺳﺖ ﻗﺪﻳﻢ ﻭ ﻳﺎﺭ ﻭ ﻧﺪﻳﻢ ﺍﻭ ﺑﻮﺩ ﻭ
ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﺨﺼﻰ ﻋﺎﺭﻑ ﻣﺸﺮﺏ ﻭ ﺑﺎﻫﻴﭻ ﻃﺎﻳﻔﻪ ُﮐﺮﻩ ﻭ ﻣﻼﻟﻰ ﻧﺪﺍﺷﺖ ،
ﺳﺮ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﺍﻭ ﻓﺎﺵ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻣﺸﺐ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺧﺎﻥ ﺍﻳﻦ ّ
ﻭﺳﺎﺋﻞ ﻭ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺩﺭ ﺍﺳﺘﺨﻼﺹ ﺟﺴﺪ ﻣﻰ ﮐﻮﺷﻴﻢ ﻭ ﺍﮔﺮ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺸﺪ
ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎﺩﺍ ﺑﺎﺩ ﻫﺠﻮﻡ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ،ﻳﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻣﻰ ﺭﺳﻴﻢ ﻭ ﻳﺎﺟﺎﻥ ﺭﺍﻳﮕﺎﻥ
ﻣﺸﻘﺎﺕ ﻻﺯﻡ ﻧﻴﺴﺖ . ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﻣﻰ ﺍﻓﺸﺎﻧﻴﻢ .ﮐﻼﻧﺘﺮ ﮔﻔﺖ ﻫﻴﭻ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ّ ﻣﺸﻘﺖ ﺑﻪ ﻮﺍﺹ ﺧﻮﻳﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ،ﺑﺪﻭﻥ ﺗﻌﺐ ﻭ ّ ﺣﺎﺟﻰ ﺍ ﻳﺎﺭ ﻧﺎﻣﻰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧ ّ
ﻫﺮ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﻭ ﺍﺳﺒﺎﺑﻰ ﺑﻮﺩ ﺟﺴﺪ ﺭﺍ ﺁﻭﺭﺩﻩ ،ﺑﻪ ﺣﺎﺟﻰ ﺳﻠﻴﻤﺎﻥ ﺧﺎﻥ ﺗﺴﻠﻴﻢ
ﮐﺮﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺻﺒﺢ ﺷﺪ ﻗﺮﺍﻭﻟﻬﺎ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﻋﺬﺭ ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭﻧﺪﮔﺎﻥ ﺧﻮﺭﺩﻧﺪ .ﺁﻥ ﺷﺐ ﺁﻥ ﺟﺴﺪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﮥ ﺷﺨﺺ ﻣﻴﻼﻧﻰ ﺑﺎﺑﻰ ﻣﺤﻔﻮﻅ
ﺹ ۲۸
ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺭﻭﺯ ﺩﻳﮕﺮﺻﻨﺪﻭﻕ ﺳﺎﺧﺘﻪ ،ﺩﺭ ﺻﻨﺪﻭﻕ ﻧﻬﺎﺩﻩ ،ﺍﻣﺎﻧﺖ ﮔﺬﺍﺷﺘﻨﺪ. ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎﺗﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺭﺳﻴﺪ ﺍﺯ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﺣﺮﮐﺖ ﺩﺍﺩﻩ،
ﻗﻀﻴﻪ ﻣﺴﺘﻮﺭ ﻣﺎﻧﺪ. ﺑﮑﻠﻰ ﺍﻳﻦ ّ ّ
ﺑﺎﺭﻯ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﻨﮥ ﺷﺼﺖ ﻭ ﺷﺶ ﻭ ﻫﻔﺖ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺁﺗﺶ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻤﺎﻥ
ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ،ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺩﻫﮑﺪﻩ ﺍﻯ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺩﻧﻰ ﺍﺣﺘﻤﺎﻟﻰ ﻣﻰ ﺭﻓﺖ ﺍﺯ ﺯﻳﺮ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﮔﺬﺷﺖ .ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﭼﻬﺎﺭ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﻭ ﺟﻤﻊ ﻏﻔﻴﺮﻯ ﺍﻃﻔﺎﻝ
ﻭ ﻧﺴﺎء ﺑﻰ ﮐﺲ ﻭ ﭘﺮﺳﺘﺎﺭ ،ﭘﺮﻳﺸﺎﻥ ﻭ ﺳﺮﮔﺸﺘﻪ ﭘﺎﻣﺎﻝ ﺷﺪﻩ ،ﺗﻠﻒ ﮔﺸﺘﻨﺪ
ﺍﺳﺘﻘﻼﻟﻴﺖ ﺭﺃﻯ ﻭ ﺍﻣﺮ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺗﻘﻰ ﺧﺎﻥ ﻣﺠﺮﻯ ﻣﺠﺮﺩ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﻭﻗﻮﻋﺎﺕ ّ ّ ﺷﺪ ﻭ ﻫﻤﭽﻮ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﺟﺮﺍﻯ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻗﺎﻫﺮﻩ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ
ﻣﻀﻤﺤﻞ ﻭ ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺍﺛﺮ ﻭ ﺧﺒﺮ ﻣﻨﻘﻄﻊ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮔﺸﺖ . ّ
ﺤﻘﻖ ﻳﺎﻓﺖ. ﻣﺪﺕ ﺟﺰﺋﻰ ﻧﮕﺬﺷﺖ ،ﻋﮑﺲ ﺗﺼﻮﺭ ﻇﻬﻮﺭ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺗﮑﺜّﺮ ﺗ ّ ّ ّ ﺷﻌﻠﻪ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﺷﺪ ﻭ ﺳﺮﺍﻳﺖ ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺮ ﺧﻄﺐ ﻋﻈﻴﻢ ﺷﺪ ﻭ ﺁﻭﺍﺯﻩ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ
ﺍﻭﻝ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ،ﺳﺮﺍﻳﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﺟﻬﺎﻥ ﮐﺮﺩ . ﺍﻗﺎﻟﻴﻢ ﺭﺳﻴﺪ ّ .
ﻋﻠﺖ ﻗﺒﻮﻝ ﺗﺰﻟﺰﻝ ﻭ ﺍﺿﻄﺮﺍﺏ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺛﺒﻮﺕ ﻭ ﺭﺳﻮﺥ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺷﺪﺍﺋﺪ ﻭ ﻋﺬﺍﺏ ّ
ﺗﻔﺤﺺ ﻭ ﻭ ﺍﻧﺠﺬﺍﺏ ﺷﺪ .ﻧﻔﺲ ﻭﻗﻮﻋﺎﺕ ﺳﺒﺐ ﺗﺄﺛّﺮ ﮔﺸﺖ ﻭ ﺗﺄّﺛﺮ ﺑﺎﺩﻯ ّ
ﺗﻔﺤﺺ ﺑﺎﺩﻯ ﺗﺰﺍﻳﺪ ﮔﺮﺩﻳﺪ .ﺍﺯ ﺳﻮء ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻭﺯﻳﺮ ،ﺍﻳﻦ ﺑﻨﻴﺎﻥ ﺣﺼﻴﻦ ﻭ ﺭﺯﻳﻦ ّ
ﮔﺸﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺎﺱ ﻣﺘﻴﻦ ﻭ ﺭﺻﻴﻦ .ﭘﻴﺶ ،ﺍﻣﺮ ﻋﺎﺩﻯ ﺷﻤﺮﺩﻩ ﻣﻰ ﺷﺪ ،ﺑﻌﺪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺷﺪﻳﺪ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻮﺩ .ﺍﺯ ﺁﻓﺎﻕ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﻋﺰﻡ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﻧﻈﺎﺭ ّ ّ
ﺹ ۲۹
ﻭﺟﺪﺍﻧﻴﻪ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﺠﺎﻥ ﺟﻮﻳﺎ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﻣﻮﺭ ّ
ﻋﻠﺖ ﺍﻫﺘﻤﺎﻡ .ﻣﻨﻊ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺷﺪﻩ ،ﺧﺮﻕ ﺳﺒﺐ ﺍﻟﺘﻴﺎﻡ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺯﺟﺮ ّ
ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﺎﺩﻯ ﺗﺤﺮﻳﺺ ،ﺭﻳﺸﻪ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻗﻠﻮﺏ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻭ ﺷﺎﺥ ﻧﻤﻮﺩﺍﺭ ﻭ ﻋﻴﺎﻥ .ﭼﻮﻥ ﺷﺎﺧﻰ ﻗﻄﻊ ﺷﻮﺩ ،ﺷﺎﺧﻬﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺮﻭﻳﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻰ
ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺩﻳﮕﺮ ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮﺩ ﺍﺯ ﻋﺪﻡ ﺍﻋﺘﻨﺎ ﻭ ﻗﻠﺖ ﺍﻫﺘﻤﺎﻡ ﺧﻮﺩ ﺑﺨﻮﺩ ﺧﺎﻣﻮﺵ ﮔﺮﺩﺩ ﭼﻪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎﻝ ﺩﺭ ﻣﻤﺎﻟﮏ ّ
ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻭﺟﺪﺍﻥ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﭘﺪﻳﺪﺍﺭ ﺷﺪﻩ ،ﻟﮑﻦ ﻋﺪﻡ ﺍﺭﻭﭖ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺭﻯ ﮐﻪ ّ
ﻣﺪﺗﻰ ﻣﺤﻮ ﻭ ﭘﺮﻳﺸﺎﻥ ﮔﺮﺩﻳﺪ . ﺍﻫﻤّﻴﺖ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻪ ،ﺩﺭ ﺍﻧﺪﮎ ّ ﺗﻌﺼﺐ ﺍﺯ ّ ﺗﻌﺮﺽ ﻭ ّ ّ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺧﻄﺎﻯ ﻋﻈﻴﻤﻰ ﻭ ﺟﺴﺎﺭﺕ ﻭ ﺫﻧﺐ ﺟﺴﻴﻤﻰ ﺍﺯ ﺷﺨﺺ
ﻣﺪﻧﻴﺖ ﺑﺪﻧﺎﻡ ﺑﺎﺑﻰ ﺳﺮﺯﺩ ﮐﻪ ﺻﻔﺤﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺭﺍ ﺳﻴﺎﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ّ
ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺧﻼﺻﮥ ﺁﻥ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﺎﺏ ﻣﻘﻴﻢ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ
ﺗﺎﻡ ﺑﻪ ﺑﺎﺏ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺷﺐ ﻭ ﺭﻭﺯ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻮﺩ ﺻﺎﺩﻕ ﻧﺎﻣﻰ ﺟﻮﺍﻥ ﺍﺭﺍﺩﺕ ّ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﻭ ﺍﺯ ﻓﮑﺮ ﻭ ﻫﻮﺵ ﻣﺴﻠﻮﺏ ﺑﻮﺩ .ﭼﻮﻥ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺑﺎﺏ ﺩﺭ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻭﺍﻗﻊ
ﺷﺪ ،ﺍﻳﻦ ﺧﺎﺩﻡ ﺑﻪ ﺯﻋﻢ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﺍﻭﻫﺎﻡ ﺧﻮﻧﺨﻮﺍﻫﻰ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﮐﻪ
ﺍﺳﺘﻘﻼﻟﻴﺖ ﺍﻣﻴﺮ ﻧﻈﺎﻡ ﻭ ﻣﻄﻠﻖ ﺍﻟﻌﻨﺎﻧﻰ ﻭ ﺍﺳﺘﺒﺪﺍﺩ ﺍﻭ ﺍﺯ ﺗﻔﺎﺻﻴﻞ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﻭ ّ
ﺍﻃﻼﻉ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ ﺻﺪﻭﺭ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻗﻀﻴﻪ ﺧﺒﺮ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻗﻄﻌﻴﴼ ﺑﺪﻭﻥ ّ ّ ّ
ﺗﺎﻣﻪ ﺍﻣﺮ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺐ ﻋﺎﺩﺕ ﻭ ﻭﺯﻳﺮ ﮐﺒﻴﺮ ﺧﻮﺩ ﺳﺮﺍﻧﻪ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻘﻼﻟﻴﺖ ّ ّ ﺍﻃﻼﻋﻰ ﺑﻮﺩﻩ ، ﻭ ﺭﺳﻮﻡ ﮔﻤﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩ ﻣﻼﺯﻣﺎﻥ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺣﮑﻢ ﻣﺪﺧﻞ ﻭ ّ
ﺹ ۳۰
ﻣﺠﺮﺩ ﺩﻳﻮﺍﻧﮕﻰ ﺍﺯ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻟﻬﺬﺍ ﺍﺯ ﻧﺎﺩﺍﻧﻰ ﻭ ﺟﻨﻮﻥ ﻭ ﻃﺎﻟﻊ ﻭﺍﮊﮔﻮﻥ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ّ
ﺑﺮ ﺧﺎﺳﺘﻪ ﻳﮑﺴﺮ ﺑﻪ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺁﻣﺪ ﻭ ﻳﮏ ﻧﻔﺮ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﺍﻭ ﻫﻤﺪﺍﺳﺘﺎﻥ ﺷﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺍﻟﻌﻴﺎﺫ ﻣﻘﺮ ﺩﺍﺷﺖ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺳﻤﺖ ّ ﻣﻮﮐﺐ ﺷﻬﺮﻳﺎﺭﻯ ﺩﺭ ﺷﻤﺮﺍﻥ ّ ﺑﺎ ﺟﺴﺎﺭﺗﻰ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺳﺮ ﺯﺩ ﮐﻪ ﻟﺴﺎﻥ ﺗﻘﺮﻳﺮ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﻗﻠﻢ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ .
ﻟﮑﻦ ﺍﻟﺤﻤﺪ ﻭﺍﻟﻤﻨّﺔ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺩﻳﻮﺍﻧﻪ ﺩﺭ ﻃﭙﺎﻧﭽﻪ ﺳﺎﭼﻤﻪ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﻭ ﻫﻤﭽﻪ ﻣﺮﻣﻴﺎﺕ ﻣﻤﺘﺎﺯ ﻭ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺳﺖ. ﮔﻤﺎﻥ ﮐﺮﺩﻩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺯ ﺟﻤﻴﻊ ّ
ﺘﻪ ﻗﻴﺎﻣﺘﻰ ﺑﺮ ﭘﺎ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﺪ ﻧﺎﻡ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﺎﺭﻯ ﺑﻐﺘ ً ﻗﻀﻴﻪ ﻣﻰ ﮐﻮﺷﻨﺪ ﻭ ﻣﻰ ﺟﻮﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺷﻮﻣﻰ ﻭ ﺑﺪ ﻧﺎﻣﻰ ﻭ ﺭﺳﻮﺍﺋﻰ ﺍﻳﻦ ّ
ﻣﻴﺴﺮ ﻧﻤﻰ ﺷﻮﺩ .ﺍﺯ ﺑﺪﺍﻳﺖ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﺎﺏ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎﻝ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﻧﺠﺎﺕ ﻳﺎﺑﻨﺪ ّ
ﻗﻀﻴﻪ ﮐﺸﺪ ﺷﺮﻣﺴﺎﺭ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺳﺮ ﺍﺯ ﺧﺠﺎﻟﺖ ﺑﺮ ﭼﻮﻥ ﺭﺷﺘﮥ ﮐﻼﻡ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ّ
ﻋﻠﺖ ﺧﺠﻠﺖ ﺍﻧﺴﺎﻥ . ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻣﺘﺠﺎﺳﺮ ﺑﻴﺰﺍﺭﻯ ﺟﻮﻳﻨﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻫﺎﺩﻡ ﺑﻨﻴﺎﻥ ﺷﻤﺮﻧﺪ ﻭ ّ
ﺑﺎﺭﻯ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻭﻗﻮﻉ ﺍﻳﻦ ﺧﻄﺐ ﺟﺴﻴﻢ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻣﺘّﻬﻢ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ
ﺑﺪﺍﻳﺖ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﻓﺤﺼﻰ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻧﺒﻮﺩ ،ﻟﮑﻦ ﺑﻌﺪ ﻣﺤﺾ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﻪ
ﻓﺤﺺ ﻭ ﺗﺪﻗﻴﻖ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﮔﺮﺩﻳﺪ .ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻌﺮﻭﻓﻴﻦ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻪ ﺍﺗّﻬﺎﻡ ﺍﻓﺘﺎﺩﻧﺪ. ﺻﻴﻔﻴﻪ ﺩﺭ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﻬﺂء ﺍ ﺩﺭ ﻗﺮﻳﻪ ﺍﻓﭽﻪ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻣﻨﺰﻟﻰ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ّ ﺑﻮﺩ .ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﺷﻴﻮﻉ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﺑﻨﺎﻯ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺷﺪ ،ﻫﺮ ﮐﺲ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ
ﺩﺭ ﮔﻮﺷﻪﺍﻯ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﺷﺪ ﻳﺎ ﺁﻭﺍﺭﮤ ﺍﻭﻃﺎﻥ .ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻳﺤﻴﻰ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺑﻬﺎءﺍ
ﺹ ۳۱
ﭘﻨﻬﺎﻥ ﺷﺪ ﻭ ﻓﺮﺍﺭﻯ ﻭ ﺳﺮ ﮔﺮﺩﺍﻥ ،ﺑﻪ ﻟﺒﺎﺱ ﺩﺭﻭﻳﺸﻰ ﮐﺸﮑﻮﻝ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺭﺷﺖ ﺳﺮ ﮔﺸﺘﮥ ﮐﻮﻩ ﻭ ﺩﺷﺖ ﮔﺮﺩﻳﺪ .ﻟﮑﻦ ﺑﻬﺎءﺍ ﺩﺭ ﮐﻤﺎﻝ ﺳﮑﻮﻥ ﻭ ﻗﺮﺍﺭ
ﻣﺤﻞ ﺍﺭﺩﻭﻯ ﻣﻘﺮ ﻣﻮﮐﺐ ﺷﺎﻫﻰ ﻭ ّ ﺍﺯ ﺍﻓﭽﻪ ﺳﻮﺍﺭ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻧﻴﺎﻭﺭﺍﻥ ﮐﻪ ّ
ﺷﻬﺮﻳﺎﺭﻯ ﺑﻮﺩ ﻭﺍﺭﺩ ،ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﻭﺭﻭﺩ ﺩﺭ ﺗﺤﺖ ﺗﻮﻗﻴﻒ ﺩﺭ ﺁﻣﺪ ﻭ ﻳﮏ ﻓﻮﺝ
ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﺷﺪﻳﺪ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺯ ﺳﺆﺍﻝ ﻭ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺭ ﺗﺤﺖ ﺳﻼﺳﻞ ﻭ ﺍﻏﻼﻝ ﺍﺯ ﺷﻤﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺣﺮﮐﺖ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ
ﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﻴﭻ ﺷﺪﺕ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺍﺯ ﻓﺮﻁ ﺍﻟﺤﺎﺡ ﺣﺎﺟﻰ ﻋﻠﻰ ﺧﺎﻥ ﺣﺎﺟﺐ ّ ّ
ﺍﻣﻴﺪ ﻧﺠﺎﺕ ﻧﺒﻮﺩ .ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﻧﻔﻴﺲ ﺑﻪ ﺗﺄﻧّﻰ ﻭ ﺑﻪ
ﮐﻠﻰ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﻭﺍﺳﻄﮥ ﻭﺯﺭﺍﻯ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺗﺎﺟﺪﺍﺭﻯ ﺍﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﺰﺋﻰ ﻭ ّ ّ
ﺗﺪﻗﻴﻖ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺑﻬﺎءﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺧﺼﻮﺹ ﭼﻮﻥ ﺳﺆﺍﻝ ﺷﺪ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ
ﮔﻔﺖ ،ﻧﻔﺲ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺑﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺣﺎﻝ ﺩﻻﻟﺖ ﻣﻰ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﻣﻰ ﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺁﺩﻣﻰ ﺑﻰ ﻓﮑﺮ ﻭ ﻋﻘﻞ ﻭ ﺩﺍﻧﺶ ﺍﺳﺖ ،ﭼﻪ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻋﺎﻗﻞ ﺩﺭ ﺍﻗﻼ ﻧﻮﻋﻰ ﻃﭙﺎﻧﭽﻪ ﺳﺎﭼﻤﻪ ﻧﻨﻬﺪ ﻭ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﻣﺮ ﺧﻄﻴﺮﻯ ﺭﺍ ﺗﺼﺪﻯ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪً ّ . ّ
ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺩﻫﺪ ﻭ ﺗﻤﻬﻴﺪ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﮐﺎﺭ ﺭﺍ ﺍﻧﺘﻈﺎﻡ ﻭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻰ ﺑﺎﺷﺪ .ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ
ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﻣﺜﻞ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺭﻭﺷﻦ ﻭ ﻭﺍﺿﺢ ﮔﺮﺩﺩ ﮐﻪ ﮐﺎﺭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ . ّ
ﺑﺎﺭﻯ ﺛﺎﺑﺖ ﻭ ﻣﺒﺮﻫﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺘﺠﺎﺳﺮ ﺧﻮﺩ ﺳﺮﺍﻧﻪ ﺑﮕﻤﺎﻥ ﻭ ﺍﻭﻫﺎﻡ
ﻣﺘﺼﺪﻯ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﻋﻈﻴﻢ ﻭ ﺧﻄﺐ ﺟﺴﻴﻢ ﮔﺸﺘﻪ، ﺧﻮﻧﺨﻮﺍﻫﻰ ﺁﻗﺎﻯ ﺧﻮﻳﺶ ّ
ﺩﺧﻠﻰ ﺑﻪ ﮐﺴﻰ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ.
ﺹ ۳۲
ﻭ ﭼﻮﻥ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺣﺎﻝ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﺷﺪ ﺑﺮﺍﺋﺖ ﺑﻬﺎءﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺗﻬﻤﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺣﺪﻯ ﺷﺒﻬﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻭ ﺣﮑﻢ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺑﻪ ﭘﺎﮐﻰ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﮔﻰ
ﺣﻖ ﺍﻭ ﻣﺠﺮﻯ ﺷﺪﻩ ﺍﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﺻﺎﺩﺭ ﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻭ ﻭﺍﺿﺢ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ّ ّ ﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻭﺍﻗﻊ ﮔﺸﺘﻪ .ﻟﻬﺬﺍ ﺍﺯ ﺳﻌﺎﻳﺖ ﺑﺪﺧﻮﺍﻫﺎﻥ ﻭ ﻋﺠﻠﻪ ﻭ ﻃﻴﺶ ﺣﺎﺟﺐ ّ
ﺭﺩ ﺩﻭﻟﺖ ﺟﺎﻭﻳﺪ ّ ﻣﺪﺕ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﻣﻨﻬﻮﺑﺎﺕ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻭ ﺍﻣﻼﮎ ﺭﺍ ّ ﮐﻠﻰ ﻭ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺟﺰﺋﻰ، ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﺩﻟﺠﻮﺋﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻟﮑﻦ ﭼﻮﻥ ﻣﻔﻘﻮﺩ ّ
ﮐﺴﻰ ﺩﺭ ﺻﺪﺩ ﺍﺧﺬ ﺑﺮ ﻧﻴﺎﻣﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻬﺎءﺍ ﺍﺳﺘﻴﺬﺍﻥ ﻫﺠﺮﺕ ﺑﻪ ﻋﺘﺒﺎﺕ
ﻋﺎﻟﻴﺎﺕ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ ﺑﺎﺫﻥ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ ﻭ ﺍﺟﺎﺯﮤ ﺻﺪﺭ ﺍﻋﻈﻢ ﻭ ﻫﻤﺮﺍﻫﻰ
ﻏﻼﻡ ﺷﺎﻫﻰ ﻣﺴﺎﻓﺮﺕ ﻋﺘﺒﺎﺕ ﻧﻤﻮﺩ .
ﺑﺎﺭﻯ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺍﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺭﻭﻳﻢ .ﺍﺯ ﺑﺎﺏ ﻧﻮﺷﺘﺠﺎﺕ ﺯﻳﺎﺩ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﻧﺎﺱ ﺑﺎﻗﻰ ،ﺑﻌﻀﻰ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻭ ﺗﺄﻭﻳﻞ ﺁﻳﺎﺕ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﺑﺮﺧﻰ ﻣﻨﺎﺟﺎﺕ ﻭ ﺧﻄﺐ
ﻭ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ .ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ ﺑﻌﻀﻰ ﻣﻮﺍﻋﻆ ﻭ ﻧﺼﺎﻳﺢ ﻭ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻭ ﺍﺛﺒﺎﺕ
ﺧﺎﺻﮥ ﺳﺮﻭﺭ ﮐﺎﺋﻨﺎﺕ ﻭ ﺑﻪ ﺣﺴﺐ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﺮ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺍﺧﻼﻕ ﻧﺒﻮﺕ ّ ّ ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻨﻔﺤﺎﺕ ﺍ ﻭ ﻟﮑﻦ ﺧﻼﺻﻪ ﻭ ﻧﺘﻴﺠﮥ ﻭ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ﺍﺯ ﺷﺌﻮﻥ ﺩﻧﻴﺎ ﻭ ّ
ﻣﺼﻨﻔﺎﺕ ﻧﻌﻮﺕ ﻭ ﺍﻭﺻﺎﻑ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺷﺎﺧﺼﻪ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻭ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻭ ﻣﺤﺒﻮﺏ ّ ﻭ ﻣﻄﻠﻮﺏ ﺍﻭ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﺲ ،ﻭ ﻇﻬﻮﺭ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﻣﻘﺎﻡ ﺗﺒﺸﻴﺮ ﺷﻤﺮﺩﻩ ﻭ
ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻭﺍﺳﻄﮥ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻋﻈﻢ ﮐﻤﺎﻻﺕ ﺁﻥ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﻭ ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﺩﺭ ﺷﺐ ﻭ ﺭﻭﺯ ﺩﻗﻴﻘﻪ ﺍﻯ ﺍﺯ ﺫﮐﺮ ﺍﻭ ﻓﺘﻮﺭ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺗﺎﺑﻌﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ
ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﻃﻠﻮﻉ ﺍﻭ ﺩﻻﻟﺖ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﺄﻟﻴﻔﺎﺕ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻰ
ﺹ ۳۳
ﻧﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺍﺯ ﺁﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻋﻈﻢ ﺣﺮﻓﻰ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺤﺮ ﺑﻰ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺷﺒﻨﻤﻰ ﻫﺴﺘﻢ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﻭ ﻇﺎﻫﺮ ﮔﺮﺩﺩ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻭ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﻭ ﺭﻣﻮﺯ ﻭ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ﻣﻦ ﻣﺸﻬﻮﺩ
ﺷﻮﺩ ﻭ ﺟﻨﻴﻦ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻭﺟﻮﺩ ﻭ ﺻﻌﻮﺩ ﺗﺮﻗّﻰ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻡ ﺍﺣﺴﻦ ﻣﺰﻳﻦ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﻟﺘّﻘﻮﻳﻢ ﻓﺎﺋﺰ ﻭ ﺑﻪ ﺧﻠﻌﺖ ﻓﺘﺒﺎﺭﮎ ﺍ ﺍﺣﺴﻦ ﺍﻟﺨﺎﻟﻘﻴﻦ ّ
ﻗﻀﻴﻪ ﺩﺭ ﺳﻨﮥ ﺷﺼﺖ ﻭ ﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻋﺪﺩ ﺳﻨﮥ " ﺑﻌﺪ ﺣﻴﻦ " ﺍﺳﺖ ﮐﺸﻒ ّ
ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﺑﺪ. ﺍﻟﺴﺤﺎﺏ " ّ ﻧﻘﺎﺏ ﮐﻨﺪ " ﻭ ﺗﺮﻯ ﺍﻟﺠﺒﺎﻝ ﺗﺤﺴﺒﻬﺎ ﺟﺎﻣﺪﺓ ﻭ ﻫﻰ ﺗﻤّﺮ ﻣّﺮ ّ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺑﺎﺭﻯ ﺑﻪ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﺧﻮﻳﺶ ﭼﻨﺎﻥ ﻭﺻﻔﻰ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﻭﺻﻮﻝ ﺑﻪ ﻣﻮﻫﺒﺖ ّ ﻣﺤﺒﺖ ﺍﻭ ﺍﻧﺴﺎﻧﻴﻪ ﺭﺍ ﻣﻨﻮﻁ ﺑﻪ ﻭ ﺣﺼﻮﻝ ﺍﻋﻈﻢ ﺩﺭﺟﺎﺕ ﮐﻤﺎﻻﺕ ﻋﻮﺍﻟﻢ ّ ّ
ﺷﻤﺮﺩﻩ ﻭ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻪ ﺷﻌﻠﮥ ﺍﻭ ﻣﺸﺘﻌﻞ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻗﻠﻌﻪ ﻣﺎﮐﻮ ﺫﮐﺮﺵ ﺩﺭ ﺷﺒﻬﺎﻯ ﻇﻠﻤﺎﻧﻰ ﺷﻤﻊ ﻧﻮﺭﺍﻧﻰ ﺍﻭ ﮔﺸﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ ﺗﻨﮕﻨﺎﻯ ﺣﺒﺲ ﭼﻬﺮﻳﻖ ﻳﺎﺩﺵ ﻧﻌﻢ
ﺍﻟﺮﻓﻴﻖ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻓﺴﺤﺖ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﻳﺎﻓﺘﻪ ،ﺍﺯ ﺑﺎﺩﻩ ﺍﻭ ﻣﺨﻤﻮﺭ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻳﺎﺩ ﺍﻭ ّ
ﮐﻞ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﺶ ﺩﺭ ﻣﺴﺮﻭﺭ .ﺟﻤﻴﻊ ﺗﺎﺑﻌﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﻃﻠﻮﻉ ﺁﻥ ﺁﺛﺎﺭ ﻭ ّ ﺟﺴﺘﺠﻮﻯ ﻇﻬﻮﺭ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﺑﻮﺩﻧﺪ .
ﻣﻘﺪﺱ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ، ﻭ ﺍﺯ ﺑﺪﺍﻳﺖ ﻇﻬﻮﺭ ﺑﺎﺏ ﺩﺭ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺎﺏ ﺍﺭﺽ ّ
ﺟﻮﺍﻧﻰ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﻭ ﺍﺯ ﺳﻼﻟﮥ ﻧﺠﺎﺑﺖ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﺁﺭﺍﺳﺘﻪ ﻭ ﺑﻪ
ﺳﻤﻮ ﺣﺴﺐ ﺑﻮﺩ ﭘﺎﮐﻰ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﮔﻰ ﭘﻴﺮﺍﺳﺘﻪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺟﺎﻣﻊ ﻋﻠّﻮ ﻧﺴﺐ ﻭ ّ
ﻣﺤﻂ ﺭﺣﺎﻝ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻟﮑﻦ ﺍﺯ ﺩﻭﺩﻣﺎﻥ ﻭ ﺍﺳﻼﻓﺶ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺸﺎﻫﻴﺮ ﺭﺟﺎﻝ ﻭ ّ
ﻋﻠﻤﺎء ﻭ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﻓﻀﻼء ﻧﺒﻮﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺟﻮﺍﻥ ﺍﺯ ﺑﺪﺍﻳﺖ ﻧﺸﻮ ﻭ ﻧﻤﺎ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺳﻠﺴﻠﮥ ﻭﺯﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﻮﻳﺶ ﻭ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻳﮕﺎﻧﮑﻰ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻭ ﺍﺯ ﮐﻮﺩﮐﻰ ﺑﻪ ﻓﺮﺯﺍﻧﮕﻰ
ﺹ ۳۴
ﻣﺸﺎﺭ ﺑﺎﻟﺒﻨﺎﻥ ﻭ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻧﻈﺮ ﻋﺎﻗﻼﻥ ﺑﻮﺩ ،ﺑﺮ ﻧﻬﺞ ﺍﺟﺪﺍﺩ ﺗﺪّﺭﺝ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺗﺐ
ﻣﺴﻠﻢ ﺗﺮﻗﻰ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺳﺎﻣﻴﮥ ﻓﺎﻧﻴﻪ ﻧﺠﺴﺖ .ﻓﺮﻁ ﻟﻴﺎﻗﺘﺶ ّ ﻋﺎﻟﻴﻪ ﻧﺨﻮﺍﺳﺖ ﻭ ّ
ﻣﺘﺤﺘﻢ ﺟﻤﻴﻊ .ﺩﺭ ﺍﻧﻈﺎﺭ ﻋﻤﻮﻡ ﺟﻠﻮﮤ ﮐﻞ ﺑﻮﺩ ﻭ ﮐﺜﺮﺕ ﺫﮐﺎء ﻭ ﻓﻄﺎﻧﺘﺶ ّ ّ
ﻏﺮﻳﺒﻰ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺠﺎﻣﻊ ﻭ ﻣﺤﺎﻓﻞ ﻧﻄﻖ ﻭ ﺑﻴﺎﻧﻰ ﻋﺠﻴﺐ .ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﻋﺪﻡ
ﺗﺪﺭﺱ ﺍﺯ ﺣّﺪﺕ ﺫﮐﺎء ﻭ ﮐﺜﺮﺕ ﻧﻬﻰ ﺩﺭ ﻋﻨﻔﻮﺍﻥ ﺟﻮﺍﻧﻰ ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﻭ ّ
ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺩﻗﺎﻳﻖ ﺣﮑﻤﺖ ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫﻰ ﺣﺎﺿﺮ ﮔﺸﺘﻰ ﻭ ﺩﺭ ﮐﻞ ﺣﺎﺿﺮﻳﻦ ﺣﻴﺮﺍﻥ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﺤﻀﺮ ﺟﻤﻊ ﻏﻔﻴﺮ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﻓﻀﻼ ﺯﺑﺎﻥ ﮔﺸﻮﺩﻯّ ،
ﺭﺍ ﻧﻮﻋﻰ ﺍﺯ ﺧﺎﺭﻕ ﻋﺎﺩﺍﺕ ﺫﮐﺂء ﻓﻄﺮﻯ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺷﻤﺮﺩﻧﺪﻯ .ﺍﺯ ﺻﻐﺮ ﺳﻦ
ﻣﺤﻞ ﺍﻣﻴﺪ ﻭ ﺷﺨﺺ ﻭﺣﻴﺪ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ ﻭ ﺩﻭﺩﻣﺎﻥ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻠﺠﺄ ﻭ ﭘﻨﺎﻩ ﺍﻳﺸﺎﻥ ّ
ﺑﻮﺩﻯ .ﺑﺎﺭﻯ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﻭ ﺍﻃﻮﺍﺭ ﭼﻮﻥ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﻼﻩ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺑﺮ
ﺗﺼﻮﺭ ﻧﻤﻰ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﺼﺪﺭ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﮔﺮﺩﺩ ﺷﺎﻧﻪ ﻣﻮﻯ ﭘﺮﻳﺸﺎﻥ ،ﮐﺴﻰ ّ
ﻭ ﻳﺎ ﻣﻮﺝ ﻃﻮﻓﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﺍﻭﺝ ﺍﻳﻦ ﺳﻤﺂء ﺭﺳﺪ.
ﭼﻮﻥ ﻣﺴﺌﻠﮥ ﺑﺎﺏ ﺷﻴﻮﻉ ﻳﺎﻓﺖ ﺁﺛﺎﺭ ﻣﻴﻼﻥ ﺍﺯ ﺍﻭ ﻇﺎﻫﺮ ﮔﺸﺖ .ﺩﺭ ﺑﺪﺍﻳﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﻭ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻭ ﮐﻮﺩﮎ ﻭ ﺍﺭﺟﻤﻨﺪ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺩﻻﻟﺖ ﻧﻤﻮﺩ .ﺑﻌﺪ
ﻫﻤﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻋﻮﺕ ﺩﻭﺳﺖ ﻭ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﮔﻤﺎﺷﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺭﻭﺯ ﻭ ﺷﺒﺎﻧﻪ ّ
ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﺮ ﺧﺎﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﺘﻬﺎﻯ ﺍﺗﻘﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﻤﻬﻴﺪ ﻣﺒﺎﺩﻯ
ﻭ ﺗﻮﻃﻴﺪ ﺍﺭﮐﺎﻥ ﺍﺩﺑﻰ ﺁﻥ ﺟﻤﻊ ﺗﺸﺒّﺚ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﺩﺭ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻭ
ﺻﻴﺎﻧﺖ ﺁﻥ ﻧﻔﻮﺱ ﻣﻰ ﮐﻮﺷﻴﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺎﺱ ﺭﺍ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﻧﻤﻮﺩ
ﺑﻪ ﻣﺎﺯﻧﺪﺭﺍﻥ ﺷﺘﺎﻓﺖ .ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺩﺭ ﻣﺠﺎﻣﻊ ﻭ ﻣﺤﺎﻓﻞ ﻭ ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻭ ﻣﻨﺎﺯﻝ ﻭ
ﺹ ۳۵
ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻭ ﻣﺪﺍﺭﺱ ﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﺗﺒﻴﺎﻧﻰ ﻋﻈﻴﻢ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﮔﺸﺎﻳﺶ
ﺟﺒﻴﻦ ﺍﻭ ﺩﻳﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﺒﻴﻦ ﺍﻭ ﺷﻨﻴﺪ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﺟﻠﻰ ﻭ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﺧﻔﻰ ﻭ ﺟﺬﺏ
ﺣﺪﻳﺪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻴﻦ ﺷﻬﻮﺩ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻧﻤﻮﺩ .ﺟﻤﻊ ﻏﻔﻴﺮ ﺍﺯ ﻏﻨﻰ ﻭ ﻓﻘﻴﺮ ﻭ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻧﺤﺮﻳﺮ ﻣﻨﺠﺬﺏ ﺗﻘﺮﻳﺮ ﺍﻭ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﺩﻝ ﻭ ﺟﺎﻥ ﺑﺸﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﺮ ﺍﻓﺮﻭﺧﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺭﻗﺺ ﮐﻨﺎﻥ ﺟﺎﻥ ﺑﺒﺎﺧﺘﻨﺪ.
ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺭﻭﺯﻯ ﭼﻬﺎﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﻓﺎﺿﻞ ﺍﺯ ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ﻧﻮﺭ ﺩﺭ ﻣﺤﻀﺮﺵ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻧﺪ، ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻴﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻬﺎﺭ ﺑﻰ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺷﺪﻩ ،ﺍﺳﺘﺪﻋﺎﻯ ﻗﺒﻮﻝ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ
ﻗﻮﻩ ﺗﻘﺮﻳﺮ ﮐﻪ ﭼﻮﻥ ﺳﺤﺮ ﺍﻋﺠﺎﺯ ﻣﺒﻴﻦ ﺑﻮﺩ ﺁﻥ ﺍﻓﺎﺿﻞ ﻋﻠﻤﺎ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ّ
ﺭﺍ ﺍﻗﻨﺎﻉ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﻃﻔﻞ ﺳﺒﻖ ﺧﻮﺍﻧﻴﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﮥ ﻣﺒﺘﺪﻳﺎﻥ، ﻣﻔﺼﻞ ﺩﺭ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻭ ﻟﻬﺬﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺑﺪﺍﻳﺖ ﺍﻟﻒ ﻭ ﺑﺎء ﺑﺨﻮﺍﻧﻴﺪ .ﭼﻨﺪ ﻣﺠﻠﺲ ّ ﻀﺎﺭ ﻋﻠﻤﺎ ﻣﺒﻬﻮﺕ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺷﺮﺡ ﻧﻘﻄﻪ ﻭ ﺍﻟﻒ ﻣﻄﻠﻘﻪ ﻣﻨﺘﻬﻰ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺣ ّ
ﺟﻮﺵ ﻭ ﺧﺮﻭﺵ ﺑﺤﺮ ﺑﻴﺎﻥ ﺍﻭ ﻣﺘﺤﻴّﺮ ﻭ ﻣﺪﻫﻮﺵ ﺷﺪﻧﺪ .ﺁﻭﺍﺯﻩ ﺍﻳﻦ ﺣﮑﺎﻳﺖ
ﺑﻪ ﺳﻤﻊ ﻗﺮﻳﺐ ﻭ ﺑﻌﻴﺪ ﺭﺳﻴﺪ ﻭ ﻣﻤﺎﻧﻌﻴﻦ ﺭﺍ ﻳﺄﺱ ﺷﺪﻳﺪ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ .ﺻﻔﺤﺎﺕ ﻧﻮﺭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﭘﺮﺷﻮﻕ ﻭ ﺷﻮﺭ ﮔﺸﺖ ﻭ ﻭﻟﻮﻟﻪ ﺍﻳﻦ ﻓﺘﻨﻪ ﻭ ﺁﺷﻮﺏ ﮔﻮﺷﺰﺩ
ﻣﺤﻤﺪ ﺩﺭ ﻗﺸﻼﻕ ﺑﻮﺩ .ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﻣﻼ ﺍﻫﻞ ﺑﺎﺭ ﻓﺮﻭﺵ ﺷﺪ .ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺍﻋﻈﻢ ﻧﻮﺭ ّ ّ
ﺒﺤﺮﻳﻦ ﮐﻪ ﻓﺼﺎﺣﺘﻰ ﻭﻗﻮﻋﺎﺕ ﺭﺍ ﺍﺳﺘﻤﺎﻉ ﻧﻤﻮﺩ ﺩﻭ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ّ ﺍﺟﻠﮥ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻣﺘ ّ
ﺣﺠﺘﻰ ﻗﺎﻃﻊ ﻭ ﺑﺮﻫﺎﻧﻰ ﻻﻣﻊ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩ ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﻋﺠﻴﺐ ﻭ ﺑﻼﻏﺘﻰ ﻏﺮﻳﺐ ﻭ ّ
ﻗﻮﺕ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻣﻐﻠﻮﺏ ﺁﺗﺶ ﺭﺍ ﺧﺎﻣﻮﺵ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺷﺨﺺ ﺟﻮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ّ
ﻭ ﻣﻘﻬﻮﺭ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺗﺎﺋﺐ ﻭ ﻳﺎ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﻓﻮﺯ ﻭ ﻧﺠﺎﺡ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺧﻮﻳﺶ ﺧﺎﺋﺐ
ﺹ ۳۶
ﻣﻘﺪﺭﺍﺕ! ﺁﻥ ﺩﻭ ﻋﺎﻟﻢ ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﻣﺤﻀﺮ ﺁﻥ ﺳﺎﺯﻧﺪ .ﺳﺒﺤﺎﻥ ﺍ ﺍﺯ ﻋﺠﺎﺋﺐ ّ
ﻗﻮﻩ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺷﻨﻴﺪﻧﺪ ﭼﻮﻥ ﺟﻮﺍﻥ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﻣﻮﺍﺝ ﺑﻴﺎﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻧﺪ ﻭ ّ ﮔﻞ ﺷﮑﻔﺘﻪ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻤﻊ ﺁﺷﻔﺘﻪ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻣﺤﺮﺍﺏ ﻭ ﻣﻨﺒﺮ ﻭ ﻣﺴﻨﺪ ﻭ ﻣﻨﺪﺭ
ﻭ ﺛﺮﻭﺕ ﻭ ﺯﻳﻮﺭ ﻭ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺷﺎﻡ ﻭ ﺳﺤﺮ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺍﻋﻼء ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺁﻥ
ﺷﺨﺺ ﻗﻴﺎﻡ ﮐﺮﺩﻧﺪ ،ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺍﻋﻈﻢ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺩﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ.
ﻭ ﭼﻮﻥ ﺁﻥ ﺟﻮﺍﻥ ﺑﺎ ﻧﻄﻘﻰ ﭼﻮﻥ ﺳﻴﻞ ﺟﺎﺭﻯ ﻋﺎﺯﻡ ﺁﻣﻞ ﻭ ﺳﺎﺭﻯ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ
ﻗﺸﻼﻕ ﻧﻮﺭ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻋﺎﻟﻢ ﻧﺤﺮﻳﺮ ﻭ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺟﻠﻴﻞ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﻧﺎﺱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﺟﻨﺎﺏ ﻓﺎﺿﻞ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺴﻠﻢ ﻭ ﺩﺭ ﻋﻠﻢ ﺍﻋﻠﻢ ﻣﻌﺎﺻﺮﻳﻦ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮﺩ ﻟﮑﻦ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺩﺭ ﻓﻀﻞ ّ
ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ ﻭ ﻣﺤﺎﺟﺠﻪ ﺍﺳﺘﺨﺎﺭﻩ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ،ﻣﻮﺍﻓﻖ ﻧﻴﺎﻣﺪ ،ﻋﺬﺭ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ
ﻭﻗﺖ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺮﻫﻮﻥ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ،ﻋﺠﺰ ﻭ ﻗﺼﻮﺭ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻭ ﻣﻈﻨﻮﻥ ﺷﺪ ﻭ ﺳﺒﺐ ﺍﻗﺒﺎﻝ
ﻭ ﺛﺒﻮﺕ ﻭ ﺭﺳﻮﺥ ﻧﺎﺱ ﮔﺸﺖ .ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﭼﻨﺪﻯ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﺩﺭ ﮔﺮﺩﺵ ﺑﻮﺩ. ﺳﺮ ﻣﺨﺎﺑﺮﻩ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻓﻮﺕ ﺧﺎﻗﺎﻥ ﻣﻐﻔﻮﺭ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﺭﺟﻮﻉ ﺑﻪ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ّ ّ
ﻣﻼ ﻋﺒﺪﺍﻟﮑﺮﻳﻢ ﻗﺰﻭﻳﻨﻰ ﺷﻬﻴﺮ ﻭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﺎ ﺑﺎﺏ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻭﺍﺳﻄﮥ ﺍﻳﻦ ﻣﺨﺎﺑﺮﻩ ّ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺭﮐﻦ ﻋﻈﻴﻢ ﻭ ﺷﺨﺺ ﺍﻣﻴﻦ ﺑﺎﺏ ﺑﻮﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﻬﺎءﺍ ﺩﺭ
ﻣﻼ ﻋﺒﺪﺍﻟﮑﺮﻳﻢ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺷﻬﺮﺕ ﻋﻈﻴﻤﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻭ ﻗﻠﻮﺏ ﻧﺎﺱ ﺑﺎﻭ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﺎ ّ
ﺗﻌﺮﺽ ﺣﺰﺏ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺧﺼﻮﺹ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺩﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﻫﻴﺠﺎﻥ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ّ
ﺹ ۳۷
ﻗﻮﻩ ﻗﺎﻫﺮﮤ ﺍﻣﻴﺮ ﻧﻈﺎﻡ ،ﺑﺎﺏ ﻭ ﺑﻬﺎءﺍ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺩﺭ ﻣﺨﺎﻃﺮﮤ ﻋﻈﻴﻤﻪ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ّ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻭ ﺗﺤﺖ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺷﺪﻳﺪﻩ ﺍﻧﺪ ،ﭘﺲ ﭼﺎﺭﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻓﮑﺎﺭ ّ
ﺗﻌﺮﺽ ﻧﺎﺱ ﻣﺎﻧﺪ ﺷﺨﺺ ﻏﺎﺋﺒﻰ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﺑﻬﺎءﺍ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﺍﺯ ّ
ﻭ ﭼﻮﻥ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﻣﻼﺣﻈﺎﺕ ﺷﺨﺺ ﺧﺎﺭﺟﻰ ﺭﺍ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻨﺪ،
ﻗﺮﻋﮥ ﺍﻳﻦ ﻓﺎﻝ ﺭﺍ ﺑﻨﺎﻡ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺑﻬﺎءﺍ ،ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻳﺤﻴﻰ ،ﺯﺩﻧﺪ.
ﺑﺎﺭﻯ ﺑﻪ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻭ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺑﻬﺎءﺍ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﻭ ﺩﺭ ﻟﺴﺎﻥ ﺁﺷﻨﺎ ﻭ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ
ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻟﺴﺎﻥ ﺍﻭ ﻧﻮﺷﺘﺠﺎﺗﻰ ﺑﻪ ﺣﺴﺐ ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻪ ﺑﺎﺏ ﻣﺮﻗﻮﻡ
ﺳﺮّﻳﻪ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺭﺃﻯ ﺭﺍ ﺑﺎﺏ ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﭘﺴﻨﺪ ﻧﻤﻮﺩ. ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﻣﺨﺎﺑﺮﺍﺕ ّ ﺑﺎﺭﻯ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻳﺤﻴﻰ ﻣﺨﻔﻰ ﻭ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺳﻤﻰ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺍﻟﺴﻦ ﻭ ﺍﻓﻮﺍﻩ ﺑﻮﺩ
ﻭ ﺍﻳﻦ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﺠﻴﺐ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺑﻬﺎءﺍ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻌﺮﻭﻑ
ﻭ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺑﻮﺩ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﻭ ﻣﺼﻮﻥ ﻣﺎﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﭘﺮﺩﻩ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﻰ ﺍﺯ ﺧﺎﺭﺝ ﺗﻌﺮﺽ ﻧﻴﻔﺘﺎﺩ ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻬﺎءﺍ ﺑﺎﺫﻥ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ ﺗﻔّﺮﺱ ﻧﻨﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﻝ ّ
ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﺄﺫﻭﻥ ﺳﻔﺮ ﻋﺘﺒﺎﺕ ﻋﺎﻟﻴﺎﺕ ﺷﺪ .ﭼﻮﻥ ﺑﻪ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺭﺳﻴﺪ
ﻣﺤﺮﻡ ﺳﻨﮥ ﺷﺼﺖ ﻭ ﻧﻪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺐ ﺑﺎﺏ ﺑﻪ ﺳﻨﮥ ﺑﻌﺪ ﺣﻴﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻭ ﻫﻼﻝ ﻣﺎﻩ ّ ﻭ ﻭﻋﺪ ﻇﻬﻮﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﻣﺮ ﻭ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺍﺯ ﺍﻓﻖ ﻋﺎﻟﻢ ﺩﻣﻴﺪ ،ﺍﺯ
ﺳﺮ ﺳﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﺍﺧﻞ ﻭ ﺧﺎﺭﺝ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﮔﺸﺖ ،ﺑﻬﺎءﺍ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﻳﻦ ّ
ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﻋﻈﻴﻤﻪ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻧﺎﺱ ﻫﺪﻑ ﺳﻬﺎﻡ ﻋﻤﻮﻡ ﺷﺪ ﻭ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻳﺤﻴﻰ ﺩﺭ
ﺹ ۳۸
ﻟﺒﺎﺱ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺎﻫﻰ ﺩﺭ ﻧﻮﺍﺣﻰ ﻭ ﺿﻮﺍﺣﻰ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﺴﺘّﺮ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﺣﺮﻑ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﻭ ﮔﺎﻫﻰ ﺩﺭ ﻧﻔﺲ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺑﻪ ﻟﺒﺎﺱ ﺍﻋﺮﺍﺏ ﺑﺴﺮ ﻣﻰ ﺑﺮﺩ.
ﺑﺎﺭﻯ ﺑﻬﺎءﺍ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﻗﻠﻮﺏ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻣﻨﺠﺬﺏ ﻭ ﺍﮐﺜﺮ
ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﺑﻌﺪ ﻣﺘﺤﻴﺮ ﻭ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﻫﺎﻟﻰ ﻋﺮﺍﻕ ﺳﺎﮐﺖ ﻭ ﺻﺎﻣﺖ ﻭ ﺑﻌﻀﻰ ّ ّ
ﺗﻌﻠﻘﺎﺕ ﺭﺍ ﺗﺮﮎ ﺗﻮﻗﻒ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﺟﻤﻴﻊ ﺷﺌﻮﻥ ﮔﺴﺴﺘﻪ ﻭ ﺍﻗﺮﺑﺎ ﻭ ّ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺳﺎﻝ ّ
ﺍﻃﻼﻉ ﺍﺗﺒﺎﻉ ﺗﻨﻬﺎ ﻭ ﻣﻨﻔﺮﺩ ﺑﻰ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻭ ﻣﻌﻴﻦ ﻭ ﺍﻧﻴﺲ ﻭ ﺭﻓﻴﻖ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺑﺪﻭﻥ ّ ﺍﺯ ﻋﺮﺍﻕ ﺳﻔﺮ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻗﺮﻳﺐ ﺩﻭ ﺳﺎﻝ ﺩﺭ ﮐﺮﺩﺳﺘﺎﻥ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺍﮐﺜﺮ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﺩﺭ ﻣﺴﻤﻰ ﺑﻪ ﺳﺮﮔﻠﻮ ﻣﻨﺰﻝ ﺩﺍﺷﺖ .ﮔﺎﻩ ﮔﺎﻫﻰ ﻣﺤﻠﻰ ﺩﻭﺭ ﺍﺯ ﺁﺑﺎﺩﻯ ﺩﺭ ﮐﻮﻩ ّ ّ
ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ ﺗﺮّﺩﺩ ﺩﺍﺷﺖ .ﭼﻨﺪﻯ ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﺍﻓﺎﺿﻞ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺁﻥ ﻧﺎﺩﺭﴽ ﺑﻪ ّ
ﺣﻞ ﺑﻌﻀﻰ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺸﮑﻠﻪ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﺑﻮﺋﻰ ﺍﺯ ﺍﻃﻮﺍﺭ ﻭ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺍﻭ ﺑﺮﺩﻩ ،ﺩﺭ ّ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺑﺎ ﺍﻭ ﻣﺤﺎﻭﺭﻩ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺁﺛﺎﺭ ﮐﺎﻓﻴﻪ ﺍﺯ ﻣﻌﻀﻼﺕ ﻣﺴﺎﺋﻞ ّ
ﻭ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺷﺎﻓﻴﻪ ﺍﺯ ﺍﻭ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻭ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﺭﺍ ﻣﺠﺮﻯ
ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ .ﺑﻨﺂء ﻋﻠﻴﻪ ﺷﻬﺮﺕ ﻋﻈﻴﻤﻪ ﻭ ﺻﻴﺖ ﻏﺮﻳﺒﻰ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺻﻔﺤﺎﺕ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺧﺒﺮ ﻣﻨﻘﻄﻊ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﻭ ﺍﮐﻨﺎﻑ ﺷﻴﻮﻉ ﻳﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ﻏﺮﻳﺒﻰ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻗﺪﻳﻢ ﻣﻨﺸﺄ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻧﺤﺮﻳﺮ ﺍﻫﻞ ﺳﻨّﺖ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺩﺭ ﺻﻔﺤﺎﺕ ّ
ﺑﻮﺩﻩ ،ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺍﻫﻞ ﺁﻥ ﺩﻳﺎﺭ ﺩﺭ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺍﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﮔﺸﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ .ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺧﺒﺮ ﻣﺴﻤﻮﻉ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺷﺨﺺ ﺑﻬﺎءﺍ ﻣﻌﻬﻮﺩ ﺍﺳﺖ .ﻟﻬﺬﺍ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ
ﺗﻀﺮﻉ ﺟﻤﻴﻊ ﺳﺒﺐ ﺗﻀﺮﻉ ﻭ ﺯﺍﺭﻯ ﺁﻏﺎﺯ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﮐﺜﺮﺕ ﺁﻧﺠﺎ ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ ﻭ ّ ّ
ﺭﺟﻮﻉ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻭﻗﻮﻋﺎﺕ ﻋﻈﻴﻤﻪ ﺍﺯ ﻗﺘﻞ ﺭﺋﻴﺲ
ﺹ ۳۹
ﻭ ﺳﺎﺋﺮﻩ ﺗﺰﻟﺰﻝ ﻭ ﺍﺿﻄﺮﺍﺑﻰ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻨﻤﻮﺩﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﮑﺜّﺮ ﻭ ﺗﺰﺍﻳﺪ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ.
ﻟﮑﻦ ﺑﺎﺏ ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﺑﺪﺍﻳﺖ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻗﺘﻴﻞ ﮔﺸﺖ ﻟﻬﺬﺍ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﺵ ﻭ ﺣﺮﮐﺖ ﻭ ﺳﻠﻮﮎ ﻭ ﺗﮑﻠﻴﻒ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻰ ﺧﺒﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ ،ﺍﺳﺎﺳﺸﺎﻥ
ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺎﺏ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺑﻰ ﺧﺒﺮﻯ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﻌﻀﻰ ﺟﻬﺎﺕ ﻣﺠﺮﺩ ّ ّ ﺗﻌﺮﺽ ﺷﺪﻳﺪ ﺩﻳﺪﻧﺪ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺪﺍﻓﻌﻪ ﺍﻏﺘﺸﺎﺵ ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺸﺖ ﻭ ﭼﻮﻥ ّ
ﮔﺸﻮﺩﻧﺪ ﻟﮑﻦ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺭﺟﻮﻉ ،ﺑﻬﺎءﺍ ﺩﺭ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻭ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻭ ﺁﺩﺍﺏ ﻭ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻭ ﻣﺪﺕ ﻗﻠﻴﻠﻪ ﺍﺻﻼﺡ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺟﻬﺪ ﺑﻠﻴﻎ ﻧﻤﻮﺩ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ّ
ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﻓﺴﺎﺩ ﻭ ﻓﺘﻦ ﺧﺎﻣﻮﺵ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﻣﻨﺘﻬﺎﻯ ﻗﺮﺍﺭ ﻭ ﺳﮑﻮﻥ ﺩﺭ ﻗﻠﻮﺏ
ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺣﺴﺐ ﻣﺴﻤﻮﻉ ﺩﺭ ﻧﺰﺩ ﺍﻭﻟﻴﺎﻯ ﺍﻣﻮﺭ ﻧﻴﺰ ﻭﺍﺿﺢ ﻭ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﻌﻠﻘﺎﺕ ﮔﺸﺖ ﮐﻪ ﻧﻮﺍﻳﺎ ﻭ ﻣﺒﺎﺩﻯ ﻭ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﻪ ﻭ ﺍﺯ ﻣﺘ ّ ّ
ﻗﻠﻮﺏ ﺻﺎﻓﻴﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺳﺎﺱ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﺍﺻﻠﻰ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺍﺧﻼﻕ ﻭ ﺗﺤﺴﻴﻦ ﺍﺩﺑﻰ ﻄﻌﻴﴼ ﻋﻼﻗﻪ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺎﺱ ﺩﺭ ﻣﺎﺩّﻳﺎﺕ ﻗ ّ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ّ
ﻗﻠﻮﺏ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﻳﺎﻓﺖ ،ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﺑﻼﺩ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻧﻴﺖ ﺻﺤﻴﺤﻪ ﻭ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﺰﺩ ﺍﻭﻟﻴﺎء ﺍﻣﻮﺭ ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﻧﻔﺲ ﻭ ﺳﮑﻮﻥ ﻗﻠﺐ ﻭ ّ
ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺣﺴﻨﮥ ﻭ ﺣﺴﻦ ﺁﺩﺍﺏ ﻣﺸﺘﻬﺮ ﮔﺸﺘﻨﺪ ،ﺯﻳﺮﺍ ﺍﻳﻦ ﻗﻮﻡ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ
ﺁﺩﺍﺏ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﻭ ﺍﻧﻘﻴﺎﺩ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﭼﻮﻥ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺭﺍ ﭼﻨﻴﻦ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﺭﻭﺵ ﻭ ﺣﺮﮐﺖ
ﺍﻭﻝ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﺑﺮ ﺍﻗﻮﺍﻝ ﻭ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻭ ﺍﻃﻮﺍﺭ ﻭ ﺍﺧﻼﻕ ﻭ ﺭﺍ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪّ .
ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻮﺩ ،ﺣﺎﻝ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﺑﺮ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻭ ﻭﺟﺪﺍﻥ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺍﺳﺖ
ﺗﻌﺮﺽ ﻭ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﻗّﻮﮤ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ّ
ﺿﻤﺎﺋﺮ ﻭ ﻭﺟﺪﺍﻥ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺩﺧﻠﻰ ﺩﺭ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺍﺣﺪﻯ ﮐﻨﺪ .ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭ
ﺹ ۴۰
ﻭﺟﺪﺍﻥ ﺟﺰ ﭘﺮﺗﻮ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﺭﺣﻤﻦ ﺣﮑﻢ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺳﺮﻳﺮ ﻗﻠﻮﺏ ﺟﺰ ﻗّﻮﻩ ﻧﺎﻓﺬﮤ
ﻣﻌﻮﻕ ﻣﺎﻟﮏ ﺍﻟﻤﻠﻮﮎ ﺣﺎﮐﻢ ﻧﺸﺎﻳﺪ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻗّﻮﻩ ﺍﻯ ﺭﺍ ّ ﻣﻌﻄﻞ ﻭ ّ
ﺣﺘﻰ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﻪ ﻧﻔﺴﻪ ﻣﻨﻊ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﺗﻮﺍﻥ ﻧﻤﻮﺩ ﺟﺰ ﻓﮑﺮ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ّ
ﺳﺪ ﻫﻮﺍﺟﺲ ﻭ ﺿﻤﺎﺋﺮ ﺧﻮﺩ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ. ﻭ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﻭ ّ
ﺑﺎﺭﻯ ﺍﻧﺼﺎﻓﺶ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺮﻳﺐ ﺳﻰ ﻭ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻝ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ
ﻣﻠﺖ ﺍﻣﺮﻯ ﺣﺎﺩﺙ ﻧﺸﺪﻩ ﻭ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻧﮕﺸﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﻣﻐﺎﻳﺮ ّ
ﺟﻤﻌﻴﺘﺸﺎﻥ ﺍﺿﻌﺎﻑ ﻣﻀﺎﻋﻒ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﺪﺕ ﻣﺪﻳﺪﻩ ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻧﮑﻪ ﮐﺜﺮﺕ ﻭ ﺍﻳﻦ ّ ّ
ﺍﺳﺖ ﺻﺪﺍﺋﻰ ﺍﺯ ﺟﺎﺋﻰ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻪ ﺟﺰ ﺁﻧﮑﻪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻭﻗﺖ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺍﻋﻼﻡ ﻭ
ﻓﻀﻼﻯ ﮐﺮﺍﻡ ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺍﻋﻼﻯ ﺍﻳﻦ ﺻﻴﺖ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﻭ ﺑﻴﺪﺍﺭ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﻧﺎﺱ ﺣﮑﻢ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺲ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﭼﻪ ﮐﻪ ﭼﻮﻥ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻈﺮ ﺗﻌﺮﺽ ﺗﺪﻣﻴﺮ ﻧﻪ ،ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮ ﺍﺳﺖ ،ﺧﺎﻣﻮﺵ ﻭ ﻧﺴﻴﺎﻥ ﮐﻨﻰ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ّ
ﻧﮕﺮﺩﺩ ،ﺑﻠﮑﻪ ﭘﺮ ﺟﻮﺵ ﻭ ﺍﻋﻼﻥ ﺷﻮﺩ.
ﺗﻌﺮﺽ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﺎﺭﻯ ﻳﮏ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﻣﺨﺘﺼﺮﻯ ﻧﻘﻞ ﮐﻨﻢ ﺍﺯ ﻭﻗﻮﻋﺎﺕ .ﺷﺨﺼﻰ ّ
ﻣﺘﻌﺪﻯ ﻋﻠﻴﻪ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﺼﺎﺹ ﮔﺸﻮﺩ ﮐﻠﻰ ﺑﻪ ﺷﺨﺼﻰ ﺑﺎﺑﻰ ﻧﻤﻮﺩﻩ، ﺍﺫﻳﺖ ّ ّ ﻭ ّ
ﻣﺘﻌﺪﻯ ﺗﺸﻬﻴﺮ ﺳﻼﺡ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﻣﻌﺮﺽ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡ ﺑﺮ ﺧﺎﺳﺖ ﻭ ﺑﺮ ّ ﻭ ﺗﻮﺑﻴﺦ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﮔﺸﺖ ﻓﺮﺍﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﮐﺮﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺑﻪ ﻫﻤﺪﺍﻥ ﺭﺳﻴﺪ ﺻﻔﺘﺶ ﺷﺪﺕ ﭘﺎﭘﻰ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ .ﻋﻠﻤﺎ ﺁﻧﺮﺍ ﭼﻮﻥ ﺍﺯ ﺳﻠﺴﻠﮥ ﻋﻠﻤﺎ ﺑﻮﺩ ﺑﻪ ّ
ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺟﺮﺍﻯ ﺗﻌﺰﻳﺮ ﺣﮑﻢ ﮐﺮﺩﻧﺪ .ﺍﺯ ﻗﻀﺎ ﺩﺭ ﺟﻴﺐ
ﺹ ۴۱
ﮔﺮﺑﻴﺎﻥ ﺍﻭ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﻯ ﺍﺯ ﺑﻬﺎءﺍ ﺑﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ ﻣﻀﻤﻮﻥ ﺁﻥ ﻣﻼﻣﺖ ﺑﺮ
ﻗﺼﺪ ﻗﺼﺎﺹ ﻭ ﺯﺟﺮ ﻭ ﺗﻮﺑﻴﺦ ﺑﺮ ﻃﻠﺐ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻨﻊ ﺍﺯ ﺍﺗّﺒﺎﻉ
ﺍﻥ ﺍَ ﺑِﺮﻯء ﻣﻦ ﺷﻬﻮﺍﺕ .ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻀﻤﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ ﻣﻨﺪﺭﺝ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ " ّ
ﺍﻟﻤﻔﺴﺪﻳﻦ " ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ "ﺍﻥ ُﺗْﻘَﺘﻠﻮﺍ ﺧﻴﺮ ﻟﮑﻢ ﻣﻦ ﺍﻥ َﺗْﻘُﺘﻠﻮﺍ" ﻭ "ﺍﺫﺍ ﻋﻮﻗﺒﺘﻢ
ﺮﺏ ﻓﻌﻠﻴﮑﻢ ﺑﻮﻻﺓ ﺍﻻﻣﻮﺭ ﻭ ﻣﻼﺫ ﺍﻟﺠﻤﻬﻮﺭ ﻭ ﺍﻥ ﺍﻫﻤﻠﺘﻢ ﻓّﻮﺿﻮﺍ ﺍﻻﻣﻮﺭ ﺍﻟﻰ ﺍﻟ ّ ّ ﻣﻄﻠﻊ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﻟﻐﻴﻮﺭ ﻫﺬﻩ ﺳﻤﺔ ﺍﻟﻤﺨﻠﺼﻴﻦ ﻭ ﺻﻔﺔ ﺍﻟﻤﻮﻗﻨﻴﻦ " .ﺣﺎﮐﻢ ﭼﻮﻥ ّ
ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺷﺨﺺ ﺧﻄﺎﺏ ﻧﻤﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺤﮑﻢ ﺭﺋﻴﺲ ﻣﻄﺎﻉ ﺧﻮﻳﺶ
ﺗﺄﺩﻳﺐ ﻻﺯﻡ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺗﻌﺬﻳﺐ ﻭﺍﺟﺐ ﺷﺪ .ﺁﻥ ﺷﺨﺺ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﮔﻔﺖ ﺍﮔﺮﺟﻤﻴﻊ ﻧﺼﺎﺋﺢ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﺠﺮﻯ ﺑﺪﺍﺭﻳﺪ ﻣﻦ ﺍﺯ ﻋﻘﻮﺑﺖ ﻭ ﻫﻼﮐﺖ ﻧﻬﺎﻳﺖ
ﻣﻤﻨﻮﻧﻴﺖ ﺩﺍﺭﻡ .ﺣﺎﮐﻢ ﺗﺒّﺴﻢ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺁﻥ ﺷﺨﺺ ﺭﺍ ﺭﻫﺎ ﻧﻤﻮﺩ . ّ
ﺑﺎﺭﻯ ﺩﺭ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻭ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﻪ ﺣﺴﻦ ﺍﺧﻼﻕ ﻭ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﻭ ﻓﻨﻮﻥ ﺁﻓﺎﻕ ﻭ
ﺍﺗﺤﺎﺩ ﺣﺴﻦ ﺳﻠﻮﮎ ﺑﺎ ﺟﻤﻴﻊ ﻃﻮﺍﻳﻒ ﻋﺎﻟﻢ ﻭ ﺧﻴﺮ ﺧﻮﺍﻫﻰ ّ ﮐﻞ ﺍﻣﻢ ﻭ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻭ ّ
ﻭ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﻭ ﺍﻧﻘﻴﺎﺩ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺍﻃﻔﺎﻝ ﻭ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻣﺎﻳﺤﺘﺎﺝ ﺍﻟﻴﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻭ
ﻣﺘﺼﻼ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﺣﻘﻴﻘّﻴﮥ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ،ﺑﻬﺎءﺍ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﮐﻮﺷﺶ ﻧﻤﻮﺩﻩ ً ّ ، ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺻﺤﺂﺋﻒ ﻧﺼﺎﻳﺢ ﺍﺭﺳﺎﻝ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﺠﻴﺒﻰ ﺣﺎﺻﻞ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ
ﺗﻔﺤﺺ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﺮﺍﺳﻼﺕ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻌﻀﻰ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻭ ّ
ﻓﻘﺮﺍﺕ ﺁﻥ ﻣﺮﻗﻮﻡ ﻣﻴﺸﻮﺩ .ﺁﻥ ﺭﺳﺎﺋﻞ ﺟﻤﻴﻊ ﺩﺭ ﺗﻬﺬﻳﺐ ﺍﺧﻼﻕ ﻭ ﺗﺸﻮﻳﻖ
ﺗﺸﮑﻰ ﺍﺯ ﺍﻫﻞ ﻓﺴﺎﺩ ﺑﻮﺩ .ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﻦ ﺁﺩﺍﺏ ﻭ ﺗﻮﺑﻴﺦ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻭ ّ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺑﻮﺩ:
ﺹ ۴۲
ﺍﻟﺬﻳﻦ ﻳﻨﺴﺒﻮﻥ ﺍﺣﺒﺎﺋﻰ ّ ﻋﺰ ﻟﻰ ﺑﻞ ّ "ﻟﻴﺲ ّ ﺍﻟﺬﻟّﺔ ﻋﻤﻞ ّ ﺫﻟﺘﻰ ﺳﺠﻨﻰ ﻟﻌﻤﺮﻯ ّ ﺍﻧﻪ ّ ﺍﻟﺸﻴﻄﺎﻥ ﻓﻰ ﺍﻋﻤﺎﻟﻬﻢ ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ ﺍﺧﺬ ﺍﻟﻬﻮﻯ ﻭ ﺍﻋﺮﺽ ﻳﺘﺒﻌﻮﻥ ّ ﺍﻧﻔﺴﻬﻢ ﺍﻟﻴﻨﺎ ﻭ ّ ﻋﻤﺎ ُ ِ ﻓﺎﻟﺬﻳﻦ ﺍﺭﺗﮑﺒﻮﺍ ﺍﻟﻔﺤﺸﺎء ﺍﻣﺮ ﺑﻪ ﻭ ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ ﺍﺗّﺒﻊ ﺍﻟﺤﻖ ﺑﺎﻟﻬﺪﻯ ّ ّ ّ
ﺗﻤﺴﮑﻮﺍ ﺑﺎﻟّﺪﻧﻴﺎ ﺍّﻧﻬﻢ ﻟﻴﺴﻮﺍ ﻣﻦ ﺍﻫﻞ ﺍﻟﺒﻬﺂء "ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ " ﻃﻮﺑﻰ ﻟﻤﻦ ﺗﺰﻳّﻦ ﻭ ّ ﺭﺑﻪ ﺑﺎﻟﻌﻤﻞ ﺍﻟﻮﺍﺿﺢ ﺍﻟﻤﺒﻴﻦ " ﻣﻤﻦ ﻧﺼﺮ ّ ﺍﻧﻪ ّ ﺑﻄﺮﺍﺯ ﺍﻻٓﺩﺍﺏ ﻭﺍﻻﺧﻼﻕ ّ
ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﺣﻖ ّ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ":ﻫﻮﺍ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺷﺄﻧﻪ ﺍﻟﺤﮑﻤﺔ ﻭ ﺍﻟﺒﻴﺎﻥّ ، ﺍﺱ ﻇﻬﻮﺭ ﺟﻮﺍﻫﺮ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺍﺯ ﻣﻌﺪﻥ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻋﺼﺮﻯ ﺍﻣﻴﻨﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻩّ ،
ﻣﺘﻌﺪﺩﻩ ﺭﺍ ﺳﺒﺐ ﺍﺳﺎﺱ ﺩﻳﻦ ﺍ ﻭ ﻣﺬﻫﺐ ﺍ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺬﺍﻫﺐ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﻭ ﺳﺒﻞ ّ
ﻋﻠﺖ ﺑﻐﻀﺎ ﻧﻨﻤﺎﻳﻨﺪ .ﺍﻳﻦ ﺍﺻﻮﻝ ﻭ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻭ ﺭﺍﻫﻬﺎﻯ ﻣﺤﮑﻢ ﻣﺘﻴﻦ ﺍﺯ ﻣﻄﻠﻊ ﻭ ّ ﻭﺍﺣﺪ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﺍﺯ ﻣﺸﺮﻕ ﻭﺍﺣﺪ ُﻣﺸﺮﻕ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﺧﺘﻼﻓﺎﺕ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻭﻗﺖ
ﻫﻤﺖ ﺭﺍ ﻣﺤﮑﻢ ﻭ ﺯﻣﺎﻥ ﻭ ﻗﺮﻭﻥ ﻭ ﺍﻋﺼﺎﺭ ﺑﻮﺩﻩ .ﺍﻯ ﺍﻫﻞ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﮐﻤﺮ ّ
ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺟﺪﺍﻝ ﻭ ﻧﺰﺍﻉ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﺍﻫﻞ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺷﻮﺩ
ﺣﺒﴼ ﻭ ﻟﻌﺒﺎﺩﻩ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﻋﻈﻴﻢ ﺧﻄﻴﺮ ﻗﻴﺎﻡ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ .ﺿﻐﻴﻨﻪ ﻭ ﻣﺤﻮ ﮔﺮﺩﺩ ّ
ﻭ ﺑﻐﻀﺎﻯ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻧﺎﺭﻯ ﺍﺳﺖ ﻋﺎﻟﻢ ﺳﻮﺯ ﻭ ﺍﻃﻔﺎء ﺁﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺻﻌﺐ ،ﻣﮕﺮ
ﻳﺪ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﺎﺱ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﻼﻯ ﻋﻘﻴﻢ ﻧﺠﺎﺕ ﺑﺨﺸﺪ .ﺩﺭ ﻣﺤﺎﺭﺑﮥ ﻭﺍﻗﻌﮥ
ﺑﻴﻦ ﺩﻭﻟﺘﻴﻦ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ،ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺍﺯ ﻣﺎﻝ ﻭ ﺟﺎﻥ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ ﭼﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ
ﻗﺮﻳﻬﺎ َﮐﺎﻥ ﻟﻢ ﻳﮑﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺷﺪ .ﻣﺸﮑﻮﺓ ﺑﻴﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﻳﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ
ﻣﺼﺒﺎﺡ ﺍﺳﺖ :ﺍﻯ ﺍﻫﻞ ﻋﺎﻟﻢ ﻫﻤﻪ ﺑﺎﺭ ﻳﮏ ﺩﺍﺭﻳﺪ ﻭ ﺑﺮﮒ ﻳﮏ ﺷﺎﺧﺴﺎﺭ .ﺑﻪ
ﺍﺗﺤﺎﺩ ﻭ ﻣﻮ ّﺩﺕ ﻭ ﺍﺗّﻔﺎﻕ ﺳﻠﻮﮎ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ .ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﮐﻤﺎﻝ ﻣﺤﺒﺖ ﻭ ّ ّ
ِ ﮔﻮﺍﻩ ﺍﻳﻦ ﺣﻖ ﺁﮔﺎﻩ ﻣﻨﻮﺭ ﺳﺎﺯﺩ ّ . ﺣﻘﻴﻘﺖ ،ﻧﻮﺭ ﺍﺗّﻔﺎﻕ ﺁﻓﺎﻕ ﺭﺍ ﺭﻭﺷﻦ ﻭ ّ
ﺹ ۴۳
ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻫﺴﺖ ،ﺟﻬﺪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﺑﻠﻨﺪ ﺍﻋﻠﻰ ﮐﻪ ﻣﻘﺎﻡ
ﺻﻴﺎﻧﺖ ﻭ ﺣﻔﻆ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻓﺎﺋﺰ ﺷﻮﻳﺪ .ﺍﻳﻦ ﻗﺼﺪ ،ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﻘﺎﺻﺪ
ﺣﻖ ﻣﻠﻮﮎ ﻋﺎﻟﻢ ﺭﺍ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻞ ،ﻣﻠﻴﮏ ﺁﻣﺎﻝ .ﺍﻣﻴﺪﻭﺍﺭﻳﻢ ّ
ﻣﻨﻮﺭ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻣﺰّﻳﻦ ﺩﺍﺭﻧﺪ .ﮔﺎﻫﻰ ﺑﻪ ﺍﺯ ّ ﺗﺠﻠﻴﺎﺕ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﻋﺪﻝ ﻋﺎﻟﻢ ﺭﺍ ّ
ﻟﺴﺎﻥ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻭ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﺑﻪ ﻟﺴﺎﻥ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻭ ﻃﺮﻳﻘﺖ ﻧﻄﻖ ﻧﻤﻮﺩﻳﻢ ﻭ ﻣﻘﺼﺪ
ﺍﻗﺼﻰ ﻭ ﻏﺎﻳﺖ ﻗﺼﻮﻯ ،ﻇﻬﻮﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﺑﻠﻨﺪ ﺍﻋﻠﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﮐﻔﻰ ﺑﺎ
ﺷﻬﻴﺪﺍ .ﺍﻯ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ﺑﺎ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻫﻞ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﺭﻭﺡ ﻭ ﺭﻳﺤﺎﻥ ﻣﻌﺎﺷﺮﺕ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ، ﺍﮔﺮ ﻧﺰﺩ ﺷﻤﺎ ﮐﻠﻤﻪ ﻭ ﻳﺎ ﺟﻮﻫﺮﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﻭﻥ ﺷﻤﺎ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﺤﺮﻭﻡ ،ﺑﻪ
ﻣﺤﺒﺖ ﻭ ﺷﻔﻘﺖ ﺍﻟﻘﺎ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﻭ ﺑﻨﻤﺎﺋﻴﺪ ﺍﮔﺮ ﻗﺒﻮﻝ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺛﺮ ﻧﻤﻮﺩ ﻟﺴﺎﻥ ّ
ﻣﻘﺼﺪ ﺣﺎﺻﻞ ﻭ ّﺍﻻ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺎﻭ ﮔﺬﺍﺭﻳﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﮤ ﺍﻭ ﺩﻋﺎ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﻧﻪ ﺟﻔﺎ .
ﻟﺴﺎﻥ ﺷﻔﻘﺖ ﺟّﺬﺍﺏ ﻗﻠﻮﺏ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺎﺋﺪﮤ ﺭﻭﺡ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ
ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻟﻔﺎﻅ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻓﻖ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﺷﺮﺍﻕ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺣﮑﻤﺖ ﻭ
ﻏﺮﺍ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺣﻀﺮﺕ ﺩﺍﻧﺎﺋﻰ .ﺍﮔﺮﺍﻫﻞ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺩﺭ ﺍﻋﺼﺎﺭ ﺍﺧﻴﺮﻩ ﺑﻪ ﺷﺮﻳﻌﺖ ّ ﺗﺸﺒﺚ ،ﺑﻨﻴﺎﻥ ﺧﺎﺗﻢ ﺭﻭﺡ ﻣﺎﺳﻮﺍﻩ ﻓﺪﺍﻩ ﻋﻤﻞ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺫﻳﻠﺶ ّ
ﺣﺼﻦ ﺍﻣﺮ ﻣﺘﺰﻋﺰﻉ ﻧﻤﻰ ﺷﺪ ﻭ ﻣﺪﺍﺋﻦ ﻣﻌﻤﻮﺭ ﺧﺮﺍﺏ ﻧﻤﻰ ﮔﺸﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺪﻥ
ِ ﺍﻣﺖ ﻣﺮﺣﻮﻣﻪ ﻣﺰﻳﻦ ﻭ ﻓﺎﺋﺰ .ﺍﺯ ﻏﻔﻠﺖ ﻭ ﺍﺧﺘﻼﻑ ّ ﻭ ﻗﺮﻯ ﺑﻪ ﻃﺮﺍﺯ ﺍﻣﻦ ﻭ ﺍﻣﺎﻥ ّ ﻣﻠﺖ ﺑﻴﻀﺎ ﺗﻴﺮﻩ ﻭ ﺿﻌﻴﻒ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ .ﺍﮔﺮ ﻭ ﺩﺧﺎﻥ ﺍﻧﻔﺲ ﺷﺮﻳﺮﻩ ّ ِ
ﺍﻭﻝ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ ﺍﺯ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﻋﺪﻝ ﻏﺎﻓﻞ ﻧﻤﻰ ﮔﺸﺘﻨﺪ .ﺍﻳﻦ ﻣﻈﻠﻮﻡ ﺍﺯ ّ
ﺍﻳﺎﻡ ﺍﻟﻰ ﺣﻴﻦ ﺑﻴﻦ ﺍﻳﺎﺩﻯ ﻏﺎﻓﻠﻴﻦ ﻣﺒﺘﻼ ،ﮔﺎﻫﻰ ﺑﻪ ﻋﺮﺍﻕ ﻭ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﺑﻪ ﺍﺩﺭﻧﻪ ّ
ﻋﮑﺎ ﮐﻪ ﻣﻨﻔﺎﻯ ﻗﺎﺗﻠﻴﻦ ﻭ ﺳﺎﺭﻗﻴﻦ ﺑﻮﺩﻩ ،ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﺟﻬﺖ ﻣﺎ ﺭﺍ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ّ
ﺹ ۴۴
ﻣﺤﻞ ﻧﻔﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺳﺠﻦ ﺍﻋﻈﻢ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﮐﺠﺎ ﻭ ﭼﻪ ﺟﺎ ّ
ﺍﻟﺮ ﻓﻴﻊ .ﻣﺎ ﺭﺏ ﺍﻟﮑﺮﺳﻲ ّ ﺭﺏ ﺍﻟﻌﺮﺵ ﻭ ﺍﻟﺜّﺮﻯ ﻭ ّ ﮔﻴﺮﻳﻢ .ﺍﻟﻌﻠﻢ ﻋﻨﺪﺍّ ّ ﻣﺤﻞ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻭ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﻮﺩ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻭﻟﻴﺎء ﺑﻪ ﮐﻤﺎﻝ ﺍﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺩﺭ ﻫﺮ ّ
ﻭﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﻓﻖ ﺍﻋﻠﻰ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺻﻼﺡ ﻋﺎﻟﻢ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺍﻣﻢ
ﻣﺸﻐﻮﻝ ﮔﺮﺩﻧﺪ .ﺁﻧﭽﻪ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﺸﻮﺩ ﺳﺒﺐ ﻭ ﻋﻠّﺖ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ﮐﻠﻤﮥ
ﻧﺰﻝ ﻣﻦ ﻟﺪﻥ ﺁﻣﺮ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻫﺴﺖ .ﺧﺬﻭﺍ ﺍﻣﺮﺍ ﻭ ﺗﻤﺴﮑﻮﺍ ﺑﻪ ّ ّ ﺍﻧﻪ ّ
ﺣﮑﻴﻢ .ﺑﺎﮐﻤﺎﻝ ﺷﻔﻘﺖ ﻭ ﺭﺣﻤﺖ ﺍﻫﻞ ﻋﺎﻟﻢ ﺭﺍ ﺑﻤﺎ ﺗﻨﺘﻔﻊ ﺑﻪ ﺍﻧﻔﺴﻬﻢ ﺩﻻﻟﺖ ﮐﺮﺩﻳﻢ ﻭ ﺭﺍﻩ ﻧﻤﻮﺩﻳﻢ .ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻋﻠﻰ ﺍﻓﻖ ﻋﺎﻟﻢ
ﺍﺷﺮﺍﻕ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺍﻫﻞ ﺑﻬﺎء ﺟﺰ ﻋﻤﺎﺭ ﻭ ﺍﺻﻼﺡ ﻋﺎﻟﻢ ﻭ ﺗﻬﺬﻳﺐ ﺍﻣﻢ
ﻣﻘﺼﻮﺩﻯ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ،ﺑﺎ ﺟﻤﻴﻊ ﻧﺎﺱ ﺑﻪ ﺻﺪﻕ ﻭ ﺻﻔﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ،
ﻇﺎﻫﺮﺷﺎﻥ ﻋﻴﻦ ﺑﺎﻃﻦ ﻭ ﺑﺎﻃﻦ ﻧﻔﺲ ﻇﺎﻫﺮ .ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﻣﺮ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﻭ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻧﻪ
ﺍﻣﺎﻡ ﻭﺟﻮﻩ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﻫﻮﻳﺪﺍ ،ﻧﻔﺲ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﮔﻮﺍﻩ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻝ .ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻫﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺼﺮﻯ ﺍﺯ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﭘﻰ ﺑﺮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺩ ﺍﻫﻞ
ﺑﻬﺎء ﺁﮔﺎﻫﻰ ﻳﺎﺑﺪ .ﺍﻣﻮﺍﺝ ﺑﺤﺮ ﺭﺣﻤﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﻪ ﮐﻤﺎﻝ ﺭﻭﺡ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﺍﻣﻄﺎﺭ ﺗﻮﻗﻒ ﺩﺭ ﻋﺮﺍﻕ ﺍﻳﻦ ﺍﻳﺎﻡ ّ ﺳﺤﺎﺏ ﻓﻀﻞ ﻭ ﻋﻨﺎﻳﺘﺶ ﺩﺭ ّ ﮐﻞ ﺣﻴﻦ ﻧﺎﺯﻝ .ﺩﺭ ّ
ﻣﻈﻠﻮﻡ ﺑﺎ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺣﺰﺍﺏ ﺑﻰ ﭘﺮﺩﻩ ﻭ ﺣﺠﺎﺏ ﺟﺎﻟﺲ ﻭ ﻣﺆﺍﻧﺲ .ﭼﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺍﺯ ﮐﻞ ﺍﻫﻞ ﺁﻓﺎﻕ ﺑﻪ ﻧﻔﺎﻕ ﺩﺍﺧﻞ ﻭ ﺑﻪ ﻭﻓﺎﻕ ﺧﺎﺭﺝ ،ﺑﺎﺏ ﻓﻀﻞ ﺑﺮ ﻭﺟﻮﻩ ّ
ﻣﻔﺘﻮﺡ ،ﺑﺎﻋﺎﺻﻰ ﻭ ﻣﻄﻴﻊ ﺩﺭ ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻗﺴﻢ ﻣﻌﺎﺷﺮ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺪﮐﺎﺭﺍﻥ ﺑﻪ
ﺠﻠﻴﺎﺕ ﺍﺳﻢ ﺳﺘّﺎﺭ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﻇﺎﻫﺮ ﮐﻪ ﺩﺭﻳﺎﻯ ﺑﺨﺸﺶ ﺑﻰ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﭘﻰ ﺑﺮﻧﺪ .ﺗ ّ
ﺑﺪﮐﺎﺭ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩ ﺍﺯ ﺍﺧﻴﺎﺭ ﻣﺤﺴﻮﺏ .ﻫﻴﭻ ﻗﺎﺻﺪﻯ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻭ ﻫﻴﭻ
ﺹ ۴۵
ﻣﻘﺒﻠﻰ ﻣﻤﻨﻮﻉ ﻧﻪ .ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻭ ﺍﺟﺘﻨﺎﺏ ﻧﺎﺱ ﺭﺍ ﺳﺒﺐ ،ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺟﻬﺎﻝ ﺑﻮﺩﻩ .ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ّ
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ّﺍﻻ ﻋﺎﻟﻢ ﻧﻔﻮﺳﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﻧﺎﺱ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﺎﻃﻰ ﺑﺤﺮ ّ
ﻋﺎﻣﻞ ﻭ ﺣﮑﻴﻢ ﻋﺎﺩﻝ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺭﻭﺣﻨﺪ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﺟﺴﺪ ﻋﺎﻟﻢ .ﻃﻮﺑﻰ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ
ﻣﺰﻳﻦ ﻭ ﻫﻴﮑﻠﺶ ﺑﻪ ﻃﺮﺍﺯ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﻣﻔﺘﺨﺮ. ﻋﺎﻟﻤﻰ ﮐﻪ ﺗﺎﺭﮐﺶ ﺑﻪ ﺗﺎﺝ ﻋﺪﻝ ّ
ﻣﺤﺒﺖ ﻭ ﺷﻔﻘﺖ ﻭ ﺣﮑﻤﺖ ﻭﺻﻴﺖ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﻧﺼﺢ ،ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ﺭﺍ ّ ّ
ﻭ ﻣﺪﺍﺭﺍ ﺍﻣﺮ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﻣﻈﻠﻮﻡ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻣﺴﺠﻮﻥ ،ﻧﺎﺻﺮ ﺍﻭ ﺟﻨﻮﺩ ﺍﻋﻤﺎﻝ
ﻭ ﺍﺧﻼﻕ ﺑﻮﺩﻩ ،ﻧﻪ ﺻﻔﻮﻑ ﻭ ﺟﻨﻮﺩ ﻭ ﺗﻔﻨﮓ ﻭ ﺗﻮﭖ .ﻳﮏ ﻋﻤﻞ ﭘﺎﮎ ﻋﺎﻟﻢ ﻃﻴﺒﻪ ﺟﻨﺖ ﻋﻠﻴﺎ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﺍﻯ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﺧﻼﻕ ﻣﺮﺿﻴﻪ ﻭ ﺍﻋﻤﺎﻝ ّ ّ ﺧﺎﮎ ﺭﺍ ّ
ﻣﻈﻠﻮﻡ ﺭﺍ ﻧﺼﺮﺕ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ.ﺍﻟﻴﻮﻡ ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﺍﺭﺍﺩﮤ ﺑﻠﻮﻍ ﺑﻪ ﺍﻋﻠﻰ ﺍﻟﻤﻘﺎﻡ
ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻤﺎ ﻋﻨﺪﻩ ﻧﺎﻇﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﻞ ﺑﻤﺎ ﻋﻨﺪﺍ .ﻟﻴﺲ ﻟﻪ ﺍﻥ ﻳﻨﻈﺮ ﺍﻟﻰ ﻣﺎ ﻳﻨﻔﻌﻪ ﺑﻞ ﺍﻟﻰ ﻣﺎ ﺗﺮﺗﻔﻊ ﺑﻪ ﮐﻠﻤﺔ ﺍ ﺍﻟﻤﻄﺎﻋﺔ .ﻗﻠﺐ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺷﺌﻮﻧﺎﺕ ﻧﻔﺲ
ﻣﻘﺮﺑﻴﻦ ﺗﻘﻮﻯ ﺍ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻣﻘﺪﺱ ﺑﺎﺷﺪ ،ﭼﻪ ﮐﻪ ﺳﻼﺡ ﻭ ﻫﻮﻯ ّ ﻣﻮﺣﺪﻳﻦ ﻭ ّ ّ ﻫﺴﺖ ،ﺍﻭﺳﺖ ﺩﺭﻋﻰ ﮐﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﻬﺎﻡ ﺑﻐﻰ ﻭ ﻓﺤﺸﺎ ﺣﻔﻆ ﻣﻰ
ﻣﻈﻔﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻗﻮﻯ ﺟﻨﻮﺩ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺤﺴﻮﺏ .ﺑﻬﺎ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﻻﺯﺍﻝ ﺭﺍﻳﺖ ﺗﻘﻮﻯ ّ
ﺭﺏ ﺍﻟﺠﻨﻮﺩ .ﻋﺎﻟﻢ ﺭﺍ ﻇﻠﻤﺖ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻓﺘﺢ ّ ﺍﻟﻤﻘﺮﺑﻮﻥ ﻣﺪﻥ ﺍﻟﻘﻠﻮﺏ ﺑﺎﺫﻥ ﺍّ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺳﺮﺍﺟﻰ ﮐﻪ ﺭﻭﺷﻨﻰ ﺑﺨﺸﺪ ﺣﮑﻤﺖ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻫﺴﺖ ﻣﻘﺘﻀﻴﺎﺕ ﺁﻥ
ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺣﮑﻤﺖ ﻣﻼﺣﻈﮥ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺍﺳﺖ
ﻭ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺎﻧﺪﺍﺯﻩ ﻭ ﺷﺄﻥ ،ﻭ ﺍﺯ ﺣﮑﻤﺖ ﺣﺰﻡ ﺍﺳﺖ ﭼﻪ ﮐﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺟﻞ ﺟﻼﻟﻪ ﺣﻖ ّ ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻗﺒﻮﻝ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺍﺯ ّ
ﺹ ۴۶
ﻗﻴﻮﻡ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﻧﻔﺮﻣﺎﻳﺪ .ﻳﺎ ﺑﻄﻠﺒﻴﺪ ﻋﺒﺎﺩﺵ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﺣﻴﻖ ﻣﺨﺘﻮﻡ ﻭ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﺍﺳﻢ ّ
ﺍﻟﺼﺪﻕ ﻳﻮﺻﻴﮑﻢ ﺑﺎﻻﻣﺎﻧﺔ ﺍﻟﮑﺒﺮﻯ ﻟﻌﻤﺮﺍ ﻧﻮﺭﻫﺎ ﺍﻇﻬﺮ ﺍﺣﺒّﺎء ﺍّ ﺍﻥ ﻗﻠﻢ ّ
ﮐﻞ ﻧﻮﺭ ﻋﻨﺪ ﻧﻮﺭﻫﺎ ﻭ ﺿﻴﺎﺋﻬﺎ ﻭ ﺍﺷﺮﺍﻗﻬﺎ .ﺍﺯ ﺣﻖ ﺍﻟﺸﻤﺲ ﻗﺪ ﺧﺴﻒ ّ ﻣﻦ ﻧﻮﺭ ّ ﻣﻰ ﻃﻠﺒﻴﻢ ﻣﺪﻥ ﻭ ﺩﻳﺎﺭﺵ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﺷﺮﺍﻗﺎﺕ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﺷﻤﺲ ﺍﻣﺎﻧﺖ ﻣﺤﺮﻭﻡ
ﻋﻔﺖ ﻭ ﺻﻔﺎ ﻭ ﻭﻓﺎ ﺩﻻﻟﺖ ﺍﻳﺎﻡ ﺑﻪ ﺍﻣﺎﻧﺖ ﻭ ّ ﻧﻔﺮﻣﺎﻳﺪ .ﺟﻤﻴﻊ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻟﻴﺎﻟﻰ ﻭ ّ
ﺍﻳﺎﻡ ﻣﺮﺿﻴﻪ ﻃﻴﺒﻪ ﻭ ﺍﺧﻼﻕ ﻭﺻﻴﺖ ﮐﺮﺩﻳﻢ .ﺩﺭ ﻟﻴﺎﻟﻰ ﻭ ّ ّ ّ ﻧﻤﻮﺩﻳﻢ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻋﻤﺎﻝ ّ ﺻﺮﻳﺮ ﻗﻠﻢ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﻭ ﻟﺴﺎﻥ ﻧﺎﻃﻖ ،ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻴﻒ ،ﮐﻠﻤﻪ ﻗﺎﺋﻢ
ﻭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻄﻮﺕ ،ﺻﺒﺮ ﻭ ﻣﻘﺎﻡ ﻇﻠﻢ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻭ ﺣﻴﻦ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺗﻔﻮﻳﺾ .ﺳﻰ ﺳﻨﻪ ﺍ ﻭ ﺍ ْﺯﻳﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺣﺰﺏ ﻣﻈﻠﻮﻡ ﻭﺍﺭﺩ ،ﺻﺒﺮ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ
ﻭﺍ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ .ﻫﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﻋﺪﻝ ﻭ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺑﺮ ﺁﻧﭽﻪ ﺫﮐﺮ ﺷﺪ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﺩﺍﺩﻩ
ﻭ ﻣﻰ ﺩﻫﺪ .ﺍﻳﻦ ﻣﻈﻠﻮﻡ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣّﺪﺕ ﺑﻪ ﻣﻮﺍﻋﻆ ﺣﺴﻨﻪ ﻭ ﻧﺼﺎﻳﺢ ﺷﺎﻓﻴﮥ ﮐﻞ ﺛﺎﺑﺖ ﻭ ﻭﺍﺿﺢ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻈﻠﻮﻡ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﺗﺸﺒﺚ ﻧﻤﻮﺩ ﺗﺎ ﺑﺮ ّ ﮐﺎﻓﻴﻪ ّ
ﻇﻬﻮﺭ ﮐﻨﻮﺯ ﻣﻮﺩﻋﻪ ﺩﺭ ﻧﻔﻮﺱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻫﺪﻑ ﺳﻬﺎﻡ ﺑﻼﻳﺎ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﻧﺰﺍﻉ ﻭ ﺟﺪﺍﻝ ﺷﺄﻥ ﺩﺭﻧﺪﻩ ﻫﺎﻯ ﺍﺭﺽ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻫﺴﺖ ،ﺍﻋﻤﺎﻝ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ ﺷﺄﻥ
ﺍﻟﺬﻯ ﺧﻠﻖ ﺍﻻﻧﺴﺎﻥ ﻋﻠّﻤﻪ ﺍﻟﺒﻴﺎﻥ .ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ّ ﺍﻧﺴﺎﻥ .ﺗﺒﺎﺭﮎ ّ
ﻣﻠﺖ .ﻳﮏ ﻧﻔﺲ ﻳﺎﻓﺖ ﻧﺸﺪ ﮐﻪ ﺯﺣﻤﺘﻬﺎ ﻧﻪ ﺍﻣﺮﺍﻯ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﺍﺿﻰ ﻭ ﻧﻪ ﻋﻠﻤﺎﻯ ّ ﺧﻠﺪ ﺍُ ﻣﻠﮑﻪ ﮐﻠﻤﻪ ﺍﻯ ﺑﮕﻮﻳﺪ .ﻟﻦ ﻳﺼﻴﺒﻨﺎ ﺍﻣﺎﻡ ﺩﺭﮔﺎﻩ ﺣﻀﺮﺕ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ّ ّﺍﻻ ﻣﺎ ﮐﺘﺐ ﺍ ﻟﻨﺎ .ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻋﻤﻞ ﻧﻨﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻣﻨﮑﺮ ﮐﻮﺗﺎﻫﻰ
ﻧﺮﻓﺖ ،ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻋﻨﻘﺎ ﺷﺪ ﻭ ﺻﺪﻕ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺒﺮﻳﺖ ﺍﺣﻤﺮ .ﻧﻔﺴﻰ ﺑﻪ ﺣﻖ ﻣﺒﻐﻮﺽ ﻋﺒﺎﺩ ﻭ ﻣﻄﺮﻭﺩ ﺑﻼﺩ ﺧﻴﺮ ّ ﺗﮑﻠﻢ ﻧﻨﻤﻮﺩ .ﮔﻮﻳﺎ ﻋﺪﻝ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺍﻫﻞ ّ
ﺹ ۴۷
ﺗﮑﻠﻢ ﻣﻘﺪﻣﮥ ﺍﺭﺽ ﻃﺎء ﺍﺣﺪﻯ ﺑﻤﺎ ﺣﮑﻢ ﺑﻪ ﺍّ ﮔﺸﺘﻪ .ﺳﺒﺤﺎﻥ ﺍ ﺩﺭ ّ
ﺧﻠﺪﺍ ﻣﻠﮑﻪ، ﻧﻨﻤﻮﺩ ،ﻧﻈﺮ ﺑﺎﻇﻬﺎﺭ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺍﺑﺮﺍﺯ ﺧﺪﻣﺖ ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﺳﻠﻄﺎﻥ ّ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺭﺍ ﻣﻨﮑﺮ ﻭ ﻣﺼﻠﺢ ﺭﺍ ﻣﻔﺴﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﻧﺪ .ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻥ ﻧﻔﻮﺱ
ﺫﺭﻩ ﺭﺍ ﺁﻓﺘﺎﺏ ،ﺑﻴﺖ ﮔﻠﻴﻦ ﺭﺍ ﺣﺼﻦ ﻣﺘﻴﻦ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻗﻄﺮﻩ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ّ
ﺣﻖ ﻣﺒﻴﻦ ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﻨﺪ .ﺟﻤﻌﻰ ﻣﺼﻠﺤﻴﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻬﻤﺖ ﻓﺴﺎﺩ ﺍﺧﺬ ﻭ ﺍﺯ ّ ﻣﻠﺖ ﻗﺼﺪﻯ ﻭ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ،ﻟﻌﻤﺮ ﺍ ﺁﻥ ﻧﻔﻮﺱ ﺟﺰ ﻋّﺰﺕ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﺧﺪﻣﺖ ّ َﺍﻣﻠﻰ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ،ﮔﻔﺘﻪ ﻭ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻭ ﻓﻰ ﺳﺒﻴﻞ ﺍ
ﺳﺎﻟﮑﻨﺪ .ﺍﻯ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻋﺎﻟﻤﻴﺎﻥ ﻣﺴﺌﻠﺖ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﺣﻀﺮﺕ ﺳﻠﻄﺎﻥ
ﺧﻠﺪﺍ ﻣﻠﮑﻪ ﺭﺍ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺍﺯ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﻋﺪﻝ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺍﻳﺮﺍﻥ ّ ﻣﺰﻳﻦ ﮔﺮﺩﺩ .ﺍﺯ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺑﻪ ﺻﺮﺍﻓﺖ ﻃﺒﻊ ﻣﺒﺎﺭﮎ ﺑﻪ ﻃﺮﺍﺯ ﺍﻣﻦ ﻭ ﺍﻣﺎﻥ ّ
ﺑﺴﺘﮕﺎﻥ ﺭﺍ ﮔﺸﻮﺩ ﻭ ﻣﻘﻴّﺪﻳﻦ ﺭﺍ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺑﺨﺸﻮﺩ .ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺭ ﻋﺮﺿﺶ ﻣﻄﻠﻊ ﺍﻣﺎﻡ ﻭﺟﻮﻩ ﻋﺒﺎﺩ ﻓﺮﺽ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻇﻬﺎﺭﺵ ﺍﺯ ﺳﺠّﻴﮥ ﺍﺑﺮﺍﺭ ﺗﺎ ﺍﺧﻴﺎﺭ ّ
ﺍﻧﻪ ﻳﻠﻬﻢ ﻣﻦ ﻳﺸﺂء ﺑﻤﺎ ﺍﺭﺍﺩ ﻭ ﻫﻮ ﺍﻟﻤﻘﺘﺪﺭ ﺍﻻٓﻣﺮ ﺍﻟﻌﻠﻴﻢ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺁﮔﺎﻩ ﮔﺮﺩﻧﺪّ ،
ﺍﻟﺤﮑﻴﻢ .ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺭﺽ ﮐﻠﻤﻪ ﺍﻯ ﺑﻪ ﺳﻤﻊ ﻣﻈﻠﻮﻡ ﺭﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﺳﺒﺐ
ﺍﻟﺪﻭﻟﻪ ﻓﺮﻫﺎﺩ ﻣﻴﺮﺯﺍ ،ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﻣﺴﺠﻮﻥ ﺣﻴﺮﺕ ﺷﺪ .ﻧّﻮﺍﺏ ﻭﺍﻻ ﻣﻌﺘﻤﺪ ّ
ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﺁﻧﭽﻪ ﺫﮐﺮﺵ ﻣﺤﺒﻮﺏ ﻧﻪ .ﺍﻳﻦ ﻣﻈﻠﻮﻡ ﺑﺎ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺍﻳﺸﺎﻥ
ﻣﺤﻠﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﮐﻢ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺍﺳﺖ ﺩﻭ ﺑﺎﺭ ﺩﺭ ﻣﺮﻍ ّ
ﻣﻘﺮ ﻣﻈﻠﻮﻡ ﺑﻮﺩ ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ،ﺩﻓﻌﮥ ﺍﻭﻟﻰ ﻋﺼﺮ ﻳﻮﻣﻰ ﻭ ﺷﻤﻴﺮﺍﻥ ﮐﻪ ّ
ﺛﺎﻧﻰ ﻳﻮﻡ ﺟﻤﻌﻪ ﺻﺒﺢ ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﻣﻐﺮﺏ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ. ﺗﮑﻠﻢ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﺍﮔﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﺧﺪﻣﺖ ﺣﻖ ّ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻋﺎﻟﻢ ﻭ ﺁﮔﺎﻫﻨﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ّ
ﺹ ۴۸
ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪ ﺍﻳﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺭﺍ ﺍﻣﺎﻡ ﻭﺟﻪ ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﻣﻈﻠﻮﻡ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺩﺍﺭﺩ :ﻳﺎ ﺍﺑﻦ
َِ ﺍﻟﻤﻠﮏ ﺍﺳﺌﻞ ﻣﻦ ﺣﻀﺮﺗﮏ ﺍﻟﻌﺪﻝ ﻭ ﺍﻻﻧﺼﺎﻑ ﻓﻰ ﻣﺎ ﻭﺭﺩ ﻋﻠﻰ ﻫﺬﺍ
ﺍﻟﻤﻈﻠﻮﻡ ﺍﻟﻐﺮﻳﺐ .ﻃﻮﺑﻰ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﻧﻔﺴﻰ ﮐﻪ ﺷﺒﻬﺎﺕ ﺍﻫﻞ ﻫﻮﻯ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ
ﻧﻴﺮ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﻧﻨﻤﻮﺩ .ﻳﺎ ﺍﻭﻟﻴﺎء ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻋﺪﻝ ﺑﺎﺯ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻧﻮﺍﺭ ّ ﺑﺎﻟﻌﻔﺔ ﻭ ﺍﻻﻣﺎﻧﺔ ﻭﺍﻟّﺪﻳﺎﻧﺔ ﻭ ﻣﺮﺓ ﺍﺧﺮﻯ ّ ﺍ ﻓﻰ ﺁﺧﺮﺍﻟﻘﻮﻝ ﻧﻮﺻﻴﮑﻢ ّ
ﺍﻟﺼﻔﺎء ﺿﻌﻮﺍ ﺍﻟﻤﻨﮑﺮ ﻭ ﺧﺬﻭﺍ ﺍﻟﻤﻌﺮﻭﻑ ﻫﺬﺍ ﻣﺎ ﺍﻣﺮﺗﻢ ﺑﻪ ﻓﻰ ﺍﻟﺼﺪﻕ ﻭ ّ ّ
ﮐﺘﺎﺏ ﺍ ﺍﻟﻌﻠﻴﻢ ﺍﻟﺤﮑﻴﻢ ﻃﻮﺑﻰ ﻟﻠﻌﺎﻣﻠﻴﻦ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺣﻴﻦ ﻗﻠﻢ ﻧﻮﺣﻪ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ ﻳﺎ ﺍﻭﻟﻴﺎء ﺍ ﺑﻪ ﺍﻓﻖ ﺭﺍﺳﺘﻰ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺩﻭﻧﺶ ﻓﺎﺭﻍ ﻭ
ﻣﻨﻘﻄﻊ ﻭ ﺁﺯﺍﺩ ﻻﺣﻮﻝ ﻭ ﻻ ﻗّﻮﺓ ّﺍﻻ ﺑﺎ".
ﺣﻖ ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﺑﻖ ﺩﺭ ﻭﻻﻳﺎﺕ ﺩﺭ ﺍﻟﺴﻦ ﻭ ﺍﻓﻮﺍﻩ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ّ
ﻣﺰﻳﺖ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﻭ ﺣﮑﺎﻳﺎﺕ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻭ ﻣﺒﺎﻳﻦ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻰ ّ
ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻭ ﻣﻌﺎﺭﺽ ﻣﻮﻫﺒﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ﺍﺷﺘﻬﺎﺭ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﺳﺎﺱ ﻗﺮﺍﺭ ﻭ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭﻯ ﺣﺼﻮﻝ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺭﻭﺵ ﻭ ﺳﻠﻮﮎ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻭ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﺷﺪ ﭘﺮﺩﻩ
ﺷﺒﻬﻪ ﻭ ﺷﮑﻮﮎ ﺯﺍﺋﻞ ﮔﺸﺖ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺣﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻭﺍﺿﺢ ﻭ ﺭﻭﺷﻦ
ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺩﺭﺟﻪ ﺛﺒﻮﺕ ﻭﺍﺻﻞ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﺳﺎﺱ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻇﻨﻮﻥ ﻧﺎﺱ ﺍﺳﺖ ﻭ
ﺑﻨﻴﺎﻥ ﻣﺒﺎﻳﻦ ﮔﻤﺎﻥ ﻭ ﻗﻴﺎﺱ .ﺩﺭ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻭ ﮐﺮﺩﺍﺭ ﻭ ﺍﺧﻼﻕ ﻭ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﻣﺤّﻞ
ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻧﻪ .ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮ ﺑﻌﻀﻰ ﺿﻤﺎﺋﺮ ﻭ ﻋﻘﺎﺋﺪ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺍﺳﺖ
ﺍﻣﻨﻴﺖ ﻭ ﺭﺳﻮﺥ ﺑﻪ ﺍﻣﺎﻧﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻗﺮﺍﻳﻦ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﻫﺎﻟﻰ ّ ﻭ ﺻﺪﺍﻗﺖ ﻭ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻌﺎﻣﻼﺕ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ .
ﺹ ۴۹
ﻣﺪﺕ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﺍﻳﻦ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﺩﺭ ﻋﺮﺍﻕ ،ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺍﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺭﻭﻳﻢّ . ﺁﻓﺎﻕ ﺷﺪﻧﺪ ﭼﻪ ﮐﻪ ﻏﺮﺑﺖ ﺳﺒﺐ ﺷﻬﺮﺕ ﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺍﺯ
ﺍﺗﺤﺎﺩﻯ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﺍﻟﻔﺘﻰ ﺁﺭﺍﺳﺘﻨﺪ ﻟﮑﻦ ﻃﻮﺍﻳﻒ ﺳﺎﻳﺮﻩ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﻭ ّ
ﺭﺋﻴﺲ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻫﺮ ﺣﺰﺑﻰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻳﺎﻓﺘﻪ ،ﺩﺭ ﮐﻤﺎﻝ ﺳﮑﻮﻥ ﻭ ﺳﻠﻮﮎ
ﻭ ﺛﺒﻮﺕ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺗﻤﮑﻴﻦ ﺍﺣﺪﻯ ﻧﻨﻤﻮﺩ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻗﺪﺭ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺑﻪ
ﻧﺼﻴﺤﺖ ﻫﺮ ﻳﮏ ﻗﻴﺎﻡ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻭ ﺗﺤﺮﻳﺺ ﺑﻪ ﻧﻮﺍﻳﺎﻯ ﺣﺴﻨﮥ ﻭ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻣﻠﺖ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ ﻭ ﺣﺮﮐﺖ ﺭﺋﻴﺲ ﺩﺭ ﻋﺮﺍﻕ ﺷﻬﺮﺕ ﺧﻴﺮﻳﮥ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ّ ّ
ﻣﺪﺕ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﺩﺭ ﻋﺮﺍﻕ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﻦ ﺩﻭﻝ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺩﺭ ّ
ﻣﻮﺩﺕ ﺟﺴﺘﻨﺪ ﻟﮑﻦ ﺭﺋﻴﺲ ﻣﻮﺍﻓﻘﺖ ﺍﺟﻨﺒّﻴﻪ ﺣﺴﻦ ﺍﻟﻔﺖ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﻭ ﺭﻭﺍﺑﻂ ّ ﻧﻨﻤﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺍﺗّﻔﺎﻗﺎﺕ ﻏﺮﻳﺒﻪ ﺁﻧﮑﻪ ﺩﺭ ﻋﺮﺍﻕ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﮤ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺩﻭﻝ ﻫﻤﺮﺍﺯ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻭﻋﺪ ﻭ ﻭﻋﻴﺪ ﺩﻣﺴﺎﺯ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻟﺴﺎﻥ
ﺗﻮﺑﻴﺦ ﮔﺸﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻧﺼﻴﺤﺖ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﭼﻪ ﺩﻧﺎﺋﺖ ﺍﺳﺖ
ﻭ ﻭﺿﻮﺡ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﮐﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺩﻧﻴﻮﻯ ﻭ ﻓﻮﺍﻳﺪ ﺷﺨﺼﻰ ﻭ ﺭﻓﺎﻫﻴﺖ ﺣﺎﻝ ﻳﺎ ﺻﻴﺎﻧﺖ ﺟﺎﻥ ﻭ ﻣﺎﻝ ،ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻭﺑﺎﻝ ﻋﻈﻴﻢ ﻭ ّ
ﺫﻟﺖ ﮐﺒﺮﻯ ﻭ ﺟﺎﻟﺐ ﺧﺴﺮﺍﻥ ﻣﺒﻴﻦ ﺍﻧﺪﺍﺯﺩ ﻭ ﻣﺘﺼﺪﻯ ﺍﻣﺮﻯ ﮔﺮﺩﺩ ﮐﻪ ﺩﺍﻋﻰ ّ ّ ﺗﺤﻤﻞ ﺗﻮﺍﻥ ﺫﻟﺘﻰ ﺭﺍ ﻧﻘﻤﺖ ﻋﻈﻤﻰ ﻭ ﺭﺳﻮﺍﺋﻰ ﺁﺧﺮﺕ ﻭ ﺍﻭﻟﻰ ﮔﺮﺩﺩ .ﻫﺮ ّ ّ ﻧﻤﻮﺩ ﻣﮕﺮ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻭﻃﻦ ﻭ ﻫﺮ ﮔﻨﺎﻫﻰ ﻗﺎﺑﻞ ﻋﻔﻮ ﻭ ﻣﻐﻔﺮﺗﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﻫﺘﮏ ﻣﻠﺖ ﻭ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺎﻣﻮﺱ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﺗﺼﻮﺭ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﻭﻟﺘﺨﻮﺍﻫﻰ ﻣﻀﺮﺕ ّ ّ ّ
ﻣﻘﺪﺱ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺧﻠﻮﺹ ﻭ ﻧﻴﮑﺨﻮﺍﻫﻰ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺣﻘﻮﻕ ﻭﻓﺎﺩﺍﺭﻯ ﺭﺍ ّ ﺫﻣﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﺷﻤﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺼﺪ ﺟﻠﻴﻞ ﺭﺍ ﻓﺮﻳﻀﻪ ّ
ﺹ ۵۰
ﺩﺭ ﻋﺮﺍﻕ ﻋﺮﺏ ﺷﻴﻮﻉ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﺧﻴﺮ ﺧﻮﺍﻫﺎﻥ ﻭﻃﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﻪ ﺷﮑﺮﺍﻧﻪ
ﮔﺸﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺗﺤﺴﻴﻦ ﻭ ﺗﻮﻗﻴﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻴﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ
ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺑﻪ ﺣﻀﻮﺭ ﻫﻤﺎﻳﻮﻥ ﻋﺮﺽ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ .ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﭼﻨﺪﻯ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﻣﺸﺎﻳﺦ ﺩﺭ ﻋﺘﺒﺎﺕ ﻋﺎﻟﻴﺎﺕ ﮐﻪ ﻣﺨﺎﺑﺮﻩ ﺑﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ﺮﻭﻳﺎﺕ ﻭ ﺍﺳﻨﺎﺩﺍﺕ ﻋﺠﻴﺒﻪ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺩﺭ ﺧﻔﻴﻪ ﺩﺍﺋﻤﴼ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ َﻏ ّ ّ
ﺗﻘﺮﺏ ﺩﺭﮔﺎﻩ ﻭ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﻫﻤﭽﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎﻋﻰ ﺳﺒﺐ ّ
ﻋﻠﻮ ﺷﺄﻥ ﻭ ﺟﺎﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﭼﻮﻥ ﻫﻴﭻ ﻧﻔﺴﻰ ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻣﻌﺪﻟﺖ ﻣﺪﺍﺭ ﻋﻠّﺖ ّ
ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺧﺼﻮﺹ ﺑﻪ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺳﺨﻦ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻭﺯﺭﺍﻯ ﻭﺍﻗﻒ ﻋﺎﺩﻝ
ﻧﻴﺰ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﮑﻮﺕ ﻣﻰ ﺩﻳﺪﻧﺪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺳﻌﺎﻳﺖ ﻫﺎ ﻭ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻫﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻋﺮﺍﻕ ﺩﺭ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺟﺴﺎﻣﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﻣﺒﺎﻟﻐﺎﺕ ﻋﻈﻴﻤﻪ ﺷﺪﻩ ،ﻟﮑﻦ
ﺟﻨﺮﺍﻝ ﻗﻮﻧﺴﻮﻟﻮﺱ ﻫﺎ ﭼﻮﻥ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻭﺍﻗﻒ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻣﻌﺘﺪﻻﻧﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻰ
ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺑﺰﺭﮒ ﺧﺎﻥ ﻗﺰﻭﻳﻨﻰ ﺟﻨﺮﺍﻝ ﻗﻮﻧﺴﻮﻟﻮﺱ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺷﺪ
ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﺍﮐﺜﺮ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﻰ ﻫﻮﺷﻰ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪﻩ ،ﺍﺯ ﺩﻭﺭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻰ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻣﺸﺎﻳﺦ ﺩﺭ ﻋﺮﺍﻕ ﻫﻢ ﻋﻬﺪ ﻭ ﻣﻴﺜﺎﻕ ﮔﺸﺘﻪ،
ﻗﻮﮤ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﻭ ﻫﻤﺖ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺧﺮﺍﺑﻰ ﻭ ﺍﺿﻤﺤﻼﻝ ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺴﺖ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ّ ﮐﻤﺮ ّ
ﺳﺮ ﻃﻮﻣﺎﺭﻯ ﺑﻪ ﻃﻬﺮﺍﻥ ﺑﻨﺎﻥ ﺩﺍﺷﺖ ﺻﺮﻑ ﺗﻘﺮﻳﺮ ﻭ ﺑﻴﺎﻥ ﮐﺮﺩ .ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﺩﺭ ّ
ﻧﻮﺷﺖ ﻭ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻭ ﭘﻴﻤﺎﻥ ﺑﺎ ﺣﻀﺮﺍﺕ ﻣﺸﺎﻳﺦ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻻﻳﺤﻪ ﻣﻨﺸﻮﺭﻯ ﺑﻪ ﺣﻀﺮﺕ ﺳﻔﻴﺮ ﮐﺒﻴﺮ ﺍﺭﺳﺎﻝ ﺩﺍﺷﺖ .ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺗﻘﺎﺭﻳﺮ ﻭ ﺗﺤﺎﺭﻳﺮ ﺭﺍ ﭘﺎﻳﻪ ﻭ
ﺍﺳﺎﺳﻰ ﻧﺒﻮﺩ ﺟﻤﻴﻊ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﻴﺮ ﻭ ﺗﺴﻮﻳﻒ ﻣﻰ ﮔﺬﺷﺖ ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺁﻥ ﻣﺸﺎﻳﺦ ﺑﺎ ﺟﻨﺮﺍﻝ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺸﻮﺭﺗﻰ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﺟﻤﻌﻰ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺍﻋﻼﻡ ﻭ ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ
ﺹ ۵۱
ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪﻧﺪ ﺍﻟﺴﻼﻡ ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﺘّﻔﻖ ﻭ ّ ﻋﻈﺎﻡ ﺭﺍ ﺩﺭ ﮐﺎﻇﻤﻴﻦ ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ ّ
ﻭ ﺑﻪ ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ﮐﺮﺑﻼﻯ ﻣﻌّﻼ ﻭ ﻧﺠﻒ ﺍﺷﺮﻑ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺭﺍ ﺩﻋﻮﺕ
ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﺑﻌﻀﻰ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ،ﺁﻣﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻌﻀﻰ ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻪ.ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺟﻠﻴﻞ
ﺍﻟﺸﻴﺦ ﻣﺮﺗﻀﻰ ﻧﺤﺮﻳﺮ ﻭ ﻓﺎﺿﻞ ﻧﺒﻴﻞ ﺷﻬﻴﺮ ،ﺧﺎﺗﻤﺔ ّ ﺍﻟﻤﺤﻘﻘﻴﻦ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﻣﻐﻔﻮﺭ ّ ﺍﻃﻼﻉ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﺯ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻞ ﺑﻮﺩ ،ﻣﻦ ﺩﻭﻥ ّ ﮐﻪ ﺭﺋﻴﺲ ّ ﻣﺴﻠﻢ ّ
ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪﻧﺪ ،ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ،ﻣﻦ ﺑﺮ ﮐﻨﻪ ﺣﻘﺎﺋﻖ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻭ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﻭ ﻣﻘﺎﺻﺪ ّ ﻣﻄﻠﻊ ﻧﻴﺴﺘﻢ ﻭ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎﻝ ﺩﺭ ﺣﻘﻬﺎ ّ ﺍﻟﻬﻴﮥ ﺍﻳﻦ ﻓﺌﻪ ﮐﻤﺎﻫﻰ ّ ﺳﺮﺍﺋﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ ّ
ﺍﺣﻮﺍﻝ ﻭ ﺍﻃﻮﺍﺭﺷﺎﻥ ﻣﻨﺎﻓﻰ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺒﻴﻦ ﮐﻪ ﺩﺍﻋﻰ ﺗﮑﻔﻴﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻴﺰﻯ ﻧﺪﻳﺪﻩ
ﻗﻀﻴﻪ ﻣﻌﺎﻑ ﺩﺍﺭﻳﺪ .ﻫﺮ ﮐﺲ ﺗﮑﻠﻴﻒ ﺧﻮﻳﺶ ﻭ ﻧﻔﻬﻤﻴﺪﻡ ،ﻟﻬﺬﺍ ﻣﺮﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ّ
ﺭﺍ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ،ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﺑﺎﺭﻯ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻣﺸﺎﻳﺦ ﻭ ﻗﻮﻧﺴﻮﻝ ﻫﺠﻮﻡ ﻋﺎﻡ ﺑﻐﺘﻰ ﺑﻮﺩ ،ﻟﮑﻦ ﺍﺯ ﻋﺪﻡ ﻣﻮﺍﻓﻘﺖ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺷﻴﺦ ﺍﻳﻦ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻋﺪﻳﻢ ﺍﻟﺘّﺄﺛﻴﺮ ،ﺑﻠﮑﻪ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﺸﺎﻳﺦ ﻭ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﻋﻮﺍﻡ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺧﺠﻠﺖ ﻭ ﻣﺄﻳﻮﺳﻰ ﺷﺪ ﻭ ﺁﻥ ّ
ﺍﺯ ﮐﺮﺑﻼ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﭘﺮﻳﺸﺎﻥ ﺷﺪﻧﺪ .
ﺣﺘﻰ ﺑﻌﻀﻰ ﻭﺯﺭﺍﻯ ﻣﻌﺰﻭﻝ ﺩﺭ ﺧﻼﻝ ﺍﻳﻦ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﻣﻔﺴﺪﻳﻦ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻃﺮﻑّ ،
ﺗﺤﺮﻳﮏ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻨﻬﺞ ﻭ ﺳﻠﻮﮎ ﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﻣﺘّﺼﻞ ﺍﺯ
ﻣﻨﻮﻱ ﺟﻤﻴﻊ ﺟﻬﺎﺕ ﭘﻴﻐﺎﻣﻬﺎﻯ ﮐﺬﺏ ﻭ ﺍﺭﺍﺟﻴﻒ ﻣﺘﻮﺍﺻﻞ ﻭ ﻣﺘﻮﺍﺗﺮ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ّ ﺿﻤﻴﺮ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﻠﻊ ﻭ ﻗﻤﻊ ﻭ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﻭ ﺍﻫﻼﮎ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ
ﻼ ﻣﺨﺎﺑﺮﻩ ﺑﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺤﻠﻴﻪ ﻣﻤﺘﺪ ﻭ ﻋﻨﻘﺮﻳﺐ ﺟﻤﻴﻊ ﺩﺭ ﻋﺮﺍﻕ ﺩﺳﺖ ﻣﺘّﺼ ً ّّ
ﺑﺴﺘﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻰ ﮔﺮﺩﻧﺪ ،ﻟﮑﻦ ﺑﺎﺑﻴﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﮑﻮﻥ ﻭ ﺳﮑﻮﺕ ﻭﻗﺖ ﻣﻰ
ﺹ ۵۲
ﮔﺬﺭﺍﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺳﻠﻮﮎ ﻭ ﺭﻭﺵ ﺭﺍ ﺍﺑﺪﴽ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺪﺍﺩﻧﺪ .ﻭ ﭼﻮﻥ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺑﺰﺭﮒ ﺧﺎﻥ ﻣﻨﻮﻱ ﺿﻤﻴﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺗﺮﻭﻳﺞ ﻭ ﺣﺼﻮﻟﻰ ﻧﻴﺎﻓﺖ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺣﺮﮐﺎﺕ ﻧﻴﺰ ّ
ﺍﺯ ﺳﻮء ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺩﺭ ﻓﮑﺮ ﺗﮑﺪﻳﺮ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺍﻓﺘﺎﺩ .ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺟﺴﺖ ﻭ ﺍﻫﺎﻧﺘﻰ ﮐﺮﺩ ﻭ ﻭﻟﻮﻟﻪ ﻭ ﺁﺷﻮﺑﻰ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ ﻭ ﻋﻠﻢ ﻓﺘﻨﻪ ﺑﺮ ﺍﻓﺮﺍﺧﺖ ﺗﺎ ﮐﺎﺭ ﻣﺸﺮﻑ ﺑﺮ
ﺁﻥ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻐﺘﺘﴼ ﻓﺴﺎﺩ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺯﻣﺎﻡ ﺍﻣﻮﺭ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺭﻭﺩ ﻭ ﻗﻠﻮﺏ ﺩﺭ ﺗﺸﻮﻳﺶ
ﻭ ﺍﺿﻄﺮﺍﺏ ﻭ ﻧﻔﻮﺱ ﺩﺭ ﺿﻴﻖ ﻭ ﻋﺬﺍﺏ ﺍﻓﺘﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﺍﺯ ﻋﻼﺝ ﻣﺰﺍﺝ ﻋﺎﺟﺰ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺧﺎﺋﺐ ﻭ ﺧﺎﺳﺮ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ
ﺩﺭﺩ ﺭﺍ ﺩﻭﺍﺋﻰ ﻭ ﺍﻳﻦ ُﺩﺭﺩ ﺭﺍ ﺻﻔﺎﺋﻰ ﻧﻴﺎﻓﺘﻨﺪ ،ﻧﻪ ﻣﺎﻩ ﻣﺸﻮﺭﺕ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ
ﻋﻠﻴﮥ ﺗﺮّﺩﺩ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻣﻨﻌﴼ ﻟﻠﻔﺴﺎﺩ ﻣﻌﺪﻭﺩﻯ ﺑﻪ ﺳﻠﮏ ﺗﺒﻌّﻴﺖ ﺩﻭﻟﺖ ّ ﻋﺜﻤﺎﻧﻴﻪ ﺩﺍﺧﻞ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺿﻮﺿﺎء ﺭﺍ ﺯﺍﻳﻞ ﮐﻨﻨﺪ .ﺑﻮﺍﺳﻄﮥ ﺍﻳﻦ ﺗﺪﺑﻴﺮ ّ
ﺗﻌﺮﺽ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻧﻤﻮﺩ ،ﻟﮑﻦ ﺍﻳﻦ ﺗﺴﮑﻴﻦ ﻓﺴﺎﺩ ﺷﺪ ﻭ ﻗﻮﻧﺴﻮﻟﻮﺱ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ّ
ﻗﻀﻴﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻼﻑ ﻭﺍﻗﻊ ﻭ ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﮐﺮﺩ ّ
ﺗﺸﺒﺚ ﻧﻤﻮﺩ. ﻭ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻳﺦ ﻣﺘّﻔﻘﻪ ﺑﻪ ﻭﺳﺎﺋﻞ ﺗﺨﺪﻳﺶ ﺍﺫﻫﺎﻥ ّ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻌﺰﻭﻝ ﻭ ﻣﻨﮑﻮﺏ ﻭ ﭘﺸﻴﻤﺎﻥ ﻭ ﭘﺮﻳﺸﺎﻥ ﮔﺸﺖ.
ﺑﻪ ﺍﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﭘﺮﺩﺍﺯﻳﻢ .ﻳﺎﺯﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﻭ ﭼﻴﺰﻯ ﺑﻬﺎءﺍ ﺩﺭ ﻋﺮﺍﻕ ﻋﺮﺏ
ﺍﻗﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮﺩ .ﺭﻭﺵ ﻭ ﺳﻠﻮﮎ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﻬﺮﺕ ﻭ
ﺻﻴﺖ ﺗﺰﺍﻳﺪ ﻧﻤﻮﺩ ،ﭼﻪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻧﺎﺱ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺟﻤﻴﻊ ﻃﻮﺍﻳﻒ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻌﺎﺷﺮ ﻭ ﻣﺄﻟﻮﻑ ﻭ ﺑﺎ ﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﻓﻀﻼ ﺩﺭ ّ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺸﮑﻠﮥ ّ
ﺭﺑﺎﻧﻴﻪ ﻣﺄﻧﻮﺱ ﺑﻮﺩ .ﺍﺯ ﻗﺮﺍﺭ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺍﺯ ﻋﻤﻮﻡ ﻃﻮﺍﻳﻒ ﺣﻘﺎﺋﻖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻌﻀﻠﻪ ّ ّ
ﺹ ۵۳
ﺑﻪ ﺣﺴﻦ ﻣﻌﺎﺷﺮﺕ ﻭ ﺁﺩﺍﺏ ﻣﺤﺎﻭﺭﻩ ﺟﻤﻴﻊ ﺣﺎﺿﺮﻳﻦ ﻭ ﻭﺍﺭﺩﻳﻦ ﺭﺍ
ﺧﻮﺷﻨﻮﺩ ﻣﻴﻨﻤﻮﺩ .ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﺣﺎﻻﺕ ﻭ ﺣﺮﮐﺎﺕ ﺍﻭ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﺧﻮﺍﺹ ﻋﻠﻮﻡ ﻏﺮﻳﺒﻪ ﺷﻤﺮﺩﻧﺪ. ﺳﺤﺮ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ّ
ﻣﺪﺕ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻳﺤﻴﻰ ﻣﺴﺘﻮﺭ ﻭ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻭ ﺑﺮ ﺭﻭﺵ ﻭ ﺳﻠﻮﮎ ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺎﻗﻰ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ّ
ﺣﺘﻰ ﭼﻮﻥ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻭ ﺑﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﻮﺩّ .
ﺑﻬﺎءﺍ ﺍﺯ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺻﺎﺩﺭ ﺷﺪ ،ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻳﺤﻴﻰ ﻧﻪ ﻣﻔﺎﺭﻗﺖ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻧﻪ ﻣﺮﺍﻓﻘﺖ . ﺗﺼﻮﺭ ﺳﻔﺮ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﮔﺎﻫﻰ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺭ ﺗﺮﮐﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﭼﻮﻥ ﮔﺎﻫﻰ ّ
ﻣﺼّﻤﻢ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻳﮏ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺭﺃﻯ ﻧﺸﺪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﻫﺶ ﺧﻮﻳﺶ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺟﻤﻴﻊ ﺑﻪ ﻫﻴﺌﺖ ﺩﺭﻭﻳﺶ ﺩﺭ ﻟﺒﺎﺱ ﺧﻔﺎ ﻭ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻋﺎﺯﻡ ﮐﺮﮐﻮﮎ ﻭ ﺍﺭﺑﻴﻞ
ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺘﻮﺍﺻﻞ ﻭﺍﺻﻞ ﻣﻮﺻﻞ ﮔﺸﺖ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ّ
ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪﻧﺪ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﻗﺎﻓﻠﻪ ﻣﻨﺰﻝ ﻭ ﻣﺄﻭﻯ ﻧﻤﻮﺩ .ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻧﮑﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺳﻔﺮ ﺣﮑﺎﻡ ﻭ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﻦ ﮐﻤﺎﻝ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﻭ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺭﺍ ﻣﺠﺮﻯ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺣﺮﮐﺖ ّ
ﻭ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﻪ ﺣﺸﻤﺖ ﻭ ﻭﻗﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﺩﺍﺋﻤﴼ ﺩﺭ ﻟﺒﺎﺱ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻭ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﺽ ،ﺍﺣﺘﺮﺍﺯ ﺩﺍﺷﺖ .ﻭ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﻭﺍﺭﺩ ﺗﺼّﻮﺭ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺣﺼﻮﻝ ّ
ﻋﺜﻤﺎﻧﻴﻪ ﺩﺭ ﻣﺴﺎﻓﺮﺧﺎﻧﻪ ﻣﻨﺰﻝ ﺳﻨﻴﮥ ّ ﺍﺳﻼﻣﺒﻮﻝ ﺷﺪﻧﺪ .ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺳﻠﻄﻨﺖ ّ
ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﺩﺭ ﺑﺪﺍﻳﺖ ﻣﺠﺮﻯ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ .ﺍﺯ ﺟﻬﺖ
ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺭﻭﺯ ﺳﻴّﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻘﻞ ﻭ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺗﻨﮕﻰ ﻣﺤﻞ ﻭ ﮐﺜﺮﺕ ّ
ﻭ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﺍﻋﻴﺎﻥ ﺩﻳﺪﻧﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻗﺮﺍﺭ ﺭﻭﺍﻳﺖ ،ﻣﻌﺘﺪﻻﻧﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻧﮑﻪ ﺟﻤﻌﻰ ﺩﺭ ﻣﺤﺎﻓﻞ ﻭ ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺗﺰﻳﻴﻒ ﻭ ﺗﺸﻨﻴﻊ
ﺹ ۵۴
ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻓﺘﻨﻪ ﺁﻓﺎﻗﻨﺪ ﻭ ﻫﺎﺩﻡ ﻋﻬﺪ ﻭ ﻣﻴﺜﺎﻕ ،ﻣﻨﺒﻊ ﻓﺴﺎﺩﻧﺪ
ﻣﺨﺮﺏ ﺑﻼﺩ ،ﺁﺗﺶ ﺍﻓﺮﻭﺧﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﺳﻮﺧﺘﻪ ،ﺍﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ّ
ﺁﺭﺍﺳﺘﻪ ﺍﻧﺪ ،ﻟﮑﻦ ﻫﺮ ﻧﻘﻤﺖ ﻭ ﻋﻘﻮﺑﺘﻰ ﺭﺍ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ،ﻟﮑﻦ ﺣﻀﺮﺍﺕ ﺑﻪ ﺻﺒﺮ
ﺣﺘﻰ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﻣﺪﺍﻓﻌﻪ ﻣﺰﺍﺣﻢ ﻭ ﺳﮑﻮﻥ ﻭ ﺗﺄﻧّﻰ ﻭ ﺛﺒﻮﺕ ﺳﻠﻮﮎ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪّ . ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﻋﺎﻟﻴﻪ ﻧﮕﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﺍﺣﺪﻯ ﺍﺯ ﺍﻓﺎﺧﻢ ﺁﻥ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻣﺮﺍﻭﺩﻩ
ﻧﻨﻤﻮﺩﻧﺪ .ﻫﺮ ﻳﮏ ﺍﺯ ﺍﻋﺎﻇﻢ ﺭﺟﺎﻝ ﺑﻪ ﺣﺎﻝ ﺧﻮﻳﺶ ﺩﻳﺪﻧﻰ ﻓﺮﻣﻮﺩ ،ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺳﺨﻦ ﺟﺰ ﺍﺯ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﻓﻨﻮﻥ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻧﺒﻮﺩ ،ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﺭﺟﺎﻝ
ﺭﺍﻩ ﻧﻤﺎﺋﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﻪ ﺧﻴﺮ ﺧﻮﺍﻫﻰ ﮔﺸﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎﻯ ﺍﺻﻮﻝ
ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻴﺎﻥ ﺣﺎﻝ ﻭ ﻃﻠﺐ ﻣﻌﺪﻟﺖ .ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻥ
ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ ﺭﺍﻩ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﭘﻴﻤﻮﺩﻳﻢ ﻭ ﻭﺍﺭﺩ ﺍﻳﻦ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﮔﺸﺘﻴﻢ ،ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻘﺼﺪ
ﻭ ﻣﺮﺍﺩﻯ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ ﮐﻪ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ﮐﻨﻴﻢ ﻭ ﺩﺭﺩ ﺳﺮ ﺁﺭﻳﻢ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ
ﭘﺲ ﭘﺮﺩﮤ ﻗﻀﺎ ﭘﻨﻬﺎﻥ ،ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻋﻴﺎﻥ ﮔﺮﺩﺩ ،ﺗﻌﺠﻴﺰ ﻭ ﺗﺼﺪﻳﻊ ﻟﺰﻭﻡ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻭ ﻧﺪﺍﺭﺩ .ﺍﮔﺮ ﺳﺮﻭﺭﺍﻥ ﺩﻝ ﺁﮔﺎﻩ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﻋﻘﻮﻝ ﻭ ﺍﻧﺘﺒﺎﻫﻨﺪّ ،
ﻣﻄﻠﻊ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ّﺍﻻ ﺣﺼﻮﻝ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻤﺘﻨﻊ ﻭ ﻣﺤﺎﻝ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺣﺎﻝ ّ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﺗﺼﺪﻳﻊ ﻭﮐﻼء ﻭ ﺗﻌﺠﻴﺰ ﻭﺯﺭﺍﻯ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﭼﻪ ﻟﺰﻭﻡ .ﺍﺯ
ﮐﻞ ﻣﻦ ﻋﻨﺪﺍ،" ﻣﻬﻴﺎ ﻭ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﻫﺴﺘﻴﻢ " .ﻗﻞ ّ ﻫﺮ ﻓﮑﺮﻯ ﺁﺯﺍﺩﻩ ﻭ ّ ﻣﻘﺪﺭﺍﺕ ﺭﺍ ّ
ﻀﺮ ﻓﻼ ِ ﻟﻪ ﺍ ّﻻ ُﻫَﻮ " ،ﻋﻼﺝ ﻳﻤَﺴْﺴ َ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﮐﺎﻓﻰ ﻭﺍﻓﻰ ﺍﺳﺖ " َﻭ ﺍْﻥ َ ْ ﻒ َُ ﮏ ﺍِ ﺑ ُ ﮐﺎﺷ َ ﺷﺎﻓﻰ .ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻩ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ ﺻﺎﺩﺭ ﻭ ﺩﺭ ﻗﻄﻌﮥ ﺭﻭﻣﻴﻠﻰ ،ﺍﺩﺭﻧﻪ ﺭﺍ ﮐﻼ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻫﻰ ﺿﺎﺑﻄﺎﻥ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺷﻬﺮ ﻣﻘﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ .ﺑﺎﺑﻴﻬﺎ ّ ً ﻣﺴﮑﻦ ﻭ ّ
ﺳﻴﺎﺣﺎﻥ ﻭ ﺭﻭﺍﻧﻪ ﺷﺪﻩ ،ﻻﻧﻪ ﻭ ﺁﺷﻴﺎﻧﻪ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﺍﺯ ﻗﺮﺍﺭﻯ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺑﻌﻀﻰ ّ
ﺹ ۵۵
ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﻭ ﻓﺎﺿﻼﻥ ﺁﻥ ﺷﻬﺮ ﻣﺴﻤﻮﻉ ﺷﺪ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻧﻮﻋﻰ ﺭﻭﺵ ﻭ
ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﻫﺎﻟﻰ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻭ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﻦ ﺩﻭﻟﺖ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ
ﺟﻤﻴﻊ ﺣﺮﻣﺖ ﻭ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﻣﻰ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺑﻬﺂء ﺍ ﺑﺎﻋﻠﻤﺎ ﻭ ﻓﻀﻼ ﻭ
ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﻭ ﺍﺭﮐﺎﻥ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺻﻴﺖ ﻭ ﺷﻬﺮﺗﻰ ﺩﺭ ﺭﻭﻣﻴﻠﻰ ﺣﺎﺻﻞ
ﻧﻤﻮﺩ ،ﺧﻼﺻﻪ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺷﺪ ﻭ ﺧﻮﻑ ﻭ ﺧﺸﻴﺘﻰ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪ. ﺳﻴﺪ ﺩﺭ ﻣﻬﺪ ﺭﺍﺣﺖ ﺁﺭﻣﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﻭﻗﺎﺗﻰ ﺑﻪ ﺁﺳﻮﺩﮔﻰ ﻣﻰ ﮔﺬﺭﺍﻧﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ ّ
ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎﻣﻰ ﺍﺻﻔﻬﺎﻧﻰ ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺍﺗﺒﺎﻉ ﺑﺎ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻳﺤﻴﻰ ﻃﺮﺡ ﺁﻣﻴﺰﺵ ﻭ ﺍﻟﻔﺘﻰ ّ ﺭﻳﺨﺖ ﻭ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﺻﺪﺍﻉ ﻭ ﮐﻠﻔﺘﻰ ﮔﺸﺖ .ﻳﻌﻨﻰ ﺭﺍﺯ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺁﻏﺎﺯ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ
ﺍﻏﻮﺍﻯ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻳﺤﻴﻰ ﻗﻴﺎﻡ ﮐﻪ ﺫﮐﺮ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻠﻨﺪ ﻭ ﻧﺎﻣﺸﺎﻥ
ﺍﺭﺟﻤﻨﺪ ﮔﺸﺘﻪ ،ﺧﻮﻑ ﻭ ﺧﻄﺮﻯ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻭ ﺑﻴﻢ ﻭ ﺣﺬﺭﻯ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻧﻪ ،ﺍﺯ
ﺍﻟﺸﻌﺎﻉ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﻮ ﺗﺎ ﺗﺎﺑﻌﻰ ﺑﮕﺬﺭ ﺗﺎ ﻣﺘﺒﻮﻉ ﺟﻬﺎﻥ ﮔﺮﺩﻯ ﻭ ﺍﺯ ﺗﺤﺖ ّ
ﺗﻔﮑﺮ ﺩﺭ ﻋﻮﺍﻗﺐ ﻭ ﮐﻢ ﻗﻠﺖ ﺗﺄّﻣﻞ ﻭ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺁﻓﺎﻕ ﺷﻮﻯ .ﻭ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻳﺤﻴﻰ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ّ ّ
ﺗﺠﺮﺑﮕﻰ ﻣﻔﺘﻮﻥ ﺍﻗﻮﺍﻝ ﺍﻭ ﺷﺪ ﻭ ﻣﺠﻨﻮﻥ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺍﻭ .ﺍﻳﻦ ﻃﻔﻞ ﺭﺿﻴﻊ ﺷﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺛﺪﻯ ﻋﺰﻳﺰ ﮔﺸﺖ .
ﺑﺎﺭﻯ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﺭﺅﺳﺎﻯ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﻧﺼﻴﺤﺖ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺼﻴﺮﺕ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎﻯ ﺳﺎﻝ ﭘﺮﻭﺭﺩﮤ ﺁﻏﻮﺵ ﺑﺮﺍﺩﺭﻯ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺴﺘﺮ
ﺭﺍﺣﺖ ﺁﺭﻣﻴﺪﻩ ﻭ ﺳﺮﻭﺭ ،ﺍﻳﻦ ﭼﻪ ﻇﻨﻮﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻧﺘﺎﺋﺞ ﺟﻨﻮﻥ ﺍﺳﺖ .ﺗﻮ ﺑﺎﻳﻦ ﺍﺳﻢ ﺑﻰ ﺭﺳﻢ ﮐﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻭ ﻣﺼﻠﺤﺘﻰ ﻭﺿﻊ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ
ﻣﻐﺮﻭﺭ ﻣﺸﻮ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺰﺩ ﻋﻤﻮﻡ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﻣﺬﻣﻮﻡ ﻣﺨﻮﺍﻩ .ﭘﺎﻳﻪ ﻭ ﻣﺎﻳﻪ ﺗﻮ ﻣﻨﻮﻁ
ﺹ ۵۶
ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪ ﻭ ﻋﻠّﻮ ﻭ ﺳﻤّﻮﺕ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﻭ ﻣﻼﺣﻈﻪ .ﺑﺎﺭﻯ ﺁﻧﭽﻪ ﻧﺼﻴﺤﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮐﻤﺘﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺩﻻﻟﺖ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺭﺍ ﻋﻴﻦ
ﻣﻨﻔﻌﺖ ﺷﻤﺮﺩ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺁﺗﺶ ﺣﺮﺹ ﻭ ﻃﻤﻊ ﺍﻓﺮﻭﺧﺘﻪ ﺷﺪ .ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺭﻓﺎﻫﻴﺖ ﺣﺎﻝ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﮐﻤﺎﻝ ،ﺩﺭ ﻓﮑﺮ ﻣﻌﺎﺵ ﻫﻴﭻ ﻭﺟﻪ ﺍﺣﺘﻴﺎﺝ ﻧﺒﻮﺩ ﻭ ّ
ﻣﺘﻌﻠﻘﺎﺕ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻳﺤﻴﻰ ﺑﻪ ﺳﺮﺍﻳﻪ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﺳﺘﺪﻋﺎﻯ ﺷﻬﺮﻳﻪ ﺍﻓﺘﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﻭ ّ ّ ﺍﻋﺎﻧﺖ ﻭ ﻋﺎﻃﻔﺖ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺑﻬﺎءﺍ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﻃﻮﺍﺭ ﻭ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺍﺯ ﺁﻥ
ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺳﻴﺪ ّ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﮐﺮﺩ ،ﻫﺮ ﺩﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﻮﻳﺶ ﺩﻭﺭ ﻭ ﻣﻬﺠﻮﺭ ﻧﻤﻮﺩ .ﭘﺲ ّ
ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﺎﺏ ﺗﮑّﺪﻯ ﺑﺎﺯ .ﺍﺯ ﻗﺮﺍﺭ ﺟﻬﺖ ﺍﺧﺬ ﺷﻬﺮﻳﻪ ﺑﻪ ﺍﺳﻼﻣﺒﻮﻝ ّ ّ ﻣﺬﮐﻮﺭ ،ﺍﻳﻦ ﻓﻘﺮﻩ ﺳﺒﺐ ﺣﺰﻥ ﺍﮐﺒﺮ ﺷﺪ ﻭ ﻋﻠّﺖ ﻗﻄﻊ ﻣﺮﺍﻭﺩﻩ ،ﻭ ﺩﺭ
ﺍﺳﻼﻣﺒﻮﻝ ﻧﻴﺰ ﺑﻌﻀﻰ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﺳﺮﺍﻧﻪ ﻧﻤﻮﺩ .ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﮔﻔﺘﻪ ،ﺁﻥ ﺷﺨﺺ
ﺷﻬﻴﺮ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻋﺮﺍﻕ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻳﺤﻴﻰ ﺍﺳﺖ .ﺑﻌﻀﻰ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺧﻮﺏ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﻓﺴﺎﺩﻳﺴﺖ ﻭ ﻭﺳﻴﻠﮥ ﻇﻬﻮﺭ ﻋﻨﺎﺩ .ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺍﻭ
ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺁﻓﺮﻳﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻭ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻭ ﺗﺤﺮﻳﺺ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺧﻮﺩ ﺭﮐﻦ
ﻣﺴﻠﻢ ،ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﻓﻴﺾ ﻭ ﺑﺮﮐﺖ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﺍﻋﻈﻤﻴﺪ ﻭ ﻭﻟﻲ ّ ّ ﮔﺮﺩﺩ .ﺩﺭﻳﺎﻯ ﺑﻰ ﻣﻮﺝ ﺻﻴﺖ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﺍﺑﺮ ﺑﻰ ﺭﻋﺪ ﺑﺎﺭﺍﻥ ﻧﺒﺎﺭﺩ .
ﺗﺮﻫﺎﺋﻰ ﺑﺮ ﺑﺎﺭﻯ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺁﻥ ﺑﻴﭽﺎﺭﻩ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺧﻮﻳﺶ ﺷﺪ ﻭ ّ
ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﺸﻮﻳﺶ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﮔﺸﺖ .ﺭﻓﺘﻪ ﺭﻓﺘﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﮐﻪ ﺗﺤﺮﻳﮏ ﻭ
ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺩﺭ ﮔﻮﺷﻪ ﻭ ﮐﻨﺎﺭ ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﺳﺘﺜﻨﺎ ﺑﻨﺎﻯ ﺗﺸﻨﻴﻊ
ﺑﻠﻴﻎ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﺑﻴﺎﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻭ ﭼﻨﺎﻥ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﭼﻨﺎﻥ
ﺹ ۵۷
ﺍﺳﺖ ﻭ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﭼﻨﻴﻦ .ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻓﺴﺎﺩ ﻭ ﻓﺘﻦ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﻭ ﺍﻣﻮﺭ ﻣﺸﺘﺒﻪ ﮔﺸﺖ
ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﻭﻫﺎﻣﺎﺕ ﻇﻬﻮﺭ ﻳﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺍﻟﺠﺎﺋﺎﺕ ﺿﺮﻭﺭﻳّﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﺷﺪ
ﻭ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻧﻔﻰ ﺣﻀﺮﺍﺕ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺑﻐﺘﺘﴼ ﺍﻣﺮ ﻭﺍﺭﺩ ﻭ ﺑﻬﺎءﺍ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﻭﻣﻴﻠﻰ ﺣﺮﮐﺖ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﺒﻮﺩ ﺑﻪ ﭼﻪ ﮐﺎﺭﻯ ﻭ ﭼﻪ ﺟﺎﺋﻰ ﺑﺮﻧﺪ.
ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﺩﺭ ﺍﻓﻮﺍﻩ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻭ ُﻣﺒﺎﻟﻐﺎﺕ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺴﻤﻮﻉ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﻣﻴﺪ
ﮐﻞ ﺍﻟﺤﺎﺡ ﻭ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﻧﺠﺎﺕ ﻧﺒﻮﺩ .ﺑﺎﺭﻯ ﺟﻤﻴﻊ ﻧﻔﻮﺱ ﮐﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ّ
ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﺼﻴﺤﺖ ﮐﺮﺩ ﻭ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﻧﻤﻮﺩ ﺛﻤﺮﻯ ﻧﺒﺨﺸﻴﺪ .ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺣﺎﺟﻰ ﺟﻌﻔﺮ ﻧﺎﻣﻰ ﺑﺮ ﺁﺷﻔﺖ ﻭ ﺑﻨﺎﻟﻴﺪ ﻭ ﺣﻠﻘﻮﻡ ﺧﻮﺩ ﻣﻌﻴﺖ ﺩﺍﺩ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺮﻳﺪ .ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭼﻮﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﺩﻳﺪ ّ ﮐﻞ ﺭﺍ ﺍﺟﺎﺯﺕ ّ
ﻋﮑﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﺩﺍﺩﻧﺪ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻭ ﺍﺯ ﺍﺩﺭﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ ﺩﺭﻳﺎ ﻭﺍﺭﺩ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻪ ّ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻳﺤﻴﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺎﻏﻮﺳﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻧﺪ.
ﻣﻔﺼﻞ ﺗﺮﻗﻴﻢ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻣﻮﺭ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﺍﺧﻴﺮﻩ ﺩﺭ ﺍﺩﺭﻧﻪ ﺑﻬﺎءﺍ ﺭﺳﺎﻟﮥ ّ
ﺭﺍ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻭ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺩﺍﺩ .ﺍﺳﺎﺱ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺭﺍ ﺷﺮﺡ ﻭ ﺑﻴﺎﻥ ﮐﺮﺩ
ﻭ ﺍﺧﻼﻕ ﻭ ﺍﻃﻮﺍﺭ ﻭ ﻣﺴﻠﮏ ﻭ ﻣﻨﻬﺞ ﺭﺍ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﻭ ﻋﻴﺎﻥ .ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﻣﺴﺎﺋﻞ
ﻧﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻴﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺑﻌﻀﻰ ّ ﺍﺩﻟﻪ ﺑﻪ ﺭﺍﺳﺘﻰ ﺧﻮﻳﺶ ﺍﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺣﺴﻦ ّ ّ
ﻭ ﺻﺪﺍﻗﺖ ﻭ ﺧﻠﻮﺹ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺭﺍ ﺗﻘﺮﻳﺮ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺑﻌﻀﻰ ﻓﻘﺮﺍﺕ ﻣﻨﺎﺟﺎﺕ
ﻟﻔﺎﻓﻪ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻭ ﺑﺮﺧﻰ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻭ ﺍﮐﺜﺮ ﻋﺮﺑﻰ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ّ ﻣﺰﻳﻦ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻣﺮﻗﻮﻡ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻨﺎﻡ ﻫﻤﺎﻳﻮﻥ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺷﻬﺮﻳﺎﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ّ
ﺷﺨﺺ ﭘﺎﮎ ِ ﻬﻴﺌﴼ ﻟﻤﺸﻬﺪ ﺍﻟﻔﺪﺁء ﺩﺭ ﮐﻤﺎﻝ ﺩﻝ ﭘﺎﮎ ﺑﺎﺯ ﻣﻨﻘﻄﻌﴼ ﺍﻟﻰ ﺍ ﻭ ُﻣﺘ ّ
ﺹ ۵۸
ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻭ ﺭﺿﺎ ﺍﻳﻦ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﺭﺍ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺣﻀﻮﺭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﺟﻮﺍﻧﻰ ﺍﺯ ﺍﻫﺎﻟﻰ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺑﺪﻳﻊ ﻧﺎﻡ ،ﺭﺳﺎﻟﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺣﻀﻮﺭ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ
ﻣﻘﺮ ﻭ ﻣﮑﺎﻥ ﺩﺍﺷﺖ .ﻟﻬﺬﺍ ﺗﺎﺟﺪﺍﺭ ﺷﺘﺎﻓﺖ .ﻣﻮﮐﺐ ﻫﻤﺎﻳﻮﻥ ﺩﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﻃﻬﺮﺍﻥ ّ ﻣﺤﻠﻰ ﺩﻭﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺮﺍ ﭘﺮﺩﮤ ﻣﻠﻮﮐﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﺋﻰ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﻨﮕﻰ ﻗﺮﺍﺭ ﻳﺎﻓﺖ ﺩﺭ ّ
ﻭ ﺭﻭﺯ ﻭ ﺷﺐ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺮﻭﺭ ﺭﮐﺎﺏ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ ﻭ ﻳﺎ ﺣﺼﻮﻝ ﻣﺜﻮﻝ ﺑﻪ ﺣﻀﻮﺭ
ﺷﻬﺮﻳﺎﺭﻯ ﺑﻮﺩ .ﺳﻪ ﺭﻭﺯ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﻮﺍﻝ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﺻﻴﺎﻡ ﻭ ﻗﻴﺎﻡ ﻣﻰ ﮔﺬﺭﺍﻧﻴﺪ.
ﺟﺴﻢ ﻧﺤﻴﻔﻰ ﻭ ﺭﻭﺡ ﺿﻌﻴﻔﻰ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪ .ﺭﻭﺯ ﭼﻬﺎﺭﻡ ﺫﺍﺕ ﻫﻤﺎﻳﻮﻥ ﺑﻪ ﺩﻭﺭﺑﻴﻦ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﻭ ﺍﮐﻨﺎﻑ ﺭﺍ ﺍﮐﺘﺸﺎﻑ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮﺩ ﺗﺎ ﮐﻪ ﻧﻈﺮﺷﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﺎﻝ ﺍﺩﺏ ﺑﺮ ﺭﻭﻯ ﺳﻨﮕﻰ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺍﻓﺘﺎﺩ .ﺍﺯ ﻗﺮﺍﺋﻦ
ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻻﺑﺪ ﺷﮑﺮ ﻭ ﺷﮑﺎﻳﺘﻰ ﻭ ﺍﺳﺘﺪﻋﺎﻯ ﺩﺍﺩ ﻭ ﻣﻌﺪﻟﺘﻰ ﺩﺍﺭﺩ .ﻳﮑﻰ
ﻔﻘﺪ ﺣﺎﻝ ﺁﻥ ﺟﻮﺍﻥ ﺍﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ .ﭼﻮﻥ ﻣﺴﺘﻔﺴﺮ ﺍﺯ ﻣﻼﺯﻣﺎﻥ ﺩﺭﮔﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗ ّ
ﺷﺪ ،ﺭﺳﺎﻟﻪ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺣﻀﻮﺭ ﻫﻤﺎﻳﻮﻥ
ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﺫﻥ ﺣﻀﻮﺭ ﻳﺎﻓﺖ ﺩﺭ ﻧﺰﺩ ﺳﺮﺍﭘﺮﺩﻩ ﺑﻪ ﺗﻤﮑﻴﻦ ﻭ ﺁﺭﺍﻡ
ﻭ ﺁﺩﺍﺑﻰ ﺯﺍﻳﺪ ﺍﻟﻮﺻﻒ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻭﺍﺯ ﺑﻠﻨﺪ "ﻳﺎ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻗﺪ ﺟﺌﺘﮏ ﻣﻦ ﺳﺒﺄ ﺑﻨﺒﺄ ﻋﻈﻴﻢ "ﻧﺎﻃﻖ ﮔﺸﺖ .ﺍﻣﺮ ﺑﻪ ﺍﺧﺬ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﻭ ﺗﻮﻗﻴﻒ ﺁﻭﺭﻧﺪﻩ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ.
ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﺗﺄﻧّﻰ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﮐﺸﻒ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﻟﮑﻦ
ﺣﺎﺿﺮﺍﻥ ﺣﻀﻮﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﻪ ﻃﻌﻦ ﺷﺪﻳﺪ ﮔﺸﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﺟﺴﺎﺭﺕ
ﻋﻈﻴﻢ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺟﺮﺋﺖ ﻋﺠﻴﺐ ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﮑﺘﻮﺏ ﻣﻐﻀﻮﺏ ﺍﺣﺰﺍﺏ ﻭ ﻣﻨﻔﻰ ﺑﻪ
ﺑﻠﻐﺎﺭ ﻭ ﺳﻘﻼﺏ ﺭﺍ ﺑﻰ ﺗﺮﺱ ﻭ ﻫﺮﺍﺱ ﺑﻪ ﺣﻀﻮﺭ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ ﺁﻭﺭﺩﻩ ،ﺍﮔﺮ
ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻓﻮﺭﴽ ﺟﺰﺍﻯ ﺷﺪﻳﺪ ﻧﺒﻴﻨﺪ ﻣﺰﻳﺪ ﺟﺴﺎﺭﺕ ﻋﻈﻴﻢ ﮔﺮﺩﺩ .ﻟﻬﺬﺍ ﻭﺯﺭﺍﻯ
ﺹ ۵۹
ﺍﻭﻝ ﺯﻧﺠﻴﺮ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﺍﺷﺎﺭﺕ ﺑﺴﻴﺎﺳﺖ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺣﮑﻢ ﺑﻪ ﻋﻘﻮﺑﺖ ﻭ ﻧﻘﻤﺖّ .
ﻭ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﻳﺎﺭﺍﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺑﺮﻭﺯ ﺩﻩ ﺗﺎ ﺍﺯ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺟﺎﻧﺴﻮﺯ ﻧﺠﺎﺕ ﻳﺎﺑﻰ ﻭ ﺭﻓﻴﻘﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺳﻴﺮ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺍﺯ ﻧﻘﻤﺖ ﺯﻧﺠﻴﺮ ﻭ ﺣّﺪﺕ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺭﻫﺎﺋﻰ
ﺟﻮﺋﻰ .ﺁﻧﭽﻪ ﻋﺬﺍﺏ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺍﻍ ﻭ ﻋﻘﺎﺏ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﺟﺰ ﺳﮑﻮﻥ ﻭ ﺳﮑﻮﺕ
ﻧﺪﻳﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻐﻴﺮ ﺍﺯ ﺻﻤﺖ ﻭ ﺛﺒﻮﺕ ﻧﻴﺎﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﺪﺍﺷﺖ ،
ﺟﻼﺩﺍﻥ ﺍﺯ ﻳﺴﺎﺭ ﻭ ﻳﻤﻴﻦ ﻭ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺑﻨﺪ ﺍﻏﻼﻝ ﻭ ﺯﻧﺠﻴﺮ ﻭ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺘﻰ ﮐﻪ ّ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﺎ ﮐﻤﺎﻝ ﺍﺩﺏ ﻭ ﺗﻤﮑﻴﻦ ﻧﺸﺴﺘﻪ ،ﻋﮑﺲ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﻗﺘﻞ ﻭ ﺍﻋﺪﺍﻡ
ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﺁﻥ ﻋﮑﺲ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﺳﺘﻢ ﻭ ﺳﺰﺍﻭﺍﺭ ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻳﺎﻓﺘﻢ ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻀﻮﻋﻰ ﻋﺠﻴﺐ ﻭ ﺧﺸﻮﻋﻰ ﻏﺮﻳﺐ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩ .
ﺑﺎﺭﻯ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺗﺎﺟﺪﺍﺭﻯ ﭼﻮﻥ ﺑﻌﻀﻰ ﻓﻘﺮﺍﺕ ﺭﺍ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ
ﻣﻄﻠﻊ ﺑﺮ ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﺍﺯ ﻭﻗﻮﻋﺎﺕ ﻣﺘﺄﺛّﺮ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺗﺄّﺳﻒ ﻭ ّ
ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣﻼﺯﻣﺎﻥ ﺗﻌﺠﻴﻞ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻋﻘﻮﺑﺖ ﺷﺪﻳﺪ ﻣﺠﺮﻯ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ. ﺣﺘﻰ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﺁﻳﺎ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﻣﺮﺍﺳﻠﻪ ﺭﺍ ﮐﺴﻰ ّ
ﻣﺆﺍﺧﺬﻩ ﻧﻤﺎﻳﺪ؟ ﺑﻌﺪ ﺍﻣﺮ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ ﺻﺎﺩﺭ ﮐﻪ ﺣﻀﺮﺍﺕ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺍﻋﻼﻡ ﻭ ﺍﻓﺎﺿﻞ ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ ﮐﺮﺍﻡ ﺟﻮﺍﺑﻰ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﻣﺮﻗﻮﻡ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﻭ ﭼﻮﻥ ﻧﺤﺎﺭﻳﺮ ﻋﻠﻤﺎﻯ
ﻣﻄﻠﻊ ﺑﺮ ﻣﻨﺪﺭﺟﺎﺕ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﺣﮑﻢ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﺨﺺ ﺩﺍﺭ ﺍﻟﺨﻼﻓﻪ ّ
ﻗﻄﻊ ﻧﻈﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺩﻳﻦ ﻣﺒﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﻣﻌﺎﺭﺽ ﺍﺻﻮﻝ ﻭ ﺁﺋﻴﻦ
ﻭ ﻣﺰﺍﺣﻢ ﻣﻠﻮﮎ ﻭ ﺳﻼﻃﻴﻦ ﺍﺳﺖ ،ﻟﻬﺬﺍ ﻗﻠﻊ ﻭ ﻗﻤﻊ ﻭ ﺭﺩﻉ ﻭ ﺩﻓﻊ ﺍﺯ ﻣﻘﺘﻀﻴﺎﺕ ﻣﻨﻬﺞ ﻗﻮﻳﻢ ،ﺑﻠﮑﻪ ﺍﺯ ﻓﺮﺍﺋﺾ ﻋﻴﻦ ﺍﺳﺖ .ﺍﻳﻦ ﺟﻮﺍﺏ ﺩﺭ ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ
ﺹ ۶۰
ﺣﻀﻮﺭ ﻣﻘﺒﻮﻝ ﻧﻴﻔﺘﺎﺩ ﮐﻪ ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ ﺍﻳﻦ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻭﺿﻮﺣﻰ ﺑﺎ ﺷﺮﻉ ﻭ ﺗﻌﺮﺽ ﻋﻘﻞ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺩﺧﻠﻰ ﺑﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩ ﻭ ّ
ﻭ ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﻰ ﺑﺮ ﺳﺮﻳﺮ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﮑﺮﺩﻩ ،ﻟﻬﺬﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻘﺎﺋﻖ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺭﺍ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺣﻞ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺟﻮﺍﺑﻰ ﺑﻪ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻭ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﺮﻗﻮﻡ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺯﻭﺍﻝ ﺷﺒﻬﺎﺕ ﻭ ّ
ﮐﻞ ﻣﺪﺍﺭ ﺍﺣﺘﺠﺎﺝ ﮔﺮﺩﺩ. ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ّ
ﺍﻃﻼﻉ ﺟﻤﻬﻮﺭ ﺷﻮﺩ. ﺑﺎﺭﻯ ﺁﻥ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻬﺎ ﻣﺮﻗﻮﻡ ﻣﻰ ﮔﺮﺩﺩ ﮐﻪ ﻣﺰﻳﺪ ّ
ﺩﺭ ﺑﺪﺍﻳﺖ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻟﺴﺎﻥ ﻋﺮﺑﻰ ﻓﺼﻞ ﻣﺒﻴﻨﻰ ﺍﺯ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻭ ﺍﻳﻘﺎﻥ ﻭ ﻓﺪﺍﻯ
ﺟﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﺒﻴﻞ ﺟﺎﻧﺎﻥ ﻭ ﻣﻘﺎﻡ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻭ ﺭﺿﺎ ﻭ ﮐﺜﺮﺕ ﻣﺼﺎﺋﺐ ﻭ ﺑﻼﻳﺎ ﻭ ﺷﺪﺍﺋﺪ ﻭ ﺭﺯﺍﻳﺎ ﻭ ﻭﻗﻮﻉ ﺩﺭ ﺗﻬﻤﺖ ﻓﺴﺎﺩ ﺑﻮﺍﺳﻄﮥ ﺍﻋﺪﺍء ﻭ ﺛﺒﻮﺕ
ﺗﺒﺮﻯ ﺍﺯ ﻧﻔﻮﺱ ﻣﻔﺴﺪﻩ ﺑﺮﺍﺋﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻭ ّ
ﻭ ﺑﻴﺰﺍﺭﻯ ﺍﺯ ﮔﺮﻭﻩ ﻋﺎﺗﻴﻪ ﻭ ﺷﺮﻭﻁ ﺧﻠﻮﺹ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﻧﺼﻮﺹ ﻗﺮﺁﻥ ﻭ ﻟﺰﻭﻡ ﺍﺧﻼﻕ ﺭﺣﻤﺎﻧﻰ ﻭ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﺍﺯ ﺳﺎﻳﺮ ﺧﻼﺋﻖ ﺩﺭ ﺩﺍﺭ ﻓﺎﻧﻰ ﻭ ﺍﺗّﺒﺎﻉ ﺍﻭﺍﻣﺮ
ﻗﻀﻴﮥ ﺑﺎﺏ ﺍﺯ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﻋﺠﺰ ﻣﻦ ﻋﻠﻰ ﺍﻻﺭﺽ ﻭ ﺍﺟﺘﻨﺎﺏ ﻣﻨﺎﻫﻰ ﻭ ﻇﻬﻮﺭ ّ ﺭﺑﺎﻧﻰ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺯ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺍﻣﺮ ﺳﻤﺎﺋﻰ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻮﺵ ﺁﻣﺪﻥ ﺧﻮﻳﺶ ﺍﺯ ﻧﻔﺤﺎﺕ ّ
ﺗﻌﻠﻢ ﺣﺼﻮﻝ ﻣﻮﻫﺒﺖ ﺳﺒﺤﺎﻧﻰ ﺳﺒﺐ ﻭ ﻗﻮﻋﺶ ﺩﺭ ﺑﻼﻳﺎﻯ ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫﻰ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ّ
ﻭ ﺍﺳﺘﻘﺎﺿﻪ ﺍﺯ ﻓﻴﺾ ﻏﻴﺒﻰ ﺻﻤﺪﺍﻧﻰ ﻭ ﺍﺷﺮﺍﻕ ﻋﻠﻢ ﻟﺪﻧّﻰ ﻭ ﻣﻌﺬﻭﺭﻯ ﺧﻮﻳﺶ ﺩﺭ
ﻧﺼﻴﺤﺖ ﻭ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻧﺎﺱ ﺑﺮ ﺍﮐﺘﺴﺎﺏ ﮐﻤﺎﻻﺕ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻭ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺑﻪ ﻧﺎﺭ
ﻫﻤﺖ ﺑﻪ ﺣﺼﻮﻝ ﻣﻘﺎﻣﻰ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺯ ﻣﺮﺗﺒﮥ ﻣﺤﺒﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﺮ ﺗﻮﺟﻴﻪ ّ ّ
ﺹ ۶۱
ﺗﺒﺘﻞ ﻭ ﺯﺍﺭﻯ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺩﻧﻴﻮﻯ ﻭ ﻣﻨﺎﺟﺎﺕ ﺑﻠﻴﻐﻰ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﻀّﺮﻉ ﻭ ّ
ﺫﻟﮏ ،ﺑﻌﺪ ﺑﻠﺴﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺭﺍ ﺫﮐﺮ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺻﻮﺭﺗﺶ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ: ﻫﻮﺍ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺷﺄﻧﻪ ﺍﻟﻌﻈﻤﺔ ﻭ ﺍﻻﻗﺘﺪﺍﺭ
ﺍﻧﻰ ﻋﺒﺪ ﺁﻣﻨﺖ ﺑﺎ ﻭ ﺁﻳﺎﺗﻪ ﻳﺎ ﻣﻠﮏ ﺍﻻﺭﺽ ،ﺍﺳﻤﻊ ﻧﺪﺁء ﻫﺬﺍ ﺍﻟﻤﻤﻠﻮﮎ ّ
ﺍﻟﺘﻰ ﻣﺎ ﺣﻤﻠﻬﺎ ﻭ ﻓﺪﻳﺖ ﺑﻨﻔﺴﻰ ﻓﻰ ﺳﺒﻴﻠﻪ ﻭ ﻳﺸﻬﺪ ﺑﺬﻟﮏ ﻣﺎ ﺍﻧﺎ ﻓﻴﻪ ﻣﻦ ﺍﻟﺒﻼﻳﺎ ّ ﺍﻟﻨﺎﺱ ّﺍﻻ ﺭﺑﻰ ﺍﻟﻌﻠﻴﻢ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﺍﻗﻮﻝ ﺷﻬﻴﺪﺍ.ﻣﺎ ﺩﻋﻮﺕ ّ ﺍﺣﺪ ﻣﻦ ﺍﻟﻌﺒﺎﺩ ﻭ ﮐﺎﻥ ّ ﺣﺒﻪ ﻣﺎ ﻻ ﺭﺃﺕ ﻋﻴﻦ ﺍﻻﺑﺪﺍﻉ ﺭﺏ ﺍﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ ﻭ ﻭﺭﺩ ﻋﻠﻲ ﻓﻰ ّ ﺍﻟﻰ ﺍّ ﺭﺑﮏ ﻭ ّ ّ ﺍﻟﺘﻮﺟﻪ ﺍﻟﻰ ﺷﺒﻬﻪ. ّ ﻳﺼﺪﻗﻨﻰ ﻓﻰ ﺫﻟﮏ ﻋﺒﺎﺩ ﻣﺎ ﻣﻨﻌﺘﻬﻢ ﺳﺒﺤﺎﺕ ﺍﻟﺒﺸﺮ ﻋﻦ ّ ّ
ﮐﻠﻤﺎ ﺍﻣﻄﺮ ﺳﺤﺎﺏ ﮐﻞ ﺷﻰء ﻓﻰ ﻟﻮﺡ ﺣﻔﻴﻆّ . ﺍﻟﻤﻨﻈﺮ ﺍﻻﮐﺒﺮ ﻭ ﻣﻦ ﻋﻨﺪﻩ ﻋﻠﻢ ّ
ﺍﻟﻘﻀﺂء ﺳﻬﺎﻡ ﺍﻟﺒﻼء ﻓﻰ ﺳﺒﻴﻞ ﺍ ﻣﺎﻟﮏ ﺍﻻﺳﻤﺂء ﺍﻗﺒﻠﺖ ﺍﻟﻴﻬﺎ ﻭ ﻳﺸﻬﺪ
ﮐﻞ ﻣﻨﺼﻒ ﺧﺒﻴﺮ .ﮐﻢ ﻣﻦ ﻟﻴﺎﻝ ﻓﻴﻬﺎ ﺍﺳﺘﺮﺍﺣﺖ ﺍﻟﻮﺣﻮﺵ ﻓﻰ ﺑﺬﻟﮏ ّ
ﺍﻟﺴﻼﺳﻞ ﻭ ﺍﻻﻏﻼﻝ ﻭ ﻟﻢ ﮐﻨﺂﺋﺴﻬﺎ ﻭ ّ ﺍﻟﻄﻴﻮﺭ ﻓﻰ ﺍﻭﮐﺎﺭﻫﺎ ﻭ ﮐﺎﻥ ﺍﻟﻐﻼﻡ ﻓﻰ ّ
ﺍﻟﺴﺠﻦ ﻳﺠﺪ ﻟﻨﻔﺴﻪ ﻧﺎﺻﺮﴽ ﻭ ﻻ ﻣﻌﻴﻨﺎ .ﺍﺫﮐﺮ ﻓﻀﻞ ﺍ ﻋﻠﻴﮏ ﺍﺫ ﮐﻨﺖ ﻓﻰ ّ
ﺍﻟﺸﻬﺎﺩﺓ ﺍﻟﻰ ﻣﻊ ﺍﻧﻔﺲ ﻣﻌﺪﻭﺩﺍﺕ ﻭ ﺍﺧﺮﺟﮏ ﻣﻨﻪ ﻭ ﻧﺼﺮﮎ ﺑﺠﻨﻮﺩ ﺍﻟﻐﻴﺐ ﻭ ّ ﺍﻧﮏ ﻣﺎ ﮐﻨﺖ ﻣﻦ ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﺍﻟﻰ ﺍﻟﻌﺮﺍﻕ ﺑﻌﺪ ﺍﺫ ﮐﺸﻔﻨﺎ ﻟﻪ ّ ﺍﻥ ﺍﺭﺳﻠﮏ ّ
ﺍﻟﺘﻘﻮﻯ ﺍﻭﻻﺋﮏ ﻓﻰ ﺍﻥ ّ ﺍﻟﻤﻔﺴﺪﻳﻦ ّ . ﺍﺗﺒﻌﻮﺍ ﺍﻟﻬﻮﻯ ﻭ ﺍﻋﺮﺿﻮﺍ ﻋﻦ ّ ﺍﻟﺬﻳﻦ ّ
ﺍﻟﺪﻣﺎء ﻭ ﻳﺄﮐﻠﻮﻥ ﺿﻼﻝ ﻣﺒﻴﻦ .ﻭ ّ ﺍﻟﺬﻳﻦ ﻳﻔﺴﺪﻭﻥ ﻓﻰ ﺍﻻﺭﺽ ﻭ ﻳﺴﻔﮑﻮﻥ ّ
ﺍﻟﻨﺎﺱ ﺑﺎﻟﺒﺎﻃﻞ ﻧﺤﻦ ﺑﺮﺁء ﻣﻨﻬﻢ ﻭ ﻧﺴﺌﻞ ﺍ ﺍﻥ ﻻ ﻳﺠﻤﻊ ﺑﻴﻨﻨﺎ ﻭ ﺑﻴﻨﻬﻢ ﺍﻣﻮﺍﻝ ّ
ﺍﻥ ﺍﻟﺮﺍﺣﻤﻴﻦ ّ . ﻻ ﻓﻰ ّ ﺍﻧﻪ ﻫﻮ ﺍﺭﺣﻢ ّ ﺍﻟﺪﻧﻴﺎ ﻭ ﻻ ﻓﻰ ﺍﻻﺧﺮﺓ ّﺍﻻ ﺍﻥ ﻳﺘﻮﺑﻮﺍ ﺍﻟﻴﻪ ّ
ﺹ ۶۲
ﻋﻤﺎ ﺳﻮﺍﻩ ّ ﺗﻮﺟﻪ ﺍﻟﻰ ﺍ ﻳﻨﺒﻐﻰ ﻟﻪ ﺍﻥ ﻳﮑﻮﻥ ﻣﻤﺘﺎﺯﴽ ﻓﻰ ّ ﮐﻞ ﺍﻻﻋﻤﺎﻝ ّ ﺍﻟﺬﻯ ّ
ﺍﻟﺬﻳﻦ ﻳﺘﺒﻊ ﻣﺎ ﺍﻣﺮ ﺑﻪ ﻓﻰ ﺍﻟﮑﺘﺎﺏ ﮐﺬﻟﮏ ﻗﻀﻰ ﺍﻻﻣﺮ ﻓﻰ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺒﻴﻦ .ﻭ ّ ﻭ ّ ﺍﺗﺒﻌﻮﺍ ﺍﻫﻮﺁﺋﻬﻢ ﺍﻭﻻﺋﮏ ﻓﻰ ﺧﻄﺎء ﻋﻈﻴﻢ . ﻧﺒﺬﻭﺍ ﺍﻣﺮ ﺍ ﻭﺭﺁء ﻇﻬﻮﺭﻫﻢ ﻭ ّ
ﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﺍﻥ ﺗﻨﻈﺮ ﺍﻟﻰ ﺍﻟﻌﺒﺎﺩ ﺑﻠﺤﻈﺎﺕ ﺍﻋﻴﻦ ﺭﺃﻓﺘﮏ ﺑﺮﺑﮏ ّ ﻳﺎ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﻗﺴﻤﮏ ّ
ﺭﺑﮏ ﻫﻮ ﺍﻟﺤﺎﮐﻢ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﻭ ﺗﺤﮑﻢ ﺑﻴﻨﻬﻢ ﺑﺎﻟﻌﺪﻝ ﻟﻴﺤﮑﻢ ﺍ ﻟﮏ ﺑﺎﻟﻔﻀﻞ ّ ﺍﻥ ّ ﺍﻟﺬﻟﺔ ﻭ ﻳﺒﻘﻰ ﺍﻟﻤﻠﮏ ﺍﻟﻤﻠﮏ ﺍﻟﻌﺰﺓ ﻭ ّ ّ ﻳﺮﻳﺪ .ﺳﺘﻔﻨﻰ ّ ﺍﻟﺪﻧﻴﺎ ﻭ ﻣﺎ ﻓﻴﻬﺎ ﻣﻦ ّ ﺍﻟﺘﺒﻴﺎﻥ ﺍﻧﻪ ﺍﻭﻗﺪ ﺳﺮﺍﺝ ﺍﻟﺒﻴﺎﻥ ﻭ ّ ﻳﻤﺪﻩ ﺑﺪﻫﻦ ﺍﻟﻤﻌﺎﻧﻰ ﻭ ّ ﺍﻟﻌﻠﻲ ﺍﻟﻌﻠﻴﻢ .ﻗﻞ ّ ّ
ﺍﻧﻪ ﻳﻈﻬﺮ ﻣﺎ ﻳﺸﺂء ﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﻦ ﺍﻥ ﻳﻘﻮﻡ ﻣﻊ ﺍﻣﺮﻩ ﺧﻠﻖ ﺍﻻﮐﻮﺍﻥ ّ ﺭﺑﮏ ّ ﺗﻌﺎﻟﻰ ّ ﻟﻤﻘﺮﺑﻴﻦ .ﻫﻮ ﺍﻟﻘﺎﻫﺮ ﻓﻮﻕ ﺧﻠﻘﻪ ﺑﺴﻠﻄﺎﻧﻪ ﻭ ﻳﺤﻔﻈﻪ ﺑﻘﺒﻴﻞ ﻣﻦ ﺍﻟﻤﻼﺋﮑﺔ ﺍ ّ
ﺍﻧﻪ ﻫﻮ ﺍﻟﻌﻠﻴﻢ ﺍﻟﺤﮑﻴﻢ . ﺑﺮﻳﺘﻪ ّ ﻭ ﺍﻟﻐﺎﻟﺐ ﻋﻠﻰ ّ
ﻣﺮﺕ ﻋﻠﻲ ﻧﺴﺎﺋﻢ ﺍﻧﻰ ﮐﻨﺖ ﮐﺎﺣﺪ ﻣﻦ ﺍﻟﻌﺒﺎﺩ ﻭ ﺭﺍﻗﺪﴽ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻤﻬﺎﺩ ّ ﻳﺎ ﺳﻠﻄﺎﻥ ّ ّ ﻋﻠﻤﻨﻰ ﻋﻠﻢ ﻣﺎ ﮐﺎﻥ ﻟﻴﺲ ﻫﺬﺍ ﻣﻦ ﻋﻨﺪﻯ ﺑﻞ ﻣﻦ ﻟﺪﻥ ﻋﺰﻳﺰ ﻋﻠﻴﻢ. ﺍﻟﺴﺒﺤﺎﻥ ﻭ ّ ّ
ﺍﻟﺴﻤﺂء ﺑﺬﻟﮏ ﻭﺭﺩ ﻋﻠﻲ ﻣﺎ ﺫﺭﻓﺖ ﺑﻪ ﻋﻴﻮﻥ ﺑﺎﻟﻨﺪﺁء ﺑﻴﻦ ﺍﻻﺭﺽ ﻭ ّ ﻭ ﺍﻣﺮﻧﻰ ّ ّ ﺍﻟﻨﺎﺱ ﻣﻦ ﺍﻟﻌﻠﻮﻡ ﻭ ﻣﺎ ﺩﺧﻠﺖ ﺍﻟﻤﺪﺍﺭﺱ ﻓﺎﺳﺌﻞ ﺍﻟﻌﺎﺭﻓﻴﻦ .ﻣﺎ ﻗﺮﺋﺖ ﻣﺎ ﻋﻨﺪ ّ
ﺣﺮﮐﺘﻬﺎ ﺍﻟﻤﺪﻳﻨﺔ ّ ﺑﺎﻧﻰ ﻟﺴﺖ ﻣﻦ ﺍﻟﮑﺎﺫﺑﻴﻦ .ﻫﺬﻩ ﻭﺭﻗﺔ ّ ﺍﻟﺘﻰ ﮐﻨﺖ ﻓﻴﻬﺎ ﻟﺘﻮﻗﻦ ّ ﺭﺑﮏ ﺍﻟﻌﺰﻳﺰ ﺍﻟﺤﻤﻴﺪ .ﻫﻞ ﻟﻬﺎ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﻋﻨﺪ ﻫﺒﻮﺏ ﺍﺭﻳﺎﺡ ﻣﺸﻴﺔ ّ ﺍﺭﻳﺎﺡ ّ
ﺗﺤﺮﮐﻬﺎ ﮐﻴﻒ ﺗﺮﻳﺪ .ﻟﻴﺲ ﺍﻟﺼﻔﺎﺕ ﺑﻞ ّ ﻋﺎﺻﻔﺎﺕ؟ ﻻ ﻭ ﻣﺎﻟﮏ ﺍﻻﺳﻤﺂء ﻭ ّ
ﻟﻠﻌﺪﻡ ﻭﺟﻮﺩ ﺗﻠﻘﺂء ﺍﻟﻘﺪﻡ ﻗﺪ ﺟﺂء ﺍﻣﺮﻩ ﺍﻟﻤﺒﺮﻡ ﻭ ﺍﻧﻄﻘﻨﻰ ﺑﺬﮐﺮﻩ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ .
ﺹ ۶۳
ﺍﻟﺮﺣﻴﻢ . ﺍﻧﻰ ﻟﻢ ﺍﮐﻦ ّﺍﻻ ﮐﺎﻟﻤﻴﺖ ﺗﻠﻘﺂء ﺍﻣﺮﻩ ّ ﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ّ ﺭﺑﮏ ّ ﻗﻠﺒﺘﻨﻰ ﻳﺪ ﺍﺭﺍﺩﺓ ّ ّ ّ
ﮐﻞ ﻫﻞ ﻳﻘﺪﺭ ﺍﺣﺪ ﺍﻥ ّ ﻳﺘﮑﻠﻢ ﻣﻦ ﺗﻠﻘﺂء ﻧﻔﺴﻪ ﺑﻤﺎ ﻳﻌﺘﺮﺽ ﺑﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻟﻌﺒﺎﺩ ﻣﻦ ّ
ﻣﺆﻳﺪﴽ ﻣﻦ ﺍﻟﺬﻯ ّ ﻭﺿﻴﻊ ﻭ ﺷﺮﻳﻒ؟ ﻻ ﻭ ّ ﻋﻠﻢ ﺍﻟﻘﻠﻢ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺍﻟﻘﺪﻡ ّﺍﻻ ﻣﻦ ﮐﺎﻥ ّ ﻟﺪﻥ ﻣﻘﺘﺪﺭ ﻗﺪﻳﺮ؟ ﻳﺨﺎﻃﺒﻨﻰ ﺍﻟﻘﻠﻢ ﺍﻻﻋﻠﻰ ﻭ ﻳﻘﻮﻝ ﻻ ﺗﺨﻒ ﺍﻗﺼﺺ ﻋﻠﻰ
ﻟﻌﻞ ﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ّ ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﻣﺎ ﻭﺭﺩ ﻋﻠﻴﮏ ّ ﺭﺑﮏ ّ ﺍﻥ ﻗﻠﺒﻪ ﺑﻴﻦ ﺍﺻﺒﻌﻰ ّ ﺣﻀﺮﺓ ّ
ﺗﺸﺮﻕ ﻣﻦ ﺍﻓﻖ ﻗﻠﺒﻪ ﺷﻤﺲ ﺍﻟﻌﺪﻝ ﻭ ﺍﻻﺣﺴﺎﻥ ﮐﺬﻟﮏ ﮐﺎﻥ ﺍﻟﺤﮑﻢ ﻣﻦ ﻟﺪﻯ ﺍﻟﺤﮑﻴﻢ ﻣﺤﺘﻮﻣﺎ.
ﺑﺎﻟﺤﻖ ﻓﻴﻤﺎ ﻭﺭﺩ ﻋﻠﻴﻪ ﺛﻢ ﺍﺣﮑﻢ ّ ﻗﻞ ﻳﺎ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﻧﻈﺮ ﺑﻄﺮﻑ ﺍﻟﻌﺪﻝ ﺍﻟﻰ ﺍﻟﻐﻼﻡ ّ ﻇﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻌﺒﺎﺩ ﻭ ﺁﻳﺔ ﻗﺪﺭﺗﻪ ﻟﻤﻦ ﻓﻰ ﺍﻟﺒﻼﺩ .ﺍﺣﮑﻢ ﺑﻴﻨﻨﺎ ﺍﻥ ﺍ ﻗﺪ ﺟﻌﻠﮏ ّ ّ
ﺍﻟﺬﻳﻦ ﺣﻮﻟﮏ ﺍﻥ ّ ﻭ ﺑﻴﻦ ّ ﺑﻴﻨﺔ ﻭ ﻻ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻨﻴﺮّ . ﺍﻟﺬﻳﻦ ﻇﻠﻤﻮﻧﺎ ﻣﻦ ﺩﻭﻥ ّ
ﻣﻘﺮ ﻳﻘﺮﺑﮏ ﺍﻟﻰ ّ ﻳﺤﺒﮏ ﻟﻨﻔﺴﮏ ﻭ ﻣﺎ ﺍﺭﺍﺩ ّﺍﻻ ﺍﻥ ّ ﻳﺤﺒﻮﻧﮏ ﻻﻧﻔﺴﻬﻢ ﻭ ﺍﻟﻐﻼﻡ ّ ّ ﺭﺑﮏ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﺍﻗﻮﻝ ﺷﻬﻴﺪﺍ. ﺍﻟﻔﻀﻞ ﻭ ّ ﻳﻘﻠﺒﮏ ﺍﻟﻰ ﻳﻤﻴﻦ ﺍﻟﻌﺪﻝ ﻭ ﮐﺎﻥ ّ
ﻳﺎ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻟﻮ ﺗﺴﻤﻊ ﺻﺮﻳﺮ ﺍﻟﻘﻠﻢ ﺍﻻﻋﻠﻰ ﻭ ﻫﺪﻳﺮ ﻭﺭﻗﺂء ﺍﻟﺒﻘﺂء ﻋﻠﻰ ﺍﻓﻨﺎﻥ
ﻟﻴﺒﻠﻐﮏ ﺍﻟﺴﻤﺂء ّ ﺳﺪﺭﺓ ﺍﻟﻤﻨﺘﻬﻰ ﻓﻰ ﺫﮐﺮ ﺍ ﻣﻮﺟﺪ ﺍﻻﺳﻤﺂء ﻭ ﺧﺎﻟﻖ ﺍﻻﺭﺽ ﻭ ّ
ﺍﻟﻰ ﻣﻘﺎﻡ ﻻ ﺗﺮﻯ ﻓﻰ ﺍﻟﻮﺟﻮﺩ ّﺍﻻ ﺗﺠﻠّﻰ ﺣﻀﺮﺓ ﺍﻟﻤﻌﺒﻮﺩ ﻭ ﺗﺮﻯ ﺍﻟﻤﻠﮏ ﺍﺣﻘﺮ
ﺗﺘﻮﺟﻪ ﺍﻟﻰ ﺍﻓﻖ ﮐﺎﻥ ﺑﺎﻧﻮﺍﺭ ﺍﻟﻮﺟﻪ ﻣﻀﻴﺌﺎ .ﻭ ﻻ ﺷﻰء ﻋﻨﺪﮎ ﺗﻀﻌﻪ ﻟﻤﻦ ﺍﺭﺍﺩ ﻭ ّ
ﻳﺼﻠﻰ ﻋﻠﻴﮏ ﺭﺑﮏ ﺍﻟﻌﻠﻲ ﺍﻻﻋﻠﻰ ﺍﺫﴽ ّ ﺗﺤﻤﻞ ﺛﻘﻞ ﺍﻟﻤﻠﮏ ﺍﺑﺪﴽ ّﺍﻻ ﻟﻨﺼﺮﺓ ّ ّ ﺣﺒﺬﺍ ﻫﺬﺍ ﺍﻟﻤﻘﺎﻡ ﺍﻻﺳﻨﻰ ﻟﻮ ﺗﺮﺗﻘﻰ ﺍﻟﻴﻪ ﺑﺴﻠﻄﺎﻥ ﮐﺎﻥ ﺑﺎﺳﻢ ﺍﻟﻤﻼٔ ﺍﻻﻋﻠﻰ ّ
ﺹ ۶۴
ﺍﻥ ﺍﻟﻐﻼﻡ ﻣﺎ ﺍﺭﺍﺩ ّﺍﻻ ﺍﺑﻘﺂء ﺍﺳﻤﻪ ﻭ ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ ﺍﻟﻨﺎﺱ ﻣﻦ ﻗﺎﻝ ّ ﺍ ﻣﻌﺮﻭﻓﺎ .ﻣﻦ ّ
ﻣﻘﺮ ﺍﻣﻦ ﻋﻠﻰ ﻗﺪﺭ ﺍﻧﻪ ﺍﺭﺍﺩ ّ ﺍﻳﺎﻣﻰ ّ ﺍﻧﻰ ﻣﺎ ﻭﺟﺪﺕ ﻓﻰ ّ ﺍﻟﺪﻧﻴﺎ ﻟﻨﻔﺴﻪ ﺑﻌﺪ ّ ﻗﺎﻝ ّ ﺍﻃﻠﻊ ﺍﻟﺘﻰ ﻣﺎ ّ ﮐﻞ ﺍﻻﺣﻴﺎﻥ ﻓﻰ ﻏﻤﺮﺍﺕ ﺍﻟﺒﻼﻳﺎ ّ ﺍﺿﻊ ﺭﺟﻠﻰ ﻋﻠﻴﻪ ﮐﻨﺖ ﻓﻰ ّ
ﺍﻳﺎﻡ ﺍﺿﻄﺮﺑﺖ ﻓﻴﻬﺎ ﺍﻧﻪ ﻗﺪ ﮐﺎﻥ ﺑﻤﺎ ﺍﻗﻮﻝ ﻋﻠﻴﻤﺎ .ﮐﻢ ﻣﻦ ّ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺍﺣﺪ ّﺍﻻ ﺍّ
ﻟﻀﺮﻯ ﻭ ﮐﻢ ﻣﻦ ﻟﻴﺎﻝ ﺍﺭﺗﻔﻊ ﻓﻴﻬﺎ ﻧﺤﻴﺐ ﺍﻟﺒﮑﺂء ﻣﻦ ﺍﻫﻠﻰ ﺧﻮﻓﴼ ﺍﺣﺒﺘﻰ ّ ّ
ﺍﻟﺬﻯ ﻻ ﻳﺮﻯ ﺍﻟﺼﺪﻕ ﻣﺤﺮﻭﻣﺎ .ﻭ ّ ﻟﻨﻔﺴﻰ ﻭ ﻻ ﻳﻨﮑﺮ ﺫﻟﮏ ّﺍﻻ ﻣﻦ ﮐﺎﻥ ﻋﻦ ّ
ﻳﺘﮑﻠﻤﻮﻥ ﺍﻟﺬﻳﻦ ّ ﺍﻟﺪﻧﻴﺎ؟ ﻓﻴﺎ ﻋﺠﺒﺎ ﻣﻦ ّ ﺍﻗﻞ ﻣﻦ ﺁﻥ ﻫﻞ ﻳﺮﻳﺪ ّ ﻟﻨﻔﺴﻪ ﺍﻟﺤﻴﻮﺓ ﻓﻰ ّ
ﻋﻤﺎ ﻗﺎﻟﻮﺍ ﻳﻮﻣﺌﺬ ﺍﻟﻨﻔﺲ ﻭ ﺍﻟﻬﻮﻯ ﺳﻮﻑ ﻳﺴﺌﻠﻮﻥ ّ ﺑﺮﻳﺔ ّ ﺑﺎﻫﻮﺍﺋﻬﻢ ﻭ ﻫﺎﻣﻮﺍ ﻓﻰ ّ ّ
ﺍﻧﻪ ﮐﻔﺮ ﺑﺎ ﺑﻌﺪ ﻻ ﻳﺠﺪﻭﻥ ﻻﻧﻔﺴﻬﻢ ﺣﻤﻴﻤﴼ ﻭ ﻻ ﻧﺼﻴﺮﴽ .ﻭ ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ ﻗﺎﻝ ّ ﺑﺎﻟﺤﻖ ﻭ ﺍﺭﺳﻠﻬﻢ ﺍﻟﺬﻳﻦ ﺑﻌﺜﻬﻢ ﺑﺎﻧﻪ ﻻ ﺍﻟﻪ ّﺍﻻ ﻫﻮ ﻭ ّ ّ ﺍﺫ ﺷﻬﺪﺕ ﺟﻮﺍﺭﺣﻰ ّ
ﺍﻭﻻﺋﮏ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﺳﻤﺎﺋﻪ ﺍﻟﺤﺴﻨﻰ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﻊ ﺻﻔﺎﺗﻪ ﺍﻟﻌﻠﻴﺎ ﻭ ﻣﻬﺎﺑﻂ ﺑﺎﻟﻬﺪﻯ ٓ
ﺣﺠﺔ ﺍ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﺳﻮﺍﻩ ﻭ ﻧﺼﺒﺖ ﺗﻤﺖ ّ ﻭﺣﻴﻪ ﻓﻰ ﻣﻠﮑﻮﺕ ﺍﻻﻧﺸﺂء ﻭ ﺑﻬﻢ ّ
ﮐﻞ ﻧﻔﺲ ﺍﻟﻰ ﺫﻯ ﺍﻟﻌﺮﺵ ﺍﺗﺨﺬ ّ ﺍﻟﺘﺠﺮﻳﺪ ﻭ ﺑﻬﻢ ّ ﺍﻟﺘﻮﺣﻴﺪ ﻭ ﻇﻬﺮﺕ ﺁﻳﺔ ّ ﺭﺍﻳﺔ ّ
ﺳﺒﻴﻼ .ﻧﺸﻬﺪ ﺍﻥ ﻻ ﺍﻟﻪ ّﺍﻻ ﻫﻮ ﻟﻢ ﻳﺰﻝ ﮐﺎﻥ ﻭ ﻟﻢ ﻳﮑﻦ ﻣﻌﻪ ﻣﻦ ﺷﻰء ﻭ ﻻ ﻳﺰﺍﻝ
ﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﻦ ﺍﻥ ﻳﺮﺗﻘﻰ ﺍﻟﻰ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﮐﻨﻬﻪ ﻳﮑﻮﻥ ﺑﻤﺜﻞ ﻣﺎ ﻗﺪ ﮐﺎﻥ .ﺗﻌﺎﻟﻰ ّ ﺍﻓﺌﺪﺓ ﺍﻫﻞ ﺍﻟﻌﺮﻓﺎﻥ ﺍﻭ ﻳﺼﻌﺪ ﺍﻟﻰ ﻣﻌﺮﻓﺔ ﺫﺍﺗﻪ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻣﻦ ﻓﻰ ﺍﻻﮐﻮﺍﻥ .
ﺍﻧﻪ ﮐﺎﻥ ﻓﻰ ﺍﺯﻝ ﺍﻟﻤﻘﺪﺱ ﻋﻦ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺩﻭﻧﻪ ﻭ ﻫﻮ ّ ﺍﻟﻤﻨﺰﻩ ﻋﻦ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻣﺎ ﺳﻮﺍﻩ ّ ّ ﺍﻟﺘﻰ ﻓﻴﻬﺎ ﺍﺷﺮﻗﺖ ﺷﻤﺲ ﺍﻟﺒﻄﺤﺂء ﺍﻻﻳﺎﻡ ّ ﻏﻨﻴﴼ .ﻭ ﺍﺫﮐﺮ ّ ﺍﻻﺯﺍﻝ ﻋﻦ ﺍﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ ّ
ﺭﺑﮏ ﺍﻟﻌﻠﻲ ﺍﻻﻋﻠﻰ ﺍﻋﺮﺽ ﻋﻨﻪ ﺍﻟﻌﻠﻤﺂء ﻭ ﺍﻋﺘﺮﺽ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺸﻴﺔ ّ ﻋﻦ ﺍﻓﻖ ّ ّ ﺍﺷﺘﺪﺕ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻟﻨﻮﺭ ﻣﺴﺘﻮﺭﺍ .ﻭ ﺍﻻﺩﺑﺂء ّ ّ ﻟﺘﻄﻠﻊ ﺑﻤﺎ ﮐﺎﻥ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﻓﻰ ﺣﺠﺎﺏ ّ
ﺹ ۶۵
ﺗﻔﺮﻕ ﻣﻦ ﺣﻮﻟﻪ ﺑﺎﻣﺮﻩ ﮐﺬﻟﮏ ﮐﺎﻥ ﺍﻻﻣﺮ ﻣﻦ ﺍﻻﻣﻮﺭ ﻣﻦ ّ ﮐﻞ ﺍﻟﺠﻬﺎﺕ ﺍﻟﻰ ﺍﻥ ّ
ﺍﻟﻨﺠﺎﺷﻰ ﻭ ﺗﻼ ﻋﻠﻴﻪ ﺛﻢ ﺍﺫﮐﺮ ﺍﺫ ﺩﺧﻞ ﺍﺣﺪ ﻣﻨﻬﻢ ﻋﻠﻰ ّ ﺍﻟﻌﺰ ﻣﺸﻬﻮﺩﺍّ . ﺳﻤﺂء ّ
ﻧﺰﻟﺖ ﻣﻦ ﻟﺪﻥ ﻋﻠﻴﻢ ﺣﮑﻴﻢ .ﻣﻦ ﺳﻮﺭﺓ ﻣﻦ ﺍﻟﻘﺮﺍﻥ ﻗﺎﻝ ﻟﻤﻦ ﺣﻮﻟﻪ ّ ﺍﻧﻬﺎ ّ
ﺍﻧﺎ ّ ﻋﻤﺎ ﻗﺮء ّ ﺻﺪﻕ ﺑﺎﻟﺤﺴﻨﻰ ﻭ ﺁﻣﻦ ﺑﻤﺎ ﺍﺗﻰ ﺑﻪ ﻋﻴﺴﻰ ﻻ ﻳﺴﻌﻪ ﺍﻻﻋﺮﺍﺽ ّ ﺍﻟﻘﻴﻮﻡ .ﻧﺸﻬﺪ ﻟﻪ ﮐﻤﺎ ﻧﺸﻬﺪ ﻟﻤﺎ ﻋﻨﺪﻧﺎ ﻣﻦ ﮐﺘﺐ ﺍ ﺍﻟﻤﻬﻴﻤﻦ ّ
ﺗﻐﻦ ﻋﻠﻰ ﺍﻻﻓﻨﺎﻥ ﺑﻔﻨﻮﻥ ﺗﺎ ﻳﺎ ﻣﻠﮏ ﻟﻮ ﺗﺴﻤﻊ ﻧﻐﻤﺎﺕ ﺍﻟﻮﺭﻗﺂء ّ ﺍﻟﺘﻰ ّ
ﺗﺘﻮﺟﻪ ﺍﻟﻰ ﺍﻟﻤﻨﻈﺮ ﺍﻻﮐﺒﺮ ﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﻟﺘﺪﻉ ﺍﻟﻤﻠﮏ ﻭﺭﺍﺋﮏ ﻭ ّ ﺭﺑﮏ ّ ﺍﻻﻟﺤﺎﻥ ﺑﺎﻣﺮ ّ
ﺍﻟﺬﻯ ﮐﺎﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻟﻔﺠﺮ ﻋﻦ ﺍﻓﻘﻪ ﻣﺸﻬﻮﺩﺍ .ﻭ ﺗﻨﻔﻖ ﻣﺎ ﻋﻨﺪﮎ ﺍﺑﺘﻐﺂ ﻟﻤﺎ ّ
ﺳﻤﻮ ﺍﻟﻌﻈﻤﺔ ﺍﻻﺳﺘﻌﻼء ﻭ ﺍﻟﻌﺰﺓ ﻭ ٓ ّ ﻋﻨﺪﺍ ﺍﺫﴽ ﺗﺠﺪ ﻧﻔﺴﮏ ﻓﻰ ّ ﻋﻠﻮ ّ
ﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﺴﻄﻮﺭﺍ ﺍﻡ ﺍﻟﺒﻴﺎﻥ ﻣﻦ ﻗﻠﻢ ّ .ﻭ ﺍﻻﺳﺘﻐﻨﺂء ﮐﺬﻟﮏ ﮐﺎﻥ ﺍﻻﻣﺮ ﻓﻰ ّ
ﻻ ﺧﻴﺮ ﻓﻴﻤﺎ ﻣﻠﮑﺘﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﻓﺴﻮﻑ ﻳﻤﻠﮑﻪ ﻏﺪﴽ ﻏﻴﺮﮎ ﺍﺧﺘﺮ ﻟﻨﻔﺴﮏ ﻣﺎ ﺍﺧﺘﺎﺭﻩ ﻳﺆﻳﺪﮎ ﺍﻧﻪ ﻳﻌﻄﻴﮏ ﻓﻰ ﻣﻠﮑﻮﺗﻪ ﻣﻠﮑﴼ ﮐﺒﻴﺮﺍ .ﻧﺴﺌﻞ ﺍ ﺍﻥ ّ ﺍ ﻻﺻﻔﻴﺎﺋﻪ ّ
ﺍﻟﺬﻳﻦ ﺍﻟﺘﻰ ﻣﻨﻬﺎ ﺍﺳﺘﻀﺎء ﺍﻟﻌﺎﻟﻢ ﻭ ﻳﺤﻔﻈﮏ ﻋﻦ ّ ﺣﻀﺮﺗﮏ ﻋﻠﻰ ﺍﺻﻐﺎء ﺍﻟﮑﻠﻤﺔ ّ .ﮐﺎﻧﻮﺍ ﻋﻦ ﺷﻄﺮ ﺍﻟﻘﺮﺏ ﺑﻌﻴﺪﺍ
ﺍﻟﻠﻬﻢ ﻳﺎ ﺍﻟﻬﻰ ﮐﻢ ﻣﻦ ﺭﺅﻭﺱ ﻧﺼﺒﺖ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻘﻨﺎﺓ ﻓﻰ ﺳﺒﻴﻠﮏ ﻭ ﮐﻢ ﺳﺒﺤﺎﻧﮏ ّ ّ
ﺗﺸﺒﮑﺖ ﻻﺭﺗﻔﺎﻉ ﺍﻟﺴﻬﺎﻡ ﻓﻰ ﺭﺿﺎﺋﮏ ﻭ ﮐﻢ ﻣﻦ ﻗﻠﻮﺏ ّ ﻣﻦ ﺻﺪﻭﺭ ﺍﺳﺘﻘﺒﻠﺖ ّ
ﺣﺒﮏ .ﺍﺳﺌﻠﮏ ﻳﺎ ﻣﺎﻟﮏ ﮐﻠﻤﺘﮏ ﻭ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺍﻣﺮﮎ ﻭ ﮐﻢ ﻣﻦ ﻋﻴﻮﻥ ﺫﺭﻓﺖ ﻓﻰ ّ ﺍﻟﺬﻯ ﺟﻌﻠﺘﻪ ﻣﻄﻠﻊ ﺍﺳﻤﺎﺋﮏ ﺍﻟﻤﻠﻮﮎ ﻭ ﺭﺍﺣﻢ ﺍﻟﻤﻤﻠﻮﮎ ﺑﺎﺳﻤﮏ ﺍﻻﻋﻈﻢ ّ
ﺹ ۶۶
ﺍﻟﺘﻰ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻴﻨﮏ ﻭ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﺴﺒﺤﺎﺕ ّ ﺍﻟﺤﺴﻨﻰ ﻭ ﻣﻈﻬﺮ ﺻﻔﺎﺗﮏ ﺍﻟﻌﻠﻴﺎ ﺍﻥ ﺗﺮﻓﻊ ّ
ﺛﻢ ﺍﺟﺘﺬﺑﻬﻢ ﻳﺎ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﮑﻠﻤﺘﮏ ﺍﻟﺘﻮﺟﻪ ﺍﻟﻰ ﺍﻓﻖ ﻭﺣﻴﮏ ّ . ﺧﻠﻘﮏ ﻭ ﻣﻨﻌﺘﻬﻢ ﻋﻦ ّ ّ ﺍﻟﻨﺴﻴﺎﻥ ﺍﻟﻰ ﻳﻤﻴﻦ ﺍﻟﻴﻘﻴﻦ ﻭ ﺍﻟﻌﺮﻓﺎﻥ ﻟﻴﻌﺮﻓﻮﺍ ﻣﺎ ﺍﻟﻌﻠﻴﺎ ﻋﻦ ﺷﻤﺎﻝ ﺍﻟﻮﻫﻢ ﻭ ّ
ﻳﺘﻮﺟﻬﻮﺍ ﺍﻟﻰ ﻣﻈﻬﺮ ﺍﻣﺮﮎ ﻭ ﻣﻄﻠﻊ ﺁﻳﺎﺗﮏ .ﻳﺎ ﺍﺭﺩﺕ ﻟﻬﻢ ﺑﺠﻮﺩﮎ ﻭ ﻓﻀﻠﮏ ﻭ ّ
ﺍﻟﺬﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﻧﺖ ﺍﻟﮑﺮﻳﻢ ﺫﻭﺍﻟﻔﻀﻞ ﺍﻟﻌﻈﻴﻢ ﻻ ﺗﻤﻨﻊ ﻋﺒﺎﺩﮎ ﻋﻦ ﺍﻟﺒﺤﺮ ﺍﻻﻋﻈﻢ ّ
ﺍﻟﺬﻯ ﺟﻌﻠﺘﻪ ﺣﺎﻣﻼ ﻟﻠﺌﺎﻟﺊ ﻋﻠﻤﮏ ﻭ ﺣﮑﻤﺘﮏ ﻭ ﻻ ﺗﻄﺮﺩﻫﻢ ﻋﻦ ﺑﺎﺑﮏ ّ ً
ﻻﻧﻬﻢ ﺭﺏ ﻻ ﺗﺪﻋﻬﻢ ﺑﺎﻧﻔﺴﻬﻢ ّ ﻓﺘﺤﺘﻪ ﻋﻠﻰ ﻣﻦ ﻓﻰ ﺳﻤﺎﺋﮏ ﻭ ﺍﺭﺿﮏ .ﺍﻯ ّ
ﻣﻤﺎ ﺧﻠﻖ ﻓﻰ ﺍﺭﺿﮏ .ﻓﺎﻧﻈﺮ ﺍﻟﻴﻬﻢ ﻳﺎ ﻋﻤﺎ ﻫﻮ ﺧﻴﺮ ﻟﻬﻢ ّ ﻻ ﻳﻌﺮﻓﻮﻥ ﻭ ﻳﻬﺮﺑﻮﻥ ّ ﺍﻟﻨﻔﺲ ﻭ ﺍﻟﻬﻮﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﻠﺤﻈﺎﺕ ﺍﻋﻴﻦ ﺍﻟﻄﺎﻓﮏ ﻭ ﻣﻮﺍﻫﺒﮏ ﻭ ّ ﺧﻠﺼﻬﻢ ﻋﻦ ّ
ﻧﺰﻟﺖ ﻟﺬﺓ ﺍﻟﻤﺂﺋﺪﺓ ّ ﻟﻴﺘﻘﺮﺑﻮﺍ ﺍﻟﻰ ﺍﻓﻘﮏ ﺍﻻﻋﻠﻰ ﻭ ﻳﺠﺪﻭﺍ ﺣﻼﻭﺓ ﺫﮐﺮﮎ ﻭ ّ ّ ﺍﻟﺘﻰ ّ
ﻣﺸﻴﺘﮏ ﻭ ﻫﻮﺁء ﻓﻀﻠﮏ ﻟﻢ ﺗﺰﻝ ﺍﺣﺎﻁ ﮐﺮﻣﮏ ﺍﻟﻤﻤﮑﻨﺎﺕ ﻭ ﺳﺒﻘﺖ ﻣﻦ ﺳﻤﺂء ّ ﺍﻟﺮﺣﻴﻢ .ﺭﺣﻤﺘﮏ ﺍﻟﮑﺎﺋﻨﺎﺕ ﻻ ﺍﻟﻪ ّﺍﻻ ﺍﻧﺖ ﺍﻟﻐﻔﻮﺭ ّ
ﮐﻞ ﺑﺎﻥ ﻗﻠﺒﻰ ﺫﺍﺏ ﻓﻰ ﺍﻣﺮﮎ ﻭ ﻳﻐﻠﻰ ﺩﻣﻰ ﻓﻰ ّ ﺳﺒﺤﺎﻧﮏ ﻳﺎ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﻧﺖ ﺗﻌﻠﻢ ّ
ﺭﺑﻰ ﺣﺒﮏ ﻭ ّ ﮐﻞ ﻗﻄﺮﺓ ﻣﻨﻪ ﻳﻨﺎﺩﻳﮏ ﺑﻠﺴﺎﻥ ﺍﻟﺤﺎﻝ ﻳﺎ ّ ﻋﺮﻕ ﻣﻦ ﻋﺮﻭﻗﻰ ﻣﻦ ﻧﺎﺭ ّ
ﺍﻟﻤﺘﻌﺎﻝ ﻓﺎﺳﻔﮑﻨﻰ ﻋﻠﻰ ﺍﻻﺭﺽ ﻓﻰ ﺳﺒﻴﻠﮏ ﻟﻴﻨﺒﺖ ﻣﻨﻬﺎ ﻣﺎ ﺍﺭﺩﺗﻪ ﻓﻰ ﺍﻟﻮﺍﺣﮏ
ﺍﻟﺬﻳﻦ ﺷﺮﺑﻮﺍ ﮐﻮﺛﺮ ﺍﻟﻌﻠﻢ ﻣﻦ ﺍﻳﺎﺩﻯ ﻓﻀﻠﮏ ﻭ ﻭ ﺳﺘﺮﺗﻪ ﻋﻦ ﺍﻧﻈﺮ ﻋﺒﺎﺩﮎ ّﺍﻻ ّ ﺑﺎﻧﻰ ﻣﺎ ﺍﺭﺩﺕ ﺳﻠﺴﺒﻴﻞ ﺍﻟﻌﺮﻓﺎﻥ ﻣﻦ ﮐﺄﺱ ﻋﻄﺎﺋﮏ .ﻭ ﺍﻧﺖ ﺗﻌﻠﻢ ﻳﺎ ﺍﻟﻬﻰ ّ
ﺗﺤﺮﮎ ﻗﻠﻤﻰ ّﺍﻻ ﻓﻰ ﺍﻣﺮ ّﺍﻻ ﺍﻣﺮﮎ ﻭ ﻣﺎ ﻗﺼﺪﺕ ﻓﻰ ﺫﮐﺮ ّﺍﻻ ﺫﮐﺮﮎ ﻭ ﻣﺎ ّ
ﻭ ﻗﺪ ﺍﺭﺩﺕ ﺑﻪ ﺭﺿﺎﺋﮏ ﻭ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻣﺎ ﺍﻣﺮﺗﻨﻰ ﺑﻪ ﺑﺴﻠﻄﺎﻧﮏ .ﺗﺮﺍﻧﻰ ﻳﺎ ﺍﻟﻬﻰ
ﺹ ۶۷
ﻣﺘﺤﻴﺮﴽ ﻓﻰ ﺍﺭﺿﮏ ﺍﻥ ﺍﺫﮐﺮ ﻣﺎ ﺍﻣﺮﺗﻨﻰ ﺑﻪ ﻳﻌﺘﺮﺽ ﻋﻠﻲ ﺧﻠﻘﮏ ﻭ ﺍﻥ ﺍﺗﺮﮎ ّ ّ ﻣﺴﺘﺤﻘﴼ ﻟﺴﻴﺎﻁ ﻗﻬﺮﮎ ﻭ ﺑﻌﻴﺪﴽ ﻋﻦ ﺭﻳﺎﺽ ﻣﺎ ﺍﻣﺮﺕ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﻨﺪﮎ ﺍﮐﻦ ّ
ﻋﻤﺎ ﺗﻬﻮﻯ ﺍﻧﻔﺲ ﻋﺰﺗﮏ ﺍﻗﺒﻠﺖ ﺍﻟﻰ ﺭﺿﺂﺋﮏ ﻭ ﺍﻋﺮﺿﺖ ّ ﻗﺮﺑﮏ .ﻻ ﻭ ّ
ﻳﺒﻌﺪﻧﻰ ﻋﻦ ﻣﮑﺎﻣﻦ ﻗﺮﺑﮏ ﻭ ﻣﻌﺎﺭﺝ ﻋﺒﺎﺩﮎ ﻭ ﻗﺒﻠﺖ ﻣﺎ ﻋﻨﺪﮎ ﻭ ﺗﺮﮐﺖ ﻣﺎ ّ
ﺑﺤﺒﮏ ﻻ ﺍﺟﺰﻉ ﻣﻦ ﺷﻰء ﻭ ﻓﻰ ﺭﺿﺎﺋﮏ ﻻ ﺍﻓﺰﻉ ﻣﻦ ﺑﻼﻳﺎ ﻋﺰﺗﮏ ّ ﻋﺰﮎ ﻭ ّ ّ ﻗﻮﺗﮏ ﻭ ﻓﻀﻠﮏ ﻭ ﻋﻨﺎﻳﺘﮏ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﺍﻻﺭﺽ ّ ﮐﻠﻬﺎ ﻟﻴﺲ ﻫﺬﺍ ّﺍﻻ ﺑﺤﻮﻟﮏ ﻭ ّ
ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﻭ ﺍﻧﺖ ﺍﺳﺘﺤﻘﺎﻗﻰ ﺑﺬﻟﮏ .ﻳﺎ ﺍﻟﻬﻰ ﻫﺬﺍ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﺭﻳﺪ ﺍﻥ ﺍﺭﺳﻠﻪ ﺍﻟﻰ ّ
ﺗﻌﻠﻢ ﺑﺎﻧّﻰ ﻣﺎ ﺍﺭﺩﺕ ﻣﻨﻪ ّﺍﻻ ﻇﻬﻮﺭ ﻋﺪﻟﻪ ﻟﺨﻠﻘﮏ ﻭ ﺑﺮﻭﺯ ﺍﻟﻄﺎﻓﻪ ﻻﻫﻞ
ﺍﻧﻰ ﻟﻨﻔﺴﻰ ﻣﺎ ﺍﺭﺩﺕ ّﺍﻻ ﻣﺎ ﺍﺭﺩﺗﻪ ﻭﻻ ﺍﺭﻳﺪ ﺑﺤﻮﻟﮏ ّﺍﻻ ﻣﺎ ﻣﻤﻠﮑﺘﮏ .ﻭ ّ
ﻋﺰﺗﮏ ﺭﺿﺂﺋﮏ ﻣﻨﺘﻬﻰ ﺍﻣﻠﻰ ﻭ ﺗﺮﻳﺪ .ﻋﺪﻣﺖ ﮐﻴﻨﻮﻧﺔ ﺗﺮﻳﺪ ﻣﻨﮏ ﺩﻭﻧﮏ ﻭ ّ ﺍﻟﺬﻯ ﺗﺸﺒّﺚ ﺑﺬﻳﻞ ﻣﺸﻴﺘﮏ ﻏﺎﻳﺔ ﺭﺟﺂﺋﻰ .ﻓﺎﺭﺣﻢ ﻳﺎ ﺍﻟﻬﻰ ﻫﺬﺍ ﺍﻟﻔﻘﻴﺮ ّ ّ
ﺍﻳﺪ ﻳﺎ ﺍﻟﻬﻰ ﻏﻨﺂﺋﮏ ﻭ ﻫﺬﺍ ﺍﻟّﺬﻟﻴﻞ ّ ﺍﻟﺬﻯ ﻳﺪﻋﻮﮎ ﺑﺎﻧّﮏ ﺍﻧﺖ ﺍﻟﻌﺰﻳﺰ ﺍﻟﻌﻈﻴﻢّ .
ﺣﻀﺮﺓ ﺍﻟّﺴﻠﻄﺎﻥ ﻋﻠﻰ ﺍﺟﺮﺍء ﺣﺪﻭﺩﮎ ﺑﻴﻦ ﻋﺒﺎﺩﮎ ﻭ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻋﺪﻟﮏ ﺑﻴﻦ
ﺍﻧﮏ ﺍﻧﺖ ﺧﻠﻘﮏ ﻟﻴﺤﮑﻢ ﻋﻠﻰ ﻫﺬﻩ ﺍﻟﻔﺌﺔ ﮐﻤﺎ ﻳﺤﮑﻢ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﺩﻭﻧﻬﻢ ّ ﺍﻟﻤﻘﺘﺪﺭ ﺍﻟﻌﺰﻳﺰ ﺍﻟﺤﮑﻴﻢ.
ﻣﻘﺮ ﺳﺮﻳﺮ ﺳﻠﻄﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﺣﺴﺐ ﺍﻻﺫﻥ ﻭ ﺍﺟﺎﺯﮤ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺪ ﺍﺯ ّ
ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﺳﻨﮥ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﺭﺽ ﺳﺎﮐﻦ ﻭ ﺩﺭ ﻣّﺪﺕ ﻋﺮﺍﻕ ﻋﺮﺏ ّ
ﺗﻮﻗﻒ ﺷﺮﺡ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﺩﺭ ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﻌﺮﻭﺽ ﻧﺸﺪ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺩﻭﻝ ّ
ﻣﺘﻮﮐﻼ ﻋﻠﻰ ﺍ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﺭﺽ ﺳﺎﮐﻦ ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﻳﮑﻰ ﺧﺎﺭﺟﻪ ﺍﻇﻬﺎﺭﻯ ﻧﺮﻓﺖ. ّ
ﺹ ۶۸
ﺍﺫﻳﺖ ﺟﻤﻌﻰ ﻓﻘﺮﺍ ﺍﺯ ﻣﺄﻣﻮﺭﻳﻦ ﻭﺍﺭﺩ ﻋﺮﺍﻕ ﺷﺪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻭﺭﻭﺩ ﺩﺭ ﺻﺪﺩ ّ
ﻣﺘﻌﺮﺽ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﺍﻓﺘﺎﺩ .ﻫﺮ ﺭﻭﺯ ﺑﻪ ﺍﻏﻮﺍﻯ ﺑﻌﻀﻰ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻇﺎﻫﺮﻩ ﻭ ﻏﻴﺮﻫﻢ ّ
ﻣﻠﺖ ﻭ ﻣﻐﺎﻳﺮ ﺍﺻﻮﻝ ﻭ ﺁﺩﺍﺏ ﺍﻫﻞ ﺑﻮﺩﻩ ﻣﻊ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﺑﺪﴽ ﺧﻼﻑ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ّ
ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺸﺪﻩ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺪ ﺑﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺒﺎﺩﺍ ﺍﺯ
ﺍﻓﻌﺎﻝ ﻣﻌﺘﺪﻳﻦ ﺍﻣﺮﻯ ﻣﻨﺎﻓﻰ ﺭﺃﻯ ﺟﻬﺎﻥ ﺁﺭﺍﻯ ﺳﻠﻄﺎﻧﻰ ﺍﺣﺪﺍﺙ ﺷﻮﺩ ،ﻟﺬﺍ
ﺍﺟﻤﺎﻟﻰ ﺑﻪ ﺑﺎﺏ ﻭﺯﺍﺭﺕ ﺧﺎﺭﺟﻪ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﺳﻌﻴﺪ ﺧﺎﻥ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺭﻓﺖ ﺗﺎ ﺩﺭ ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ﺣﻀﻮﺭ ﻣﻌﺮﻭﺽ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺣﮑﻢ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺻﺪﻭﺭ ﻳﺎﺑﺪ
ﻣﺪﺗﻬﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﻭ ﺣﮑﻤﻰ ﺻﺪﻭﺭ ﻧﻴﺎﻓﺖ ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻤﻮﻝ ﮔﺮﺩﺩّ .
ﻣﻘﺎﻣﻰ ﺭﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﻴﻢ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﺑﻐﺘﺘﴼ ﻓﺴﺎﺩﻯ ﺑﺮ ﭘﺎ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺧﻮﻥ ﺟﻤﻌﻰ ﺭﻳﺨﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ .ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﮔﺮﺩﺩ ّ ﻻﺑﺪﴽ ﺣﻔﻈﴼ ﻟﻌﺒﺎﺩ ﺍ ﻣﻌﺪﻭﺩﻯ ﺑﻪ ﻭﺍﻟﻰ ﻋﺮﺍﻕ ّ
ﻧﻈﺮ ﻋﺪﻝ ﺩﺭ ﺁﻧﭽﻪ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪﻩ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﺑﺮ ﻣﺮﺁﺕ ﻗﻠﺐ ﻣﻨﻴﺮ ﺭﻭﺷﻦ
ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪﻩ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﭼﺎﺭﻩ ﺟﺰ ﺁﻥ ﺑﺮ
ﺣﺴﺐ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﻪ .ﺫﺍﺕ ﺷﺎﻫﺎﻧﻪ ﺷﺎﻫﺪ ﻭ ﮔﻮﺍﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺑﻠﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺪﻭﺩﻯ ﺣﮑﺎﻡ ﻧﺎﺭ ﺣﺮﺏ ﻭ ﺟﺪﺍﻝ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ،ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺗﻌّﺪﻯ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ّ
ﮐﻞ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻓﺴﺎﺩ ﻭ ﻣﺸﺘﻌﻞ ﻣﻰ ﺷﺪ ،ﻭ ﻟﮑﻦ ﺍﻳﻦ ﻓﺎﻧﻰ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻭﺭﻭﺩ ﻋﺮﺍﻕ ّ
ﻣﻄﻠﻌﻨﺪ ﻭ ﮐﻞ ّ ﻧﺰﺍﻉ ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﮔﻮﺍﻩ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺪ ﻋﻤﻞ ﺍﻭﺳﺖ ﭼﻪ ﮐﻪ ّ
ﻤﻌﻴﺖ ﺍﻳﻦ ﺣﺰﺏ ﺩﺭ ﻋﺮﺍﻕ ﺍﮐﺜﺮ ﺍﺯ ﺟﻤﻴﻊ ﺑﻠﺪﺍﻥ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺟ ّ
ﺘﻌﺮﺽ ﺑﻮﺩﻩ ،ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﺍﺣﺪﻯ ﺍﺯ ّ ﺣﺪ ﺧﻮﺩ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﻧﻔﺴﻰ ﻣ ّ ﻼ ﻋﻠﻴﻪ ﮐﻞ ﻧﺎﻇﺮﴽ ﺍﻟﻰ ﺍ ﻭ ﻣﺘﻮﮐ ً ّ ﻧﺸﺪﻩ .ﻗﺮﻳﺐ ﭘﺎﻧﺰﺩﻩ ﺳﻨﮥ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﮐﻪ ّ
ﺣﻖ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ. ﺳﺎﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪﻩ ﺻﺒﺮ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ّ
ﺹ ۶۹
ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻭﺭﻭﺩ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﻠﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺑﻪ ﺍﺩﺭﻧﻪ ﺍﺳﺖ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﺍﻫﻞ
ﻋﺮﺍﻕ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺍﺯ ﻣﻌﻨﻰ ﻧﺼﺮﺕ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺐ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﺎﺯﻝ ﺷﺪﻩ ﺳﺆﺍﻝ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ، ﺷﺘﻰ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﺏ ﺍﺭﺳﺎﻝ .ﻳﮑﻰ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺟﻮﺑﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻭﺭﻗﻪ ﺍﺟﻮﺑﻪ ّ
ﻋﺮﺽ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﺗﺎ ﺩﺭ ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ﺣﻀﻮﺭ ﻭﺍﺿﺢ ﮔﺮﺩﺩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺪ ﺟﺰ ﺻﻼﺡ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﻭ ﺍﺻﻼﺡ ﺑﻪ ﺍﻣﺮﻯ ﻧﺎﻇﺮ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﺍﻟﻄﺎﻑ ّ
ﺍﺳﺘﺤﻘﺎﻕ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﻭﺍﺿﺢ ﻭ ﻣﮑﺸﻮﻑ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺍﻳﻨﻘﺪﺭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻭﺍﺳﻌﻪ ﻭ ﺭﺣﻤﺖ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻗﻠﺐ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻃﺮﺍﺯ ﻋﻘﻞ ﻣﺤﺮﻭﻡ
ﻧﻔﺮﻣﻮﺩﻩ .ﺻﻮﺭﺕ ﮐﻠﻤﺎﺗﻰ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻌﻨﻰ ﻧﺼﺮﺕ ﻋﺮﺽ ﺷﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ : ﻫﻮﺍ ﺗﻌﺎﻟﻰ
ﻣﻘﺪﺱ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺩﻧﻴﺎ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺍﻭﺳﺖ ﻭ ﺟﻞ ﺫﮐﺮﻩ ّ ﺣﻖ ّ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ّ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺯ ﻧﺼﺮﺕ ﺍﻳﻦ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﻧﻔﺴﻰ ﺑﻪ ﻧﻔﺴﻰ ﻣﺤﺎﺭﺑﻪ ﻭ ﻳﺎﻣﺠﺎﺩﻟﻪ
ﺑﺮ ﻭ ﺑﺤﺮ ﺑﻪ ﻳﺪ ﻣﻠﻮﮎ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻳﻔﻌﻞ ﻣﺎﻳﺸﺎء ﻣﻠﮑﻮﺕ ﺍﻧﺸﺎء ﺭﺍ ﺍﺯ ّ
ﺣﻖ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﻋﻠﻰ ﻗﺪﺭ ﻣﺮﺍﺗﺒﻬﻢ .ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ّ ﻇﻞ ّ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺍﻳﺸﺎﻧﻨﺪ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻗﺪﺭﺕ ّ
ﺣﻖ ﺣﻖ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻭ ّﺍﻻ ّ ﺭﺑﮏ ﻟﻌﻠﻴﻢ ﻭ ﺧﺒﻴﺮ .ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ّ ﺍﻥ ّ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﻮﻧﺪ ﺍﺯ ّ ﺟﻞ ﺫﮐﺮﻩ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﻗﻠﻮﺏ ﻋﺒﺎﺩ ﺍﻭﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻨﺎﺋﺰ ﺫﮐﺮ ﻭ ّ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺍﻧﺪ .ﻟﻢ ﻳﺰﻝ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺭﺑﺎﻧﻴﻪ ﻭ ﺧﺰﺍﺋﻦ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺣﮑﻤﺖ ّ ﻣﺤﺒﺖ ّ ّ ّ
ﻻﻳﺰﺍﻝ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﻗﻠﻮﺏ ﻋﺒﺎﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ﺩﻧﻴﺎ ﻭ ﻣﺎ ﻓﻴﻬﺎ ﻃﺎﻫﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﺗﺠّﻠﻴﺎﺕ ﻣﻠﻴﮏ ﺍﺳﻤﺎء ﻭ ﺻﻔﺎﺕ ﺷﻮﻧﺪ .ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻗﻠﺐ ﺗﺠﻠﻰ ﺍﺳﻤﺎء ﻭ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺭﺍﻩ ﻧﻴﺎﺑﺪ ﺗﺎ ﺩﻭﺳﺖ ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻘّﺮ ﺧﻮﺩ ﺁﻳﺪ ﻳﻌﻨﻰ ّ
ﻣﻘﺪﺱ ﺍﺯ ﺻﻔﺎﺗﺶ ،ﻧﻪ ﺫﺍﺗﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ ،ﭼﻪ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺑﻰ ﻣﺜﺎﻝ ﻻﺯﺍﻝ ّ
ﺹ ۷۰
ﺻﻌﻮﺩ ﻭ ﻧﺰﻭﻝ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ .ﭘﺲ ﻧﺼﺮﺕ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﺑﺮ ﺍﺣﺪﻯ
ﻭ ﻣﺠﺎﺩﻟﻪ ﺑﺎ ﻧﻔﺴﻰ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺤﺒﻮﺏ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺪﺍﺋﻦ ﺗﺼﺮﻑ ﺟﻨﻮﺩ ﻧﻔﺲ ﻭ ﻫﻮﻯ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻴﻒ ﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﺣﮑﻤﺖ ﻗﻠﻮﺏ ﮐﻪ ﺩﺭ ّ
ﺍﻭﻝ ﺑﻪ ﻭ ﺗﺒﻴﺎﻥ ﻣﻔﺘﻮﺡ ﺷﻮﺩ .ﻟﺬﺍ ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﮐﻪ ﺍﺭﺍﺩﮤ ﻧﺼﺮﺕ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺑﺎﻳﺪ ّ
ﺗﺼﺮﻑ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺫﮐﺮ ﻣﺎﺳﻮﻯ ﺳﻴﻒ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﻭ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﺪﻳﻨﮥ ﻗﻠﺐ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ّ
ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﺪ .ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻣﺪﺍﺋﻦ ﻗﻠﻮﺏ ّ
ﺣﻖ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻧﺼﺮﺕ ،ﺍﺑﺪﴽ ﻓﺴﺎﺩ ﻣﺤﺒﻮﺏ ّ
ﻘﺘﻠﻮﺍ ﻓﻰ ﺟﻬﺎﻝ ﺍﺭﺗﮑﺎﺏ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﺍﺑﺪﴽ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ّ ﻣﺮﺿﻲ ﻧﺒﻮﺩﻩ .ﺍْﻥ ُﺗ َ ّ ﺭﺿﺎﻩ ﻟﺨﻴﺮ ﻟﮑﻢ ﻣﻦ ﺍ ْﻥ َﺗﻘُﺘﻠﻮﺍ .ﺍﻟﻴﻮﻡ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺣﺒّﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﻪ ﺷﺄﻧﻰ ﺩﺭ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻓﻌﺎﻝ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺭﺿﻮﺍﻥ ﺫﻯ ﺍﻟﺠﻼﻝ
ﺣﻖ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ .ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺍﻓﻖ ﺗﻘﺪﻳﺲ ﮐﻪ ﺍﺑﺪﴽ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ّ
ﺣﻖ ﻻﺯﻝ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ ﻗﻠﻮﺏ ﺍﺭﺽ ﻭ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻓﺎﻧﻴﻪ ﺍﻭ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻮﺩّ .
ﻋﺒﺎﺩ ﺧﻮﺩ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻫﻢ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﮐﺒﺮﻯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻧﻔﻮﺱ ﺗﺮﺍﺑﻴﻪ ﻃﺎﻫﺮ ﻭ ﻣﻘّﺪﺱ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺑﺎﻗﻴﻪ ﻭﺍﺭﺩ ﻓﺎﻧﻴﻪ ﺍﺯ ﺷﺌﻮﻧﺎﺕ ّ
ﮐﻞ ﺑﻮﺩﻩ ،ﻧﻪ ﺍﺯ ﮔﺮﺩﻧﺪ ﻭ ّﺍﻻ ﺁﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﺑﻨﻔﺴﻪ ﻟﻨﻔﺴﻪ ﻣﺴﺘﻐﻨﻰ ﺍﺯ ّ
ﮐﻞ ﺍﺯ ﺿﺮﻯ ﻭﺍﺭﺩّ . ﺐ ﻣﻤﮑﻨﺎﺕ ﻧﻔﻌﻰ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺭﺍﺟﻊ ﻭ ﻧﻪ ﺍﺯ ﺑﻐﻀﺸﺎﻥ ّ ﺣ ّ
ﻘﺮ ﺣﻖ ﻓﺮﺩﴽ ﻭﺍﺣﺪﴽ ﺩﺭ ﻣ ّ ﺍﺑﻴﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺭﺍﺟﻊ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺷﺪ ﻭ ّ ﺍﻣﮑﻨﮥ ﺗﺮ ّ
ﻣﻘﺪﺱ ﺍﺯ ﻣﮑﺎﻥ ﻭ ﺯﻣﺎﻥ ﻭ ﺫﮐﺮ ﻭ ﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻭ ﻭﺻﻒ ﻭ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺧﻮﺩ ﮐﻪ ّ
ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻭ ﻻ ﻳﻌﻠﻢ ﺫﻟﮏ ﺍّﻻ ﻫﻮ ﻭ ﻣﻦ ﻋﻨﺪﻩ ﻋﻠﻢ ﺍﻟﮑﺘﺎﺏ ﺩﻧﻮ ﺑﻮﺩﻩ ّ ﻭ ﻋﻠّﻮ ﻭ ّ ﻻ ﺍﻟﻪ ّﺍﻻ ﻫﻮ ﺍﻟﻌﺰﻳﺰ ﺍﻟﻮﻫﺎﺏ ﺍﻧﺘﻬﻰ. ّ
ﺹ ۷۱
ﻭ ﻟﮑﻦ ﺣﺴﻦ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻣﻨﻮﻁ ﺑﻪ ﺁﻧﮑﻪ ﺫﺍﺕ ﺷﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﺴﻪ ﺑﻨﻈﺮ ﻋﺪﻝ ﻭ ﺑﻴﻨﻪ ﻭ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻧﻈﺮ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻋﺮﺍﻳﺾ ﺑﻌﻀﻰ ﻣﻦ ﺩﻭﻥ ّ
ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﺍﺭﺍﺩ ﻭ ﻣﺎ ﺍﺭﺍﺩ ﻳﺆﻳﺪ ّ ﮐﻔﺎﻳﺖ ﻧﻔﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﻧﺴﺌﻞ ﺍ ﺍﻥ ّ
ﻳﻨﺒﻐﻰ ﺍﻥ ﻳﮑﻮﻥ ﻣﺮﺍﺩ ﺍﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ .
ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﺎﻧﺒﻮﻝ ﺍﺣﻀﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﻰ ﺍﺯ ﻓﻘﺮﺍ ﻭﺍﺭﺩ ﺁﻥ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺷﺪﻳﻢ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻭﺭﻭﺩ ﺍﺑﺪﴽ ﺑﺎ ﺍﺣﺪﻯ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻧﺸﺪ ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﻄﻠﺒﻰ
ﮐﻞ ﻣﺒﺮﻫﻦ ﮔﺮﺩﺩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﺪﺍﺷﺘﻴﻢ ﻭ ﻣﻘﺼﻮﺩﻯ ﻧﺒﻮﺩ ﺟﺰ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﺑﺮ ّ ﺍﻟﺬﻯ ﺍﻧﻄﻖ ﻋﺒﺪ ﺧﻴﺎﻝ ﻓﺴﺎﺩ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺍﺑﺪﴽ ﺑﺎ ﺍﻫﻞ ﻓﺴﺎﺩ ﻣﻌﺎﺷﺮ ﻧﻪ .ﻓﻮ ّ
ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺘﻰ ﻟﺴﺎﻥ ّ ﮐﻞ ﺷﻰء ﺑﺜﻨﺎء ﻧﻔﺴﻪ ،ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﻋﺎﺕ ﺑﻌﻀﻰ ﻣﺮﺍﺗﺐ ّ
ﺍﻥ ﺭﺑّﻰ ﻳﻌﻠﻢ ﻣﺎ ﻓﻰ ﺻﻌﺐ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻟﮑﻦ ﻟﺤﻔﻆ ﻧﻔﻮﺱ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻮﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪﻩّ .
ﺍﻧﻪ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﺍﻗﻮﻝ ﺷﻬﻴﺪ. ﻧﻔﺴﻰ ﻭ ّ
ﮐﻞ ﺩﺭ ﺳﺎﻳﮥ ﻋﺪﻟﺶ ﻣﺄﻭﻯ ﻇﻞ ﺍ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺍﺭﺽ ،ﺑﺎﻳﺪ ّ ﻣﻠﮏ ﻋﺎﺩﻝ ّ
ﻇﻞ ﻓﻀﻠﺶ ﺑﻴﺎﺳﺎﻳﻨﺪ .ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻭ ﺗﺤﺪﻳﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ّ
ﻈﻞ ﺣﺎﮐﻰ ﺍﺳﺖ . ﻇﻞ ﺍﺯ ﻣ ّ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﺩﻭﻥ ﺑﻌﻀﻰ ﺷﻮﺩ ﭼﻪ ﮐﻪ ّ
ﮐﻞ ﺭﺍ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺭﺏ ﺍﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ ّ ﺣﻖ ّ ّ ﺟﻞ ﺫﮐﺮﻩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ّ
ﺍﻟﺘﻰ ﺍﻟﺬﻯ ﺳﺒﻖ ﺍﻟﻤﻤﮑﻨﺎﺕ ﻭ ﺭﺣﻤﺘﻪ ّ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﻭ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ .ﻓﺘﻌﺎﻟﻰ ﻓﻀﻠﻪ ّ ﺳﺒﻘﺖ ﺍﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ .ﺍﻳﻦ ﺑﺴﻰ ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻮﺍﺏ ﻳﺎ ﺧﻄﺎ ﻋﻠﻰ ﺯﻋﻢ
ﺣﻖ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﻭ ﺍﺧﺬ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻟﻘﻮﻡ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺍﻣﺮﻯ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﻌﺮﻭﻓﻨﺪ ﺁﻥ ﺭﺍ ّ
ﺹ ۷۲
ﺍﻧﺪ ،ﻟﺬﺍ ﺍﺯ ﻣﺎﻋﻨﺪﻫﻢ ﺍﺑﺘﻐﺂء ﻟﻤﺎ ﻋﻨﺪﺍ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﮔﺬﺷﺘﻦ ﺍﺯ
ﻣﺤﺒﺖ ﺭﺣﻤﻦ ﮔﻮﺍﻫﻰ ﺍﺳﺖ ﺻﺎﺩﻕ ﻭ ﺷﺎﻫﺪﻯ ﺍﺳﺖ ﻧﺎﻃﻖ ﺟﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﺒﻴﻞ ّ
ﻳﺪﻋﻮﻥ .ﺁﻳﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﻋﺎﻗﻞ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﺩﻟﻴﻞ ﻭ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﺍﺯ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﻫﻢ ّ
ﺟﺎﻥ ﺑﮕﺬﺭﺩ ﻭ ﺍﮔﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﻗﻮﻡ ﻣﺠﻨﻮﻧﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﺑﺴﻰ ﺑﻌﻴﺪ ﺍﺳﺖ ﭼﻪ ﮐﻪ
ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻧﻔﺲ ﻭ ﺩﻭ ﻧﻔﺲ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﺑﻠﮑﻪ ﺟﻤﻌﻰ ﮐﺜﻴﺮ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻗﺒﻴﻞ ﺍﺯ ﮐﻮﺛﺮ ﻣﻌﺎﺭﻑ ﺍﻟﻬﻰ ﺳﺮﻣﺴﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﻣﺸﻬﺪ ﻓﺪﺍ ﺩﺭ ﺭﻩ ﺩﻭﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﻥ
ﻭ ﺩﻝ ﺷﺘﺎﻓﺘﻪ ﺍﻧﺪ .ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﻧﻔﻮﺱ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﺎ ﺳﻮﺍﻩ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺟﺎﻥ ﻭ
ﺣﺠﺖ ﻭ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻣﺎﻝ ﺩﺭ ﺳﺒﻴﻠﺶ ﺍﻳﺜﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﺗﮑﺬﻳﺐ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﺪﺍﻡ ّ
ﺻﺪﻕ ﻗﻮﻝ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﻫﻢ ﻋﻠﻴﻪ ﺩﺭ ﻣﺤﻀﺮ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ. ﻟﺠﺔ ﺑﺤﺮ ﺭﺣﻤﺘﻪ ﻭ ﺳﻴﺪ ﻏﻤﺴﻪ ﻓﻰ ّ ﻣﺤﻤﺪ ﺍﻋﻠﻰ ﺍ ﻣﻘﺎﻣﻪ ﻭ ّ ّ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺣﺎﺟﻰ ّ ﻏﻔﺮﺍﻧﻪ ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﺯ ﺍﻋﻠﻢ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻋﺼﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺗﻘﻰ ﻭ ﺍﺯﻫﺪ ﺍﻫﻞ ﺯﻣﺎﻥ
ﮐﻞ ﺑﻪ ﺫﮐﺮ ﻭ ﺑﺮﻳﻪ ّ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺟﻼﻟﺖ ﻗﺪﺭﺷﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺍﻯ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺍﻟﺴﻦ ّ
ﺛﻨﺎﻳﺶ ﻧﺎﻃﻖ ﻭ ﺑﻪ ﺯﻫﺪ ﻭ ﻭﺭﻋﺶ ﻣﻮﻗﻦ ﺩﺭ ﻏﺰﺍﻯ ﺑﺎ ﺭﻭﺱ ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺧﻮﺩ
ﻓﺘﻮﺍﻯ ﺟﻬﺎﺩ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻭﻃﻦ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺑﻪ ﻧﺼﺮﺕ ﺩﻳﻦ ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﻣﺒﻴﻦ
ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ،ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﺑﻪ ﺑﻄﺶ ﻳﺴﻴﺮ ﺍﺯ ﺧﻴﺮﮐﺜﻴﺮ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﻣﺮﺍﺟﻌﺖ ّ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ .ﻳﺎﻟﻴﺖ ﮐﺸﻒ ﺍﻟﻐﻄﺂء ﻭ ﻇﻬﺮ ﻣﺎﺳﺘﺮ ﻋﻦ ﺍﻻﺑﺼﺎﺭ .ﻭ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ
ﺍﻳﺎﻡ ﻭ ﻟﻴﺎﻟﻰ ﺑﻪ ﺳﻄﻮﺕ ﻏﻀﺐ ﺧﺎﻗﺎﻧﻰ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﻨﮥ ﻣﺘﺠﺎﻭﺯ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ّ
ﻣﻌّﺬﺏ ﻭ ﺍﺯ ﻫﺒﻮﺏ ﻋﻮﺍﺻﻒ ﻗﻬﺮ ﺳﻠﻄﺎﻧﻰ ﻫﺮ ﻳﮏ ﺑﻪ ﺩﻳﺎﺭﻯ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺍﻧﺪ .
ﭼﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺍﺯ ﺍﻃﻔﺎﻝ ﮐﻪ ﺑﻰ ﭘﺪﺭ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﭼﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺍﺯ ﺁﺑﺎء ﮐﻪ ﺑﻰ ﭘﺴﺮ
ﺍﻣﻬﺎﺕ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺑﻴﻢ ﻭ ﺧﻮﻑ ﺟﺮﺋﺖ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺮ ﮔﺸﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﻭ ﭼﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺍﺯ ّ
ﺹ ۷۳
ﺍﻃﻔﺎﻝ ﻣﻘﺘﻮﻝ ﺧﻮﺩ ﻧﻮﺣﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺴﻰ ﺍﺯ ﻋﺒﺎﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻋﺸﻲ ّ ﺫﻟﺖ ﺑﺎ ﮐﻤﺎﻝ ﻏﻨﺎ ﻭ ﺛﺮﻭﺕ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺷﺮﺍﻕ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻓﻘﺮ ﻭ ّ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ .ﻣﺎ ﻣﻦ ﺍﺭﺽ ّﺍﻻ ﻭ ﻗﺪ ﺻﺒﻐﺖ ﻣﻦ ﺩﻣﺂﺋﻬﻢ ﻭ ﻣﺎ ﻣﻦ
ﻫﻮﺁء ّﺍﻻ ﻭ ﻗﺪ ﺍﺭﺗﻔﻌﺖ ﺍﻟﻴﻪ ﺯﻓﺮﺍﺗﻬﻢ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﻨﻴﻦ ﻣﻌﺪﻭﺩﺍﺕ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ
ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺍﺯ ﺳﺤﺎﺏ ﻗﻀﺎ ﺳﻬﺎﻡ ﺑﻼ ﺑﺎﺭﻳﺪﻩ ﻭ ﻣﻊ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻳﻦ ﻗﻀﺎﻳﺎ ﻭ ﺑﻼﻳﺎ ﻧﺎﺭ
ﮐﻞ ﺭﺍ ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺣﺐ ﺍﻟﻬﻰ ﺩﺭ ﻗﻠﻮﺑﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﺷﺄﻧﻰ ﻣﺸﺘﻌﻞ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ّ ّ
ﺣﺐ ﻣﺤﺒﻮﺏ ﻋﺎﻟﻤﻴﺎﻥ ﻧﮕﺬﺭﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻥ ﻣﺸﺘﺎﻕ ﻭ ﺁﻣﻠﻨﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﺯ ّ
ﺳﺒﻴﻞ ﺍﻟﻬﻰ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﻮﺩ.
ﺍﻯ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻧﺴﻤﺎﺕ ﺭﺣﻤﺖ ﺭﺣﻤﻦ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﺭﺍ ﺗﻘﻠﻴﺐ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺷﻄﺮ
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﮐﺸﻴﺪﻩ " ،ﮔﻮﺍﻩ ﻋﺎﺷﻖ ﺻﺎﺩﻕ ﺩﺭ ﺁﺳﺘﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ" ﻭ ﻟﮑﻦ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ّ
ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻇﺎﻫﺮﻩ ﻗﻠﺐ ﺍﻧﻮﺭ ﻣﻠﻴﮏ ﺯﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ُﻣﺤِﺮﻣﺎﻥ ﺣﺮﻡ ﺭﺣﻤﻦ ﻭ ﻗﺎﺻﺪﺍﻥ ﮐﻌﺒﮥ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻣﮑّﺪﺭ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ .ﺍﻯ ﮐﺎﺵ ﺭﺃﻯ ﺟﻬﺎﻥ ﺁﺭﺍﻯ
ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻰ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺪ ﺑﺎ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻋﺼﺮ ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻣﻰ ﺣﺠﺖ ﻭ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩ .ﺍﻳﻦ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﺣﻀﺮﺕ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﺗﻴﺎﻥ ّ
ﺣﻖ ﺁﻣﻞ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺠﻠﺴﻰ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻳﺪ ﺗﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﻣﺮ ﺩﺭ ﻋﺒﺪ ﺣﺎﺿﺮ ﻭ ﺍﺯ ّ ﺳﺎﺣﺖ ﺣﻀﺮﺕ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻭﺍﺿﺢ ﻭ ﻻﺋﺢ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﻻﻣﺮ ﺑﻴﺪﮎ ﻭ ﺍﻧﺎ
ﺣﺎﺿﺮ ﺗﻠﻘﺂء ﺳﺮﻳﺮ ﺳﻠﻄﻨﺘﮏ ﻓﺎﺣﮑﻢ ﻟﻰ ﺍﻭ ﻋﻠﻲ .ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺭﺣﻤﻦ ﺩﺭ ّ ﺣﺠﺖ ﺑﺎﻗﻴﻪ ﺍﺳﺖ ﻣﺎﺑﻴﻦ ﻣﻼٔ ﺍﮐﻮﺍﻥ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ":ﻓﺘﻤﻨّﻮﺍ ﻓﺮﻗﺎﻥ ﮐﻪ ّ
ﺍﻟﻤﻮﺕ ﺍﻥ ﮐﻨﺘﻢ ﺻﺎﺩﻗﻴﻦ ".ﺗﻤﻨّﺎﻯ ﻣﻮﺕ ﺭﺍ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﺻﺪﻕ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﺮ
ﺹ ۷۴
ﻣﺮﺁﺕ ﺿﻤﻴﺮ ﻣﻨﻴﺮ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﮐﺪﺍﻡ ﺣﺰﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﺒﻴﻞ
ﺍﺳﺘﺪﻻﻟﻴﮥ ﺍﻳﻦ ﻗﻮﻡ ﺩﺭ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﻣﺎ ﻫﻢ ﻣﻌﺒﻮﺩ ﻋﺎﻟﻤﻴﺎﻥ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﮔﺮ ﮐﺘﺐ ّ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻪ ﺩﻣﺂء ﻣﺴﻔﻮﮐﻪ ﻓﻰ ﺳﺒﻴﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﻣﺮﻗﻮﻡ ﻣﻴﺸﺪ ﻫﺮ ﺁﻳﻨﻪ ﮐﺘﺐ ﻻ
ﺑﺮﻳﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻭ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﺑﻮﺩ .ﺣﺎﻝ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﻗﻮﻡ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻗﻮﻝ ﺗﺤﺼﻰ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ّ
ﺫﺭﻩ ﻭ ﻓﻌﻠﺸﺎﻥ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺍﺳﺖ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻥ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻧﻔﻮﺳﻰ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻳﮏ ّ
ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﺩﺭ ﺳﺒﻴﻞ ﻣﺨﺘﺎﺭ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﻭ ﻧﻤﻰ ﮔﺬﺭﻧﺪ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻧﻤﻮﺩ؟ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ
ﻋﻠﻤﺎ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﻨﺪﻩ ﺭﺍ ﺗﮑﻔﻴﺮ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﺍﺑﺪﴽ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺪ ﺭﺍ ﻣﻄﻠﻊ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﻗﺎﻟﻮﺍ ﻣﺎ ﺍﺭﺍﺩﻭﺍ ﻭ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺮ ﻣﻘﺼﻮﺩ ّ
ﻳﻔﻌﻠﻮﻥ ﻣﺎ ﻳﺮﻳﺪﻭﻥ .ﻫﺮ ﺩﻋﻮﻯ ﺭﺍ ﺑﺮﻫﺎﻥ ﺑﺎﻳﺪ ،ﻣﺤﺾ ﻗﻮﻝ ﻭ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﺯﻫﺪ ﻓﺎﻃﻤﻴﻪ ﻇﺎﻫﺮﻩ ﻧﺒﻮﺩﻩ .ﺗﺮﺟﻤﮥ ﭼﻨﺪ ﻓﻘﺮﻩ ﺍﺯ ﻓﻘﺮﺍﺕ ﺻﺤﻴﻔﮥ ﻣﮑﻨﻮﻧﮥ ّ
ﺻﻠﻮﺍﺕ ﺍ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻟﺴﺎﻥ ﭘﺎﺭﺳﻰ ﻋﺮﺽ ﻣﻰ
ﺷﻮﺩ ﺗﺎ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺭ ﻣﺴﺘﻮﺭﻩ ﺩﺭ ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ﺣﻀﻮﺭ ﻣﮑﺸﻮﻑ ﺷﻮﺩ ﻭ
ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺩﺭ ﺻﺤﻴﻔﮥ ﻣﺬﮐﻮﺭﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻣﮑﻨﻮﻧﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺍﺳﺖ ﻗﻮﻣﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺗﻘﻮﻯ ﻣﻌﺮﻭﻓﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺎﻃﻦ
ﻣﻄﻴﻊ ﻧﻔﺲ ﻭ ﻫﻮﻯ .
ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ :
"ﺍﻯ ﺑﻰ ﻭﻓﺎﻳﺎﻥ ،ﭼﺮﺍ ﺩﺭ ﻇﺎﻫﺮ ﺩﻋﻮﻯ ﺷﺒﺎﻧﻰ ﮐﻨﻴﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺎﻃﻦ ﺫﺋﺐ ﺍﻏﻨﺎﻡ
ﺩﺭﻱ ﻭ ﻣﻦ ﺷﺪﻩ ﺍﻳﺪ َﻣﺜﻞ ﺷﻤﺎ ﻣﺜﻞ ﺳﺘﺎﺭﮤ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺻﺒﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻇﺎﻫﺮ ّ ّ
ﺹ ۷۵
ﺭﻭﺷﻦ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺎﻃﻦ ﺳﺒﺐ ﺍﺿﻼﻝ ﻭ ﻫﻼﮐﺖ ﮐﺎﺭﻭﺍﻧﻬﺎﻯ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻭ ﺩﻳﺎﺭ ﻣﻦ ﺍﺳﺖ ".
ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ:
" ﺍﻯ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺁﺭﺍﺳﺘﻪ ﻭ ﺑﻪ ﺑﺎﻃﻦ ﮐﺎﺳﺘﻪَ ،ﻣﺜﻞ ﺗﻮ ﻣﺜﻞ ﺁﺏ ﺗﻠﺦ ﺻﺎﻓﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻤﺎﻝ ﻟﻄﺎﻓﺖ ﻭ ﺻﻔﺎ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺷﻮﺩ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﺍﻓﺘﺪ ﻗﻄﺮﻩ ﺍﻯ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻗﺒﻮﻝ ﻧﻔﺮﻣﺎﻳﺪ .ﺗﺠّﻠﻰ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺻﺮﺍﻑ ﺫﺍﺋﻘﮥ ّ ّ
ﺮﻗﺪﺍﻥ ﺗﺎ ﺍﺭﺽ ﻓﺮﻕ ﺩﺍﻥ ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﺗﺮﺍﺏ ﻭ ﻣﺮﺁﺕ ﻫﺮ ﺩﻭ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﻭ ﻟﮑﻦ ﺍﺯ َﻓ َ
ﻓﺮﻕ ﺑﻰ ﻣﻨﺘﻬﻰ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ " ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ:
"ﺍﻯ ﭘﺴﺮ ﺩﻧﻴﺎ ،ﺑﺴﺎ ﺳﺤﺮﮔﺎﻫﺎﻥ ﺗﺠﻠّﻰ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻣﻦ ﺍﺯ ﻣﺸﺮﻕ ﻻﻣﮑﺎﻥ ﺑﻪ
ﻣﮑﺎﻥ ﺗﻮ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺗﻮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺴﺘﺮ ﺭﺍﺣﺖ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺩﻳﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺑﺮﻕ
ﻋﺰ ﻧﻮﺭﺍﻧﻰ ﺭﺟﻮﻉ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻣﮑﺎﻣﻦ ﻗﺮﺏ ﻧﺰﺩ ﺟﻨﻮﺩ ﻗﺪﺱ ﺭﻭﺣﺎﻧﻰ ﺑﻪ ّ ﻣﻘﺮ ّ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻧﺪﺍﺷﺘﻢ ﻭ ﺧﺠﻠﺖ ﺗﺮﺍ ﻧﭙﺴﻨﺪﻳﺪﻡ ".
ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ:
ﻣﺪﻋﻰ ﺩﻭﺳﺘﻰ ﻣﻦ ،ﺩﺭ ﺳﺤﺮﮔﺎﻫﺎﻥ ﻧﺴﻴﻢ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻣﻦ ﺑﺮ ﺗﻮ ﻣﺮﻭﺭ ﻧﻤﻮﺩ " ﺍﻯ ّ
ﻭ ﺗﻮ ﺭﺍ ﺑﺮ ﻓﺮﺍﺵ ﻏﻔﻠﺖ ﺧﻔﺘﻪ ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﺑﺮ ﺣﺎﻝ ﺗﻮ ﮔﺮﻳﺴﺖ ﻭ ﺑﺎﺯ ﮔﺸﺖ ".ﺍﻧﺘﻬﻰ.
ﻟﺬﺍ ﺩﺭ ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ﻋﺪﻝ ﺳﻠﻄﺎﻧﻰ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻣّﺪﻋﻰ ﺍﮐﺘﻔﺎ ﺭﻭﺩ .ﻭ ﺩﺭ ﻓﺮﻗﺎﻥ
ﺣﻖ ﻭ ﺑﺎﻃﻞ ﺍﺳﺖ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ: ﮐﻪ ﻓﺎﺭﻕ ﺑﻴﻦ ّ
ﺹ ۷۶
ﻓﺘﺒﻴﻨﻮﺍ ﺍﻥ ﺗﺼﻴﺒﻮﺍ ﻗﻮﻣﴼ ﺑﺠﻬﺎﻟﺔ ﺍﻳﻬﺎ ّ ﺍﻟﺬﻳﻦ ﺁﻣﻨﻮﺍ ﺍﻥ ﺟﺎﺋﮑﻢ ﻓﺎﺳﻖ ﺑﻨﺒﺄ ّ " ﻳﺎ ّ
ﻓﺘﺼﺒﺤﻮﺍ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﻓﻌﻠﺘﻢ ﻧﺎﺩﻣﻴﻦ" ﻭ ﺩﺭ ﺣﺪﻳﺚ ﺷﺮﻳﻒ ﻭﺍﺭﺩ "ﻻ ﺗﺼّﺪﻗﻮﺍ
ﺍﻟﻨﻤﺎﻡ " .ﺑﺮ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎ ﺍﻣﺮ ﻣﺸﺘﺒﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺪ ﺭﺍ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ ّ ّ
ﻧﻔﻮﺱ ﮐﻪ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﻣﻰ ﺩﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺪ ﺑﻐﻴﺮ ﻣﺎ ﺣﮑﻢ
ﺗﮑﻠﻢ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻣﺒﺎﺭﮐﻪ ﺫﺍﮐﺮ ،ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ : ﺍ ﻓﻰ ﺍﻟﮑﺘﺎﺏ ّ
ﻣﻨﺎ ﺑﺎ ﻭ ﻣﺎﺍﻧﺰﻝ ﺍﻟﻴﻨﺎ ﻭ ﻣﺎﺍﻧﺰﻝ ﻣﻦ ﻗﺒﻞ". ﻣﻨﺎ ّﺍﻻ ﺍﻥ ﺁ ّ "ﻫﻞ ﺗﻨﻘﻤﻮﻥ ّ
ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺍﻯ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺯﻣﺎﻥ ،ﭼﺸﻤﻬﺎﻯ ﺍﻳﻦ ﺁﻭﺍﺭﮔﺎﻥ ﺑﻪ ﺷﻄﺮ ﺭﺣﻤﺖ ﺭﺣﻤﻦ ّ
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﻼﻳﺎ ﺭﺍ ﺭﺣﻤﺖ ﮐﺒﺮﻯ ﺍﺯ ﭘﻰ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺷﺪﺍﺋﺪ ﻋﻈﻤﻰ ﺭﺍ ﻭ ﻧﺎﻇﺮ ﻭ ّ
ﺭﺧﺂء ﻋﻈﻴﻢ ﺍﺯ ﻋﻘﺐ ﻭ ﻟﮑﻦ ﺍﻣﻴﺪ ﭼﻨﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻀﺮﺕ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺑﻨﻔﺴﻪ
ﺗﻮﺟﻪ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺭﺟﺎﻯ ﻗﻠﻮﺏ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺧﻴﺮ ﻣﺤﺾ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ّ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺮﺽ ﺷﺪ ﻭ ﮐﻔﻰ ﺑﺎ ﺷﻬﻴﺪﺍ.
ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﻗﺪ ﮐﺎﻥ ﺑﻴﻦ ﺍﺻﺒﻌﻰ ﻬﻢ ﻳﺎ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺷﻬﺪ ّ ﺑﺎﻥ ﻗﻠﺐ ّ ﺳﺒﺤﺎﻧﮏ ﺍﻟﻠّ ّ
ﺍﻧﮏ ﺍﻧﺖ ﻗﺪﺭﺗﮏ ﻟﻮ ﺗﺮﻳﺪ ّ ﻗﻠﺒﻪ ﻳﺎ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﻟﻰ ﺷﻄﺮ ﺍﻟّﺮﺣﻤﺔ ﻭ ﺍﻻﺣﺴﺎﻥ ﻭ ّ ﺍﻟﻤﻨﺎﻥ ﻻ ﺍﻟﻪ ّﺍﻻ ﺍﻧﺖ ﺍﻟﻌﺰﻳﺰ ﺍﻟﻤﺴﺘﻌﺎﻥ . ﺍﻟﻤﺘﻌﺎﻟﻰ ﺍﻟﻤﻘﺘﺪﺭ ّ
ﺍﻣﺎ ﻣﻦ ﮐﺎﻥ ﻣﻦ ﺍﻟﻔﻘﻬﺂء ﺻﺎﺋﻨﴼ ﻟﻨﻔﺴﻪ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻋﻠﻤﺎ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ":ﻭ ّ
ﻳﻘﻠﺪﻭﻩ" ﺍﻟﻰ ﻻﻣﺮ ﻣﻮﻻﻩ ﻓﻠﻠﻌﻮﺍﻡ ﺍﻥ ّ ﻭ ﺣﺎﻓﻈﴼ ﻟﺪﻳﻨﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﴼ ﻟﻬﻮﺍﺋﻪ ﻣﻄﻴﻌﴼ ٔ ﺁﺧﺮ .ﻭ ﺍﮔﺮ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﻴﺎﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻟﺴﺎﻥ ﻣﻈﻬﺮ ﻭﺣﻰ ﺭﺣﻤﻦ
ﻣﺘﺼﻔﻴﻦ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺻﻔﺎﺕ ﺟﺎﺭﻯ ﺷﺪﻩ ﻧﺎﻇﺮ ﺷﻮﻧﺪ ،ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﮐﻪ ّ
ﺹ ۷۷
ﺍﻗﻞ ﺍﺯ ﮐﺒﺮﻳﺖ ﺍﺣﻤﺮﻧﺪ ،ﻟﺬﺍ ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﮐﻪ ﻣّﺪﻋﻰ ﻭﺍﺭﺩﻩ ﺩﺭﺣﺪﻳﺚ ﺷﺮﻳﻒ ّ
ﺍﻟﺰﻣﺎﻥ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ: ﻋﻠﻢ ﺍﺳﺖ ﻗﻮﻟﺶ ﻣﺴﻤﻮﻉ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﻴﺴﺖ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺩﺭ ﺫﮐﺮ ﻓﻘﻬﺎﻯ ﺁﺧﺮ ّ
ﺍﻟﺴﻤﺂء ﻣﻨﻬﻢ ﺧﺮﺟﺖ ﺍﻟﻔﺘﻨﺔ ﺍﻟﺰﻣﺎﻥ ﺷّﺮ ﻓﻘﻬﺂء ﺗﺤﺖ ّ ﻇﻞ ّ " ﻓﻘﻬﺂء ﺫﻟﮏ ّ ﻭ ﺍﻟﻴﻬﻢ ﺗﻌﻮﺩ" ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ :
ﺍﻟﺸﺮﻕ ﻭ ﺍﻟﻐﺮﺏ ".ﻭ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺣﺎﺩﻳﺚ " ﺍﺫﺍ ﻇﻬﺮﺕ ﺭﺍﻳﺔ ﺍﻟﺤﻖ ﻟﻌﻨﻬﺎ ﺍﻫﻞ ّ ّ
ﺭﺍ ﻧﻔﺴﻰ ﺗﮑﺬﻳﺐ ﻧﻤﺎﻳﺪ ،ﺍﺛﺒﺎﺕ ﺁﻥ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺪ ﺍﺳﺖ .ﭼﻮﻥ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺍﺧﺘﺼﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﻟﺬﺍ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺭﻭﺍﺓ ﻋﺮﺽ ﻧﺸﺪ .ﻋﻠﻤﺎﺋﻰ ﮐﻪ ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ
ﻣﺘﻌﺮﺽ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺪ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﻧﺪ ،ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﮐﺄﺱ ﺍﻧﻘﻄﺎﻉ ﺁﺷﺎﻣﻴﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﺍﺑﺪﴽ ّ
ﺗﻮﻗﻒ ﺍﻳﺎﻡ ّ ﻣﺮﺣﻮﻡ ﺷﻴﺦ ﻣﺮﺗﻀﻰ ﺍﻋﻠﻰ ﺍ ﻣﻘﺎﻣﻪ ﻭ ﺍﺳﮑﻨﻪ ﻓﻰ ّ ﻇﻞ ﻗﺒﺎﺏ ﻋﻨﺎﻳﺘﻪ ﺩﺭ ّ ﻣﺤﺒﺖ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﻣﺎ ﺍﺫﻥ ﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺩﺭ ﻋﺮﺍﻕ ﺍﻇﻬﺎﺭ ّ
ﺎﻳﺤﺐ ﻭ ﻳﺮﺿﻰ .ﺣﺎﻝ ﺍﻟﮑﻞ ﻋﻠﻰ ﻣ ﻳﻮﻓﻖ ّ ﺗﮑﻠّﻢ ﻧﻨﻤﻮﺩﻧﺪ .ﻧﺴﺌﻞ ﺍ ﺍﻥ ّ ّ
ﺍﺫﻳﺖ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﻧﻔﻮﺱ ﺍﺯ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻣﻮﺭ ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ّ
ﻇﻞ ﻣﺮﺣﻤﺖ ﻣﺘﻮﺟﻬﻨﺪ ،ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﮔﺮ ﺍﺯ ﺑﻌﻀﻰ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻓﻀﻞ ﺑﺎﺭﻯ ﺩﺭ ّ ّ
ﻣﺘﻨﻌﻤﻨﺪ ﺳﺆﺍﻝ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﻠﻄﺎﻧﻰ ﺁﺭﻣﻴﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻧﻌﻤﺖ ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻨﺎﻫﻴﻪ ّ ﺟﺰﺍﻯ ﻧﻌﻤﺖ ﺳﻠﻄﺎﻧﻰ ﭼﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﻳﺪ ،ﺑﻪ ﺣﺴﻦ ﺗﺪﺑﻴﺮ
ﺭﻋﻴﺖ ﻭ ﺁﺑﺎﺩﻯ ﻣﻤﻠﮑﺘﻰ ﺑﺮ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺍﻓﺰﻭﺩﻳﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺍﻣﺮﻯ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺁﺳﺎﻳﺶ ّ
ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻭ ﺍﺑﻘﺎﻯ ﺫﮐﺮ ﺧﻴﺮ ﺩﻭﻟﺖ ﺷﻮﺩ ﺗﻮّﺟﻪ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﻳﺪ ،ﺟﻮﺍﺑﻰ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﺟﺰ ﺁﻧﮑﻪ ﺟﻤﻌﻰ ﺭﺍ ﺻﺪﻕ ﻭ ﻳﺎ ﮐﺬﺏ ﺑﻪ ﺍﺳﻢ ﺑﺎﺑﻰ ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﺳﻠﻄﺎﻥ
ﻣﻌﺮﻭﺽ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻭ ﺗﺎﺭﺍﺝ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺷﻮﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻭ
ﺹ ۷۸
ﻣﻨﺼﻮﺭﻳﮥ ﻣﺼﺮ ﺑﻌﻀﻰ ﺭﺍ ﻓﺮﻭﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﺯﺧﺎﺭﻑ ﮐﺜﻴﺮﻩ ﺍﺧﺬ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺑﺪﴽ ﺩﺭ ّ ﮐﻞ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻮﺭ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪﻩ ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ﺣﻀﻮﺭ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻋﺮﺽ ﻧﺸﺪﻩّ ، ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻓﻘﺮﺍ ﺭﺍ ﺑﻰ ﻣﻌﻴﻦ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﻧﺪ ،ﺍﺯ ﺍﻣﻮﺭ ﺧﻄﻴﺮﻩ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ
ﻇﻞ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻓﻘﺮﺍ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺍﻧﺪ .ﻃﻮﺍﻳﻒ ﻣﺘﻌﺪﺩﻩ ﻭ ﻣﻠﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﺩﺭ ّ ّ
ﺳﻤﻮ ﻫﻤﺖ ﻭ ّ ﻣﺴﺘﺮﻳﺤﻨﺪ ﻳﮏ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻫﻢ ﺍﻳﻦ ﻗﻮﻡ ﺑﺎﺷﻨﺪ ،ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻠّﻮ ّ
ﻓﻄﺮﺕ ﻣﻼ ﺯﻣﺎﻥ ﺳﻠﻄﺎﻧﻰ ﺑﺸﺄﻧﻰ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﺁﻥ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ
ﮐﻞ ﺑﻪ ﻋﺪﻝ ﺣﮑﻢ ﺭﺍﻧﻨﺪ. ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﻳﮥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪ ﻭ ﻣﺎﺑﻴﻦ ّ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺍﺟﺮﺍﻯ ﺣﺪﻭﺩ ﺍ ﻣﺤﺾ ﻋﺪﻝ ﺍﺳﺖ ﻭ ّ ﮐﻞ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺭﺍﺿﻰ ﺑﻠﮑﻪ ﺣﺪﻭﺩ ّ
ﺑﺮﻳﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﺑﻘﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ :ﻭ ﻟﮑﻢ ﻓﻰ ﺳﺒﺐ ﻭ ّ ﻋﻠﺖ ﺣﻔﻆ ّ
ﺍﻟﻘﺼﺎﺹ ﺣﻴﻮﺓ ﻳﺎ ﺍﻭﻟﻰ ﺍﻻﻟﺒﺎﺏ .ﺍﺯ ﻋﺪﻝ ﺣﻀﺮﺕ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺑﻌﻴﺪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻞ ﺣﻖ ّ ﺑﻪ ﺧﻄﺎﻯ ﻧﻔﺴﻰ ﺟﻤﻌﻰ ﺍﺯ ﻧﻔﻮﺱ ﻣﻮﺭﺩ ﺳﻴﺎﻁ ﻏﻀﺐ ﺷﻮﻧﺪّ .
ﺫﮐﺮﻩ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ":ﻻﺗﺰﺭ ﻭﺍﺯﺭﺓ ﻭﺯﺭ ﺍﺧﺮﻯ ".ﻭ ﺍﻳﻦ ﺑﺴﻰ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﮐﻪ
ﻣﺘﻘﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺍﻯ ،ﻋﺎﻟﻢ ﻭ ﺟﺎﻫﻞ ،ﻋﺎﻗﻞ ﻭ ﻏﺎﻓﻞ ،ﻓﺎﺳﻖ ﻭ ّ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺭﺗﮑﺎﺏ ﺍﻣﻮﺭ ﺷﻨﻴﻌﻪ ﺍﺯ ﻋﺎﻗﻞ ﺑﻌﻴﺪ ﺍﺳﺖ ﭼﻪ ﮐﻪ ﻋﺎﻗﻞ ﻳﺎﻃﺎﻟﺐ ﺩﻧﻴﺎ
ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺣﻖ ّ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ّ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻳﺎ ﺗﺎﺭﮎ ﺁﻥ .ﺍﮔﺮ ﺗﺎﺭﮎ ﺍﺳﺖ ّ ،
ﻣﻨﻬﻴﮥ ﻣﺬﻣﻮﻣﻪ ﻣﻨﻊ ﻧﻤﺎﻳﺪ، ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﺸﻴﺔ ﺍ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﺭﺗﮑﺎﺏ ﺍﻓﻌﺎﻝ ّ
ﻋﻠﺖ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻋﺒﺎﺩ ﻭ ﻭﺣﺸﺖ ﻭ ﺍﮔﺮﻃﺎﻟﺐ ﺩﻧﻴﺎﺳﺖ ،ﺍﻣﻮﺭﻯ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﻭ ّ
ﻣﻦ ﻓﻰ ﺍﻟﺒﻼﺩ ﺷﻮﺩ .ﺍﻟﺒﺘّﻪ ﺍﺭﺗﮑﺎﺏ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺍﻋﻤﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺍﻗﺒﺎﻝ ﻧﺎﺱ ﺍﺳﺖ ﻋﺎﻣﻞ ﺷﻮﺩ .ﭘﺲ ﻣﺒﺮﻫﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻣﺮﺩﻭﺩﻩ ﺍﺯ ﺍﻧﻔﺲ
ﺹ ۷۹
ﻮﺟﻪ ﺍﻟﻰ ﺟﺎﻫﻠﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ .ﻧﺴﺌﻞ ﺍ ﺍﻥ ﻳﺤﻔﻆ ﻋﺒﺎﺩﻩ ﻋﻦ ﺍﻟﺘّ ّ
ﮐﻞ ﺷﺊ ﻗﺪﻳﺮ. ﺍﻧﻪ ﻋﻠﻰ ّ ﻏﻴﺮﻩ ﻭ ﻳﻘّﺮﺑﻬﻢ ﺍﻟﻴﻪ ّ
ﺿﺮﻯ ﻭ ﺍﺑﺘﻼﺋﻰ ﻭ ﻬﻢ ﻳﺎ ﺍﻟﻬﻰ ﺗﺴﻤﻊ ﺣﻨﻴﻨﻰ ﻭ ﺗﺮﻯ ﺣﺎﻟﻰ ﻭ ّ ﺳﺒﺤﺎﻧﮏ ﺍﻟﻠّ ّ
ﺗﻌﻠﻢ ﻣﺎﻓﻰ ﻧﻔﺴﻰ .ﺍﻥ ﮐﺎﻥ ﻧﺪﺍﺋﻰ ﺧﺎﻟﺼﴼ ﻟﻮﺟﻬﮏ ﻓﺎﺟﺬﺏ ﺑﻪ ﻗﻠﻮﺏ
ﺍﻟﺴﻠﻄﺎﻥ ﺍﻟﻰ ﻳﻤﻴﻦ ﻋﺮﺵ ﺍﺳﻤﮏ ﺮﻳﺘﮏ ﺍﻟﻰ ﺍﻓﻖ ﺳﻤﺂء ﻋﺮﻓﺎﻧﮏ ﻭ ﻗﻠﺐ ّ ﺑ ّ ﻧﺰﻟﺖ ﻣﻦ ﺳﻤﺂء ﮐﺮﻣﮏ ﻭ ﺳﺤﺎﺏ ﻟﻨﻌﻤﺔ ّ ﺛﻢ ﺍﺭﺯﻗﻪ ﻳﺎ ﺍﻟﻬﻰ ﺍ ّ ﺍﻟّﺮﺣﻤﻦ ّ . ﺍﻟﺘﻰ ّ
ﺍﻳﺪﻩ ﻋﻠﻰ ﻋﻤﺎ ﻋﻨﺪﻩ ﻭ ﺭﺏ ّ ّ ﺭﺣﻤﺘﮏ ﻟﻴﻨﻘﻄﻊ ّ ﻳﺘﻮﺟﻪ ﺍﻟﻰ ﺷﻄﺮ ﺍﻟﻄﺎﻓﮏ .ﺍﻯ ّ ﺛﻢ ﺍﻧﺼﺮﻩ ﺑﺠﻨﻮﺩ ﺍﻟﻐﻴﺐ ﻭ ﻧﺼﺮﺓ ﺍﻣﺮﮎ ﻭ ٓ ﺍﻋﻼء ﮐﻠﻤﺘﮏ ﺑﻴﻦ ﺧﻠﻘﮏّ .
ﺨﺮ ﺍﻟﻤﺪﺁﺋﻦ ﺑﺎﺳﻤﮏ ﻭ ﻳﺤﮑﻢ ﻋﻠﻰ ﻣﻦ ﻋﻠﻰ ﺍﻻﺭﺽ ﮐﻠّﻬﺎ ﺍﻟﺸﻬﺎﺩﺓ ﻟﻴﺴ ّ ّ
ﺍﻧﮏ ﺍﻧﺖ ﺍﻟﺤﺎﮐﻢ ﺑﻘﺪﺭﺗﮏ ﻭ ﺳﻠﻄﺎﻧﮏ ،ﻳﺎﻣﻦ ﺑﻴﺪﮎ ﻣﻠﮑﻮﺕ ﺍﻻﻳﺠﺎﺩ ّ
ﻓﻰ ﺍﻟﻤﺒﺪء ﻭ ﺍﻟﻤﻌﺎﺩ ﻻ ﺍﻟﻪ ّﺍﻻ ﺍﻧﺖ ﺍﻟﻤﻘﺘﺪﺭ ﺍﻟﻌﺰﻳﺰ ﺍﻟﺤﮑﻴﻢ.
ﺑﻪ ﺷﺄﻧﻰ ﺍﻣﺮ ﺭﺍ ﺩﺭﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ﺣﻀﻮﺭ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻣﺸﺘﺒﻪ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺍﺯ
ﻧﻔﺴﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻋﻤﻞ ﻗﺒﻴﺤﻰ ﺻﺎﺩﺭ ﺷﻮﺩ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺬﻫﺐ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺩ ﻣﻰ
ﺍﻟﺬﻯ ﻻ ﺍﻟﻪ ّﺍﻻ ﻫﻮ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺪ ﺍﺭﺗﮑﺎﺏ ﻣﮑﺎﺭﻩ ﺭﺍ ﺟﺎﻳﺰ ﺷﻤﺮﻧﺪ .ﻓﻮﺍّ
ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺻﺮﻳﺤﴼ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﻬﻰ ﺁﻥ ﻧﺎﺯ ﻝ ﺷﺪﻩ.
ﺣﻖ ﻧﺎﺱ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﺮﺏ ﺧﻤﺮ ﻧﻬﻰ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﻭ ﺣﺮﻣﺖ ﺁﻥ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻟﻬﻰ ﻧﺎﺯﻝ ّ
ﻃﺮﴽ ﻧﺎﺱ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﮐﺜﺮﻩ ﺍ ﺍﻣﺜﺎﻟﻬﻢ ّ ﻭ ﺛﺒﺖ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻋﺼﺮ ّ
ﺷﻨﻴﻊ ﻧﻬﻰ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ،ﻣﻊ ﺫﻟﮏ ﺑﻌﻀﻰ ﻣﺮﺗﮑﺒﻨﺪ .ﺣﺎﻝ ﺟﺰﺍﻯ ﺍﻳﻦ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺑﻪ
ﺹ ۸۰
ﻣﻘﺪﺱ ﻭ ﻣﺒّﺮﺍ ،ﻳﺸﻬﺪ ﻋﺰ ﺗﻘﺪﻳﺲ ّ ﻧﻔﻮﺱ ﻏﺎﻓﻠﻪ ﺭﺍﺟﻊ ﻭ ﺁﻥ ﻣﻈﺎﻫﺮ ّ
ﺣﻖ ﺭﺍ ﻳﻔﻌﻞ ﺑﺘﻘﺪﻳﺴﻬﻢ ّ ﮐﻞ ﺍﻟﻮﺟﻮﺩ ﻣﻦ ﺍﻟﻐﻴﺐ ﻭ ﺍﻟّﺸﻬﻮﺩ .ﺑﻠﻰ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺩ ّ
ﺍﺣﺪﻳﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻋﻮﺍﻟﻢ ﻣﺎ ﻳﺸﺂء ﻭ ﻳﺤﮑﻢ ﻣﺎ ﻳﺮﻳﺪ ﻣﻰ ﺩﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﻇﻬﻮﺭﺍﺕ ﻣﻈﺎﻫﺮ ّ ﻣﻠﮑﻴﻪ ﻣﺤﺎﻝ ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﮔﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﻣﺤﺎﻝ ﺩﺍﻧﺪ ﭼﻪ ﻓﺮﻕ ﺍﺳﺖ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ّ ﺟﻞ ﺫﮐﺮﻩ ﺭﺍ ﻣﺨﺘﺎﺭ ﺣﻖ ّ ﺍﻭ ﻭ ﻗﻮﻣﻰ ﮐﻪ ﻳﺪﺍ ﺭﺍ ﻣﻐﻠﻮﻝ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﻧﺪ.ﺍﮔﺮ ّ
ﮐﻞ ﺩﺍﻧﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺮ ﺍﻣﺮﻯ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﺼﺪﺭ ﺣﮑﻢ ﺁﻥ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻗﺪﻡ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮﺩ ّ
ﻗﺒﻮﻝ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ،ﻻﻣﻔّﺮ ﻭ ﻻﻣﻬﺮﺏ ﻻﺣﺪ ّﺍﻻ ﺍﻟﻰ ﺍ ﻭ ﻻ ﻋﺎﺻﻢ ﻭ ﻻﻣﻠﺠﺄ
ﻣﺪﻋﻰ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﻳﻘﻮﻝ ّﺍﻻ ﺍﻟﻴﻪ .ﻭ ﺍﻣﺮﻯ ﮐﻪ ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ ﺍﺗﻴﺎﻥ ﺩﻟﻴﻞ ﻭ ﺑﺮﻫﺎﻥ ّ
ﻳﺪﻋﻰ ،ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻧﺎﺱ ﺍﺯ ﻋﺎﻟﻢ ﻭ ﺟﺎﻫﻞ ﻣﻨﻮﻁ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ. ﻭ ّ ﻣﺤﻞ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻭ ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺍﻧﺪ ﺍﻧﺒﻴﺎ ﮐﻪ ﻟﺌﺎﻟﻰ ﺑﺤﺮ ّ ﺍﺣﺪﻳﻪ ﻭ ﻣﻬﺎﺑﻂ ﻭﺣﻰ ّ ّ
ﺍﻣﺔ ﻫﻤﺖ ّ ﮐﻞ ّ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻧﺎﺱ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ " :ﻭ ّ
ﺑﺮﺳﻮﻟﻬﻢ ﻟﻴﺄﺧﺬﻭﻩ ﻭ ﺟﺎﺩﻟﻮﺍ ﺑﺎﻟﺒﺎﻃﻞ ﻟﻴﺪﺣﻀﻮﺍ ﺑﻪ ﺍﻟﺤّﻖ" ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻰ
ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ " :ﻣﺎﻳﺄﺗﻴﻬﻢ ﻣﻦ ﺭﺳﻮﻝ ّﺍﻻ ﮐﺎﻧﻮﺍ ﺑﻪ ﻳﺴﺘﻬﺰﺋﻮﻥ " .ﺩﺭ ﻇﻬﻮﺭ ﺧﺎﺗﻢ ﺍﻧﺒﻴﺎ
ﻭ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﺻﻔﻴﺎ ﺭﻭﺡ ﺍﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ ﻓﺪﺍﻩ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﺷﺮﺍﻕ
ﻋﺰ ﺷﻤﺲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﺯ ﺍﻓﻖ ﺣﺠﺎﺯ ﭼﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﻇﻠﻢ ﺍﺯ ﺍﻫﻞ ﺿﻼﻝ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻣﻈﻬﺮ ّ
ﺍﺫﻳﺖ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﺫﻯ ﺍﻟﺠﻼﻝ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪﻩ .ﺑﺸﺄﻧﻰ ﻋﺒﺎﺩ ﻏﺎﻓﻞ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ّ
ﺣﻖ ﻣﺘﻌﺎﻝ ﻣﻰ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﭼﻪ ﮐﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻭ ﺳﺒﺐ ﻭﺻﻮﻝ ﺑﻪ ّ
ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺍﺯ ﻳﻬﻮﺩ ﻭ ﻧﺼﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺷﻤﺲ ﺍﻓﻖ ﺍﻋﻠﻰ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺁﻥ ﻋﺼﺮ ﺩﺭ ﺳﻨﻴﻦ ّ ّ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﺁﻥ ﻧﻔﻮﺱ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺯ ﻭﺿﻴﻊ ﻭ ﺷﺮﻳﻒ
ﮐﻞ ﺩﺭ ﮐﺘﺐ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﻧﻴﺮ ﺍﻓﻖ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﮐﻤﺮ ﺑﺴﺘﻨﺪ .ﺍﺳﺎﻣﻰ ّ ﺑﺮ ﺍﻃﻔﺎﻯ ﻧﻮﺭ ﺁﻥ ّ
ﺹ ۸۱
ﺍﺳﺖ .ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻭ ﻫﺐ ﺍﺑﻦ ﺭﺍﻫﺐ ﻭ ﮐﻌﺐ ﺍﺑﻦ ﺍﺷﺮﻑ ﻭ ﻋﺒﺪﺍ ﺍﺑﻲ ّ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻥ ﻧﻔﻮﺱ ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﻰ ﺭﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﻔﮏ ﺩﻡ ﺍﻃﻬﺮ ﺁﻥ
ﺟﻞ ﺫﮐﺮﻩ ﺧﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﺣﻖ ّ ﺣﻀﺮﺕ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮﺭﻯ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ّ
ﺍﻟﺬﻳﻦ ﮐﻔﺮﻭﺍ ﻟﻴﺜﺒﺘﻮﮎ ﺍﻭ ﻳﻘﺘﻠﻮﮎ ﺍﻭ ﻳﺨﺮﺟﻮﮎ ﻭ ﻳﻤﮑﺮﻭﻥ "ﻭ ﺍﺫ ﻳﻤﮑﺮ ﺑﮏ ّ ﻭ ﻳﻤﮑﺮﺍ ﻭ ﺍ ﺧﻴﺮ ﺍﻟﻤﺎﮐﺮﻳﻦ ".ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ " ﻭ ﺍﻥ ﮐﺎﻥ ﮐﺒﺮ
ﺍﻭﺳﻠﻤﴼ ﻓﻰ ﻋﻠﻴﮏ ﺍﻋﺮﺍﺿﻬﻢ ﻓﺎﻥ ﺍﺳﺘﻄﻌﺖ ﺍﻥ ﺗﺒﺘﻐﻰ ﻧﻔﻘﴼ ﻓﻰ ﺍﻻﺭﺽ ّ ﻓﻼﺗﮑﻮﻧﻦ ﻣﻦ ﺍﻟﺴﻤﺂء ﻓﺘﺄﺗﻴﻬﻢ ﺑﺂﻳﺔ ﻭ ﻟﻮ ﺷﺎء ﺍ ﻟﺠﻤﻌﻬﻢ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻬﺪﻯ ّ ّ
ﻣﻘﺮﺑﻴﻦ ﺩﺭ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺍﻟﺠﺎﻫﻠﻴﻦ ".ﺗﺎ ﺍﺯ ﻣﻀﻤﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺁﻳﻪ ﻣﺒﺎﺭﮐﻪ ﻗﻠﻮﺏ ّ ﺗﻔﮑﺮ ﻣﺤﻘﻘﻪ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻣﺤﻮ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺍﺑﺪﴽ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻮﺭ ﻭﺍﺭﺩﮤ ّ ّ
ﻧﻨﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﻤﻰ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺍﻋﺮﺍﺽ ﻋﺒﺎﺩ ﺩﺭ ﺍﺣﻴﺎﻥ ﻇﻬﻮﺭ ﻣﻄﺎﻟﻊ ﺍﻧﻮﺍﺭ
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﭼﻪ ﺑﻮﺩﻩ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﺧﺎﺗﻢ ﺍﻧﺒﻴﺎ ﺩﺭ ﻋﻴﺴﻰ ﺑﻦ ﻣﺮﻳﻢ ﻣﻼﺣﻈﻪ ّ
ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ .ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻇﻬﻮﺭ ﺁﻥ ﻣﻈﻬﺮ ﺭﺣﻤﻦ ﺟﻤﻴﻊ ﻋﻠﻤﺎ ﺁﻥ ﺳﺎﺫﺝ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﻨﺎﻥ ﮐﻪ ﺍﻋﻈﻢ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﮐﻔﺮ ﻭ ﻃﻐﻴﺎﻥ ﻧﺴﺒﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﺎﺟﺎﺯﮤ ّ
ﺁﻥ ﻋﺼﺮ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻗﻴﺎﻓﺎ ﮐﻪ ﺍﻗﻀﻰ ﺍﻟﻘﻀﺎﺓ ﺑﻮﺩ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺣﻀﺮﺕ ﻭﺍﺭﺩ
ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻗﻠﻢ ﺍﺯ ﺫﮐﺮﺵ ﺧﺠﻞ ﻭ ﻋﺎﺟﺰ ﺍﺳﺖ .ﺿﺎﻗﺖ ﻋﻠﻴﻪ
ﺍﻻﺭﺽ ﺑﻮﺳﻌﺘﻬﺎ ﺍﻟﻰ ﺍﻥ ﻋّﺮﺟﻪ ﺍ ﺍﻟﻰ ﺍﻟّﺴﻤﺂء ﻭ ﺍﮔﺮ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻧﺒﻴﺎ
ﻋﺮﺽ ﺷﻮﺩ ﺑﻴﻢ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﺎﻟﺖ ﻋﺎﺭﺽ ﮔﺮﺩﺩ .ﻭ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺻﺎﺣﺐ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺗﻮﺭﺍﺕ ﺑﺮ ﺁﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﻮﺳﻰ ﻧﺒﻲ ّ ّ ﻣﺮﻭﺝ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺗﻮﺭﺍﺕ ﺁﻣﺪ .ﻧﻔﺴﻰ ﺍﺯ ﺍﻭﻻﺩ ﺩﺍﻭﺩ ﻇﺎﻫﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﻭ ﺍﻭ ّ
ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺍﻋﺎﻧﺖ ﺍﻭ ﺣﮑﻢ ﺗﻮﺭﺍﺕ ﻣﺎ ﺑﻴﻦ ﺍﻫﻞ ﺷﺮﻕ ﻭ ﻏﺮﺏ ﺟﺎﺭﻯ
ﺹ ۸۲
ﻭ ﻧﺎﻓﺬ ﮔﺮﺩﺩ .ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺍﻫﻞ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﻣﺤﺎﻝ ﺩﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻋﻴﺴﻰ ﻣﺸﻴﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺷﺮﺍﻕ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺑﻦ ﻣﺮﻳﻢ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻣﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﺍﺯ ﻣﺸﺮﻕ ّ
ﺍﻟﺴﻤﺂء ﻭ ﺍﻻﺭﺽ ّ ﻣﺴﺘﺪﻝ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﺍﺳﺖ ّ " : ﺍﻥ ّ
ﺗﺰﻭﻻﻥ ﻭ ﻟﮑﻦ ﮐﻼﻡ ﺍﺑﻦ ﺍﻻﻧﺴﺎﻥ ﻟﻦ ﻳﺰﻭﻝ ﺍﺑﺪﴽ ".ﻭ ﺑﺮ ﺁﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﭽﻪ
ﻋﻴﺴﻰ ﺑﻦ ﻣﺮﻳﻢ ﻓﺮﻣﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﻣﺮ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻴﺎﺑﺪ .ﺩﺭ ﻳﮏ ﻣﻘﺎﻡ ﺍﺯ ﺍﻧﺠﻴﻞ
ﻳﻮﺣﻨﺎ ﻫﻢ ﺑﺸﺎﺭﺕ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﻪ ﺍﻧﻰ ﺫﺍﻫﺐ ﻭ ﺁﺕ " ﻭ ﺩﺭ ﺍﻧﺠﻴﻞ ّ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪّ " :
ﺗﺴﻠﻰ ﺩﻫﻨﺪﻩ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﻦ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻧﺠﻴﻞ ﻟﻮﻗﺎ ﻫﻢ ﺑﻌﻀﻰ ﺭﻭﺡ ّ
ﻣﻠﺖ ﻫﺮ ﺑﻴﺎﻧﻰ ﺭﺍ ﻋﻼﻣﺎﺕ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻭﻟﮑﻦ ﭼﻮﻥ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎﻯ ﺁﻥ ّ
ﺗﻔﺴﻴﺮﻯ ﺑﻪ ﻫﻮﺍﻯ ﺧﻮﺩ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻟﺬﺍ ﺍﺯ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻣﺤﺘﺠﺐ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ .ﻓﻴﺎ ﻟﻴﺖ ﺌﻦ ﺑﻪ ﺗﻘﺮ ﺑﻪ ﺍﻟﻌﻴﻮﻥ ﻭ ﺗﻄﻤ ّ ﺍﺫﻧﺖ ﻟﻰ ﻳﺎ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻟﻨﺮﺳﻞ ﺍﻟﻰ ﺣﻀﺮﺗﮏ ﻣﺎ ّ
ﺑﺎﻥ ﻋﻨﺪﻩ ﻋﻠﻢ ﺍﻟﮑﺘﺎﺏ .ﻭ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﻧﺎﺱ ﭼﻮﻥ ﮐﻞ ﻣﻨﺼﻒ ّ ﺍﻟﻨﻔﻮﺱ ﻭ ﻳﻮﻗﻦ ّ ّ
ﻣﺘﻤﺴﮑﻨﺪ ﻭ ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﺯ ﺟﻮﺍﺏ ﺧﺼﻢ ﻋﺎﺟﺰﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﺒﻞ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﮐﺘﺐ ّ
ﺍﻟﺠﻬﻼء ﻭ ﺍﻏﻤﺎﺽ ﺫﮐﺮ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺿﻊ ﻣﺨﺼﻮﺻﻪ ﺑﻮﺩﻩ ،ﻟﻮ ﻻ ﺍﻋﺮﺍﺽ ٓ ﺍﻟﺬﻯ ﺑﺴﻤﻊ ﻣﻦ ﺍﻟﻌﻠﻤﺂء ﻟﻘﻠﺖ ﻣﻘﺎﻻ ﺗﻔﺮﺡ ﺑﻪ ﺍﻟﻘﻠﻮﺏ ﻭ ﺗﻄﻴﺮ ﺍﻟﻰ ﺍﻟﻬﻮﺁء ّ ً
ﺍﻧﻪ ﻻ ﺍﻟﻪ ّﺍﻻ ﻫﻮ ﻭ ﻟﮑﻦ ﺍﻻﻥ ﻟﻌﺪﻡ ﺍﻗﺘﻀﺂء ﺍﻟّﺰﻣﺎﻥ ﻣﻨﻊ ﺍﻟﻠّﺴﺎﻥ ﻫﺰﻳﺰ ﺍﺭﻳﺎﺣﻪ ّ
ﺍﻧﻪ ﻟﻬﻮ ﺍﻟﻤﻘﺘﺪﺭ ﺍﻟﻘﺪﻳﺮ . ﺍﻟﺘﺒﻴﺎﻥ ﺍﻟﻰ ﺍﻥ ﻳﻔﺘﺢ ﺍ ﺑﻘﺪﺭﺗﻪ ّ ﻋﻦ ﺍﻟﺒﻴﺎﻥ ﻭ ﺧﺘﻢ ﺍﻧﺎء ّ ﺳﺨﺮﺕ ﻣﻦ ﻓﻰ ﺳﺒﺤﺎﻧﮏ ﺍﻟﻠّﻬّﻢ ﻳﺎ ﺍﻟﻬﻰ ﺍﺳﺌﻠﮏ ﺑﺎﺳﻤﮏ ّ ﺍﻟﺬﻯ ﺑﻪ ّ
ﺍﻟﺴﻤﻮﺍﺕ ﻭ ﺍﻻﺭﺽ ﺍﻥ ﺗﺤﻔﻆ ﺳﺮﺍﺝ ﺍﻣﺮﮎ ﺑﺰﺟﺎﺟﺔ ﻗﺪﺭﺗﮏ ﻭ ﺍﻟﻄﺎﻓﮏ ّ
ﺹ ۸۳
ﺍﻟﺬﻳﻦ ﻏﻔﻠﻮﺍ ﻣﻦ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺍﺳﻤﮏ ﺗﻤﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﺭﻳﺎﺡ ﺍﻻﻧﮑﺎﺭ ﻣﻦ ﺷﻄﺮ ّ ّ ﻟﺌﻼ ّ
ﺍﻧﮏ ﺍﻧﺖ ﺍﻟﻤﻘﺘﺪﺭ ﻋﻠﻰ ﻣﻦ ﻓﻰ ﺍﺭﺿﮏ ﺛﻢ ﺯﺩ ﻧﻮﺭﻩ ﺑﺪﻫﻦ ﺣﮑﻤﺘﮏ ّ ﺍﻟﻤﺨﺘﺎﺭ ّ
ﺍﻟﺘﻰ ﺑﻬﺎ ﻓﺰﻉ ﻣﻦ ﻓﻰ ﺍﻻﺭﺽ ﺭﺏ ﺍﺳﺌﻠﮏ ﺑﺎﻟﮑﻠﻤﺔ ﺍﻟﻌﻠﻴﺎ ّ ﻭ ﺳﻤﺂﺋﮏ .ﺍﻯ ّ
ﺍﻟﺴﻤﺂء ّﺍﻻ ﻣﻦ ﺗﻤّﺴﮏ ﺑﺎﻟﻌﺮﻭﺓ ﺍﻟﻮﺛﻘﻰ ﺍﻥ ﻻ ﺗﺪﻋﻨﻰ ﺑﻴﻦ ﺧﻠﻘﮏ ﻓﺎﺭﻓﻌﻨﻰ ﻭ ّ
ﺍﻟﻴﮏ ﻭ ﺍﺩﺧﻠﻨﻰ ﻓﻰ ﻇﻼﻝ ﺭﺣﻤﺘﮏ ﻭ ﺍﺷﺮﺑﻨﻰ ﻣﻦ ﺯﻻﻝ ﺧﻤﺮ ﻋﻨﺎﻳﺘﮏ ﻻٔﺳﮑﻦ ﻓﻰ ﺍﻧﮏ ﺍﻧﮏ ﺍﻧﺖ ﺍﻟﻤﻘﺘﺪﺭ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﺗﺸﺂء ﻭ ّ ﺧﺒﺂء ﻣﺠﺪﮎ ﻭ ﻗﺒﺎﺏ ﺍﻟﻄﺎﻓﮏّ ،
ﺍﻟﻘﻴﻮﻡ. ﺍﻧﺖ ﺍﻟﻤﻬﻤﻴﻦ ّ
ﮐﻞ ﻳﺎ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﻗﺪ ﺧﺒﺖ ﻣﺼﺎﺑﻴﺢ ﺍﻻﻧﺼﺎﻑ ﻭ ﺍﺷﺘﻌﻠﺖ ﻧﺎﺭ ﺍﻻﻋﺘﺴﺎﻑ ﻓﻰ ّ ﺍﻟﺰﻭﺭﺁء ﺍﻟﻰ ﺍﻟﻤﻮﺻﻞ ﺍﻟﺤﺪﺑﺂء ﺍﻻﻃﺮﻑ ﺍﻟﻰ ﺍﻥ ﺟﻌﻠﻮﺍ ﺍﻫﻠﻰ ﺍﺳﺎﺭﻯ ﻣﻦ ّ ﻟﮑﻞ ﻧﻔﺲ ﺍﻥ ﻳﻨﻈﺮ ﺍﻭﻝ ﺣﺮﻣﺔ ﻫﺘﮑﺖ ﻓﻰ ﺳﺒﻴﻞ ﺍ ﻳﻨﺒﻐﻰ ّ ﻟﻴﺲ ﻫﺬﺍ ّ
ﺍﻟﺮﺳﻮﻝ ﺍﺫ ﺟﻌﻠﻬﻢ ﺍﻟﻘﻮﻡ ﺍﺳﺎﺭﻯ ﻭ ﺍﺩﺧﻠﻮﻫﻢ ﻓﻰ ﻭ ﻳﺬﮐﺮ ﻣﺎ ﻭﺭﺩ ﻋﻠﻰ ﺁﻝ ّ ﺍﻟﻤﻘﺮﺑﻴﻦ ﻭ ﮐﻌﺒﺔ ﺳﻴﺪ ﺍﻟّﺴﺎﺟﺪﻳﻦ ﻭ ﺳﻨﺪ ّ ﺩﻣﺸﻖ ﺍﻟﻔﻴﺤﺂء ﻭ ﮐﺎﻥ ﺑﻴﻨﻬﻢ ّ
ﺍﻟﻤﺸﺘﺎﻗﻴﻦ ﺭﻭﺡ ﻣﺎﺳﻮﺍﻩ ﻓﺪﺍﻩ .ﻗﻴﻞ ﻟﻬﻢ :ﻭ ﺍﻧﺘﻢ ﺍﻟﺨﻮﺍﺭﺝ؟ ﻗﺎﻝ ﻻﻭ ﺍ ﻧﺤﻦ
ﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﻭ ﺑﺬﮐﺮ ﻧﺎ ﺍﻓﺘﺮ ﺛﻐﺮ ﺍﻻﻳﻤﺎﻥ ﻭ ﻻﺣﺖ ﺁﻳﺔ ّ ﻋﺒﺎﺩ ﺁﻣﻨّﺎﺑﺎ ﻭ ﺁﻳﺎﺗﻪ ﻭ ﺑﻨﺎ ّ
ﺍﻟﺴﻤﺂء .ﻗﻴﻞ : ﺍﻟﻈﻠﻤﺔ ّ ﺳﺎﻟﺖ ﺍﻟﺒﻄﺤﺂء ﻭ ﻣﺎﻃﺖ ّ ﺍﻟﺘﻰ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻴﻦ ﺍﻻﺭﺽ ﻭ ّ
ﺍﻭﻝ ﻣﻦ ﺍﺗّﺒﻊ ﺣﻠﻠﺘﻢ ﺍﺣﻠﻪ ﺍ ﺍﻭ ّ ﺣﺮﻣﺘﻢ ﻣﺎ ّ ﻣﺎﺣﺮﻣﻪ ﺍ ؟ ﻗﺎﻝ ﻧﺤﻦ ّ ّ ﺃ ّ
ﮐﻞ ﺧﻴﺮ ﻭ ﻣﻨﺘﻬﺎﻩ ﻧﺤﻦ ﺁﻳﺔ ﺍﻭﻝ ّ ﺍﻭﺍﻣﺮ ﺍ ﻭ ﻧﺤﻦ ﺍﺻﻞ ﺍﻻﻣﺮ ﻭ ﻣﺒﺪﺋﻪ ﻭ ّ
ﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﻭ ﺍﻟﻘﺪﻡ ﻭ ﺫﮐﺮﻩ ﺑﻴﻦ ﺍﻻﻣﻢ .ﻗﻴﻞ :ﺃ ﺗﺮﮐﺘﻢ ﺍﻟﻘﺮﺁﻥ؟ ﻗﺎﻝ ﻓﻴﻨﺎ ﺍﻧﺰﻟﻪ ّ
ﺍﻟﺘﻰ ﺍﻧﺸﻌﺒﺖ ﻣﻦ ﺍﻟﺸﻮﺍﺭﻉ ّ ﻧﺤﻦ ﻧﺴﺂﺋﻢ ﺍﻟّﺴﺒﺤﺎﻥ ﺑﻴﻦ ﺍﻻﮐﻮﺍﻥ ﻭ ﻧﺤﻦ ّ
ﺹ ۸۴
ﻣﻨﺎ ﺍﻟﺒﺤﺮ ﺍﻻﻋﻈﻢ ّ ﺍﻟﺬﻯ ﺍﺣﻴﻰ ﺍ ﺑﻪ ﺍﻻﺭﺽ ﻭ ﻳﺤﻴﻴﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﻮﺗﻬﺎ ﻭ ّ ﺑﻴﻨﺎﺗﻪ ﻭ ﺑﺮﺯﺕ ﺁﺛﺎﺭﻩ ﻭ ﻋﻨﺪﻧﺎ ﻣﻌﺎﻧﻴﻪ ﻭ ﺍﺳﺮﺍﺭﻩ . ﺍﻧﺘﺸﺮﺕ ﺁﻳﺎﺗﻪ ﻭ ﻇﻬﺮﺕ ّ
ﺍﻧﺎ ﻣﺎ ﺫﮐﺮﻧﺎ ﻻﻱ ﺟﺮﻡ ﻣﻠﻴﺘﻢ ؟ ﻗﺎﻝ : ﻗﻴﻞ : ﻋﻤﺎ ﺳﻮﺍﻩّ . ﻟﺤﺐ ﺍ ﻭ ﺍﻧﻘﻄﺎﻋﻨﺎ ّ ّ ّ
ﺍﻟﺬﻯ ﮐﺎﻥ ﻣﻮﺩﻋﴼ ﺍﻟﺴﻼﻡ ﺑﻞ ﺍﻇﻬﺮﻧﺎ ﺭﺷﺤﴼ ﻣﻦ ﺑﺤﺮ ﺍﻟﺤﻴﻮﺍﻥ ّ ﻋﺒﺎﺭﺗﻪ ﻋﻠﻴﻪ ّ
ﻳﻄﻠﻌﻮﺍ ﺑﻤﺎ ﻭﺭﺩ ﻋﻠﻰ ﺍﻣﻨﺂء ﺍ ﻣﻦ ﻓﻰ ﮐﻠﻤﺎﺗﻪ ﻟﻴﺤﻴﻰ ﺑﻪ ﺍﻟﻤﻘﺒﻠﻮﻥ ﻭ ّ
ﺍﻟﺬﻳﻦ ﻇﻠﻤﻮﺍ ﻣﻦ ﻗﺒﻞ ﻗﻮﻡ ﺳﻮء ﺍﺧﺴﺮﻳﻦ .ﻭ ﻧﺮﻯ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﻳﻌﺘﺮﺽ ﺍﻟﻘﻮﻡ ﻋﻠﻰ ّ
ﻣﻤﺎ ﻇﻠﻤﻮﺍ ﻭ ﻻﻳﻌﺮﻓﻮﻥ .ﺗﺎ ﺍﻧّﻰ ﻣﺎ ﺍﺭﺩﺕ ﺍﻟﻔﺴﺎﺩ ﺑﻞ ﻭ ﻫﻢ ﻳﻈﻠﻤﻮﻥ ﺍ ّ ﺷﺪ ّ
ﺍﻟﺘﻨﺎﺩ .ﮐﻨﺖ ﺗﻄﻬﻴﺮ ﺍﻟﻌﺒﺎﺩ ﻋﻦ ّ ﺍﻟﺘﻘﺮﺏ ﺍﻟﻰ ﺍ ﻣﺎﻟﮏ ﻳﻮﻡ ّ ﮐﻞ ﻣﺎ ﻣﻨﻌﻬﻢ ﻋﻦ ّ ّ
ﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ﻭ ﺍﻳﻘﻈﺘﻨﻰ ﻣﻦ ﺍﻟﻨّﻮﻡ ﻭ ﻣﺮﺕ ﻋﻠﻲ ﻧﻔﺤﺎﺕ ﺭﺑّﻰ ّ ﻧﺎﺋﻤﺎ ﻋﻠﻰ ﻣﻀﺠﻌﻰ ّ ّ ﺍﻟﺴﻤﺂء ،ﻣﺎ ﮐﺎﻥ ﻫﺬﺍ ﻣﻦ ﻋﻨﺪﻯ ﺑﻞ ﻣﻦ ﻋﻨﺪﻩ، ﺑﺎﻟﻨﺪﺁء ﺑﻴﻦ ﺍﻻﺭﺽ ﻭ ّ ﺍﻣﺮﻧﻰ ّ ﺍﻟﺤﻖ ﻋﺰﻩ .ﻭ ﻧﻔﺴﻪ ﻳﺸﻬﺪ ﺑﺬﻟﮏ ّ ّ ﺳﮑﺎﻥ ﺟﺒﺮﻭﺗﻪ ﻭ ﻣﻠﮑﻮﺗﻪ ﻭ ﺍﻫﻞ ﻣﺪﺍﺋﻦ ّ
ﺣﺒﻪ ﻭ ﺭﺿﺂﺋﻪ .ﻗﺪ ﺍﻟﺮﺯﺍﻳﺎ ﻓﻰ ّ ﻻ ﺍﺟﺰﻉ ﻣﻦ ﺍﻟﺒﻼﻳﺎ ﻓﻰ ﺳﺒﻴﻠﻪ ﻭ ﻻ ﻋﻦ ّ
ﺍﻟﺬﻯ ﺑﻪ ﺟﻌﻞ ﺍ ﺑﺎﻟﺔ ﻟﻤﺼﺒﺎﺣﻪ ّ ٓ ﻟﺪﺳﮑﺮﺓ ﺍﻟﺨﻀﺮﺁء ﻭ ﺫ ً ﺍﻟﺒﻼء ﻏﺎﺩﻳﺔ ﻟﻬﺬﻩ ﺍ ّ ﺍﻟﺴﻤﺂء .ﻫﻞ ﻳﺒﻘﻰ ﻻﺣﺪ ﻣﺎ ﻋﻨﺪﻩ ﻣﻦ ﺛﺮﻭﺗﻪ ﺍﻭ ﻳﻐﻨﻴﻪ ﺍﺷﺮﻗﺖ ﺍﻻﺭﺽ ﻭ ّ
ﺍﻟﺬﻳﻦ ﻧﺎﻣﻮﺍ ﺗﺤﺖ ﺍﻟّﺮﺿﺎﻡ ﻭ ﺟﺎﻭﺭﻭﺍ ﻏﺪﴽ ﻋﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻧﺎﺻﻴﺘﻪ .ﻟﻮ ﻳﻨﻈﺮ ﺍﺣﺪ ﻓﻰ ّ ﻳﻤﻴﺰ ﺭﻣﻢ ﺟﻤﺎﺟﻢ ﺍﻟﻤﺎﻟﮏ ﻋﻦ ﺑﺮﺍﺟﻢ ﺍﻟﻤﻤﻠﻮﮎ ؟ ﻻ ﺍﻟﺮﻏﺎﻡ ﻫﻞ ﻳﻘﺪﺭ ﺍﻥ ّ ّ
ﺍﻟﺜﺮﻭﺓ ﻳﻤﻴﺰ ﺍﻭﻟﻰ ّ ﺍﻟﺮﻋﺎﺓ ﻭ ﻫﻞ ّ ﻭ ﻣﺎﻟﮏ ﺍﻟﻤﻠﻮﮎ ﻭ ﻫﻞ ﻳﻌﺮﻑ ﺍﻟﻮﻻﺓ ﻣﻦ ّ
ﺍﻟﺬﻯ ﮐﺎﻥ ﺑﻼ ﺣﺬﺁء ﻭ ﻭﻃﺂء ؟ ﺗﺎ ﻗﺪ ﺭﻓﻊ ﺍﻟﻔﺮﻕ ّﺍﻻ ﻟﻤﻦ ﻭ ﺍﻟﻐﻨﺂء ﻣﻦ ّ
ﺩﻗﺔ ﺑﺎﻟﺤﻖ .ﺍﻳﻦ ﺍﻟﻌﻠﻤﺂء ﻭ ﺍﻟﻔ ﺍﻟﺤﻖ ﻭ ﻗﻀﻰ ﻗﻀﻰ ٓ ﻀﻼء ﻭ ﺍﻻﻣﺮﺁء ،ﺍﻳﻦ ّ ّ ّ ﺭﻗﺔ ﺍﻓﮑﺎﺭﻫﻢ ﻭ ﺳﻼﻣﺔ ﺍﺫﮐﺎﺭﻫﻢ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺣﺪﺓ ﺍﺑﺼﺎﺭﻫﻢ ﻭ ّ ﺍﻧﻈﺎﺭﻫﻢ ﻭ ّ
ﺹ ۸۵
ﺧﺰﺁﺋﻨﻬﻢ ﺍﻟﻤﺴﺘﻮﺭﺓ ﻭ ﺯﺧﺎﺭﻓﻬﻢ ﺍﻟﻤﺸﻬﻮﺭﺓ ﻭ ﺳﺮﺭﻫﻬﻢ ﺍﻟﻤﻮﺿﻮﻧﺔ ﻭ ﻓﺮﺷﻬﻢ
ﺍﻟﮑﻞ ﺑﻮﺭﴽ ﻭ ﺟﻌﻠﻬﻢ ﻗﻀﺂء ﺍ ﻫﺒﺂ ﻣﻨﺜﻮﺭﺍ. ﺍﻟﻤﻮﺿﻮﻋﺔ .ﻫﻴﻬﺎﺕ ﻗﺪ ﺻﺎﺭ ّ
ﻗﺪ ﻧﺜﻞ ﻣﺎﮐﻨﺰﻭﺍ ﻭ ﺗﺸﺘّﺖ ﻣﺎ ﺟﻤﻌﻮﺍ ﻭ ﺗﺒّﺪﺩ ﻣﺎﮐﺘﻤﻮﺍ .ﺍﺻﺒﺤﻮﺍ ﻻ ﻳﺮﻯ ّﺍﻻ
ﺍﻣﺎﮐﻨﻬﻢ ﺍﻟﺨﺎﻟﻴﺔ ﻭ ﺳﻘﻮﻓﻬﻢ ﺍﻟﺨﺎﻭﻳﺔ ﻭ ﺟﺬﻭﻋﻬﻢ ﺍﻟﻤﻨﻘﻌﺮﺓ ﻭ ﻗﺸﻴﺒﻬﻢ ﺍﻟﺒﺎﻟﻴﺔ .
ﺍﻟﻨﻈﺮ ﺍﻟﻰ ﺍﻟﻤﺂﻝ ﻭ ﺍﻟﺨﺒﻴﺮ ﻻﺗﻤﺴﮑﻪ ﺍﻻﻣﻮﺍﻝ ّ ﺍﻥ ﺍﻟﺒﺼﻴﺮ ﻻ ﻳﺸﻐﻠﻪ ﺍﻟﻤﺎﻝ ﻋﻦ ّ
ﺍﻟﺸﻤﺲ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺍﻟﺘﻮﺟﻪ ﺍﻟﻰ ﺍﻟﻐﻨ ﻲ ﺍﻟﻤﺘﻌﺎﻝ .ﺍﻳﻦ ﻣﻦ ﺣﮑﻢ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﻃﻠﻌﺖ ّ ﻋﻦ ّ ّ ّ ﻭ ﺍﺳﺮﻑ ﻭ ﺍﺳﺘﻄﺮﻑ ﻓﻰ ﺍﻟّﺪﻧﻴﺎ ﻭ ﻣﺎ ﺧﻠﻖ ﻓﻴﻬﺎ ؟ ﺍﻳﻦ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻟﮑﺘﻴﺒﺔ ﺍﻟﺰﻭﺭﺁء ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻦ ﻇﻠﻢ ﻓﻰ ﺍﻟّﺴﻤﺮﺁء ﻭ ﺍﻟّﺮﺍﻳﺔ ّ ﺍﻟﺼﻔﺮﺁء ؟ ﺍﻳﻦ ﻣﻦ ﺣﮑﻢ ﻓﻰ ّ ﺍﻟﺬﻳﻦ ﺍﺭﺗﻌﺪ ﺍﻟﮑﻨﻮﺯ ﻣﻦ ﮐﺮﻣﻬﻢ ﻭ ﻗﺒﺾ ﺍﻟﺒﺤﺮ ﻋﻨﺪ ﺑﺴﻂ ﺍﻟﻔﻴﺤﺂء ﻭ ﺍﻳﻦ ّ
ﺍﮐﻔﻬﻢ ﻭ ﻫﻤﻤﻬﻢ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻦ ﻃﺎﻝ ﺫﺭﺍﻋﻪ ﻓﻰ ﺍﻟﻌﺼﻴﺎﻥ ﻭ ﻣﺎﻝ ﺫﺭﻋﻪ ﻋﻦ ّ
ﺍﻟﺸﻬﻮﺍﺕ ؟ ﺍﻳﻦ ﺍﻟﺬﻯ ﮐﺎﻥ ﺍﻥ ﻳﺠﺘﺒﻰ ّ ّ ﺍﻟّﺮﺣﻤﻦ ؟ ﺍﻳﻦ ّ ﺍﻟﻠﺬﺍﺕ ﻭ ﻳﺠﺘﻨﻰ ﺍﺛﻤﺎﺭ ّ ﺭﺑﺎﺕ ﺍﻟﮑﻤﺎﻝ ﻭ ﺫﻭﺍﺕ ﺍﻟﺠﻤﺎﻝ ؟ ﺍﻳﻦ ﺍﻏﺼﺎﻧﻬﻢ ﺍﻟﻤﺘﻤﺎﺋﻠﺔ ﻭ ﺍﻓﻨﺎﻧﻬﻢ ّ
ﺩﻗﺔ ﺍﺩﻳﻤﻬﺎ ﺍﻟﻤﺘﻄﺎﻭﻟﺔ ﻭ ﻗﺼﻮﺭﻫﻢ ﺍﻟﻌﺎﻟﻴﺔ ﻭ ﺑﺴﺎﺗﻴﻨﻬﻢ ﺍﻟﻤﻌﺮﻭﺷﺔ ﻭ ﺍﻳﻦ ّ
ﺭﻗﺔ ﻧﺴﻴﻤﻬﺎ ﻭ ﺧﺮﻳﺮ ﻣﺂﺋﻬﺎ ﻭ ﻫﺰﻳﺰ ﺍﺭﻳﺎﺣﻬﺎ ﻭ ﻫﺪﻳﺮ ﻭﺭﻗﺎﺋﻬﺎ ﻭ ﺣﻔﻴﻒ ﻭ ّ
ﺍﺷﺠﺎﺭﻫﺎ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺳﺤﻮﺭﻫﻢ ﺍﻟﻤﻔﺘّﺮﺓ ﻭ ﺛﻐﻮﺭﻫﻢ ﺍﻟﻤﺒﺘﺴﻤﺔ ؟ ﻓﻮﺍﻫﴼ ﻟﻬﻢ ﻗﺪ
ﻫﺒﻄﻮﺍ ﺍﻟﺤﻀﻴﺾ ﻭ ﺟﺎﻭﺭﻭﺍ ﺍﻟﻘﻀﻴﺾ ﻻﻳﺴﻤﻊ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﻣﻨﻬﻢ ﺫﮐﺮ ﻭ ﻻ ﺭﮐﺰ ﻭ ﻻ
ﻳﻌﺮﻑ ﻣﻨﻬﻢ ﺍﻣﺮ ﻭ ﻻﺭﻣﺰ .ﺍ ﻳﻤﺎﺭﻭﻥ ﺍﻟﻘﻮﻡ ﻭ ﻫﻢ ﻳﺸﻬﺪﻭﻥ ؟ ﺃ ﻳﻨﮑﺮﻭﻥ ﻭ ﻫﻢ
ﻱ ﻭﺍٍﺩ ﻳﻬﻴﻤﻮﻥ ،ﺃ ﻣﺎ ﻳﺮﻭﻥ ﻳﺬﻫﺒﻮﻥ ﻭﻻ ﻳﺮﺟﻌﻮﻥ؟ ﺍﻟﻰ ﻳﻌﻠﻤﻮﻥ ؟ ﻟﻢ ﺍﺩﺭ ﺑﺎ ّ ﻟﻠﺬﻳﻦ ﺁﻣﻨﻮﺍ ﺍﻥ ﻣﺘﻰ ﻳﻐﻴﺮﻭﻥ ﻭ ﻳﻨﺠﺪﻭﻥ ،ﻳﻬﺒﻄﻮﻥ ﻭ ﻳﺼﻌﺪﻭﻥ؟ "ﺍ ﻟﻢ ﻳﺄﻥ ّ
ﺭﺏ ﺁﻥ ﻭ ﺣﺎﻥ ﻭ ﺗﺨﺸﻊ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ ﻟﺬﮐﺮﺍ "ﻃﻮﺑﻰ ﻟﻤﻦ ﻗﺎﻝ ﺍﻭ ﻳﻘﻮﻝ ﺑﻠﻰ ﻳﺎ ّ
ﺹ ۸۶
ﻋﻤﺎ ﮐﺎﻥ ﺍﻟﻰ ﻣﺎﻟﮏ ﺍﻻﮐﻮﺍﻥ ﻭ ﻣﻠﻴﮏ ﺍﻻﻣﮑﺎﻥ .ﻫﻴﻬﺎﺕ ﻻﻳﺤﺼﺪ ّﺍﻻ ﻳﻨﻘﻄﻊ ّ
ﻣﺎ ﺯﺭﻉ ﻭ ﻻﻳﺆﺧﺬ ّﺍﻻ ﻣﺎ ﻭﺿﻊ ّﺍﻻ ﺑﻔﻀﻞ ﺍ ﻭ ﮐﺮﻣﻪ .ﻫﻞ ﺣﻤﻠﺖ ﺍﻻﺭﺽ
ﺭﺑﻪ ﺍﻟﺼﻌﻮﺩ ﺍﻟﻰ ﻣﻠﮑﻮﺕ ّ ﺑﺎﻟّﺬﻯ ﻻﺗﻤﻨﻌﻪ ﺳﺒﺤﺎﺕ ﺍﻟﺠﻼﻝ ﻋﻦ ّ
ﻳﻘﺮﺑﻨﺎ ﺍﻟﻰ ﻣﺎﻟﮏ ﺍﻟﻌﺰﻳﺰ ﺍﻟﻤﺘﻌﺎﻝ ؟ﻭ ﻫﻞ ﻟﻨﺎ ﻣﻦ ﺍﻟﻌﻤﻞ ﻣﺎ ﻳﺰﻭﻝ ﺑﻪ ﺍﻟﻌﻠﻞ ﻭ ّ
ﺗﻮﺟﻬﻮﺍ ﺍﻟﻌﻠﻞ ؟ ﻧﺴﺌﻞ ﺍ ﺍﻥ ﻳﻌﺎﻣﻠﻨﺎ ﺑﻔﻀﻠﻪ ﻻﺑﻌﺪﻟﻪ ﻭ ﻳﺠﻌﻠﻨﺎ ﻣﻦ ّ ﺍﻟﺬﻳﻦ ّ ﻋﻤﺎ ﺳﻮﺍﻩ . ﺍﻟﻴﻪ ﻭ ﺍﻧﻘﻄﻌﻮﺍ ّ
ﻳﺎ ﻣﻠﮏ ﻗﺪ ﺭﺍﻳﺖ ﻓﻰ ﺳﺒﻴﻞ ﺍ ﻣﺎ ﻻ ﺭﺃﺕ ﻋﻴﻦ ﻭ ﻻﺳﻤﻌﺖ ﺍﺫﻥ .ﻗﺪ ﺍﻧﮑﺮﻧﻰ
ﺍﻟﺴﻼﻣﺔ ﻭ ﺍﺻﻔّﺮ ﺍﻟﻤﻌﺎﺭﻑ ﻭ ﺿﺎﻕ ﻋﻠ ﻲ ﺍﻟﻤﺨﺎﺭﻑ .ﻗﺪ ﻧﻀﺐ ﺿﺤﻀﺎﺡ ّ ّ
ﺍﻟﺮﺍﺣﺔ .ﮐﻢ ﻣﻦ ﺍﻟﺒﻼﻳﺎ ﻧﺰﻟﺖ ﻭ ﮐﻢ ﻣﻨﻬﺎ ﺳﻮﻑ ﺗﻨﺰﻝ .ﺍﻣﺸﻰ ﺿﺤﻀﺎﺡ ّ
ﺍﺳﺘﻬﻞ ﻣﺪﻣﻌﻰ ﺍﻟﻰ ﺍﻟﻮﻫﺎﺏ ﻭ ﻭﺭﺁﺋﻰ ﺗﻨﺴﺎﺏ ﺍﻟﺤﺒﺎﺏ .ﻗﺪ ﺒﻼ ﺍﻟﻰ ﺍﻟﻌﺰﻳﺰ ّ ﻣﻘ ً ّ ﺣﺐ ﺍﻟﺮﻣﺎﺡ ﻓﻰ ﺍﻥ ّ ﺑﻞ ﻣﻀﺠﻌﻰ ﻭ ﻟﻴﺲ ﺣﺰﻧﻰ ﻟﻨﻔﺴﻰ ﺗﺎ ﺭﺃﺳﻰ ﻳﺸﺘﺎﻕ ّ ّ
ﻣﻮﻻﻩ ﻭ ﻣﺎ ﻣﺮﺭﺕ ﻋﻠﻰ ﺷﺠﺮ ّﺍﻻ ﻭ ﻗﺪ ﺧﺎﻃﺒﻪ ﻓﺆﺍﺩﻯ ﻳﺎ ﻟﻴﺖ ﻗﻄﻌﺖ
ﻻﺳﻤﻰ ﻭ ﺻﻠﺐ ﻋﻠﻴﮏ ﺟﺴﺪﻯ ﻓﻰ ﺳﺒﻴﻞ ﺭﺑّﻰ ﺑﻞ ﺑﻤﺎ ﺍﺭﻯ ﺍﻟﻨّﺎﺱ ﻓﻰ
ﮐﺎﻧﻬﻢ ﺳﮑﺮﺗﻬﻢ ﻳﻌﻤﻬﻮﻥ ﻭﻻﻳﻌﺮﻓﻮﻥ .ﺭﻓﻌﻮﺍ ﺍﻫﻮﺁﺋﻬﻢ ﻭ ﻭﺿﻌﻮﺍ ﺍﻻﻫﻬﻢ ّ ﺍﻧﻬﻢ ﻣﺤﺴﻨﻮﻥ ﻭ ﻓﻰ ﺍﺗّﺨﺬﻭﺍ ﺍﻣﺮﺍ ﻫﺰﻭﴽ ﻭ ﻟﻬﻮﴽ ﻭ ﻟﻌﺒﴼ ﻭ ﻳﺤﺴﺒﻮﻥ ّ
ﺣﺼﻦ ﺍﻻﻣﺎﻥ ﻫﻢ ﻣﺤﺼﻨﻮﻥ .ﻟﻴﺲ ﺍﻻﻣﺮ ﮐﻤﺎ ﻳﻈﻨّﻮﻥ ﻏﺪﴽ ﻳﺮﻭﻥ
ﺍﻟﺘﻰ ﻣﺎ ﻳﻨﮑﺮﻭﻥ .ﻓﺴﻮﻑ ﻳﺨﺮﺟﻨﺎ ﺍﻭﻟﻮﺍﻟﺤﮑﻢ ﻭ ﺍﻟﻐﻨﺎ ﻣﻦ ﻫﺬﻩ ﺍﻻﺭﺽ ّ
ﺍﻟﺪﻧﻴﺎ ﻭ ﺍﻧﻬﺎ ﺍﺧﺮﺏ ﻣﺪﻥ ّ ﺳﻤﻴﺖ ﺑﺎﺩﺭﻧﻪ ﺍﻟﻰ ﻣﺪﻳﻨﺔ ّ ﻋﮑﺎ ﻭ ﻣّﻤﺎ ﻳﺤﮑﻮﻥ ّ ّ
ﺍﻟﺼﺪﻯ ﺻﻮﺭﺓ ﻭ ﺍﺭﺩﺋﻬﺎ ﻫﻮﺁ ﻭ ﺍﻧﺘﻨﻬﺎ ﻣﺂ ﺍﻗﺒﺤﻬﺎ ً ﮐﺎﻧﻬﺎ ﺩﺍﺭ ﺣﮑﻮﻣﺔ ّ ّ
ﺹ ۸۷
ﻻﻳﺴﻤﻊ ﻣﻦ ﺍﺭﺟﺎﺋﻬﺎ ّﺍﻻ ﺻﻮﺕ ﺗﺮﺟﻴﻌﻪ .ﻭ ﺍﺭﺍﺩﻭﺍ ﺍﻥ ﻳﺤﺒﺴﻮﺍ ﺍﻟﻐﻼﻡ ﻓﻴﻬﺎ
ﻋﻨﺎ ﻋﺮﺽ ﺍﻟﺤﻴﻮﺓ ﺍﻟّﺪﻧﻴﺎ ﺍﻟﺮﺧﺂء ﻭ ّ ﻭ ّ ﻳﺼﺪﻭﺍ ّ ﻳﺴﺪﻭﺍ ﻋﻠﻰ ﻭﺟﻮﻫﻨﺎ ﺍﺑﻮﺍﺏ ّ ﺍﻟﻠﻐﺐ ﻭ ﻳﻬﻠﮑﻨﻰ ﺍﻟّﺴﻐﺐ ﻭ ﻳﺠﻌﻞ ﻓﻴﻤﺎ ﻏﺒﺮ ﻣﻦ ﺍّﻳﺎﻣﻨﺎ .ﺗﺎ ﻟﻮ ﻳﻨﻬﮑﻨﻰ ّ
ﺼّﻤﺂء ﻭ ﻣﺆﺍﻧﺴﻰ ﻭﺣﻮﺵ ﺍﻟﻌﺮﺁء ﻻ ﺍﺟﺰﻉ ﻭ ﺍﺻﺒﺮ ﺍﻟﺼﺨﺮﺓ ﺍﻟ ّ ﻓﺮﺍﺷﻰ ﻣﻦ ّ ﮐﻤﺎ ﺻﺒﺮ ﺍﻭﻟﻮ ﺍﻟﺤﺰﻡ ﻭ ﺍﺻﺤﺎﺏ ﺍﻟﻌﺰﻡ ﺑﺤﻮﻝ ﺍ ﻣﺎﻟﮏ ﺍﻟﻘﺪﻡ ﻭ ﺧﺎﻟﻖ
ﮐﻞ ﺍﻻﺣﻮﺍﻝ ﻭ ﻧﺮﺟﻮﺍ ﻣﻦ ﮐﺮﻣﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺑﻬﺬﺍ ﺍﻟﺤﺒﺲ ﺍﻻﻣﻢ .ﻭ ﺍﺷﮑﺮ ﺍ ﻓﻰ ّ
ﻳﻌﺘﻖ ﺍﻟّﺮﻗﺎﺏ ﻣﻦ ﺍﻟّﺴﻼﺳﻞ ﻭﺍﻻﻃﻨﺎﺏ ﻭ ﻳﺠﻌﻞ ﺍﻟﻮﺟﻮﻩ ﺧﺎﻟﺼﺔ ﻟﻮﺟﻬﻪ
ﺍﻧﻪ ﻣﺠﻴﺐ ﻟﻤﻦ ﺩﻋﺎﻩ ﻭ ﻗﺮﻳﺐ ﻟﻤﻦ ﻧﺎﺟﺎﻩ ،ﻭ ﻧﺴﺌﻠﻪ ﺍﻥ ﺍﻟﻌﺰﻳﺰ ﺍﻟﻮﻫﺎﺏّ . ّ
ﺍﻟﺒﻼء ﺍﻻﺩﻫﻢ ﺩﺭﻋﴼ ﻟﻬﻴﮑﻞ ﺍﻣﺮﻩ ﻭ ﺑﻪ ﻳﺤﻔﻈﻪ ﻣﻦ ﺳﻴﻮﻑ ﺷﺎﺣﺬﺓ ﻳﺠﻌﻞ ﻫﺬﺍ ٓ ﺑﺎﻟﺒﻼء ﻋﻼ ﺍﻣﺮﻩ ﻭ ﺳﻨﺎ ﺫﮐﺮﻩ ﻫﺬﺍ ﻣﻦ ﺳﻨّﺘﻪ ﻗﺪ ﻭ ﻗﻀﺐ ﻧﺎﻓﺬﺓ .ﻟﻢ ﻳﺰﻝ ٓ
ﺧﻠﺖ ﻓﻰ ﺍﻟﻘﺮﻭﻥ ﺍﻟﺨﺎﻟﻴﺔ ﻭﺍﻻﻋﺼﺎﺭ ﺍﻟﻤﺎﺿﻴﺔ ﻓﺴﻮﻑ ﻳﻌﻠﻢ ﺍﻟﻘﻮﻡ ﻣﺎ ﻻ
ﮐﻠﺖ ﺍﺳﻴﺎﻓﻬﻢ ﻭ ﺯّﻟﺖ ﻳﻔﻘﻬﻮﻧﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﺍﺫﺍ ﻋﺜﺮ ﺟﻮﺍﺩﻫﻢ ﻭ ﻃﻮﻯ ﻣﻬﺎﺩﻫﻢ ﻭ ّ
ﺍﻗﺪﺍﻣﻬﻢ .ﻟﻢ ﺍﺩﺭ ﺍﻟﻰ ﻣﺘﻰ ﻳﺮﮐﺒﻮﻥ ﻣﻄّﻴﺔ ﺍﻟﻬﻮﻯ ﻭ ﻳﻬﻴﻤﻮﻥ ﻓﻰ ﻫﻴﻤﺂء ﺍﻟﻐﻔﻠﺔ ﺍﺗﮑﺄ ﻋﻠﻰ ﺫﻟﺔ ﻣﻦ ّ ﻋﺰ ﻭ ّ ﺫﻝ؟ ﺃﻡ ﻳﺒﻘﻰ ﻣﻦ ّ ﻋﺰﺓ ﻣﻦ ّ ﻭ ﺍﻟﻐﻮﻯ .ﺃ ﻳﺒﻘﻰ ّ
ﮐﻞ ﻣﻦ ﺍﻟﺮﺣﻤﻦ ّ ﺍﻟﻌﺰﺓ ﺍﻟﻐﺎﻳﺔ ﺍﻟﻘﺼﻮﻯ؟ ﻻﻭ ﺭﺑّﻰ ّ ﺍﻟﻮﺳﺎﺩﺓ ﺍﻟﻌﻠﻴﺎ ﻭ ﺑﻠﻎ ﻓﻰ ّ
ﺍﻟﺮﺩﻯ ﺍﻱ ﺩﺭﻉ ﻣﺎ ﺍﺻﺎﺑﻬﺎ ﺳﻬﻢ ّ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻓﺎﻥ ﻭ ﻳﺒﻘﻰ ﻭﺟﻪ ﺭﺑّﻰ ﺍﻟﻌﺰﻳﺰ ﺍﻟﻤﻨّﺎﻥّ .
ﻭﺍﻱ ﺣﺼﻦ ﻣﻨﻊ ﻋﻨﻪ ﺭﺳﻮﻝ ﺍﻟﻤﻮﺕ ﺍﺫ ﺍﺗﻰ ؟ ﺍﻱ ﻓﻮﺩ ﻣﺎ ﻋّﺮﺗﻪ ﻳﺪ ﺍﻟﻘﻀﺎ ّ ﻭ ّ
ﺍﻟﻨﺎﺱ ﻣﺎ ﻭﺭﺁء ﺍﻟﺨﺘﺎﻡ ﻣﻦ ﺍﻱ ﺳﺪﻳﺮ ﻣﺎ ﻗﻔﺮ؟ ﻟﻮ ﻋﻠﻢ ّ ﺍﻱ ﺳﺮﻳﺮ ﻣﺎ ﮐﺴﺮ؟ ﻭ ّ ﻭ ّ ﺭﺑﻬﻢ ﺍﻟﻌﺰﻳﺰ ﺍﻟﻌّﻼﻡ ﻟﻨﺒﺬﻭﺍ ﺍﻟﻤﻼﻡ ﻭ ﺍﺳﺘﺮﺿﻮﺍ ﻋﻦ ﺍﻟﻐﻼﻡ .ﻭ ﺭﺣﻴﻖ ﺭﺣﻤﺔ ّ
ﺍﻟﻈﻨﻮﻥ ﻭ ﺍﻻﻭﻫﺎﻡ ﺍﻟﻈﻼﻡ ﺍﻟّﺬﻯ ﻧﺴﺠﻮﻩ ﺑﺎﻳﺪﻯ ّ ﺠﺒﻮﻧﻰ ﺑﺤﺠﺎﺏ ّ ﺍﻣﺎ ﺍﻻٓﻥ ﺣ ّ ّ
ﺹ ۸۸
ﺍﻟﻠﻴﻠﺔ ﺍﻟّﺪﻟﻤﺂء ﻭ ﻳﻔﺘﺢ ﺍ ﻟﻤﺪﻳﻨﺘﻪ ﺑﺎﺑﴼ ﺗﺸﻖ ﻳﺪ ﺍﻟﺒﻴﻀﺂء ﺟﻴﺒﴼ ﻟﻬﺬﻩ ّ ﺳﻮﻑ ّ
ﺍﻟﻼﺋﻤﺎﺕ ﻣﻦ ﺍﻟﻨﺎﺱ ﺍﻓﻮﺍﺟﴼ ﻭ ﻳﻘﻮﻟﻮﻥ ﻣﺎ ﻗﺎﻟﺘﻪ ّ ﺭﺗﺎﺟﴼ .ﻳﻮﻣﺌﺬ ﻳﺪﺧﻞ ﻓﻴﻬﺎ ّ
ﻗﺒﻞ ﻟﻴﻈﻬﺮ ﻓﻰ ﺍﻟﻐﺎﻳﺎﺕ ﻣﺎ ﺑﺪﺍ ﻓﻰ ﺍﻟﺒﺪﺍﻳﺎﺕ .ﺃ ﻳﺮﻳﺪﻭﻥ ﺍﻻﻗﺎﻣﺔ ﻭ ﺭﺟﻠﻬﻢ ﻓﻰ ﺭﺏ ﺍﻻﺭﺑﺎﺏ ّﺍﻻ ﻓﻰ ﺍﻟﻤﺂﺏ. ّ ﺍﻟﺮﮐﺎﺏ ؟ﻭ ﻫﻞ ﻳﺮﻭﻥ ﻟﺬﻫﺎﺑﻬﻢ ﻣﻦ ﺍﻳﺎﺏ؟ ﻻ ﻭ ّ
ﺍﻟﻨﺎﺱ ﻣﻦ ﺍﻻﺟﺪﺍﺙ ﻭ ﻳﺴﺌﻠﻮﻥ ﻋﻦ ﺍﻟﺘّﺮﺍﺙ .ﻃﻮﺑﻰ ﻟﻤﻦ ﻻ ﻳﻮﻣﺌﺬ ﻳﻘﻮﻡ ّ
ﻟﻠﺴﺆﺍﻝ ﺍﻟﺬﻯ ﻓﻴﻪ ﺗﻤّﺮ ﺍﻟﺠﺒﺎﻝ ﻭ ﻳﺤﻀﺮ ﺗﺴﻮﻣﻪ ﺍﻻﺛﻘﺎﻝ ﻓﻰ ﺫﻟﮏ ﺍﻟﻴﻮﻡ ّ ّ ﺍﻟﮑﻞ ّ
ﻳﻘﺪﺱ ﻗﻠﻮﺏ ﺍﻟﻨﮑﺎﻝ .ﻧﺴﺌﻞ ﺍ ﺍﻥ ّ ﺍﻧﻪ ﺷﺪﻳﺪ ّ ﻓﻰ ﻣﺤﻀﺮﺍ ﺍﻟﻤﺘﻌﺎﻝ ّ ﺍﻟﻀﻐﻴﻨﺔ ﻭ ﺍﻟﺒﻐﻀﺎء ﻟﻴﻨﻈﺮﻭﺍ ﺍﻻﺷﻴﺂء ﺑﻌﻴﻦ ﻻ ﻳﻐﻠﺒﻬﺎ ﺑﻌﺾ ﺍﻟﻌﻠﻤﺂء ﻣﻦ ّ
ﺍﻟﺪﻧﻴﺎ ﻭ ﺭﻳﺎﺳﺘﻬﺎ ﻋﻦ ﺍﻟﻨّﻈﺮ ﺍﻟﻰ ﺍﻻﻏﻀﺂء ﻭ ﻳﺼﻌﺪﻫﻢ ﺍﻟﻰ ﻣﻘﺎﻡ ّ ﻻﺗﻘﻠﺒﻬﻢ ّ
ﺍﻟﺬﻯ ﻓﻴﻪ ﺍﻻﻓﻖ ﺍﻻﻋﻠﻰ ﻭ ﻻ ﻳﺸﻐﻠﻬﻢ ﺍﻟﻤﻌﺎﺵ ﻭ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﺍﻟﻔﺮﺍﺵ ﻋﻦ ﺍﻟﻴﻮﻡ ّ
ﺍﻟﺒﻼء ﺍﻧﻬﻢ ﻳﻔﺮﺣﻮﻥ ﺑﻤﺎ ﻭﺭﺩ ﻋﻠﻴﻨﺎ ﻣﻦ ٓ ﻳﺠﻌﻞ ﺍﻟﺠﺒﺎﻝ ﮐﺎﻟﻔﺮﺍﺵ .ﻭ ﻟﻮ ّ
ﺧﻴﺮﺕ ﻓﻴﻤﺎ ﻫﻢ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻦ ﺳﻮﻑ ﻳﺄﺗﻰ ﻳﻮﻡ ﻓﻴﻪ ﻳﻨﻮﺣﻮﻥ ﻭ ﻳﺒﮑﻮﻥ .ﻭ ﺭّﺑﻰ ﻟﻮ ّ ﺍﻟﺸﺪﺓ ﺍﻟﻌﺰﺓ ﻭ ﺍﻟﻐﻨﺂء ﻭ ﺍﻟﺜّﺮﻭﺓ ﻭ ٓ ﻟﺮﺍﺣﺔ ﻭ ﺍﻟّﺮﺧﺂء ﻭ ﻣﺎ ﺍﻧﺎ ﻓﻴﻪ ﻣﻦ ّ ّ ﺍﻟﻌﻼء ﻭ ﺍ ّ ّ
ﺫﺭﺓ ﻣﻦ ﻫﺬﻩ ﺍﻟﺒﻼﻳﺎ ﺑﻤﺎ ﻭ ٓ ﺍﻟﺒﻼء ﻻﺧﺘﺮﺕ ﻣﺎ ﺍﻧﺎ ﻓﻴﻪ ﺍﻟﻴﻮﻡ .ﻭ ﺍﻻٓﻥ ﻻ ﺍﺑّﺪﻝ ّ ﻼء ﻓﻰ ﺳﺒﻴﻞ ﺍ ﻣﺎ ﻟّﺬ ﻟﻰ ﺑﻘﺂﺋﻰ ﻭ ﻣﺎ ﺧﻠﻖ ﻓﻰ ﻣﻠﮑﻮﺕ ﺍﻻﻧﺸﺂء .ﻟﻮ ﻻ ﺍﻟﺒ ٓ
ﺍﻟﻨﺎﻇﺮﻳﻦ ﺍﻟﻰ ﺍﻟﻤﻨﻈﺮ ﺍﻻ ﮐﺒﺮ ﺍﻧّﻰ ﻧﻔﻌﻨﻰ ﺣﻴﺎﺗﻰ ﻭ ﻻﻳﺨﻔﻰ ﻋﻠﻰ ﺍﻫﻞ ﺍﻟﺒﺼﺮ ﻭ ّ
ﻋﻠﻖ ﺑﺸﻌﺮﺓ ﻭﺍﺣﺪﺓ ﻓﻰ ﺍﮐﺜﺮ ﺍّﻳﺎﻣﻰ ﮐﻨﺖ ﮐﻌﺒﺪ ﻳﮑﻮﻥ ﺟﺎﻟﺴﴼ ﺗﺤﺖ ﺳﻴﻒ ّ
ﮐﻞ ﺫﻟﮏ ﻭ ﻟﻢ ﻳﺪﺭ ﻣﺘﻰ ﻳﻨﺰﻝ ﻋﻠﻴﻪ ﺃ ﻳﻨﺰﻝ ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻴﻦ ﺍﻭﺑﻌﺪ ﺣﻴﻦ .ﻭ ﻓﻰ ّ
ﮐﻞ ﺷﻰء ﺷﻬﻴﺪ. ﺍﻧﻪ ﻋﻠﻰ ّ ﺭﺏ ﺍﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ ﻭ ﻧﺤﻤﺪﻩ ﻓﻰ ّ ﮐﻞ ﺍﻻﺣﻮﺍﻝ ّ ﻧﺸﮑﺮﺍّ ﻳﺄﻭﻳﻦ ﻓﻴﻪ ﻮﺣﺪﻭﻥ ﻭ ّ ﻦ ﺍﻟﻴﻪ ﺍﻟﻤ ّ ﻧﺴﺌﻞ ﺍ ﺍﻥ ﻳﺒﺴﻂ ﻇﻠّﻪ ﻟﻴﺴﺮﻋ ّ
ﺹ ۸۹
ﺍﻟﻤﺨﻠﺼﻮﻥ ﻭ ﻳﺮﺯﻕ ﺍﻟﻌﺒﺎﺩ ﻣﻦ ﺭﻭﺽ ﻋﻨﺎﻳﺘﻪ ﺯﻫﺮﴽ ﻭ ﻣﻦ ﺍﻓﻖ ﺍﻟﻄﺎﻓﻪ ُﺯﻫﺮﴽ
ﻣﺎﻳﻘﺮﺑﻪ ﺍﻟﻰ ﻣﻄﻠﻊ ﺍﺳﻤﺂﺋﻪ ﻳﻮﻓﻘﻪ ﻋﻠﻰ ﻳﺤﺐ ﻭ ﻳﺮﺿﻰ ﻭ ّ ّ ﻳﺆﻳﺪﻩ ﻓﻴﻤﺎ ّ ﻭ ّ
ﻋﻴﺔ ﺑﻌﻴﻦ ﻴﻐﺾ ّ ﺍﻟﺮ ّ ﺍﻟﻄﺮﻑ ﻋّﻤﺎ ﻳﺮﻯ ﻣﻦ ﺍﻻﺟﺤﺎﻑ ﻭ ﻳﻨﻈﺮ ﺍﻟﻰ ّ ﺍﻟﺤﺴﻨﻰ ﻟ ّ
ﺍﻻﻟﻄﺎﻑ ﻭ ﻳﺤﻔﻈﻬﻢ ﻣﻦ ﺍﻻﻋﺘﺴﺎﻑ .ﻭ ﻧﺴﺌﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺍﻥ ﻳﺠﻤﻊ ﺍﻟﮑّﻞ ﻋﻠﻰ
ﻣﺒﺸﺮ ﺍﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ ﻭ ﻣﺤﻴﻰ ﺧﻠﻴﺞ ﺍﻟﺒﺤﺮ ﺍﻻﻋﻈﻢ ّ ﺍﻟﺬﻯ ّ ﺍﻧﻪ ّ ﮐﻞ ﻗﻄﺮﺓ ﻣﻨﻪ ﺗﻨﺎﺩﻯ ّ ﺍﻟﺪﻳﻦ .ﻭ ﻧﺴﺌﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﻰ ﺍﻥ ﻳﺠﻌﻠﮏ ﻧﺎﺻﺮﴽ ﺍﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ .ﻭ ﺍﻟﺤﻤﺪ ﻣﺎﻟﮏ ﻳﻮﻡ ّ
ﻻﻣﺮﻩ ﻭ ﻧﺎﻇﺮﴽ ﺍﻟﻰ ﻋﺪﻟﻪ ﻟﺘﺤﮑﻢ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻌﺒﺎﺩ ﮐﻤﺎ ﺗﺤﮑﻢ ﻋﻠﻰ ﺫﻭﻯ ﻗﺮﺍﺑﺘﮏ ﺍﻧﻪ ﻟﻬﻮ ﺍﻟﻤﻘﺘﺪﺭ ﺍﻟﻤﺘﻌﺎﻟﻰ ﺍﻟﻤﻬﻴﻤﻦ ﺍﻟﻘّﻴﻮﻡ ". ﻭ ﺗﺨﺘﺎﺭ ﻟﻬﻢ ﻣﺎ ﺗﺨﺘﺎﺭﻩ ﻟﻨﻔﺴﮏّ . ﻭ ﭼﻮﻥ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ ،ﻟﻬﺬﺍ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﭼﻨﻴﻦ ﺩﻳﺪﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺑﻬﺂء ﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺻﺤﺎﺋﻒ ﻭ ﻟﻮﺍﺋﺢ ﻣﻨﺪﺭﺝ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﻴﺰ
ﻣﺨﺘﺼﺮﴽ ﻣﻨﺪﺭﺝ ﮔﺮﺩﺩ ﺗﺎ ﺍﺻﻞ ﺍﺳﺎﺱ ﻭ ﺭﻭﺵ ﻭ ﻣﺒﺎﺩﻯ ﻭ ﺑﻨﻴﺎﻥ ﻭﺍﺿﺢ ﻭ
ﻋﻴﺎﻥ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ ﺍﺯ ﺻﺤﺎﺋﻒ ﻣﺘﻌّﺪﺩﻩ ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ ،ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ:
ﺣﻤﻴﺔ ﺍﻟﺠﺎﻫﻠّﻴﺔ ﺑﻴﻦ ﺍﻳﺎﮐﻢ ﺍﻥ ﺗﺄﺧﺬﮐﻢ ّ ﺍﻟﺮﻳﺤﺎﻥ ّ "ﻋﺎﺷﺮﻭﺍ ﺍﻻﺩﻳﺎﻥ ﺑﺎﻟّﺮﻭﺡ ﻭ ّ ﺍﻧﻪ ﻟﻤﺒﺪء ﺍﻟﺨﻠﻖ ﻭ ﻣﺮﺟﻊ ﺍﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ" ﺍﻟﺒﺮﻳﺔ ّ ﮐﻞ ﺑﺪء ﻣﻦ ﺍ ﻭ ﻳﻌﻮﺩ ﺍﻟﻴﻪّ ، ّ
ﺍﻟﺼﺤﻒ ﻭ ﺍﻻ ﻟﻮﺍﺡ ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ " :ﻗﺪﻣﻨﻌﺘﻢ ﻣﻦ ﺍﻟﻔﺴﺎﺩ ﻭ ﺍﻟﺠﺪﺍﻝ ﻓﻰ ّ
ﺍﻟﺴﻤﺂء ﻭ ﺍﻧﺠﻤﻬﺎ ﺍﻻ ﻋﻠّﻮﮐﻢ ﻭ ﻭ ﻣﺎ ﺍﺭﻳﺪ ﺑﺬﻟﮏ ّ ﺳﻤﻮُﮐﻢ ﻳﺸﻬﺪ ﺑﺬﻟﮏ ّ ّ
ﺍﻟﺸﻤﺲ ﻭ ﺍﺷﺮﺍﻗﻬﺎ ﻭ ﺍﻻﺷﺠﺎﺭ ﻭ ﺍﻭﺭﺍﻗﻬﺎ ﻭ ﺍﻟﺒﺤﺎﺭ ﻭ ﺍﻣﻮﺍﺟﻬﺎ ﻭ ﺍﻻﺭﺽ ﻭ ّ
ﻳﺆﻳﺪﻫﻢ ﻋﻠﻰ ﻣﺎﻳﻨﺒﻐﻰ ﻟﻬﻢ ﻓﻰ ﻫﺬﺍ ﻭ ﮐﻨﻮﺯﻫﺎ ،ﻧﺴﺌﻞ ﺍ ﺍﻥ ّ ﻳﻤﺪ ﺍﻭﻟﻴﺂﺋﻪ ﻭ ّ
ﺍﻟﻤﻘﺎﻡ ﺍﻟﻤﺒﺎﺭﮎ ﺍﻟﻌﺰﻳﺰ ﺍﻟﺒﺪﻳﻊ ﻭ ﻧﺴﺌﻠﻪ ﺍﻥ ﻳﻮّﻓﻖ ﻣﻦ ﻓﻰ ﺣﻮﻟﻰ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻌﻤﻞ
ﺹ ۹۰
ﺑﻤﺎ ﺍﻣﺮﻭﺍ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺍﻟﻘﻠﻢ ﺍﻻﻋﻠﻰ" ،ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ":ﺍﺑﻬﻰ ﺷﺠﺮﮤ ﺩﺍﻧﺶ ﺍﻳﻦ ﮐﻠﻤﮥ ﻋﻠﻴﺎ ﺍﺳﺖ ،ﻫﻤﻪ ﺑﺎﺭ ﻳﮏ ﺩﺍﺭﻳﺪ ﻭ ﺑﺮﮒ ﻳﮏ ﺷﺎﺧﺴﺎﺭ ﻟﻴﺲ ﺍﻟﻔﺨﺮ ﻟﻤﻦ
ﺭﺑﻰ ﺍﺑﻨﻪ ﺍﻭ ﻳﺤﺐ ﺍﻟﻮﻃﻦ ﺑﻞ ﻟﻤﻦ ﺍﻥ ّ ﻳﺤﺐ ﺍﻟﻌﺎﻟﻢ "،ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪّ : ﺍﻟﺬﻯ ّ ّ ّ
ﺍﻟﺘﻰ ﺭﺑﻰ ﺍﺣﺪ ﺍﺑﻨﺂﺋﻰ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻬﺎءﺍ ﻭ ﻋﻨﺎﻳﺘﻪ ﻭ ﺭﺣﻤﺘﻪ ّ ﮐﺎﻧﻪ ّ ﺍﺑﻨﴼ ﻣﻦ ﺍﻻﺑﻨﺂء ّ ﻣﺤﺒﺖ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﻊ ﺳﺒﻘﺖ ﺍﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ" ،ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ":ﻳﺎ ﺍﻫﻞ ﺑﻬﺎء ﺷﻤﺎ ﻣﺸﺎﺭﻕ ّ
ﺐ ﻭ ﻟﻌﻦ ﺍﺣﺪﻯ ﻣﻴﺎﻻﺋﻴﺪ ﻭ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻫﺴﺘﻴﺪ ﻟﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳ ّ
ﭼﺸﻢ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻧﭽﻪ ﻻﻳﻖ ﻧﻴﺴﺖ ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ،ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺍﺋﻴﺪ ﺑﻨﻤﺎﺋﻴﺪ ﺍﮔﺮ ﺗﻌﺮﺽ ﺑﺎﻃﻞ ﺫﺭﻭﻩ ﺑﻨﻔﺴﻪ ﻣﻘﺒﻠﻴﻦ ﺍﻟﻰ ﻣﻘﺒﻮﻝ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺣﺎﺻﻞ ﻭ ّﺍﻻ ّ ﺍ ﺍﻟﻤﻬﻴﻤﻦ ﺍﻟﻘّﻴﻮﻡ ،ﺳﺒﺐ ﺣﺰﻥ ﻧﺸﻮﻳﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﺑﻪ ﻧﺰﺍﻉ ﻭ ﻓﺴﺎﺩ ،
ﺍﻟﻬﻴﻪ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺷﻮﻳﺪ ﻭ ﺑﻤﺎ ﺍﺭﺍﺩ ﺍ ﻋﺎﻣﻞ ﺍﻣﻴﺪ ﻫﺴﺖ ﺩﺭ ّ ﻇﻞ ﺳﺪﺭﻩ ﻋﻨﺎﻳﺖ ّ
ﮔﺮﺩﻳﺪ ،ﻫﻤﻪ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﻳﮏ ﺷﺠﺮﻳﺪ ﻭ ﻗﻄﺮﻫﺎﻯ ﻳﮏ ﺑﺤﺮ " ،ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ":ﺩﻳﻦ
ﻣﺸﻴﺖ ﻣﺎﻟﮏ ﺍ ﻭ ﻣﺬﻫﺐ ﺍ ﻣﺤﺾ ﺍﺗّﺤﺎﺩ ﻭ ﺍﺗّﻔﺎﻕ ﺍﻫﻞ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﺯ ﺳﻤﺂء ّ ﻋﻠﺖ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻭ ﻧﻔﺎﻕ ﻣﮑﻨﻴﺪ، ﻗﺪﻡ ﻧﺎﺯﻝ ﮔﺸﺘﻪ ﻭ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻩ ،ﺁﻥ ﺭﺍ ّ
ﻧﻴﺮ ﺍﺗّﺤﺎﺩ ﺩﻳﻦ ﺍﻟﻬﻰ ﺳﺒﺐ ﺍﻋﻈﻢ ﻭ ّ ﻋﻠﺖ ﮐﺒﺮﻯ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﻇﻬﻮﺭ ﻭ ﺍﺷﺮﺍﻕ ّ
ﺭﺑﺎﻧﻰ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﻤّﻮ ﻋﺎﻟﻢ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺍﻣﻢ ﻭ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﻭ ﺭﺍﺣﺖ ﻣﻦ ﻓﻰ ﻭ ﺷﺮﻳﻌﮥ ّ ﺍﻟﺒﻼﺩ ﺍﺯ ﺍﺻﻮﻝ ﻭ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﺍﻟﻬﻰ ،ﺍﻭﺳﺖ ﺳﺒﺐ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻳﻦ ﻋﻄّﻴﮥ
ﺳﺮﻣﺪﻳﻪ ﮐﺒﺮﻯ ،ﮐﺄﺱ ﺯﻧﺪﮔﺎﻧﻰ ﺑﺨﺸﺪ ﻭ ﺣﻴﺎﺕ ﺑﺎﻗﻴﻪ ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻭ ﻧﻌﻤﺖ ّ
ﻣﺒﺬﻭﻝ ﺩﺍﺭﺩ ،ﺭﺅﺳﺎﻯ ﺍﺭﺽ ،ﻣﺨﺼﻮﺹ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻋﺪﻝ ﺍﻟﻬﻰ ،ﺩﺭ ﺻﻴﺎﻧﺖ ﺍﻳﻦ
ﻋﻠﻮ ﻭ ﺣﻔﻆ ﺁﻥ ﺟﻬﺪ ﺑﻠﻴﻎ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺒﺬﻭﻝ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻘﺎﻡ ﻭ ّ
ﺍﻃﻼﻉ ﺑﺮ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻭ ﺍﻣﻮﺭ ﻫﺮ ﺣﺰﺑﻰ ﺭﻋﻴﺖ ﻭ ّ ﻔﺤﺺ ﺩﺭ ﺍﺣﻮﺍﻝ ّ ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ ﺗ ّ
ﺹ ۹۱
ﻫﻤﺖ ﺍﺯ ﺍﺣﺰﺍﺏ .ﺍﺯ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﻟﻬﻰ ﻳﻌﻨﻰ ﻣﻠﻮﮎ ﻭ ﺭﺅﺳﺎ ﻣﻰ ﻃﻠﺒﻴﻢ ﮐﻪ ّ
ﺍﺗﻔﺎﻕ ﻣﻨّﻮﺭ ﺷﻮﺩ .ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ،ﺷﺎﻳﺪ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮ ﺧﻴﺰﺩ ﻭ ﺁﻓﺎﻕ ﺑﻪ ﻧﻮﺭ ّ ﺣﻖ ﮐﻞ ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﻗﻠﻢ ﺫﮐﺮ ﺟﺎﺭﻯ ﺷﺪﻩ ّ ﺗﻤﺴﮏ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪّ . ّ
ﻤﻮ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻭ ﺣﻔﻆ ﻋﻠﻮ ﻭ ﺳ ّ ﺫﺭﺍﺕ ﮐﺎﺋﻨﺎﺕ ﮔﻮﺍﻩ ﮐﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺳﺒﺐ ّ ﺷﺎﻫﺪ ﻭ ّ
ﺣﻖ ﻣﻰ ﻃﻠﺒﻴﻢ ﻋﺒﺎﺩ ﺭﺍ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻭ ﺗﻬﺬﻳﺐ ﺍﻫﻞ ﺍﺭﺽ ﺍﺳﺖ ﺫﮐﺮ ﻧﻤﻮﺩﻳﻢ ،ﺍﺯ ّ
ﮐﻞ ﻃﻠﺐ ﻣﻰ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻋﺪﻝ ﻭ ﺍﻧﺼﺎﻑ ﺍﺳﺖ ،ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﺁﻧﭽﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻈﻠﻮﻡ ﺍﺯ ّ ﺗﻔﮑﺮ ﮐﻨﻨﺪ .ﻗﺴﻢ ﺍﺻﻐﺎ ﺍﮐﺘﻔﺎء ﻧﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ،ﺩﺭ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻈﻠﻮﻡ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻩ ّ
ﺑﻪ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﺑﻴﺎﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻓﻖ ﺳﻤﺂء ﻣﻠﮑﻮﺕ ﺭﺣﻤﻦ ﺍﺷﺮﺍﻕ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺍﮔﺮﻣﺒﻴّﻨﻰ
ﻣﺤﻞ ﺷﻤﺎﺗﺖ ﻭ ﻣﻔﺘﺮ ﻳﺎﺕ ﻋﺒﺎﺩ ﻧﻤﻰ ﻧﻤﻮﺩﻳﻢ ".ﺍﻧﺘﻬﻰ. ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﻰ ﺷﺪ ﻭ ﻳﺎ ﻧﺎﻃﻘﻰ ،ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ّ ﺧﻂ ﺣﺮﮐﺖ ﻭ ﺳﻠﻮﮎ ﻭ ﻧﻮﺍﻳﺎﻯ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ ﺳﺮ ﺭﺷﺘﮥ ﺍﺳﺎﺱ ﻭ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻭ ّ
ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺍﺯ ﺭﻭﺍﻳﺎﺕ ﻭ ﺣﮑﺎﻳﺎﺕ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻓﻮﺍﻩ ﻧﺎﺱ
ﻗﻀﻴﻪ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺍﺯ ﮐﺜﺮﺕ ﺍﺧﺘﻼﻓﺎﺕ ﻭ ﺗﺒﺎﻳﻦ ،ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﻃﻼﻉ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ّ ّ
ﺑﻪ ﮐﻠّﻰ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﻭ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﮔﺮﺩﺩ ،ﻟﻬﺬﺍ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺳﺎﺱ ﻭ
ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﻭ ﺻﺤﺎﺋﻒ ﻭ ﻟﻮﺍﺋﺢ ﺍﺳﺘﻨﺒﺎﻁ
ﺱ ﻧﻤﻮﺩ .ﻣﺄﺧﺬ ﻭ ﺩﻻﺋﻞ ﻭ ﻧﺼﻮﺻﻰ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻪ ،ﭼﻪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺍ ّ
ﺍﺳﺎﺱ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻓﺼﻞ ﺧﻄﺎﺏ ،ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻗﻴﺎﺱ ﻋﻤﻮﻡ ﻧﺘﻮﺍﻥ ﻧﻤﻮﺩ ،ﭼﻪ ﮐﻪ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺷﺌﻮﻥ ﺍﺯ ﺧﺼﺎﺋﺺ ﻭ ﻟﻮﺍﺯﻡ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺍﺳﺖ.
ﺹ ۹۲
ﺑﺎﺭﻯ ﺩﺭ ﺑﺪﺍﻳﺖ ﺳﻨﮥ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻭ ﻫﺸﺘﺎﺩ ﻭ ﭘﻨﺞ ﺑﻬﺎءﺍ ﺭﺍ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ
ﻋﮑﺎ ﻧﻘﻞ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻳﺤﻴﻰ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﮐﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﺯ ﺍﺩﺭﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺠﻦ ّ
ﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﻠﻌﮥ ﻣﺎﻏﻮﺳﺎ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ .ﻟﮑﻦ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ
ﭼﻨﺪﻯ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺑﺼﻴﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺣﺴﻦ ﺗﺪﺑﻴﺮ
ﺷﻬﻴﺮ ﻭ ﺑﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻭﻗﻮﻋﺎﺕ ﻗﺪﻳﻢ ﻭ ﺣﺪﻳﺚ ﻣّﻄﻠﻊ ﻭ ﺧﺒﻴﺮ ،ﺑﻪ ﺣﻀﻮﺭ
ﺣﻀﺮﺕ ﺷﻬﺮﻳﺎﺭﻯ ﻋﺮﺽ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺗﺎ ﺑﺤﺎﻝ ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﻫﻤﺎﻳﻮﻥ
ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻧﻘﻞ ﻭ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺫﮐﺮ ﻭ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﺭﻓﺘﻪ ﻳﺎ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻳﺎ
ﺫﺍﺗﻴﻪ ﺗﺠﺴﻴﻢ ﺍﻣﻮﺭ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺷﺨﺼﻴﻪ ﻭ ﺣﺼﻮﻝ ﻓﻮﺍﺋﺪ ﺧﻮﺩ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺻﺪ ّ ّ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﮔﺮﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺷﻬﺮﻳﺎﺭﻯ ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﻧﻔﻴﺲ ﺗﻔﺘﻴﺶ ﺍﻣﻮﺭ
ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﮔﻤﺎﻥ ﭼﻨﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ﺣﻀﻮﺭ ﺑﻪ ﻭﺿﻮﺡ ﭘﻴﻮﻧﺪﺩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ
ﻓﺮﻗﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺩﻧﻴﻮﻯ ﻭ ﻣﺪﺧﻠﻰ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻣﺪﺍﺭ ﺣﺮﮐﺖ ﻭ
ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﻪ ﻭ ﻣﻘﺼﻮﺭ ﺑﺮ ﺳﮑﻮﻥ ﻭ ﻣﺤﻮﺭ ﺳﺒﮏ ﻭ ﺳﻠﻮﮎ ﻣﺤﺼﻮﺭ ﺑﺮ ﺍﻣﻮﺭ ّ
ﺗﻌﻠﻘﻰ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻭﺟﺪﺍﻧﻴﻪ ﺍﺳﺖ ،ﻣﺪﺧﻠﻰ ﺑﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻭ ّ ّ
ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻧﺪﺍﺭﺩ ،ﺍﺳﺎﺱ ﮐﺸﻒ ﺳﺒﺤﺎﺕ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺍﺷﺎﺭﺍﺕ ،ﺗﺮﺑﻴﺖ
ﻧﻮﺭﺍﻧﻴﺖ ﺑﻪ ﻟﻮﺍﻣﻊ ﻧﻔﻮﺱ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﻬﺬﻳﺐ ﺍﺧﻼﻕ ،ﺗﺼﻔﻴﮥ ﻗﻠﻮﺏ ﺍﺳﺖ ﻭ ّ ﺍﺷﺮﺍﻕ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺳﺰﺍﻭﺍﺭ ﺳّﺪﮤ ﻣﻠﻮﮐﺎﻧﻰ ﻭ ﺑﺮﺍﺯﻧﺪﮤ ﺩﻳﻬﻴﻢ ﺟﻬﺎﻧﺒﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﺁﻥ ﻇﻞ ﻇﻠﻴﻞ ﻣﻌﺪﻟﺖ ﺳﻠﻄﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﺭﻋﺎﻳﺎ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻓﺮﻗﻪ ﻭ ﺁﻳﻴﻦ ﺩﺭ ّ
ﻣﻈﻬﺮ ﺑﺨﺸﺎﻳﺶ ﻭ ﺩﺭ ﮐﻤﺎﻝ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﻭ ﮐﺎﻣﺮﺍﻧﻰ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺯﻳﺮﺍ ﺳﺎﻳﮥ ﺍﻟﻬﻰ ﻣﻠﺠﺄ
ﻋﺎﻟﻤﻴﺎﻥ ﻭ ﻣﻼﺫ ﺁﺩﻣﻴﺎﻥ ﺍﺳﺖ ،ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺑﻪ ﺣﺰ ﺑﻰ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ،ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺨﺼﻮﺹ
ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺣﺎﻝ ﻭ ﮐﻨﻪ ﻣﻘﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ ،ﺟﻤﻴﻊ
ﺹ ۹۳
ﺑﮑﺮﺍﺕ ﻭ ﻣّﺮﺍﺕ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺰﺩ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﻭ ﺻﺤﺎﺋﻔﺸﺎﻥ ّ
ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺤﻔﻮﻅ ﻭ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺍﺳﺖ ،ﺍﮔﺮﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﻮﺩ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻭ
ﮐﻞ ﺍﻳﻦ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﻣﻨﻊ ﺍﺯ ﻓﺴﺎﺩ ﻭ ﺑﻮﺍﻃﻦ ﻭﺍﺿﺢ ﻭ ﻻﺋﺢ ﮔﺮﺩﺩ .ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ ّ
ﺣﺴﻦ ﺳﻠﻮﮎ ﻣﻴﺎﻥ ﻋﺒﺎﺩ ﻭ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﻭ ﺍﻧﻘﻴﺎﺩ ﻭ ﺻﺪﺍﻗﺖ ﻭ ﺍﻣﺘﺜﺎﻝ ﻭ ﺗﺨّﻠﻖ
ﺑﻪ ﺍﺧﻼﻕ ﻣﻤﺪﻭﺣﻪ ﻭ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﺑﻪ ﺍﺗّﺼﺎﻑ ﻓﻀﺎﻳﻞ ﻭ ﺧﺼﺎﺋﻞ ﺣﻤﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ،
ﺗﺼﺪﻯ ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺳﺒﺐ ﺁﺷﻮﺏ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻴﻪ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﻗﻄﻌﻴﴼ ﻣﺪﺧﻠﻰ ﺑﻪ ﺍﻣﻮﺭ ّ ّ
ﻓﺘﻨﻪ ﺍﺳﺖ ﻧﻨﻤﻮﺩﻩ ،ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﺎﺩﻻﻧﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﺍﻯ ﺗﻌﺮﺽ ﺑﻪ ﺿﻤﺎﺋﺮ ﻭ ﻭﺟﺪﺍﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺧﺼﺎﺋﺺ ﺩﻝ ﺑﺪﺳﺖ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻣﮕﺮ ّ
ﺗﻌﺮﺽ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺷﺪ ﻭ ﺳﻌﻰ ﺑﻰ ﺷﻤﺎﺭ ﮔﺸﺖ، ﻭ ﺟﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﻧﻴﺰ ّ ّ ﭼﻪ ﺧﻮﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺭﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪ ﻭ ﭼﻪ ﺳﺮﻫﺎ ﮐﻪ ﺁﻭﻳﺨﺘﻪ ،ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﻧﻔﻮﺱ ﻗﺘﻴﻞ
ﻭ ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﻧﺴﺎء ﻭ ﺍﻃﻔﺎﻝ ﺳﺮﮔﺸﺘﻪ ﻭ ﺍﺳﻴﺮ ﮔﺸﺘﻨﺪ .ﺑﺴﺎ ﺑﻨﻴﺎﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﻭﻳﺮﺍﻥ
ﺷﺪ ﻭ ﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺧﺎﻧﻤﺎﻥ ﻭ ﺩﻭﺩﻣﺎﻥ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﮐﻪ ﺑﻰ ﺳﺮ ﻭ ﺳﺎﻣﺎﻥ ﮔﺸﺖ،
ﭼﺎﺭﻩ ﺍﻯ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﺪ ﻭ ﻓﺎﻳﺪﻩ ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻴﺎﻣﺪ ،ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺩ ﺭﺍ ﺩﺭﻣﺎﻧﻰ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺴﺮ ﻧﺸﺪ .ﺍﺯ ﻭﻇﺎﻳﻒ ﻭ ﺻﻮﺍﻟﺢ ﺣﮑﻮﻣﺖ، ﺯﺧﻢ ﺭﺍ ﻣﺮﺣﻢ ﺁﺳﺎﻧﻰ ّ
ﺁﺯﺍﺩﮔﻰ ﻭﺟﺪﺍﻥ ﻭ ﺁﺳﻮﺩﮔﻰ ﺩﻝ ﻭ ﺟﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭﺟﻤﻴﻊ ﺍﻋﺼﺎﺭ ﺑﺎﻋﺚ
ﺮﻗﻰ ﺩﺭﺟﺎﺕ ﻭ ﺍﺳﺘﻴﻼ ٓء ﺳﺎﻳﺮ ﺟﻬﺎﺕ ﺍﺳﺖ .ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻣﺘﻤّﺪﻧﮥ ﺳﺎﻳﺮﻩ ﺍﻳﻦ ﺗ ّ ﺗﻔّﻮﻕ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻨﻤﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺟﺎﺕ ﻋﺎﻟﻴﻪ ﻧﻔﻮﺫ ﻭ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ ﻓﺎﺋﺰ ﻧﮕﺸﺖ
ﻣﮕﺮ ﺯﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺯﻋﮥ ﻣﺬﺍﻫﺐ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﻃﻮﺍﻳﻒ ﺭﺍ ﺑﻪ
ﻣﻴﺰﺍﻥ ﻭﺍﺣﺪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻧﻤﻮﺩ .ﺟﻤﻴﻊ ،ﻳﮏ ﻗﻮﻡ ﻭ ﻳﮏ ﺣﺰﺏ ﻭ ﻳﮏ ﻧﻮﻉ ﻭ ﻳﮏ ﺗﺎﻣﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻋﻈﻢ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺴﺎﻭﺍﺕ ّ ﺟﻨﺲ ﺍﻧﺪ .ﻣﺼﻠﺤﺖ ّ
ﺹ ۹۴
ﺟﻬﺎﻧﺒﺎﻧﻰ ﻭ ﺍﮐﺒﺮ ﻭﺳﺎﺋﻞ ﺍﺗّﺴﺎﻉ ﻧﻄﺎﻕ ﮐﺸﻮﺭ ﺳﺘﺎﻧﻰ ،ﻣﻌﺪﻟﺖ ﻭ ﻣﺴﺎﻭﺍﺕ ﺑﻴﻦ ﻧﻮﻉ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻓﺮﻗﻪ ﺍﺯ ﺍﻫﻞ ﺁﻓﺎﻕ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻧﻔﺎﻕ ﻇﺎﻫﺮ،
ﻣﻘﺘﻀﺎﻯ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﺎﺩﻟﻪ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﻋﺎﺟﻠﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﺮ ﺷﺨﺼﻰ ﮐﻤﺮ ﺧﺪﻣﺖ
ﺘﺤﻖ ﺍﻟﻄﺎﻑ ﺟﻬﺎﻧﺒﺎﻧﻰ ﻭ ﺳﺰﺍﻭﺍﺭ ﻋﻮﺍﻃﻒ ﺑﻨﺪﺩ ﻭ ﮔﻮﻯ ﺳﺒﻘﺖ ﺑﺮﺩ ﻣﺴ ّ
ﺟﻠﻴﻠﮥ ﺷﻬﺮﻳﺎﺭﻯ ﺍﺳﺖ .ﺯﻣﺎﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﻭ ﻋﺎﻟﻢ ﺭﺍ ﺍﻗﺘﻀﺎ ﻭ ﺟﻠﻮﻩ ﺩﻳﮕﺮ،
ﺗﻮﺳﻞ ﺗﻌﺮﺽ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻭ ﺁﺋﻴﻦ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﻤﻠﮑﺘﻰ ﺑﺎﺩﻯ ﺧﺴﺮﺍﻥ ﻣﺒﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﻭ ّ ّ ﺮﻗﻰ ﻣﻌﺪﻟﺖ ﻭ ﻣﺴﺎﻭﺍﺕ ﺑﻴﻦ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﺭﻭﻯ ﺯﻣﻴﻦ .ﺍﺣﺘﺮﺍﺯ ﻭ ﺣﺬﺭ ﺍﺯ ﻣﺎﺑﻪ ﺍﻟﺘّ ّ
ﺍﺣﺰﺍﺏ ﺳﻴﺎﺳﻰ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺧﻮﻑ ﻭ ﺧﻄﺮ ﺍﺯ ﻓﺮﻕ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺳﻴﺎﺳﻴﻪ ﻭ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮐﺮﺩﺍﺭ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭﺷﺎﻥ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺁﻧﺎﻥ ﺗﺪﺍﺧﻞ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ّ
ﻣﻨﺎﻓﻰ ﺍﻣﻨّﻴﺖ ﻭ ﺁﺳﺎﻳﺶ ،ﻟﮑﻦ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺩﺭ ﻃﺮﻳﻘﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺛﺎﺑﺘﻨﺪ
ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺑﻪ ﻣﺘﺪﻳﻦ ﻭ ﻣﺘﻤّﺴﮑﻨﺪ ﻭ ﻣﺘﺸﺒّﺚ ﻭ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺴﻠﮏ ﻭ ﺁﺋﻴﻦ ﺭﺍﺳﺦ ، ّ ّ
ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺟﺎﻥ ﺭﺍﻳﮕﺎﻥ ﻧﺜﺎﺭ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺣﺴﺐ ﻣﺴﻠﮏ ﺧﻮﻳﺶ ﻃﺎﻟﺐ
ﺭﺿﺎﻯ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ،ﺟﻬﺪ ﺑﻠﻴﻎ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺳﻌﻰ ﺷﺪﻳﺪ ،ﺟﻮﻫﺮ ﺍﻃﺎﻋﺘﻨﺪ
ﻣﺸﻘﺖ ،ﻫﺴﺘﻰ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﻓﺪﺍ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻧﺎﻟﻪ ﻭﺍﻧﻴﻦ ﺑﺮ ﻭ ﺻﺒﻮﺭ ﺩﺭ ﺷّﺪﺕ ﻭ ّ ﻧﻴﺎﺭﻧﺪ ،ﺁﻧﭽﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﺭﺍﺯ ﺩﺭﻭﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺟﻮﻳﻨﺪ ﻭ ﭘﻮﻳﻨﺪ
ﺑﻪ ﺩﻻﻟﺖ ﺭﻫﻨﻤﻮﻥ .ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺍﺳﺎﺱ ﻭ ﺭﺋﻴﺲ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﺷﻰء ﺧﺴﻴﺲ ﺭﺍ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻧﮑﺮﺩ .ﭼﻮﻥ ﺭﻭﺵ ﻭ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﻭ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺭﺳﺂﺋﻞ ﻭ ﺻﺤﺎﺋﻒ ﺭﺋﻴﺲ ﺧﻂ ﺣﺮﮐﺖ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﭼﻮﻥ ﺁﻓﺘﺎﺏ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﻭ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ ّ ،
ﻭ ﻣﺸﻬﻮﺭ .ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺭﺩﻉ ﻭ ﺩﻓﻊ ﻭ ﻗﻠﻊ ﻭ ﻗﻤﻊ ﻭ ﺯﺟﺮ ﻭ ﻗﺘﻞ ﻭ ﻧﻔﻰ ﻭ ﺿﺮﺏ ﻗﺼﻮﺭ ﻧﺸﺪ ﻭ ﻣﻘﺼﺪﻯ ﺑﻪ ﺣﺼﻮﻝ ﻧﺮﺳﻴﺪ .ﺩﺭ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺳﺎﻳﺮﻩ
ﺹ ۹۵
ﭼﻮﻥ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻭ ﺗﻌﺬﻳﺐ ﺭﺍ ﺩﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﺍﺿﻊ ﻋﻴﻦ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻭ ﺗﺤﺮﻳﺺ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻋﺪﻡ ﺍﻋﺘﻨﺎ ﺭﺍ ﺍﺛﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﻳﺪﻧﺪ ﻧﺎﺋﺮﮤ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺭﺍ
ﺑﮑﻠﻰ ﺍﻋﻼﻥ ﻣﺴﺎﻭﺍﺕ ﺣﻘﻮﻕ ﺍﺣﺰﺍﺏ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺧﺎﻣﻮﺵ ﺗﺮ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ .ﻟﻬﺬﺍ ّ
ﺁﺯﺍﺩﮔﻰ ﻋﻤﻮﻡ ﻃﻮﺍﻳﻒ ﺭﺍ ﮔﻮﺷﺰﺩ ﺷﺮﻕ ﻭ ﻏﺮﺏ ﮐﺮﺩﻧﺪ .ﺍﻳﻦ ﺩﺍﺩ ﻭ ﻓﺮﻳﺎﺩ ﻭ ﺿﺠﻴﺞ ﻭ ﺍﺟﻴﺞ ﺍﺯ ﺗﺤﺮﻳﮏ ﻭﺍﻏﻮﺍ ﻭ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻭ ﺍﻏﺮﺍ ﺍﺳﺖ .ﺳﻰ ﺳﺎﻝ
ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﺷﻮﺏ ﻭ ﻓﺘﻨﻪ ﺧﺒﺮﻯ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻓﺴﺎﺩ ﺍﺛﺮﻯ ﻧﻪ .ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ
ﺗﻀﺎﻋﻒ ﻧﻔﻮﺱ ﻭ ﺗﺰﺍﻳﺪ ﻭ ﺗﮑﺎﺛﺮ ﺍﻳﻦ ﮔﺮﻭﻩ ﺍﺯ ﮐﺜﺮﺕ ﻧﺼﺎﺋﺢ ﻭ ﺗﺮﻏﻴﺐ ﺑﻪ ﮐﻞ ﺩﺭ ﻣﻨﺘﻬﺎﻯ ﺳﮑﻮﻥ ﻭ ﺭﮐﻮﻥ ،ﺍﻃﺎﻋﺖ ﺭﺍ ﺷﻌﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﻓﻀﺎﺋﻞ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ّ ﺭﻋﻴﺖ ﺻﺎﺩﻕ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﺩﻳﮕﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ،ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻭ ﺍﻧﻘﻴﺎﺩ ّ
ﺗﻌﺮﺽ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻭ ﺍﻫﺎﻧﺖ ﺟﺎﻳﺰ ﺩﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻭﺳﻴﻠﮥ ﻣﺸﺮﻭﻋﻪ ّ ﺗﻌﺮﺽ ﺑﻪ ﻭﺟﺪﺍﻥ ﻭ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﻭ ﺗﻌﺬﻳﺐ ﻓﺮﻕ ﻣﺨﺘﻠﻔﮥ ﺍﻧﺎﻡ ﻣﺎﻧﻊ ﮔﺬﺷﺘﻪ ّ ﺭﻋﻴﺖ ﻭ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺍﺗﺴﺎﻉ ﮐﺸﻮﺭ ﻭ ﺣﺎﺋﻞ ﻓﺘﻮﺡ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺩﻳﮕﺮ ﻭ ﺣﺎﺟﺰ ﺗﮑﺜّﺮ ّ ّ
ﺗﻌﺮﺽ ﺑﻪ ﺍﺳﺎﺱ ﻗﻮﻳﻢ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﺳﺖ .ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺟﺴﻴﻤﮥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺯﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ّ
ﻭﺟﺪﺍﻥ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻃﻮﺍﻳﻒ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﺩﺭ ﺗﺤﺖ ﻟﻮﺍﻯ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﮐﺒﺮﻯ ﺩﺍﺧﻞ ﻭ ﻇﻞ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﻈﻤﻰ ﺳﺎﮐﻦ ﻭ ﺧﺎﺩﻡ ﻨﻮﻋﻪ ﺩﺭ ّ ﻗﺎﺋﻢ ﻭ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﻣﺘ ّ
ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﻭﺳﻌﺖ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺭﻭﺯ ﺑﻪ ﺭﻭﺯ ﺗﺰﺍﻳﺪ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺍﻏﻠﺐ ﻗﻄﻌﮥ ﺁﺳﻴﺎ ﺩﺭ
ﺭﻋﻴﺖ ﺗﺤﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﺎﺩﻟﮥ ﺟﻬﺎﻧﺒﺎﻧﻰ ﻭ ﺍﮐﺜﺮ ﻓﺮﻕ ﻭ ﻣﻠﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﺩﺭ ﺳﻠﮏ ّ ﺗﻌﺮﺽ ﺑﻴﻦ ﺳﺎﻳﺮ ﻃﻮﺍﻳﻒ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻣﺪ ﻭ ﺗﺎﺟﺪﺍﺭﻯ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﻗﺎﻧﻮﻥ ّ
ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻭﺿﻊ ﻭ ﺍﺳﺎﺱ ﺷﺪ ،ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻭﺳﻴﻌﮥ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﺻﻮﻝ ّ
ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﻨﺎﻗﺺ ﻧﻤﻮﺩ ﻭ ﻗﻄﻌﺎﺕ ﮐﺜﻴﺮﻩ ﻭ ﺍﻗﺎﻟﻴﻢ ﻋﻈﻴﻤﻪ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺭﻓﺖ ﺗﺎ ﺁﻧﮑﻪ
ﺹ ۹۶
ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺟﻪ ﺭﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﻗﻄﻌﺎﺕ ﺟﺴﻴﻤﮥ ﺗﻮﺭﺍﻥ ﻭ ﺁﺷﻮﺭ ﻭ ﮐﻠﺪﺍﻥ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ
ﺗﻌﺮﺽ ﺭﻓﺖ .ﺗﻄﻮﻳﻞ ﭼﻪ ﻟﺰﻭﻡ ،ﺣﺘّﻰ ﺍﮐﺜﺮ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ّ ﺣﮑﺎﻡ ﺍﺯ ﺣﻮﺯﻩ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺧﺎﺭﺝ ﺷﺪ ،ﭼﻪ ﮐﻪ ﺗﻌﺼﺐ ّ ﻭﺟﺪﺍﻥ ﻭ ّ
ﻗﻀﻴﻪ ﺍﺳﺘﻘﻼﻟﻴﺖ ﺍﻓﻐﺎﻥ ﻭ ﻋﺼﻴﺎﻥ ﻃﻮﺍﻳﻒ ﺗﺮﮐﻤﺎﻥ ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﺒﺐ ّ ّ
ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ّﺍﻻ ﺩﺭ ﻫﻴﭻ ﻋﻬﺪ ﻭ ﻋﺼﺮﻯ ﺍﺯ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻨﻔﺼﻞ ﻧﺒﻮﺩﻧﺪ .ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ
ﺗﻌﺮﺽ ﺑﻴﭽﺎﺭﮔﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺗﺮﻭﻳﺞ ﻓﺘﻮﻯ ﻭﺿﻮﺡ ﻣﻀّﺮﺕ ﭼﻪ ﻟﺰﻭﻡ ﺑﻪ ّ
ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﻧﻔﺴﻰ ﺍﺯ ﻏّﻞ ﻭ ﺯﻧﺠﻴﺮ ﻭ ﺣّﺪﺕ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺧﻼﺹ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﭼﻪ
ﺷﻴﺨﻴﻪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻃﻮﺍﻳﻒ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﭼﻮﻥ ﻣﺘﺸّﺮﻋﻴﻦ ﻭ ّ
ﻧﺼﻴﺮﻳﻪ ﻭ ﺳﺎﻳﺮﻩ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﻭ ﻫﺮﻳﮏ ﺗﮑﻔﻴﺮ ﻭ ﺗﻔﺴﻴﻖ ﻃﺎﻳﻔﮥ ﺻﻮﻓﻴﻪ ﻭ ﻭ ّ ّ
ﺗﻌﺮﺽ ﺍﻳﻦ ﻭ ﺁﻥ ﻭ ﭘﺎﭘﻰ ﺩﻳﮕﺮﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ،ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﭼﻪ ﻟﺰﻭﻡ ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ّ
ﻇﻞ ﺭﻋﻴﺖ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ ﻭ ﺩﺭ ّ ﺿﻤﺎﺋﺮ ﻭ ﻭﺟﺪﺍﻥ ﺭﻋﺎﻳﺎ ﻭ ﺑﺮﺍﻳﺎ ﺑﺎﺷﺪّ . ﮐﻞ ّ
ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺗﺎﺟﺪﺍﺭﻯ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﻫﺮ ﮐﺲ ﺳﻤﻴﻊ ﻭ ﻣﻄﻴﻊ ،ﺁﺳﻮﺩﻩ ﻭ ﻣﺴﺘﺮﻳﺢ ﻭ
ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺍﻋﻠﻴﺤﻀﺮﺕ ﺟﻬﺎﻧﺒﺎﻧﻰ ،ﻋﻠﻰ ﻫﺮ ﮐﺲ ﻳﺎﻏﻰ ﻭ ﻃﺎﻏﻰ ّ
ﺍﻟﺨﺼﻮﺹ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﮑﻠّﻰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻭ ﺍﻋﻴﺎﻥ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺸﺘﻪ ،ﺍﻳﻦ
ﺮﻗﻰ ﻭ ﺩﺍﻋﻰ ﺍﻧﺤﻄﺎﻁ ﻭ ﺗﺪﻧّﻰ ﻧﻤﻮ ﻭ ﺗ ّ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻣﺎﻧﻊ ّ
ﺷﺮﻗﻴﻪ ﻭﺍﻗﻊ ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﺳﺒﺐ ﺍﺳﺖ .ﺗﺰﻟﺰﻝ ﺷﺪﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺍﺭﮐﺎﻥ ﺣﮑﻮﻣﺖ ّ
ﺿﻴﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﻭﻟﺘﻰ ﮐﻪ ﻣﻘّﺮ ﺗﻌﺮ ّ ﻋﻈﻴﻢ ﻭ ﺧﻄﺐ ﺟﺴﻴﻢ ﺍﻳﻦ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻭ ﺍﺻﻮﻝ ّ
ﺣﮑﻮﻣﺘﺶ ﺩﺭ ﺍﺗﻼﻧﺘﻴﮏ ﺑﺎﻟﺘﻴﮏ ،ﺩﺭ ﺍﻗﺼﻰ ﻗﻄﻌﮥ ﺷﻤﺎﻟّﻴﻪ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺘﻨﻮﻋﻪ ﺩﺭ ﻣﺴﺎﻭﺍﺕ ﺑﻴﻦ ﺭﻋﺎﻳﺎﻯ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ ﻭ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺣﻘﻮﻕ ﻣﺪﻧﻴﺖ ﻣﻠﻞ ّ ّ
ﻗﻄﻌﺎﺕ ﺧﻤﺴﮥ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺴﺘﻤﻠﮑﺎﺕ ﺟﺴﻴﻤﻪ ﭘﻴﺪﺍ ﻧﻤﻮﺩﻩ .ﺟﺰﻳﺮﮤ ﺻﻐﻴﺮﮤ
ﺹ ۹۷
ﺍﺗﻼﻧﺘﻴﮏ ﺷﻤﺎﻟﻰ ﮐﺠﺎ ﻭ ﻗﻄﻌﮥ ﺟﺴﻴﻤﮥ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ ﺷﺮﻗﻰ ﮐﺠﺎ .ﺁﻳﺎ ﺑﺠﺰ
ﺗﺴﻮﻳﻪ ﺑﻴﻦ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﻭ ﺍﺣﺰﺍﺏ ﺗﻮﺍﻥ ﺍﺳﺘﻴﻼ ﻳﺎﻓﺖ ؟
ﺑﺎﺭﻯ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻋﺎﺩﻟﻪ ،ﺁﺯﺍﺩﮔﻰ ﻭﺟﺪﺍﻥ ﻭ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻭ ﻣﺴﺎﻭﺍﺕ
ﺑﻴﻦ ﻣﻠﻞ ﻭ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﻗﺮﻳﺐ ﺭﺑﻊ ﻣﻌﻤﻮﺭﮤ ﻋﺎﻟﻢ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﺤﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ
ﻣﺒﺎﺩﻱ ﺁﺯﺍﺩﻯ ﺭﻭﺯ ﺑﻪ ﺭﻭﺯ ﺑﺮ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ ﻭ ﺧﻮﻳﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻭﺍﺳﻄﮥ ﺍﻳﻦ ِ
ﺍﺗﺴﺎﻉ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺍﻓﺰﻭﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﮐﺜﺮ ﺍﻗﻮﺍﻡ ﺭﻭﻯ ﺯﻣﻴﻦ ﻧﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﻟﺖ ﻗﻮﺕ ﻭ ّ ّ
ﺗﺪﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﻰ ﻣﺤﮏ ﻭ ﺍﻣﺘﺤﺎﻧﺶ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﻳﺎﺩ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ. ﻋﺼﺒﻴﺖ ﺩﻳﻨ ّﻴﻪ ﻭ ّ ّ ﺛﺒﻮﺕ ﻭ ﺭﺳﻮﺥ ﺩﺭ ﺧﺼﺎﺋﻞ ﻓﻀﺎﺋﻞ ﻭ ﮐﻤﺎﻻﺕ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻋﻈﻢ ﻣﻮﻫﺒﺖ
ﺗﻌﺮﺽ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ ﺍﻳﻦ ﻭ ﺁﻥ ﻭ ﻫﺪﻡ ﺑﻨﻴﺎﻥ ﻭ ﻗﻄﻊ ﻧﺴﻞ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍّﻻ ّ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻧﺒﻮﺩﻩ .ﺩﺭ ﻗﺮﻭﻥ ﻭﺳﻄﻰ ﮐﻪ ﺑﺪﺍﻳﺘﺶ ﺯﻣﺎﻥ ﺳﻘﻮﻁ ﺍﻣﭙﺮﺍﻃﻮﺭﻯ
ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﻴﻪ ﺍﺳﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﺍﺳﻼﻡ ،ﺩﺭ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﺍﺭﻭﭖ ﺭﻭﻣﺎﻥ ﻭ ﻧﻬﺎﻳﺘﺶ ﻓﺘﻮﺡ ّ ﺗﻌﺮﺽ ﻗﺮﻳﺐ ﻭ ﺑﻌﻴﺪ ﺗﻌﺼﺐ ﺷﺪﻳﺪ ﻭ ّ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﮐﺜﺮﺕ ﻧﻔﻮﺫ ﺭﺅﺳﺎء ﻣﺬﺍﻫﺐ ّ ﮐﻠﻰ ﺭﻭ ﺑﻪ ﺍﻧﻬﺪﺍﻡ ﺷﻴﻮﻉ ﻳﺎﻓﺖ .ﮐﺎﺭ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﻰ ﺭﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﻴﺎﻥ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﻪ ّ
ﮔﺬﺍﺷﺖ ﻭ ﺭﺍﺣﺖ ﻭ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﺭﺋﻴﺲ ﻭ ﻣﺮﺋﻮﺱ ﻭ ﺍﻣﻴﺮ ﻭ ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺩﺭ ﭘﺲ
ﭘﺮﺩﮤ ﺍﻧﻌﺪﺍﻡ ﻣﺘﻮﺍﺭﻯ ﮔﺸﺖ .ﺟﻤﻴﻊ ﺍﺣﺰﺍﺏ ﺷﺐ ﻭ ﺭﻭﺯ ﺍﺳﻴﺮ ﺗﺸﻮﻳﺶ ﻭ
ﻣﺨﺘﻞ ﻭ ﺿﺒﻂ ﻭ ﺭﺑﻂ ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻣﻬﻤﻞ ﻭ ﻣﺪﻧﻴﺖ ﺑﻪ ﮐﻠّﻰ ﺍﺿﻄﺮﺍﺏ ﺑﻮﺩﻧﺪ. ّ ّ
ﻣﻌﻄﻞ ﻭ ﺍﺭﮐﺎﻥ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺳﻼﻃﻴﻦ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺍﺻﻮﻝ ﻭ ﺍﺳﺎﺱ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﺑﺸﺮﻳﻪ ّ ّ ّ
ﻣﺘﺰﻟﺰﻝ ﻣﮕﺮ ﻧﻔﻮﺫ ﻭ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ ﺭﺅﺳﺂء ﺩﻳﻦ ﻭ ﺭﻫﺎﺑﻴﻦ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻗﻄﺎﻉ ﻣﮑّﻤﻞ
ﺗﻌﺼﺒﺎﺕ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺗﻌﺮﺿﺎﺕ ﻭ ّ ﺑﻮﺩ .ﻭ ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺧﺘﻼﻓﺎﺕ ﻭ ّ
ﺹ ۹۸
ﺮﻳﺖ ﻭﺟﺪﺍﻥ ﺑﺮﺍﻳﺎ ﺍﻋﻼﻥ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﺍﻧﻮﺍﺭ ﻋّﺰﺕ ﻭ ﺣﻘﻮﻕ ﻣﺴﺎﻭﺍﺕ ﺭﻋﺎﻳﺎ ﻭ ﺣ ّ ّ
ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ ﺍﺯ ﺁﻓﺎﻕ ﺁﻥ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻃﺎﻟﻊ ﻭ ﻻﺋﺢ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﻰ ﮐﻪ ﺁﻥ ﻣﻤﺎﻟﮏ
ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺗﺮّﻗﻰ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺘﻰ ﮐﻪ ﺍﻋﻈﻢ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺍﺳﻴﺮ ﻭ
ﺫﻟﻴﻞ ﺍﺻﻐﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺁﺳﻴﺎ ﺑﻮﺩ .ﺣﺎﻝ ﺩﻭﻝ ﻋﻈﻴﻤﻪ ﺁﺳﻴﺎ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺩﻭﻝ
ﺻﻐﻴﺮﻩ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻧﺘﻮﺍﻧﻨﺪ .ﺍﻳﻦ ﺑﺮﺍﻫﻴﻦ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﺎﻓﻰ ﮐﺎﻓﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻭﺟﺪﺍﻥ
ﻣﻘﺪﺱ ﻭ ﻣﺤﺘﺮﻡ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﮔﻰ ﺁﻥ ﺑﺎﻋﺚ ﺍﺗّﺴﺎﻉ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻭ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ّ
ﺍﺧﻼﻕ ﻭ ﺗﺤﺴﻴﻦ ﺍﻃﻮﺍﺭ ﻭ ﺍﮐﺘﺸﺎﻑ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺧﻠﻘﺖ ﻭ ﻇﻬﻮﺭ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻣﮑﻨﻮﻧﮥ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻭﺟﺪﺍﻥ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺧﺼﺎﺋﺺ ﺩﻝ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ّ
ﻭ ﺟﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﺍﮔﺮﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺎﻥ ﻭﺍﻗﻊ ﮔﺮﺩﺩ ،ﺩﻳﮕﺮ ﭼﻪ ﮐﻴﻔﺮﻯ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻯ ﺑﺸﺮ ﺩﺭ ﺭﻭﺯ ﺣﺸﺮ ﺍﮐﺒﺮ ﺩﺭ ﺩﻳﻮﺍﻥ ﻋﺪﻝ ﺍﻟﻬﻰ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪ؟ ﺿﻤﺎﺋﺮ ﻭ
ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺩﺭ ﺣﻴﻄﮥ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻣﺎﻟﮏ ﺍﻟﻤﻠﻮﮎ ﺍﺳﺖ ﻧﻪ ﻣﻠﻮﮎ ﻭ ﺟﺎﻥ ﻭ ﻭﺟﺪﺍﻥ ﺑﻴﻦ
ﺭﺏ ﻗﻠﻮﺏ ﺍﺳﺖ ﻧﻪ ﻣﻤﻠﻮﮎ ،ﻟﻬﺬﺍ ﺩﻭ ﻧﻔﺲ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﺻﺒﻌﻰ ﺗﻘﻠﻴﺐ ّ
ﺍﻟﻄﺮﻕ ﺍﻟﻰ ﺍ ﺑﻌﺪﺩ ﺍﻧﻔﺎﺱ ﻫﻢ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻭ ﻋﻘﺎﺋﺪ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﻧﻪّ .
ﺍﻟﺨﻼﺋﻖ ،ﺍﺯ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻣﻌﺎﻧﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ " ﻟﮑّﻞ ﺟﻌﻠﻨﺎ ﻣﻨﺴﮑﴼ " ،ﺍﺯ ﺩﻗﺎﺋﻖ ﻗﺮﺁﻧﻰ. ﺗﻌﺮﺽ ﻃﺮﺍﺋﻖ ﺳﺎﺋﺮﻩ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ ﻫﻤﺖ ﻋﻈﻴﻤﻪ ﻭ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﻋﺰﻳﺰﻩ ﮐﻪ ﺑﺬﻝ ّ ﺍﻳﻦ ّ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻭﺟﻪ ﺛﻤﺮﻩ ﻭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻪ ،ﺍﮔﺮ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺗﺸﻴﻴﺪ ﺑﻨﻴﺎﻥ
ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ ﻭ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺳﺮﻳﺮ ﺟﻬﺎﻧﺒﺎﻧﻰ ﻭ ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻣﻤﻠﮑﺖ ﻣﻠﻮﮐﺎﻧﻰ ﻭ ﺍﺣﻴﺎﻯ ﺭﻋﺎﻳﺎﻯ ﺷﻬﺮﻳﺎﺭﻯ ﺻﺮﻑ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﺗﺎ ﺣﺎﻝ ﮐﺸﻮﺭ ﺳﻠﻄﺎﻧﻰ ﻣﻌﻤﻮﺭ ﻭ
ﺍﻟﻠﻬﻰ ﻣﻐﻤﻮﺭ ﻭ ﺑﺎﺭﻗﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻇﻞ ّ ﮐﺸﺘﺰﺍﺭ ﺍﻫﺎﻟﻰ ﺍﺯ ﻓﻴﺾ ﻋﺪﺍﻟﺖ ّ
ﺹ ۹۹
ﭼﻮﻥ ﺻﺒﺢ ﺻﺎﺩﻕ ﺩﺭ ﺁﻓﺎﻕ ﮐﻴﻬﺎﻥ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﻭ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺑﻮﺩ .ﺑﺎﺭﻯ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺭﺍ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺷﺨﺎﺹ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ.
ﺳﺮ ﻣﮑﻨﻮﻥ ﻭ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺍﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺭﻭﻳﻢ .ﺫﺍﺕ ﻫﻤﺎﻳﻮﻥ ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﻧﻔﻴﺲ ﻓﺤﺺ ّ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ .ﺍﺯ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻨﻘﻮﻝ ﺩﺭ ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ﺣﻀﻮﺭ ﻭﺍﺿﺢ ﻭ ﻣﺸﻬﻮﺩ ﺷﺪ ﮐﻪ
ﺗﻮﻫﻤﺎﺕ ﺍﺯ ﺩﺳﺎﻳﺲ ﺍﺭﺑﺎﺏ ﻧﻔﻮﺫ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺩﺭ ﭘﺲ ﭘﺮﺩﮤ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﻳﻦ ّ
ﺧﻴﺎﻝ ﺑﻪ ﺗﺠﺴﻴﻢ ﺍﻣﻮﺭ ﻭ ﺗﻮﻫﻴﻢ ﺟﻤﻬﻮﺭ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺣﺼﻮﻝ
ﺫﺭﺍﺕ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﻪ ﺧﻴﺎﻝ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﮐﺮﺍﺕ ﻭ ﮐﺎﻩ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻭ ﺣﻔﻆ ﻣﻮﺍﻗﻊ ﺧﻮﻳﺶ ّ
ﺍﺑﺪﺍ ﺍﻳﻦ ﺍﻭﻫﺎﻡ ﺭﺍ ﺍﺻﻞ ﻭ ﺍﺳﺎﺳﻰ ﻭ ﺍﻳﻦ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺭﺍ ﮐﻮﻩ ﻧﻤﻮﺩﺍﺭ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ً . ﺭﺍ ﺩﻟﻴﻞ ﻭ ﻗﻴﺎﺳﻰ ﻧﺒﻮﺩﻩ .ﺭﻋﺎﻳﺎﻯ ﻣﺴﮑﻴﻦ ﺭﺍ ﭼﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺗﻮﺍﻧﻰ ﻭ ﺗﺒﻌﮥ ﻓﻘﻴﺮ ﺑﻘﻮﮤ ﻗﺎﻫﺮﻩ ﻭﺍﺭﺩ ﺁﺭﻧﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺭﺍ ﭼﻪ ﺟﺮﺋﺖ ﻭ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭﻯ ﮐﻪ ﺧﻠﻞ ﻭ ﻓﺘﻮﺭﻯ ّ
ﺟﻨﺪﻳﮥ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺍ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ .ﺍﺯ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺗﺎ ﺑﺤﺎﻝ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻗﻮﮤ ّ ّ
ﺁﺷﻮﺏ ﻭ ﻓﺘﻨﻪ ﺯﺍﺋﻞ ﻭ ﺿﻮﺿﺂء ﻭ ﻏﻮﻏﺂء ﺳﺎﮐﻦ ﺍﺳﺖ .ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺪﺭﺕ
ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺂء ﺭﺳﻤﻰ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺷﺨﺼﻰ ﻭ ﻏﺮﺿﻰ ﻋﻮﺍﻡ ﺭﺍ
ﺗﺤﺮﻳﮏ ﻭ ﻫﺎﻯ ﻭ ﻫﻮﺋﻰ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﻳﮏ ﺩﻭ ﻧﻔﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ
ﺍﺫﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪ ،ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺩﻩ ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﻭ ﺍﺑﺮﺍﻡ ّ
ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻴﻦ، ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻦ ﻭ ّ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺩﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺍﺯ ﺳﺎﺩﺍﺕ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﻰّ ،
ﺍﺯ ﺍﻫﺎﻟﻰ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﻭ ﺍﻣﺎﻧﺖ ﻭ ﻧﺠﺎﺑﺖ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺁﻥ ﺍﻗﻄﺎﺭ، ﺍﺯ ﺍﻫﻞ ﺛﺮﻭﺕ ﻭ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﻪ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﻭ ﺑﺎ ﺟﻤﻴﻊ ﺧﻠﻖ ﺑﺎ ﮐﻤﺎﻝ ﺍﻟﻔﺖ ﻭ
ﺣﺴﻦ ﻣﻌﺎﺷﺮﺕ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻣﻰ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ،ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺑﻪ ﺣﺴﺐ ﻇﺎﻫﺮ ﮐﺴﻰ
ﺹ ۱۰۰
ﺗﺮﮎ ﺍﻭﻟﻰ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺭﺳﺪ ﺑﻪ ﺍﺣﻮﺍﻝ ﻭ ﺍﻃﻮﺍﺭﻯ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻋﺬﺍﺏ ﻭ
ﻣﺴﻠﻢ ﺩﺭ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺤﺎﻣﺪ ﻭ ﮐﻞ ّ ﻭ ﻋﻘﺎﺏ ﺷﻮﺩ .ﺑﻪ ﺣﺴﺐ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺩﺭ ﻧﺰﺩ ّ ﻣﺪﺍﺋﺢ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻭ ﺍﻓﻌﺎﻟﺸﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﮥ ﻣﻮﺍﻋﻆ ﻭ ﻧﺼﺎﺋﺢ .ﺑﺎ ﻣﻴﺮ
ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﺍﻣﺎﻡ ﺟﻤﻌﮥ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﭼﻮﻥ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ّ
ﺭﺳﻴﺪﻧﺪ ﻣﺒﻠﻎ ﻫﻴﺠﺪﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﺗﻮﻣﺎﻥ ﻃﻠﺒﺸﺎﻥ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺷﺪ .ﻗﻄﻊ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ
ﻗﻀﻴﻪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﺒﻠﻎ ﺭﺍ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺳﻨﺪ ﻣﻤﻬﻮﺭ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ .ﺑﺮ ﺍﻣﺎﻡ ﺟﻤﻌﻪ ﺍﻳﻦ ّ
ﮔﺮﺍﻥ ﺁﻣﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺩﺭﺟﮥ ﻏﻀﺐ ﻭ ﻋﺪﻭﺍﻥ ﺭﺳﻴﺪ .ﭼﻮﻥ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﻣﺤﻘﻮﻕ
ﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﺟﺰ ﺩﺍﺩﻥ ﭼﺎﺭﻩ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻓﺮﻳﺎﺩ ﻭ ﻓﻐﺎﻥ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭ
ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻋﻘﻮﺑﺖ ﺷﺪﻳﺪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ .ﺑﻐﺘﺘﴼ ﺟﻤﻌﻰ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﺑﺎﺑﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ّ
ﺣﻀﺮﺍﺕ ﺭﻳﺨﺘﻪ ،ﺟﻤﻴﻊ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﺭﺍ ﺗﺎﻻﻥ ﻭ ﺗﺎﺭﺍﺝ ﻭ ﻋﻴﺎﻝ ﻭ ﺍﻃﻔﺎﻝ ﺭﺍ
ﻣﻀﻄﺮﺏ ﻭ ﭘﺮﻳﺸﺎﻥ ﻭ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ ﺭﺍ ﺿﺒﻂ ﻭ ﻏﺎﺭﺕ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ
ﺗﺮﺱ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺣﻀﺮﺍﺕ ﮐﻴﻔﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻪ ﺳﺮﻳﺮ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺭﺳﺎﻧﻨﺪ ﻭ ﻟﺴﺎﻥ
ﺩﺍﺩ ﺧﻮﺍﻫﻰ ﮔﺸﺎﻳﻨﺪ ﺩﺭ ﻓﮑﺮ ﻗﺘﻞ ﻭ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﻓﺘﺎﺩ .ﻟﻬﺬﺍ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﻋﻠﻤﺎ
ﻣﺘﻔﻖ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﻓﺘﻮﻯ ﺑﺮ ﻗﺘﻞ ﺩﺍﺩﻧﺪ .ﺑﻌﺪ ﺁﻥ ﺩﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺭﺍ ﺍﺳﻴﺮ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺧﻮﻳﺶ ّ ﻭ ﺯﻧﺠﻴﺮ ﻧﻤﻮﺩﻩ ،ﺩﺭ ﻣﺤﻀﺮ ﻋﻤﻮﻡ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ
ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﻰ ﻭﺍﺭﺩ ﺁﺭﻧﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ﻭ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﻨﻨﺪ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ.
ﺗﺒﺮﻯ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺁﺋﻴﻦ ﺑﺠﻮﺋﻴﺪ ﻭ ﻳﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ّ
ﻋﻘﻮﺑﺖ ﺳﺮ ﺑﻨﻬﻴﺪ .ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﺣﺎﺿﺮﻳﻦ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻗﺪﺭ
ﺑﮕﻮﺋﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ ﮐﻔﺎﻳﺖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻭﺳﻴﻠﮥ ﻧﺠﺎﺕ ﻭ
ﺣﻤﺎﻳﺖ ،ﺍﺑﺪﴽ ﻗﺒﻮﻝ ﻧﻨﻤﻮﺩﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻧﻄﻘﻰ ﻓﺼﻴﺢ ﻭ ﺑﻴﺎﻧﻰ ﺑﻠﻴﻎ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﻭ
ﺹ ۱۰۱
ﺍﻗﺮﺍﺭ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺣّﺪﺕ ﻭ ﺷّﺪﺕ ﺍﻣﺎﻡ ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻪ ﻏﻠﻴﺎﻥ ﺁﻣﺪ ﻭ ﮐﻔﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ
ﻭ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﻧﻨﻤﻮﺩﻧﺪ ،ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﮐﺸﺘﻦ ﺑﺮ ﺟﺴﺪﺷﺎﻥ ﺍﻫﺎﻧﺘﻰ ﭼﻨﺪ ﻭﺍﺭﺩ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ
ﮐﻪ ﺫﮐﺮﺵ ﺳﺰﺍﻭﺍﺭ ﻧﻪ ﻭ ﺗﻔﺼﻴﻠﺶ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﻗﺪﺭﺕ ﮔﻔﺘﺎﺭ .ﻓﻰ ﺍﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺘﻰ ﺧﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺭﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﺘّﻰ ﮐﺸﻴﺶ ﻣﺴﻴﺤﻰ ﺟﻠﻔﺎ ﺩﺭ ﺁﻥ
ﺭﻭﺯ ﺑﻪ ﻧﻌﺮﻩ ﻭ ﻓﺮﻳﺎﺩ ﮔﺮﻳﻪ ﻣﻰ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻗﻀّﻴﻪ ﻧﻮﻋﻰ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪ ﮐﻪ
ﻫﺮ ﻧﻔﺴﻰ ﺑﺮ ﺣﺎﻝ ﺁﻥ ﺩﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭ ﮔﺮﻳﺴﺖ ﭼﻪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺎﺩﺍﻡ ﺍﻟﺤﻴﺎﺕ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻮﺭﻯ ﺭﺍ ﻧﻴﺎﺯﺭﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻋﻤﻮﻡ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﻗﺤﻄﻰ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺛﺮﻭﺕ
ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻓﻘﺮﺍ ﻭ ﻣﺴﺎﮐﻴﻦ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ .ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺷﻬﺮﺕ ﻣﻴﺎﻥ
ﺧﻠﻖ ﺑﭽﻨﻴﻦ ﻧﻘﻤﺘﻰ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ ،ﻟﮑﻦ ﺣﺎﻝ ﻣّﺪﺗﻰ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺪﺍﻟﺖ
ﺗﻌﺪﻳﺎﺕ ﻋﻈﻴﻤﻪ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ . ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﻰ ﺭﺍﺩﻉ ﻭ ﻣﺎﻧﻊ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮐﺴﻰ ﺟﺴﺎﺭﺕ ﭼﻨﻴﻦ ّ