HEUS 10 najaar 2017 A3 boeken

HEUS 5e jaargang • nummer 2 Een heus magazine over oude wijsheden nieuwe inzichten leven met de natuur – een uitgave van A3 boeken n a j a a r 2017

i n te r vi e w

Emoties zijn krachten met een functie tH emA

schrijven voor bezinning en zelfexpressie

i n t e r vi e w

Het gaat om herstel van de harmonie

tHemA

HsP’ers en groen leven n i e UW : abC van 15 eMotieS – Marja PoSteMa – Mannen Zijn geen vroUWen – joS KeSter – ronDelen en lijStjeS – CHriStine De vrieS – KraCHtDieren 66 booDSCHaPPen Uit Het DierenrijK – Petra StaM

Heus 10-2017.indd 1

10-10-17 18:44

Daar kan ik nu uren naar kijken, zie.

Even boeiend en afwisselend als de vlammen in de houtkachel. Het water gebruikt het zand om te vertellen wat het tot dan toe al allemaal heeft meegemaakt op haar tocht van de aarde naar de lucht. hans welens

Heilige bronnen in de Lage Landen

Heus 10-2017.indd 2

10-10-17 18:44

voorWoorD Dit is alweer de tiende editie van HEUS. Nog steeds is het een plezier om het magazine samen te stellen en nog steeds ben ik blij met de guerrilla-verspreiding. Het doet me altijd denken aan die zaadbommen die je kunt achterlaten waar je wilt, zodat mensen later worden verrast door bloemen op plekken waar ze die niet verwachten. Zo wordt HEUS door een gevarieerde groep mensen en bedrijven verspreid en is het voor veel mensen een onverwacht cadeau als ze het in handen krijgen. Ik wens je veel leesplezier en als je HEUS uit hebt, geef je het magazine dan aan iemand anders?

Of laat het achter in de trein, in de wachtkamer van dokter of dierenarts, op de leestafel van een café of bij dat ene spirituele centrum om de hoek. Dankjewel! adrie beyen, hoofdredacteur en uitgever info@A3boeken.nl – twitter @AdrieA3boeken – www.facebook.com/A3boeken

inHoUD interview

tHemA

“Emoties zijn krachten met een functie” Marja Postema

HSP’ers hebben veel baat bij groen leven

2

18

Anna Maria van den Berg

“Probeer het maar, het zal je zo verrassen” Christine de Vries

Hoe het grote in het kleine zichtbaar wordt

6

Elvira van Rijn

de lezer Natascha Bruti

“Het gaat om herstel van de harmonie” Jos Kester

26 27

CitAAt De eenheid van planten, dieren, mensen en goden

9

overPeinzing

Als het gewone ongewoon wordt

“Maak je levenslessen dierbaar” Petra Stam

24

21

14

Jan de Graaf Fondslijst

28

legendA Boek(en)

Spel(len)

Boek(en)/ spel(len)

h eus 10 – 2017

Heus 10-2017.indd 1

10-10-17 18:44

interview

Ma r ja P o st em a:

“ Emoties zijn kra ch met een functie”

W

e leven in een mannelijke wereld waarin rationaliteit, maakbaarheid en prestatie regeren. Als je iets wilt, kun je het bereiken. Je kunt worden wie je wilt zijn, hebben wat je wilt hebben, bereiken “ wat je wilt bereiken. Een leven waarin je alles onder controle denkt te hebben, inclusief je emoties. Vaak blijft er weinig tot geen ruimte en rust over om stil te staan bij wat je voelt en wat je werkelijk bezighoudt.

De prijs die je betaalt, is dat je steeds verder afraakt van wat je voelt en daardoor het contact met jezelf en dieper liggende behoeftes kwijt raakt.” Aldus Marja, sprekend uit eigen ervaring. Emoties hebben altijd een rol gespeeld in haar leven, maar in eerste instantie vooral door hun afwezigheid. “Dat begon in het gezin waarin ik opgroeide. Mijn ouders toonden geen emoties naar elkaar en naar anderen, geen uitgesproken blijdschap of boosheid of verdriet. Ook al ben je als kind sterk verbonden met emoties, ze verdwijnen uit je bewustzijn als je ouders daarin geen voorbeeld zijn of je hierin bevestigen. Je wilt als kind nu eenmaal voldoen aan de norm en je bent loyaal aan je ouders. Hun voorbeeld in het omgaan met emoties geeft aan hoe je hoort te leven. Emoties verdwenen uit mijn bewustzijn en ik zat veel in mijn hoofd. Zo vermeed ik het contact met emoties.”

Marja had zich ontwikkeld tot een zelfstandige, zogenaamd stabiele, nuchtere vrouw. Die weg liep echter dood toen ze eind twintig was en haar dochter werd geboren. Ze wist zich geen raad met de emoties van

2

Heus 10-2017.indd 2

haar dochter, die zich in alle hevigheid aankondigden: “Ik besefte dat haar emoties normaal waren en dat er bij mij iets was misgegaan. Dus ik besloot dat zij er met alle emoties mocht zijn, ook al voelde ik me daar niet gemakkelijk bij. Mijn dochter maakte mij wakker. Ik ging me afvragen waar mijn verdriet, boosheid, angst en blijdschap waren. Ondertussen had ik moeite met vriendschappen en het vasthouden van een intieme relatie. Ik zocht hulp, ging in therapie en koos voor een theateropleiding. In dit nieuwe leven kon ik mijn emoties ontdekken. In therapie werden ze uitgenodigd, kon ik oude pijn verwerken en leerde ik de kracht van emoties kennen.

Tijdens de theateropleiding kon ik er volop mee experimenteren. Het leven werd er niet makkelijker door, wel levendiger en interessanter. Wat ik heb geleerd en ervaren over emoties heeft zich terugvertaald in mijn manier van werken als coach en trainer en uiteindelijk in twee boeken over emoties.”

f oto: e m m a

Emoties horen bij ons. In onze Westerse samenleving kunnen of willen velen echter geen emoties ervaren.

Na de geboorte van haar dochter begon voor coach Marja Postema een zoektocht naar haar eigen emoties, die vanaf dat moment ook haar professionele leven beïnvloedde. In haar ‘ABC van 15 emoties’ werkt ze met types om te laten zien hoe verschillend mensen met een emotie kunnen omgaan en besteedt ze onder meer aandacht aan de constructieve en destructieve kant van de verschillende emoties.

E m ot i e s v e rsu s g e v o e l e n s Er zijn nogal wat verschillende verhalen en meningen over het verschil tussen emoties en gevoelens.

Of er überhaupt een verschil is. Des te meer je erover leest, des te verwarrender het wordt. Desgevraagd verklaart Marja dat er geen eenduidige opvatting is en er is geen wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Een opvatting is dat emoties kortstondig zijn en gevoelens langer duren. Een andere opvatting is dat emoties primaire reacties zijn op een situatie en gevoelens worden beïnvloed door gedachten. Met dit laatste is ze het pertinent niet eens: “Alle emoties kunnen door gedachten beïnvloed worden. Het lijkt alsof iedereen maar wat roept. Wat ik er over kan zeggen is dat ‘voelen’ een werkwoord is. In die zin gebruiken we het woord ‘voelen’ voor zowel fysieke gewaarwordingen, onze intuïtie, het aanvoelen van anderen en voor emotionele gevoelens. ‘Ik voel me

heus 10 – 2017

10-10-17 18:44

f oto: e m m a

a chten

misselijk.’ ‘Ik voel me in de steek gelaten.’ Gevoelens kunnen van binnenuit komen in de vorm van intuïtie. ‘Ik heb het gevoel dat dit niet goed komt.’ Voelen en intuïtie liggen in elkaars verlengde. Emoties koppel ik aan de vier primaire emoties: angst, woede, verdriet en vreugde. Ik noem ze primair, omdat we ermee geboren worden. Alle andere emoties zijn een afgeleide van deze primaire emoties behalve liefde.

Dat is een verhaal apart. Kijk maar eens naar jaloezie.

Jaloezie bevat angst, boosheid en verdriet. Omdat ik geen steekhoudend argument kan vinden om een onderscheid te maken tussen emoties en gevoelens, ben ik daar niet star in en gebruik dus emoties en gevoelens door elkaar.”

Emoties horen intrinsiek bij de mens. Niet voelen is niet mogelijk, stelt Marja, omdat gevoel constant aanwezig is: “Je hebt gevoelens over alles wat je doet, over de toekomst, over je herinneringen en over alle mensen waar je mee te maken hebt. Elke situatie waarin je je begeeft zet gevoelens in beweging, ook als je je hiervan niet bewust bent. Emoties komen en gaan. In een ontmoeting kun je verschillende gevoelens ervaren. Zo kan een gesprek met een vriend eerst fijn zijn, omdat je blij bent elkaar weer te zien en vervolgens kun je geïrriteerd raken, omdat je vriend geen belangstelling toont. Al deze gevoelservaringen kleuren al je ontmoetingen.”

h eus 10 – 2017

Heus 10-2017.indd 3

Waartoe dienen emoties eigenlijk?

Het antwoord op die vraag is heel simpel, volgens Marja: gevoelens maken ons attent op onze behoeften. “Zij leveren ons de energie die we nodig hebben om onze behoeften te bevredigen. Emoties geven aan waar je plezier aan beleeft, wat je verdrietig maakt, waar je je aan ergert, waar je bang voor bent en waar je jaloers op bent, wanneer je je eenzaam voelt, wat je ontroert, waarnaar je verlangt, wat je absoluut niet wilt, wat je raakt en wat je kwetst. Door al deze gewaarwordingen leer je jezelf beter kennen en kun je beter keuzes maken in je leven. Emoties zijn krachten met een functie. Ze helpen je om met het leven om te gaan. ‘Emotie’ komt van het Latijnse werkwoord ‘emovere’, dat betekent ‘doen bewegen’. In het Engels is dit duidelijker: ‘emotion’. Dat heeft het woord ‘motion’ al in zich. Een emotie is dus de aanzet tot een beweging. Bijvoorbeeld wanneer je je grenzen moet aangeven, omdat je voelt dat je teveel aan het geven bent of de behoefte voelt om even alleen te zijn.

Door grenzen aan te geven voorkom je dat je overspannen raakt of dingen doet die je niet wilt. Emoties dragen bij aan een gevoel van vitaliteit, want emoties zijn energie. Door ze toe te staan laat je de energie in je lichaam stromen. Als je emoties tegenhoudt, kost dat energie. Emoties geven relaties diepgang. Je leert elkaar goed kennen door te delen waarvan je houdt, wat je verlangens zijn, je teleurstellingen, etc.

3

10-10-17 18:44

Zo ontstaan betrokkenheid en begrip. Je ontdekt waar je gevoelig voor bent en welke emotionele behoeftes je hebt. Hoe transparanter je bent in je gevoelens, des te makkelijker leert iemand je kennen en vertrouwen.”

D e 15 emot ies Vanaf onze geboorte ervaren we vier basale (primaire) emoties: angst, verdriet, boosheid en vreugde.

Tijdens het eerste levensjaar speelt het gevoel van vertrouwen versus wantrouwen zich af rond de bevrediging van de orale behoeften. Worden de orale behoeften in deze fase voldoende bevredigd, dan zal het kind een gevoel van basisvertrouwen ontwikkelen als deel van de persoonlijkheid. Het gevoel van vertrouwen versus wantrouwen, maar ook compassie, eenzaamheid, schaamte, schuldgevoel, jaloezie, liefde en verlegenheid spelen zich af in de relatie met anderen. Dit zijn de zogenaamde sociale emoties.

Naast deze twaalf emoties bespreekt Marja in haar ABC ook nog de emoties hoop, machteloosheid en zelfvertrouwen, omdat deze voortdurend aanwezig zijn in het reilen en zeilen van ons leven.

Binnen de wetenschap zijn er verschillende opvattingen over het aantal basisemoties. Sommige wetenschappers gaan uit van acht basisemoties: liefde, angst, vreugde, woede, verdriet, verbazing, schaamte en walging. Anderen gaan uit van zes universele basisemoties, zoals de Amerikaanse psycholoog Paul Ekman: vreugde, verdriet, angst, woede, verbazing en walging. Hij gaat ervan uit dat ze universeel zijn, omdat deze emoties overal ter wereld in de gezichtsuitdrukking van de mensen wordt herkend. Daarnaast wordt er, zoals bij de geweldloze communicatie, een indeling gemaakt in vier emoties, de zogenaamde 4 B’s: blij, bedroefd, bang en boos. Deze eenvoudige indeling spreekt Marja erg aan, omdat bijna alle gevoelens tot deze vier basisemoties zijn te herleiden. Een uitzondering: liefde.

H et ABC Tien jaar geleden ging Marja op zoek naar een voor iedereen leesbaar en toegankelijk boek over emoties.

Het boek dat ze voor ogen had, kon ze niet vinden en in 2013 verscheen haar eerste boek ‘Emoties wat moet ik ermee?’ Tijdens het schrijven aan haar eerste boek kwamen de ideeën voor een tweede boek als vanzelf naar voren: “Een boek met specifieke informatie over verschillende emoties. Er zijn wel boeken over een specifieke emotie, bijvoorbeeld over angst, boosheid, jaloezie, verlegenheid of over zelfvertrouwen, maar er bestaat geen boek waarin al deze belangrijke emoties compact en compleet worden beschreven. Daarnaast ken ik geen boek waarin zowel de constructieve en destructieve aspecten van een emotie worden behandeld. Dat kan bij mensen

4

Heus 10-2017.indd 4

H e t b e l a ng va n e m ot i e s Emoties laten merken hoe het met je gaat. Je leert jezelf kennen door je emoties. Emoties zijn een leidraad bij het maken van keuzes. Je leert andere kennen door hun emoties. Emoties zorgen voor je welzijn. Je kunt het leven ten volle ervaren. Emoties helpen je verlies te verwerken. Emoties helpen je krachtig te zijn. Emoties geven diepgang in je relaties. Emoties zorgen voor intimiteit. Emoties zijn een bron van energie. Emoties verbinden je met anderen.

Emoties maken je attent op je behoeften. Emoties geven aan wanneer je iets niet wilt. Emoties geven aan wat je raakt. Emoties geven aan waar je plezier aan beleeft. Emoties geven aan wat weerstand oproept. Emoties zetten je in beweging. Emoties zijn krachtig. Emoties zorgen voor je gezondheid.

Emoties geven kleur aan je leven.

veel verwarring en discussie weghalen over de indeling in positieve en negatieve emoties. Een emotie is niet negatief of positief van zichzelf, het is er gewoon, maar de meeste emoties hebben een constructief en destructief aspect. Dat is nog niet eerder zo beschreven.”

Vanwege haar uitgebreide onderzoek naar de verschillende emoties is het meer een handboek geworden: “Ik pretendeer niet volledig te zijn, maar het is wel een aardige ABC van 15 emoties geworden. Het is een boek dat je openslaat als je bezig bent met een bepaalde emotie en je wilt het fijne er van weten.”

V e rs ch i l l e nde t y pe s Fijne gevoelens willen we allemaal wel ervaren, denk aan plezier, opwinding, spanning en verlangen. Deze gevoelens geven ons energie en zin in het leven. Vervelende gevoelens, zoals verveling, verdriet, boosheid, angst, wanhoop, schaamte, onzekerheid en machteloosheid, hebben we liever niet. Volgens Marja is dit, omdat deze emoties spanning geven en we er moeilijk mee kunnen omgaan. “Helaas”, zo vertelt ze, “laten gevoelens zich niet zo gemakkelijk negeren. We kunnen gevoelens onderdrukken, maar daarmee zijn ze nog niet weg. In mijn eerste boek beschrijf ik zeventien types in het (niet) omgaan met emoties in het algemeen. We zijn heel creatief in het vermijden of onderdrukken van emoties. Tijdens het schrijven van dit boek realiseerde ik mij dat we ook heel verschillend omgaan met al deze afzonderlijke emoties. Het was een leuke en interessante ontdekkingstocht om helder te krijgen welke types er allemaal zijn. Bij een type gaat het om gedrag dat automatisch ontstaat, waarbij je geen vrije keuze ervaart. Bij elke type ga ik in op het gedrag, de valkuil, het effect

heus 10 – 2017

10-10-17 18:44

op de omgeving, mogelijke oorzaken en de uitdaging.

Bij verschillende emoties komen soms dezelfde types terug. Het type van de grijze muis komt voor bij de emoties angst, liefde, verlegenheid en zelfvertrouwen. De optimist, pessimist en de hooggevoelige zijn types die ook bij verschillende emoties aan de orde komen. Dat is onvermijdelijk. Omdat het een wezenlijk deel is van iemand zijn persoonlijkheid, beïnvloedt het hoe diegene omgaat met de meeste emoties. De optimist zal in veel situaties optimistisch zijn en dat geldt ook voor de pessimist in het pessimistisch zijn. Maar het is wel interessant om te beseffen dat een basishouding van iemand dus beïnvloedt hoe diegene met bepaalde emoties omgaat.”

Per emotie heeft Marja de types gerangschikt op een lijn waarbij het zinvol omgaan met de emotie het nulpunt is. Onder het nulpunt vind je degenen die gedrag hebben ontwikkeld waarin de beschreven emotie in oplopende mate wordt vermeden. Boven het nulpunt vind je de types die de emotie in oplopende mate ervaren in hun dagelijkse leven. Deze indeling maakt duidelijk dat er aan de ene kant mensen zijn die verschillende manieren hebben om een specifieke emotie te vermijden en aan de andere kant mensen die bepaalde emoties als het ware uitvergroten en juist heel erg tentoonspreiden. Zo zal niet iedereen op dezelfde manier met angst omgaan: “De ene persoon heeft geleerd situaties die angst oproepen te vermijden en een ander wordt geregeerd door angst. De meeste vormen van typegedrag worden al jong ontwikkeld. Ouders geven aan welke emoties gewaardeerd worden en welke emoties veroordeeld worden. Daarnaast geven ze zelf een voorbeeld in het omgaan met verschillende emoties. Aangezien je als kind nog totaal afhankelijk bent van je ouders en je ervan uitgaat dat je ouders de wijsheid in pacht hebben, geloof je dat hun gedrag normaal is.

Mijn indeling in types bij al deze verschillende emoties ben ik nog niet eerder tegengekomen en ik vind het zelf heel verhelderend, omdat het aangeeft hoe iemand in het leven staat.”

ACCePtABe l Na enkele decennia haar emoties niet te hebben gekend en erkend, heeft Marja door langdurig emotioneel lichaamswerk alle facetten van emoties kunnen ervaren en accepteren. Tijdens haar opleiding aan de theateracademie heeft ze kunnen experimenteren met het naar buiten brengen van allerlei emoties.

Desondanks zijn er bepaalde situaties waarin ze het uiten van emoties lastig vindt: “Het is niet altijd handig om je emoties te uiten. Word ik boos op mijn buurman, omdat hij vergeten is de poezen eten te geven? Word ik boos op mijn vader, omdat hij steeds maar weer over zichzelf praat en geen vragen stelt?

h eus 10 – 2017

Heus 10-2017.indd 5

Zoals veel mensen kan ik last hebben van de angst voor het effect als ik mijn irritatie uit. Ja, dan is het makkelijker om in plaats daarvan even lekker tekeer te gaan tegen mijn man over de situatie.” Na een korte overpeinzing vervolgt Marja: “Het klinkt misschien wat overdreven, maar emoties hebben mijn leven gered. Ik denk dat ik al jong min of meer depressief door het leven ging en veel verwarring had over het leven. Ik had geen richtlijn hoe te leven en vooral hoe om te gaan met anderen. Door het onderkennen en ervaren van al mijn emoties weet ik wie ik ben en waar ik blij van word en ben ik in staat met tegenslag om te gaan. Emoties helpen mij pijn te verwerken en daadkracht in te zetten.

Door de onnatuurlijke, geforceerde scheiding die we hebben leren aanbrengen tussen denken en voelen kan het bijna niet anders dan dat we in zekere zin voortdurend in conflict zijn met onszelf. Het rationele, controlerende deel probeert het emotionele deel te beheersen. We proberen onszelf als het ware te overwinnen. We maken een onderscheid tussen wat we acceptabel vinden en wat we afkeuren in onszelf en in anderen. Maar daarmee is het niet wenselijke deel niet verdwenen, omdat we het wegredeneren. Het kan een uitputtende strijd met jezelf worden. Een strijd tussen wie je wilt zijn en wie je bent. Je wilskracht kan sterk zijn, maar het zal je nooit lukken je gevoelens en gevoeligheden weg te nemen. Je kunt die hooguit tijdelijk onderdrukken of weg redeneren. Je kunt jezelf niet overwinnen, maar je kunt wel leren jezelf te accepteren met al je gevoelens en gevoeligheden.”

‘ABC van 15 emoties’ is een handboek voor therapeuten, coaches en andere hulpverleners, maar net zo goed een boek voor iedereen die meer inzicht wil hebben in de complexiteit van al deze emoties. Het is de wens van Marja dat mensen door meer inzicht te krijgen in emoties op een positieve manier naar de eigen emoties en die van zijn dierbaren gaat kijken: “Ik wens het iedereen toe om het hele palet aan emoties te ervaren, te accepteren en daar te uiten waar het veilig is.”

ABC van 15 emoties Marja Postema Illustraties: Ruzica Parsons 21 x 21 cm, geheel in kleur, circa 340 pagina’s, € 34,50 isbn 978 94 91557 36 1 nur 728 Verschijnt november/december 2017

5

10-10-17 18:44

interview

C h ri st i ne d e V r i e s :

“Probeer het maar, het zal je zo verrassen!”

Ze schrijft al sinds haar pubertijd en zal dat ook altijd blijven doen.

Christine de Vries vindt het onvoorstelbaar dat het in 2018 alweer 25 jaar geleden is dat de eerste cursisten bij haar thuis aan de eettafel plaatsnamen en kennismaakten met haar schrijfmethode.

Haar methode is niet wezenlijk veranderd en draait nog steeds om bezinning en zelfexpressie. De twee nieuwe Shodo schrijfboekjes sluiten daarbij uiteraard naadloos aan.

S

“

chrijven is niet meer weg te denken uit mijn leven. Ik schrijf bijna iedere dag en ik denk dat ik diep ongelukkig zou zijn als ik niet meer zou kunnen schrijven. Het is mijn manier om op adem te komen, om stil te staan bij wat er echt toe doet en met meer aandacht te leven.” Als je deze woorden van Christine leest, dan zou je haast denken dat ze woorden ademt en er inkt door haar aderen stroomt. Er zijn perioden waarin ze meer dan gewoonlijk schrijft, bijvoorbeeld bij een grote verandering, zoals een nieuwe liefde, verhuizing, een andere baan of ernstige ziekte. Maar het zijn niet alleen die momenten van grote ommekeer waarop ze schrijft: “Nee, gelukkig niet. Het is ook heerlijk om mezelf te trakteren op een schrijfmoment in een grand café met een goede sterke cappuccino en nog geen enkel idee waarover ik zou willen schrijven. Dan ga ik daar gewoon zitten en kijk ik om me heen, laat mijn oog op iets vallen en begin met een omschrijving van wat ik zie. Voordat ik het weet doet het me ergens aandenken en ben ik in contact met een herinnering of een verlangen – heerlijk om te doen!”

D ie p e z u ch t Op Aruba ontdekte ze het schrijven pas echt: “Er waren daar zoveel zaken onbekend en soms ook verwarrend, dat ik behoefte had aan een uitlaatklep. Ik wilde ook meer orde en inzicht in hoe ik met situa-

6

Heus 10-2017.indd 6

ties kon omgaan. Ik speelde dan met perspectief, stelde mezelf vragen en ontdekte de kracht van structuur. Ik ontdekte dat er mensen waren die – net als ik – in hun dagboek schreven als een vorm van reflectie.

Dat was een geweldige ontdekking.”

Nog steeds schrijft Christine bijna iedere dag en ook op vakantie gaat er een ‘schrijftafeltje’ mee. Soms komt het er niet van door de waan van de dag, maar als dit twee dagen achter elkaar gebeurt, voelt ze zich innerlijk steeds voller worden: “Dan verlang ik naar die diepe zucht die ik na het schrijven vaak voel. Het is in zekere zin wel een soort gewenning die zich dan laat kennen – en ik weet ook dat ik er voor zorg om op dag 3 er wel tijd voor te maken, al moet ik er ’s morgens vroeg mijn bed voor uit.”

Sp i e g e l De methode die Christine heeft ontwikkeld is erop gebaseerd dat schrijven wordt gebruikt als een creatieve vorm van bezinning en zelfexpressie. Het gaat erom dat de schrijver zonder oordeel leert luisteren naar wat er in hem gehoord en verwoord wil worden en door dit op te schrijven zichzelf beter leert kennen. Naast de inhoud van de tekst is het schrijfproces ook van groot belang. Ze vergelijkt het schrijven vaak met een spiegel, waarin we aspecten van onszelf herkennen of ontdekken. “Als ik bijvoorbeeld in een cursus een schrijfopdracht geef en de cursiste

heus 10 – 2017

10-10-17 18:44

ervaren in het schrijven. Door geen structuur te gebruiken ligt het risico op de loer dat ondanks de vele woorden niet echt veel wordt gezegd en waar het echt over gaat niet aan bod komt. Structuur kun je bijvoorbeeld bieden door te werken met open zinnen of lijstjes, zoals in een van de nieuwe schrijfboekjes.

Maar buiten dat zorgt de structuur er ook voor dat mensen leren dat je niet veel tijd hoeft te hebben om te schrijven. Vijf minuten kan al voldoende zijn om te benoemen wat er speelt of je aandacht vraagt.”

H a rdo p Naast het schrijven is het hardop voorlezen van eigen teksten een belangrijk onderdeel van de methode. Schrijven en hardop lezen horen bij elkaar, aldus Christine, want als je schrijft zonder vooraf eerst na te denken over wat je gaat schrijven, maar het gaandeweg ontdekt, dan is het hardop lezen het moment waarop je pas echt kunt ervaren wat je hebt geschreven en welke betekenis je aan de tekst en het schrijfproces wilt geven. “Om te kunnen schrijven breng je de aandacht naar binnen en door te lezen maak je de beweging naar buiten. Daardoor kun je als schrijver het nogmaals mee naar binnen nemen en voelen wat het met je doet. Dit levert vaak mooie en waardevolle inzichten op.”

Boeken voelt weerstand om te beginnen met schrijven is dat ook een heel interessant gegeven. Niet alleen het feit dat ze weerstand ervaart, maar ook wat ze dan met die weerstand doet. Begint ze ondanks alles toch te schrijven, legt ze haar pen neer of past ze de oefening aan? Door hier met open blik naar te kijken leert de schrijver veel over zichzelf als persoon en als schrijver en dat schept ruimte. Zo krijgen steeds meer herinneringen en ervaringen de kans om gekend te worden en dat is vaak heel verrassend om te ervaren.

Opeens denk je aan momenten of ervaringen waaraan je lang niet hebt gedacht. Door ze op te schrijven maak je er weer contact mee.”

S t ru c t uur In haar methode is een belangrijke rol weggelegd voor een duidelijke structuur: “De structuur zorgt ervoor dat het voor de schrijver uitnodigend en veilig is om in zichzelf op ontdekkingsreis te gaan. Wanneer mensen beginnen met schrijven doen ze dit vaak zonder duidelijke kaders of focus. Mensen beginnen gewoonweg te schrijven en zien wel waar ze na verloop van tijd uitkomen. Daar is op zich helemaal niets mis mee, het is alleen niet voor iedereen de manier om voldoening, inzichten en plezier te

h eus 10 – 2017

Heus 10-2017.indd 7

Haar eerste boek dat verscheen is ‘Dagboek als spiegel’, een handboek met veel verschillende oefeningen en praktijkvoorbeelden. Het is heel geschikt voor de beginnende schrijver, maar ook voor de ervaren schrijver die op zoek is naar inspiratie om het schrijven eens over een andere boeg te gooien. ‘Innerlijk pelgrimeren’ is echt een reisgids voor de schrijver die innerlijk op reis wil gaan, zonder vooraf al te weten waar hij over wil schrijven. Deze schrijfreis aangaan als een pelgrimstocht brengt je direct naar het land van het hart en de ziel. Het is altijd boeiend om te ontdekken wat je onderweg tegenkomt en wat je graag wilt achterlaten. Je kunt de reis verschillende keren maken en iedere keer is die weer anders. ‘Fluisteringen van Licht’, ‘Ruimte scheppen voor een nieuw begin’ en de Shodo schrijfboekjes zijn echte werkboeken. Christine ontwikkelt ze met veel plezier: “Ik vind het heerlijk om ze te maken, want nieuwe schrijfoefeningen bedenken is voor mij heel inspirerend. Inspiratie delen is belangrijk voor me en ik ben altijd op zoek naar nieuwe manieren om dit te kunnen doen, want door inspiratie te delen kan het gedachtegoed zich ontwikkelen en groeien. Ik werk ook altijd met mijn eigen werkboeken, want ik geniet ervan om me er dan gedurende enkele weken helemaal aan te wijden en het levert me keer op keer verrassende inzichten en ervaringen op.”

7

10-10-17 18:44

lij stje s e n ronde l e n Iedereen maakt wel eens een lijstje, vooral van dingen die moeten of die je vooral niet mag vergeten. Christine werkt op een andere manier met lijstjes. Het eerste lijstje dat ze zelf maakte bestond uit een opsomming van alles waarvan ze te veel wil.

“Een boeiend onderwerp”, zo verklaart Christine haar keuze. “Het ligt me na aan het hart. Ik ben heel snel enthousiast over van alles en binnen de kortste keren voel ik het passievuur al branden. Ik ervaar vaak dat de dagen te kort zijn en dan is het een hele oefening om bewust te vertragen, minder in te plannen, meer te laten en te durven wachten… Het item dat ik koos om over te schrijven was mijn agenda, die ik nog steeds te vaak en te veel vol stop met allemaal leuke dingen en afspraken met lieve mensen…”

Mensen die vaker creatief schrijven kennen de elfjes en haiku meestal wel. De rondeel is minder bekend, maar is een favoriet van Christine: “De herhalingen in het gedicht van maar acht regels maken het direct zo krachtig en vaak ook nog heel fraai om naar te luisteren. Het is een vorm die echt iedereen kan schrijven! Ik kan alleen maar zeggen: probeer het maar – het zal je zo verrassen!”

Voor wie wat extra begeleiding fijn vindt heeft Christine een schrijfprogramma ontwikkeld waaraan je vanaf woensdag 8 november kunt meedoen tot de Kerst begint. Het is gebaseerd op het schrijfboekje ‘Rondelen’. Iedere dag schrijf je een rondeel, de zondagen zijn voor reflectie en de afronding is de dag voor Kerst. Voor Pasen heeft ze een soortgelijk programma ontwikkeld, maar dan gebaseerd op het schrijfboekje ‘Lijstjes’.

Rondelen – Shodo schrijfboekje 3 Christine de Vries Coverillustratie Pol Wijnberg 96 pagina’s, 14,5 x 14,5 cm € 9,95 isbn 978 90 77408 72 8 nur 728 Verschijnt oktober 2017

Lijstjes – Shodo schrijfboekje 4 Christine de Vries Coverillustratie Pol Wijnberg 96 pagina’s, 14,5 x 14,5 cm € 9,95 isbn 978 90 77408 73 5 nur 728 Verschijnt oktober 2017

8

Heus 10-2017.indd 8

i nsPi rAt i e Ruim 12 jaar geleden is Christine met het schrijfcafé in Alkmaar gestart, ze begeleidt meerdaagse schrijfretraites in het klooster, geeft cursussen in systemisch schrijven, schrijfretraitedagen, workshops op maat voor speciale doelgroepen, de gecertificeerde training ‘Luisteren naar je pen’© en dan ook nog eens al die boeken. Waar haalt ze de inspiratie vandaan? Christine: “Inspiratie is iets waarvoor ieder mens zich kan openen. Het wordt ons gegeven door de bron. We kunnen het niet afdwingen of naar onze hand zetten. Door te blijven schrijven zorg ik voor een vruchtbare akker waar het zaad van ideeën in kan vallen. Vervolgens geloof ik oprecht dat inspiratie wil bewegen en dat kan alleen als ik het niet alleen voor mezelf houd en het tot mijn bezit maak, maar bereid ben om het met gulle hand te delen met anderen. Ik denk dat het daarom bij mij zo rijk en moeiteloos blijft stromen – en dat is iets waar ik echt iedere dag intens van geniet en dankbaar voor ben.

En het mooie is: de bron van inspiratie is onuitputtelijk!”

Dagboek als spiegel Innerlijk pelgrimeren Fluisteringen van licht Ruimte scheppen voor een nieuw begin Open zinnen Clusters

heus 10 – 2017

10-10-17 18:44

interview

J os K est er :

“Het gaat om herstel van de harmonie” ‘Mannen zijn geen vrouwen’ is een boek over de rol van mannen, de disbalans tussen mannen en vrouwen en herstel van de harmonie. Over slachtoffers en daders, onveiligheid en dienstbaarheid. Historie en DNA. Over de omslag van de matriarchale naar de patriarchale samenleving. De rol van de Amerikaanse filmindustrie... Maar ook een boek over een persoonlijke reis en grote ontdekkingen. Een vraaggesprek met auteur Jos Kester.

Waarom vind je het nodig dat mannen nadenken over de rol die zij invullen en of de positie die ze al eeuwenlang innemen de juiste is?

“Dit is nodig omdat we in een sterk veranderende wereld leven, waarin met name vrouwen de rol die ze eeuwenlang is opgedrongen niet meer wensen.

Dat zie je overal om je heen gebeuren en op verschillende manieren. Vrouwen die maatschappelijk van zich laten horen en belangrijke posities vervullen, al zijn dat er nog veel te weinig. Maar ook vrouwen die vooral vrouw willen zijn zonder zich tegelijkertijd onveilig te voelen. Die niet meer volgens de normen van de mannenwereld willen leven. En dat is waarin we nog steeds zitten als samenleving. In een mannenwereld. Als trainer en coach heb ik veel te maken met de onveiligheid die vrouwen ervaren op hun werk, thuis, in relaties. Waar ze zich niet kunnen ontplooien als vrouw. En dan kom ik uit bij waar ik het met mannen over heb, dat we vrouwen die veiligheid wel moeten bieden. Dat betekent in mijn ogen dat wij als mannen op een verkeerde plek zijn terechtgekomen door de eeuwenlange toestemming van kerk en overheid dat mannen vrouwen mogen domineren. Een gezegde van de Cherokee drukt dat wat mij betreft haarfijn uit: ‘Een vrouw haar hoogste roeping is om een man te leiden naar zijn ziel en hem te verenigen met de bron; haar laagste roeping is hem te verleiden, hem te scheiden van zijn ziel en hem doelloos te laten ronddwalen. Een man zijn

h eus 10 – 2017

Heus 10-2017.indd 9

hoogste roeping is om de vrouw te beschermen, zodat ze ongedeerd en in vrijheid de aarde kan bewandelen. Zijn laagste roeping is om met geweld het leven van een vrouw binnen te dringen.’

Toen ik dit voor het eerst las voelde ik weerstand bij die eerste zin over het hoogste doel van een vrouw.

Die weerstand uit zich in een gevoel dat mijn ziel niet veilig is bij een vrouw. Dit zit diep in mijn DNA. Ik ben hier veel mee bezig geweest en door schade en schande erachter gekomen dat dit klopt. Dat ik alleen via de vrouw kan terugkeren tot mijn bron, wat zoveel betekent als ‘tot in mijn kern weten wie ik ben’. De reden is simpel: vrouwen kennen de bron, omdat ze het leven doorgeven. Ook als ze geen moeder zijn. Als mannen vrouwen domineren raakt het leven verstikt. Dat is wat er is gebeurd. Vrouwen staan anders in het leven dan mannen die – even stereotiep – doelgericht zijn en hun omgeving daarbij vaak uit het oog verliezen. Kijk naar de wereld om ons heen. Dus ik wil met dit boek graag de discussie op gang brengen waarom mannen in essentie dienstbaar zijn aan het vrouwelijke en niet andersom.

Gezien ons verleden hebben wij mannen de taak om de vrouwen alle ruimte te geven die ze nodig hebben om er als vrouw te mogen zijn. En misschien denken mannen nu dat het om schuld gaat en we daarom iets terug moeten doen. Dat is in geen geval waar. Het gaat niet om schuld, maar om herstel van de harmonie tussen vrouwen en mannen. Ik heb het sterke

9

10-10-17 18:44

vermoeden dat als wij in staat zijn de ruimte aan de vrouwen terug te geven die wij ze hebben afgenomen, daarmee volgens mij de disbalans tussen mannen en vrouwen zal herstellen. Ik moet hierbij wel bij zeggen dat als ik ‘wij mannen’ zeg ik ook al de mannen in hun voorouderlijn bedoel. Met hen zijn we hoe dan ook verbonden.”

Sinds wanneer denk jij na over de rol die jij als man invult en welke gedachten heb je erover gedacht?

“Dat kwam eigenlijk pas nadat ik met sjamanisme in aanraking kwam en ik me ging verdiepen in de indiaanse samenlevingen. Voor die tijd zag ik mannelijkheid zoals ik dat om me heen zag gebeuren. Als vanzelfsprekend. In de zeventiger jaren werd over die rol gesproken en werd ik me meer bewust van mijn houding. Al denk ik dat ik veel deed wat gewoon was als man, ook al was ik nooit echt een mannen-man.

Ik ging liever met vrouwen om. Daar kon je wel een goed gesprek mee hebben namelijk. In de sjamanistische opleiding die ik in 1996 ben gaan volgen deden we een familieopstelling voor mijn familie en als laatste stelde ik mijn vader op. Ik stelde hem een vraag en hij deed precies zoals altijd: hij gaf een vaag nietszeggend antwoord. Ik ontplofte bijna. Ik wist niet dat ik zo veel boosheid daarover had. Na afloop zei de docent dat ik de rest met mijn vader moest uitzoeken. Dat ben ik gaan doen. Vanaf die tijd zijn me dingen langzaam duidelijk geworden en dan met name de rol die mijn vader in het gezin innam.

Hij was de afwezige vader die zorgde voor een inkomen. Op alle vragen die ik had als jongen gaf hij geen antwoord. Hij zei dan: ‘vraag dat maar aan je moeder.’

Dit is uiterst pijnlijk voor een zoon, weet ik nu, want hij wil het van zijn vader horen. Ik werk veel met mannen en dan hoor je dat dit een veelvoorkomend verdriet is in mannen; vaders die er niet zijn geweest voor hun zoons. Dit is geen aanklacht tegen die vaders, want zoals ik dat met mijn eigen vader heb ondervonden wist hij het ook niet. En zijn vader waarschijnlijk ook niet. Opvoeding of contact was iets voor moeders, niet voor vaders. Na die opstelling heb ik hem opnieuw vragen gesteld. Ook al kreeg ik misschien niet een uitgebreid antwoord, hij stuurde me niet meer naar mijn moeder.”

Waarom hebben de Europeaanse mannen die Amerika veroverden op haar oorspronkelijke bewoners een grote invloed gehad en hebben ze dat nog steeds op het gedrag van mannen?

“Dit heeft te maken met het simpele gegeven dat niet alleen het slachtoffer gewond raakt, maar de dader net zo’n wond oploopt. Als hieraan geen aandacht wordt besteed dan zal dat gewond-zijn vermeden willen worden en uiteraard heeft dat invloed op je

10

Heus 10-2017.indd 10

karaktervorming. Deze wond is niet weggegaan met het uitsterven van die generatie. Die wond wordt van generatie op generatie doorgegeven. Dat ontdekken we nu dankzij familieopstellingen en de nieuwe wetenschap epigenetica, die zich bezighoudt met overerfbare veranderingen aan het DNA. DNA blijkt een geheugen te hebben. Je hoeft geen psycholoog te zijn om vast te stellen dat daderschap iets met je doet en dat het effect heeft op jouw welbevinden. Dus die strijd heeft zijn sporen nagelaten in de volksziel van Noord-Amerika. Daarbij komt dat de Europeanen die naar Amerika vertrokken met net zo’n wond daar naartoe gingen. Wij kunnen het dus niet allemaal op het conto van Amerikanen schrijven dat Amerika op de indianen is veroverd op de manier zoals dat is gebeurd.

Mannen in Amerika, maar ook hier, zijn zich steeds aan het bewijzen dat ze vooral mannelijk zijn en

heus 10 – 2017

10-10-17 18:44

mannelijk is niet zwak willen overkomen. Dus praten over je gevoelens die er zijn wordt gezien als zwak. Met dat verbergen van je gevoelens dender je dus over alles en iedereen heen of je kruipt weg en ben je gewoon niet aanwezig. Ik stel het wat zwartwit, want er zijn veel mannen die zich hier wel bewust van zijn en wel aanwezig zijn voor hun partners en kinderen en hun gevoelens uiten, maar dat is toch een minderheid. “ Waarom vind jij dat de Amerikaanse film- en amusementsindustrie haar stempel heeft gedrukt op het gedrag van mannen met name sinds de Tweede Wereldoorlog?

“Door vooral veel films te hebben gekeken. In films uit met name de jaren ‘50 en ‘60 komt een stereotiepe man naar voren die sigaretten rokend naast zijn glimmende auto staat en met andere mannen over football praat. Het is de man die de keuken inkomt waar zijn vrouw keurig in jurk en opgemaakt het avondeten klaarmaakt. Het is een type man die het voor het zeggen heeft, die altijd wil winnen, als de dood is als zwak getypeerd te worden, het zwakke (de vrouw) beschermt en opkomt voor familie en vaderland. Het is de man die de christelijke waarden hoog acht en alles wat afwijkt veroordeelt. De strijder tegen het kwaad. Het is de man die de Amerikaanse droom vertegenwoordigt en alles heeft en alles kan krijgen wat zijn hart begeert. Hij straalt vrijheid uit.

Europese mannen die nog in een hiërarchische maatschappij leefden en dit via film en de eerste televisies voorbij zagen komen, wilden dat natuurlijk ook. Vrijheid. Als een prins in een eigen auto rijden. Je niet meer onderdanig hoeven voelen, maar vrijheid voelen. Daarmee werd ook een houding overgenomen van de man die alles voor het zeggen had, een houding naar vrouwen had (als beschermer) die afweek van de Europese, maar haar nog steeds als ‘de vrouw van’ behandelde. Hollywood bracht de romantiek en de ‘ware liefde’ sterk tot uiting in films, maar de nadruk lag (ligt) op de bereidwillige sensuele vrouw.”

De tweede verhaallijn in je boek betreft de omslag van de matriarchale naar de patriarchale samenleving. Wanneer vond die omslag plaats en hoe ging die in zijn werk?

“Er bestaat veel controverse over dit onderwerp.

Wetenschappers – altijd weer die wetenschappers – zeggen er geen bewijs voor te hebben gevonden.

Maar goed, die zijn er wel, ook al kun je verschil van mening hebben over hoe bepaalde archeologische vondsten geïnterpreteerd moeten worden. Zo zijn er over heel de wereld beeldjes gevonden die de Moedergodin voorstellen. Merlin Stone heeft er in de jaren ‘70 een boek aan gewijd met de veelzeggende titel ‘When God was a Woman’. Als je kijkt naar de

h eus 10 – 2017

Heus 10-2017.indd 11

oude samenlevingen, dan waren die zeer vaak matriarchaal georganiseerd. In het boek ga ik zelfs verder dan de meeste schrijvers over dit onderwerp door te stellen dat God inderdaad een Godin was die de mens heeft geschapen. De Godin was overigens meerdere godinnen. Het is dus logisch dat er een verering is ontstaan rondom de moedergodin. De omslag naar de patriarchale tijd begon omstreeks 3.000 jaar voor Christus. Door klimaatverandering trokken nomadische stammen vanuit Eurazië naar de vreedzame landbouwculturen in het Westen, Midden-Oosten en India. Deze stammen kenden een patriarchale structuur met mannelijke goden. Ook hier bestaat weer veel controverse over.”

Kijk jij anders naar die omslag en de matriarchale c.q. patriarchale samenleving dan de vrouwen die hierover hebben geschreven?

“Nee, ik geloof niet dat ik daar anders naar kijk. Ik heb lang niet alle boeken gelezen over dit onderwerp.

Ik ben geen antropoloog of socioloog. Dat ik toch op deze ontwikkeling inga is vanwege hetgeen wij als mensheid hebben mee te maken. Zoals je individueel door allerlei stadia gaat, gaan we dat als mensheid ook. Daar gaat volgens mij die ontwikkeling van matriarchaat naar patriarchaat vooral over. Er is een alchemistische wet die zegt dat om bij het licht in jezelf te komen je door alle stadia heen moet. Volgens die wet kan verlichting of bewustwording pas ontstaan als je de materie volledig eigen hebt gemaakt. ‘Ik ben van binnenin het Licht’, is de geheime wetenschap van de alchemie. Bij die ontwikkeling zijn we als individu en als mensheid nu aangekomen. Dat is het mooie van deze tijd. Dat we dat licht in onszelf aan het ontdekken zijn en dat willen leven. Het patriarchaat met zijn doelgerichtheid en het willen kennen van het leven op aarde heeft gezorgd voor de materiële wereld die we om ons heen zien. Als je de materie in de kern bekijkt, zie je dat alles wat er is uitgevonden feitelijk een afspiegeling is van de mens zelf of kenmerken zijn van de mens. En dat niet alleen, we zoeken via de materie ook naar het goddelijke. De kwantummechanica is nog steeds op zoek naar dat ene deeltje dat ‘alles doet bewegen’. We komen er langzaam achter – ook via de wetenschap – dat het goddelijke in onszelf aanwezig is en verbonden met alles om ons heen. We beïnvloeden elkaar dus constant. Het patriarchaat is een zoektocht naar het kennen van onszelf, zou je kunnen zeggen. Waar we nu zijn aanbeland als mensheid is dat vrouwen en mannen samenkomen, gaan samenwerken, elkaar versterken en steunen en vooral liefhebben zonder afhankelijk te zijn van elkaar. Dus ieder op haar/zijn plek. Dat is een belangrijk zo niet het belangrijkste thema van het boek.”

11

10-10-17 18:44

In wat voor samenleving leven we nu?

“Een samenleving waarin je twee stromingen sterker ziet worden. De spirituele stroming, om dat zo maar aan te duiden, en de harde mannelijke stroming. Die laatste stroming bestaat vooral uit mannen en vaak zijn dat ook nog belangrijke politieke en maatschappelijk figuren die alles bij het oude willen laten of zelfs de tijd willen terugdraaien. De spirituele stroming bestaat uit vrouwen en mannen die beseffen dat er meer is tussen hemel en aarde dan ons lang is voorgehouden. Zij zijn op zoek, gaan op zoek, doen aan yoga, tantra, mindfulness, wikka, druisme, sjamanisme enz. Die mensen ontwaken langzaam uit de eeuwenlange beklemming en kunnen vanuit een hoger perspectief naar zichzelf en hun omgeving kijken. Dan zien ze hopelijk dat achter alles wat er op aarde gebeurt een reden schuilgaat: we zijn op weg naar een hoger bewustzijn. Er zal nog meer verzet van de oude garde komen, maar ik ben er heilig van overtuigd dat dat een achterhoedegevecht is. En ja, natuurlijk. Ik zit midden in die spirituele stroming, maar ik zie ook wat er in de wereld aan de hand is.

Dat de moed je dan soms in de schoenen zakt, is logisch. Maar als je naar je eigen leven kijkt, dan zie je dat groei pas daar ontstaat waar crisis is. Mijn leermeester zei me: ‘Eer je crisis. Via die crisis kun je verder groeien.’ Tenzij je dat weigert natuurlijk. De harde aan de materie vasthoudende mens weigert naar de kern van de crisis te kijken en het gevolg te trekken dat groei altijd gepaard gaat met weerstand, dat je daar juist moet zijn en er niet van moet wegkijken. Kijk ter vergelijking naar het plantje dat uit het harde omhulling van het zaadje breekt en de weeën die voorafgingen aan onze geboorte. Die weerstand is ook angst voor verandering. Angst om wat je bezit, wie je nu denkt te zijn te verliezen. Dus zie je dat regeringen mondjesmaat iets aan het klimaat willen doen, dat ze terroristen zien als iets wat moet worden uitgeroeid, wat helemaal niet kan natuurlijk, om twee belangrijke issues te noemen waar we dagelijks mee te maken hebben. Verandering zal dus van onderaf moeten komen. Van ons. Als we met genoeg zijn, zal die verandering vanzelf plaatsvinden. Mocht dat niet lukken dan kun je opnieuw naar jezelf kijken.

Dus als je weigert je groei serieus te nemen en blijft onderdrukken, word je er door het universum vaak hardhandig op gewezen dat je groei niet kunt tegenhouden. Dat vindt altijd een uitweg. Hoe dik die betonplaat ook is. Zo is het met de mensheid ook.”

Wat zie jij als ideale samenleving?

“Jeetje. Als we spreken over de verandering die we als mensheid meemaken, zijn we op weg naar een samenleving die al langer wordt aangeduid als het Aquaris Tijdperk. Maar om eerlijk te zijn kan ik me

12

Heus 10-2017.indd 12

er geen echte voorstelling van maken. Wel dat het totaal anders zal zijn dan we kennen. Ik waag toch een poging en dan beroep ik me ook op de indiaanse volkeren. Die hadden geen perfecte, maar wel een sociale samenleving waar alles met elkaar werd gedeeld, die het woord ‘bezit’ niet eens kenden, waar kinderen de vrijheid hadden om tot hun zevende te spelen en daardoor te leren, de vrijheid hadden om zelf te bepalen waar ze wilden wonen, bij hun grootouders of een tante in plaats van bij hun biologische ouders. Kijkend naar waarmee veel mensen nu bezig zijn, zie ik ook dat we de oude ideeën over relaties zullen loslaten. Dat wil zeggen het romantische idee dat je met een partner de rest van je leven deelt. Dat we de emotionele afhankelijkheid afleggen, niet meer exclusiviteit van elkaar eisen, dat we weer in gemeenschappen gaan wonen waar we met elkaar delen, elkaar ondersteunen, jonge mensen die ouders worden niet zelf opnieuw het wiel moeten uitvinden hoe je met een pasgeborene omgaat, waar de ouderen een volwaardige plaats innemen. En die vormen zie je nu al ontstaan, met alle aanpassingsmoeilijkheden die erbij horen, want we zijn dat helemaal niet gewend.”

Wat is jouw definitie van man c.q. vrouw, zoals je in de titel van het boek hebt gebruikt? Zijn dat de echte mannen en de echte vrouwen? Als die überhaupt bestaan…

“Die bestaan niet natuurlijk. We zijn allemaal zowel vrouwelijk als mannelijk. Dat inzien is ook van belang om de ander te begrijpen. Maar als je een definitie wilt, dan is de man iemand die vanuit zijn hart en vanuit zijn mannelijkheid kan opereren en de vrouw idem. Al komt daar bij de vrouw een ander gebied bij. Een vrouw is sterk verbonden met de cycli van de maan en de natuur. Ze beweegt mee op dat ritme en dat maakt dat ze zich veel meer bewust is van haar scheppend vermogen, zoals dat zich ook in de natuur afspeelt. Een man is meer het hoofd, terwijl, zou je kunnen zeggen, een vrouw meer haar buik is. Haar beslissingen zijn meer intuïtief en de intuïtie is de taal van het hart. Dat is denk ik het grote verschil tussen mannen en vrouwen.”

Waarom de titel ‘Mannen zijn geen vrouwen’?

“Per definitie zijn mannen geen vrouwen en vrouwen geen mannen. Er was een tijd dat we vooral op elkaar moesten lijken en er geen verschillen mochten bestaan. Maar die zijn er natuurlijk wel en dat moeten we ook in elkaar erkennen. Dus dat een man zijn vrouw niet als zijn beste vriend ziet en min of meer verlangt dat zij net zo reageert als die vriend.

Het is misschien wat ongenuanceerd wat ik nu zeg, maar ik zie veel mannen dit doen, inclusief mijzelf.

Het heeft even geduurd voor ik echt begreep, en daar

heus 10 – 2017

10-10-17 18:44

dus ook naar kon handelen, dat vrouwen emotioneel anders in elkaar zitten dan mannen. Dat ik als man niet direct in de vechthouding moet springen als ze een deel van het servies naar mijn hoofd gooit. Zeer waarschijnlijk – als ik op tijd heb gebukt – wil ze daarna vastgehouden worden en dan ook nog eens zonder dat ik haar direct allerlei oplossingen aanbiedt. Beetje lastig wel, geef ik ook onmiddellijk toe.

Verder is de titel gekozen om mannen er attent op te maken dat dit boek over mannen gaat in de hoop dat ze het oppakken als ze het ergens zien liggen.”

Je hebt het over het mechanisme van herhaling. Hoe heb jij dit mechanisme ontdekt en wat voor effect heeft het op jouw leven?

“Dat effect werd me duidelijk door het werken met de voorouders. Er is een oefening die we vaak gebruiken.

Je stapt dan zeven generaties terug in je voorouderlijn. Het principe is dat je dan op de plek van je voorouders voelt welk thema er in hun leven heeft gespeeld. Dat kan heel subtiele tot heftige fysieke reacties geven. Er is bewijs dat oude emoties via het DNA worden doorgegeven aan de volgende generatie en dat herhaalt zich dan. Het gaat om wat nooit het licht heeft kunnen zien in de vorm van erover hebben kunnen praten. Sjamanen weten dit al eeuwen, maar nu is het via de epigenetica ook aangetoond. Ik heb dat al eerder genoemd in het kader van dat dit bij volkeren ook gebeurt. Maar het is een heel simpel feit dat alles wat nog niet geleerd is, zich herhaalt. Voor mij is dit een universele wet. Je er bewust van worden wat er in je voorouderlijn zit is de enige manier om het anders te doen en het dus niet in de een of andere vorm blijven herhalen wat van generatie op generatie is gedaan.”

Welke grote ommekeer heeft er in jouw leven plaatsgevonden en wanneer?

“Die was zo rond mijn 45e. Naast dat ik veel vragen had over ons leven hier, ben ik ook altijd op zoek

geweest naar mensen met wie ik mij diep zou kunnen verbinden, het over die vragen kon hebben, die ook een wereld willen waarin we elkaar respecteren, er liefde is, er openheid is, er geen verborgen agenda’s en egotripperij zijn. Ook in de omgeving waarin ik me begaf kwam ik dat maar al te vaak tegen. Ik had me ingeschreven voor een vijfdaagse workshop Holotropic Breathing van Stanislav Grof en kwam in een omgeving terecht waarnaar ik altijd op zoek was geweest en waarvan ik dacht dat niet meer was te vinden. Misschien klinkt het overdreven, maar het was een bad van liefde en ik kwam er dus achter dat het wel bestaat. Als de voorwaarden er maar zijn dat mensen puur liefde kunnen zijn. Ik was echt overdonderd. Daar wilde ik meer van en ik wilde dat vooral ook zelf gaan doen, al wist ik echt niet hoe. In diezelfde tijd werd mijn oudste dochter geboren, dat was ook een gebeurtenis die me op een manier met een liefde vervulde die ik niet kende. En ongeveer tegelijkertijd begon ik aan een opleiding sjamanisme en transformatie. Die transformatie is nog steeds gaande.”

Had jij een vrouw willen zijn?

“Ik heb wel de ervaring in de huid van een vrouw te staan. Dat is een weekend die we in de jaartraining geven, waarin de vrouwen mannen worden en mannen vrouwen. Dat wordt uitgedrukt in kleding, opmaken en alles wat erbij hoort. Dat is zeer verhelderend. Ik heb wel gemerkt dat ik het heerlijk vind om die rol te spelen en ook te merken hoeveel macht een vrouw kan uitoefenen door een bepaalde houding naar mannen toe aan te nemen. Dat ze echt kan spelen met haar vrouwelijkheid en mannen het hoofd compleet op hol kan brengen. En dat gebeurt heel subtiel. De andere zijde is dat ik mijn eigen innerlijke vrouw in dat spel ben tegengekomen. En dat was nog specialer. Maar ik ben heel tevreden met mijn man zijn.”

Mannen zijn geen vrouwen Jos Kester Coverillustratie: Ruzica Parsons 14,5 x 21 cm, circa 192 pagina’s € 19,50 isbn 978 94 91557 37 8 nur 728 Verschijnt januari 2017

h eus 10 – 2017

Heus 10-2017.indd 13

13

10-10-17 18:44

interview

Pe t r a S tam:

“Maak je levens le In juni verscheen haar boek over krachtdieren met heel veel informatie. Daarna ging Petra Stam als een speer verder met de Krachtdierkaarten. Boek en kaarten bieden elk een eigen ingang tot de wijsheid van 66 dieren. Met de kaarten haal je het krachtdier erbij vanuit je onbewuste wanneer je advies of steun zoekt bij een probleem of in een bepaalde situatie.

“

I

k heb heel veel positieve, mooie en bijzondere reacties ontvangen op het boek. Mensen herkenden zich zo duidelijk in een krachtdier of stonden versteld van de teksten, omdat die zo resoneerden. Sommigen waren zelfs in tranen, omdat wat ze lazen bij hun kracht- of hulpdier zo’n bevestiging was van wie ze zijn”, vertelt Petra dankbaar. Tijdens het werk aan de kaarten bleef ze openstaan voor nieuwe inzichten. Zo observeerde ze in haar omgeving bijvoorbeeld nog duidelijker hoe wantrouwend kraaiachtigen (kraaien, eksters, Vlaamse gaaien, raven, etc.) naar mensen zijn, vooral als ze stoppen of iets naar hen gooien. “Ze verwachten niet zomaar een spontaan positief gebaar (zoals voedsel) of een leuke reactie. Hun vertrouwen winnen kost tijd, maar als het er eenmaal is, dan zit het goed en zullen ze zelfs soortgenoten vertellen dat die persoon te vertrouwen is. Het maakte me nog meer bewust van het feit dat mensen met een kraaiachtige als krachtdier dit aspect waarschijnlijk ook herkennen of herkenden. Toen ik tijdens een sessie ergens in vroegere tijden (kindertijd en vorige levens) belandde, herkende ik Raaf-mechanismen door de tijdlijnen heen. Ik besefte dat als je weet wat je krachtdier is, je ook mechanismen kunt herkennen die niet handig zijn, omdat die jou verhinderen om werkelijk vrij te zijn of in je kracht te staan.”

uit mijn kader stappen om dit te zien. Ik heb toen de homeopathische remedie onder mijn kussen gelegd, dit keer niet voor onderzoek, maar voor mezelf, om de helende energie van Zwaan subtiel (tijdens slaap) tot me te nemen. Zowel de zwaan als de remedie werken helend voor me in deze tijden. Cyggie staat niet in het boek afgebeeld, maar wel op de kaart!”

Ook met Kraai heeft ze verbinding sinds het boek klaar is en ze aan de kaarten werkt. Het kostte haar maanden om het vertrouwen te krijgen van enkele stelletjes. Zelfs met pinda’s kon ze hen niet verleiden om dichterbij te komen, maar ze hield vol en op een dag was het omgekeerd: “Ze streken naast me neer en liepen later zelfs achter me aan! Zo lief en grappig.

Omdat ik wilde weten wat het verschil was tussen Raaf (mijn krachtdier) en Kraai, dacht ik: ik ga op de Kraai-remedie slapen en alvast een hoofdstuk schrijven voor boek 2. Een droom was zeer frappant, want

Cyggie e n K r aa i Bij het werken aan het boek werd Petra onder meer bijgestaan door Lynx, bij het maken van de kaarten kwam een ander krachtdier opdagen. Letterlijk. In haar omgeving verscheen een zwaan en Petra ging iedere avond bij hem langs. “Als hij mij zag of hoorde roepen kwam hij al snel van verre aanzwemmen. Ik gaf hem de naam Cyggie, naar het sterrenbeeld Cygnus (Zwaan). Hij ontroert me steeds weer, maakt me ook zo blij als ik bij hem langs ga. Toch duurde het weken voordat ik besefte dat Zwaan mijn hulpdier is! Het kon eigenlijk niet anders, zo bijzonder waren de dagelijkse ontmoetingen, maar ik moest

14

Heus 10-2017.indd 14

heus 10 – 2017

10-10-17 18:44

foto: onn o v a n m idde lk oop

s lessen dierbaar”

die kwam drie weken later letterlijk uit én had een link met de tijd waarin ik Raaf voor het eerst homeopathisch voorgeschreven kreeg. Het had te maken met je sterk houden, door willen gaan, daarom de emotionele kant niet zozeer toelaten en je energie totaal opgebruiken ondanks dat het je op alle vlakken te veel kost…

Zwaan en Kraai, wit en zwart, leven en dood, kwetsbaar en gepantserd in de wereld van de dualiteit…

Deze twee vogels gaven en geven me nog steeds aan om mijn grenzen te bewaken en niet ten koste van mezelf mijn levensenergie in te houden of weg te geven. Wat de ziel begrijpt en weet, is op het aardse vlak niet altijd mogelijk en dat kan een diep verdriet geven of maken dat je fysiek ‘op’ bent.”

R emedie s e n dre a m p r o v i ng We hebben gemerkt dat niet iedereen begrijpt hoe dat zit met dream proving, een van de manieren

h eus 10 – 2017

Heus 10-2017.indd 15

waarop Petra informatie verkreeg voor het boek. Veel mensen denken dat ze van elk dier een remedie innam, maar dat is niet zo. Petra is klassiek homeopaat en werkt met remedies die zijn bereid uit een minimale hoeveelheid van een stof (mineraal, plant, of dierlijke substantie zoals melk of een stukje van een veer), die zo wordt verdund en geschud dat de essentie van de stof vrijkomt. Ze ziet het als een alchemistisch proces, waarbij onstoffelijke energie wordt vrijgemaakt uit de stof. “Als homeopaat zoek je tijdens een consult dat ene middel dat bij de totale mens hoort. Voor de remedies is geen dier gedood en er zijn geen dierproeven voor gedaan! De remedies worden getest – dat heet proving – op gezonde men­ sen, omdat die kunnen aangeven wat ze tijdelijk door inname van het middel fysiek ervaren, voelen, etc.

Dream proving betekent niet dat je een remedie inneemt, maar erop slaapt en je dromen noteert. Je legt dan een buisje met een paar korreltjes van de

15

10-10-17 18:44

remedie onder je kussen. Via dromen kun je ontdekken welke thema’s bij een remedie horen zonder dat je ze hoeft te beleven in het dagelijks leven, denk aan dromen over indringers, dood, gevaar, amoureuze of voorspellende dromen, etc.”

Bo ods chapp en Je kunt op verschillende manieren ontdekken welk krachtdier bij jou hoort. Bijvoorbeeld doordat je je tot een dier aangetrokken voelt als je erover leest in het boek of het (met regelmaat) tegenkomt in het dagelijks leven, in meditaties of dromen. Via de kaarten kun je je op een andere manier verbinden met een krachtdier: op een moment dat jij behoefte hebt aan de wijsheid van een dier, kun je een kaart trekken.

In een bepaalde situatie, fase of als je een vraag hebt, kun je direct de kaarten raadplegen. Omdat je een kaart ‘dicht’ trekt, haal je het krachtdier erbij vanuit je onbewuste. Op de kaarten staan een magische afbeelding van het dier en de boodschap die het jou brengt. De afbeeldingen zijn collages waarvoor Petra veel eigen fotomateriaal gebruikte en net als bij eerdere kaartendecks werkte ze voor de technische realisatie samen met haar partner Bryan. Voor de collages liet zij zich inspireren door het gedrag, de mythen en natuurlijk de kenmerken van het krachtdier. Dit leidde niet tot gewone dierenplaatjes, maar magische mooie afbeeldingen die dieper inwerken op het onbewuste. Of zoals Petra het verwoordde: “Woorden zijn voor het verstand, beelden en symbolen voor de geest.” Slang bijvoorbeeld is een dier met zeer veel symboliek. In zijn kaart verwerkte Petra de ouroboros, de caduceus, de afgelegde huid en de slang die zich opricht (symbool voor de geest die zich niet met de stof maar met het spirituele verbindt).

Bij andere dieren is de symboliek subtieler verwerkt.

“De achtergrond is een foto die ik heb gemaakt tijdens een zonsverduistering ook al was die bij ons niet zichtbaar. Op de foto waren de wolken gekleurd. De Japanse mythe van de Ekster-brug ontroerde me en die wilde ik in de afbeelding verwerken. De mooie prinses of godin Tanabata (de naam voor de ster Vega) wordt verliefd op de sterfelijke jongen Kengyu (die staat voor de ster Altair). Als Tanabata’s vader erachter komt, is hij woest en plaatst de twee geliefden aan de hemel.

Ze worden uit elkaar gehouden door de Zilveren Rivier (de Melkweg). Maar de hemelse goden waren vriendelijk: eens per jaar en tijdens de zevende nacht van de zevende maan vormde een groep eksters een brug over de Melkweg om de geliefden te herenigen.

Ekster heeft een brugfunctie om anderen naar occulte kennis te leiden en is een bruggenbouwer tussen de verschillende werelden. Zo helpt hij bij bewustwording en spirituele groei tijdens een overgang of afscheid. De magische kant van Ekster is meer uitgebeeld dan de rebelse kant – daarnaar verwijst de inkomende komeet linksboven.”

Bij Paard staat bijvoorbeeld geen maan aan de hemel, maar de asteroïde (en centaur) Cheiron, omdat zij die associeert met de voorouderlijke lessen die Paard in zich draagt. Bij de vogelkaarten staat een ‘schild’ met de veren van die vogel eronder (behalve bij Papegaai, daar ontstond een ander beeld met vele gekleurde veren in de lucht). Bij de landdieren staan hun voetafdrukken verwerkt in de afbeelding. Als het even mogelijk was, heeft Petra ook het hemelse aspect (sterrenbeeld of nevel) meegenomen als achtergrond van de kaart.

De teksten op de kaarten kreeg Petra tijdens de meditaties die ze deed tijdens het schrijven van het boek.

Ze verwoorden de boodschap vanuit het dier zelf, bijvoorbeeld hoe het je helpt of begeleidt.

16

Heus 10-2017.indd 16

heus 10 – 2017

10-10-17 18:44

Bijz ondere g eBe urt e ni sse n Net zoals tijdens het schrijven aan het boek gebeurden er tijdens het creëren van de kaarten ook allerlei bijzondere dingen. Tijdens een weekend in Étretat (Normandië) besloot Petra dat de kenmerkende rots en de wilde opspattende golven deel zouden worden van de Paard-kaart: “Ik houd bijzonder van deze plek, omdat ik daar altijd een sterke connectie voel met Neptunus, god van de zee én god van de paarden. Dat laatste herinnerde ik me toen ik een avond aan de zee zat. In de tijd van het creëren van de Paard-kaart was ik betrokken bij het grote zwarte paard van mijn zusje, dat ze verhuisde naar een geweldige plek vlak bij zee. Ik besefte tijdens een gesprek met haar weer dat ik vroeger zo van paardrijden had gehouden, maar rondhangen op een manege was niets voor mij.

De bosritten die we samen maakten, waren geweldige uurtjes. Zo’n 33 jaar later vertelde ze dat er op haar nieuwe plek de mogelijkheid is om privéles te krijgen – niet in de bak maar buiten rijden, vlakbij en op het strand! Het maakte me zo blij! Daar ben ik dus mee begonnen. Vandaar ook dat ik niet voor de standaard slanke witte paarden koos die uit de zee rennen, maar stevige zwarte paarden, ook om aarde en water te verbinden. Bij Paard hoort bovendien het doorbreken van (voor)ouderlijk karma, iets wat mijn zus en mij beiden momenteel bezighoudt.

Octopus vond ik altijd al zeer mysterieus en fascinerend. De kaart was al gemaakt, maar niet goed naar onze zin. Tijdens de vakantie op La Gomera ontdekte mijn jongste zoon een octopus die zich had verstopt in een eb-poeltje. Een lange sierlijke arm kwam af en toe uit de schuilplek en duwde iets weg of trok iets naar zich toe. Zo gaaf. Na de vakantie was er de inspiratie om de kaart te maken zoals die nu is. Octopus bleef ook een rol spelen deze zomer aan verschillende zeeën.

Tijdens het werken aan Tijger was het mijn bedoeling om een witte tijger uit de lucht te laten stappen.

Al spelend met effecten werd de witte tijger echter een donkere, mysterieuze tijger die uit bliksemschichten verscheen. De dag erna was er een voorval in mijn leven dat me (zonder ontkomen aan!) deed beseffen dat ik al veel te lang allerlei dingen had aanvaard en onderdrukt, terwijl ze me eigenlijk boos Krachtdieren – 66 boodschappen uit het dierenrijk Petra Stam Totaal 72 kaarten 95 x 138 mm in kartonnen doosje met deksel € 24,50 isbn 978 94 91557 38 5 nur 728 Verschijnt december 2017 h eus 10 – 2017

Heus 10-2017.indd 17

maakten of kwetsten. Nu kwamen die omhoog en kon ik niet anders dan ook dat stuk te zien en voelen in plaats van weg te stoppen om – zoals ik dacht – te overleven. Dit was geen toeval!”

we rk e n m e t de k AArt e n Je kunt via de kaarten de hulp, begeleiding of het advies van een krachtdier vragen op het moment dat jij dat wilt of nodig hebt. Via de kaart kun je makkelijk de verbinding met het dier voelen of aangaan. Je kunt de kaart in het zicht zetten, bijvoorbeeld op een altaartje, of ermee mediteren. Door het dier een tijdje mee te nemen in je geest, geef je het de ruimte om jou te inspireren, leiden of adviseren. Of, zoals Petra dat zo mooi zei, maak je levenslessen dierbaar door het dier dat jou daarbij helpt via de kaarten bij je te dragen.

In het doosje zitten ook enkele kaarten met uitleg en voorbeelden van leggingen. Bijvoorbeeld om inzicht te krijgen in een kwaliteit, wat belangrijk is in een relatie, op welke manier de elementen of de windrichtingen zich via jou uitdrukken, hoe je krachtig door een levensfase heen komt of wat je nodig hebt om een droom of wens te realiseren.

Je kunt werken met de afbeelding en de boodschap van de kaart(en) die je trekt, maar ook je intuïtie gebruiken bij het duiden van een kaart of je eigen associatie met het dier gebruiken. Uiteraard kun je ook de informatie uit het boek en in het bijzonder de adviezen en valkuilen direct gebruiken om een kaart te duiden. Het boek en de kaarten bevatten dezelfde 66 krachtdieren.

In het licht van de Maan Pythia, de hogepriesteres Isis en de 14 sleutels tot heelwording Isis mysteriekaarten De Maan 13 manen – verjaarskalender De sterrenpas 17

10-10-17 18:44

thema

H SP’ er s h e bbe n veel baat bij groen leven Als HSP’er heb je het in onze hectische maatschappij niet makkelijk. Jezelf blijven, staan voor wat je nodig hebt en wat je de wereld te bieden hebt, is een hele opgave. Maar het is mogelijk! In en met de natuur heb je alles bij de hand om je lichaam, hoofd, hart en ziel de voeding te geven die jij nodig hebt.

H

SP’ers hebben ontzettend veel kwaliteiten en talenten. Ze zijn begripvol, empathisch, hulpvaardig, creatief en slim waardoor ze buiten bestaande kaders kunnen denken.

Met hun bijzonder verfijnd afgestemd zenuwstelsel zijn ze natuurlijk sensitief begaafd. Ze voelen intuïtief aan en zien wat anderen nodig hebben en denken dat iedereen dat kan en doet. Ze willen het graag goed doen voor anderen en voelen zich verantwoordelijk. Als ze in hun kracht staan zorgen ze voor balans en harmonie. Dan zijn ze zowel goed geaard als ook energetisch en spiritueel in staat te luisteren naar signalen. Ze staan met beide benen op de grond en kunnen tegelijkertijd hun intuïtieve vermogens benutten en de momenten van inspiratie die hun toevallen op waarde schatten. Hun innerlijk weten wijst hen de weg en ze durven daarnaar te handelen.

Hoofd en hart zijn helemaal in balans, ze kunnen beide afwisselend gebruiken. Volgens mij kunnen HSP’ers zich makkelijk aanpassen en in combinatie met hun gevoel van verantwoordelijkheid is dat tegelijkertijd hun grootste valkuil.

lig zijn. Hersenen en darmen staan direct met elkaar in verbinding en de darmen kunnen de hoeveelheid prikkels gewoonweg niet verwerken.

In onze Westerse oververhitte maatschappij is het heel moeilijk om als HSP’er jezelf te zijn, de balans te vinden en overeind te blijven. We raken overprikkeld door alle bewuste en onbewuste indrukken en het zijn er al gauw meer dan we kunnen verwerken.

Ook al heb je geen fysieke klachten, je zintuigen zijn snel overbelast. Je bent humeurig, prikkelbaar, je hoofd loopt over en je kunt er niets meer bij hebben.

Je wilt met rust gelaten worden, door de hele wereld, inclusief je huisgenoten. Als iets ‘moet’ ga je gillen.

Je helemaal afsluiten en je slachtoffer voelen van de maatschappij en de mensen die je toch niet begrijpen en geen rekening met je houden, is echter geen oplossing voor de uitdaging waar je voor staat. Je hebt je sensitieve begaafdheid niet voor niets gekregen en het is een kwaliteit die de wereld en de mensheid op dit moment nodig hebben.

Kijk en denk in termen van energie Er zijn algemene dingen die je kunt doen om als HSP’er meer in je kracht te komen en niet in je valkuilen te trappen. Natuurlijk is het nodig dat je op tijd rust en tijd voor jezelf neemt, dat hoor je elke dag te doen. Een andere belangrijke beginstap is het herkennen van je sensitieve eigenschappen, zowel de kracht ervan als de valkuilen. Dit kun je heel goed doen door te kijken en denken in termen van ener-

U it ba l ans Als een HSP’er zich steeds maar aanpast, continu bezig is om zich op anderen af te stemmen en daardoor onbewust veel opneemt, dan raakt hij zichzelf kwijt. Ik denk dat het een onbewust proces is dat altijd speelt bij een HSP’er. Op den duur kan het zelfs tot chronische klachten leiden. Alles wat binnenkomt via onze zintuigen moeten we verteren en als dat te veel is, slaat het lichaam de ballast op en ontstaan er klachten. Moe, moe en nog eens moe, hoofdpijn, pijn in botten en spieren... Ik weet vrijwel zeker dat mensen met prikkelbare darmen ook hooggevoe-

18

Heus 10-2017.indd 18

heus 10 – 2017

10-10-17 18:44

gie. Of het nu om plezier gaat, rust nemen, prikkels en signalen opvangen van andere mensen of het gevoel in je lichaam, met de ‘energiebril’ op bekijk je wereld van de andere kant. De andere wereld noem ik het voor het gemak en daarmee heb je als hoog­ gevoelige als vanzelfsprekend contact. Echt accepteren dat je een bijzonder verfijnd zenuwstelsel hebt en energetisch kunt waarnemen, is een belangrijke stap in je persoonlijke ontwikkeling. Koester jezelf.

Je bent een bijzonder en uniek mens dat hier op Aarde is met een doel, namelijk de wereld mooier maken. Jouw talent mag je laten zien.

G roe n l e ve n Weet jij wat je nodig hebt om je goed te voelen? Weet jij hoe jij je talenten het beste kunt benutten? Ik blijf het lastig vinden, maar als ik een ding zeker weet, is dat de natuur onmisbaar is voor HSP’ers om zich goed te voelen. Als je blijft denken in termen van energie dan is Moeder Aarde met haar natuur een continu aanwezige oerbron van levenskracht, waarop je je elk moment van de dag heel makkelijk kunt aansluiten. Je bent immers kampioen energetisch waarnemen. Het is alsof je jezelf aan de accu legt om weer te worden opgeladen met positieve energie. Het is een gratis medicijn zonder bijwerkingen dat je bovendien onbeperkt kunt gebruiken.

Je eigen groene leefstijl ontwikkelen betekent voor mij er een gewoonte van maken om verbinding te leggen met de natuur. Het is heel makkelijk, iedereen kan het, je bepaalt zelf welke manier bij je past en wat je nodig hebt. In verbinding met de natuur kun jij zorgen voor je lichamelijke, mentale, emotionele en spirituele behoeften. Je hebt energie, voelt je lekker in je vel en kunt het pad van je hart volgen.

Groene spiritualiteit noem ik het, niet zweven maar aarden en verbinden.

7 x g roe n doe n voor H S P’e rs Hoe doe je dat, aarden en verbinden? Ik geef je 7 praktische tips die je als HSP’er helpen om je eigen groene leefstijl te ontwikkelen.

h eus 10 – 2017

Heus 10-2017.indd 19

1 Rust en tijd voor jezelf De natuur brengt ontspanning en geeft rust. Er is geen mens die zegt dat je van een wandeling door het bos of over het strand gestresst raakt. We hebben zelfs de natuurlijke neiging om de natuur op te zoeken als we ons gespannen voelen.

Er zijn veel dingen die je kunt doen om rust te vinden in de natuur. Maak elke dag een wandeling bijvoorbeeld, het hoeft niet lang te zijn. Van 10 minuten buiten in het groen zijn, kom je al tot rust. Of ga even in de tuin werken, ook dat werkt beter dan lezen in een boek of tijdschrift. Niet alleen je hoofd komt tot rust, ook je lichaam doet mee. De hoeveelheid cortisol, het stresshormoon, neemt af, je hartslag wordt stabieler en je bloeddruk daalt.

2 Voed je lichaam goed Zorgen voor je lichaam is erg belangrijk als je HSP’er bent. Je voedsel, de juiste en voldoende beweging, de verzorging van je voeten en huid. Als je nog steeds denkt en kijkt in termen van energie, dan kun jij je voorstellen dat natuurlijke voeding zonder toevoegingen kwalitatief goed voedt. Natuurlijk geteeld en klaargemaakt eten bevat geen chemische toevoegingen, is vers, en komt zoveel mogelijk uit de buurt.

Lees wat er op de verpakkingen staat: waar komt het voedsel vandaan? Kies bewust voor eerlijk eten en dan verzorg jij je lichaam goed. Je kunt je gelukkig eten door zo puur en gevarieerd mogelijk te eten.

3 Stevig staan met nieuwe energie Als je hoofd overloopt, je opgejaagd en prikkelbaar bent, dan stroomt de energie naar boven. Je wordt meegezogen door je omgeving en staat niet meer stevig op de grond. Breng dan je voeten en handen direct in contact met de Aarde. Ga op blote voeten lopen, ga met je handen in de grond wroeten. Zo neem je de aardse energie direct in je op en keer je weer terug in je eigen lichaam. Alle andere activiteiten die de energie laten dalen, zoals stampen op de grond en je voeten masseren, werken om te aarden en te gronden.

19

10-10-17 18:45

4 Geef je zintuigen een detox In de natuur komen je zintuigen tot rust. Onze ogen kunnen beter fixeren in de natuur dan in een stedelijke omgeving. We worden minder afgeleid door externe prikkels en we kunnen onze aandacht beter richten. Laat alle indrukken los en maak je zintuigen schoon door de natuur met een andere blik te bekijken en de middelen die de natuur heeft te benutten.

Zo brengt het ruiken aan een blaadje salie je direct rust en kun je oefeningen doen met je zintuigen om ze te reinigen. Dit is een leuke oefening voor in het bos: kies één zintuig uit en gebruik alleen dat om je omgeving te verkennen. Kijk, luister of ruik op 1 meter, op 5 meter, op 10 meter. Ontdek en geniet van de cadeautjes die je zo ontvangt.

5 Ontdek je eigen plezier Plezier is de beste voeding voor hart en ziel. Als je geniet, weet je dat je op de goede weg zit, je voelt de stroom van het leven. Dingen doen in en met de natuur geeft iedereen plezier. Het zijn kleine en grote wonderen die je hart een sprongetje van blijdschap laten maken, zoals prille kiemplantjes in de lente, uitbundig bloeiende bloemen in de zomer, de bruinrode kleuren van de herfst en verse sneeuw op de takken in de winter. Als ik jou was, zou ik een lijstje maken van wat je plezier geeft. Vind je het leuk om te zaaien en te oogsten? Of wil je jouw eigen huidverzorgingsproducten maken?

6 Oefen je aandacht De natuur is perfect om je aandacht en focus te richten en ook weer los te laten. Als HSP’ers zijn we van nature geneigd om onze aandacht alle kanten op te laten gaan. Die onbewuste aandacht is een van de oorzaken van overprikkeling. In plaats van je helemaal af te sluiten van de buitenwereld kun je ook je aandacht bewust richten en gebruiken. Lopen, eten en je adem zijn de instrumenten die je altijd bij de hand hebt. Een activiteit buiten die je alleen met aandacht goed kunt doen, is onkruid wieden in een zaaibed in je moestuin. Zijn je gedachten dan afgeleid, dan wordt het niets met je groenten. Heb je geen moestuin, kook dan een maaltijd zonder ingrediënten uit een potje. Weet je dat het eten dan beter smaakt? Je hebt er namelijk veel liefde in gestopt!

7 Stimuleer je intuïtie In de natuur kun je met een gerust hart energetische oefeningen doen en je intuïtie stimuleren. Het is veilig, want in de natuur mag jij jezelf zijn. Bomen, planten, vogels en wolken oordelen niet. Jij mag zijn zoals je bent. Tegelijkertijd ontdek jij wie je in de kern bent als jij je niet hoeft aan te passen aan je omgeving.

Alles in de natuur kun je energetisch ervaren: dieren, bomen, stenen, de seizoenen en speciale (kracht) plekken. Een krachtige eenvoudige oefening die je kunt doen als een vraag of probleem je blijft bezighouden: formuleer je vraag helder en duidelijk, laat ‘m weer los en ga naar buiten voor een wandeling.

Richt je eerst op het lopen zelf en kijk dan om je heen. Spontaan en vanzelf zal iets in de natuur je aandacht trekken. Dat bekijk en onderzoek je. Wat zie je precies? Wat raakt je? Wat voel je? Wat zegt het over je vraag? Zo stimuleer jij je intuïtie en kun je de natuur gebruiken om te oefenen en antwoorden vanuit je hart te krijgen.

M i j n g ro ot st e vi ja nde n Als je nu denkt dat ik altijd in mijn kracht sta en nooit last heb van overprikkeling en twijfel, dan heb je het mis. Mijn grootste vijanden zijn mijn eigen gedachten en ik worstel al mijn hele leven met het hier op Aarde zijn en doen waarvoor ik ben gekomen.

Ik weet dat ik er hoor te zijn, ik kan enorm genieten van het leven, maar er zijn ook momenten dat ik niet snap hoe het leven hier werkt. Dan kan ik me verloren en onbegrepen voelen en houden gedachten me gevangen. Ik heb ontdekt dat er rond mijn geboorte heel veel anders is gelopen dan normaal het geval is, waardoor ik weet dat ‘zijn’ een opdracht voor me is.

Ik ben in een stuit geboren, ik heb de verkeerde naam gekregen, ik ben een alleen geboren tweeling en ik ben negen dagen na mijn geboorte verwisseld geweest.

Elke dag weer weet ik me gesteund door de mensen die me liefhebben zoals ik ben. Ook de kracht van Moeder Aarde is voor mij onmisbaar, ze geeft me de beste voeding en staat altijd klaar met onvoorwaardelijke steun en liefde. Mijn boek ‘Groen leven doet je goed’ is het resultaat van mijn oefening in zijn en ik hoop dat veel HSP’ers er hun inspiratie uithalen om tot rust te komen, plezier te hebben en meer zichzelf te zijn. Dan komt het doen vanzelf en kunnen we de wereld mooier maken.

Anna Maria van den Berg, natuurvoedingskundige en intuïtief wandelcoach Groen leven doet je goed

20

Heus 10-2017.indd 20

heus 10 – 2017

10-10-17 18:45

thema

Hoe het grote in het kleine zichtbaar wordt Voor mij is het leven een grote ontdekkingsreis.

Hoewel die reis echt niet altijd fijn aanvoelt, geniet ik enorm van het onderweg zijn. Telkens vind ik nieuwe inspiratie en aanwijzingen die me blij maken, energie en inzichten geven. Ik vul mijn rugzak met genieten en de rugzak die ik onbewust heb gevuld met ballast wordt steeds lichter. En het leuke is, met een beetje hulp van buitenaf kan en doe ik het helemaal zelf!

O nt dek k ing s re is Nieuwsgierig geworden naar mijn voorouders, ging ik op zoek naar hun namen, echtgenoten, kinderen en wat ik nog meer van hen te weten kon komen. Het werd een heel project. Ik ging op reis in mijzelf om de verbinding met hen te maken en maakte daartoe in korte tijd tussen de bedrijven door moeiteloos ruim twintig SoulCollageÂŽ kaarten. Nieuwsgierig geworden naar het verschil tussen de voormoederlijn en de voorvaderlijn, ging ik vervolgens op reis in de geschiedenis om meer te weten te komen over de overgang van het matriarchaat naar het patriarchaat.

En uiteindelijk reisde ik naar Frankrijk, waar ik een

h eus 10 – 2017

Heus 10-2017.indd 21

w i lle mi jn w ol te rs

A

fgelopen zomer maakte ik een bijzondere reis. Het begon allemaal met een familieopstelling waarin ik zeven generaties terugging in de vrouwelijke lijn. Mijn stammoeder had een prachtig geschenk bewaard dat ik via deze opstelling mocht ontvangen. Het geschenk bleek alles te maken te hebben met de kwaliteiten van het Maya zegel Witte Hond. Dat is het zegel dat voorafgaat aan mijn levenspad in de Tzolkin kalender. Kwaliteiten als zelfliefde, zelfrespect en trouw zijn aan jezelf zijn verbonden aan Witte Hond.

Het zegel voorafgaand aan het levenspad waarin je bent geboren intrigeerde mij al een tijdje. Ik had eerder ontdekt dat juist dat zegel voor ieder persoonlijk een schat bewaart uit het verleden. Iets wat mogelijk in vorige generaties verloren is gegaan en wat goed bewaard is gebleven, zodat we het weer kunnen ophalen als de tijd daar is.

bijzondere ervaring had bij de oeroude mysterieuze stenen, de megalieten bij Carnac en op het schiereiland Quiberon. Dit alles schijnbaar ongestructureerd, verspreid over enkele maanden en met plezier en nieuwsgierigheid als drijvende kracht. Ik wilde niets oplossen of helen. Ik was vooral dankbaar voor het mooie geschenk dat ik had ontvangen in de opstelling en die dankbaarheid zorgde er achteraf denk ik voor dat ik nog zoveel meer mooie geschenken mocht ontvangen op deze reis.

D e v o o ro u de rs Via familie ontving ik een uitgewerkte stamboom van mijn vaders kant. Maar de opstelling had mij nieuwsgierig gemaakt naar mijn voormoeders en daarover kon ik in de stamboom van mijn vader natuurlijk niets vinden. Met behulp van de namen en het geboortejaar van mijn overgrootouders van

21

10-10-17 18:45

thema

e s the r s c ha l w ij k

Onder de indruk van de vele feiten die ik in korte tijd via internet boven tafel kreeg, zocht ik naar een meer gevoelsmatige verbinding met de vrouwen die ik niet persoonlijk heb gekend, maar wier DNA ik wel draag. Bij alle geboortedata die ik vond, rekende ik de Maya geboortesignatuur uit. Tot mijn grote verwondering ontdekte ik een rode draad in zowel de voormoeder- als de voorvaderlijn. Thema’s waarmee ik vanuit mijn levenspad in de Tzolkin te maken heb, waarvan ik de schaduwzijde in mijn leven goed heb leren kennen, herkende ik in een van beide lijnen.

Intussen had ik besloten om bij gebrek aan foto’s van voorouders verder dan twee generaties terug aan de slag te gaan met SoulCollage®. Voor iedere voorouder wilde ik er een maken. Een soort eerbetoon aan mijn verre familie. Dat werd een wonderlijke en magische ontdekkingsreis.

De afbeeldingen van de collages vertelden de verhalen achter de feiten. Verbanden tussen generaties werden zichtbaar. Kleuren en afbeeldingen maakten duidelijk welke generaties meer en minder met elkaar waren verbonden en voor wie het leven zwaar was. Ik kende geen feitelijke verhalen over deze vrouwen. Toch kon ik via de afbeeldingen het grote verhaal ervaren en voelen tijdens het maken ervan. Ook daarna tijdens het ordenen en bekijken van de collages werd veel duidelijk zonder dat ik er direct woorden aan kon geven.

Andersom werden tot mijn grote verrassing ook de feiten verbeeld in de collages. Zo maakte ik een collage van een moeder en kind voor mijn oudbetovergrootmoeder. Het kind dat de moeder op de collage in haar armen had, stak twee vingers op. Pas een week later ontdekte ik dat zij als tweejarige haar moeder verloor.

Toen alle collages af waren ontdekte ik per toeval dat mijn voormoeders zich al maanden daarvoor hadden laten zien in eerdere SoulCollage® kaarten. Op zoek naar een schaar opende ik de doos waarin ik mijn allereerste collages apart bewaarde. Daarin herkende ik afbeeldingen en verhalen uit mijn voormoedercollages. Het verhaal breidde zich steeds verder uit. Elke vrouw kreeg haar eigen plek in het geheel, gesteund

22

Heus 10-2017.indd 22

en gedragen door wie voor en na haar kwamen. Voor sommige voormoeders maakte ik later een tweede collage. Die werden lichter van kleur en energie. En zo ging het ook met mijzelf. Ik voelde me steeds lichter en blijer worden van binnen.

Ook de lijn van mijn vader wilde ik op deze manier in beeld brengen. Maar dat liep anders. Ook hier bleek het om de moeders te gaan. Ik maakte een collage voor de moeder van mijn vader en de moeder van mijn opa. Ook aan moeders kant besloot ik een collage te maken voor de moeder van mijn opa. Zo had ik via mijn vader en grootvaders aan beide kanten ook de eerste voormoeder in de lijn in beeld gebracht. Het lukte eenvoudigweg niet om meer collages te maken. Kennelijk was het genoeg voor nu.

Het waren duidelijk de moeders die zich lieten zien in deze ontdekkingsreis.

H e t g rot e ve r haa l In mijn persoonlijke ontdekkingsreis liet zich een groter verhaal zien. Ik ontdekte het doordat ik op een dag in mijn collages de dertien zegels en tonen van het eerste levenspad van de Tzolkin kalender herkende: het Rode Draak levenspad. Dit is het zegel en levenspad dat staat voor het begin van de creatie, de oermoeder en het oervertrouwen dat het leven je alles geeft wat je nodig hebt. Het vertelt een verhaal over de geboorte van de mens en over menselijkheid, liefde en respect. Over het vertrouwen dat er genoeg is voor iedereen. Waarden die verloren lijken maar niet verloren zijn. Dit levenspad zie ik als een herinnering aan de tijd dat het verhaal van de schepping begon bij de moeder in plaats van de vader. De tijd van het matriarchaat waar een partnerschapscultuur heerste, die sinds de prehistorie duizenden jaren garant stond voor een vreedzame samenleving.

Lauri Franssen noemt in haar boek ‘Het evangelie van Isis’ de overgang van het matriarchaat naar het patriarchaat de grootste omwenteling die de mense-

a le xa n d re k ü hl ol ivi e ra

D e ver b inding

Officiële benaming van dertien generaties vrouwen 1 dochter 2 moeder 3 grootmoeder 4 overgrootmoeder 5 betovergrootmoeder 6 oudmoeder 7 oudgrootmoeder 8 oudbetovergrootmoeder 9 stammoeder 10 stamgrootmoeder 11 stamovergrootmoeder 12 stambetovergrootmoeder 13 stamoudmoeder

agne s m e ijs

moeders kant vond ik vrij eenvoudig op genealogische websites wat ik zocht. Uiteindelijk lukte het me om inclusief mijn dochters dertien generaties vrouwen te vinden. Ik legde ze vast in een document met namen en data die mij vertelden over woonplaats, geboorten, huwelijken, vernoemingen, overlijden, kindersterfte en soms ook beroepen. Hier en daar kwam een foto, trouw- of overlijdensakte tevoorschijn. Stap voor stap werden de contouren van mijn voorgeschiedenis zichtbaar.

heus 10 – 2017

10-10-17 18:45

lijke soort heeft meegemaakt. In die omwenteling is niet het vrouwelijke verloren gegaan, maar het menselijke. De oorzaak ziet zij in traumatiserende omstandigheden: drastische veranderingen in het klimaat waardoor honger en permanente stress ontstonden. Mensen moesten vechten voor hun bestaan.

Het is gedrag van zowel mannen als vrouwen naar elkaar én naar hun kinderen dat ervoor heeft gezorgd dat we niet alleen trauma’s maar ook tradities hebben ontwikkeld die we van generatie op generatie hebben doorgegeven. Zo is de band tussen moeder en kind verstoord geraakt. Respect en liefde voor onszelf en voor elkaar raakten overschaduwd door het geloof in tekorten. De angst dat er niet genoeg is om te overleven heeft zich diep in de samenleving en in iedere cel van ons lichaam geworteld. In een periode van tweeduizend jaar maakten we de overgang van een partnerschapscultuur naar een dominantiecultuur waarin de mensen ver afdreven van hun vreedzame natuur.

a le xa n d re k ü hl ol ivi e ra

agne s m e ijs

H et t ij k e ren We hebben elkaar, mannen én vrouwen, hard nodig om het tij te keren. Een belangrijke sleutel daartoe is naar mijn idee dat we stoppen met onze gevoelens van tekort en overlevingsangst op elkaar te projecteren. Dat we beseffen dat alles wat leeft een eenheid is. Dat we ons opnieuw verbinden met onze creatieve en scheppende vermogens, omdat er geen scheiding is tussen mens en natuur, het menselijke en het goddelijke, tussen lichaam en geest. De moeder is het ultieme bewijs voor onze menselijkheid. Zij brengt het leven en zo de mensheid voort.

In de omslag naar een vreedzame samenleving hebben we vrouwelijke waarden als (zelf)liefde en (zelf)respect nodig. Waarden die, als je kijkt naar alle oorlog en geweld in de wereld, verloren lijken te zijn gegaan. In werkelijkheid zijn ze goed bewaard gebleven in het DNA dat sinds de prehistorie van moeder op dochter is doorgegeven. We kunnen ieder op onze eigen manier in onze eigen voormoederlijn terugvinden wat verloren leek. Dat geldt zowel voor mannen als voor vrouwen, want het gaat niet om mannen of vrouwen maar om mensen. Als de grote zoektocht naar wat verloren leek in mijn persoonlijke verhaal is terug te vinden, dan is het omgekeerd ook mogelijk om vanuit ieders persoonlijke reis weer terug te brengen wat ooit was.

M eg a liet en a l s oero u de verbinding Achteraf bleek mijn ontdekkingsreis een reis te zijn op zoek naar menselijkheid, liefde, respect en vertrouwen. Ik ontdekte dat deze schatten liefdevol zijn bewaard door de oermoeders en dat we overtuigin-

h eus 10 – 2017

Heus 10-2017.indd 23

gen en patronen die te maken hebben met overleving en tekorten kunnen herstellen via de vrouwelijke lijn. Mijn reis eindigde deze zomer in Bretagne.

Het boek van Lauri Franssen bracht me op het spoor.

Met mijn gezin bezocht ik de magische megalieten.

We voelden daar een zachte energie waarvan we geen genoeg konden krijgen. Volgens haar zijn deze immense stenenrijen restanten van zonnetempels uit de tijd van het matriarchaat, maar dat was daar op de bordjes nergens te lezen. Deze bijzondere overblijfselen uit vroeger tijden lijken wel versterkers op energielijnen, waardoor je een extra krachtige verbinding maakt met de aarde en de kosmos tegelijkertijd. Een herinnering aan hoe we worden gedragen en gesteund en dat er altijd voor ons wordt gezorgd.

Het schrijven van dit artikel was een reis op zich, terugkijkend op een periode van ruim vier maanden waarin stap voor stap het grote in het kleine zichtbaar werd. Ik schreef het met behulp van het Creatiepentagram van Yoeke Nagel. Zowel Maya wijsheid, Soul­ Collage® als het Creatiepentagram hielpen mij om ratio en gevoel te verbinden en zo moeiteloos en met plezier een creatiekracht vrij te maken waarmee meer mogelijk was dan ik ooit had kunnen vermoeden.

Elvira van Rijn inspirator en coach Maya wijsheid voor je levensreis Maya wijsheid voor je levenspad Maya wijsheid creatiekaarten Maya wijsheid voor je levensreis logboek SoulCollage® Schrijven met het creatiepentagram

23

10-10-17 18:45

de lezer

Natascha Bruti (40 jaar) is opleider, natuurcoach en kinderyogadocent.

Al haar werkzaamheden zijn gericht op verbinding herstellen met de natuur en van daaruit verbinding met de eigen natuur herstellen.

Verwondering oproepen is de sleutel die zij hierbij gebruikt.

Wat is het eerste boek dat je je kunt herinneren?

Welk soort boeken spreekt je aan en waarom?

Ga ik heel ver terug, dan kom ik bij Nijntje. Dat was het eerste boek dat ik zelfstandig kon lezen. Ik had een grote, haast onverzadigbare letterhonger als kind.

Mijn moeder kan zich niet anders herinneren dan dat ik een grote fascinatie had voor letters en woorden. Zij en mijn broer werden zo moe van mijn aanhoudende vraag ‘Wat staat daar?’, dat zij mij leerden lezen toen ik twee was.

Ik herinner mij dat ik Nijntje las en begreep. Het gevoel van triomf en blijdschap dat ik de symbolen kon ontcijferen kan ik nog voelen. En de ontdekking dat die symbolen iets vertelden over de plaatjes vulde mij met verwondering. Ik versleet de Nijntjes en de vele boeken die volgden.

Mijn interesse is zo breed dat ik moeite heb daar een antwoord op te vinden. De laatste tijd ben ik geïnteresseerd in klassieke kinderboeken en boeken over de natuur. Ik werk de laatste tijd nogal veel en dan heb ik behoefte aan eenvoud, hoop en fantasie. Dat vind ik in klassieke kinderboeken. Het mooie daarvan is dat het me ook weer inspireert in mijn werk met kinderen.

Boeken over natuur nemen me in gedachten mee naar buiten en geven mij daardoor ook energie.

Vooral de boeken waarin ik kan lezen hoe onze voorouders de natuur zagen en beleefden vind ik geweldig. Ik vertaal dat naar nu en zie dan in dat bepaalde ervaringen en kennis zo tijdloos zijn. Daarmee inspireer ik de groepen deelnemers aan de opleiding natuurcoaching.

Hoe belangrijk zijn boeken voor jou?

Mijn eerste ingeving is te zeggen dat boeken levensbelangrijk zijn. Zo voelt het voor mij. Natuurlijk weet ik dat alleen ademen, eten, drinken en slapen van levensbelang zijn. Maar boeken voelen haast net zo belangrijk. In elk geval voor mijn ziel. In boeken kan ik op reis. Ik kan me dingen herinneren en ik kan ze vergeten. Ik kan naar vroeger en naar straks. Boeken brengen mij op plaatsen in de wereld en naar plekken binnenin mijzelf die ik anders niet zou bezoeken.

Boeken verdiepen mijn gedachten en mijn fantasie.

Toen ik leerkracht was in het basisonderwijs waren boeken en verhalen mijn bondgenoten in het lesgeven. Ter ontspanning of als opmaat naar een boeiende les.

Welk soort boeken zul je nooit lezen en waarom?

Hoeveel boeken heb je in huis en waar zijn die te vinden?

Ja. Ik was denk ik bijna 20 toen ik ‘De wereld van Sofie’ van Jostein Gaarder las. Ik verkeerde toen in een turbulente tijd. Door naar mijn vragen te kijken vanuit de invalshoeken van de verschillende filosofen die voorbijkwamen in het boek kreeg ik helderheid en stevigheid in mijn denken. Dit hielp mij om de juiste keuzes te maken in mijn leven. Ik kan me nog herinneren dat ik haast niet uit het boek te krijgen was. Vaak lag het in mijn schoot terwijl ik in een verte staarde en nadacht over wat ik had gelezen.

In elke kamer en in de gang zijn boeken. Bijna alle wanden zijn voor boekenkasten. Ik heb ze nooit echt geteld. Het zijn er minimaal 1600, maar eerder meer.

Het zijn 51 planken. Gemiddeld 35 boeken per plank.

En dan nog hier en daar. Op het toilet liggen magazines. Op een of andere manier lukt het me niet om een boek op het toilet te leggen. Alsof ik het boek te weinig eer aandoe.

24

Heus 10-2017.indd 24

Ik loop in de boekwinkel straal langs de kasten waarin boeken over management en economie staan. Dat is gewoon een tak van sport die mij niet interesseert en waar ik van frons. Hoewel ik dat ook weer niet zomaar kan zeggen want ik heb, in het voorbijgaan, wel eens een prachtige zien staan waarin Winnie de Pooh als uitgangspunt voor management werd gebruikt. Eigenlijk realiseer ik me dat ik deze vraag niet kan beantwoorden. Er zijn geen soorten boeken die ik nooit zal lezen.

Is er een boek dat voor jou heel belangrijk is?

heus 10 – 2017

10-10-17 18:45

foto: astrid j ong bloed

Welk boek ben je nu aan het lezen?

‘Krachtdieren’ van Petra Stam en ‘Wishin’ and Hopin’’ van Wally Lamb. Mijn dagen zijn meestal zo ingevuld dat ik alleen voor het slapen gaan lees. Nu lees ik dus elke dag een nieuw dier uit het boek van Petra. En daarna lees ik verder in ‘Wishin’ and Hopin’’. Ik verheug me er altijd zo op naar bed te gaan, want dan kan ik lezen. Alle apparaten uit, geen mensen om mij heen en weg in de wereld van woorden.

Wie is jouw favoriete auteur en waarom?

Toon Tellegen. Zijn taalgebruik en de inhoud van zijn verhalen vervullen mij met lichtheid, hoop en liefde.

De wijsheid van de verhalen en de manier waarop de karakters zijn opgevoerd zijn zo raak en getuigen van mensenkennis, humor en een poëtische ziel.

Ik deel de verhalen graag in mijn groepen. Jong en oud genieten mee wanneer ik een verhaal deel.

Ook de boeken van Frank me Court (auteur van ‘Angela’s Ashes’) in de oorspronkelijke taal komen eens in de zoveel jaar in de herhaling op mijn nachtkastje te liggen. Passages waarbij ik zo hard lach dat ik mijn buikspieren voel spannen wisselen stille tranen van ontroering af.

Door deze vraag liep ik in gedachten langs mijn boekenkasten om eens te zien of er wel een auteur is van wie ik alles heb verzameld. Op Tellegen na heb ik vooral veel Couperus. Ik was daar dol op toen ik een jaar of 16 was, terwijl ik er nu totaal niet naar taal zijn boeken te lezen. Interessant om mij te realiseren dat elke periode om iets anders vraagt.

h eus 10 – 2017

Heus 10-2017.indd 25

Welk boek wil je anderen van harte aanbevelen?

Pfff. Welke wil ik niet aanbevelen kun je beter vragen :) Ik kies voor ‘Innerlijk pelgrimeren’ van Christine de Vries, omdat dit boek mij op de weg van het creatief en reflectief schrijven zette. Een weg die ik echt ieder mens toewens. Voor mij een zachte en pure manier om op bezoek te gaan in mijn binnenwereld en anderen te ondersteunen deze weg te leren kennen. Het werk van Christine inspireert mij en daardoor ook de mensen met wie ik werk. Ik schrijf vaak in groepen.

Ook kinderen hebben het schrijfvirus te pakken en vragen dikwijls om ‘de boekjes‘. De schrijfoefeningen die in de boeken van Christine staan oefen ik met de kinderen. Zodra zij beseffen dat ze alleen hoeven te delen wat zij willen delen en dat zij mogen spellen en schrijven zoals zij wensen, komen de woorden vrijelijk. Humorvol, open en puur.

PS Op de foto doe ik een oefening uit het boek ‘De aarde roept‘ van Gerwine Wuring. De oefening heet ‘Reiken met je oren’ en nodigt uit om naar de geluiden om je heen te luisteren die dichtbij zijn. Daarna breng je de aandacht naar geluiden die verder weg klinken. Tenslotte reik je uit naar het meest verre geluid. Deze simpele oefening breng me altijd naar het hier en nu. Een ontspannende vorm van waakzaamheid als het ware. Gedragen door deze mooie boom en met gesloten ogen kon ik de verste geluiden waarnemen. Het gaf me een geborgen gevoel. De foto werd gemaakt zonder dat ik het wist en deze is me daarom dierbaar.

25

10-10-17 18:45

C i tA At

De eenheid van planten, dieren, mensen en goden het Middellandse Zeegebied, maar gaven de kapitelen een ander uiterlijk, waarbij het bovenlichaam van de Godin oprees uit bladeren van acanthus, palm, papyrus of lotus. Ook het uiterlijk van de Godin veranderde. Aanvankelijk met koeienoren afgebeeld, kreeg ze onder Griekse invloed soms een menselijk hoofd. Vaak werd ze tussen twee gevleugelde sfinxen of griffioenen geplaatst; soms had ze zelf vleugels. De ene keer droeg ze kleren, de andere keer was ze naakt en bestond haar onderlichaam uit acanthusbladeren. Soms is ze als Aphrodite of Venus te herkennen aan haar gevleugelde zoon Eros. In de Romeinse tijd werden vaak gevleugelde jongetjes afgebeeld, die eroten of cupido’s werden genoemd. De Godin neemt verschillende gedaanten aan. Nu eens is ze een sfinx, met het hoofd van een vrouw en het gevleugelde lichaam van een leeuw; dan weer is ze een sirene, met het hoofd van een vrouw en het lichaam van een vogel. Meestal is de vrouw in de vegetatie naakt en zonder attributen. Ze is dan niet meer te identificeren als Hathor of enige andere Egyptische of Griekse Godin. Ze is de naamloze Vegetatiegodin, die door Duitse archeologen wordt aangeduid als Rankenfrau en die wij Groene Vrouw zullen noemen.

fo to: y v onne v a n s a nt en, m us eu m s on nen borg h, ut re cht, pla n eta r iu m ja n hod z el ma n s

De God en de Godin zijn vanaf de steentijd als mens, dier of mengvorm tussen beide voorgesteld. In alle culturen uit de oudheid zijn dieren de oudste verschijningsvormen van Goden en Godinnen. In de loop der eeuwen verdwijnt het dierlijke over het algemeen naar de achtergrond of is alleen nog aanwezig in het dier dat de God of Godin vergezelt, zoals de uil van Athena of de panter waarmee Dionysos vaak wordt afgebeeld.

De Egyptenaren waren trots op hun oude religie en bleven Goden en Godinnen als dier voorstellen, ook toen de omringende culturen ertoe overgingen ze in mensengedaante af te beelden. Vaak beperkte de diervorm zich tot bepaalde lichaamsdelen. Zo werd de Godin Hathor vanaf het 2e millennium v. Chr. tot de Romeinse tijd afgebeeld als koe of als vrouw met de kop of de oren van dat dier. De plaats die Hathor werd toebedeeld, is veelzeggend: op de kapitelen van pilaren. Bij de Egyptenaren, net als bij de Grieken en andere volkeren uit de oudheid, stelden pilaren bomen voor. De kapitelen waren de kruinen van de bomen.

In de Egyptische religie werd Hathor al in het 2e millennium v. Chr. verdrongen door de cultus van Isis en Osiris, maar ze bleef een belangrijke Godin. De Grieken en Foeniciërs verspreidden haar cultus over

Uit: Groene Mannen en Groene Vrouwen joke en ko lankester

26

Heus 10-2017.indd 26

heus 10 – 2017

10-10-17 18:45

overPeinzing

Als het gewone ongewoon wordt

fo to: y v onne v a n s a nt en, m us eu m s on nen borg h, ut re cht, pla n eta r iu m ja n hod z el ma n s

Ik denk dat iedereen dat wel eens heeft. Je kijkt om je heen en je ziet opeens hoe raar alles eigenlijk is.

Plotseling is het gewone ongewoon.

Ik herinner me zo’n plotselinge fascinatie met oren. Het is lang geleden, maar ik herinner me nog precies de verbazing en vervreemding.

Het was op school en tijdens de les keek ik mijn ogen uit. Ik zag alleen nog maar oren! Wat een volkomen buitenissige, welhaast buitenaardse dingen zijn dat! Van roze tot rood, met en zonder krullen en lellen, allemaal verschillend! Er zijn meer of minder uitgesproken zeiloren en sommige hebben van die hele zachte donshaartjes die bij tegenlicht poëtische glimrandjes vertonen.

Natuurlijk werd ik uitgelachen toen ik erover begon. Heb je hem weer!

Die reactie klopte natuurlijk wel, de jongen die oren raar vond had nog wel meer onverwachte invallen. Ik had bijvoorbeeld ontdekt dat je voorhoofd gaat jeuken als je je vinger er vlak voor houdt, dus niet

op de huid maar er vlak voor. Als je dat een tijdje volhoudt begint het daar intens te kriebelen. Vele jaren later begreep ik pas dat je zodoende je derde oog activeert. Ik kreeg Hans, mijn buur in de schoolbank, zo ver het ook te proberen en we raakten allebei totaal in de ban van deze ontdekking. “Ik wijs er alleen maar naar!”, riep hij. Opgewonden liepen we naar voren. Meester van der Ploeg keek ons vragend aan. Ik moet bekennen dat ik nu wel snap waarom hij zo vreemd reageerde toen hij twee jongens voor zich zag die allebei lachend op hun voorhoofd wezen.

Eerste keren zijn vaak van die ahamomenten. Een tijdje terug werd me gevraagd hoe ik met astrologie in aanraking kwam. Sindsdien komen steeds weer nieuwe herinneringen boven en vooral over mijn fascinatie ermee in de beginjaren. Eerst was het spielerei, een beetje interessant doen met sterrenbeelden en zo. Toen ik er echt serieus een studie van ging

maken schreef ik een jaar lang wekelijks een horoscoop helemaal uit om die met een cliënt te bespreken en zo te leren wat werkt en wat niet. Dat was elke keer weer zo treffend en bevestigend dat ik voorgoed verslingerd raakte. Maar de eerste keer, toen ik met schorre stem vroeg of er wat van klopte en ik een enthousiaste reactie kreeg, was precies de bemoediging die ik nodig had om door te gaan.

Er waren ook schrikmomenten – bijvoorbeeld toen ik de horoscoop van mijn vader berekende en zag dat hij precies dezelfde Ascendant had als ikzelf. Ik wilde helemaal niet op hem lijken! Maar mijn zus bevestigde desgevraagd het tegendeel van wat ik hoopte: “Je lijkt juist heel erg op hem!” Dat was wel het begin van een toenadering, ik begon toch anders naar hem te kijken.

Een nog ouder aha-moment? Ik zat met twee zakenrelaties in het Kopenhaagse Tivoli wat te drinken en ik liet ze mijn nieuwe speeltje bewonderen: een astrologisch calculatortje waarmee je een paar planeetstanden kon uitrekenen. Er zat een boekje bij met uitleg. Dit was uiteraard van ver vóór het computertijdperk. De heren waren best nieuwsgierig naar hun Mars en hun Venus. Tot mijn verbazing bleken we alle drie Venus in Vissen te hebben. Ik las voor wat er in het boekje stond. Venus in Vissen, stond er, betekent dat je erg verlegen bent!

Ik zal nooit de bedremmelde gezichten vergeten van drie gewone heren, mezelf incluis, aan dat tafeltje in het feeërieke Kopenhagen.

Jan de Graaf astroloog Mythen van de dierenriem

h eu s 10 – 2017

Heus 10-2017.indd 27

27

10-10-17 18:45

fondslijst

‘Aardevrouwen spreken’, Manon Tromp 978 90 77408 99 5 (red.), ‘ABC van 15 emoties’, Marja Postema, 978 94 91557 36 1 ‘Ademtocht, verhalen over de dood’, Linda Wormhoudt, 978 90 77408 68 1 ‘Beschermheer – kind van de wegen deel 2’, Linda Wormhoudt, 978 94 91557 06 4 ‘Blijvend meer energie volgens de vijf elementen’, Jeanine Hofs, 978 90 77408 95 7 ‘Clusters – shodo schrijfboekje 2’, Chris978 90 77408 64 3 tine de Vries, ‘Creatief mediteren voor meer bewustzijn, ontspanning en creativiteit’, 978 94 91557 32 3 Wendy Smit, ‘Dagboek als spiegel’, Christine de Vries, 978 90 77408 43 8 ‘De aarde roept... ontdek de natuur als bron van inzicht en heling’, Gerwine 978 90 77408 60 5 Wuring, ‘De absolute werkelijkheid in het licht van eeuwenoude religieuze tradities’, 978 90 77408 92 6 Jaap Dijkstra, ‘De geheimen van Hildegard von Bingen’, Gerrit Jan Keizer, 978 94 91557 03 3 ‘De glimlach van de sirene’, Selma 978 90 77408 49 0 Sevenhuijsen, ‘De Groene Man en de Groene Vrouw’, Joke en Ko Lankester, 978 90 77408 86 5 ‘De heilige buxusmoeder en 33 andere levensbomen’, Marjanne Huising, 978 94 91557 23 1 ‘De kracht van water, aarde, lucht en vuur – leven met de natuur’, Gerwine 978 90 77408 37 7 Wuring e.a., ‘De sneeuwkoningin’, Hans Christian Andersen, pastels Juke Hudig, 978 90 77408 81 0 ‘De sterren van je leven’, Ria Borst, Ineke Bergman, Paula van Kersbergen, 978 90 77408 12 4 Vera Verhagen, ‘De sterrenpas’, Petra Stam, 978 94 91557 26 2 ‘De verborgen boom’, Gerrit Jan Keizer, 978 90 77408 98 8 ‘Dieren en wij – hun welzijn, onze ethiek’, Monique Janssens, 978 90 77408 85 8 ‘Dionysos, de vegetatiegod’, Joke en 978 94 91557 19 4 Ko Lankester, ‘En de drummers waren vrouwen’, Layne Redmond, vertaling Isabella 978 90 77408 97 1 Verbruggen, ‘Gaia’s kracht’, Roelien de Lange, 978 90 77408 75 9

28

Heus 10-2017.indd 28

• isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn •

• • • • • • • •

‘Godinnen van eigen bodem’, Ineke ‘Rondelen - shodo schrijfboekje 3’, Chris978 90 77408 35 3 Bergman, tine de Vries, isbn 978 90 77408 72 8 ‘Heilige bronnen in de Lage Landen’, ‘Schrijven met het creatiepentagram’, Linda Wormhoudt e.a.

Yoeke Nagel, isbn 978 94 91557 13 2 978 94 91557 09 5 ‘Seidr, het Noordse pad’, Linda Worm‘Groen leven doet je goed’, Anna Maria houdt, isbn 978 90 77408 74 2 978 94 91557 31 6 ‘Sharing nature’, Joseph Cornell, van den Berg, ‘Het oergevoel’, Agnes Meijs, vertaling Adrie Beyen, 978 90 77408 77 3 isbn 978 94 91557 04 0 ‘In het licht van de Maan’, Petra Stam ‘SoulCollage®, werken met je eigen en Marja de Zeeuw, zielenkaarten’, Seena B. Frost, vertaling 978 90 77408 00 1 Adrie Beyen, isbn 978 94 91557 21 7 ‘In je kracht door kleur’, Margo Ruiter, ‘ Vingerlabyrintlopen’, John Musterd, 978 94 91557 27 9 isbn 978 94 91557 22 4 ‘Innerlijk pelgrimeren’, Christine ‘ Witte wieven en elfen, fluisteringen 978 90 77408 82 7 de Vries, uit de Andere Wereld’, Ruud Borman, ‘Isis en de 14 sleutels tot heelwording’, isbn 978 90 77408 90 2 ‘ Woordenregen, 1 jaar schrijven’, Petra Stam en Els Lijesen, 978 94 91557 11 8 Margreet Schouwenaar, ‘Kaboutersoep en wonderblaadjes’, isbn 978 90 77408 91 9 978 94 91557 14 9 Ity Busstra, ‘Krachtdieren, inspiratie en wijsheid ‘De essentie van edele stenen’, Anneke uit het dierenrijk’, Petra Stam, Agterberg, isbn 978 94 91557 07 1 978 94 91557 35 4 ‘De Maan, 66 mystieke kaarten voor ‘Kruidenwijsheid’, Marjanne Huising, bewustwording’, Petra Stam, 978 94 91557 02 6 isbn 978 94 91557 16 3 ‘Lijstjes - shodo schrijfboekje 4’, Chris‘Het levenskunstspel’, Anky Floris, 978 90 77408 73 5 isbn 978 9077408 51 3 tine de Vries, ‘Mannen zijn geen vrouwen’, Jos Kester, ‘Het Heidehofse Natuur- en Inzichtspel’, 978 94 91557 37 8 Annetje Braat, isbn 978 90 77408 61 2 ‘Maya wijsheid voor je levenspad, het ‘Isis mysteriekaarten’, Petra Stam en Tzolkin profielenboek’, Elvira van Rijn, Els Lijesen, isbn 978 94 91557 24 8 978 90 77408 89 6 ‘Krachtdieren, 66 boodschappen uit het ‘Maya wijsheid voor je levensreis, het dierenrijk’, Petra Stam, isbn 978 94 91557 38 5 levenspadenboek’, Elvira van Rijn, 978 94 91557 18 7 ‘Kruidenwijsheid – 66 affirmatie- en ‘Maya wijsheid voor je levensreis actiekaarten’, Marjanne Huising, isbn 978 94 91557 15 6 logboek’, Elvira van Rijn, 978 94 91557 20 0 ‘Levensbomen, 68 zielskrachtkaarten’, ‘MeCards4Kids™’, Nancy Weiss en Marjanne Huising, isbn 978 94 9155734 7 Jane Raphael, vertaling Adrie Beyen, 978 94 91557 25 5 ‘Luister naar je ziel, 50 troost- en kracht‘Mensen verhalen over bomen’, kaarten’, Janet Werner, 978 90 77408 04 9 isbn 978 90 77408 84 1 Adrie Beyen, ‘Motherhood’, Nicolien de Kroon, ‘Maak werk van je droom! 52 realisatie978 94 91557 08 8 kaarten’, Louisa Perreyn, ‘Mythen van de dierenriem’, Jan de isbn 978 90 77408 93 3 978 94 91557 33 0 ‘Maya wijsheid creatiekaarten’, Graaf, ‘Nephilim – kind van de wegen deel 1, Elvira van Rijn en Patricia Mooren, isbn 978 94 91557 10 1 Linda Wormhoudt, 978 90 77408 96 4 ‘Nevelvrouw – kind van de wegen deel ‘13 manen – Verjaarskalender’, 3’, Linda Wormhoudt, Petra Stam, isbn 978 94 91557 12 5 978 94 91557 29 3 ‘Ontdek jezelf door tekenen en reflectief Vrijwel alle titels zijn verkrijgbaar in (web)boekwinkels en alle titels zijn te koop schrijven’, Wendy Smit, 978 94 91557 05 7 in de webshop op www.A3boeken.nl ‘Pythia, de hogepriesteres -symboliek en mythologie in de tarot’, Petra Stam, isbn 978 94 91557 01 9

• • • • • • • • • • • •

(Prijs)wijzigingen voorbehouden

• isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn • isbn

HEUS verschijnt twee keer per jaar en is een uitgave van A3 boeken, Oosterveldweg 15, 7274 DZ Geesteren, T 0545 48 11 40, info@A3boeken.nl Een online versie van HEUS is te vinden op www.A3boeken.nl HEUS wordt gratis verspreid via A3 auteurs, diverse boekwinkels en spirituele centra, en derden. heus 10 – 2017 abonneren is niet mogelijk. Overname van artikelen is toegestaan na toestemming van de uitgever en met bronvermelding. vormgeving: Villa Y, Den Haag – drukwerk: Damen Drukkers

10-10-17 18:45

De jongen zonder schaduw

Spirituele roman Michael J. Roads

ISBN 978-94-6331-005-5

Het etherische veld en de vier etherische bronnen

krachtige natuurgeneeskundige oplossingen

Laat de overgang niet je ondergang worden, pak het krachtig natuurlijk aan!

Hanneke Bouma

ISBN 978-94-6331-011-6 Bezoek onze webwinkel

www.hajefa.nl Een boek waarin je wordt meegenomen de natuur in.

Ontdek welke inzichten de Natuur ons kan geven.

Meer info:

(Prijs)wijzigingen voorbehouden

www.heksenkruid.nl Elke hond is uniek en veel honden, vooral herplaatsers en adoptiehonden uit het buitenland, brengen een rugzakje mee. Maar ook elke baas is uniek.

Daarom biedt Ingrid Timmermans een individueel traject voor baas en hond, zodat de begeleiding helemaal op maat is. Ze begeleidt de baas op zo’n manier dat hij een bewust

Met de Tzolkin kalender van de Maya’s leef je vanuit je natuurlijke kracht.

Zo benut je je persoonlijke kwaliteiten en kun je met plezier jezelf zijn!

Ben je benieuwd naar jouw unieke plek in de Tzolkin?

Bestel dan je geboorteprofiel Op www.mayawijsheid.nl/profielen Nu € 5 korting met kortingscode HEUSGP17

www.mayawijsheid.nl

leider wordt die zijn hond begrijpt en hem geeft wat hij nodig heeft: rust, vertrouwen en veiligheid. Zo ontstaat er een diepe band tussen hond en baas, die het welzijn van beiden bevordert.

Vraag een gratis interessegesprek aan:

www.ittom.nl

en. itgever ukkers

Heus 10-2017.indd 29

10-10-17 18:45

z oemto o n v o o r AC t i vAt i e vAn de Pi j nAPPel k l i e r Bijt zacht met je voortanden op je tong en blaas met een zoemtoon je adem langs je tong naar buiten. Als je het goed doet ervaar je een trilling in je hersenen.

Herhaal dit vijf ademhalingen en doe deze oefening drie dagen achter elkaar.

Dit trilt als het ware het kalklaagje weg dat zich rond de pijnappelklier heeft gevormd. Nu kan de pijnappelklier zich openen als een dennenappeltje en optimaal functioneren.

Isis en de 14 sleutels tot heelwording Isis mysteriekaarten

Heus 10-2017.indd 30

foto: petra stam

10-10-17 18:45