Ftrm14

МОНГОЛЫН ҮНДЭСНИЙ ХУДАЛДАА, АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН ТАНХИМ (Бизнес эрхлэгчдэд зориулсан цуврал гарын авлага)

Монголын гадаад худалдааны шинжилгээ, дүгнэлт (2014 оны III улирлын байдлаар)

Улаанбаатар 2014

ГАРЧИГ 1. 1.1. 1.2. 1.3.

1.4. 2.

3. 3.1. 4. 4.1.

Гадаад худалдааны 2014 оны III улирлын ерөнхий тойм Нийт экспорт Экспортын барааны бүтэц Импорт Импортын барааны бүтэц Гадаад худалдааны газарзүйн байршил Экспортын газарзүйн байршил Импортын газарзүйн байршил Импортын барааны тоо, үнийн судалгаа Импортын гол нэрийн барааны үнийн болон тоо хэмжээний индекс Хэрэглээний бараа, үйлчилгээний үнэ тарифийн индекс Экспортын барааны тоо, үнийн судалгаа Экспортын гол нэрийн бүтээгдэхүүний үнийн болон тоо хэмжээний индекс Гадаад худалдааны ерөнхий төлөв ба валютын ханш Гадаад худалдааны зохицуулалтууд • Импортын гаалийн татвар • Онцгой татвар • Экспортын гаалийн татвар

1. Гадаад худалдааны 2014 оны III улирлын ерөнхий тойм 2014 оны эхний 9 сарын гүйцэтгэлээр гадаад худалдааны нийт бараа эргэлт 8068.1 сая ам. доллар, үүнээс экспорт 4021.8 сая ам. доллар, импорт 4046.2 сая ам. доллар боллоо. Гадаад худалдааны тэнцэл 24.4 сая ам. долларын алдагдалтай гарав. Нийт бараа эргэлт өнгөрсөн оны мөн үеэс 144.8 сая ам доллар буюу 1.8 хувиар өссөний дотор экспорт 29.8 хувиар өсч, харин импорт 779.2 сая ам доллараар буюу 16.1 хувиар буурсан байна.

2. Нийт экспорт Гадаад худалдааны бараа эргэлт (жил бүрийн эхний 9 сарын байдлаар) Жил

2013 I-IX

мян ам. доллар 2014 I-IX 2014 I-IX 2013 I-IX 8068087.5 101.83 4021840.9 129.83 3961341.0 128.05

7923276.3 Нийт бараа эргэлт 3097847.9 Экспорт Валютын төлбөртэй худалдаа 3093706.6 Бараа солилцоо Гадаадын тусламжийн бараа 0 Гадаадын захиалагчийн материалаар 3647.8 5408.1 148.26 хийсэн бараа Бусад 1664.8 55091.9 3309.22 4825428.5 4046246.5 83.85 Импорт Валютын төлбөртэй худалдаа 4461647.7 3747617.7 84.00 Бараа солилцоо 80.0 1808.8 2261.00 Гадаадын зээлийн хөрөнгөөр нийлүүлсэн 9524.1 36292.0 381.05 бараа Гадаадын тусламжийн бараа 66143.1 61929.3 93.63 Хөрөнгө оруулалтаар нийлүүлсэн бараа 282725.7 193746.8 68.53 Боловсруулсан бараа 1165.0 1588.6 136.36 Бусад 4142.8 3263.3 78.77 Эх үүсвэр: Статистикийн Ерөнхий Газрын мэдээ

3.1. Экспортын барааны бүтэц Экспортын барааны нийт дүнд эрдэс бүтээгдэхүүн 3351.8 сая ам доллар буюу 83.3 хувь, арьс ширэн түүхий эд болон боловсруулсан арьс, шир, ангийн үс, тэдгээрээр хийсэн эдлэл 27.0 сая ам доллар буюу 0.7 хувь, сувд үнэт ба хагас үнэт чулуу, гоёлын зүйлс, зоос 214.1 сая ам доллар буюу 5.3 хувийг, нэхмэл болон нэхмэл бүтээгдэхүүн 292.7 сая ам доллар буюу 7.3 3

хувийг тус тус эзэлж эдгээр нь нийт экспортын дүнгийн 96.6 хувийг эзэлж байна. Экспорт, барааны бүлгээр, мянган ам. доллар (жил бүрийн эхний 9 сарын байдлаар) Барааны бүлэг 2013 I-IX 2014 I-IX Нийт экспорт 3097847.9 4021840.9 Эрдэс бүтээгдэхүүн 2481212.6 3351817.3 Нэхмэл болон нэхмэл бүтээгдэхүүн 249773.5 292727.2 245960.0 214143.4 Үнэт ба хагас үнэт чулуу, үнэт метал, гоёлын зүйлс, зоос 26013.4 26964.3 Түүхий болон боловсруулсан арьс, шир, ангийн үс, эдгээрээр хийсэн эдлэл 12675. 5 10217.8 Мал, амьтад тэдгээрээс гаралтай бүтээгдэхүүн 14340.5 24714.0 Үндсэн төмөрлөг болон түүгээр хийсэн бүтээгдэхүүн Машин, механик төхөөрөмж, цахилгаан 31295.8 39844.6 хэрэгсэл, дуу хураагч, зурагт, тэдгээрийн анги, сэлбэг Бусад 36576.6 61344.8 Экспортлосон зэсийн баяжмал, чулуун нүүрс, төмрийн хүдэр болон цайрын баяжмалыг 100 хувь БНХАУ-д, жоншны 40.6 хувийг БНХАУ-д, 56.9 хувийг ОХУ-д, молибдений баяжмалын 85.9 хувийг БНХАУ-д, 7.0 хувийг БНСУ-д, 5.6 хувийг ОХУ-д, үхэр, адууны боловсруулсан болон боловсруулаагүй ширний ихэнх хэсгийг БНХАУ-д, самнасан ноолуурын 66.0 хувийг Италид, 13.5 хувийг БНХАУ-д, богийн арьс болон ямааны угаасан ноолуур, боловсруулаагүй нефтийг БНХАУ-д, боловсруулаагүй буюу хагас боловсруулсан алтыг 100 хувь Их Британид тус тус экспортлож, дээрх нэрийн бараа нь экспортын нийт дүнгийн 94.3 хувийг эзэлж байна. 3. Нийт импорт Импортоор нийт 4046.2 сая ам. долларын бараа, түүхий эд оруулсан нь 2013 оны мөн үеэс 779.2 сая ам. доллараар буюу 16.1 хувиар буурсан байна. Импортоор нийлүүлэгдсэн барааны 92.6 хувийг валютын төлбөртэй худалдаа, 0.9 хувийг гадаадын зээлийн хөрөнгөөр нийлүүлсэн бараа, 1.5 хувийг гадаадын тусламжийн бараа, 4.8 хувийг гадаадын хөрөнгө оруулалтаар нийлүүлсэн бараа эзэлж байна. 4.1. Импортын барааны бүтэц Нийт импортын хэмжээ өмнөх оны мөн үеийнхээс 779.2 сая ам.доллар буюу 16.1 хувиар буурсан байна. 4

Импортоор нийлүүлэгдсэн барааны нийт дүнд эрдэс бүтээгдэхүүн 1112.7 сая ам доллар буюу 27.5 хувь, үүний дотор нефтийн бүтээгдэхүүн 864.4 сая ам доллар буюу 77.7 хувь, машин механик тоног төхөөрөмж ба эд анги, цахилгаан хэрэгсэл, тэдгээрийн сэлбэг 763.5 сая ам доллар буюу 18.9 хувь, авто, агаарын тээврийн хэрэгсэл, тэдгээрийн эд анги 498.4 сая ам доллар буюу 12.3 хувь, мал амьтан, ургамлын гаралтай бүтээгдэхүүн, хүнсний зүйл 410.4 сая ам доллар буюу 10.1 хувь, үндсэн төмөрлөг болон түүгээр хийсэн бүтээгдэхүүн 457.2 сая ам доллар буюу 11.3 хувь, химийн болон химийн үйлдвэрийн бүтээгдэхүүн 228.6 сая ам доллар буюу 5.6 хувь, хуванцар болон хуванцар эдлэл 156.3 сая ам доллар буюу 3.9 хувийг тус тус эзэлж эдгээр бүтээгдэхүүнд нийт дүнгийн 89.6 хувь ногдож байна. Импорт, барааны бүлгээр, мянган ам. доллар (жил бүрийн 9 сарын байдлаар) Барааны бүлэг Нийт импорт Машин, механик төхөөрөмж, цахилгаан хэрэгсэл, дуу хураагч, зурагт, тэдгээрийн эд анги, сэлбэг Эрдэс бүтээгдэхүүн Авто, агаарын ба усан замын тээврийн хэрэгсэл, тэдгээрийн эд анги Нэхмэл болон нэхмэл бүтээгдэхүүн Хүнсний бэлэн бүтээгдэхүүн Хими, химийн үйлдвэрийн бүтээгдэхүүн Үндсэн төмөрлөг болон түүгээр хийсэн бүтээгдэхүүн Чулуу, гөлтгөнө, цемент, шөрмөсөн чулуун зүйлс, шил, шилэн сав Хуванцар, каучук, түүгээр хийсэн эдлэл Хараа зүй, гэрэл, кино зураг, хэмжүүр, хяналт, эмнэлэг, мэс заслын багаж, цаг, хөгжмийн зэмсэг Бусад

2013 I-IX 4825428.5 1065481.7

2014 I-IX 4046246.5 763479.1

1243317.6 865868.2

1112721.0 498389.0

50266.9 292997.0 224171.6 437405.2

49374.4 273071.9 228559.9 457243.7

101182.1

109779.9

180284.6 66980.3

156304.4 72268.0

297473.3

321456.2

5. Гадаад худалдааны газар зүйн байршил 5.1. Экспортын газар зүйн байршил Манай улс дэлхийн 61 оронд бараа экспортлосноос Хятадад 89.6, Их Британид 5.6 хувь, ОХУ-д 1.1 хувь тус тус ногдож нийт экспортын 96.3 хувийг дээрхи орнууд эзэлж байна.

Экспорт орнуудаар: /оны эхний 9 сараар/ Д/д

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 14 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39

Улс

Европ Австри Белорусс Бельги Болгар Грек Дани Ирланд Испани Итали Их Британи Молдав Нидерланд Норвеги ОХУ Польш Словак Украйн Унгар Финлянд Франц ХБНГУ Чехийн БНУ Швед Швейцарь Эстон Ази Азербайжан БНАСАУ Балба БНСУ Вьетнам Израиль Индонез Казахстан Киргизстан Ливан Малайз Нэгдсэн Арабын Эмират Улс

Экспортын үнийн дүн, мян. ам. Экспортод эзлэх доллар хувийн жин 2013 2014 Хувь 2013 2014 264144.5 354778.3 134.31 8.5267 8.8213 1398.5 971.6 69.47 0.0451 0.0242 0.0000 0.0000 202.8 170.2 83.93 0.0065 0.0042 5.5 4.9 89.09 0.0002 0.0001 0.0000 80.4 23961.3 29802.61 0.0026 0.5958 0.7 11.1 1585.71 0.0000 0.0003 187.4 339.4 181.11 0.0060 0.0084 32512.2 35342.3 108.70 1.0495 0.8788 154598.7 224502.1 145.22 4.9905 5.5821 0.0000 695.0 1595.9 229.63 0.0224 0.0397 430.0 332.0 77.21 0.0139 0.0083 48269.4 42514.8 88.08 1.5582 1.0571 50.0 113.1 226.20 0.0016 0.0028 0.0000 701.8 53.8 7.67 0.0227 0.0013 185.5 0.0046 1.2 193.3 16108.33 0.0000 0.0048 5389.4 8223.5 152.59 0.1740 0.2045 12996.4 13561.2 104.35 0.4195 0.3372 111.8 121.0 108.23 0.0036 0.0030 3659.9 280.9 7.68 0.1181 0.0070 2350.8 2068.4 87.99 0.0759 0.0514 0.0000 2704118.3 3653868.5 135.12 87.2902 90.8506 0.0000 643.6 8.1 1.26 0.0208 0.0002 77.2 0.0019 11203.0 5658.9 50.51 0.3616 0.1407 648.6 464.3 71.58 0.0209 0.0115 33.5 33.4 99.70 0.0011 0.0008 70.8 19.8 27.97 0.0023 0.0005 396.7 4492.1 1132.37 0.0128 0.1117 235.0 1013.5 431.28 0.0076 0.0252 337.1 93.0 27.59 0.0109 0.0023 349.8 818.7 234.05 0.0113 0.0204 7374.4 12860.0 174.39 0.2380 0.3198 6

40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67

Сингапур Сянган Тайван Тайланд Турк Узбекстан Филиппин Хятад Шри-Ланк Энэтхэг Япон Африк БН Тунис улс Египет ӨАБНУ Мадагаскар улс Танзани Америк АНУ Аргентин Бразил Доминикан Канад Колумби Мексикийн нэгдсэн улс Чили Австрали Австрали Шинэ Зеланд Бүгд

4460.0 10593.0 237.51 57.1 4.0 7.01 435.9 0.00 365.3 353.0 96.63 2485.9 65.2 2.62 2665990.5 3607082.8 135.30 792.1 2170.1 273.97 7343.7 7985.6 108.74 2737.8 222.0 8.11 2561.0 0.00 119120.6 12365.9 10.38 3105.1 11460.5 369.09 114291.1 905.4 0.79 1689.6 0.00 7726.7 606.2 7.85 7726.7 600.6 7.77 4.8 3097847 4021840.9 129.83

0.1440

0.0018 0.0141 0.0118 0.0802 86.0595 0.0256 0.2371 0.0884

0.0827

3.8453 0.1002

3.6894 0.0545 0.2494 0.2494 100.0000

0.2634 0.0000 0.0000 0.0001 0.0000 0.0088 0.0016 89.6874 0.0000 0.0540 0.1986 0.0055 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.3075 0.2850 0.0000 0.0000 0.0000 0.0225 0.0000 0.0000 0.0000 0.0151 0.0149 0.0001 100.0000

Эх үүсвэр: Гаалийн Ерөнхий Газрын Статистикийн мэдээ

Ãîë ýêñïîðòëîã÷èä, óëñààð Их Британи 6%

Бусад 4%

ОХУ 1%

ÁÍ ÕÀÓ 89%

5.2. Импортын газар зүйн байршил Манай улс 2014 оны эхний 9 сард дэлхийн 129 орны бараа импортолсноос барааны гарал үүслийн орноор ОХУ 29.4, БНХАУ 33.4, АНУ 4.9, БНСУ 6.5, Япон 7.3 хувь, ХБНГУ 3.1 хувийг тус тус эзэлж байгаа нь нийт импортын дүнгийн 84.6 хувь нь болов. Импорт орнуудаар : Д/д

Улс Европ

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Австри Бельги Болгар Грек Дани Ирланд Испани Итали Их Британи Латви Литви Люксембург Нидерланд Норвеги ОХУ Польш Румын Словак

Импортын үнийн дүн, мян. ам. доллар 2013 2014 % 1872699.4 1640854.0 87.6197 4917.9 7691.0 156.3879 15730.9 7315.5 46.5040 6421.7 2535.5 39.4833 1348.1 495.8 36.7777 14404.2 8193.7 56.8841 2795.1 2544.1 91.0200 18021.8 15707.8 87.1600 35180.1 33646.2 95.6399 36477.5 21412.0 58.6992 2937.3 2547.9 86.7429 9661.2 2899.8 30.0149 572.4 369.5 64.5528 18718.6 10929.8 58.3901 538.5 221.9 41.2071 1149179.9 1190046.1 103.5561 46652.6 39062.5 83.7306 6876.0 2552.6 37.1233 1777.0 2923.4 164.5132 8

Импортод эзлэх хувийн жин, % 2013 2014 38.8090 40.5525 0.1019 0.1901 0.3260 0.1808 0.1331 0.0627 0.0279 0.0123 0.2985 0.2025 0.0579 0.0629 0.3735 0.3882 0.7291 0.8315 0.7559 0.5292 0.0609 0.0630 0.2002 0.0717 0.0119 0.0091 0.3879 0.2701 0.0112 0.0055 23.8151 29.4111 0.9668 0.9654 0.1425 0.0631 0.0368 0.0722

19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69

Словен Украйн Унгар Финлянд Франц ХБНГУ Швед Швейцар Эстон Ази Азербайжан БНАСАУ Балба Бангладеш БНСУ Вьетнам Гүрж Израиль Индонез Иордан Казахстан Кипр Киргизстан Малайз Нэгдсэн Арабын Эмират Улс Сингапур Тайван Тайланд Турк Узбекстан Филиппин Хятад Шри-Ланк Энэтхэг Япон Африк БН Тунис улс Египет ӨАБНУ Мадагаскар улс Марокко Америк АНУ Аргентин Бразил Доминикан Канад Колумба Мексикийн нэгдсэн улс Чили Австрали Австрали Шинэ Зеланд Бүгд

8006.3 6646.1 83.0109 41670.1 32026.2 76.8565 6935.8 8092.3 116.6744 23309.9 4877.9 20.9263 52356.1 43989.8 84.0204 160192.3 124066.4 77.4484 33215.2 9284.7 27.9532 8789.4 5937.5 67.5530 1124.1 246.8 21.9553 2370728.6 2136805.4 90.1329 476.4 0.0000 615.8 519.6 84.3780 50.5 0.0000 1355.1 0.0000 393146.4 262088.3 66.6643 16920.0 17890.7 105.7370 611.1 0.0000 1642.4 469.3 28.5740 12149.9 11627.6 95.7012 0.2 26439.7 21311.2 80.6030 933.8 1128.4 1035.0 91.7228 42417.1 478901.5 1129.0293 768.2 664.7 86.5269 49084.6 44532.3 90.7256 32310.2 31812.6 98.4599 29297.4 4014.5 3647.4 90.8556 2841.0 3573.2 125.7726 1403687.9 1381048.2 98.3871 805.7 821.1 101.9114 20991.4 9421.2 44.8812 357794.3 293909.4 82.1448 10540.4 10166.2 96.4499 578.2 793.4 137.2190 852.0 228.4 26.8075 8715.2 8354.4 95.8601 117.4 0.0000 512865.5 230718.3 44.9861 422210.4 197732.9 46.8328 3270.4 1399.2 42.7838 5843.8 1099.7 18.8182 74333.6 19103.3 25.6994 44.5 25.8 57.9775 5165.5 6158.5 119.2237 981.1 4633.3 472.2556 58594.7 27702.6 47.2783 42764.0 11517.6 26.9329 15823.3 16177.8 102.2404 4825428.5 4046246.5 83.8526 9

0.1659 0.1643 0.8636 0.7915 0.1437 0.2000 0.4831 0.1206 1.0850 1.0872 3.3198 3.0662 0.6883 0.2295 0.1821 0.1467 0.0233 0.0061 49.1299 52.8096 0.0099 0.0000 0.0128 0.0128 0.0010 0.0000 0.0281 0.0000 8.1474 6.4773 0.3506 0.4422 0.0127 0.0000 0.0340 0.0116 0.2518 0.2874 0.0000 0.5479 0.5267 0.0231 0.0234 0.0256 0.8790 11.8357 0.0159 0.0164 1.0172 1.1006 0.0000 0.6696 0.7862 0.7241 0.0832 0.0901 0.0589 0.0883 29.0894 34.1316 0.0167 0.0203 0.4350 0.2328 7.4148 7.2638 0.2184 0.2513 0.0120 0.0196 0.0177 0.0056 0.1806 0.2065 0.0000 0.0024 0.0000 10.6284 5.7020 8.7497 4.8868 0.0678 0.0346 0.1211 0.0272 0.0000 1.5405 0.4721 0.0009 0.0006 0.1070 0.1522 0.0203 0.1145 1.2143 0.6846 0.8862 0.2846 0.3279 0.3998 100.0000 100.0000

Ãîë èìïîðòëîã÷èä, óëñààð 2014 îí ÀÍ Ó 4.9%

Бусад 15.4%

Î ÕÓ 29.4%

ÁÍ ÑÓ 6.5%

ßï î í 7.3%

ÁÍ ÕÀÓ 33.4%

ÕÁÍ ÃÓ 3.1%

Импортын барааны тоо, үнийн судалгаа, мян. ам. долл Барааны нэр Төмс, тн Алим, лийр, т Ногоон цай, т Цагаан будаа, т Шар будаа, т Гурил, мян.т Ургамлын тос, т Элсэн чихэр, т Хатуу чихэр, т Согтууруулах ундаа мян.л Янжуур тамхи сая. Шир Авто бензин мян. т Дизель түлш мян. т Цахилгаан эрчим хүч сая. квт. цаг

/оны эхний 9 сарын байдлаар/ 2013 2014 тоо үнэ тоо үнэ 25.2 7.6 3409.4 652.9 8764.0 3064.7 8335.4 4123.2 1608.3 1641.8 1278.1 1336.1 12465.8 5290.1 19975.3 9141.2 1810.9 849.7 12100 5949.6 10450.5 4135.4 3601.0 5406.8 6225.5 7208.0 33608.4 17422.9 29223.9 16733.7 3581.3 6789.8 3840.8 8003.1 27633.6 22515.1 18078.3 17847.7 1473.4 41896.5 1487.9 37745.5 266.4 307978.8 307.6 326777.9 538.6 611343.4 485.1 480758.3 720.9 65932.8 955.9 92799.1

Импортолсон барааны дундаж үнийн зэрэгцүүлэлт /ам. долл/ 2014 2014/2013 Барааны нэр х/н 2013 Төмс т 301.59 191.50 63.50 Алим, лийр т 349.69 494.66 141.46 Ногоон цай т 1020.83 1045.38 102.40 Цагаан будаа т 424.37 457.63 107.84 Шар будаа т 469.21 Гурил мян. т 491.70 395.71 80.48 Ургамлын тос т 1501.47 1157.82 77.11 Элсэн чихэр т 518.41 572.60 110.45 Хатуу чихэр т 1895.90 2083.71 109.91 Согтууруулах ундаа мян. л 814.77 987.24 121.17 Янжуур тамхи сая.ш 28435.25 25368.30 89.21 Авто бензин тн 1156076.58 1062346.88 91.89 Дизель түлш тн 1135060.16 991049.89 87.31 Цахилгаан эрчим хүч сая. кв.ц 91459.01 97080.34 106.15 Манай импортоор авч буй барааны нийт нэр төрлөөс ард түмний амьдралд зайлшгүй хэрэгцээтэй, тэдний өдөр тутмын амьдралд хэрэглэгдэж байдаг 14 нэр төрлийг сонгон авч дундаж үнийг тооцон үзэхэд сүүлийн жилийн хугацаанд 7 нэр төрлийн нь үнэ нэмэгдсэний дотор алим, лийр болон согтууруулах ундааны үнэ хамгийн их буюу 42 болон 21 хувь нэмэгдсэн байна. Импортын гол нэрийн барааны тоо хэмжээний болон үнийн индекс /%/ /он бүрийн эхний 9 сарын байдлаар/ 2012-IX=100 Барааны нэр Тоо хэмжээний индекс Үнийн индекс 2013 2014 2013 2014 Төмс. тн 0.80 108.84 109.72 69.67 Алим, лийр тн 287.56 273.50 88.81 125.62 Ногоон цай тн 112.89 89.72 105.04 107.57 Цагаан будаа тн 47.02 75.34 75.78 81.72 Шар будаа тн 183.48 124.46 Гурил тн 26.91 23.17 153.99 123.93 Ургамлын тос тн 71.56 123.71 108.09 83.35 Элсэн чихэр тн 100.93 87.76 103.15 113.93 Хатуу чихэр тн 84.61 90.75 98.61 108.37 Согтууруулах ундаа, мян. л 118.14 77.29 86.89 105.29 Янжуур тамхи сая. шир 89.35 90.22 103.60 92.42 Авто бензин мян. тн 94.97 109.66 96.68 88.84 Дизель түлш мян. тн 94.05 84.70 100.52 87.76 Цахилгаан эрчим хүч сая. 271.83 360.44 141.16 149.84 11

квт. цаг Импортын гол нэрийн барааны тоо хэмжээний болон үнийн индексийг 2012 оны 9-р сарын үзүүлэлтээр суурь болгон тооцож үзэхэд гурилын импортын тоо хэмжээ тогтвортой буурч байгаа нь дотоодын үйлдвэрлэлээрээ хэрэгцээгээ хангах чадвар нэмэгдэж байгааг илэрхийлж буй сайн үзүүлэлт юм. Мөн согтууруулах ундаа, тамхины импорт буурч байгаа нь эерэг үзүүлэлт болж байна. Харин цахилгаан эрчим хүчний импортын тоо хэмжээ 2.7 – 3.6 дахин өссөн нь гаднаас хамаарах хамаарал улам нэмэгдэж байгааг илэрхийлэх үзүүлэлт юм. Алим, лийр бараг 3 дахин нэмэгдсэн байна. Үнийн хувьд цахилгааны үнэ 1.5 дахин нэмэгдсэн байгаа учир цаашид дотооддоо эрчим хүч үйлдвэрлэх асуудлыг яаралтай шийдвэрлэхэд анхаарлаа хандуулж ажиллах цаг болсоныг сануулж байна. 6. Хэрэглээний бараа, үйлчилгээний үнэ, тарифийн индекс /оны эхний 9 сарын байдлаар, өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулснаар/ Хүнсний бараа, ундаа , ус Согтууруулах ундаа, тамхи Хувцас гутал, бөс бараа Орон сууц, түлш, цахилгаан Гэр ахуйн бараа, гэр ахуйн тавилга Эм тариа, эмнэлгийн үйлчилгээ Тээвэр Холбооны хэрэгсэл, шуудангийн үйлчилгээ Амралт, чөлөөт цаг, соёлын бараа үйлчилгээ Боловсролын үйлчилгээ Зочид буудал, зоогийн газар, дотуур байр Бусад бараа үйлчилгээ Ерөнхий индекс

2012 121.8 148.6 117.2 109.6 109.6 107.1 105.2 98.5

2013 109.0 113.2 114.0 106.1 113.9 111.7 104.2 99.6

2014 111.7 112.2 118.7 113.1 116.0 110.6 108.5 100.1

102.4

100.8

107.7

115.2 124.3

127.2 113.3

116.8 113.1

108.0 114.8

110.1 109.9

119.0 113.0

Хүн амын амьжиргааны өртгийг тодорхойлох гол хэрэгсэл нь “Хэрэглээний үнийн индекс болдог. Хэрэглээний үнийн индекс нь хэрэглээний дээрх бүлгийн бараа бүтээгдэхүүний үнэ, үйлчилгээний тариф тооцож буй хугацаанд дунджаар хэрхэн өөрчлөгдсөнийг харуулна. Тухайлбал, 2014 оны эхний 9 сарын байдлаар өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад хэрэглээний бараа, үйлчилгээний үнэ, тариф дунджаар 13.0 хувь өссөн байна. Хувцас, гутал, бөс барааны үнэ хамгийн их буюу 18.7 хувиар өссөнөөс гадна ерөнхийдөө бүх бүлгийн бараа, үйлчилээний үнэ 2013 онтой харьцуулахад нэмэгдсэн байна.

7. Экспортын барааны тоо, үнийн судалгаа, мян. ам. долл /оны эхний 9 сарын байдлаар/ Барааны нэр Адууны мах, т Малын дайвар бүтээгдэхүүн, т Богийн өлөн гэдэс, т Боловсруулаагүй буюу хагас боловсруулсан алт, т Зэсийн баяжмал, мян.тн Молибдений баяжмал, мян.тн Хайлуур жоншны баяжмал, мян.тн Цайрын хүдэр баяжмал, мян.тн Тунгаасан зэс ба хайлш, т Хонины арьс, мян. ш Ямааны арьс, мян.н Үхэр, адууны боловсруулаагүй шир, мян. ш Хонины самнаагүй ноос, тн Ямааны самнасан ноолуур, тн Бохир ноолуур, т Нүүрс, мян тонн Боловсруулаагүй нефть, мян. барр Хар төмрийн хаягдал, мян. тн Хөнжил ба аяны хөнжил, ш

2013 тоо 706.0 381.2 373.4 6.0

үнэ 2130.8 327.3 8985.0 245906.7

469.2 3.0 254.3 98.0 1520.8 113.7 81.1 261.2

679674.1 22848.7 63998.6 89278.4 11304.3 10786.6 8186.3 3207.0

2008.9 402.4 3922.9 11380.9 3534.6

2487.9 39314.1 180827.1 783940.2 349007.9

3375

274.9

2014 тоо 582.2 191.8 275.3 5.1

үнэ 1658.2 195.8 6515.4

966.2 2.5 228.2 80.4 3002.4 81.1 103.0

214106.6 1684023.1 21880.9 51623.4 89987.0 20498.6 7984.7 11449.5

91.4 4781.3 418.6 3888.5 13490.9

928.5 6125.5 40857.5 215751.2 633543.1

5051.1 2425

499851.4 196.7

Экспортлосон барааны дундаж үнийн зэрэгцүүлэлт /ам. долл/ Барааны нэр Адууны мах, т Малын дайвар бүтээгдэхүүн, т Богийн өлөн гэдэс, т Боловсруулаагүй буюу хагас боловсруулсан алт, т Зэсийн баяжмал, мян.тн Молибдений баяжмал, мян.тн Хайлуур жоншны баяжмал, мян.тн Цайрын хүдэр баяжмал, мян.тн Тунгаасан зэс ба хайлш, т Хонины арьс, мян. ш Ямааны арьс, мян.н Адууны шир, мян. ш 13

2013 3018.13 858.60 24062.67 40984450.0 0 1448580.78 7616233.33

2014 2848.16 1020.86 23666.55 41981686.2 7 1742934.28 8752360.00

251665.75 911004.08 7433.13 94868.95 100940.81 12277.95

226219.98 1119241.29 6827.40 98454.99 111160.19 10158.64

2014/2013 94.37 118.90 98.35 102.43 120.32 114.92 89.89 122.86 91.85 103.78 110.12 82.74

Хонины самнаагүй ноос, тн Ямааны самнасан ноолуур, тн Бохир ноолуур, т Нүүрс, мян тонн Боловсруулаагүй нефть, мян. барр Хар төмрийн хаягдал, мян. тн Хөнжил ба аяны хөнжил, ш

1238.44 97699.06 46095.26 68882.09 98740.42 81.45

1281.14 97605.11 55484.43 46960.77 98958.92

103.45 99.90 120.37 68.18 100.22

81.11

99.58

Экспортын гол нэрийн бүтээгдэхүүний үнийн болон тоо хэмжээний индекс /%/ (оны эхний 9 сарын байдлаар) 2012=IX=100 Тоо хэмжээний Барааны нэр индекс Үнийн индекс Адууны мах, т Малын дайвар бүтээгдэхүүн, т Богийн өлөн гэдэс, т Боловсруулаагүй буюу хагас боловсруулсан алт, т Зэсийн баяжмал, мян.тн Молибдений баяжмал, мян.тн Хайлуур жоншны баяжмал, мян.тн Цайрын хүдэр баяжмал, мян.тн Тунгаасан зэс ба хайлш, т Хонины арьс, мян. ш Ямааны арьс, мян.н Адууны шир, мян. ш Хонины самнаагүй ноос, тн Ямааны самнасан ноолуур, тн Бохир ноолуур, т Нүүрс, мян тонн Боловсруулаагүй нефть, мян. барр Хөнжил ба аяны хөнжил, ш

2012

2013

2012

2013

201.66 46.48 134.75

166.30 23.38 99.35

106.73 140.34 80.16

100.72 166.86 78.84

375.00

318.75

108.89 96.77

224.23 80.65

92.87 99.58

95.13 119.82

81.85

94.06

80.04

71.83

105.60 100.05 91.55 183.48 257.34 75.66 104.68 112.53 79.62

86.64 197.51 65.30 233.03 90.05 180.07 108.90 111.54 94.38

107.58 97.75

96.70 120.10

94.47 107.35 100.12 109.57 107.99 109.52 114.75 68.74 102.38

86.77 111.41 110.25 90.66 111.71 109.41 138.13 46.86 102.60

144.85 71.44

207.00 51.33

166.06

165.36

Экспортын гол нэрийн бүтээгдэхүүний тоо хэмжээний болон үнийн индексийг тооцож үзлээ. Эндээс нэг л эсрэг хандлага харагдаад байгаа нь тухайн бүтээгдэхүүний дундаж үнэ буурахаар манай экспорт өсөөд байдаг, харин үнэ нь боломжийн өсөөд ирэхээр тоо хэмжээ нь эрс буурчихдаг хандлага олонхи бүтээгдэхүүний хувьд давтагдаж байгааг дээрхи хүснэгтээс харах боломжтой. 14

8. Гадаад худалдааны ерөнхий төлөв ба Гадаад валютын ханш 2014 оны эхний 7 сард 1 ам. долларын төгрөгтэй харьцах ханш өмнөх оны мөн үеийнхээс 20 гаруй хувийн өсөлттэй байлаа. Харин 8, 9 сард бага зэрэг буурч өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 10 - 19 хувь өсчээ. US долларын төгрөгтэй харьцах ханш Сар

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Ам. долларын төгрөгтэй харьцах ханш 2012 1395.12 1340.73 1333.28 1313.13 1318.03 1328.01 1344.04 1364.22 1394.83 1386.98 1396.40 1396.11

2013 1392.76 1393.90 1404.39 1417.41 1438.27 1437.78 1474.07 1570.43 1662.45 1687.62 1733.47 1674.58

2014 1714.26 1752.18 1772.30 1784.11 1813.08 1824.64 1844.07 1862.17 1835.75

Өсөлтийн хувь (өмнөх оны мөн үетэй харьцуулснаар) 2013 2014 99.83 123.08 103.97 125.70 105.33 126.20 107.94 125.87 109.12 126.06 108.27 126.91 109.67 125.10 115.12 118.58 119.19 110.42 121.68 124.14 119.95

7.2. Гаалийн татвар 7.2.1. Импортын гаалийн албан татвар 2002 оноос импортын барааны гаалийн татварын хэмжээг 5 хувь болгон тогтвортой мөрдөж байна. I. Өнөөгийн байдлаар “Гаалийн тариф, гаалийн татварын тухай” монгол улсын хуулийн 38 дугаар зүйлийн дагуу гаалийн нутаг дэвсгэрт оруулах дараахь барааг гаалийн татвараас чөлөөлнө. 38.1.1. хөгжлийн бэрхшээлтэй хүнд зориулсан тусгай зориулалтын хэрэгсэл, хиймэл эд эрхтэн, тэдгээрийн эд анги 38.1.2. хүмүүнлэгийн болон буцалтгүй тусламжийн бараа 38.1.3. валют, гадаадад захиалгаар хийлгэсэн Монгол улсын мөнгөн тэмдэгт 38.1.4. зорчигчийн хувийн хэрэглээний эд зүйлс 38.1.5. эмчилгээний зориулалтаар хэрэглэх цус, цусан бүтээгдэхүүн, эд, эрхтэн 38.1.6. хийн түлш, түүний сав, тоног төхөөрөмж, тусгай зориулалтын машин, техник хэрэгсэл, тоноглол 38.1.7. импортоор оруулах бөөрөнхий мод, гуалин, зүсмэл материал, хориглосноос бусад мод, сөөгний үр, тарьц, суулгац 38.1.8. газрын тосны салбарт бүтээгдэхүүн хуваах талаар Засгийн газартай 15

байгуулсан гэрээний дагуу газрын тос хайх, олборлох, ашиглах үйл ажиллагаанд зориулан импортлосон техник, тоног төхөөрөмж, материал, түүхий эд, сэлбэг хэрэгсэл, автобензин, дизелийн түлш 38.1.9. иргэний агаарын зорчигч тээврийн хөлөг онгоц, түүний сэлбэг 38.1.10. гадаадын дипломат төлөөлөгчийн болон консулын газар, Нэгдсэн Үндэсний Байгууллага, түүний төрөлжсөн салбарын албан хэрэгцээнд зориулан импортлосон бараа 38.1.11. гадаадын дипломат төлөөлөгчийн газрын тэргүүн, дипломат ажилтан, үйлчилгээ, техникийн ажилтан, тэдгээрийн гэр бүлийн гишүүдийн суух улсдаа шилжин суурьшихад шаардагдах хувийн хэрэглээний эд зүйлс 38.1.12. зөвхөн тахир дутуу, тэргэнцэртэй хүнийг суулгах, буулгах зам, тавцан, өргүүртэй, эсхүл хөгжлийн бэрхшээлтэй хүн өөрөө жолоодох, удирдлага нь зөвхөн гар ажиллагаатай, дээрхийн адил бүрэн тоноглогдон үйлдвэрлэгдсэн, тусгай зориулалтын автомашиныг нэг хүнд нэг удаа 38.1.13. хууль, олон улсын гэрээнд заасан бусад бараа II. Монгол улсын хилээр нэвтрүүлэхийг хориглох бүлэг барааны жагсаалт № 1. 2. 3.

Бүлэг барааны бичглэл

Улсын хилээр нэвтрэх ялгаа Мансууруулах бодис, тэдгээрийг хэрэглэх, Гаргах, оруулах үйлдвэрлэхэд зориулсан багаж хэрэгсэл, мансууруулах ургамал Бүх төрлийн спирт Оруулах Хаягдал хар болон өнгөт төмөрлөг/ширэм, төмөр, ган, зэс, гууль, хөнгөн цагаан, тэдгээрийн хайлш, цутгамал болон анхдагч бусад хэлбэртэй хар болон өнгөт Гарах төмөрлөг, зориулалтын дагуу ашиглагдахгүй байгаа хар болон өнгөт төмөрлөгөөр хийсэн сэлбэг, бүтээгдэхүүн

III. Дараах нэр төрлийн барааны хувьд жил бүрийн 8 дугаар сарын 1-нээс 4 дүгээр сарын 1 хүртэл 15%, бусад улиралд 5%-ийн татвар ногдуулахаар заасан байна.  Төмс  Сонгино  Байцаа  Шар лууван  Шар манжин  Гурил /7 сарын 1-нээс 4 сарын 1 хүртэл/

7.2.2. Онцгой албан татвар Доорх нэр төрлийн барааны биет нэгжид дараахь хэмжээгээр онцгой албан татвар ногдуулна:

Д/д

Онцгой албан татвар ногдуулах барааны нэр, төрөл

Хүнсний зориулалттай спиртийг

согтууруулах ундааны үйлдвэрт худалдсан бусад газарт худалдсан

Бүх төрлийн архи:

Биет нэгж

Ногдуулах онцгой албан татварын хэмжээ /ам. долларт шилжүүлснээр/ Эх орны үйлдвэрийн бараа

1 литр

1.00

1 литр

10.00

Импортоор авсан бараа

аймгийн

нийслэлийн

1 литр

2.00

5.00

40 хүртэл хатуулагтай

1 литр

4.00

10.00

40 ба түүнээс дээш хатуулагтай

1 литр

9.00

12.00

25 хүртэл хатуулагтай

Үйлдвэрлэлийн аргаар боловсруулсан шимийн архи

Бүх төрлийн дарс:

35 хүртэл хатуулагтай 35 ба түүнээс дээш хатуулагтай

1 литр 1 литр

0.20 0.50

1.50

1 литр

4.50

6.00

Бүх төрлийн пиво

1 литр

0.20

Янжуур болон түүнтэй адилтгах бусад тамхи

100 ширхэг

2.40

Дүнсэн болон түүнтэй адилтгах задгай тамхи

1 килограмм

1.80

0-11.00

1 тонн

0-12.00

1 тонн

0-15.00

Автобензин:

90 хүртэл октантай 90 ба түүнээс дээш октантай

Дизелийн түлш

1 тонн

Мөн автобензин, дизелийн түлшний хувьд онцгой албан татварын дараах хэмжээг мөрдөж байна.

Хилийн боомт Цагааннуур, Ярант,Боршоо, Арцсуурь, Шивээ хүрэн, Баян хошуу, Бичигт, Хавирга, Бургастай, Тэс, Гашуун Сухайт Ханх, Ульхан манхан Сүхбаатар, Замын-Үүд, Эрээнцав, Алтанбулаг

(тонн тутамд төгрөгөөр) Автобензин Дизелийн түлш Октаны хэмжээ Октаны хэмжээ 90 хүртэл 90-ээс дээш 0-215.000 0-217.000 0-221.000

0-223.000 0-252.000

0-229.000 0-259.000

0-226.000 0-265.000

Суудлын автомашин импортолсон бол үйлдвэрлэгдсэн оноос хойших хугацаа болон хөдөлгүүрийн цилиндрийн багтаамжийг харгалзан дараахь хэмжээгээр онцгой албан татвар ногдуулна: Ногдуулах онцгой албан татварын хэмжээ /ам. долларт шилжүүлснээр/ Д/д

Хөдөлгүүрийн цилиндрийн багтаамж / см3/

үйлдвэрлэгдсэн оноос хойших хугацаа /жилээр/ 0-3 жил

4-6 жил

7-9 жил

10 ба түүнээс дээш

1500 ба түүнээс доош

500

1000

2000

6000

1501 - 2500

1500

2000

3000

7000

2501 - 3500

2000

2500

4000

8000

3501 - 4500

4500

5000

6500

10500

4501 ба түүнээс дээш

7000

7500

9000

13000

Тусгай зориулалтын техник хэрэгсэл, тоног хэмжээгээр онцгой албан татвар ногдуулна:

Д/д

Онцгой албан татвар ногдуулах барааны нэр, төрөл

төхөөрөмжид

дараахь

Биет нэгжид ногдуулах онцгой албан татварын хэмжээ /ам. долларт шилжүүлснээр, сард/

Тоглоомын ширээ буюу электрон хүрд

80000

Автомат тоглоом

3000

Тоглоомын үр дүнг харуулсан касс буюу тотализатор

80000

Бооцоо тооцоолох букмейкерийн төв

80000

7.2.3. Экспортын гаалийн татвар I.

1. 2. II.

Мал аж ахуйн гаралтай зарим түүхий эдийн экспортын гаалийн татвар (төгрөгөөр) Түүхий эдийн нэр Хэмжих Гаалийн нэгж татварын хэмжээ Тэмээний боловсруулаагүй ноос /эр/ кг 100 Тэмээний боловсруулаагүй ноос /эм/ кг 200 Мод, зүсмэл материалын экспортын гаалийн татвар Барааны нэр

1. 2. 3.

Бөөрөнхий мод, гуалин Дүнз Зүсмэл материал

Хэмжих нэгж шоо метр шоо метр шоо метр

Гаалийн татварын хэмжээ /төгрөг/ 150000 150000 150000