2016 Օգոստոս ¹ 08 (144)
ԻրաքԻ հյուսԻսում եզդԻներԻ ցեղասպանությունԻց անցել է երկու տարԻ
Իրաքի հյուսիսում եզդիների ցեղասպանությունից անցել է երկու տարի: Օգոստոսի 3-ին նշվում է այդ ոճրագործության զոհերի հիշատակի օրը։ Եզդի ժողովրդի ցեղասպանության պատճառներին, միջազգային հանրության անտարբերությանն ու ցեղասպանությանը հաջորդող իրադարձություններին են այսօր անդրադարձել Աշխարհի և Հայաստանի Եզդիների ազգային միությունների նախագահ Ազիզ Թամոյանը, իրավաբան, վաստակավոր լրագրող Հասան Թամոյանն ու Եզդիների ազգային միության Արարատի մարզի
տարածքային ղեկավար Քյարամ Սլոյանը: Ազգային փոքրամասնության ներկայացուցիչները ևս մեկ անգամ ցեղասպանությունը դատապարտելու կոչով դիմել են միջազգային հանրությանը՝ ընդգծելով, որ գերության մեջ են շարունակում գտնվել հազարավոր կանայք և երեխաներ: «Աշխարհի եզդիների համար այսօր սգո օր է: Լրանում է Իրաքի հյուսիսում եզդիների ցեղասպանության 2-րդ տարին: Իսլամիստները խլեցին հազարավոր կյանքեր, հազարավորները գերևարվեցին ու դատապարտվեցին ստրկության, այն էլ 21-րդ դարում: Եզդի ազգաբնակչությունը, իհարկե, երախտապարտ է բոլոր նրանց, ովքեր այդ սարսափելի օրերին օգնության ձեռք մեկնեցին, բայց դեռ կան բազմաթիվ հարցեր, որոնց պատասխանը չեն ստացել: Աշխարհի եզդիներն այսօր կազմակերպում են ցույցեր՝ բարձրաձայնելով իրենց հուզող հարցերը և պահանջելով արդար դատաստան»,- նշեց Աշխարհի և Հայաստանի Եզդիների ազգային միությունների նախագահ Ա. Թամոյանը: Եթե 2 տարի առաջ եզդի ժողովրդի անունը ոչ բոլոր ազգերին էր հայտնի, ապա 2014 թվականի օգոստոսի 3-ից հետո ազգային այս փոքրամասնությանը և նրա հետ տեղի ունեցածին ծանոթ են ամբողջ աշխարհում: Իրավաբան Հ. Թամոյանը նկատեց, որ շատ պետություններ ճանաչեցին և դատապարտեցին ցեղասպանությունը, ինչի համար իրենք երախտապարտ են: Մինչ օրս, սակայն, շատ եզդիներ գերության և օտարության մեջ են գտնվում: Նրանց վիճակն օրհասական է:
Դիմելով քաղաքակիրթ մարդկությանը՝ Հ. Թամոյանը խնդրում է տեր կանգնել եզդի ժողովրդին, որը ուծացման եզրին է այսօր: Հավաստիացնելով, որ ցեղասպանությունը տեղի է ունեցել ոչ այնքան կրոնական, որքան քաղաքական հողի վրա՝ ազգային փոքրամասնության ներկայացուցիչը նշեց, որ ցեղասպանության արդյունքում ունեցել են ավելի քան 10 հազար զոհ: Հ. Թամոյանը նշեց, որ այդ ցեղասպանությունից հետո եզդիները ցրվել են աշխարհով մեկ։ Ոմանք խեղդվել են Միջերկրական ծովում` չհասնելով ափին, մյուսներն անմարդկային պայմաններում ապրում են տարբեր երկրների ճամբարներում։ Սպանվել է ավելի քան 10 հազար մարդ, շուրջ 5000 հազար կանանց և երեխաների ստրկության են վերցրել, ավելի քան 400 հազար եզդի փախստական է դարձել։ Պատմության մեջ առաջին անգամ եզդիները լքել են այն տարածքները, որտեղ բնակվել են դարեր շարունակ։ «5000-ից ավելին էլ գերության մեջ են: Լինելով ազգային փոքրամասնություն, մենք ամենահավատացյալ ազգն ենք՝ իր հերթին անդրադառնալով Իրաքի հյուսիսում տեղի ունեցած արյունահեղությանն ու դրա հետևանքներին»,- նշեց Ք. Սլոյանը: Նաև հայտնեց, որ եթե ժամանակին դատապարտվեր 20-րդ դարում տեղի ունեցած հայերի, եզդիների և ասորիների ցեղասպանությունը, ապա 2014 թվականի օգոստոսի 3-ին այդ նույն ցեղասպանությունը չէր կրկնվի և կկանխեին նաև հետագա ցեղասպանությունները: Հղում՝ Հանրային Ռադիո, Արմենիա Սպուտնիկ
երթ՝ Ի հԻշատակում եզդԻներԻ ցեղասպանության երկրորդ տարելԻցԻ Օգոստոսի 3-ին Գերմանիայի մայրաքաղաք Բեռլինում՝ Ալեքսանդրապլացի հրապարակից մինչև Բրանդենբուրգի դարպասները տեղի ունեցավ երթ, որի նպատակն էր հիշելու երկու տարի առաջ նույն օրը Իրաքի հյուսիսային մասում «Իսլամական պետություն» ահաբեկչական խմբավորումը եզդի ժողովրդի նկատմամբ իրագործեց ցեղասպանություն, ինչը դեռևս շարունակվում է: Երթին մասնակցում էին հազարավոր եզդիներ, այդ թվում «Էզդիխանայի պաշտպանության ուժեր»-ի հրամանատար Հեյդար Շաշոն, «ԻՊ»-ի գերությունից փրկված, Նոբելյան մրցանակի թեկնածու Նադիա Մուրադը, «Յազդա» կազմակերպության նախագահի պաշտոնակատար Մուրադ Իսմայելը, հայտնի լրագրողուհի Դյուզեն Թեքալը, Եզդիների ազգային միության փոխնախագահը և այլոք: Եզդի ակի-
վիստները իրենց բողոքի ձայնն էին հղում Միացյալ Նահանգներին, ունենալ իր ազդեցությունը, որպեսզի եզդիների այս հարցը հասցնել մինչև Միջազգային քրեական դատարան: «Միացյալ Նահանգները որպես ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհրդի մշտական անդամ, այնպես էլ որպես Միջազգային քրեական դատարանի անդամ, իրավունք ունի և պարտավոր է հասնելու «ԻՊ» ահաբեկչական խմբավորման կողմից իրականացված վայրագությունների և հանցագործությունների բացահայտ միջազգային հետաքննությանը, որպեսզի այն հանցագործությունները, որոնք իրագործվել են եզդի ժողովրդի նկատմամբ ունենա իրավաբանական ճանաչում»,- հայտարարել է 23-ամյա Նադիա Մուրադը, ով «ԻՊ» գերությունից հրաշքով կարողացել է փրկվել: «Այսօր մենք բոլորս այստեղ ենք ևս մեկ անգամ
վերհիշելու Շանգալի եզդիների ցեղասպանությունը: Մենք այստեղ ենք աշխարհին ցույց տալու, որ մենք կանք ու կլինենք, այստեղ ենք աշխարհին ևս մեկ Շարունակությունը 2-րդ էջում
Սկիզբը 1-ին էջում
անգամ հիշեցնելու եզդի ազգի ցավը: Մենք եզդիներս պետք է համախմբվենք, եզդի ազգը պետք է վերջապես տնօրինի իր ապագան, իր իրավունքները»,- իր խոսքում նշեց եզդի հրամանատար՝ Հեյդար Շաշոն: Եզդի հասարակական գործիչ Մուրադ Իսմայելը հիշեցրեց եզդի ժողովրդի ներկայիս ծանր իրադրությունը, որում հայտնվել է 2014 թ. օգօստոսի 3-ից՝ «ԻՊ» ահաբեկչական խմբավորման կողմից Շանգալ ներխուժելուց հետո. «Հազարավոր եզդիներ դեռևս «ԻՊ» ահաբեկիչների ձեռքերում են, հիմ նականապես կանայք և աղ ջիկներ, իսկ հազարից ավելի երեխաներ
ընգրկել են իրենց շարքերը: Եզդիների 30%-ից ավելին հայրենազրկվել են, այն ժամանակ երբ ազատագրված տարածքները դարձել են բնակության համար ոչ պիտանի, անվտանգության նկատառում ներից ելնելով, և առաջացած քաոսի հետևանքով», հավելել է Մ. Իսմայելը: Երթին մասնակցում էր Հայաստանի եզդիական համայնքի ներկայացուցիչ Խդր Հաջոյանը, ով եզդի ժողովրդի համախմբման կոչեր հայտարարեց և պահանջեց անհապաղ քայլեր ձեռնարկել «Էզդիխանա» եզդիական ինքնավարության ստեղծման համար, քանզի եզդիների փրկության միակ ելքը իրենց սեփական ուժն է, իրենց պետական միավորման ստեղծմամբ: Հիշեցնենք, որ եզդիների ցեղասպանությունը ճա-
նաչվել է Միավորված ազգերի կազմակերպության, ԱՄՆ-ի կառավարության, Մեծ Բրիտանիայի Համայնքների պալատի և Եվրոպական խորհրդարանի կողմից: «Ցեղասպանությունը տեղի է ունեցել և շարունակվում է», ասել է ՄԱԿ-ի հետաքննության հարցերով հանձնաժողովի նախագահ՝ Պաոլո Պինեյրոն, «ԻԼԻՊ-ը իր կողմից գերեվարված յուրաքանչյուր եզդի կնոջը, երեխային և տղամարդուն ենթարկում է ամենադաժան վայրագությունների»: Օգոստոսի 3-ին աշխարհի գրեթե բոլոր երկրներում, որտեղ կան եզդիական համայնքներ, հիշեցին Շանգալի եզդիների ողբերգության երկրորդ տարելիցը:
հրաշքով փրկվածը
Եզդի մարտիկ Սահիդե Մըրադը, ծնունդով Շանգալի շրջանի Քոչո գյուղից, պատմում է 03.08.2014 թ. Քոչո գյուղի եզդիների ջարդերի մասին, ինչպես նաև, թե ինչպես է հրաշքով փրկվել: «Մենք հույսներս դրել էինք փեշմերգայի (քրդական զորքեր) վրա, սակայն նրանք փախչեցին առանց կռիվ տալու: Երբ մենք տեսանք, որ նրանք փախչում են, մենք նրանցից հարցրեցինք թե ինչո՞ւ են փախչում, նրանք պատասխանեցին, որ իբրև
թե ուժերը կմիանան իրենց և նրանք ետ կվերադառնան: Մենք Շանգալից 30 կմ հեռավորության վրա էինք գտնվում: Որոշ եզդիներ խնդրում էին իրենց գոնե զենք տրամադրել, սակայն նրանք ոչ միայն մերժում էին, այլև նրանք նույնիսկ մի քանիսին սպանեցին: Երբ փեշմերգան մեզ թողեց ու փախչեց «ԻՊ» ահաբեկիչները մեզ շրջափակեցին և պահանջեցին հանձնվել և ընդունել մուսուլմանությունը, հակառակ դեպքում մեզ սպասվում է մահ, մեզ տրամադրեցին 3 օր: Քոչո գյուղը ուներ 1826 բնակիչ, որից ողջ մնացածների թիվը չի գերազանցում նույնիսկ 500-ը: Մենք, գյուղի հեղինակավոր անձինք բոլորովս միահամուռ կերպով գերադասեցինք մեռնել, քան ընդունել մուսուլմանությունը: Այնուհետև «ԻՊ» ահաբեկիչները մեզ տեղափոխեցին գյուղի դպրոց, կանանց առանձնացնելով տղամարդկանցից և տեղափոխելով վերևի հարկ, իսկ տղամարդկանց ներքևի հարկում թողեցին, հետագայում խումբ-խումբ տանելով և գնդակահարելով: Ինձ ու մի քանիսին ևս մեկ անգամ հարցրեցին, ասելով եթե ընդունեք մուսուլմանություն, ապա մենք ձեզ ու ձեր ընտանիքներին բաց կթողնենք: Սակայն մենք բոլորովս, մեկ մարդու պես, ասացինք ոչ: Նրանք մեզ նստեցրին մեքենաներ ու տեղափոխեցին ամայի տարածք: Մենք
հայաստանԻ եզդԻներԻ մասԻն պատմող ֆԻլմ
Օգոստոսի 17-ին Եզդիների ազգային միության նախագահ Ազիզ Թամոյանը ընդունել է հայ հասարակական եւ քաղաքական գործիչ Սարգիս Հացպանյանին և Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետությունից Հայաստան եկած ազգությամբ հայ լրագրողին, ով ֆիլմ է պատրաստում եզդի ժողովրդի, հատկապես Հայաստանի եզդիական համայնքի՝ ի դեմս իրենց մշակութային կյանքի, ազգային ավանդույթների, կրոնի եւ այլնի վերաբերյալ: Եզդիների ազգային միության նախագահը սիրով ընդունեց հյուրերին, նրանց ըստ հավուր պատշաճի ներկայացնելով եզդի ժողովրդի պատմությունը, Հայաստանի եզդիական համայնքի կյանքը, ապրելակերպը, հայ-եզդիական բարեկամության հիմքն ու ամրապնդման ճանապարհը, Հայաստանում եզդիական դպրոցական
դասագրքերի հրատարակումը Հայոց պետականության աջակցությամբ: Հանդիպումից հետո նրանք այցելեցին եզդիական Շամիրամ գյուղ, որտեղ որոշ եզդի հոգևորներ հարցազրույց տվեցին և մի փոքր անդրադարձ կատարեցին ինչպես հայ-եզդիական բարեկամության, այնպես էլ եզդի քաղաքական գործիչ, Հայաստանի Առաջին Հանրապետության խորհրդարանի եզդի պատգամավոր՝ Ուսուբ բեկ Թեմուրյանցի կյանքի ու գործունեության մասին, տեսանյութում տեղ գտավ նաև տեղի եզդիական գերեզմանատունը, եզդիական հուշաքարերը և այլն: Այնուհետև հարցարզույց վերցրեցին նաև եզդի ժողովրդի գրող ու բանասեղծուհի Հնարա Թաժդինից: Եզդիների մասին ֆիլմը պատրաստվելուն պես կցուցադրվի Գերմանիայի Համբուրգ քաղաքի կինոթատրոնում:
գիտեինք, որ սա արդեն վերջն է և այդ ժամանակ բացականչեցինք Տաուսե Մալակի անունը, քանզի գիտեինք ու հպարտ էինք, որ մեռնելու ենք հանուն մեր սուրբ հավատքի: Նրանք սկսեցին կրակել, երբ նրանք կանգ առան ու գնացին, ես և ինձ հետ մեկ այլ եզդի հրաշքով ողջ մնացինք, մենք հողով փակեցինք մեր վերքերը, որպեսզի արյունահոսությունից չմահանայինք: Մեզ հետ 50 եզդի կար, սակայն նրանցից ոչ ոք չփրկվեցին, միայն փրկվեցինք ես և ինձ հետ մեկ այլ եզդի: Իսկ ինչ վերաբերվում է նրանց, ովքեր որ մեր իրերն էին վերցնում մեզանից, այդ ահաբեկիչներից ոչ մեկը չեչեններ, դագեստանցիներ կամ չգիտեմ ինչեր չէին, ես բոլորին էլ ճանաչում էի, շատերը հենց Շանգալի կուրմանջներն (քրդեր) էին, ինձ վրա կրակողին անձամբ եմ ճանաչում, միասին էինք աշխատում: Ոչինչ, Աստված մեծ է»- պատմում է Սահիդը: «Այսօր ես այստեղ եմ պաշտպանելու հողս, մենք՝ եզդիներս, այդ ահաբեկիչների պես չենք, մենք նրանց կանանց ու երեխաներին ձեռք չենք տա, մեզ եզդիներիս համար դա վայել արարք չէ և մեր կրոնը չի ընդունում դա: Իսկ եթե նրանց «տղամարդիկ» (ահաբեկիչ) անձամբ ձեռքս ընկնեն, այ իսկապես, դրանց իմ ձեռքով կսպանեմ»- հավելում է եզդի հերոս մարտիկը:
պետք է հարգել ու պահպանել ազգայԻն ավանդույթները
Եզդի ժողովուրդը այն ժողովուրդներից է, որը ունի միայն իրեն բնորոշ ազգային ավանդույթներ: Նմանօրինակ ավանդույթները շատ-շատ են, իսկ որոշ ավանդույթներ էլ ժամանակի ընթացքում որոշակիորեն մոռացվել են գուցե, կամ որոշակի փոփոխությունների են ենթարկվել, բայց և այնպես հիմնականում մեր ազգային էությունը բնութագրող սովորույթները մենք փորձում ենք պահպանել: Օրինակ, դրանցից է հանդիասանում նաև հարսանիքներին և այլ հավաքույթների ժամանակ եզդի կանանց և տղամարդկանց միմյանցից առանձին` տարբեր սեղանների շուրջ նստելը: Դա պայմանավորված է նրանով, որ մեր ավանդույթի համաձայն` կինը տղամարդկանց, առավել ևս տարեց տղամարդկանց ներկայությամբ պիտի հեզություն, համեստություն (հարսնություն) ցուցաբերի, դա պայմանավորված է եզդի կանանց հարգանքը տղամարդկանց հանդեպ: Շատերը սա գուցե հետամնացություն կամ այլ կերպ կորակեն, բայց կարծում եմ ազգային ավանդույթները ունեն իրենց խորիմաստությունն ու արժանի են հարգանքի: Մրազ Ախմեյան
ազգությամԲ եզդԻ մանվել մամոյանը գետնԻն ԲՌունցքներԻ վրա հրում-ծալում վարժությունում սահմանեց գԻնեսԻ նոր Ռեկորդ ազգությամբ եզդի մանվել մամոյանն ազատության հրապարակում գինեսի նոր ռեկորդ սահմանեց: արդեն մեկ գենեսի ռեկորդ պահուստում ունեցող մարզիկն իր ցուցադրած արդյունքը նվիրեց քառօրյա պատերազմի ընթացքում անմահացած հայ և եզդի հերոսների հիշատակին: «արմենպրես»-ի փոխանցմամբ, մանվել մամոյանը փորձեց գերազանցել կանադան ներկայացնող Ռոյ Բերգերի ցուցանիշը, ով գետնին բռունցքների վրա հրում-ծալում վարժությունը մեկ րոպեում կատարել էր 84 անգամ: առաջին փորձի ժամանակ մանվելը չկարողացավ գերազանցել կանադացու ռեկորդը և կատարեց 83 հրում-ծալում: գինեսի ռեկորդի սահմանման կանոնների համաձայն մարզիկը իրավունք ունի կատարել 3 մոտեցում: մանվել մամոյանը փոքր հանգստից հետո կատարեց 2-րդ փորձը և սահմանեց ռեկորդ: նրան հաջողվեց վարժությունը կատարել 86 անգամ: - մանվել, պատմեք Ձեր առաջին ռեկորդի մասին, ինչպե՞ս որոշեցիք ռեկորդներ սահմանել, ի՞նչ նպատակ ունեք ապագայում: - Առաջին ռեկորդը սահմանել եմ դեռ 16 տերեկանում: Որովայնային մկանների դեպի առաջ վարժությունը կատարել եմ 3511 անգամ: Նպատակներ շատ ունեմ` ցանկանում եմ Գինեսի ռեկորդների գրքում բացարձակ առաջատար դառնալ ռեկորդների քանակով: Բոլոր հնարավությունները լիարժեք ունեմ:- Ինչպե՞ս որոշեցիք նախորդ ռեկորդը սահմանել զինվորական համազգեստով: նշեցիք, որ հայոց բանակի հայ ու եզդի զինվորներին եք նվիրում : կա՞ մարդ, որ հենց իրենն է ուղղված այդ քայլը: - Եթե ամեն ինչ հաջող անցնի և իմ այս ռեկորդն էլ տեղ գտնի Գինեսի ռեկորդների գրքում, ապա կարծում եմ դա շատ ազդեցիկ բան կլինի: Այն քայլը, որ ես զինվորական համազգեստով եմ եղել նշան է եղել շնորհակալության՝ այն բոլոր տղաներին, ովքեր զոհեցին իրենց կյանքը հանուն մեզ: Չեմ ցանկանում ոչ մեկին
առանձնացնել: Բոլորին եմ նվիրում ռեկորդս: - ապագայում ի՞նչ ռեկորդներ են լինելու և ի՞նչ աշխատանքներ են տարվում: - Ապագայում բազմաթիվ ու տարատեսակ ռեկորդներ կլինեն: Այժմ մարզվում եմ, որպեսզի սեպտեմբորին նոր ռեկորդներ սահմանեմ: Դեռ հստակ ոչինչ չեմ նշի: - պետության կողմից աջակցություն կամ խրախուսում եղե՞լ է: - 2015 թվականին սահմանված ռեկորդի համար պետության կողմից արձագանք չի եղել, սակայն Դյուցազնագրքում գրանցումից հետո Գագիկ Ծառուկյանի կողմից ուշադրություն եղել է: - եղե՞լ են դեպքեր, որ ռեկորդ սահանեք ու մերժվի ռեկորդների գրքի հանձնաժողովի կողմից: - Այո՛, եղել է, որ ես փաստերը լիարժեք չեմ ներկայացրել: Արդեն փորձ ունեմ և նման բան կարծում եմ էլ ինձ չի սպասվում: - ասացիք, որ ցանկանում եք դառնալ համաշխարհային ռեկորդների քանակով առաջատար: Ի՞նչ եք
կարծում կկարողանաք ցանկությունն իրականություն դարձնել: - Ես ինձ կյանքում այդքան ինքնավստահ երբեք չեմ զգացել, ինչպես հիմա: Թող ինձ ների Աստված, անհամեստության համար, բայց ես հիմա այնքան ինքնավստահ եմ ու այնքան հավատ ունեմ իմ ուժերի նկատմամբ, որ ասում եմ 100 տոկոսով` ես կարող եմ դառնալ բացարձակ ռեկորդակիր: - հաջորդ ռեկորդը կամ ռեկորդները ե՞րբ են լինելու: - Դեռ օրը չեմ կարող ասել, բայց կարծում եմ մեկ ձեռքի 2 մատով ձգում-հրումը կթողնեմ 2 ամիս հետո: Հաջորդ ռեկորդը կաշխատեմ սահմանել սեպտեմբերի վերջին: Թե որ վարժությունը կլինի` կտեղեկացնեմ ելույթից 3 օր առաջ:
գերմանԻայԻ քյոլն քաղաքում Բացվեց եզդԻական գերեզմանոց Օգոստոսի 1-ին Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության Քյոլն քաղաքում բացվեց եզդիական գերեզմանոց և այնտեղ տեղի եզդիական համայնքի ու Քյոլնի քաղաքապետարանի աջակցությամբ տեղադրվեց Լալըշի պատկերով հուշաքարը: Այն սկսվեց եզդիական հոգևոր աղոթքով, այնուհետև միջոցառման մասնակիցները տեղափոխվեցին դահլիճ, որտեղ տեղի ունեցավ դրա պաշտոնական մասը: Մինչ միջոցառումը սկսելը, ներկաները նախ մեկ րոպե լռությամբ հարգեցին 2014 թվականի օգոստոսի 3-ին Իրաքի հյուսիսային մասում «Իսլամական պետություն» ահաբեկչական խմբավորման կողմից եզդիների ցեղասպանությունից տուժած եզդի նահատակյալներին: Բացման խոսքով հանդես եկավ Քյոլն եզդիական համայնքի ղեկավար՝ Նադըմ Շամո Ղասըմը նախ ող ջունեց բոլորին և ևս մեկ անգամ հիշեցրեց եզդիների այսօրվա ճգնաժամը.- «Սիրելի եզդիներ, մենք որքան էլ փորձենք մեղմել մեր ժողովրդի այս ցավը, այն չի անհետանա հավետ: Այսօր դեռևս մեր եզդի կանայք, աղ ջիկներ, մանուկներ դեռևս այդ դահիճների ձեռքերում են, սակայն ի փառս մեր եզդի հերոս մարտիկների, ովքեր դեմ առ դեմ մարտնչեցին այդ արյունարբու դահիճների առաջ և ցուցադրեցին եզդիների հերոս կերպարը, պաշտպանելով իրենց հայրենիքը: Այս անգամ ևս Շանգալի լեռը կանգուն էր ինչպես միշտ, այս անգամ ևս այն փրկեց մեր ժողովրդին, դարերով, արդեն 74 անգամ Շանգալի լեռը պաշտպան է լինում մեզ: Շանգալի լեռը պաշտպանեց
եզդիներին ու փրկեց ոչնչացումից: Այսօր մեր հույսը մեր երիտասարդությունն է, մեր ապագան մեր երիտասարդ սերունդն է, նրանք պետք է պայքարեն հանուն իրենց ժողովրդի ապագայի: Ես ևս մեկ անգամ խոնարհվում եմ մեր եզդի նահատակյալների հիշատակի առաջ»,ելույթով հանդես եկավ Նադըմ Շամոն: Միջոցառմանը ներկա էր նաև Եզդիների ազգային միության փոխնախագահ՝ Խդր Հաջոյանը, ով ելույթով հանդես եկավ և իր շոնրհավորական խոսքը հղեց ներկաներին: «Հարգելի ներկաներ, նախ խոնարհվում եմ մեր մայրերի և քույրերի առջև, քանզի մենք եզդիներս ունենք յուրահատուկ հարգանք նրանց նկատմամբ, դրանով իսկ ցույց տալով, որ եզդի ժողովուրդը գիտակից և հարգալից ժողովուրդ է: Ես իմ շնորհակալությունս եմ հայտնում միջոցառման կազմակերպիչներին, իրենց այս քայլով նպաստելու եզդիների ավանդույթների ու կրոնի պահպանմանը: Մենք եզդիներս, որտեղ էլ, որ գտնվելիս լինենք, թե Հայաստանում, թե Եվրոպայում, թե Իրաքում, մենք բոլորս Էզդիխանայից ենք: Մեր հայրենիքը Էզդիխանան է եղել և մենք շատերս ցեղասպանությունների հետևանքով ենք հեռացել մեր պատմական հողերից: Ինչպես պարոն Նադըմ Շամոն նշեց, որ Շանգալի լեռն է մեր պաշտպանը, այո, համամիտ եմ որոշակիորեն, սակայն պետք է իրատես լինենք սիրելի եզդիներ: Մենք՝ եզդիներս մեզ պաշտպանեցինք, մեր հերոս մարտիկները պայքարեցին, ուրիշ ոչ ոք և եթե այսօր մենք եզդիներս ոտքի չկանգնենք, մենք ոչինչ չենք կարող անել
շանգալում մարտերը չեն դադարում Օգոստոսի 16-ին Շանգալի ցեմենտի գործարանի մոտակայքում տեղի են ունեցել ծանր մարտեր` «Էզդիխանայի պաշտպանության ուժեր»-ի ու «ԻՊ» ահաբեկիչների միջև, որի արդյունքում թշնամին տվել է տասնյակ կորուստներ: Այս մարտերին մասնակցում էին 70 եզդի հերոս մարտիկներ, որոնք իրենց կյանքը վտանգելով պաշտպանում են իրենց պատմական հողն ու սրբությունները, և փառք Աստծո մենք չունենք զոհեր: Այս մասին «Էզդիխանա» թերթին է պատմել «Էզդիխանայի պաշտպանության ուժեր»-ի եզդի մարտիկներից մեկը: Կեցցե՜ն ազգի նվիրյալները, կեցցե՜ Էզդիխանան...
մեր փրկության համար: Եզդի ժողովուրդը միշտ իր հույսը դրել է այլոց վրա, ինչը բնականաբար մեծ սխալ եմ համարում: Մենք պիտի լինենք մեր իրավունքների պաշտպանը, միմյայն մենք, այդ ժամանակ եզդի ժողովրդի ճակատագիրն ու ընդհանրապես ապագան կլինի մեր ձեռքում, մեր վերահսկողության ներքո, մենք պիտի լինենք մեր հողերի տերը: Երբևիցե չպետք է մոռանանք, որ մենք եզդի ենք, եզդի ազգը Տաուսե Մալակի ժողովուրդն է ու հանուն Տաուսե Մալակի բոլորս պետք է համախմբվենք: Ինչո՞ւ են այսօր շատերը փորձում խանգարել մեզ՝ եզդիներիս, քանի որ բոլորն էլ գիտեն, որ մենք եզդիներս շատ հին ազգ ենք և դավանում ենք հին կրոնի, նրանք պարզապես չեն ցանկանում, որպեսզի մենք լինենք մեր պատմական հողերի իրական տերը: Այնպես որ եկեք հանուն այս ամենի, լինենք միասնական, կեցցե՜ Էզդիխանան, կեցցե՜ եզդի ժողովուրդը»,- եզրափակեց Խ. Հաջոյանը:
E’YDA ÇILÊ HAVÎNÊ LI ZOZANÊ ELEGEZÊ
9-ê meha t’ebaxê sedirê T'ifaqa Ÿzdîaye Miletîyê E’zîzê E’mer t’evî endamê t’ifaqê, derheqa e’yda Çilê havînê hazirbûn li ç’îayê Elegezê, warê ÿzdîya. E’zîzê E’merê sedir cara pêþ pîrozbahya xwe kir li cime’ta hazirr’a. "Gelî ÿzdîya, ez bi dil-can bimbarek û pîroz
dikim ev e’yda me, k’îjan gele cîya hatîye undakirin. Lê bir’astî em gereka xwey bikin e’rf edetê kal û bava, k’îjan bi qurne-qurnava hatine û gihîþtine me û emjî wek ewledê wan camêra, gereka xwey bikin û usajî tesmîlî peyhatîyê xwekin. Çimik em ÿzdî, em ze’f miletekî kevnin û mixabin, îro welatê me vê gavê bi h’ukumatî t’une, ji bona wê yekê em borcdarin xweykin û bîr nekin. Lê belê, gereka usajî r’azixîya xwe bidine h’ukumata Cimhuryeta Ermenîstanê, ku ev derî mer’a vekirine, wekî em bikarivin medenyeta xwe xweykin û pêþda bivin. Ez dîsa gilîyê xwe diwek’ilînim, bimbarek û pîrozve e’yda we, em ÿzdî bûne, em ÿzdî hene û emê ÿzdîjî bimînin" li gotinê xweda got E’zîzê E’merê sedir. Piþtî wir, dest bi pirsê xwe kir, yanê çi çetnayî û tiþtê lazimhatî, yanêjî kêmasî hene, ku ji bona wan gereka kar bêne kirinê. Ji alîyê cime’tê hate gotin pirs û kêmasyê wan, k’îjan bi alîyê t’ifaqêva hate nivîsandin. R’asthatin hate derbazkirin bi dilgermîke xweþ. E’yda Çilê havînê yek ij e’ydeke ÿzdîaye, k’îjan li Iraqê, li Laliþê h’ersal tê derbaskirin r’oja 2-ê meha
ÞENGAL H’esenê Þêx-Me’mûdê (1957)
H’inara T’ajdîn (1957)
Sala dö h’ezar çarda Seva ÿzdîya bû ya köl û derda, Dijmin þûlikî Þengala r’engîn, Wekî wêranke qöva Þerfedîn.
Þengal bû warê me’r û pilinga, Ç’ilmisî, xeyîrî r’engê kölîlka, Mîna barana nîsanê ç’e’vê dayîka Hêsir jorda tê xwerê û dölopdike.
Köþtin dê-bav û t’ifal, Köþtin jin-mêr, pîr û kal, Birin qîzê ÿzdîaye kezî, Mîna sa ij me kirin dizî.
Þengal, te r’eþbû e’wrê havînê, Lerizî ji zölm û qet’lê, tîrêja te’vê, Xûna sor k’iþîya, gidî, r’o û þevê, Ax, dîsa ÿzdîyê me derk’etine r’evê.
Ÿzdî qir’kirin r’oj nava r’ojê, Qe netirsîyan ij ce’nmê û dojê, Minet negirtin dinê-a’lemê, Þûrê wan bir’î wê demê.
Þengal k’ete dest, p’îyê “mirtiva”, Birîndarbû t’ebyet jî ne’lîya, Wir cew, kanîyê avk’ewser k’elîyan, K’ûr û þewat dilê birîndar girîyan.
Zarînîya ÿzdîya dinê belabû, Tê bêjî Þerfedîn mig’arê r’abû: Ÿzdîxana a’lemê h’iþyarkir, T’ifaqa ÿzdîya diha meh’kemkir.
Þengal, tö negrî, ç’e’va zahake, Dîsa ç’e’vê xwe siph’anî kilde, Cejna Çarþema sor û e’yda bike, Dilê nemama t’öcar þaneke.
sala 2014-a
24.08.2014-ê salê
t’ebaxêda. We’dê e’ydê li p’arêzgeha ÿzdîyê t’evaya dinyayê tê ger’andina semayê, hilkirina þemala, gotinê qewala li ber dengê def û þivava. Lê Ermenîstanêda ev e’yd, mixabin, kêm tê derbaskirin, hatye xweykirin bes cem çend bereka û tê derbaskirin r’oja 9-ê t’ebaxê. Vê e’ydêda ÿzdîyê Þengalê, Þêxanê, ÿzdîyê Sûrîayê û her devera, berev divin li Laliþê û bi þabûn, r’eqas, bi dua’ û dir’ozga derbasdikin ev e’yda meye pîroz. Îsal ev e’yd li Laliþêjî wek salê berê nehate derbaskirin çawa lazme bi þabûn. Çimik, em h’emû dizanin çi qewimî du sal pêþda, miletê ÿzdî çi xezayêva derbasbû, çi fermaneke bênamûs dît, bi k’îjanê h’ezara qîz û jinê me ÿzdîya dîl k’etin, bi h’ezara hatin kuþtin û r’ezîlkirin. Lê em dîsa wek miletekî kevn, ku bi h’ezara sala hatîye fermankirin, em naþkên, em dîsa e’ydê xwe derbasdikin, em dîsa serê xwe li ber dijminê bênamûs xwar nakin. Îsal Bavê Çaûþ li Laliþêda got, ku r’aste em îsal e’yda xwe bi ze’f þabûnê nakin, le em dîsa bîr nakin e’ydê xwe û ew r’oj wekî keç’eke ÿzdîya xilas bive ij destê dijmina ew r’oj mer’a þabûn û e’yde û em wan tinin ber Laliþê.
PÊNABERÊ ŸZDÎ IJ GUNDÊ SÎBA ÞÊX XIDIRÊ
30-ê meha t’ebaxê sedirê T’ifaqa Ÿzdîaye Miletîyê bir’êz E'zîzê E'mer dîwana xweda qebûlkir ÿzdîyê Þengalê, ij gundê Sîba Þêx Xidirê, k’îjan ij destê DE'ÎÞ-ê xilasbûne û vê gavê p’ênaberin û li k’ampa Dihokêdane. E’zîzê E’mer li wanr’a gilîkir jîyîna ÿzdîyê welatê Ermenîstanê, k’ar û xevatê, ku têne kirin ji bo pêþdaçûyîna medenyeta miletê ÿzdî û yêt mayîn. Mêvanê hazirbûyî usajî r’azixîya xwe dan ji bona k’ar û xevatê qîmet, ku têne kirine bona xweykirina navê miletê ÿzdî. Em bikin bîra we, ku gundê Sîba Þêx Xidirê û Gir I’zêrê, k’îjan di sala 2007-a 14-ê meha t’ebaxê derbeke giran dît, yanê hate t’eqandin û bi h’ezara ÿzdî hatin kuþtin û birîndarkirin. Vê gavêjî h’erdu gundê ÿzdîaye kevnar li bin destê têr’or’îstê DE'ÎÞ-êne, hê nehatine azakirin.