Dit ben ik in Brussel

Dit ben ik in Brussel

Met de diversiteit van je klas aan de slag

Handleiding

dit ben ik.indb 3

4/02/13 14:34

Š Academia Press Eekhout 2 9000 Gent Tel. 09 233 80 88 Fax 09 233 14 09 info@academiapress.be www.academiapress.be

De uitgaven van Academia Press worden verdeeld door: J. Story-Scientia nv Wetenschappelijke Boekhandel Sint-Kwintensberg 87 B-9000 Gent Tel. 09 225 57 57 Fax 09 233 14 09 info@story.be www.story.be Ef & Ef Postbus 404 3500 AK Utrecht Tel. 0475 561501 Fax 0475 561660 info@efenefmedia.nl www.efenefmedia.nl Vormgeving en opmaak: Press Point, tel. 09 362 52 50

Dit ben ik in Brussel. Met de diversiteit van je klas aan de slag. Handleiding Gent, Academia Press, 2013, p. 326 ISBN 978 90 382 2075 8 D/2013/4804/12 U 1951 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of vermenigvuldigd door middel van druk, fotokopie, microfilm of op andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

dit ben ik.indb 4

4/02/13 14:34

Inhoud • V

Inhoud Woord vooraf. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IX Inleiding.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Handleiding: Algemene informatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Mamma mia! Flynn is al groot 15 Korte inhoud. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Verhaal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Thema’s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Voorbereiding en materialen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Rode draad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Klasinkleding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Gebruik van symbolen, foto’s en audio-opnames.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Stappenplan en verwerkingssuggesties.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Stap 1 – Vertelplaat 1: Stel de personages voor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Stap 2 – Vertelplaat 2: Stel de familie voor.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Stap 3 – Vertel het hele verhaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Stap 4 – Verdiep met één of meerdere vertelplaten naar keuze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Vertelplaat 3: Ontbijt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Vertelplaat 4: De kast. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Vertelplaat 5: De tram. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Vertelplaat 6: Luna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Vertelplaat 7: Oma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Vertelplaat 8: Een dutje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Vertelplaat 9: Puzzelen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Vertelplaat 10: Bedtijd. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Liedjes: partituren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

Ola caramba! Lia en Ruxandra

81

Korte inhoud. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 Verhaal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Thema’s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Voorbereiding en materialen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Rode draad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 Klasinkleding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 Gebruik van symbolen, foto’s en audio-opnames.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Stappenplan en verwerkingssuggesties.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Stap 1 – Vertelplaat 1: Stel de personages voor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98

dit ben ik.indb 5

4/02/13 14:34

VI • Dit

ben ik in Brussel

Stap 2 – Vertelplaat 2: Stel de familie voor.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 Stap 3 – Vertel het hele verhaal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 Stap 4 – Verdiep met één of meerdere vertelplaten naar keuze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 Vertelplaten 3 en 4: Lia is kikker! Kikker is verliefd. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116 Vertelplaat 5: Papa en Stan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 Vertelplaat 6: Spaghetti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 Vertelplaat 7: Ruzie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 Vertelplaat 8: Nuno. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 Vertelplaat 9: Roemeense prinsessen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 Vertelplaat 10: Foto. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 Liedjes: partituren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142

Touche, touche! Otman en zijn broers 143 Korte inhoud. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 Verhaal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 Thema’s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 Voorbereiding en materialen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 Rode draad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 Klasinkleding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 Gebruik van symbolen, foto’s en audio-opnames.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 Stappenplan en verwerkingssuggesties.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 Stap 1 – Vertelplaat 1: Stel de personages voor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 Stap 2 – Vertelplaat 2: Stel de familie voor.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 Stap 3 – Vertel het hele verhaal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 Stap 4 – Verdiep met één of meerdere vertelplaten naar keuze.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 Vertelplaat 3 – De tram. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174 Vertelplaat 4 – Touche, touche. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 Vertelplaat 5 – Noen.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 Vertelplaat 6 – Baba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188 Vertelplaat 7 – De baguette. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191 Vertelplaat 8 – Aan tafel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194 Vertelplaat 9 – Spelletje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 Vertelplaat 10 – Bedtijd.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201 Liedjes: partituren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203

“Oh my God!” Choesang en Namdol 205 Korte inhoud. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 Verhaal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 Thema’s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 Voorbereiding en materialen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216 Rode draad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218

dit ben ik.indb 6

4/02/13 14:34

Inhoud • VII Klasinkleding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219 Gebruik van symbolen, foto’s en audio-opnames.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219 Stappenplan en verwerkingssuggesties.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220 Stap 1 – Vertelplaat 1: Stel de personages.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 Stap 2 – Vertelplaat 2: Stel de familie voor.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229 Stap 3 – Vertel het hele verhaal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 Stap 4 – Verdiep met één of meerdere vertelplaten naar keuze.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238 Vertelplaat 3: Nieuwe skeelers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239 Vertelplaat 4: Op schattenjacht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 Vertelplaat 5: Op pad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 Vertelplaat 6: In de kerk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 Vertelplaat 7: Villo!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252 Vertelplaat 8: Taarten en pralines. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255 Vertelplaat 9: Kauwgum en snoepjes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258 Vertelplaat 10: Bikkelen.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 Liedjes: partituren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264

¡Sorpresa! Een verrassing voor Daniel Felipe en Jelle

259

Korte inhoud. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 Verhaal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268 Thema’s. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278 Voorbereiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278 Rode draad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280 Klasinkleding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280 Gebruik van symbolen, foto’s en audio-opnames.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281 Stappenplan en verwerkingssuggesties.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 Stap 1 – Vertelplaat 1: Stel de personages voor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 283 Stap 2 – Vertelplaat 2: Stel de familie voor.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289 Stap 3 – Vertel het hele verhaal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295 Stap 4 – Verdiep één of meerdere vertelplaten naar keuze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298 Vertelplaat 3: Optreden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299 Vertelplaat 4: ¡Sorpresa! Verrassing!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307 Vertelplaat 5: Inpakken!.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310 Vertelplaat 6: Slapen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314 Vertelplaat 7: Paloma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317 Vertelplaat 8: Dagboek.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320 Vertelplaat 9: Gebed. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322 Vertelplaat 10: Naar zee. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324 Liedje: partituur.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326

dit ben ik.indb 7

4/02/13 14:34

dit ben ik.indb 10

4/02/13 14:34

Inleiding • 1

Inleiding 1 Inhoudelijk Het leven zoals het is…

De verhalen van Flynn, Lia, Otman, Choesang en Daniel Felipe geven een inkijk in het dagelijks leven van kinderen in de grootstad.

Deze verhalen bevatten daarom maar een klein laagje fictie. De foto’s en audio-opnames zijn momentopnames van het leven zoals we die hebben gedeeld in de verschillende gezinnen. Slechts enkele foto’s of audio-opnames zijn geënsceneerd in functie van het project.

Deze foto’s en opnames zijn dan ook niet perfect. Sommige foto’s zijn genomen door de gezinnen zelf of door een amateur. De audio-opnames gebeurden tijdens de participatie in de gezinnen en zijn dus niet in een studio opgenomen.

We kozen uitdrukkelijk voor “het leven zoals het is”. Op die manier sluit dit materiaal aan bij de concrete leefwereld en doen we recht aan de gelaagdheid in de identiteitsontwikkeling van deze kinderen. In het leven van Otman bijvoorbeeld is Spiderman de held die toekijkt in de Arabische les. Choesang en Namdol worden boeddhistisch opgevoed maar tonen zich gevoelig voor de sacrale sfeer in een katholieke kerk. Daniel Felipe heeft Spaanstalige vrienden maar ook een vriendje in een Oost-Vlaamse gastfamilie.

Ook de grootstad komt in beeld: Het nemen van de tram om naar school of naar de les te gaan; de stadsfiets Villo, het leven in appartementen; het drukke verkeer; …

Doelen van het project In het aanvraagdossier van het project aan het Impulsfonds voor Migrantenbeleid staan de doelen als volgt omschreven:

Algemeen: Intercultureel lesmateriaal ontwikkelen voor leerkrachten kleuter- en lager onderwijs en voor onderwijsondersteuners, gericht op de meervoudige identiteitsontwikkeling van kinderen van vier tot zeven jaar.

Concreet: - Intercultureel lesmateriaal ontwikkelen dat aansluit bij de concrete leefwereld van kinderen in de grootstedelijke Brusselse context - De interculturele competenties van leerkrachten en stagiaires in de lerarenopleiding verhogen: - breed observeren, open staan voor en positief aanwenden van de aanwezige diversiteit aan betekenissen, interesses, ervaringen en vaardigheden van kinderen in de alledaagse praktijk van een kleurrijke klas - in dialoog gaan met de verscheidenheid aan betekenissen en ervaringen van de kinderen ter bevordering van meervoudige identiteitsontwikkeling - interacties tussen kinderen bevorderen die bijdragen tot een positief beeld van anderen en prille vooroordelen tegengaan.

dit ben ik.indb 1

4/02/13 14:34

2 • Dit

ben ik in Brussel

- een activiteitenaanbod aanbieden waarin omgaan met aanwezige diversiteit en interactie centraal staat en dit specifiek voor twee doelgroepen: vier- en vijfjarigen en voor zes-en zevenjarigen. Specifieke aandacht gaat naar talensensibilisering en levensbeschouwing.

- De klasinrichting en de materialen van Brusselse scholen verrijken met nieuw ontwikkeld educatief materiaal zoals foto’s, audio-opnames, digitaal materiaal in functie van het herkennen en benoemen van aanwezige diversiteit in Brussel.

- Ouders actief in het klasgebeuren te betrekken.

Onderwijskundige doelen Het materiaal van Dit Ben Ik in Brussel beoogt vooral het positief omgaan met diversiteit. Daarom is het ook logisch dat heel wat doelen van het Gelijke Onderwijskansenbeleid aan bod komen. Binnen de ontwikkelingsdoelen en eindtermen vinden we vooral deze doelen terug in de rubrieken “mens” van het domein Wereldoriëntatie. Daarnaast vinden we nog doelen die verband houden met diversiteit bij de ontwikkelingsdomeinen Sociale vaardigheden en Muzische vorming. Talensensibilisering vinden we vooral terug in de rubrieken taalbeschouwing en interculturele gerichtheid van het domein Nederlands. Vermits het materiaal vooral bedoeld is voor kinderen die in een meertalige context leven komen alle ontwikkelingsdoelen en belangrijke eindtermen in verband met luisteren en spreken aan bod.

In de gezinnen leven sterke religieuze waarden. Verbondenheid met elkaar en met de Ander werden zichtbaar beleefd. Alle domeinen van levensbeschouwelijke groei (werkplan godsdienst vrij onderwijs) komen aan bod in de verhalen en verwerkingssuggesties .

Bij de verwerkingssuggesties zal je ook suggesties vinden voor activiteiten binnen andere ontwikkelingsdomeinen zoals lichamelijke opvoeding, wiskunde, muziek, WO tijd/ruimte. Ze zijn bedoeld als inspiratiebron voor het integraal uitwerken van het project. Deze doelen staan hier echter niet expliciet vermeld.

Volgende kerndoelen vind je dus terug in het project:

ONTWIKKELINGSDOELEN: Nederlands- Luisteren 1.1. tot 1.6 alle doelen Nederlands - Spreken 2.1 tot 2.13 alle doelen Wereldoriëntatie mens 3.1. De kleuters kunnen bij zichzelf onderkennen wanneer zij bang, blij, boos of verdrietig zijn en kunnen dit op een eenvoudige wijze uitdrukken.

3.2 De kleuters kunnen in een eenvoudige taal een recent gebeurde situatie waarbij zij betrokken waren in dialoog met een volwassene, beschrijven en vertellen hoe zij zich daarbij voelden.

3.3 De kleuters tonen in concrete situaties voldoende zelfvertrouwen in eigen mogelijkheden.

3.4 De kleuters kunnen in concrete situaties verschillende manieren van omgaan met elkaar herkennen en erover praten.

3.5 kunnen bij anderen gevoelens van bang, blij, boos en verdrietig zijn herkennen en kunnen meeleven in dit gevoel.

dit ben ik.indb 2

4/02/13 14:34

Inleiding • 3 3.6 weten dat mensen eenzelfde situatie op een verschillende wijze kunnen ervaren en er verschillend kunnen op reageren De kleuters 3.9 kennen en begrijpen omgangsvormen, leefregels en afspraken die van belang zijn voor het samenleven in een groep WereldoriÍntatie - Maatschappij De kleuters 4.3 kunnen verschillende gezinsvormen herkennen.

4.5 beseffen dat sommige mensen een andere levenswijze hebben dan zijzelf, als ze geconfronteerd worden met beelden, informatie of mensen uit een andere cultuur.

Muzische vorming Attitudes 6.4. De kleuters kunnen respect betonen voor uitingen van leeftijdgenoten, behorend tot de eigen en andere culturen.

EINDTERMEN: Nederlands Luisteren De leerlingen kunnen de informatie achterhalen in : 1.1 een voor hen bestemde mededeling met betrekking tot het school- en klasgebeuren 1.2 een uiteenzetting of instructie van een medeleerling Nederlands Spreken De leerlingen kunnen het gepaste taalregister hanteren als ze: 2.1 aan leeftijdsgenoten informatie over zichzelf verschaffen 2.3 over een op school behandeld onderwerp aan de leerkracht verslag uitbrengen Nederlands- Taalbeschouwing 6.2* Bij het reflecteren op taalgebruik en taalsysteem tonen de leerlingen interesse in en respect voor de persoon van de ander, en voor de eigen en andermans cultuur.

Nederlands Interculturele gerichtheid 7.1. De leerlingen tonen bij de eindtermen Nederlands een (inter)culturele gerichtheid. Dit houdt in dat ze: - verschillende cultuuruitingen met een talige component in hun omgeving exploreren en er betekenis aan geven - hun gedachten, belevingen en emoties bij ervaringen met de eigen culturele leefwereld in vergelijking met die van anderen verwoorden

dit ben ik.indb 3

4/02/13 14:34

4 • Dit

ben ik in Brussel

Muzische vorming attitudes 6.4 De leerlingen kunnen vertrouwen op eigen expressiemogelijkheden en durven hun creatieve uitingen tonen.

6.5. De leerlingen kunnen respect betonen voor uitingen van leeftijdsgenoten, behorend tot eigen en andere culturen.

Sociale vaardigheden 1.1 Leerlingen kunnen zich op een assertieve wijze voorstellen 1.2 Leerlingen kunnen in omgang met anderen respect en waardering opbrengen

DOELEN VAN HET GELIJKE KANSENBELEID Omgaan met diversiteit- leerlingniveau 1. Diversiteit zien als een normaal fenomeen waar iedereen dagelijks mee te maken krijgt 2. Vooroordelen en veralgemeningen vermijden 3. Gebeurtenissen , contexten en personen vanuit verschillende perspectieven bekijken 6. Leren van andermans ervaringen en competenties Sociaal-emotionele ontwikkeling 1 Het aantal leerlingen met een positief zelfbeeld en sociale competentie verhogen Ouderbetrokkenheid 1. Het aantal leerlingen en ouders die actief betrokken zijn op het klas- en schoolleven vermeerderen en de kwaliteit van de betrokkenheid verhogen Preventie en remediĂŤring van ontwikkelings- en leerachterstanden 1 De motivatie voor ontwikkeling en leren bij de leerlingen verhogen

COMPONENTEN VAN LEVENSBESCHOUWELIJKE GROEI (uit het werkplan Katholieke Godsdienst) Alle elementen van levensbeschouwelijke groei komen aan bod: A Fundamentele bestaanscondities B Verbondenheid met zichzelf, de ander, de gemeenschap C Groeien in gevoeligheid voor goed en kwaad D Verkennen van geloofstaal en groeien in symboolgevoeligheid

dit ben ik.indb 4

4/02/13 14:34

Inleiding • 5

Een brug tussen school en thuis Werken met dit materiaal brengt een dynamiek op gang in het contact tussen school en ouders.

Fotomateriaal van thuis, de thuistaal, de religie, betekenisvolle voorwerpen, muziek, gewoonten zullen hun plaats krijgen in de klas, letterlijk en figuurlijk.

Mogelijkheden tot ouderbetrokkenheid en participatie zijn aangegeven bij de verwerkingssuggesties onder “stappenplan�.

Verbondenheid, levensbeschouwing en godsdienst Voorafgaand aan elk verhaal is er een voorstelling van het personage, in verbinding met de mensen met wie het kind in verbondenheid leeft (meestal de familie). We maken ook kennis met de familie van het hoofdpersonage.

De identiteitsontwikkeling kan immers niet los worden gezien van een verbondenheid met de betekenisvolle anderen. Het is dan ook een doel van het project om samen met de kinderen uit de klas op het spoor te komen van de rol die betekenisvolle anderen spelen in het leven van de kinderen uit de klas.

Levensbeschouwing en godsdienst spelen een grote rol in deze vijf gezinnen.

In onze geseculariseerde samenleving is het echter niet evident om bidden en godsbeleving ter sprake te brengen bij kinderen. Toch vinden we het belangrijk om -binnen waardenopvoeding of religieuze opvoeding- een plaats te geven aan deze religieuze diversiteit, uit respect voor de diepere levenswaarden van vele gezinnen in Brussel. Deze diepere waarden geven veer- en levenskracht. Als we dit ter sprake brengen, erkennen we de kinderen en hun gezin in hun religieuze identiteit. Ook in het gemeenschapsonderwijs moet dit ter sprake kunnen komen, juist om het positief zelfbeeld van deze jonge kinderen te versterken. Neutraliteit betekent niet het niet-erkennen van dit belangrijk facet in het leven van veel kinderen.

Tot slot: tijdens het participeren in het gewone leven van deze gezinnen werden we getroffen door de liefdevolle verbondenheid in al deze gezinnen. Het gevoel voor gemeenschapszin hebben we dan ook aangewend als thematiek in de verhalen bijvoorbeeld de zorg van Reda voor zijn jongere neefjes, van oudere broers of zussen voor jongere broers/zussen, de vriendschap tussen Daniel Felipe en Jelle, de hechte band tussen twee nichtjes, het samenspel op de gemeenschappelijke binnenplaats van een appartementsblok. Deze positieve waarden zijn een kracht in deze gezinnen, die het vaak niet makkelijk hebben door sociaal-economische omstandigheden of door hun migratieachtergrond. We hopen dat dit materiaal dan ook een emancipatorische functie kan hebben voor de meer kwetsbare groepen in (groot)steden zoals bvb. Brussel.

dit ben ik.indb 5

4/02/13 14:34

6 • Dit

ben ik in Brussel

2 De opzet Historiek Het concept werd ontleend aan “Dit Ben Ik”, een didactisch lespakket dat ontwikkeld werd in de jaren ‘90 in Amsterdam met de steun van de Europese Unie. Dit materiaal had gelijkaardige bedoelingen.

“Dit Ben Ik” werd vijftien jaar met succes gebruikt in de lerarenopleiding BaKO van de Hogeschool Universiteit Brussel, maar voldeed niet helemaal. De etnische achtergrond en de thuistaal van de hoofdpersonen in de verhalen verschillen van die van de Brusselse kinderen. Bovendien was de format achterhaald, zoals het gebruik van videoen audio-cassettes.

Daarom dienden we als onderwijsteam bij het Impulsfonds voor Migrantenbeleid een dossier in om ook verhalen te maken met kinderen van allochtone afkomst in de hoofdrol, maar deze keer wel met kinderen die in de grootstedelijke context van Brussel wonen en leven.

Dit dossier werd goedgekeurd in december 2010 . De uitvoering liep van februari 2011 tot juli 2012.

Werkwijze We selecteerden in overleg met een stuur- en denkgroep vijf gezinnen uit het Brussels Hoofdstedelijk Gewest op basis van volgende criteria: - kinderen tussen 4 en 8 jaar - mix van jongens/meisjes - schoolgaand in het Nederlandstalig Basisonderwijs van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest - afkomstig uit verschillende sociale klassen - diversiteit in culturele/migratie achtergrond - diversiteit in levensbeschouwing - diversiteit in gezinsvormen - al dan niet gemengde huwelijken - afkomstig uit verschillende gemeenten/wijken van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest We participeerden aan het gewone dagelijks leven in deze gezinnen, maakten foto’s (in samenwerking met Recyclart) en audio- opnames. Op basis van het foto- en audiomateriaal selecteerden we relevante thema’s en verhaal­ scènes. Marlies Algoet (docente Nederlands aan de Hogeschool-Universiteit Brussel) schreef de verhalen op basis van de observaties, ervaringen, en de selectie van relevant foto- en audio materiaal. Dominique Temmerman en Veerle Pauly (docenten Muziek) schreven de liedjes.

Studenten BaKO gingen aan de slag met de proefversie tijdens een stage. Op basis van hun evaluaties en die van hun mentoren, stuurden we de verhalen en het fotomateriaal bij.

De verwerkingssuggesties zijn een weergave van activiteiten die werden uitgeprobeerd tijdens stages of door ervaren leerkrachten, van suggesties van collega’s uit de opleiding, van opzoekwerk in het Leermiddelencentrum Brussel en de mediatheek van de Hogeschool Universiteit Brussel en van partners zoals de Foyer, Els Schellekens en het Onderwijscentrum Brussel.

dit ben ik.indb 6

4/02/13 14:34

Inleiding • 7

Partners en medewerkers Projectcoördinator Brigitte Puissant Lector BaKO Hogeschool-Universiteit Brussel Partners van het project: Onderwijscentrum Brussel Marcqstraat 16 1000 Brussel Spelotheek Walala Otletstraat 28 1070 Anderlecht Recyclart vzw Ursulinenstraat 25 1000 Brussel Integratiecentrum Foyer Werkhuizenstraat 25 1080 Brussel Els Schellekens (auteur van “Dit Ben Ik” in Nederland) “Bureau Els” Prinseneiland 20 f 1013 Amsterdam Medewerkers Els Schellekens: advies en feedback Playlane: ontwerper website, vormgeving en productie Vincen Beeckman en Chrystel Mukeba (Recyclart): fotografen Bram Bosteels: audio coach Marlies Algoet: auteur van de verhalen Dominique Temmerman en Veerle Pauly: liederen en muziek Ruth Van Wichelen: ontwerper van het logo Gerrit en Katrien Valckenaers: opname en begeleiding van de liederen, zang Marisa Mendoza en Leo van Cleynenbreugel: bemiddeling in de gezinnen Hadewijch Dedoncker en Hilde Desmedt (Foyer): suggesties talensensibilisering, feedback en advies Kathleen Oosterlinck (Onderwijscentrum Brussel): feedback Els Mertens en Jean Agten: suggesties levensbeschouwing Sabine de Meulenaere: hulp bij lay-out van teksten Collega’s BaKO, oud-studenten en onderwijspartners: feedback en ondersteuning

dit ben ik.indb 7

4/02/13 14:34