ANTIRANSOMWARE
VOORKOMEN IS BETER
JE BESTANDEN
DAN GENEZEN
GEGIJZELD?
Zo bescherm je je pc tegen een infectie
Zo vecht je terug!
BETALEN VOOR RANSOMWARE. IS DAT WEL ZO’N GOED IDEE?
SPECIAL
Bitdefender
WAAROM KIEZEN VOOR BITDEFENDER? Dat je op je pc een malwarebestrijder nodig hebt, dat is duidelijk. Windows 8 en Windows 10 hebben dankzij Microsoft standaard een virusscanner aan boord. Daardoor heeft elke pc basisbeveiliging tegen virussen aan boord. Helaas komt die virusscanner – Windows Defender – uit tests meestal als minste uit de bus. Het is dus beslist aan te raden om een ander antivirusprogramma te installeren. Zoals Bitdefender. Bitwie?
2
Hoewel Bitdefender niet zo bekend is als Norton of
Wie bang is dat zijn computer is besmet met een virus,
AVG, is het bedrijf beslist geen nieuwkomer. Al in 2001
kan op de website van Bitdefender terecht voor gratis
leverde het Roemeense beveiligingsbedrijf zijn eerste
hulp: http://www.bitdefender.nl/free-virus-removal.
virusscanner op. Sindsdien heeft de onderneming een
Beter is het natuurlijk om te voorkomen dat je besmet
prima reputatie opgebouwd in tests van verschillende
wordt en daarvoor heeft Bitdefender drie producten:
media en antivirus-testlaboratoria zoals AV-Compara-
Antivirus Plus 2017, Internet Security 2017 en Total
tives en AV-Test.
Security Multi Device 2017.
VEILIG INTERNETTEN
SPECIAL Bitdefender
Antivirus Plus Antivirus Plus is het basis-programma van Bitdefender, dat niettemin zeer uitgebreid is. Behalve bescherming tegen malware en nadrukkelijk ook ransomware, beschermt het tegen malafide en besmette websites, biedt het een afgeschermde browser voor veilig internetbankieren en nog veel meer. Daarbij zorgt het voor de minste belasting van het systeem, vergeleken met de andere Bitdefender programma’s en concurrenten. Op de Bitdefender-portal kun je de beveiliging van alle met Bitdefender beschermde apparaten controleren, logs bekijken en ook remote een scan starten. Als je een laptop gebruikt, komt vooral de Wifi Security Advisor van pas. Dankzij deze module hoef je je geen zorgen te maken op openbare netwerken. Het aftappen van open draadloze netwerken is kinderlijk eenvoudig en de Wifi Security Advisor helpt je dat te voorkomen.
Ieder apparaat! De Multi-Device-variant beschermt ook je andere apparatuur, zoals je Mac en Android. Er is een uitgebreide antidiefstalmodule en de mogelijkheid een trage pc wat te versnellen. Je kunt er tot vijf apparaten mee beschermen, de andere twee beschermingspakketten tot drie. Bij alle pakketten geldt dat Bitdefender geen merkbare invloed heeft op de systeemprestaties, zodat je pc er niet trager van wordt en zware taken soepel als altijd blijven draaien..
je een firewall en de mogelijkheid tot ouderlijk toezicht
Lees hier de laatste tips om je pc, smartphone en alles wat daarbij hoort te beveiligingen.
op het gebruik van de computer.
www.computertotaal.nl/online-veiligheid
Internet Security Wie meer wil dan alleen bescherming tegen malware, komt al snel uit bij Bitdefender’s Internet Security 2017. Met dit pakket bescherm je jezelf ook tegen spam, heb
Ook de ransomware-bescherming is het vermelden waard. Ransomware is de ultieme nachtmerrie voor elke computergebruiker. De enige echte aanpak ervan is voorkomen dat je het slachtoffer wordt, gekoppeld aan het maken van een actuele back-up. Bitdefender bestrijdt natuurlijk in alle versies ransomware, maar in dit pakket zorgt het er tevens voor dat je je belangrijkste bestanden, zoals foto’s en documenten extra beveiligt. Deze bestanden kun je in speciale mappen van Bitdefender plaatsen, waarna ze immuun worden tegen versleuteling. Hoewel dit een prettig extra laagje bescherming is, blijft het natuurlijk nodig om back-ups maken. Altijd!
VEILIG INTERNETTEN
3
SPECIAL
SPECIAL
Cybercriminaliteit
Cybercriminaliteit
BLIJF RANSOMWARE VOOR! Opgelet! U gaat
back-uppen en dus niet
synchroniseren, want dát is de truc. In geval van
Betalen of niet?
ransomware is syn-
peld aan een lokale harde schijf, maar ook aan een
chroniseren letterlijk de
usb-stick, aan een netwerkvolume en zélfs aan een
achterdeur uit!
clouddrive. Dat is levensgevaarlijk, want ransomware kan op die manier bij de aldaar geparkeerde
Als u denkt dat u met een back-up in de cloud veilig bent voor ransomware, dan hebt u het mooi mis! Immers: als op de lokale pc de bestanden in de ‘clouddrivemap’ worden versleuteld of verwijderd, dan wordt dat even later keurig doorgeseind naar uw clouddrive ... Maar de FAQman weet raad! De oplossing voor het bovenstaande probleem is
bestanden komen! Daarom back-uppen we veilig zónder stationsletter. Dat heeft als nadeel dat het terughalen van de veiliggestelde bestanden iets omslachtiger wordt.
GoodSync De software die u voor deze workshop nodig hebt, is GoodSync (www.goodsync.com). Met behulp
drieledig: (1) we gaan niet synchroniseren maar
van GoodSync kunt u zowel synchroniseren als
back-uppen, (2) we gaan niet automatisch maar
back-uppen en het programma wordt zowel in
ij het gebruik van een clouddrive wordt
handmatig back-uppen en (3) we back-uppen
de privé-omgeving als in de zakelijke omgeving
vaak de denkfout gemaakt dat de
zonder actieve netwerkkoppeling. Dit verdient een
gebruikt. Kijkt u mee?
gegevens die op de lokale pc staan naar
kleine uitleg …
JOHN VANDERAART
B
internet worden geback-upt. Da’s niet helemaal waar. De ingestelde clouddrivemappen op de lokale pc worden namelijk ‘gesynchroniseerd’
1
1
Als GoodSync wordt gestart, dan is het de
Als we echt (!) back-uppen, worden er op
bedoeling dat u een zogeheten taak creëert. In ons
naar internet. Als u op de lokale pc een bestand
de back-up-locatie nóóit bestanden en mappen
geval is dat een back-up-taak, want we willen (zoals
verwijdert, dan wordt dat bestand ook in de
weggegooid. Wat op de lokale pc nieuw wordt
u inmiddels weet) back-uppen en niet synchronise-
cloud verwijderd. En datzelfde geldt voor het
aangemaakt of gewijzigd, dat komt erbij te staan
ren (afbeelding 1).
wijzigen, herbenoemen, kopiëren en verplaat-
op de back-up-locatie. Wat op de lokale pc wordt
sen van bestanden. In de cloud bevindt zich
verwijderd, dat blijft gewoon staan op de back-up-
De Linker Map is de bronmap. Daarmee geeft u aan
dus een één-op-één-kopie van hetgeen er op de
locatie. Dat heeft als nadeel dat de back-up-locatie
waar al uw persoonlijke bestanden zijn te vinden. U kunt
pc staat, niets meer en niets minder. Enfin, als
gedurende de tijd aardig kan uitdijen.
meerdere mappen in één keer selecteren.
ransomware actief wordt, dan zal het op een gegeven ogenblik ook de clouddrivemappen op uw lokale pc versleutelen en als er op dat moment een actieve koppeling is met de cloud, dan is
2
Handmatig back-uppen biedt meer con-
trole, want dan maakt u een kopie op een moment waarvan u zeker weet dat alles nog helemaal in
het gebeurd met uw persoonlijke
orde is. Dat heeft als nadeel dat u zichzelf enige
gegevens. Immers: u bent dan
routine zult moeten aanleren.
kwijtgeraakt wat u dacht dat uw veilige back-up zou zijn!
Synchroniseren wordt back-uppen 4
BLIJF RANSOMWARE VOOR
3
Een actieve koppeling is – gemakshalve
gezegd – te herkennen aan een uitgedeelde stationsletter. Zo’n stationsletter kan worden gekop-
BLIJF RANSOMWARE VOOR
4
SPECIAL Cybercriminaliteit
2
Microsoft-account invullen voor de koppeling Vervolgens gaat u de ‘Linker Map’ instel-
len – oftewel de bronmap: de map waar de be-
tussen GoodSync en deze clouddienst (afbeelding 3 & 4).
standen vandaan komen. Die Linker Map staat altijd op My Computer en zeer waarschijnlijk begint u dan in uw persoonlijke gebruikersmap.
Alternatieven voor GoodSync De eerlijkheid doet ons gebieden te zeg-
4
gen dat GoodSync geen gratis software is. Even later is het back-uppen nog slechts
Dat wil zeggen, als de evaluatieperiode is
Als u daarbij een vinkje plaatst voor de optie
een kwestie van een druk op de knoppen
afgelopen, worden de mogelijkheden van het
Selecteer meerdere items, dan kunt u precies
Analyseer (om te kijken wat er dient te worden
programma afgeknepen. De pro-versie kost
aangeven welke persoonlijke submappen u wilt
veiliggesteld) en Synchroniseer (voor het daad-
29,95 euro, wat relatief weinig is vergele-
kopiëren naar – straks – de cloud (afbeelding 2).
werkelijke veiligstellen) (afbeelding 5). Een kind
ken met de schade die u kunt lijden door
doet de was …
ransomware …
Voor nu kunt u rustig achterover leunen, want
Dat we GoodSync speciaal aanbevelen heeft
GoodSync gaat alles netjes voor u back-uppen,
het programma in de jarenlange (FAQman-)
nee, doorschieten vanuit de bronmap naar de
praktijk verdiend: het is goed en stabiel!
doelmap. Die back-up komt erbij in OneDrive en
Zoals u van Computer Idee gewend bent,
dat kunt u onder andere nazoeken bij de instel-
passeren er toch enkele GoodSync-alterna-
lingen van OneDrive op de lokale pc (afbeel-
tieven de revue:
ding 6). Op die plek geeft u tevens aan dat de
•
GoodSync-doelmap natuurlijk niet (!) mag wor-
Gratis voor persoonlijk gebruik, maar de kop-
den gesynchroniseerd. Integendeel: uw lokale pc
peling met veel clouddrives kan niet direct
mag pertinent niet bij die doelmap komen!
worden gemaakt. Werkt met ftp.
De Rechter Map is de doelmap en die koppelen we
Herstellen
Backup Maker (www.ascomp.de).
• FreeFileSync (www.freefilesync. org). Opensource en dus gratis. Werkt met
Blijft over het herstellen van uw bestanden,
Windows, OS Xen Linux. Heeft geen directe
waarvan reeds is aangegeven dat dit iets om-
koppeling met clouddrives.
slachtiger zal worden. Ach, wat is omslachtig? Als
•
u – in dit geval – OneDrive benadert met behulp
Gratis voor persoonlijk gebruik. Kan van ftp
van de webbrowser, dan ziet u de eerder door
en WebDAV gebruikmaken.
GoodSync opgebouwde doelmap meteen staan
• Duplicati (www.duplicati.com).
en downloaden is vervolgens snel gebeurd (af-
Gratis. Hiermee kunt u gecomprimeerde
beelding 7). Waarmee uw FAQman u heeft laten
back-ups bewaren op diverse cloudplekken.
aan te koppelen bij de clouddrive van dienst. Vanaf nu
zien hoe u uw persoonlijke bestanden concreet
Werkt ook met ftp en WebDAV.
kan GoodSync de regie overnemen.
tegen de gevolgen van ransomware kunt be-
• Synkron (synkron.sourceforge.
schermen. Tot slot nogmaals: back-uppen is iets
net). Opensource, gratis, Windows, OS X en
héél anders dan synchroniseren!
Linux. Voor lokaal gebruik geoptimaliseerd.
met een clouddrive.
Even voor de goede orde. We zijn erin geslaagd om
3
Allway Sync (allwaysync.com).
Daarna is de Rechter Map aan de beurt.
Dat is de doelmap, oftewel de map waar u de bestanden naartoe moeten. U hebt diverse
Helemaal buiten de (mogelijk besmette) lokale pc om
cloud-opties, waaronder Google Drive, Drop-
kunnen we bij de cloudopslag komen. Dat alles met behu-
box en OneDrive. In ons geval kiezen we voor
lp van de webbrowser.
OneDrive, waarbij we de gegevens van ons
Even de puntjes op de ‘i’. De door GoodSync gebruikte doelmap(pen) worden uitgesloten van synchronisatie-deelname. Dat is niet meer dan logisch! GoodSync heeft goed contact met – in dit geval – OneDrive en we kunnen de bronmap naar de doelmap overhevelen. Maar eerst nog even een analyse om te zien wat er moet gebeuren.
BLIJF RANSOMWARE VOOR
5
SPECIAL Cybercriminaliteit
RANSOMWARE: Betalen of niet? Ransomware is een van de grootste computerdreigingen van het komende jaar, voorspellen beveiligingsexperts. Slachtoffers staan voor een moeilijke keuze: wel of niet betalen? Computer Idee zet de voors en tegens op een rij. TIJS HOFMANS
B
ent u slachtoffer geworden van ransomware? Dat is erg vervelend, maar
Eigen keus
gelukkig niet het einde van de wereld. In
Let op! We geven in dit artikel geen advies over of
sommige gevallen kan het de moeite lonen om
u wel of niet moet betalen voor ransomware. Die
te betalen voor de software, omdat u dan uw
keuze moet u zelf maken. Wat we wél doen, is voor
bestanden weer terug kunt krijgen. Is dat slim?
u een aantal voor- en tegenargumenten op een rij
Om te kunnen beslissen of u voor ransomware
zetten. Wat u ook besluit, u kunt zo in ieder geval
moet betalen, is het belangrijk te begrijpen wat
een weloverwogen keuze maken.
ransomware precies is. Er zijn verschillende soorten ransomware, maar allemaal hebben ze dezelfde basis. Het virus
ontsleutelcode waarmee u uw bestanden terug
zoekt op een systeem naar bestanden met een
kunt krijgen. In sommige gevallen sturen de
bepaalde extensie. Meestal zijn dat jpg-, doc-, of
hackers vooraf een code om één bestand te ont-
pdf-bestanden. Die worden vervolgens versleu-
sleutelen, zodat u zeker weet dat u niet betaalt
beveiligingsexperts – twee groepen die meestal
teld, zodat ze niet meer te openen zijn zonder
voor een nepwachtwoord dat niet eens werkt.
nauw samenwerken om verspreiders van
wachtwoord. De criminelen hopen dat u de bestanden zó graag terug wil dat u bereid bent
Betalen of niet?
daar geld voor te betalen. Meestal moet dat met
“Betaal vooral niet!” benadrukken de politie en
Bitcoins, een digitale munt waarvan de ontvanger vrijwel niet te traceren is. De gevraagde prijs voor het ontsleutelen verschilt. Sommige
Zogenoemde ‘politievirussen’ zijn vroege voorlopers van ransomware.
ransomware op te pakken én om de bestanden te ontsleutelen. De reden dat de politie liever niet wil dat u betaalt voor ransomware is dat u door te betalen de cybercriminelen beloont.
Krijgt u een dergelijk scherm te zien, dan is het foute boel.
Tegelijkertijd kan betalen wel een oplossing zijn. In een aantal gevallen ontvangt het slachtoffer
hackers eisen slechts een paar tientjes, omdat
namelijk wel degelijk een sleutel om zijn bestan-
ze denken dat slachtoffers sneller bereid zijn
den weer beschikbaar te maken. Dat heeft te
dat neer te leggen. Andere criminelen eisen juist
maken met het verdienmodel van de hackers.
honderden of soms zelfs duizenden euro’s.
Die willen geld ontvangen, maar dat werkt alleen
Ransomware is een vorm van malware, en
als ze ‘betrouwbaar’ zijn. Als de hackers wel het
wordt dus op dezelfde manier verspreid. U kunt
geld innen en nooit voor de ontsleuteling van
besmet worden wanneer u in een phishing-
bestanden zorgen, krijgen ze een slechte naam
mail trapt en zo op een foute link klikt of een
en betaalt op den duur niemand voor ransom-
besmette bijlage opent. Zie het tussenkopje
ware ….
‘Voorkomen is beter dan genezen’ om te zien hoe u zich kunt weren.
Nooit Meer Ransom!
Als u ervoor kiest het losgeld te betalen, dan
Een van de belangrijkste tools om ransomware
krijgt u – als u geluk hebt – van de hackers de
te verwijderen komt
6
RANSOMWARE, BETALEN OF NIET?
SPECIAL Cybercriminaliteit Op Nomoreransom.org zijn tools beschikbaar voor het ontsleutelen van veel verschillende ransomware.
re, kunt u op deze site één van uw versleu-
den zich via het netwerk. Daardoor kunnen ze
telde bestanden uploaden. NoMoreRansom
ook back-ups op bijvoorbeeld een aangeslo-
kijkt dan of er een sleutel beschikbaar is. Als
ten extra schijf in de houdgreep nemen. Door
die er is, kunt u uw bestanden er gratis mee
zo’n schijf na een back-up los te koppelen van
terugkrijgen.
uw pc, blijven de data veilig.
Voorkomen is beter dan genezen
Zorg daarnaast dat u altijd al uw software upto-date houdt. Activeer automatische updates
Bij ransomware geldt bovenal:
en download direct nieuwe versies als die
voorkomen is beter dan genezen. Met de
worden uitgebracht. Let ook goed op rare
van de politie. Die werkt samen met Europol en
juiste voorzorgsmaatregelen maakt u de kans
e-mails. Ransomware verspreidt zich vaak via
beveiligingsbedrijven zoals Kaspersky en Intel
op problemen klein. Zorg in ieder geval dat
phishing, dus kijk altijd naar de afzender van
om de slachtoffers van ransomware te
u heel regelmatig back-ups maakt. Als u dan
een email, en klik nooit zomaar op links of
helpen met de ontsleuteling. Die kunnen daar-
onverhoopt ransomware op uw pc krijgt,
bestanden die u niet vertrouwt.
voor terecht op de website www.NoMoreRan-
gooit u de geïnfecteerde bestanden gewoon
Tot slot een raad die niet vaak genoeg her-
som.org. Als de politie een ransomware-
weg en zet u de back-up terug. Zorg dat u de
haald kan worden: gebruik een goede virus-
bende oppakt, worden de sleutels op deze
backup offline bewaart op een externe
scanner. Denk aan grote namen: Kaspersky,
website gezet. Als u last hebt van ransomwa-
harde schijf, want sommige virussen versprei-
Eset, Bitdefender en McAfee.
Waarom u wél voor ransomware moet betalen U krijgt uw bestanden misschien terug De makers hebben goodwill nodig Het is moeilijk te zeggen hoe groot de kans is
Het is echter moeilijk te zeggen hoe groot de
dat u uw bestanden ook daadwerkelijk terug-
kans is dat dat gebeurt. Er is wel een ‘vuistre-
krijgt wanneer u betaalt. de reden daarvoor is
gel’: hoe bekender de ransomware is, des te
dat ransomware zowel voor de politie als voor
groter de kans dat u uw bestanden kunt ont-
de beveiligingsbedrijven een nieuwe vorm
sleutelen. Op d e vorige pagina hebben we al
van criminaliteit is waar nog veel onduidelijk-
uitgelegd waarom dat zo is. Google dus voor u
heid over bestaat. Het is niet bekend hoe
betaalt naar de naam van de ransomware om
groot de sector is (zowel in aantal hackers en
een zo goed mogelijk beeld te krijgen van de
slachtoffers als in hoogte van bedragen), en
hackers. U komt dan misschien op fora terecht
veel ransomware blijft onbekend bij de politie
waar ervaringen van andere slachtoffers
omdat er geen aangifte van wordt gedaan. Wel
staan, waardoor u te weten kunt komen of be-
zijn er enkele bekende vormen van ransom-
talen tot succes leidt. Let wel op: de code voor
malware kan kopen en verspreiden, en omdat
ware, waarvan de makers erom bekend staan
ransomware is steeds vaker ‘te koop’ voor cri-
het om veel verschillende criminelen gaat is
de decryptiesleutels snel op te sturen. Als u de
minelen, bijvoorbeeld op ondergrondse markt-
het vaak helemaal niet zeker dat u na betaling
namen googelt, vindt u vaak meer informatie.
plaatsen online. Dat betekent dat iedereen de
ook daadwerkelijk de sleutel krijgt.
Sommige ransomwares tonen dreigende timers.
Links bestanden voordat Locky – een bekende variant ransomware – zijn werk heeft gedaan, rechts erna …
RANSOMWARE, BETALEN OF NIET?
7
SPECIAL Cybercriminaliteit
Waarom u niét moet betalen U bent niet schuldig
U krijgt uw bestanden misschien niet terug
u uiteindelijk bereid bent te betalen, dan is de
Als u via Marktplaats een gestolen fiets koopt,
U weet nooit helemaal zeker of u uw bestan-
kans groot dat u in de toekomst nóg een keer
bent u schuldig aan heling. Dat is een gevoel
den terugkrijgt – u hebt immers te maken met
slachtoffer wordt. Toch kunt u dat wel enigszins
dat veel slachtoffers ook bij ransomware heb-
criminelen, en die zijn over het algemeen niet
voorkomen. Als u ransomware hebt gehad, hebt
ben, zeker als ze horen dat de politie vindt
altijd even eerlijk. Betalen is dus altijd een gok,
u (hopelijk!) geleerd van uw fouten en kunt u
dat criminelen vooral niet beloond moeten
maar het succes is van meer factoren afhanke-
zich dus beter beschermen. Maak in elk geval
worden voor hun gedrag. Maar ook al betaalt
lijk d an de eerlijkheid van de hacker. Mis-
genoeg back-ups, zodat u een eventuele tweede
u: u bent niet schuldig! Als u last hebt van
schien zit er een fout in de malware waardoor
keer niet nóg een keer hoeft te betalen. Want
ransomware bent u een slachtoffer, en of u nu
een betaling niet wordt doorgevoerd, of werkt
hoe vaak stoot een ezel zich aan dezelfde steen?
betaalt of niet, u kunt gewoon aangifte doen
de sleutel om een andere reden niet meer.
bij de politie zonder zelf in de problemen te
Geloof ook maar niet dat ransomware-makers
komen.
een garantieperiode hebben ...
instructies bijvoegen.
Criminaliteit mag niet lonen
Malware komt zelden alleen
Het belangrijkste argument dat de politie geeft
Let goed op, want sommige vormen van mal-
is dat betalen voor ransomware de georgani-
ware kunnen volgens onderzoeksbedrijven als
seerde criminaliteit steunt. Met betalen zou u
Intel weer andere malware aan boord hebben
laten zien dat criminaliteit loont, en dat heeft
die een ander deel van uw systeem probeert
tot gevolg dat er in de toekomst alleen maar
te kapen. Hebt u bijvoorbeeld ransomware ge-
méér ransomware bij komt. Bovendien blijkt
kregen omdat u de bijlage van een mail hebt
ook dat criminelen heel goed doorhebben
geopend? Dan kan het zomaar gebeuren dat
in welke landen vaker wordt betaald dan in
er in die ransomware weer andere malware
andere. In Rusland betalen de slachtoffers bij-
zit die bijvoorbeeld probeert een verouderde
voorbeeld veel sneller. Het gevolg? In Rusland
flash-plug-in uit te buiten – zodat u na een
wordt ook steeds meer ransomware ontdekt.
x aantal uren, dagen of weken zomaar weer
Ransomware is vaak zo complex dat de criminelen
Er valt te onderhandelen Vaak is het losgeldbedrag erg hoog: het kan oplopen tot wel duizenden euro’s. Dat is erg veel geld als het alleen gaat om wat vakantiefoto’s, maar misschien hebt u er wel honderd euro voor over. In sommige gevallen is het mogelijk te onderhandelen over de prijs. De criminelen hebben namelijk liever iets dan niets, en gaan nog wel eens akkoord met een lager bedrag. Dat blijkt uit een rapport van beveiligingsbedrijf F-Secure, dat een slachtoffer speelde en vervolgens het losgeld met bijna de helft omlaag wist te brengen. Dat kunt u ook overwegen.
Eens een slachtoffer … Bij het betalen van ransomware hebt u vaak persoonlijk contact met de aanvallers, dus weten die goed wie u bent. En als ze weten dat
8
RANSOMWARE, BETALEN OF NIET?
slachtoffer zou kunnen worden, ook al hebt u allang losgeld betaald voor de initiële malware.
SPECIAL Gijzelsoftware
FAQMAN ALS REDDER Voorkomen én genezen
2
Internethygiëne
Hygiëne is alles, zo ook internethygiëne! Hier-
Ernstig actueel: lockervirussen. Besmettingen die uw computer, correctie, uw bestanden serieus in gijzeling nemen. Zó serieus zelfs, dat het schier onmogelijk is om die gijzeling zonder het betalen van losgeld ongedaan te maken. Maar betalen is wel het laatste wat u moet doen! Beter is het om voorbereid te zijn en zo eventuele schade binnen de perken te houden. JASPER BAKKER
typen die kunnen worden gebruikt als dragers van besmettingen. Welnu, dergelijke al dan niet geïnfecteerde dragers zullen altijd proberen om van buitenaf (lees: via internet) uw computer binnen te dringen. Populaire mogelijkheden om dat te bewerkstelligen zijn (1) vermomd als interessante download, (2) meegestuurd als bijlage bij een e-mailbericht (afbeelding 4), (3) gestart als handige extensie van een webbrowser. Sowieso is een besmetting altijd fraai verpakt,
Zoek de verschillen!
1
boven noemde uw FAQman al enkele bestands-
Bestandsextensies tonen
want het is de bedoeling dat het virus door u (!)
Hier ziet u wat er aan de
wordt geactiveerd. Zo wordt een e-mailbericht
hand is met en zonder be-
van de bank natuurlijk eerder geopend dan een
Zoals u weet, heeft een Word-document door-
standsextensies. En dan is
e-mailbericht van een postorderbruid. Waarmee
gaans de extensie doc of docx. Een foto herken-
dat exe-bestand opeens
u maar weer eens bent gewaarschuwd voor
nen we aan de extensie jpg. En zo zijn er wel
zomaar gedubbelklikt!
bestanden waarvan de betrouwbare herkomst niet is gegarandeerd. Als u iets dat afkomstig is
meer extensies die op – in het bijzonder – uw persoonlijke documenten van toepassing zijn:
getoond. Althans, dat is het geval in de Windows
van internet niet voor de volle 100 procent kunt
eml, epub, mp3, pdf, txt, xls, enzovoort. Dit zijn
Verkenner! En bij de ‘Mapopties’ daarvan (in
vertrouwen, dan moet u er beslist van afblijven.
bestandstypen die u herkent en die u vertrouwt,
Windows 7 te bereiken via Windows Verkenner,
Punt. En trap al helemaal niet in de truc dat een
waarbij u de extensie niet per se nodig hebt om-
Extra; in Windows 10 via Windows Verkenner,
e-mailbericht zogenaamd door een virusscanner
dat er ook al een herkenbaar pictogram wordt
Beeld, Opties) vindt u dan weer de instelling
is goedgekeurd. Nee, de enige virusscanner die
‘Extensies voor bekende bestandstypen verber-
iets mag goedkeuren is uw eigen virusscanner!
gen’ (afbeelding 1). Zet u een vinkje voor deze instelling, dan bestaat de kans dat dat u een
Een voorbeeld van een vertrouwd ogende maar wel
mogelijk exe-(programma)bestand niet als zoda-
degelijk besmette mail. Nee, zeker niet afkomstig van
nig zult herkennen (afbeelding 2 & afbeelding
KPN. Maar dat wordt op het eerste gezicht niet duidelijk.
3). Immers, de extensie exe is óók bekend bij
Prima vermomd dus!
Windows Verkenner. En als u dan dubbelklikt op wat u denkt dat een pdf-bestand is, dan hebt u op die manier het virus geactiveerd. Dus: vinkje weghalen! Opgemerkt nog dat het niet alleen exe-bestanden zijn die uw pc kunnen besmetten. Ook macro’s in Word- en Excel-bestanden kunnen u – als ze zijn besmet – schade berokkenen.
Dit zijn de ‘Mapopties’ van de Windows Verkenner. Even opgelet, want u wilt altijd alle extensies kunnen zien!
Hoed u voor gijzelsoftware! LOCKERVIRUSSEN
9
SPECIAL Gijzelsoftware
3
Scannen op virussen en malware
5 Gegevens back-uppen
6
Handmatig back-uppen
U weet het misschien niet, maar er is wat onduide-
Het back-uppen van de complete C- schijf is
Het voordeel van automatisch backuppen is
lijkheid als het gaat om het typeren van virussen.
niet één-twee-drie gedaan en wordt daarom
tevens het nadeel: het gebeurt geheel automa-
Wat wij als een besmetting ervaren, kan door een
niet al te vaak uitgevoerd. Het veiligstellen
tisch! En een zelfstandig opererend back-uppro-
virusscanner als ongevaarlijk worden beschouwd.
van uw persoonlijke gegevens is een stuk
gramma kopieert besmette bestanden net zo
Denkt u maar aan alle adware die zomaar spon-
sneller geregeld en kan meerdere keren per
gemakkelijk als niet-besmette bestanden. Op die
taan op uw computer blijkt te staan... Zelfs som-
week worden uitgevoerd (afbeelding 7).
manier kan het gebeuren dat u pas na meerdere
mige ransomware kan een virusscanner passeren,
Ook nu verdient het aanbeveling om ander-
dagen signaleert dat uw computer te grazen is
omdat er kennelijk alleen maar een doodgewone
maal afwisselend met meerdere externe
genomen door een lockervirus en dan zijn er
encryptietool wordt herkend. Zorg ervoor dat u
harde schijven te werken; meerdere aparte
intussen alweer de nodige besmette back-ups
zowel een virusscanner als een malwarescanner
mappen op één externe harde schijf mag
gemaakt. Als u het back-upproces daarentegen
op uw pc hebt geïnstalleerd. En op het moment
ook. Het is namelijk wel zo prettig om meer
handmatig uitvoert, waarbij u ook nog eens ge-
dat u te maken hebt met een bestand dat afkom-
dan één kopie van uw persoonlijke gegevens
bruikmaakt van roulerende harde schijven, dan
stig is van internet, dan laat u een controleslag
te hebben, want u zult het altijd zien: (1) die
hebt u veel meer controle over wat er gebeurt
uitvoeren door zowel (1) de virusscanner als (2) de
ene harde schijf crasht als het u niet uitkomt
met uw gegevens. Al helemaal als u voordat u
malwarescanner. Pas als allebei deze tools menen
of (2) u blijkt reeds besmette bestanden te
gaat back-uppen even kijkt of u een willekeurig
dat het bestand onschuldig is, dán pas mag u
hebben geback-upt!.
bestand kunt openen dat is opgeslagen in uw
voorzichtig denken aan groen licht (afbeelding 5).
map met persoonlijke documenten.
Als u zich aan het voorgaande houdt, dan bent u beslist nog niet veilig, maar wel voldoende gewaar-
wilt u dat besturingssystem kunnen herstellen
schuwd en dat is al heel wat!
door middel van een hersteloperatie. Daarvoor is dan een zogeheten imageback-up van uw
7 Back-upmedia
C-partitie nodig. Die partitie bevat niet alleen het
loskoppelen
besturingssysteem, maar ook alle geïnstalleerde
De lockervirussen waar we over praten door-
programma’s en een kopie van uw persoonlijke
zoeken uw harde schijf op de aanwezigheid
gegevens die op het moment van back-uppen
van persoonlijke bestanden en daarbij wordt
aanwezig waren op de C-schijf. Zo’n imageback-up
gekeken naar bestandsextensies die het
kan worden gemaakt met de back-uptool van het
verdienen (…) om te worden versleuteld. Dat
besturingssysteem zelf en wel naar een redelijke
doorzoeken blijft natuurlijk niet beperkt tot
forse externe harde schijf (afbeelding 6). Voor
de C-schijf! Als er externe harde schijven op
het herstellen hebt u dan een installatie-dvd of
de computer zijn aangesloten, dan worden
een herstel-dvd (alweer van het besturingssys-
die logischerwijs graag meegenomen door de
teem zelf) nodig. Als u dan afwisselend met twee
ransomware. Zodoende kan ook uw back-up
externe harde schijven werkt en u – pak hem beet
worden beschadigd, waardoor de kans op
– eens in de twee à drie maanden een imageback-
het kunnen innen van uw losgeld opeens
up van uw C-schijf maakt, dan is uw FAQman al
serieus toeneemt! Daarom moet u, als de
helemaal tevreden!
back-upprocedure correct is afgerond, het gebruikte opslagmedium afkoppelen en dat gaat via ‘Hardware veilig verwijderen’ in het
Een voorbeeld van een vertrouwd ogende maar wel
Systeemvak. (afbeelding 8).
degelijk besmette mail. Nee, zeker niet afkomstig van KPN. Maar dat wordt op het eerste gezicht niet duidelijk. Prima vermomd dus!
4
Besturingssysteem back-uppen Als voorkomen niet kan, dan komt het op genezen aan. Als een lockervirus u te pakken heeft en u niet wenst te betalen voor de ‘ontsleuteling’ van uw gegevens, dan zult u moeten teruggrijpen naar een
Dit is de back-uptool van Windows 10 waarmee u in
(niet-besmette!) back-up! En omdat het virus zich
één keer een complete systeemback-up kunt maken.
diep heeft ingevreten in het besturingssysteem
Bijvoorbeeld naar een – grote – externe harde schijf.
10
LOCKERVIRUSSEN
Een afgekoppelde externe harde schijf kan niet worden gemanipuleerd door ransomware.
SPECIAL Gijzelsoftware
8
juiste moment: als er een bestand
Netwerkmappen loskoppelen
Wat voor back-upmedia geldt, geldt ook voor
10 De pc direct
wordt geopend – of gestart – dat afkomstig is van internet! Op
netwerkmappen: na gebruik loskoppelen! En bij
uitschakelen
netwerkmappen moet u niet alleen denken aan
Op het moment dat u het ook
de gedeelde map op uw computer en de gedeelde
maar even niet vertrouwt, is er
letten. Ziet u, ook na
map op de computer van uw huisgenoot of collega
slechts één ding om te doen:
enkele minuten, het harddisk-led-
(afbeelding 9). Denk ook zeker aan de netwerk-
de pc direct uitschakelen!
volumes op de harde schijf en de nas. En denk al
Dan hoeft niet via ‘Start’ en
helemaal aan Google Drive, Dropbox en OneDrive
‘Uitschakelen’: beter is het om
(afbeelding 10). Immers, alle bestanden die een
power-knop vijf seconden ingedrukt te hou-
lockervirus via het normale bestandssysteem
den. U mag zelfs de stekker lostrekken uit
(lees: op Windows Verkenner-achtige wijze) kan
het stopcontact… Immers, als de computer
hier is iets niet in orde! Druk dan
bereiken kunnen en zullen worden versleuteld!
wordt uitgezet, dan wordt het lockervirus
op Ctrl+Alt+Del om het Taakbeheer
Iets anders… Het is mogelijk dat er op uw harde
stilgelegd met als gevolg dat er geen nieuwe
tevoorschijn te halen, waarna het
schijf bepaalde mappen staan die u deelt met an-
bestanden worden versleuteld. Realiseert
dere netwerkgebruikers. Het slechte nieuws is dat
u zich dat het lockervirus binnen een actief
de besmette pc van zo’n andere netwerkgebruiker
besturingssysteem moet kunnen draaien om
de inhoud van die gedeelde mappen op úw pc kan
uw gegevens te vernielen. Een uitgescha-
pact Tray Meter (dennis babkin.com/ctm) instal-
versleutelen. Opdat u daar óók terdege rekening
kelde pc is dan ook een veilige pc! Nee, dat
leren, want daarmee wordt u in het Systeemvak
mee houdt!
is niet helemaal correct, want de pc is veilig
voortdurend geïnformeerd omtrent de belasting
zolang het besmette (!) besturingssysteem
van de pc. Op het moment dat de diverse getallen
Schrijft u mee? Back-uppen, backuppen, back-uppen!
dat moment moet u heel goed op het gedrag van uw computer
je nog als een malloot knipperen? Merkt u, andermaal na enkele minuten, dat uw computer traag
de
reageert? En u hebt intussen niets abnormaals gedaan? Conclusie:
tabblad ‘Prestaties’ u kan vertellen hoe hard de pc wordt aangejaagd. Ook kunt u, geheel preventief, de tool Com-
nog niet is doorgestart. Als u bijvoorbeeld
sterk laat oplopen, bent u gewaarschuwd (afbeel-
een dualboot-opstelling hebt, dan zullen
ding 11)…
vast niet allebei de geïnstalleerde besturingssystemen zijn geïnfecteerd.
11
Virusscannen met bootable cd
Als de computer mogelijk is besmet met een lockervirus, dan wordt het tijd voor een virusscan buiten het besturingssysteem om. Daarvoor hebt u een virusscanner nodig die op een bootable cd staat. Deze bootable cd is voorzien van een eigen besturingssysteem – vaak is dat Linux – waarbinnen de virusscanner draait. Het maken van een Compact Tray Meter laat weten dat er op dit ogen-
dergelijke cd komt neer op het downloaden en
blik geen gekke dingen gebeuren. Dat wordt anders op
branden van een iso-imagebestand en daarvoor
het moment dat de getallen opeens fors oplopen!
kunt u bijvoorbeeld terecht op: (1) www.avg. com/nl-nl/avg-rescue-cd voor de AVG Rescue CD,
Zo kunt u een netwerkvolume loskoppelen. Daarmee
(2) www.avira.com/nl/down load/product/avira-
zorgt u ervoor dat uw computer – en dus ook een lock-
rescue-system voor de Avira Rescue CD en (3)
ervirus – dat netwerkvolume niet meer kan bereiken.
www.bitdefender.com/support/how-to-create-abitdefender-res cue-cd-627.html voor de Bitdefen-
Dit zijn wat Dropbox-instellingen. Wellicht is het een
der Rescue CD (afbeelding 12). In de bios-setup
goed idee om Dropbox juist niet (!) met het systeem te
van de pc moet u mogelijk aangeven dat de cd/
laten mee-opstarten.
dvd-speler het eerste opstartapparaat moet zijn, waarna u van de aldus gecreëerde bootable cd
9
Herken een lockervirus
kunt starten. U laat vervolgens de virusscanner van dienst z’n werk doen, waarbij u nauwlettend in
Voorkomen is één, genezen – voor zover mogelijk
de gaten houdt welke malware er wordt gedetec-
– is twee. Maar ertussenin is er de diagnose, want
teerd en verwijderd, waarbij u hoogst alert bent
u moet kunnen herkennen dat er een lockervirus
op dat lockervirus! Het kan geen kwaad om de pc
op uw computer aan de slag is. Als u niet wordt ge-
twee of drie keer te laten scannen en eventueel
waarschuwd door uw realtime virusscanner, dan
gebruikt u nog een tweede of derde bootable cd,
zult u zelf extra alert moeten zijn. En wel op het
om het helemaal grondig te laten doen.
LOCKERVIRUSSEN
11
SPECIAL Gijzelsoftware Een voorbeeld van een reddings-cd waarmee u, buiten het besturingssysteem om, uw computer kunt scannen en cleanen.
13
Externe bestanden controleren U werkt intussen met een nieuw virusvrij
12
Harde schijf vervangen
besturingssysteem en ook heeft de virusscan-
paar avi- jpg-, pdf, rtf- of txt-bestand. Gaan-
ner z’n helende werk gedaan. Daarmee is het
deweg komt u te weten wat er wel en wat er
tijd geworden om de schade op te nemen…
niet is versleuteld door het lockervirus. De
Op de oude en inmiddels externe harde schijf
bestanden die zijn versleuteld kunt u direct
gaat u naar uw persoonlijke gebruikersmap en
weggooien, want daar kunt u toch niets meer
Als blijkt dat het lockervirus niet is gevonden
daar neemt u een kijkje in de diverse submap-
mee doen. Wat uiteindelijk overblijft is niet
of als u het niet helemaal vertrouwt, dan kunt
pen met documenten, afbeeldingen, video’s
beschadigd en dat kunt u laten staan, want u
u de interne harde schijf van de pc vervan-
enzovoorts. Controleer of de bestandsnamen
weet op dit moment nog niet hoe het met uw
gen. U verwijdert de huidige harde schijf en
en de extensies niet zijn gewijzigd. Open een
back-ups gesteld staat.
u plaatst een nieuwe schone harde schijf. De oude harde schijf plaatst u in een extern kastje dat u – straks – via usb op de pc gaat aansluiten (afbeelding 13). Als u het netjes
14 Back-ups herstellen
doet, dan installeert u het besturingssysteem
Het besmettingsleed is inmiddels geleden en de schade is opgenomen. U weet hoe erg uw gegevens er
helemaal schoon op die nieuwe harde schijf.
aan toe zijn en dus is het tijd geworden om de back-ups te herstellen. U hebt – hopelijk – twee back-ups:
Ook installeert u een virusscanner die u up-
(1) een systeemback-up en (2) een gegevensback-up. Inmiddels is er een vers besturingssysteem op een
to-date brengt. Verder doet u nog helemaal
nieuwe harde schijf gezet en dat kan u doen beslissen om die systeemback-up toch maar niet terug te
niets, want het is nog niet bekend of u – straks
halen. De diverse programma’s, waaronder zeer waarschijnlijk Microsoft Office, kunnen namelijk net zo
– doorgaat met die nieuwe besturingssysteem.
goed opnieuw worden geïnstalleerd en al uw gegevens staan tenslotte in een aparte back-up. Voor wat
Het nieuwe besturingssysteem is niet besmet,
betreft uw gegevensbestanden: u haalt in eerste instantie de complete back-up terug. Dus gewoon alle
dus u kunt van de gelegenheid gebruikmaken
gegevens van het back-upmedium één-op-één terugzetten in de mappen met uw persoonlijke bestan-
om de oude harde schijf via usb aan te sluiten.
den. En als dat is gedaan, dan neemt u de gecontroleerde oude harde schijf erbij. De bestanden op die
Ook kunt, indien van toepassing, alvast ver-
oude harde schijf die door u zijn goedgekeurd, kopieert u over de even eerder teruggezette bestanden
binding maken met uw netwerkvolumes. Zoals
heen. Dat is logisch, want die oude harde schijf heeft recentere gegevens aan boord dan de back-up.
gezegd is de virusscanner up-to-date, dus maakt u meteen van de gelegenheid gebruik om alle bereikbare volumes, mappen en be-
15
standen te laten doorscannen op de aanwezigheid van besmettingen.
Uw internetleven beteren
En als de hele exercitie, pardon, de hele veldDit is zo’n handig
tocht is overleefd, dan is het tijd voor enige
usb-wonderkastje waar-
zelfreflectie. U hebt het ransomware-onheil
mee u allerlei externe ops-
namelijk over uzelf uitgeroepen. U hebt de
lagapparaten eenvoudig in
handeling verricht die alle encryptie-ellende
contact kunt brengen met
heeft veroorzaakt. Nee, veel mooier kan uw
uw pc.
FAQman het niet maken! Vanaf nu zult u anders en achterdochtiger moeten omgaan met internet. Als u aanneemt dat internet voortdurend probeert u in het ootje te nemen, dan staat u meteen al een stuk reëler in de cyberwereld. Vreemde afzenders, onverwachte pop-ups, schimmige berichten, onduidelijke software: afblijven en weggooien! Bezie de internetverbinding eenvoudig als uw voordeur na twaalf uur ’s nachts. Doet u open als er dan nog wordt aangebeld?
12
LOCKERVIRUSSEN
SPECIAL
Bescherm je schuiven tegen ransomware
WAPEN JEZELF TEGEN RANSOMEWARE Bescherm je foto's, documenten en andere data Je wilt nooit te maken krijgen met ransomware, maar als dat wel gebeurt is het vaak te laat. Alle documenten, foto’s, muziek en andere bestanden die je lief zijn ben je voor altijd kwijt. In dit artikel lees je hoe je jezelf wapent tegen ransomware en wat je hier praktisch over moet weten. Verder bespreken we de enige manier om je data te behouden na een ‘ransomware-infectie’.
onleesbaar zijn gemaakt met sterke encryptie. Bij de meeste ransomware is de encryptie zo sterk dat geen enkel hulpprogramma je gegevens nog kan redden. Net als bij sommige gijzelingssituaties wordt er geld verlangd en is er een tijdklok waarbinnen je aan de eisen moet voldoen. Als je niet direct betaalt, kan het bedrag aanzienlijk oplopen of de onverlaat meldt de enige ‘sleutel’ tot je gegevens te vernietigen. Het lijkt een slechte film. Het advies luidt uiteraard: nooit betalen! Je stimuleert hiermee de verspreiding en ontwikkeling van nog meer ransomware en misschien
R O B B I N O O I J E VA A R
I
Je bestanden zijn voor altijd ontoegankelijk omdat ze
nog belangrijker: de kans is erg klein dat je een ‘sleutel’ krijgt om de encryptie ongedaan te maken. n Computer!Totaal nummer 04/2016 besteedden we al aandacht aan wat je wel en niet moet doen als je computer besmet is met ransomware. Je vin-
BASISPREVENTIE
dt dit artikel terug via www.tiny.cc/rw04. Dit keer gaan we dieper op de voorzorgsmaatregelen in.
1
Windows Updates
Wel of niet betalen?
Om ransomware het hoofd te bieden, hebben we dit
Om geen gegevens te verliezen na een infectie met
artikel opgedeeld in drie onderdelen, namelijk: ‘werkt
ransomware moet je nu actie ondernemen. In tegen-
niet’, ‘werkt een beetje’ en uiteindelijk de ‘ultieme
stelling tot een doorsnee virusprobleem, dat meestal
bescherming tegen ransomware’. Maar we beginnen
met enige technische kennis en tijd wel weer te boven
bij de basis. We kunnen niet vaak genoeg benadruk-
is te komen, ben je met ransomware echt de pineut.
ken hoe belangrijk het is dat je zorgt dat je Windows-
PRIVACY EN VEILIGHEID EDITIE 2016
13
SPECIAL
Bescherm je schuiven tegen ransomware
Ransomware valt alles aan waar je op dit moment bij kunt met Windows Verkenner.
Tentakels Als je computer met ransomware te maken krijgt, wordt geprobeerd om alle bestanden onbesturingssysteem geüpdatet blijft. Ga dus bij jezelf na
leesbaar te maken. Dit zijn vooral al je persoon-
de werking van
of je weet hoe Windows Update werkt en hoe je contro-
lijke bestanden, ongeacht waar je deze bewaart.
Windows Up-
leert of de automatische updates wel echt automatisch
Je interne harde schijven, SSD’s, NAS, cloudopslag
date regelmatig.
binnenkomen.
en zelfs aangesloten usb-schijven zijn niet veilig
1. Controleer
en worden snel aangevallen. Alle opslaglocaties
2
2 Houd ook
Beveiligingssoftware
waar je nu bij kunt met Windows Verkenner zijn doelwit. Zelfs gedeelde netwerkbronnen op een
De vorige tip geldt ook voor je beveiligingssoftware. Het
andere computer waar je schrijfrechten op hebt,
is essentieel dat je een beveiligingspakket installeert (al
worden niet gespaard. Dit resulteert in onlees-
dan niet commercieel) met een zogenaamde ‘realtime
bare bestanden waarop encryptie is toegepast. Je
scanner’. Hierbij wordt over je schouder meegekeken
krijgt een melding met het dringende advies om
of er niets geks gebeurt. Zonder de meest recente
losgeld te betalen om weer toegang te krijgen tot
antivirusdefinities is ook de beste beveiligingssoftware
je bestanden. En daar sta je dan …
machteloos. Meestal gaat dit updateproces-automa-
je beveiliging-
tisch, maar controleer dit zelf ook regelmatig even. Zorg
sprogramma
er dus voor dat je weet waar je de update-functie kunt
van cybercriminelen. Het bijwerken van je software
Patch My PC
altijd up-to-date.
vinden.
kan handmatig, maar dat is veel te omslachtig. G ebruik
of Personal
liever een programma als Personal Software Inspector
Software
(www.tiny.cc/psinsp) of Patch My PC (www.patchmypc.
Inspector om
net) om dit voor je te doen. Beide oplossingen zoeken
je programma’s
naar kwetsbare geïnstalleerde programma’s en contro-
bij te werken
leren of je de meest recente versie hebt. Weer een zorg
naar de meest
minder!
recente versie.
3
Patchen, patchen, patchen
Naast het up-to-date houden van je besturingssysteem en beveiligingsprogramma, zorg je er natuurlijk ook voor dat je andere software bijgewerkt is. Beveiligingslekken in populaire programma’s zijn altijd een doelwit
14
PRIVACY EN VEILIGHEID EDITIE 2016
3 Gebruik
SPECIAL
Bescherm je schuiven tegen ransomware
WERKT NIET
wijder uiteraard direct de netwerkkabel uit je computer of schakel je wifi-adapter uit. Voor wifi is op de meeste
4
Windows Systeemherstel
Het is altijd verstandig om het extra vangnet van
laptops een sneltoets aanwezig die werkt via een Fn-toetscombinatie, of een fysiek schuifje of knopje. Ontkoppel ook externe apparatuur en je NAS.
Windows Systeemherstel te activeren, maar dit biedt meestal geen uitkomst als je computer ransomware oploopt. Theoretisch kun je met Windows Systeemher-
6
In de cloud
stel je computer terugzetten naar een eerder moment
Het is een fabel dat je veilig bent tegen ransomware
dat alles nog wel werkte, maar moderne ransomware
als je je gegevens bewaart in de cloud. Dit geldt niet
zal dit Windows-onderdeel actief aanvallen. De veilige
voor specifieke cloudback-updiensten waarbij versies
modus van Windows wordt onklaar gemaakt en de
of snapshots worden bijgehouden, maar wel voor One-
herstelbestanden worden gewist. Schakel W indows
Drive, Dropbox en Google Drive. De meeste clouddien-
Systeemherstel in ieder geval in voor ‘je weet maar
sten werken met synchronisatie. Als je iets aanpast op
nooit’. Druk op Windows-toets+Pause en kies Geavan-
je computer in bijvoorbeeld je Dropbox, veranderen de
ceerde systeeminstellingen / Geavanceerd / Systeem-
gegevens vrijwel direct ook bij de clouddienst. Een do-
beveiliging. Activeer Windows Systeemherstel voor al je
cument wordt door ransomware o nleesbaar gemaakt
opslagschijven.
met encryptie op je computer en vervolgens gesynchroniseerd naar je clouddienst. Bij onder andere
5
Direct uitschakelen
Dropbox is het wel mogelijk om een eerdere bestandsrevisie terug te zetten. Omdat dit per bestand werkt en
Er is kleine kans dat je merkt dat ransomware om
je dus niet in één keer de volledige clouddienst kunt
zich heen begint te grijpen en bezig is om je bestan-
herstellen naar bijvoorbeeld eergisteren, ben je dagen
den onleesbaar te maken. Merk je dit wel, dan is het
(of weken!) bezig om je bestanden te herstellen. Een
dringende advies om je systeem direct uit te schake-
back-updienst met versiebeheer heeft dit probleem
len. Je Windows-installatie kun je meestal als verloren
niet. Voorbeelden zijn CrashPlan (www.code42.com)
beschouwen. Als je de harde schijf uitbouwt en via een
en Carbonite (www.carbonite.com). De oplossingen
usb-adapter aan een a ndere computer hangt, heb je
bieden goede bescherming tegen de gevolgen van
mogelijk kans om nog iets van je data te redden. Ver-
ransomware, maar goedkoop zijn ze niet.
De app van Google Foto’s bewaart al je foto’s en filmp-
Google Foto’s
De back-upoplossing van Google Foto’s is niet
jes in de cloud:
Als vooral je foto’s en filmpjes je lief zijn en je
alleen gratis (je hebt wel een gratis Google-ac-
onbeperkte
er niets voor voelt om je systeem handmatig te
count nodig), de opslag is ook nog eens onbeperkt.
opslag, volledig
back-uppen naar een externe schijf, is er goed
Uiteraard blijven je foto’s privé en worden ze, tenzij
geautomati-
nieuws. De desktop-uploader van Google Foto’s be-
je hier nadrukkelijk voor kiest, niet gedeeld met de
seerd en het
waart al je herinneringen veilig in de cloud zonder
rest van de wereld.
kost niets!
dat malware hier grip op kan krijgen. Download het programma via https://photos.google.com/apps, geef je Google-account op en laat het programma weten in welke mappen je persoonlijke foto’s en video’s staan. Laat het programma zijn werk doen en je hebt een uitstekende reservekopie in de cloud. De back-up wordt automatisch onderhouden. Zodra je dus nieuwe foto’s/filmpjes toevoegt in één van de mappen die de desktop-uploader in de gaten houdt, belanden ze in je persoonlijke cloudback-up. Je foto’s zijn bereikbaar via https://photos. google.com. Ook vanaf je smartphone/tablet kun je je beelden automatisch laten uploaden via de Google Foto’s-app (Android en iOS), en met deze app kun je ook al je filmpjes en foto’s terugkijken.
PRIVACY EN VEILIGHEID EDITIE 2016
15
SPECIAL
Bescherm je schuiven tegen ransomware
WERKT EEN BEETJE
7
RDP
NAS met snapshot Als je een NAS hebt uit het hogere segment, is de kans groot dat de NAS zelf revisies kan bijhouden
Ransomware misbruikt soms ook RDP. Met dit onder-
van bestanden en mappen. Controleer deze func-
deel, voluit ‘Remote Desktop Protocol’, kan je systeem
tie via de beheermodule van je NAS en schakel
op afstand worden overgenomen. Deze zakelijke func-
hem in als de optie aanwezig is. Als ransomware
tie wordt ook door sommige thuisgebruikers gebruikt,
je bestanden aantast, kun je teruggrijpen op een
maar als je RDP nooit gebruikt kun je dit onderdeel
eerdere versie. Als je NAS een snapshot-tech-
beter uitschakelen. Start het programma SystemPro-
niek biedt, heb je helemaal geluk. Hierbij wordt
pertiesRemote.exe als beheerder, bijvoorbeeld via
een soort ‘foto’ gemaakt van de huidige situatie
snapshots en/
Windows-toets+R of een zoekopdracht in je startmenu.
die je in de toekomst volledig kunt herstellen.
of bestandsre-
Schakel alle opties die verbinding mogelijk maken uit.
Deze ‘tijdmachine’ is de redder in nood om je
visies? Schakel
gegevens terug te krijgen na een aanslag door
deze opties in!
8
Volledige bestandsnaam tonen
ransomware.
Windows verbergt standaard de extensie van bekende bestandstypen. Het bestand ‘leesmij.pdf’ wordt in Windows Verkenner getoond als ‘leesmij’. Hierdoor zie je niet dat het om een pdf-bestand gaat. Ransomware kan zich in een uitvoerbaar bestand vermommen als ‘leesmij.pdf.exe’. De extensie .exe geeft aan dat het om een 8. Zorg ervoor dat Windows alle extensies van bestanden toont.
9
Webmail
Ransomware wordt veelvuldig via mail verspreid. De meeste e-mailservers blokkeren uitvoerbare bestanden die via bijlagen worden meegestuurd, zelfs als deze verstopt zijn in een zip-archief. Neem de proef op de som en stuur jezelf een uitvoerbaar bestand. Komt de mail aan en kun je de bijlage openen? Dan wordt het tijd om over te stappen naar een dienst die dit soort bijlagen automatisch voor je blokkeert: wel zo veilig! Gmail en Outlook.com laten exe-bestanden bijvoorbeeld niet door. Helemaal veilig ben je niet, want ransomware
16
uitvoerbaar bestand gaat. Dit voorbeeldbestand wordt
wordt ook verspreid via linkjes in e-mailberichten. Je
getoond door Windows als ‘leesmij.pdf’ waardoor je
klikt bijvoorbeeld vanuit een mailtje naar een web-
misschien achteloos denkt dat het om een pdf-bestand
site van waaruit de ransomware wordt gedownload.
gaat. In werkelijkheid wordt het exe-bestand uitgevoerd
Leermoment: klik nooit vanuit je mail op linkjes van
en begint de ellende, als je beveiligingssoftware niet
websites/bedrijven, zeker niet als er bijvoorbeeld een
ingrijpt. Open Windows Verkenner, klik linksboven op
waarschuwing wordt gegeven dat je computer gevaar
Organiseren, kies Map- en zoekopties en ga naar het
loopt. Dit klinkt als een open deur, maar het gebeurt in
tabblad Weergave. Verwijder het vinkje bij Extensies
de praktijk nog erg vaak. Je kunt de website wel intypen
voor bekende bestandstypen verbergen.
in je browser en eventueel contact opnemen met het
PRIVACY EN VEILIGHEID EDITIE 2016
Biedt je NAS
SPECIAL
Bescherm je schuiven tegen ransomware
bedrijf om na te gaan of het een echte waarschuwing is of dat je te maken hebt met phishing of erger. Om deze mail-ellende tegen te gaan is het wederom aan te raden om een grote webmaildienst te gebruiken. Deze grote aanbieders hebben veel betere filters dan de mailfaciliteiten van een doorsnee internetaanbieder, waardoor veel (maar niet alle) ellende buiten je inbox wordt gehouden.
10. Een map
10
Read-only
op je NAS die
Ransomware kan ook je NAS aanvallen als je deze
gedeeld is
vanaf je computer kunt benaderen. Als je lees- en
baarder. Een voordeel van
als ‘read-only’
schrijfrechten hebt op een map op je NAS, zijn je
een externe harde schijf is de
is veilig voor
bestanden kansloos. Je zou ervoor kunnen kiezen om
lage prijs per GB en snelheid. Het scenario:
ransomware.
je belangrijkste bestanden te archiveren/back-uppen
sluit de schijf aan, maak een volledige back-up (kloon) van je computer en verwijder de schijf uit je usb-aan-
11 Maak een
sluiting. Werk je back-up regelmatig bij.
reservekopie
Het grootste nadeel van deze back-upmethode is dat
van je volledige
er een fysieke handeling nodig is en je de d iscipline
computer naar
moet hebben om de back-up ook daadwerkelijk te
een extern ops-
draaien. Dit laatste is een probleem van back-uppen in
lagmedium.
het algemeen.
12
Handmatige back-up
Handmatig back-uppen heeft een groot voordeel ten opzichte van een geautomatiseerd back-upproces. Je maakt de back-up bewust en merkt het eerder als er iets misgaat. Omdat de externe schijf niet permanent verbonden is, overleven bijna al je bestanden de gevolgen van ransomware. Alleen de gegevens tussen het moment van back-uppen en de ransomware-besmetting gaan verloren. Deze schade kun je beperken door regelmatiger te back-uppen en/of gegevens gedeeltelijk naar een aparte gedeelde map op je NAS. Zodra je je
alsnog te bewaren bij een clouddienst met bestands-
gegevens naar deze map hebt veiliggesteld, maak je de
versies.
archiefmap ‘read-only’ (alleen lezen) via de beheermodule van je NAS. Dit is een omslachtige extra handeling, maar je raakt de gegevens in je archiefmap niet kwijt
13
Aan de slag!
omdat de ransomware geen schrijfrechten heeft op de
Je kunt een goede back-up op 101 manieren realiseren.
map (en alle bestanden in de map).
In dit artikel gebruiken we een externe usb-schijf van 1
ULTIEME B ESCHERMING TEGEN RANSOMWARE
TB, ruim voldoende voor onze gegevens en besturingssysteem. Om de back-up te maken gebruiken we AOMEI Backupper Standard. Dit programma is gratis voor persoonlijk gebruik. AOMEI Backupper kan mappen,
11
Back-uppen
partities of je volledige systeem veiligstellen. We kiezen voor dit laatste scenario. Dit duurt langer, maar je hoeft
De enige echte remedie tegen ransomware is een
ook niet na te denken of je iets vergeet. We gaan de
goede back-up. Hierbij is het de bedoeling dat je
back-up dusdanig instellen dat toekomstige reserve
bestanden niet toegankelijk zijn als je dagelijks met je
kopieën sneller klaar zijn. Download en installeer AOMEI
computer werkt. Dit is het eenvoudigste te realiseren
Backupper Standard via www.backup-utility.com. Sluit
met een externe schijf usb-schijf, een NAS is kwets-
de externe usb-schijf aan en start het programma.
PRIVACY EN VEILIGHEID EDITIE 2016
17
SPECIAL
Bescherm je schuiven tegen ransomware
14
Herstelmedium
16
Back-up bijwerken
Het herstellen van je back-up kan via het AOMEI Back-
Zodra je één back-up hebt gemaakt met AOMEI Back-
upper-programma. Als je slachtoffer wordt van ransom-
upper, worden toekomstige back-ups sneller afgerond.
ware, kun je Windows als verloren beschouwen. Als je
Zodra je AOMEI Backupper opstart, wordt je meest
de externe schijf aansluit, is de kans groot dat ook deze
recente back-up getoond in het beginscherm Home.
wordt aangegrepen. Om je back-up dus veilig terug te
Je ziet hier onder andere wanneer de back-up heeft
kunnen zetten, mag Windows niet geladen worden. Je
gedraaid en of deze succesvol was. Onder dit overzicht-
hebt een herstelmedium nodig van AOMEI Backupper. Dit is een opstartbare cd of usb-stick die buiten Windows om werkt. Hiermee start je een veilige omgeving op van waaruit je je volledige systeem kunt herstellen. Het is raadzaam je herstelmedium direct aan te maken nadat je AOMEI Backupper geïnstalleerd hebt. Extra programma’s zijn niet nodig, AOMEI Backupper brandt een herstel-cd/dvd of maakt zelf een opstartbare usbstick voor je. Klik hiervoor op Utilities / Create Bootable Rescue Media en volg de wizard. Je kunt een Linux-opstartmedium aanmaken of kiezen voor een Windows PE-variant. Dit laatste is lastiger, meer informatie vind je op de website van de makers (www.tiny.cc/aomei). De meeste mensen hebben voldoende aan een herstelme15 De eerste
dium op basis van Linux.
keer dat je een volledige back-up maakt,
15
Volledige systeemback-up
is AOMEI
Klik op Backup en kies voor System Backup. Er verschi-
je vind je drie knoppen: Restore, Backup en Advance.
Backupper lang
jnen twee stappen in beeld. Bij ‘step 1’ hoef je niets te
Klik op Backup en kies Incremental backup. Hiermee
toekomstige
bezig omdat er
doen, AOMEI Backupper kiest zelf wat er veiliggesteld
worden a lleen de wijzigingen sinds de laatste back-up
reservekop-
veel gegevens
moet worden (alles!). Bij ‘step 2’ kies je de externe
bijgewerkt op je back-upschijf.
ieën voor een
worden veilig-
usb-schijf als doel-station voor de back-up. Wacht
gesteld.
geduldig tot je back-up is afgerond. Het back-uppen van
incrementele
17
Back-up terugzetten
de wijzigingen bijgewerkt en
Start AOMEI B ackupper en gebruik het tabblad Restore
dat gaat veel
of herstel je back-up vanuit Home. Bij Home kun je ook
sneller!
ghalen. Je back-up wordt gekoppeld als extra schijfletter in Windows Verkenner.
18
Herstel na besmetting
Als je systeem besmet is met ransomware of om een andere reden niet meer functioneert, heb je je herstelmedium nodig dat je bij stap 14 hebt aangemaakt.
18
je volledige computer kost de eerste keer veel tijd. We
Door je computer hiermee op te starten krijg je een
gaan dit proces aanzienlijk versnellen voor de volgende
AOMEI Backupper-versie die lijkt op de Windows-versie.
back-ups bij de volgende tip. Vergeet je externe schijf
Gebruik het tabblad Restore om je back-up terug te
niet los te koppelen van je computer! Klinkt misschien
zetten en maak hiermee je systeem, inclusief Windows,
als een open deur, maar veel mensen hebben hun
weer bruikbaar.
PRIVACY EN VEILIGHEID EDITIE 2016
worden alleen
van AOMEI Backupper terugzetten vanuit Windows.
eenvoudig individuele bestanden uit je back-up teru-
is niet verstandig.
back-up, dan
Zonder ransomware-besmetting kun je reservekopieën
kiezen voor Advanced / Explore image. Hiermee kun je
usb-schijf met back-ups permanent aangesloten, en dat
16 Kies voor
SPECIAL Dataherstel
GEGEVENS VERDWENEN OF ONBEREIKBAAR? Haal je data terug!
Kun je niet meer bij je bestanden? Daar kunnen verschillende oorzaken voor zijn. Je pc of Windows start niet meer (correct) op of je hebt per ongeluk de verkeerde partitie of bestanden verwijderd. In alle gevallen is het zaak kalm te blijven en met de juiste technieken en tools je gegevens terug te halen. TO O N VA N D A E L E
H
et is gebeurd … en Murphy lacht over je
wanneer je de startknop indrukt? Dat lijkt erg, maar
schouder mee (wegens geen recente back-
de kans is groot dat je voeding het begeven heeft en
ende led’jes of
ups): je kunt niet meer bij belangrijke data
dat je die alleen maar hoeft te vervangen. Krijg je bij
piepgeluiden?
op je schijf! Hoe je het herstel van je gegevens aanpakt,
het indrukken van de aan-uitkop wat piepgeluiden te
Het BIOS pro-
hangt nauw samen met de oorzaak. We noemen eerst
horen of knipperen er een paar led’s, dan protesteert
testeert!
een aantal oorzaken en vertellen je daarna op welke
het BIOS waarschijnlijk om één of andere reden. In zo’n
manieren je kunt proberen je bestanden terug te
geval doe je er goed aan te googelen naar de BIOS-ge-
krijgen.
luidssignalen voor jouw specifieke systeem: dan heb
01 Flikker-
je al meteen een idee van de mogelijke dader. Wellicht
Oorzaken van dataproblemen
veroorzaakt het RAM problemen (een ‘reseat’ – er even uithalen en weer inpluggen – doet vaak wonderen), of werkt de cpu-fan niet meer. Blijkt het moederbord van je computer defect, dan nog zijn je bestanden niet verloren, je kunt de schijf aan een andere pc koppelen.
1
Systeemprobleem
2
Schijfprobleem
Er is een kans dat je niet meer bij je bestanden kunt
Start je systeem op, maar maakt je harde schijf een
omdat je pc domweg niet meer opstart. Probeer
schurend of ratelend geluid, waarna het systeem
eerst de oorzaak van je niet-werkende computer te
afhaakt? Dan zit er helaas weinig anders op dan een
achterhalen. Merk je helemaal geen teken van leven
professioneel dataherstelbedrijf aan te spreken om de
ZO HERSTEL JE BESTANDEN
19
SPECIAL Dataherstel
data te proberen te herstellen. Heb
had. Zaak is dan in elk geval niets meer te schrijven
je uitgevogeld dat de schijfcontrol-
naar die schijf, dat verkleint immers de kansen op
ler defect is en overweeg je die te
succesvol dataherstel!
vervangen door een controller van dat technisch misschien wel aan-
Herstelmogelijkheden
durven, dan nog is het géén goed
Uit het voorgaande kun je al afleiden dat hoe je het da-
idee. Immers, haast alle moderne
taherstel aanpakt nauw samenhangt met de (vermoe-
schijven zijn voorzien van een con-
delijke) oorzaak van het probleem. In dit artikel focus-
troller met adaptieve data die heel
sen we ons op situaties waarbij je systeem of Windows
specifiek zijn voor die bepaalde
om een of andere reden weigert op te starten en je
schijf, zodat een controller verwis-
dus niet meer bij je gegevens kan. Dan zijn er in feite
selen zelden of nooit een oplossing
twee mogelijke uitwegen: je krijgt het systeem alsnog
zal bieden. Ook in dit geval kun
aan de praat vanaf een opstartbaar (dataherstel)me-
een identieke schijf? Ook al zou jij
02 Defecte HDD-controller?
je het best voor een professioneel dataherstelbedrijf
dium of je koppelt desnoods de schijf aan een andere
kiezen.
computer. We bekijken beide opties.
Een zéér kleine kans dat je het met een control-
3
Windows-probleem
5
Live-medium met Linux
ler-swap kunt
Het kan natuurlijk ook zijn dat je pc wel opstart, maar
Is het er je slechts om te doen om je gegevens te kun-
redden!
dat je niet in Windows komt. Je bent bijvoorbeeld je
nen benaderen op een schijf die je via de normale weg
wachtwoord vergeten en je kent of hebt geen an-
– lees: in Windows – niet meer kunt bereiken, dan kom
der account. Dan zijn er technieken om alsnog bij je
je vaak al een heel eind met een live Linux-medium,
gegevens te komen, maar er is ook een sluw achter-
met bijvoorbeeld Ubuntu (www.ubuntu-nl.org/down-
deurtje: je kunt via een omweg een nieuw Windows-
load) of de Ubuntu-variant Linux Mint (www.linuxmint.
administratoraccount creëren (zoals beschreven via de
com/download.php). Een opstartbare dvd branden kan
link www.tiny.cc/resetw10).
vanaf een Windows-computer (7 of hoger) eenvoudig-
Weigert Windows om een of andere reden door te
weg door het iso-bestand met de rechtermuisknop in
starten, dan kun je het systeem in eerste instantie aan
Windows Verkenner aan te klikken en Schijfkopiebe-
de praat proberen te krijgen in veilige modus of vanuit
stand branden te selecteren.
de herstelomgeving van Windows. Let er tijdens deze
Een opstartbare usb-stick werkt wellicht makkeli-
pogingen wel op dat je geen data overschrijft. Het is
jker. Die kan je creëren met een gratis tool als Rufus
wellicht verstandig om de schijf eerst via een andere
(https://rufus.akeo.ie). Plug een geschikte stick in en
weg te benaderen en je gegevens veilig te stellen (via
start Rufus op. Verwijs bij Apparaat naar de stick, laat
een live-medium of aangekoppeld aan een ander
de standaardwaarden ongemoeid en klik het knopje
systeem).
aan bij Creëer een opstartbare disk met ISO image om naar je iso-bestand te verwijzen. Druk op Start.
4
Dataprobleem
De oorzaak kan natuurlijk ook dichter bij de data zelf
20
Bevestig desgevraagd bijkomende downloads en aanvaard de voorgestelde standaardwaarden. Start vervolgens je pc met de stick op. Wellicht moet
liggen: malware heeft bepaalde bestanden of schi-
je daarvoor eerst een speciaal bootmenu oproepen
jfgebieden besmet. In dit geval verbreek je eerst de
(via een toets als F9 of F12). Krijg je de keuze tussen
netwerkverbinding en probeer je zo veel mogelijk data
uitproberen of installeren, kies dan voor het eerste.
te herstellen met een opstartmedium zoals usb-stick
Je belandt dan in de desktopomgeving van de Linux-
of dvd. Of misschien ben je zelf wel de oorzaak van het
distributie. Als het goed is, heeft de Linux-distributie
dataverlies: je hebt per ongeluk het verkeerde volume
de herkende schijven automatisch gekoppeld en kun je
verwijderd of de foute partitie geformatteerd, of je
ook je dataschijf openen. Koppel nu een externe (usb-)
hebt bestanden gewist of vervangen die je nog nodig
schijf die wel goed werkt aan je pc. Ook die wordt door
ZO HERSTEL JE BESTANDEN
SPECIAL Dataherstel
Met Rufus maak je in enkele muisklikken
de distributie opgepikt, waarna je alle gewenste data
tools bevat die speciaal op dataherstel zijn gericht. Om
een opstartbare
van de ene schijf naar de andere schijf kunt kopiëren.
de tool op een usb-stick te krijgen, kun je weer gebrui-
Het kan gebeuren dat de distributie je bronschijf
kmaken van Rufus, waarbij je bij Partitie-indeling en
stick van je iso.
niet wil openen en erover klaagt
type doelsysteem de optie MBR partitie-indeling
dat de Windows-installatie op
voor BIOS of UEFI-CSM instelt. Wil je meerdere dis-
die schijf ‘hibernated’ is. Hoe je
tributies op één usb-stick krijgen, maak dan gebruik van
dat kunt oplossen lees je onder
de gratis tool YUMI (www.pendrivelinux.com/yumi-mul-
meer via de link www.tiny.cc/
tiboot-usb-creator). Start je systeem op van de gemaakte HBCD-stick.
whiber of je leest verder in dit artikel.
In het opstartmenu kies je voor Mini Windows Xp – inderdaad, een gestripte versie van de goeie ouwe Windows XP. Even later kom je dan in een (wellicht nog vertrouwd) bureaublad terecht. Vanuit de HBCD-omgeving kun je data van je bronschijf veiligstellen naar een extern medium. Dat doe je eenvoudigweg vanuit de ingebouwde verkenner: Start / Programs / Windows Explorer. Van hieruit kun je naar je bronschijf navigeren – HBCD blijkt trouwens ongevoelig te zijn voor wat Linux-distributies ‘hibernated Windows’ noemen (zie stap 5). De gewenste bestanden kun je nu simpelweg kopiëren (vanuit
05 Als het goed is, is je
het contextmenu) naar een aangesloten (externe)
probleemschijf
doelschijf.
meteen toegankelijk van je live Linux-omgeving.
6
Hiren’s BootCD
06 HBCD: een vertrouwde in-
Er zijn ook Linux-distrubuties die zich speciaal hebben
terface, inclusief
toegelegd op dataherstel-scenario’s, zoals Ultimate
bestandsverken-
Boot CD (www.ultimatebootcd.com) en SystemRes-
ner.
cueCD (www.system-rescue-cd.org). Heel wat van dat soort datahersteltools laten zich vanuit een Spartaanse console bedienen. Er zijn echter ook live-systemen die op Windows zijn gebaseerd, waaronder Hiren’s BootCD
Een handig
(HBCD, www.hirensbootcd.org). We bekijken HBCD van
achterdeurtje:
dichterbij, temeer omdat die tevens een aantal nuttige
via WinRE en Kladblok naar de schijfinhoud.
Windows-installatieschijf De kans is reëel dat je ook zonder
bord in en klik je onderaan op Uw
Linux-distro of zonder HBCD de data
computer herstellen. Klik op daarna op
van je schijf kunt veiligstellen, althans
Problemen oplossen en op Opdracht-
wanneer je over een Windows-installatie
prompt. Voer hier het commando
medium (dvd of usb-stick) beschikt. Via
Notepad uit. Kies Bestand / Openen
www.tiny.cc/win10downl vind je (bij Het
en selecteer Alle bestanden (*.*) bij
hulpprogramma voor het maken […])
Bestandstypen. Vervolgens klik je in het
de nodige instructies om precies zo’n
linker paneel op Deze pc. Navigeer naar
opstartbare usb-stick met Windows 10 te
de gewenste bronschijf. Van hieruit kun je
creëren. Hiermee start je dan je pc op.
dan alle nodige bestanden kopiëren naar
Vervolgens stel je land, taal en toetsen-
een externe schijf.
ZO HERSTEL JE BESTANDEN
21
SPECIAL Dataherstel
Weerbarstige schijf Je wilt data van een probleemschijf veiligstellen, maar het lukt je niet om die zonder meer te kopiëren en zelfs niet om er een schijfkopie van te maken (bijvoorbeeld met Macrium Reflect: zie ‘Image maken’). Dan moet je zwaarder geschut inzetten, dat je vindt in het HBCD Menu in de afdeling Recovery, namelijk Datarescue DD (Damaged HDD). Het voordeel van deze tool is dat die ook gedeeltelijke images mogelijk maakt en bij schijffouten niet zo snel opgeeft. Een wat bizarre functie laat je zelfs toe schijven in omgekeerde volgorde in te lezen. Stel dat sector x tot x+100 te zwaar beschadigd blijken. Dan maak je twee gedeeltelijke images: van de eerste sector tot x en van de laatste sector tot sector x+101. Het resultaat is dan een dd-bestand (of meerdere dd-bestanden). Die kun je in HBCD vanuit het contextmenu van de verkenner als station koppelen via Mount as IMDisk Virtual Disk. Deze koppeling kan ook op een andere computer gebeuren, en in de praktijk blijkt deze methode robuuster. Installeer op een ander systeem het gratis OSFMount (www.tiny. cc/mdi) en kies File / Mount new Virtual Disk. Selecteer Image file en verwijs naar het gewenste dd-bestand.
7
Image maken
Make an exact copy (clone) of the partition(s). Wanneer
Er is een gulden regel bij datahersteloperaties: je kunt
je denkt nog data te moeten
beter niet rechtstreeks op de schijf werken waarop zich
herstellen die mogelijk al op
de te herstellen bestanden bevinden. Het achterliggen-
de bronschijf waren gewist, moet je zeker deze laatste
de idee mag duidelijk zijn: je loopt het risico je kostbare
optie kiezen, zodat ook ‘lege’ sectoren gekopieerd
pie van Datares-
data met andere bestanden te overschrijven. Idealiter
worden. Bevestig met OK en Finish. Het kopiebestand
cue HD laat zich
maak je dus eerst een schijfkopie. Dat kan een fysieke
wordt gecreëerd. Mocht de bronschijf echter bes-
ook inlezen met
operatie worden (naar een tweede schijf), maar het
chadigd lijken, dan kun je nog de hulp van een andere
OSFMount.
kan ook naar een schijfkopiebestand. Hiervoor heeft
HBCD-tool inroepen (zie kader ‘Weerbarstige schijf’).
HBCD de nodige tools aan boord. Open het startmenu en kies HBCD Menu / Programs / Backup. Hier kun je dan Macrium Reflect (From MiniXp) kiezen. Start
8
Image analyseren
de tool en kies Create an Image. Bevestig met Next
Als het goed is, beschik je nu over een mrimg-bestand
en plaats een vinkje bij de gewenste bronschijf of
(Macrium Reflect Image). Heb je dat op een verwissel-
-partitie. Druk nogmaals op Next. Laat de optie Local
baar medium gezet, dan kun je dat gerust meenemen
Hard Disk geselecteerd en kies Browse for Folder.
naar een andere computer. Op die andere computer
Verwijs naar een geschikte doelschijf met voldoende
installeer je dan het gratis Macrium Reflect (www.
vrije ruimte. Bevestig met Next. Klik in het volgende
macrium.com/reflectfree.aspx). Tijdens de installatie
venster op Advanced. Open de rubriek Compression,
kun je via Options instellen dat je alleen de Reflect
je kunt nu kiezen tussen Intelligent Sector Copy en
Installer wilt downloaden, wat voor onze doeleinden kan volstaan. Koppel in Macrium Reflect het mrimg-bestand als een virtuele schijf via het menu Restore / Browse for an image to restore, waarna je naar het mrimg-bestand verwijst. Je kunt nu de inhoud bekijken (en kopiëren) via Browse Image. Als je dat wilt, kun je deze schijfkopie zelfs overplaatsen naar een andere schijf(partitie) met Restore Image. Je kunt de schi-
07 Macrium
jfkopie trouwens ook prima analyseren en kopiëren
Reflect laat je
vanuit je HBCD-omgeving: open hier opnieuw Macri-
een schijfkopie
um Reflect (From MiniXp) en kies Explore an Image
maken van één
(of Restore an Image om het kopiebestand ‘uit te
of meerdere
pakken’ naar een ander medium), waarna je naar het
partities.
mrimg-bestand verwijst.
22
ZO HERSTEL JE BESTANDEN
Een schijfko-
SPECIAL Dataherstel
Extra herstel tools In de oplossingen in dit artikel focussen we ons op dataherstel voor een ‘onbereikbare schijf’, bijvoorbeeld ten gevolge van een nukkige Windows of een dode pc. Kun jij
08 Macrium Reflect koppelt
9
een virtueel
Schijf aan andere computer k oppelen
station: handig voor dataherstel.
een image als
niet meer bij je bestanden omdat je ze zelf per ongeluk hebt verwijderd, of omdat
Met wat geluk
je een verkeerde partitie hebt verwijderd of geformat-
maakt deze wi-
Wil of kun je om één of andere reden de schijf op je pc
teerd? Dat is eigenlijk voer voor een volgend datahers-
zard een per on-
niet benaderen vanuit een live-medium (wellicht om-
tel-artikel, maar doe jezelf alvast een plezier en blader
geluk gemaakte
dat de pc geen kik meer geeft en je niet wilt wachten
even rond in het HBCD menu (zie stap 7), vooral in de
formattering
op hardwarematig herstel), dan kun je de schijf fysiek
rubriek Recovery. Je vindt hier namelijk tools die je ook
ongedaan.
overplaatsen naar een andere computer waarop bijvo-
in zulke situaties kunnen bijstaan.
orbeeld Windows draait.
Eén ervan is het onvolprezen Recuva (www.piri-
Op een laptop kan het uitbouwen van de schijf
form.com/recuva) dat in veel gevallen verdwenen
iets lastiger zijn – soms verlies je daardoor zelfs de
bestanden weet terug te halen. PhotoRec (www.
garantie op het apparaat – maar met enige handigheid
cgsecurity.org/wiki/PhotoRec) legt zich toe op het
en desnoods wat hulp van Google (zoek op ‘how to
terughalen van afbeeldingen. Heb je de verkeerde
remove hard disk on <je laptopmodel>’) kom je er wel.
partitie geformatteerd, dan kun je het ook met
Verwijder altijd eerst de stroomkabel en eventueel de
Recuva proberen (kies dan wel Deep scan) of je
accu. Haal vervolgens de kabels van je schijf weg en
probeert de formattering ongedaan te maken met
draai de schroeven los. Verwijder daarna voorzichtig
Partition Find and Mount of met Partition Wiz-
de schijf. Die kun je vervolgens aan een ander toestel
ard Home Edition, in de rubriek Partition / Boot /
koppelen. Dat werkt wellicht nog het makkelijkste – ze-
MBR. Binnen dit laatste programma kies je dan voor
ker op een laptop – wanneer je de schijf in een externe
Wizard / Partition Recovery Wizard. Deze tool
schijfbehuizing stopt, bij voorkeur via een snelle (usb3-)
kun je ook downloaden via www.tiny.cc/partm.
verbinding. Weet je niet precies hoe je een schijf verwijdert en weer aankoppelt, dan vind je op bijvoorbeeld via de link www.tiny.cc/htgschijf de nodige Engelstalige instructies. Ook als je de schijf aan een andere computer hebt
10
Machtigingen
Wanneer je vanuit de verkenner van een andere
gekoppeld, geldt het adagium: je werkt bij voorkeur
Windows-installatie de data op je bronschijf benadert,
niet op een probleemschijf waarop je dataherstel wilt
kan het gebeuren dat je tot bepaalde mappen geen
uitvoeren, laat staan dat je daarop schrijfoperaties zou
toegang krijgt. Dat zijn de NTFS-machtigingen die je
uitvoeren! Het is dus een goed idee van de probleemschi-
parten spelen. Dat kun je oplossen door vanuit je
jf eerst een schijfkopie te maken, die je vervolgens als een
administrator-account het eigenaarschap van die map-
virtueel station kunt koppelen. Of je maakt er een fysieke
pen over te nemen. Rechtsklik op de betreffende map
kloon van naar een andere, derde schijf. Beide opties zijn
en kies Eigenschappen. Open het tabblad Beveiliging
mogelijk met het al eerder vermelde Macrium Reflect (se-
en klik op Geavanceerd. Klik boven in bij Eigenaar op
lecteer de schijf en klik er net onder op Clone this disk).
Wijzigen. Vul je accountnaam in, check met Namen
Het kan ook met het gratis EaseUS Todo Backup Free
controleren en bevestig met OK. Plaats een vinkje bij
(www.tiny.cc/todoback). Klik daar op Clone bovenaan in
Eigenaar van onderliggende containers en objecten
het startscherm.
vervangen en druk op OK / Ja / OK.
ZO HERSTEL JE BESTANDEN
23