Saighdearan nan Sràidean

Saighdearan nan SrĂ idean

1

2

SAIGHDEARAN NAN SRÀIDEAN

Fiona Nic an Aba

3

4

SGRÌOB Sgeulachdan anns a bheil càirdeas is dòchas, spionnadh agus fealla-dhà; stòiridhean le manaidhean is plàighean, eucoir agus draoidheachd.

Tog aon dhiubh seo agus gabh sgrìob gu saoghal tarraingeach, dìomhair a tha stèidhichte san latha an-diugh, san linn a dh’fhalbh no ann an linn nach fhacas fhathast.

Eadar bailtean mòra na dùthcha is eileanan beaga na Gàidhealtachd, tha caractaran òga a’ gabhail an sgrìob fhèin a dh’ionnsaigh co-dhùnadh no ceann-uidhe, toradh no buannachd.

Sreath de nobhailean ùra do luchd-leughaidh eadar 10 is 14 bliadhn’ a dh’aois.

5

Air fhoillseachadh ann an 2014 le Acair Earranta, An Tosgan, Rathad Shìophoirt, Steòrnabhagh, Eilean Leòdhais HS1 2SD www.acairbooks.com info@acairbooks.com info@storlann.co.uk www.storlann.co.uk Tha còraichean moralta an ùghdair/dealbhaiche air an daingneachadh.

Na còraichean uile glèidhte. Chan fhaodar pàirt sam bith dhen leabhar seo ath-riochdachadh an cruth sam bith, no a chur a-mach air dhòigh no air chruth sam bith, grafaigeach, eleactronaigeach, meacanaigeach no lethbhreacach, teipeadh no clàradh, gun chead ro-làimh ann an sgrìobhadh bho Acair. © an teacsa Fiona Nic an Aba 2014 © nan dealbh Acair 2014 Na dealbhan còmhdach le Catriona MacIver An dealbhachadh agus an còmhdach le Mairead Anna NicLeòid An suaicheantas airson Sgrìob air a dhealbhachadh le Fiona Rennie Gheibhear clàr catalogaidh airson an leabhair seo bho Leabharlann Bhreatainn.

Clò-bhuailte le Nicholson & Bass, Èirinn A Tuath Tha Acair a’ faighinn taic bho Bhòrd na Gàidhlig.

ISBN/LAGE 978-0-86152-545-4

6

CLÀR-INNSE C A IB IDEIL 1

d ui l leag

9

C A IB IDEIL 2

d ui l l e ag

18

C A IB IDEIL 3

d ui l l e ag

27

C A IB IDEIL 4

d ui l l eag

40

C A IB IDEIL 5

d ui l l e ag

48

C A IBIDEIL 6

d ui l l e ag

63

C A IBIDEIL 7

d ui l l e ag

72

C A IBIDEIL 8

d ui l l eag

86

C A IBIDEIL 9

d ui l l e ag

97

C A IBIDEIL 10

d ui l l e a g

106

C A IBIDEIL 11

d ui l l e ag

117

7

8

CAIBIDEIL

1

Bha stèisean Srà id na Banrigh ann an Glaschu trang mar-thà is e dÏreach seachd uairean sa mhadainn. Coigreach an dèidh coigreach a’ dèanamh an slighe fhèin, ’s mi fhèin nam measg. Bha mise tilleadh dhachaigh ge-tà , gu à ite far nach bithinn nam choigreach tuilleadh.

Far am faithnicheadh daoine mi, a dh’aindeoin an atharrachaidh annam. Gu dearbha cha robh mi a’ faireachdainn mar a bha mi nuair a dh’fhalbh mi à s. Bha mi a’ faireachdainn gun robh an t-Eilean Sgitheanach cho uabhasach fada air falbh agus nach robh mi gu brà th a’ dol IC TWKIJKPP CIWU ǣš ơU PCP TWKIKPP F¨ DJKQFJ agam ri rà dh mu mo thuras?

Cha robh mi idir an dÚil gum bithinn a’ coimhead air adhart rim phà rantan fhaicinn, an dèidh a bhith ann an èiginn am fà gail aig an stèisean ann an Inbhir Nis o chionn beagan là ithean. Ach bha tòrr air tachairt bhon uair

9

sin. Airson a’ chiad uair nam bheatha bha mi ann an èiginn tilleadh thuca. Bha fios agam gum bithinn airson innse dhaibh cho luath ’s a chithinn iad mu na thachair fhad ’s a bha mi ann an Glaschu, ach an turas seo dh’fheumainn rùn-dìomhair a chumail bhuapa. Dh’fhairich mi mo chridhe ri plubail a’ smaoineachadh air na chanadh iad nam faigheadh iad a-mach mu dheidhinn. Cha bhiodh earbsa sam bith aca annam gu bràth sìorraidh tuilleadh.

Thog m’ antaidh mo mhàileid bhon ùrlar aig cunntair nan tiogaidean agus thug i dhomh na tiogaidean a bheireadh gu sàbhailte gu uchd mo phàrantan mi an ceann ceithir uairean a thìde. Thug na tiogaidean seòrsa de dh’fhaochadh dhomh gun robh mi gus faighinn air falbh agus chùm mi grèim teann orra fhad ’s a bha mi a’ feitheamh ris an trèana, mar gum b’ iad tiogaidean buannachaidh a’ Chrannchuir Nàiseanta. Ge-tà, cha robh mi idir a’ faireachdainn mar thè a bha air crannchur sam bith a bhuannachadh. ’S ann a bha mi a’ faireachdainn nas coltaiche ri eucorach a’ teicheadh bhon olc.

Thàinig mi a Ghlaschu o chionn dà latha gun draghan sam bith agus mi cho neochiontach

10

’s a ghabhas, ach bha mi a’ falbh às a-nise mar thè air an tàinig an dà latha, ’s an t-atharrachadh mòr. Caitlin NicRath – an coigreach agus an t-eucorach.

“Fhuair mi iad seo dhut, a Chaitlin.”

Dhùisg mi às mo smuain le guth mo cho-ogha, Seonaidh, a’ tabhann dhomh irisean agus mìlsean a bha e air ceannach dhomh airson mo thurais. “Cumaidh iad sin trang thu air an trèana, tha mi an dòchas.”

Thug mi an aire nach robh e air pàipearnaidheachd a cheannach dha fhèin, rud a chuir iongnadh orm, ach bha beachd agam carson a dh’fhaodadh sin a bhith. Bhiodh aithris ann mu na thachair agus a dh’aindeoin cho dìoghrasach ’s a bha Seonaidh air na naidheachdan a leughadh, chan fheumadh e am fear seo a sgrùdadh idir. Bha e an làthair agus bha làn fhios aige dè thachair. Ged a bha e fhèin an sàs ann, mar a bha mise, cha do dh’atharraich esan agus cha robh coltas air gun robh e ag obair air inntinn no air a chogais.

Choimhead mi air agus cha tuirt mi smid airson diog no dhà. Cha robh irisean no mìlsean sam bith a’ dol a thoirt seo far m’ inntinn. Thug mi mo thaing dha mu

11

dheireadh thall ’s mi a’ coimhead gu dlùth air an clàr an aodainn. Bha e a’ coimhead cho nàdarra agus cho coma co-dhiù. Mar nach robh càil sam bith a-mach às an àbhaist. An dèidh na thachair ciamar a b’ urrainn dha bhith cho math air an ghnothach a sheachnadh?

Chlisg mi nam smuain, a’ cuimhneachadh gun robh m’ antaidh na seasamh rim thaobh.

Ged nach b’ urrainn dhi mo smuaintean a chluinntinn, bha e a cheart cho math dhomh feuchainn ris a’ chùis a dhubhadh às mo cheann, mar Sheonaidh, ma bha mi idir a’ dol a chumail sàmhach mu dheidhinn, mar a gheall mi.

“Bheil thu ceart gu leòr, a luaidh,” dh’fhaighnich m’ antaidh agus i a’ toirt an aire gun robh mi a’ coimhead oirre gu h-iomagaineach.

“Chan eil mi a’ smaoineachadh gun do chòrd do chuairt a Ghlaschu riut cho mòr an turas seo. Tha mi a’ smaoineachadh gu bheil fadachd ort faighinn dhachaigh. ’S gann gun tuirt thu smid a-raoir no madainn an-diugh. An do rinn sinn càil ceàrr, a thasgaidh?” “Ò, cha do rinn sibh càil ceàrr idir! Tha mi dìreach a’ smaoineachadh mun obair-dachaigh a th’ agam ri chrìochnachadh airson na sgoile

12

a-màireach.” Thàinig na breugan cho furasta às mo bheul, mar gun robh tè air choreigin eile a’ bruidhinn às mo leth. An coigreach, an t-eucorach agus an cleasaiche a bha air mo ghabhail thairis. Cha robh dragh a’ choin orm mun obair-dachaigh sin a-nise, gu Taigh ’ain Ghròit leis. Mura b’ e na thachair fhad ’s a bha mi ann an Glaschu, is cinnteach gur e sin an dearbh seòrsa rud a bhiodh a’ cur dragh orm.

Bha deuchainn fada nas cudromaiche romham a-nise. Mo bheul a chumail dùinte.

Thug mi an aire gun robh Seonaidh a’ coimhead orm gu dlùth fhad ’s a bha mi a’ toirt fhreagairtean dha mhàthair agus mhothaich mi gun robh fiamh a’ ghàire air aodann.

Feumaidh gun robh e a’ còrdadh ris a bhith gam èisteachd ’s mi ag innse mo chuid bhreugan.

Bhiodh e furasta gu leòr dhàsan a bheul a chumail dùinte agus an fhìrinn a chumail aige fhèin. Bha e air fàs cho math air na faireachdainnean aige a ghleidheil. Cho math ’s nach saoileadh tu gun robh dad dona riamh air èirigh dha. Ge-tà, bha làn fhios agamsa gun robh tòrr a bharrachd air cùl inntinn Sheonaidh nach innseadh e do dhuine beò.

B’ e sin an saighdear a bha a’ fàs ann.

13

B’ e saighdear a bha ann an athair Sheonaidh cuideachd. Dh’fhalbh esan a dh’Afganastan agus cha do thill e. Chan eil mi buileach cinnteach ciamar a bhàsaich e, ach tha fios agam gun robh reubaltaich agus boma an sàs sa chùis. Cò bhiodh airson an còrr a chluinntinn? Cha bhruidhneadh an teaghlach a-nise ach air na làithean geala aige. Cha robh aige dhiubh sin ach trithead ’s a còig bliadhna.

Cha robh Seonaidh fhèin ach ochd bliadhn’ a dh’aois aig an àm, ’s mi fhèin dìreach sia, agus cha robh mi buileach a’ tuigsinn an call aig an aois sin. Ge-tà, bha naoi bliadhnaichean fada air a dhol seachad bhon uair sin agus fhathast cha bhruidhneadh Seonaidh air bàs athar, no air càil mòr eile a chuireadh dragh air.

Saoilidh mise gun do ghabh Seonaidh thairis uallach fear an taighe bho aois ro òg agus bhon uair sin gun robh e den bheachd nach dèanadh e feum sam bith dha mhàthair na draghan aige fhèin a chur oirre. Dh’fheumadh esan a bhith làidir dhi, agus àite athar a ghabhail san dachaigh. Uill, saoilidh mise gur ann mar sin a dhèilig Seonaidh ris co-dhiù.

A dh’aindeoin cho sàmhach ’s a bha e mu bhàs athar bha e follaiseach nach robh e

14

fada bho a chridhe. Bha Seonaidh gu math cinnteach gun leanadh e slighe athar dhan arm agus gum biodh e na shaighdear làidir, tapaidh latha air choreigin e fhèin. Bha nàdar an t-saighdeir a’ freagairt air glè mhath oir ’s cinnteach gum biodh aig saighdearan ris an t-uabhas de dhroch rudan a chumail aca fhèin.

Bhiodh an rùn-dìomhair againne dìreach mar rud beag eile do Sheonaidh nach robh a’ dol ga fhàgail gun chadal. B’ fheàrr leam gun robh mi fhèin cho làidir nam inntinn, ach cha robh agus thug e m’ uile neirt gun tionndadh ri m’ antaidh gus innse dhi an sin, an teis-meadhan an stèisein, na bha a’ cur orm.

“Sin an trèana agad, a Chaitlin. Bheil thu deiseil is deònach ma-thà?” thuirt i, ’s i a’ togail mo bhaga, gun dùil aice gun canainn nach robh mi idir deiseil. Ghluais mi airson a leantainn chun an àrd-ùrlair far an robh an trèana gam fheitheamh, ach mus do charaich mi ghabh Seonaidh grèim aithghearr air mo ghàirdean agus thuirt e, mar rabhadh eile san dealachadh.

“Cuimhnich, a Chaitlin, tha cuid de rudan a tha nas fheàrr a leigeil bàs. Fàsaidh e nas fhasa. Bidh thu aig an taigh ro bheul na

15

h-oidhche agus cha bhi an sgàile dhorcha bhon bhaile seo os do chionn tuilleadh.”

“Greasaibh oirbh no caillidh Caitlin an trèana.” Chuala mi guth m’ antaidh fad às am measg an t-sluaigh ghluasadaich air mo bheulaibh agus mac-talla nam cheann de ghuth Sheonaidh ag ràdh bàs, gun chrith na ghuth agus gun dragh na shùilean – iongantach mar a tha cuid de dhaoine cho fuar. Gun fhreagairt a thoirt dha thog mi orm chun na trèana. Bha m’ antaidh ceart, bha fadachd orm tilleadh dhachaigh. Ach b’ fheàrr leam gun robh dòigh agam air innse dhi carson.

Nuair a chaidh mi air an trèana, dh’fhairich mi mo shùilean a’ dlùth choimhead air mo chùlaibh agus air mo bheulaibh a dh’fhaicinn cò na daoine eile a bha a’ dol gu Tuath. Bha amharas agam fhathast gur dòcha gun robh mo chogais agus mo chiont gam leantainn.

Bha mi taingeil gun robh e cuimseach sàmhach agus fhuair mi àite-suidhe aig bòrd dhomh fhèin. Cha robh mi air mòran cadail fhaighinn anns na beagan làithean a bha air a dhol seachad sa bhaile mhòr agus bhuail an sgìths mi le taic bhon teas am broinn na trèana.

Dh’fheuch mi ri sabaid na aghaidh an toiseach,

16

ach cho luath ’s a ghluais an trèana bhon àrd-ùrlar rinn mi osna mhòr airson beagan den uallach a leigeil dhìom agus dhùin mi mo shùilean. Bha mi an dòchas gun robh mi a’ dol a dhùsgadh agus gum biodh na thachair dìreach na dhroch bhruadar.

17