The Ultimate TeamShaker
THEMA
Train jezelf en je team in het oplossingsgericht denken Chris Van Dam | Hogeschool Gent & Korzybski Instituut | Gent - Brugge
Als trainer kan je heel veel vertellen over het oplossingsgericht denken en oefenmomenten bieden aan de deelnemers om deze manier van denken aan te leren en toch zal dit niet volstaan. Mensen hebben nood aan oefenen en zichzelf trainen in dagdagelijkse situaties. Zonder een intensieve training kan je jarenlang opleidingen en workshops volgen en eindig je uiteindelijk als een ‘workshopjunkie’. Verslaafd aan workshops, terwijl een resultaat dat leidt tot verandering achterwege blijft. Het ontmoedigend gevoel krijg je er gratis bovenop.
Een optimaal leereffect? Onderzoek wijst uit dat het leereffect van een workshop of training beperkt is. De onderzoeksresultaten zijn uiteenlopend, maar je kan samenvattend zeker stellen dat wat we leren bedroevend laag is (bijv. volgens het Ashridge Management College halen we slechts 20 % van het geleerde uit vorming, training en opleiding, het Agentschap voor Overheidspersoneel toont aan dat we slechts 10 % van de zaken die we leren via formele trainingen leren). In het algemeen leren we het meest ‘on the job’. Als trainer zal je dan ook een groter effect bereiken indien je jouw training kan combineren met het oefenen op de werkvloer. Combineer een intensieve training in het oplossingsgericht denken (bijvoorbeeld de 12-daagse opleiding ‘Oplossingsgericht werken in begeleiding en pedagogiek’ van het Koryzbski Instituut) met tools om jezelf te trainen op de werkvloer zoals ‘The Ultimate TeamShaker’ of de wekelijkse opdrachten ‘Zelfcoaching voor oplossingsgerichte begeleiders’ (die je momenteel gratis kan ontvangen door een mailtje te sturen naar chris.vandam@live.be). Een mooi voorbeeld van een organisatie in de Bijzondere Jeugdzorg waar een optimaal trainingseffect wordt bereikt, is ‘t Groot Hersberge in Torhout (een afdeling van vzw De Patio). Eén teamlid heeft de 4-jarige therapieopleiding gevolgd in het Koryzbski Instituut, bij iedere nieuwe groep van de 12daagse opleiding volgt één teamlid de opleiding, een aantal opdrachten uit The Ultimate TeamShaker worden gebruikt in dit team en momenteel gaat men ook aan de slag met de wekelijkse opdrachten voor de oplossingsgerichte begeleider. Dankzij deze optimale vorm van trainen
50 Agora
en het opdoen van succeservaringen, vindt het oplossingsgericht denken meer en meer een plaats in dit team en vertaalt dit zich zeer concreet naar de jongeren toe. De grootste valkuil in de non-profit sector is, volgens onze opinie, dat organisaties teveel op verschillende denkkaders en methodieken inzetten. De financiële mogelijkheden zijn beperkt en een versnippering van de middelen leidt tot een ruime, veelzijdige doch oppervlakkige kijk. De trainingen die gevolgd worden zijn introducerend en geven bij een herhaling snel een soort verzadigingseffect, wat kan leiden tot desinteresse en zelfs weerstand bij een volgende opleiding. Begeleiders en directies denken dat een bepaald kader geïntegreerd is, terwijl men eigenlijk op het niveau van kennis en toepassen blijft hangen. Kortdurende trainingen zoals Informant er heel wat aanbiedt (bv. een 4-daagse introductie in het oplossingsgericht denken) zijn nuttig als kennismaking en indien je als deelnemer geïnspireerd wordt, dan vormt dit hopelijk de start van een intensiever traject.
The Ultimate TeamShaker The Ultimate TeamShaker, wat moet je je daar weer bij voorstellen? Els Froyen, Kurt Van Steenwinkel en Chris Van Dam hebben een reeks praktijkgerichte opdrachtkaarten ontwikkeld om jezelf en/of jouw team te trainen in het oplossingsgericht denken. Na een uitgebreide testfase bij 100 proefpersonen verdeeld over verschillende organisaties, is The Ultimate TeamShaker uitgegeven bij Academia Press. Nu kan je je terecht afvragen wat daar zo speciaal aan is. In het oplossingsgericht werk gaan we er van uit dat ieder mens beschikt over zijn/haar krachtbronnen (resources). Deze zijn echter op sommige momenten bedolven onder allerlei zorgen, stress, werkdruk, … waardoor ze niet altijd bereikbaar zijn. Door te focussen op wat reeds goed gaat en door erkenning te geven aan de inspanningen van een persoon, zorg je er voor dat deze zich meer begrepen voelt, worden krachtbronnen terug bereikbaar en ontstaat er terug ruimte voor verandering. Oplossingsgericht werken is samen bouwen aan de weg naar een oplossing, gebruik makend van de competenties van iedere persoon. De focus ligt meer op het gewenste in plaats van op al wat verkeerd gelopen is in het verleden.
Jaargang 31 - nr 1 - maart 2015
THEMA
The Ultimate TeamShaker
Via 33 opdrachtkaarten, gebaseerd op het oplossingsgerichte gedachtengoed, willen we personen en teams leren stil staan bij hun eigen kwalitatieve functioneren en hun een oplossingsgerichte visie leren hanteren. De opdrachten zijn ingedeeld in 4 categorieën: oplossingsgericht taalgebruik, positieve interactie, de kunst van het complimenteren en een waarderende zelfbenadering. We hebben ook enkele teamopdrachten uitgewerkt waar je als groep mee aan de slag kunt gaan.
Oplossingsgericht taalgebruik Via de opdrachtkaarten reiken we verschillende opdrachten aan om jezelf en je team te trainen in het oplossingsgericht taalgebruik : een week zonder maar, Geen waarom, … Waarom?, refraiming, … .
Positieve interactie Introduceer een oplossingsgerichte stijl zodat er een optimale werkrelatie en sfeer tot stand gebracht wordt in het team. Er zijn tal van manieren om in contact te treden met anderen: zakelijk, hartelijk, enz. Vanuit het oplossingsgerichte perspectief wordt er nadruk gelegd op het rekening houden met de ander op een verfrissende manier. Bedoeling is dat je de kwaliteiten van je teamgenoten leert zien en focust op wat reeds werkt in de samenwerking. Als je jezelf daarbovenop vertrouwd maakt met het taalgebruik en denkkader van jouw collega’s, creëer je een solide basis voor een positieve, stimulerende en optimale interactie. Resultaat is een groeiend wederzijds respect in een positief klimaat dat zelfvertrouwen stimuleert, verantwoordelijkheid vergemakkelijkt en initiatief nemen faciliteert.
Voorbeeld 1: gebruik geen waarom-vragen Met deze opdracht nodigen we je uit om gedurende een bepaalde periode geen ‘waarom-vragen’ te stellen en deze te vervangen door andere vragen. Bijvoorbeeld ‘Hoe heb je dit aangepakt?’ ‘Hoe heb je dit gedaan?’ Wanneer je aan iemand een waarom-vraag stelt dan krijg je een antwoord dat meestal niet te maken heeft met observeerbare feiten. Het antwoord dat je krijgt, heeft te maken met interpretaties van de realiteit. Over interpretaties kan je in discussie gaan wat tot gevolg heeft dat de sfeer onaangenaam wordt en het jou niet verder in de richting van de doelstelling stuurt. Daarbij komt dat de persoon aan wie een waarom-vraag wordt gesteld, het gevoel krijgt dat hij ter verantwoording wordt geroepen. Voorbeeld 2: een week zonder maar ‘Daag jezelf uit om geen enkele ‘maar’ te gebruiken. Gebruik in de plaats van het woord ‘maar’, het woord ‘en’ of ‘terzelfdertijd’. Wanneer het woord ‘maar’ wordt gebruikt als voegwoord dan duidt het vaak op een tegenwerping of introduceert het een zin(sdeel) dat het voorgaande zins(sdeel) tegenspreekt of er mee contrasteert. Het risico bestaat dat het eerste deel van de zin niet voldoende wordt gehoord of vergeten.
In deze categorie reiken we opnieuw heel wat opdrachten aan: de gulle weldoener, ieder zijn kwaliteit, vermijd blame storming, het positieve gerucht,…. Voorbeeld 1: de gulle weldoener ‘Doe een aantal dingen waarvan je denkt of weet dat dit een collega gelukkig maakt. Merk op hoe deze hierop reageert en ga ook na wat dat met je eigen gevoel doet.’ Doorheen de tijd leer je de bijzonderheden van iedere collega kennen. Wat iemand graag doet in een weekend, wat zij apprecieert in haar partner, waar hij zich aan ergert op vlak van afspraken, etc. Kies bij deze opdracht één collega uit en denk even na over wat voor kleinigheden, die jij kan bewerkstelligen, deze collega zou appreciëren? Je zal je verbazen dat dergelijke kleine attenties maken dat je nadenkt over de band met je collega, een positieve interactie creëren en ervoor kunnen zorgen dat vastgeroeste omgangsvormen een aangename update krijgen. Voorbeeld 2: geen advies ‘Noteer wanneer je de neiging had om advies te geven en wat je daarvoor in de plaats hebt gedaan.’ Als collega, vriend, partner, etc staan wij maar al te graag klaar om raad en advies te geven. Want wij weten
Jaargang 31 - nr 1 - maart 2015
Agora 51
The Ultimate TeamShaker
ten slotte wat best voor iemand anders is, althans dit denken we toch. Wat we vergeten is dat we met een snel advies vooral onze eigen keuze en mening verwoorden en hierdoor onbewust de andere proberen te overtuigen van ons gelijk. Eén van de belangrijke doelstellingen van deze opdracht is om je te trainen in het doen van andere dingen dan advies geven. We nodigen je uit om zoveel mogelijk verschillende dingen te doen in plaats van advies te geven en dan te kijken wat er gewerkt heeft.
Een waarderende zelfbenadering Om een goede teamplayer te zijn, is het belangrijk ook goed voor jezelf te zorgen. Een teamlid dat goed gezind rondloopt, met enthousiasme het werk doet en weet welke de eigen kwaliteiten zijn, is een meerwaarde in elk team. Daarom is investeren in jezelf even belangrijk als investeren in je collega’s. Voorbeeld 1: dagboek… gelukkig leven ‘Beantwoord elke dag de volgende drie vragen: »
De kunst van het complimenteren ‘Complimenteren’ heeft als effect dat het zelfvertrouwen van mensen groeit en dat ze het positieve of gewenste gedrag vlugger opnieuw zullen stellen. Complimenten vergroten wat al goed gaat uit.
»
» Voorbeeld 1: stiekem complimenteren ‘Focus je op één persoon en geef complimenten zonder dat deze ontdekt dat je met de opdracht aan de slag bent. Noteer telkens hoe de reactie was van de persoon die jij een compliment hebt gegeven.’ Deze opdracht stoelt op het belang en de functie van het indirect complimenteren. Wanneer je complimenteren op een goede manier gebruikt kan het heel wat voordelen hebben. De moeilijkheid van deze opdracht schuilt in de manier van complimenteren. Iedereen heeft wel snel door wanneer je een direct compliment geeft aan een persoon. Bijvoorbeeld: vandaag zie jij er goed uit, leuk dat we samen kunnen rijden, ik apprecieer het dat je deze opdracht zo snel klaar hebt gekregen, …. Je benoemt rechtstreeks een kwaliteit van deze persoon. Indirect complimenteren gebeurt op een veel subtielere manier. We gaan niet de kwaliteit van de persoon zelf benoemen maar laten deze door ons stiekem een compliment zelf verwoorden of aanvoelen Voorbeeld 2: de complimentenexpert
Wat heb ik vandaag gedaan waarover ik tevreden ben? Wat heeft iemand anders gedaan waarover ik tevre-den of waarvoor ik dankbaar ben? Was mijn reactie van die aard dat die persoon mischien nog zoiets doet? Wat zie ik om me heen, wat hoor ik, wat voel, ruik of smaak ik waarover ik tevreden of dankbaar kan zijn? Bron: Dr. Luc Isebaert
Iedereen wil gelukkig zijn en doet heel hard zijn/haar best om dit te bereiken. Vele mensen proberen geluk vooral in materiële zaken te zoeken, bijvoorbeeld: aankoop nieuwste GSM, nieuwe kleren, een schilderij, … . Uit onderzoek blijkt dat dit slechts in kleine mate bijdraagt tot je geluksgevoel. Daarenboven is deze stijging van het geluksgevoel van korte duur want al deze materiële zaken zijn snel niet meer ‘nieuw’ en vervallen tot iets gewoon waar weinig geluk aan wordt verbonden. Een gelukkig leven kan je beter bereiken door elke dag op zoek te gaan naar kleine dingen. Via deze opdracht laten we je stil staan bij je eigen kleine successen die er elke dag zijn, maar die we vaak als normaal beschouwen. Wanneer je elke dag 10 minuten voor deze oefening uittrekt, zal je merken dat jouw geluksgevoel toeneemt.
Voorbeeld 2: problemen versus beperkingen
‘Steek 20 tokens in je rechterbroekzak. Telkens je een compliment geeft, steek je één token in je linkerbroekzak. Hoeveel tokens eindigen er op het einde van de dag in je linkerbroekzak?’
52 Agora
THEMA
‘Een probleem is oplosbaar. Een beperking is niet oplosbaar en hiermee moeten we leren omgaan.’ Observeer en noteer de situaties waar je te maken had met een ‘probleem’ of een ‘beperking’.
Jaargang 31 - nr 1 - maart 2015
THEMA
The Ultimate TeamShaker
Voor sommige moeilijke situaties zijn er oplossingen mogelijk. Dit noemen we een probleem. Indien er niet direct oplossingen denkbaar zijn en de moeilijkheden zijn (gedeeltelijk) blijvend, dan spreken we over een beperking. Een beperking moeten we proberen te aanvaarden en een manier zoeken om hiermee om te gaan. De beperking op zich bezorgt niet meteen last, wel de gevolgen ervan. Voor die gevolgen zijn meestal wel terug oplossingen denkbaar.
Tot besluit Wanneer je wil trainen met The Ultimate TeamShaker breng je alle teamleden samen en kiest ieder voor zich één opdracht waarmee gedurende één week aan de slag gegaan wordt. We hebben rekening gehouden met de heersende werkdruk en je zal dan ook merken dat het trainen met de opdrachten niet veel extra tijd in beslag hoeft te nemen. Het trainingsaspect is zeer belangrijk. Even essentieel is het houden van een nabespreking na elke trainingsweek. Deze nabespreking kan worden geleid door iemand van het team zelf. Een oplossingsgericht model om de nabespreking te leiden is opgenomen in de online handleiding. Nu dagen we jou uit om aan de slag te gaan met The Ultimate TeamShaker en zelf te ervaren hoe dit teamleden en de sfeer binnen teams kan veranderen.
Auteur en contactgegevens Chris Van Dam bouwt al jarenlang ervaring op in het teamcoachen in de non-profitsector. Hij is als praktijklector verbonden aan de opleiding Bachelor in de Orthopedagogie (Faculteit Mens en Welzijn) van de Hogeschool Gent, waar hij vooral actief is als coach, supervisor en trainer. Hij coördineert er ook al enkele jaren het postgraduaat ‘Coaching, supervisie
en teambegeleiding’. Daarnaast is hij staflid van het Korzybski Instituut (Brugge) en auteur van verschillende boeken (o.a. het boek ‘De Spiegel. Krachtig coachen vanuit gestalt- en oplossingsgericht denken met aandacht voor zelfreflectie, waarvan reeds een derde druk is verschenen). Chris.VanDam@hogent.be Els Froyen Els startte als klinisch psychologe in een kinderen jeugdpschiatrische setting van het Universitair Centrum Sint – Jozef te Kortenberg. Momenteel is zij werkzaam in de PAAZ van het Jessaziekenhuis waar zij als oplossingsgericht therapeute werkt, gecombineerd met de job van hoofdtherapeute van het therapeutenteam. In haar privé-praktijk voorziet zij poliklinische nazorg vanuit meerdere therapeutische denkkaders. Kurt Van Steenwinkel werkt als klinisch psycholoog in het algemeen ziekenhuis Jan Portaels te Vilvoorde. Hier staat hij in voor het begeleiden van oncologische en palliatieve patiënten en hun familie. Hij is ook verantwoordelijk voor de ondersteuning en coaching van enkele zorgteams in het ziekenhuis. In zijn privé praktijk werkt hij als oplossingsgericht psychotherapeut met jongeren en volwassenen met een verscheidenheid aan problematieken.
Voor meer informatie verwijzen wij graag naar: »» »» »»
»»
Krachtigcoachen.wordpress.com: gratis handleiding, informatie over trainingen en opleiding Coachingscafé Hogeschool Gent op 7 mei 2015: 6 euro inschrijvingsgeld (drankje inbegrepen) Workshop: introductie oplossingsgericht werken en meerwaarde ervaren van de opdrachtenkaarten ‘The Ultimate TeamShaker’. http://mens-en-welzijn.fikket.be Academia Press of de boekhandel: The Ultimate TeamShaker ISBN 9789038222394 De Spiegel ISBN 9789038222387 De Spiegel + The Ulitmate TeamShaker ISBN 9789038222400
Jaargang 31 - nr 1 - maart 2015
Agora 53