Murat Görsen Üste

FORMEN / Temmuz 2020 �

Kafa karıştıran sorularda bugün: Lastikli yükleyicilerde devrilme yükü vs. çalışma yükü

Murat Görsen Üste Makine Mühendisi L astikli yükleyiciler günümüzde en çok tercih edilen iş makineleri olma unvanlarını hala korumaktalar. Bunun en temel sebebi kullandıkları/ kullanabilecekleri çeşitli opsiyon ve ataşmanlar ile her segment ve uygulamada çok yönlü olarak faaliyet gösterebilme kabiliyetleridir. Altyapı, üst yapı, geri dönüşüm, madencilik, genel inşaat, geri dönüşüm gibi segmentlerde patlatılmış malzeme yükleme, kamyon ve bunker yükleme, yükle-taşı, agrega-kum vb. hazır malzeme yükleme-taşıma, kütük yükleme, paletli operasyonlar, blok taşıma-yükleme, süpürme, malzeme kaldırma-taşıma, hurda ve çöp elleçleme, kar temizleme ve daha birçok küçük-büyük uygulamalarda çalışarak insan hayatını kolaylaştıran ve işlerin çok daha hızlı ilerlemesini sağlayan bu makine grubunun elbette kendine has

22 ton devrilme yüküne sahip bir makinenin 22 tonluk bir malzeme ile çalışabileceği fikri genel olarak hakimdir ancak bu pratikte imkansızdır. Kova hacmini ne kadar büyütürseniz ve/veya çalıştığınız malzemenin yoğunluğu artar ise kovaya aldığınız yük miktarı da artacak demektir. Kova içindeki yükün miktarı arttıkça da Emniyetli Çalışma Yükünden uzaklaşarak Devrilme Yüküne yaklaşmış olacaksınız. Bu da %100 verimsiz bir çalışma ve dahi sonu makine devrilmesi olan bir operasyon demektir.

bazı karakteristik teknik özellikleri var. Bunlardan en önemlisi ve ilk sırada geleni ise makinenin hem kendi segmentinde direkt olarak sınıflandırılmasına olanak veren hem de alım aşamasında son kullanıcının makine büyüklüğüne karar vermesini sağlayan TIPPING LOAD yani DEVRİLME YÜKÜ’dür.

Peki Devrilme Yükü nedir? Nasıl tanımlanır? Neden önemlidir? Devrilme Yükü; makinenin ön aksı üzerinde dönmeye başlayarak ağırlık merkezinin zeminden uzaklaşmasına neden olan KOVADAKİ YÜKTÜR! Daha basit bir tabir ile arka lastiklerin yerden kesilmeye başladığı yük miktarıdır. Bir Lastikli Yükleyici çalışması için en kritik ve en son noktadır. Bu noktadan sonra makine tamamen DEVRİLMİŞ olur. Burada bir kelimeye dikkat çekmek gerekli. Devrilme yükü tabiri, yükün KENDİ ağırlığını tarif eder. Bu teknik değere kova ağırlığı dahil değildir! Devrilme yükü genel olarak üretici kataloglarında iki şekilde yer almakta ve tanımlanmaktadır : DÜZ DURUMDA ve TAM DÖNÜŞTE Peki Devrilme Yükünü bilmek neden bu kadar önemli? Yazımızın ilk paragrafında “alım aşamasında son kullanıcının makine büyüklüğüne karar vermesini sağlayan” tanımlamasını kullanmıştık. Çalışacağınız malzemenin yoğunluğuna göre seçebileceğiniz (!) kovanın maksimum hacmine ancak bu değere bakarak karar verebilirsiniz ya da tam tersi, yani çalışma koşullarınız seçeceğiniz makine büyüklüğüne direkt olarak karar verecektir. Elbette bir Lastikli Yükleyici alımı için birden çok faktör söz konudur ancak bunlar şimdilik yazımızın bir parçası değiller. Devrilme Yükü ile direkt bağlantılı ve önemli bir diğer kavram ise (EMNİYETLİ) ÇALIŞMA YÜKÜ’dür. Emniyetli Çalışma Yükü; Lastikli

Yükleyicinin en uygun şekilde, hiçbir problem ile karşılaşmadan çalışabileceği tam yük miktarıdır. Emniyetli çalışma yükü; aşağıdaki gibi hesaplanır:

Emniyetli Çalışma Yükü = Tam dönüşteki devrilme yükü X Stability Utilization faktörü (%) Stability Utilization faktörü (%), KOVALI uygulamalar için max %50 olarak alınır. Örn: 3 metreküp GP kova kullanan ve 12440 kg tam dönüşte devrilme yükü tanımlanmış bir Lastikli Yükleyici için emniyetli çalışma yükü max. 12440 kg x 50% = 6220 kg’dır yani kovadaki malzeme ağırlığınız ancak 6220 kg olabilir, bu da demektir ki bu makine ve kova ile ancak yoğunluğu max 2,07 ton/metreküp olan malzeme ile çalışabilirsiniz . Burada kova hacmi büyürken yoğunluğu düşük malzeme ile çalışmak elbette mümkündür. Ülkemizde maalesef bu iki terim birbiri ile karıştırılmaktadır. Örneğin 22 ton devrilme yüküne sahip bir makinenin 22 tonluk bir malzeme ile çalışabileceği fikri genel olarak hakimdir ancak bu pratikte imkansızdır. Kova hacmini ne kadar büyütürseniz ve/veya çalıştığınız malzemenin yoğunluğu artar ise kovaya aldığınız yük miktarı da artacak

demektir. Kova içindeki yükün miktarı arttıkça da Emniyetli Çalışma Yükünden uzaklaşarak Devrilme Yüküne yaklaşmış olacaksınız. Bu da %100 verimsiz bir çalışma ve dahi sonu makine devrilmesi olan bir operasyon demektir.

Devrilmez demeyin ! Her zaman söylediğimiz gibi; alınan makinelerin tamamı hem teknik özelliklerinin ve limitlerinin iyi bilinmesi şartı, hem de bilinçli kullanıcılar ile verimli ve uzun ömürlü çalışabilirler. Verimli, güvenli ve sağlıklı çalışmalar dilerim. �