8 minute read
\u2018Een klimaatbeleid zal sociaal zijn of zal niet zijn\u2019
Gesprek met Yasmine Kherbache & Raf De Weerdt
Yasmine Kherbache deed jarenlang ervaring op als kabinetsmedewerker en kabinetschef in Vlaamse en federale sp.a-kabinetten. Daar werkte ze vooral rond arbeidsmarkt en sociale zekerheid. Als lid van het Vlaams Parlement legt ze zich sinds 2014 voornamelijk toe op het arbeidsmarktbeleid en de Antwerpse mobiliteitsknoop. Raf De Weerdt is sinds juni 2018 secretaris van het federaal ABVV. Hij verdiende in de jaren daarvoor zijn syndicale sporen bij ACOD-onderwijs. Onze twee gesprekspartners vonden elkaar snel in hun visie op een rechtvaardig klimaat- en sociaal beleid. Met de eerste vraag leken we dan ook een open deur in te stampen.
Vakbond in Beweging: Kan een rechtvaardig klimaatbeleid gevoerd worden zonder een krachtig sociaal beleid?
Yasmine Kherbache: Een klimaatbeleid zonder krachtig sociaal beleid is theoretisch mogelijk, maar in de praktijk heeft het geen kans van slagen. De omslag die moet worden gemaakt is namelijk zo ingrijpend dat het er alleen kan komen als er een breed maatschappelijk draagvlak voor is. En dat draagvlak zal pas groeien als de lusten en lasten eerlijk worden verdeeld. En daarvoor is dus een krachtig sociaal beleid nodig. We kunnen die nakende omslag bijgevolg ook positief bekijken. Eigenlijk is dit een reuzegrote kans op nieuwe banen, een duurzame industrie, meer ruimte en schone lucht, tot minder uitgaven in de gezondheidszorg en een bloeiende economie die ook de pensioenen van de toekomst betaalbaar houdt.
Raf De Weerdt: Een klimaatbeleid misschien wel, maar een rechtvaardig klimaatbeleid zeker niet. Een rechtvaardig klimaatbeleid houdt inderdaad in dat de gevolgen van dit beleid gedragen worden door de meest vermogenden. Het kan en mag niet zo zijn dat diegenen die het vandaag al moeilijk hebben nogmaals geviseerd worden om de rekening voor de klimaatmaatregelen te betalen, integendeel. Het momentum moet aangegrepen worden om ook de fiscaliteit te vergroenen en tegelijkertijd socialer te maken. Maak groene energie fiscaal interessanter dan andere, maar zorg er tegelijkertijd voor dat ze voor iedereen even toegankelijk is. Hetzelfde voor mobiliteit, verbeter het openbaar vervoer door te investeren in plaats van te besparen en organiseer het zo dat men er makkelijker voor kiest.
VIB: Een rechtvaardige transitie gaat over meer dan minder broeikasgassen of economische omschakeling. De vraag is dan ook: hoe krijgen we iedereen mee in de transitie naar een duurzame samenleving?
Raf: Als we ‘Just transition’ ernstig nemen, moeten we ook investeren in het draagvlak. En een draagvlak kan je maar creëren als je zekerheid biedt aan de mensen dat ze er na de transitie niet slechter aan toe zullen zijn. Je moet de werknemers garanderen dat er zorgzaam met hen zal omgesprongen worden en dat ze kunnen rekenen op een maximale ondersteuning. De transitie zal ook mogelijkheden creëren voor nieuwe jobs in allerlei sectoren. Het belangrijkste is echter dat we zorgen dat we niemand achterlaten, dat iedereen mee moet zijn. Als er al te vaak over de hoofden van de mensen beslist wordt en nogal belerend en afkeurend geoordeeld wordt over de mensen, zal er helemaal geen duurzame transitie gebeuren. Bij vele mensen leeft de wil om stappen te zetten in de goede richting, maar het is aan de politiek en overheid om de juiste richting aan te wijzen. Verder moet men er ook voor zorgen dat de transitie rechtvaardig gebeurt. Als de lusten voor de happy-few zijn en alle lasten voor de werknemers zal je nooit iedereen meekrijgen. Het antwoord zit een beetje in de eerste vraag, voor het ABVV kan er geen rechtvaardig klimaatbeleid zijn zonder een krachtig sociaal beleid. Tevens moeten we ook opletten dat we gemeenschapsmiddelen nuttig inzetten, het heeft geen zin om subsidies toe te kennen aan grootverdieners die zich een flashy Tesla aanschaffen die zij zonder subsidie ook gekocht zouden hebben. Dit is geen stimulerend beleid, maar gewoon verspilling van overheidsgeld.
Yasmine: Er moeten tijdig maatregelen worden genomen die mensen zekerheid bieden dat de omslag niet bedreigend is voor hun baan of hun kinderen, maar dat ze er de vruchten van kunnen plukken. In de visie van sp.a moet de overheid, niet in het minst Europa, op die transitie anticiperen, ze begeleiden en investeringen kanaliseren naar bedrijven die de klimaatomslag aan waardig werk koppelen. Dat werk kan er komen. Een ambitieus Belgisch klimaatbeleid zorgt voor 80.000 nieuwe jobs, volgens een studie van Climact en het Planbureau. Maar het zullen andere banen dan nu zijn. En dus moeten we beter vandaag dan morgen inzetten op omscholing en begeleiding. Mensen die werken in de klassieke industrie mogen niet aan hun lot worden overgelaten. Die zekerheid willen wij, sp.a, hen bieden. Daarom willen we een ‘Fonds voor rechtvaardige transitie’ oprichten. Dat Fonds moet de omslag helpen mogelijk maken én compensaties bieden aan werknemers die aan de verliezende kant van de transitie terecht dreigen te komen. We moeten die werknemers nuttige opleidingen en herscholingen aanbieden. Bovendien wil sp.a de Europese fondsen maximaal in rechtvaardige transitie investeren. Investeringen die de duurzame transitie ondergraven, verdienen geen steun. Rechtvaardige transitie is voor ons de standaard voor de omschakeling naar een andere, circulaire economie.
VIB: Wat is de rol van sp.a en ruimer de socialistische beweging in het algemeen hierin?
Yasmine: sp.a heeft altijd veel belang gehecht aan leefmilieu en aan de sociale aspecten daarvan. Met Norbert De Batselier hebben we begin jaren 1990 de beste minister van Leefmilieu ooit geleverd. Ook vandaag zijn we ambitieus. Om een effectief en sociaal rechtvaardig klimaatbeleid te voeren is collectieve aanpak nodig. Individueel je gedrag aanpassen, is goed. Maar enkel dat zal niet volstaan. We mogen de leefbaarheid van onze planeet niet laten afhangen van individuele keuzes, we moeten er samen voor zorgen dat een duurzame en CO2-vrije levensstijl makkelijk, haalbaar en betaalbaar is voor iedereen. Ik maak graag de vergelijking met de sociale zekerheid. Ons collectief verzekeringssysteem werkt veel beter dan systemen gebaseerd op individuele privé-verzekeringen. Dat is veel duurder, minder efficiënt en zorgt voor gigantische ongelijkheid. We mogen met het klimaatbeleid niet die individuele toer opgaan, maar moeten zekerheid bieden door goeie collectieve systemen uit te werken. Alleen een groot maatschappelijk project, met een duidelijke investeringsagenda van overheden en bedrijven, op vlak van o.a. wonen, energie en mobiliteit zal zoden aan de dijk zetten. Met sp.a stellen we een sociaal klimaatactieplan voor, dat zich niet beperkt tot ambitieuze doelstellingen, maar ook concrete maatregelen omvat. Zo willen we bijvoorbeeld alle woningen energiezuinig tot energieneutraal maken tegen 2035, zonder gezinnen op kosten te jagen. De netbeheerder schiet de investering voor door rechtstreeks de facturen van de renovaties en installaties te betalen. Met het ‘terugbetaling via de meter’-systeem wordt de investering terugbetaald via de lagere energiefactuur. In Antwerpen zetten we in op de aanleg van warmtenetten, een perfect voorbeeld van circulaire economie. De restwarmte van de haven wordt gebruikt om duizenden woningen te verwarmen waardoor particuliere verbrandingsketels overbodig worden en de CO2-uitstoot wordt verminderd. We zetten voluit in op hernieuwbare energie, energie efficiëntie en CO2 recyclage. Onze Noordzee is een echte windkrachtcentrale, waar we nu nog te weinig mee doen. Door de uitbreiding van het Europese energienetwerk kunnen we de stroom in heel Europa makkelijker vergroenen om tegen 2050 al onze energie met hernieuwbare bronnen op te wekken. We investeren massaal in een stipt, betrouwbaar en betaalbaar openbaar vervoer. Wij willen ook dat jongeren tot 18 jaar gratis het openbaar vervoer kunnen gebruiken. Zo maken we de volwassenen van morgen vertrouwd met openbaar vervoer. Grote bedrijven - die de grootste vervuilers zijn - laten we véél meer bijdragen voor de kost voor het milieu én we verplichten ze te investeren in de nieuwe, duurzame economie.
Raf: Wij pleiten ook zeer sterk voor een collectieve aanpak. De vergelijking met de sociale zekerheid gaat zeker op, er is een maatschappelijk contract nodig waarin het brede middenveld zich engageert om een beleid waar te maken dat de politieke waan van de dag overstijgt. Met een boutade zou ik bijna durven te zeggen, het klimaat is te belangrijk om het aan de politiek over te laten. Ik bedoel daar vooral mee dat het niet zou mogen afhangen van de tijdelijke politieke meerderheden welk beleid zich ontplooit. Het klimaatbeleid is niet gediend met halve maatregelen die starten en dan weer teruggedraaid worden. Jammer genoeg merken we dat dit wel het geval is. De rechtse krachten in dit land hebben het nog steeds niet begrepen. Zij zien nog steeds niet in dat maatregelen nodig zijn en weigeren halsstarrig om duidelijk afdwingbare doelstellingen vast te leggen. De weigering van de rechtse partijen om de klimaatdoelstelling in te schrijven in de grondwet was een triest hoogtepunt van het schrijnend gebrek aan verantwoordelijkheidszin. Eens te meer laat dit zien dat het zo belangrijk is om een progressieve stem uit te brengen, de nodige politieke mentaliteitswijziging zal niet komen van de partijen die
de afgelopen jaren de dienst hebben uitgemaakt. Veel van de maatregelen die Yasmine aanhaalt kunnen wij steunen. Zelf ziet het ABVV ook een rol weggelegd voor onze militanten in de bedrijven. Het zijn de werknemers die vaak het beste zicht hebben op de mogelijkheden in een bedrijf om te zien waar het energieverbruik kan ingeperkt worden, hoe materialen rationeler kunnen gebruikt worden, … Verder zouden we ook kunnen inzetten op het vergroenen van de sectorfondsen door te investeren in de koolstofarme economie.
VIB: Is het al niet te laat? Of zijn er lichtpunt(jes) die ons moeten aanzetten tot actie?
Raf: Achteraf is het steeds makkelijk praten, maar het lijkt er toch sterk op dat we kostbare tijd verloren hebben. Het is echter nooit te laat om het juiste of het goede te doen. De klimaatacties van de jongeren zijn hartverwarmend en laten zien dat de toekomstige generatie(s) veel gevoeliger zijn voor dit thema. Dit zal het waarschijnlijk wel mogelijk maken om deze transitie nog tot een goed einde te brengen. Het ABVV begrijpt maar al te goed dat de jeugd zeer ongeduldig is, maar jammer genoeg ervaren zij een realiteit waar ook wij mee geconfronteerd worden. Om zaken in beweging te krijgen is volharding en doorzettingsvermogen nodig. Het belangrijkste lijkt toch te zijn dat door de meeste partijen de omslag (eindelijk) gemaakt is en dat iedereen ervan overtuigd is dat maatregelen nodig zijn. Diegene die vandaag het licht van de zon nog ontkennen, dragen een verpletterende verantwoordelijkheid. Een belangrijk punt dat toch mee moet genomen worden in de visie op het klimaatbeleid is dat we moeten opletten dat we industriële activiteit in België niet onmogelijk maken en dat deze industrie verhuist naar landen waar ze zich op het vlak van CO2-uitstoot alles kunnen permitteren. Daarom lijkt het ons nodig dat bij import uit het buitenland (buiten Europa) ook de milieubelasting in rekening gebracht wordt. Het is niet logisch dat een stalen vork gefabriceerd in een vervuilende fabriek in China, naar hier getransporteerd per boot aangeboden wordt in IKEA aan een prijs die ongelofelijk laag is. De ecologische voetafdruk zou in het product moeten verrekend kunnen worden!
Yasmine: Uiteraard zijn de klimaatacties van de scholieren, hier en in andere landen, felle lichtpunten. Dat is hoopgevend. Innovatie biedt heel wat mogelijkheden voor een duurzame economie en klimaatvriendelijke toepassingen op vlak van energie, wonen, transport. Dat biedt perspectief. Maar dan moet het roer dringend om. In plaats van besparingen op openbaar vervoer, moet hierin geïnvesteerd worden. Van de energiesubsidies in België gaat nog altijd bijna de helft naar fossiele brandstoffen: 48% tegenover 23% naar hernieuwbare energie. De Belgische grootbanken investeren nog steeds meer dan 40 miljard euro in steenkool, olie en gas. Dat is negen keer meer dan in hernieuwbare energie. En dan hebben we het nog niet over de meest kwetsbare en arme landen die vaak het zwaarst onder de klimaatverandering te lijden gaan hebben. Die zullen we extra moeten ondersteunen. We willen er samen voor zorgen dat de leefbaarheid van de planeet het einde van de eeuw haalt, en iedereen hier en elders comfortabel het einde van de maand. Dat kan, maar het moet planmatig en met een sterke overheid gebeuren. En er is haast bij. Wij met sp.a zijn er klaar voor.
