Nieuw uitzicht voor Zuid
c o l ofo n Titel: Nieuw uitzicht voor Zuid Verslag van: TU Delft Faculteit Bouwkunde Minor Stedebouw in de Delta Bk 7263 Studio: Een duurzaam stedenbouwkundig project. Datum: 24-01-2013 Auteur: Sander Smits 4231694 Begeleider: ir. E. Brandes Omslag: Foto Maashaven Fotograaf: Sjoerd van Dijk http://www.sjoerdfotografie.nl/
Inhoudsopgaven Inleiding 1 Het plangebied 2 Ligging binnen Rotterdam 2 Afbakening plangebied 2 Gebiedsanalyse 3 - 8 Dijken & waterkering 3 Ontsluiting autoverkeer 4 Ontsluiting openbaarvervoer 4 Verbindingen vanuit de Tarwewijk 5 Bebouwingshoogte 5 Oriëntatie t.o.v. de zon en schaduwwerking 6 Overzichtskaart sterke elementen 7 Overzichtskaart zwakke elementen 8 Randvoorwaarden 9 - 12 Waterveiligheid 9 Sociaal-economisch 11 Duurzaamheid 12 Het Concept ‘Nieuw uitzicht voor Zuid’
13
Programma 14 Stedenbouwkundig plan 15 - 18 Plankaart ‘Nieuw uitzicht voor Zuid’ 15 Groen Stedelijk balkon 16 Woongebouw 17 De Binnenplaats 18 Beeldvorming 19 - 25 Aanzichten & Referentiebeelden 19 Vogelvlucht stedenbouwkundig plan 23
Inleiding In het kader van het vak ‘‘duurzaam stedenbouwkundig plan’’ is er een stedenbouwkundig ontwerp gemaakt voor de Maashaven in Rotterdam Zuid. Dit ontwerp borduurt voort op een aantal uitgangspunten uit het ‘‘Ontwerp- en Onderzoeksatelier Transformatiestrategieën voor Verouderde Stadsdelen’’. De keuze voor dit plangebied is in belangrijke mate bepaald door het feit dat de Maashaven geen programma meer kent. (zie figuur 1) Dit was een van belangrijkste uitkomsten van het eerdergenoemde onderzoeksatelier. De opgave bestaat uit het maken van een stedenbouwkundig plan en ontwerp voor een nieuwe stedelijke rand in de Maashaven, waarbij er zowel een sociaaleconomische als fysieke verbinding tussen de Tarwewijk en de Maashaven wordt gemaakt. Dit moet tevens ook veilig en duurzaam zijn op langere termijn. Samen moet dit er voor zorgen dat Rotterdam Zuid een nieuw uitzicht krijgt op een sociaal-economische, waterveilige en duurzame toekomst.
SWOT Analyse OPPORTUNITIES • Arbeidspotentieel voor de • Jongeren • Particuliere investeringen/initiatief Maashaven • Leegstand
• Stijging zeespiegel en toename rivierafvoer • Economische crisis
• Oostkant Maashaven goed bereikbaar met OV
STRENGHTS
+ + Benutten, versterken
• Industrieel erfgoed • Water • Locatie met name de ligging tussen Rotterdam Noord en Zuid
Benutten • Gebouwen aan de zuidkade van de Maashaven (Industrieel erfgoed) beschikbaar maken voor een nieuwe activiteiten • Aanwezigheid van jongeren in de wijken ten zuiden van de Maashaven zonder baan • Lopende projecten op de zuidkade met name de (re)creatieve bedrijven in de Maassilo en het pretpark in de AVR Versterken van met name de zuidkade • Nieuw programma ontwikkelen en introduceren • Water benutten voor recreatie • Positief investeringsklimaat bevorderen • Stimuleren van jongeren door leer/werk onderwijs aan te bieden
WEAKNESSES • Werkgelegenheid voor laagopgeleiden in de haven is afgenomen door het verdwijnen van de overslag van stukgoed (containers) en de teloorgang van de scheepswerven. • Barrière aan de zuidzijde in de vorm van de Brielselaan met dijklichaam en de bedrijven die de kades ontoegankelijk maken. • Westkant Maashaven slecht bereikbaar met OV • Matige beeldkwaliteit (verval) Pagina Figuur 12 1: SWOT
1
THREATS
- + Omkeren, neutraliseren
+ - Indammen, beschermen Indammen • Verwaarlozing / onaantrekkelijkhed van de kades, gebouwen en dijk door verwaarlozing en het ontbreken van een doelstelling • Overstromingen in dit buitendijkse gebied zijn een bedreiging Beschermen • Op termijn dienen de kades opgehoogd te worden. • De opgave is om dan het water toegankelijk te houden.
- - Alle hens aan dek, negatieve spiraal
Trend • Afname van arbeidsplaatsen in de stadshavens • Dijklichaam, kade en water onderbenut/ontoegankelijk • Westkant Maashaven onbereikbaar met OV • Gebrekkig onderhoud op gebouwen, kades en omgeving
Economische crisis: • Bedrijven vertrekken en werkloosheid neemt toe • Geen investeringsklimaat • Huidige grootschalige plannen in de koelkast • Kades, gebouwen en dijk verloederen
Omkeren, neutraliseren • Met een nieuw programma voor de Maashaven inzetten op nieuwe bedrijvigheid en banen. • Van de barrière een verbinding maken en aansluiten op OV knoop aan de oostzijde • Kades vrij maken en opknappen zodat het een aantrekkelijk gebied wordt
Doorbreken van de spiraal: investeringsklimaat creëren • Er moet een programma komen • Niet wachten op het einde van de crisis • Benutten van wat er is, zonder grote investeringen • Inzetten op kleinschalig, alternatief en consument gericht • Kade en dijk: veilig, toegankelijk en aantrekkelijk maken
Maashaven uit onderzoeks Onderzoeksatelier
Het Plangebied Ligging binnen Rotterdam De Maashaven is gelegen in Rotterdam Zuid en omstreeks 1900 gegraven. De Rotterdamse haven maakte in die periode een flinke groei door. De Maashaven was met name bedoeld als graanoverslaghaven. De bedrijven die aan de zuidkant gevestigd zijn, gebruiken het water van de Maashaven voor de aan- en afvoer van goederen. De aangrenzende Tarwewijk was een van de nieuwe woonwijken op Zuid, die zijn aangelegd voor vele de havenarbeiders die toen nodig waren. (Stadshavens Rotterdam, 2009)
Figuur 2: Maashaven 1950 (bron: http://www.dekunstclub.nl) Figuur 3: Aanduiding Plangebied binnen Rotterdam (bron afbeelding: www.kaartenenatlassen.nl)
Afbakening plangebied Binnen de Maashaven heb ik als plangebied gekozen voor het buitendijks gebied tussen de Meneba en Maassilo/Quaker. Op deze plek is duidelijk zichtbaar dat het gebied geen programma meer heeft. Dit uit zich in de vorm van een onaantrekkelijk bedrijventerrein, waar ook nog eens 10% van de bedrijven leeg staat. (Stec Groep 2012) Omdat deze plek geen duidelijk programma meer heeft, ligt het speelveld weer open en zijn er juist veel kansen om Zuid een nieuw zicht op de toekomst te geven.
Figuur 4: Aanduiding Plangebied binnen de Maashaven (bron foto: Google maps)
2
Gebiedsanalyse Om een beter beeld te krijgen van het plangebied in zijn ruimtelijke context en zicht te krijgen op de relevant omgevingselementen, is er een gebiedsanalyse uitgevoerd. In deze analyse wordt gekeken naar de bebouwingshoogte, oriÍntatie t.o.v. de zon, schaduwwerking, ontsluiting, waterkeringen en de verbindingen met de aangrenzende Tarwewijk. Daarnaast is er een overzichtskaart van het gebied opgenomen, waarin de sterke en zwakke punten van het gebied zijn aangegeven. Het doel hiervan is om in beeld te brengen wat de waardevolle en aantrekkelijke plekken zijn en waar de knelpunten en barrières liggen.
ssilo
Maa
Figuur 5: Hoge kade muur
Figuur 6: Dijken & waterkering
Dijken & waterkering Figuur 7: Keermuren
3
Figuur 8: Autoweg die door dijk heen steekt
De waterkering langs de Brielselaan bevindt zich tussen de autoweg en de trambaan in. Deze waterkering bestaat grotendeel uit een gronddijk. Ter hoogte van de Maassilo verschuift deze dijk in stapjes onder de autoweg door en loopt dan langs de bebouwing. Deze overgang bestaat uit een serie keermuren. Na de Maassilo loopt de waterering de hoek om richting het noorden en gaat vervolgens op in de hoge kademuur.
Legenda Gronddijk Lijn vd. waterkering Water
laan
an
lse Brie
tsela
laan
Dord
lse Brie
Figuur 9: Kaartje ontsluiting autoverkeer
Ontsluiting autoverkeer De Maashaven wordt voor het autoverkeer ontsloten door de Brielselaan. Dit is een grote hoofdweg die door het buitendijks gebied loopt en die voornamelijk gebruikt wordt voor doorgaand verkeer. De Tarwewijk wordt ontsloten door een netwerk van woonstraten, die uitkomen op de hoofdwegen. Deze hoofdwegen zijn de Brielselaan, Pleinweg en Dordtselaan. Alhoewel de Tarwewijk voor het autoverkeer goed ontsloten is er toch maar op ĂŠĂŠn punt een verbinding met de Brielselaan. Deze verbinding steekt aan het begin van de Brielselaan door de dijk heen.
Figuur 10: Kaartje ontsluiting openbaarvervoer
Legenda Hoofdweg Woonstraat Water
Ontsluiting openbaarvervoer De ontsluiting van de Maashaven met het openbaar vervoer is redelijk goed. Deze ontsluiting bestaat uit een trambaan en metrolijn.Vanaf het metrostation kan je direct naar de kade lopen, maar als je verderop moet zijn kan je ook overstappen op een tramlijn die je naar een halte in de Tarwewijk brengt.Vanaf deze tramhaltes ben je al lopend binnen 12 minuten bij de kade van de Maashaven. (www.9292ov.nl)
Legenda Tram & Metro halte Metrolijn Tramlijn
4
Figuur 11: Kaartje verbinding vanuit de Tarwewijk
Verbindingen vanuit de Tarwewijk Vanuit de Tarwewijk zijn er een paar verbindingen naar de Maashaven. Deze verbindingen bestaan uit een aantal trappen en hellingen, waardoor voetgangers de dijk kunnen passeren. De verbindingen sluiten aan op de openingen tussen de bebouwing zodat je direct vanuit de Tarwewijk naar de andere kant van de dijk, naar de Maashaven kan lopen.
5
Figuur 12: Kaartje bebouwingshoogte
Legenda Verbinding vanuit Tarwewijk Water
Bebouwingshoogte Er is sprake van een overgang van hoog- naar laagbouw. De hoogbouw bevindt zicht voornamelijk langs de hoofdweg ‘Brielselaan’ en langs de ontsluitingswegen rondom de Tarwewijk. De laagbouw bevind zicht voornamelijk binnen in de Tarwewijk. Het buitendijks gebied kent ook een contrast tussen hoog- en laagbouw. De hoogbouw bestaat uit de beeldbepalende oude havengebouwen, de laagbouw bevindt zicht tussen de hoogbouw in en bestaat uit bedrijfsloodsen van maximaal 3 etages hoog.
Legenda Hoogbouw (15m+) +5 bouwlagen Middel Hoogbouw 5 bouwlagen (15m) Middel Hoogbouw 4 bouwlagen (12m) Laagbouw tot 3 bouwlagen (max 9m)
Figuur 13: Zon en schaduw werking
Figuur 15: Kaartje Slagschaduw, mei omstreeks 12 uur
Figuur14: Kaartje slagschaduw, mei omstreeks 8 uur
Figuur 16: Kaartje slagschaduw, mei omstreeks 16 uur
OriĂŤntatie t.o.v. de zon en schaduwwerking De zon schijnt gedurende de dag vooral op de zuidzijde van de bebouwing langs de Brielselaan. Het gevolg hiervan is dat de schaduwzijde zich aan de noordkant bevindt en daarmee langs het water van de Maashaven strijkt. Alleen tegen het einde van middag schijnt de zon op de noordwestzijde van de bebouwing in het buitendijkse gebied. De hoge havengebouwen geven daarom een grote slagschaduw op het water, waardoor overdag op de kade niet in het zonnetje langs het water gewandeld kan worden. De lagere bedrijfsloodsen hebben daarentegen aanzienlijk minder last van slagschaduw.
Figuur 17: Kaartje slagschaduw, mei omstreeks 17 uur
6
Sterke elementen
C
E D
B
Het plangebied kent diverse sterke elementen die in het ontwerp een plek kunnen krijgen. Hiertoe behoort onder andere het parkje waar je even in een groene omgeving van het uitzicht over de Maashaven en de skyline van Rotterdam kan genieten. Maar ook de beeldbepalende oude havengebouwen die als industrieel erfgoed iets over de geschiedenis van de plek vertellen zijn een sterk element. Daarnaast is de nieuwe invulling van de Maassilo als cultuurpodium en bedrijfsruimte voor de creatieve industrie ook een sterk punt. Dit omdat het culturele ondernemers aantrekt die het gebied een nieuwe economische impuls kunnen geven. Ook de bestaande werkgelegenheid in de Meneba en Quaker fabriek zijn gewaardeerd als sterk punt, omdat deze voor werkgelegenheid zorgen, die de Tarwewijk en de rest van Zuid goed kan gebruiken. .
D
A
E
Figuur 18: Overzichtskart sterke elementen (bron foto: Google maps)
A
B
C
E A
7
B
C
Zwakke elementen Naast sterke elementen kent het plangebied ook diverse zwakke elementen. Hiertoe behoren bijvoorbeeld de bedrijfsloodsen die het zicht op de Maashaven en de skyline van Rotterdam blokkeren door hun aaneengesloten blinde muren. Als gevolg hiervan is de kade ook slecht toegankelijk vanaf de Brielselaan.Verder is ook de kruising , waar de weg de dijk oversteekt en de dijk grotendeels vervangen wordt door betonnen keermuren, een onaantrekkelijke en onoverzichtelijke plek. Er is sprake van een wirwar van wegen, trambanen en voetpaden. De dijk die door het plangebied loopt is op zich zelf een sterk element, omdat het zorgt voor bescherming van Rotterdam Zuid tegen het water. Maar omdat deze in de lengterichting slecht toegankelijk is door de hekwerken van de overgangen en er hinder is door de aanwezigheid van nogal wat hondenpoep, is het toch een onaantrekkelijke en ontoegankelijk element. De autoweg met zijn vele geparkeerde auto’s langs de Brielselaan vormt door de rommelige indruk die dit maakt ook een onaantrekkelijk element.Verder is deze weg ook onveilig, vooral als je wilt uitstappen te midden van het doorgaande verkeer dat langs raast. De trambaan, dijk en weg vormen samen een grote barrière om van de Tarwewijk bij de Maashaven te komen.
A
B
C
D
A
C C
Figuur 19: Overzichtskaart zwakke elementen (bron foto: Google maps)
B
C
D
C A
B
D
8
Randvoorwaarden Er wordt in dit stedenbouwkundig plan uitgegaan van een aantal scenario’s op het gebied van: waterveiligheid, sociaal-economische situaties en duurzaamheid. Aan de hand van deze scenario’s worden er voor dit plangebied een aantal randvoorwaarden gesteld. Deze dienen als leidraad voor de ruimtelijke uitwerking van het stedenbouwkundig ontwerp. het stedenbouwkundig ontwerp.
Water Scenario Er wordt uitgegaan van het waterscenario ‘Afsluitbaar open Rijnmond’. Dit scenario houdt in dat er een aantal beweegbare stormvloedkeringen worden geplaats rondom de waterwegen van Rotterdam. Deze keringen kunnen in tijden van een stormvloed of bij extreme piekafvoeren in de rivier gesloten worden. Het water wordt hierdoor om Rotterdam heen geleid en kan tijdelijk geborgen worden in het Haringvliet. (zie figuur 21) (Meyer & Nillesen, 2011) De keuze voor dit scenario is gebaseerd op de gedachte dat het onhaalbaar is om alle plekken in Rotterdam zo ver op te hogen dat ze niet kunnen overstromen tijdens situaties van stormvloed vanaf zee en/of piekafvoer van de rivieren zoals in het waterscenario ‘Open Rijnmond’. Het waterscenario ‘Gesloten Rijnmond’ is ook niet realistisch. Dit waterscenario houdt in dat Rotterdam door een serie van sluizen en dammen is afgesloten van de invloed van de rivier en zee. (Meyer & Nillesen, 2011) Dit zou als gevolg hebben dat de haven van Rotterdam slecht bereikbaar wordt voor de scheepvaart, wat weer tot economische schade gaat leiden voor Rotterdam. Gezien de huidige economische crisis lijkt dit daarom geen goed plan. 9
Figuur 20: Dijktafelhoogten & Maatgevende hoogwaterstanden
Waterbeheer 21ste eeuw Uitgaande van het gegeven dat de zeespiegel de komende eeuw zal gaan stijgen (KNMI) en het feit dat het waterscenario ‘Afsluitbaar open Rijnmond’ met veel beweegbare keringen ook meer risico’s op falen met zich mee brengt, moet er rekening mee worden gehouden dat de dijken zullen moeten worden opgehoogd. (Asselman et al 2008) (Meyer & Nillesen, 2011) Daarom is er in dit plan uitgegaan van de Nota Waterbeheer 21ste eeuw waar een maatgevende hoogwaterstand (MHW) van 5m+ NAP wordt gehanteerd. Dit is een extreme situatie die met een frequentie van eens in de 100 jaar voorkomt, en die als uitgangspunt voor de Dijktafelhoogte wordt gebruikt. De Dijktafelhoogte(DTH) die bij de MHW van WB21 hoort is 6.5m+ NAP. Dit zou gezien de huidige situatie van het plangebied betekenen dat de dijken tussen de 1.10m en 1.40m moeten worden opgehoogd om overal op 6.5m+
Figuur 21: Afsluitbaar Rijnmond (bron foto: http://www.hkv.nl)
NAP hoogte te zijn. Op dit moment wordt nog uitgegaan van een MHW van 3.6m+ NAP en varieert de dijkhoogte tussen de 4.1m en 5.4m+ NAP. (zie figuur 20) (Asselman et al 2008) (Otten & van der Wal 2010) (De Urbanisten et al 2010)
Huidige situatie Waterhoogte Maas 1m +NAP
Figuur 22: Impressie huidige situatie (bron foto: Google Streetview)
Huidige maatgevendehoogwaterstand 3,6m +NAP
Figuur 23: Impressie huidige MHW (bron foto: Google Streetview)
Waterbheer 21ste eeuw maatgevende hoogwaterstand 5m +NAP
Figuur 24: Impressie WB21 MHW (bron foto: Google Streetview)
10
Sociaal-economisch Scenario Uit het ‘‘Ontwerp- en Onderzoeksatelier Transformatiestrategieën voor Verouderde Stadsdelen’’ kwam op sociaal-economisch gebied het volgende naar voren. De bewoners van de wijken in de directe omgeving van de Maashaven zijn relatief jong en laag opgeleid. 40% Van de inwoners is jonger dan 23 jaar. In de rest van Rotterdam is dit maar 27%. Van deze jongeren heeft 50% een middelbare- of hogere beroepsopleiding. In Rotterdam is dit 62 %. (Gemeente Rotterdam, 2011) Ook is er relatief veel werkloosheid, namelijk 11,3% in het plangebied ten opzicht van 8,3% in Rotterdam Zuid. (Gemeente Rotterdam, 2011) Verder is er in de Tarwewijk een eenzijdig woningaanbod aanwezig, is er sprake van veel sociale huur en heeft het veel koopwoningen in het lagere segment. De bewoners die het wel goed doen trekken weg en de wijk heeft net als heel Rotterdam een probleem om hoger opgeleiden aan zich te binden.
Daarom worden de volgende randvoorwaarden gesteld: - De bestaande grote bedrijven, zoals de Meneba en Quaker fabrieken, behouden. Want deze zorgen nu al voor werkgelegenheid in Rotterdam Zuid. - Bevorderen van scholing voor de jeugd in Zuid d.m.v. vakscholen. De jeugd een kans bieden om gericht een vak te leren en daarmee aan het werk te gaan in de Rotterdamse haven en zo de werkloosheid terugdringen. - Mogelijkheden creëren om door te groeien in het woningaanbod binnen Rotterdam Zuid. Jongeren die na de vakschool een baan in de haven hebben gevonden proberen in de wijk te houden zodat ze als voorbeeld kunnen dienen voor de rest van de jongeren. - Duurdere koopwoningen toevoegen om ook de hoger opgeleiden aan te trekken. Dit zorgt tegelijkertijd voor een meer gemixte bevolkingssamentelling in de nieuw te realiseren woningen.
Figuur 25: Referentie beeld (RDM Campus Heijplaat)
Figuur 27: Leerling op vakschool (bron foto: www.noordrandcollege.nl)
11
Figuur 26: Referentie beeld (RDM Campus Heijplaat)
Figuur 28: Leerling op vakschool (bron foto: www.dewielslag.nl)
Duurzaamheid De duurzaamheid binnen dit stedenbouwkundig plan is voornamelijk gebaseerd op de wens dat het gebied ook op langer termijn veilig moet zijn, zodat er later geen grote ruimtelijke aanpassingen meer gedaan hoeven te worden. Daarnaast is ook het multifunctioneel ruimtegebruik een onderdeel van de duurzaamheid. Zo zou de dijk naast een waterveiligheidsfunctie ook een ontsluitingsfunctie voor voetgangers en fietser kunnen krijgen die ook blijft functioneren in tijden van hoogwater. De parkeerplaatsen zouden in de bebouwing geïntegreerd kunnen worden, zodat de auto’s uit het straatbeeld verdwijnen. Door het werken met platte daken worden er optimale mogelijkheden gecreëerd voor het opwekken van zonne-energie. Er kan eventueel met groene daken en daktuinen worden gewerkt, wat een sterk isolerend effect heeft en daarnaast in de zomer juist door verdamping urban heating kan tegengaan en fijnstof kan afvangen. Eventueel als de grond niet te veel vervuild is kan er met een gesloten grondbalans worden gewerkt, waardoor grond die ergens wordt afgegraven elders weer wordt ingezet voor ophogingen.
Figuur 30: Referentie beeld geïntegreerde parkeergarage (Vondelparc Utrecht, Mecanoo architecten)
Figuur 29: Referentie beeld Daktuin (bron foto: http://landarchs.com)
Figuur 31: Referentie beeld Zonnepanelen op plat groen dak (bron foto: http://www.riekengroendaken.nl)
12
Het Concept ‘Nieuw uitzicht voor Zuid’ -
Sociaal-economisch Waterveiligheid Duurzameheid Verbinding Noord - Zuid
Het concept zou uitzicht moeten bieden op: - Een verbetering van de sociaal-economische toekomst, door de jeugd in Rotterdam Zuid aan het werk te helpen door het aanbieden van gerichte scholing. En ze zo een kans te bieden om daarna door te groeien in het nieuwe wo-ningaanbod. Een ruimtelijke voor waarde is dat er een goede verbinding is tussen de vakschool en de Tarwewijk. - Een verbetering van de waterveiligheid in de toekomst, in de vorm van waterproof wonin gen en de ophoging en het doortrekken van de dijk. En wel op zo’n manier dat dit ook bij hoge waterstanden blijft functioneren. - Een verbetering van de duurzaamheid, in de zin dat het ontwerp ook op langere termijn blijft werken en er op een efficiënte multifunctionele manier met de ruimte wordt omgegaan. Figuur 32: Concept ‘‘Nieuw Uitzicht voor Zuid’’ (bron foto: Google maps)
- Een verbetering van de verbinding tussen Rotterdam Noord en Zuid, door het herstellen van het uitzicht op het water en het zicht op de skyline van de stad.
13
Het Progamma • Dijken tot 6.5m+ NAP verhogen. • Dijken als ontsluitend element inzetten voor voetgangers en fietsers. • De autoweg die door de dijk heen steekt verwijderen en de dijk daar doortrekken. • Bouwen van een Vakschool • Toevoegen van 3 nieuwe grote woongebouwen met een gevarieerd woningaanbod (goed voor 74x3 = 222 woningen). • Zicht op Rotterdam behouden en versterken.
Figuur 33: Te verwijderen bebouwing Maashaven
• Water in de Maashaven weer zichtbaar maken. • Skyline doortrekken tot 30m hoog om Zuid ook weer zichtbaar te maken ten opzichte van de rest van Rotterdam. • Lage loodsen en bedrijfsgebouwen in het buitendijks gebied verwijderen om ruimte te maken voor nieuwbouw.
Figuur 34: Doortrekken Skyline Maashaven
Figuur 35: Te verwijderen bebouwing Maashaven (bron foto: http://www.huizenvinder.nl)
14
Stedenbouwkundigplan Plantekening In het stedenbouwkundig ontwerp bestaat de nieuwe bebouwing uit 3 woongebouwen die goed zijn voor 222 woningen en een vakschool. Deze gebouwen worden voor voetgangers ontsloten via de dijk door middel van bruggen die de dijk en de gebouwen met elkaar verbinden. Daarnaast zijn de gebouwen ook bereikbaar via een fietsen voetpad die langs de kade lopen. De parkeergarages onder de woongebouwen zijn voor het autoverkeer toegankelijk vanaf de Brielselaan. Er is ter hoogte van het gebouw van de vakschool een park aangelegd dat als een soort groen stedelijk balkon functioneert. Van hier uit kun je genieten van het uitzicht over de Maashaven en skyline van Rotterdam.
De dijk vormt nu een aaneengesloten geheel en komt uit op het metrostation. Delen van de kaden zijn weggegraven zodat het water meer zichtbaar en toegankelijk wordt. De maat van deze inhammen is 60m. en is gebaseerd op de schaduwval van de woongebouwen. Hierdoor heeft het naastgelegen woongebouw geen last van de slagschaduw, omdat deze nu precies op het water valt.
B Figuur 37: Slagschaduw nieuwe woongebouwen, arpil omstreeks 16:00 uur
A
Figuur 36: Stedenbouwkundig plantekening (schaal 1:4000)
15
Legenda Nieuwe bebouwing
Dijkweg
Huidige bebouwing
Water
Autoweg [Brielselaan]
Groen [dijk, park en binnentuinen]
Schaal 1: 4000
Groen stedelijk balkon Het groene stedelijk balkon, is gedeeltelijk geïnspireerd op het ontwerp ’’Pleingehelen Duinbergen’’ in Knokke-Heist in België. Dit ontwerp uit 2008 is afkomstig van West8. Het is een soort kunstmatige duin die een nieuw groen waterfront vormt. Het idee achter dit ontwerp is om een soort groene uitstulping tussen de bebouwing te maken die de topografie van zijn omgeving overneemt. Dit is ook als uitgangspunt gebruikt voor het groene stedelijk balkon in de Maashaven. Maar dan is de vormentaal van de dijk overgenomen. Vanaf dit stedelijke balkon heeft men een wijds zicht over de Maashaven en skyline van Rotterdam. Ook is er een helling aangebracht op het balkon zodat men daar overdag met een steuntje in de rug in de zon kan zitten. Vanaf de Tarwewijk kan men nu via talud en trappen op de dijk komen en van daaruit via een voetpad en fietspad verder over de dijk bewegen. Het groene balkon is voor fietser en voetgangers ontsloten via een brug naar de dijk en een oplopend talud, dat op de weg langs de kade aansluit. De jongeren uit Zuid zouden zich dan via deze ontsluiting de vakschool kunnen bereiken.
Figuur 38: Referentie beeld Groen stedelijk balkon, Pleingehelen Duinbergen ,West 8
Figuur 39: Referentie beeld uitzicht vanaf het groene stedenlijkbalkon (bron foto: www.ardvandenheuvel.nl)
Doorsnede A (1:600)
Figuur 40: Doorsnede A, Stedelijk balkon (Schaal 1:600, bemating in meters)
16
Woongebouwen Er is gekozen voor 3 grote woongebouwen om zo het buitendijks gebied niet te vol te bouwen en daarmee het zicht vanuit de Tarwewijk op de Maashaven en skyline van Rotterdam te behouden. De woongebouwen hebben een grote opening van 12 meter hoog, zodat ook voor de woningen die lager in het woongebouw zitten er zicht op het water mogelijk is. Ook de achterliggende woningen kunnen door het gebouw heen kijken en hebben zicht op de Maashaven en skyline van Rotterdam. Er is gekozen voor een trapsgewijze opbouw van de bebouwing zodat er een betere overgang is naar de bestaande bebouwing aan de overkant van de Brielselaan. Dit is op een vergelijkbare wijze uitgevoerd als de bebouwing op de Kop van Zuid, ontworpen door Frits van Dongen. Dit maakt het mogelijk met daktuinen te werken en zo kan er een grotere variatie aan woningen, die ook voor hoger
opgeleiden interessant zijn, aangeboden worden. Als maat voor de wooneenheden is er gekozen voor een afmeting van 12m x 8m x 3m. De gebouwen bevatten elk 74 van deze wooneenheden De woongebouwen zijn waterproof en hebben een waterdichte plint. Bij extreem hoog water vormen de gebouwen een soort eilandjes die ontsloten zijn door de dijk. De parkeergarages zijn ge誰ntegreerd in de bebouwing en vormen tevens de benodigde ophoging voor een waterveilige binnenplaats. De parkeergarage onder de gebouwen heeft 2 verdiepingen zodat er voldoende parkeerplekken zijn voor de 74 wooneenheden. In tijden van hoog water worden de ingangen van de parkeergarages afgesloten, zodat ze niet onderlopen. De inrit van de garage dient tevens als voetstuk van de brug tussen de dijk en het gebouw. Figuur 41: Referentiebeeld woongebouw, Landtong op de Kiop van Zuid, Frits van Dongen
Doorsnede B (1:600)
Figuur 42: Doorsnede B,Woongebouw (Schaal 1:600, bemating in meters)
17
De Binnenplaats De binnenplaatsen zijn zo op het zuiden georiĂŤnteerd dat ze het grootse deel van de dag zon meepakken. Daarom is het mogelijk dat de binnenplaats beplant kan worden en een groen karakter krijgt. De binnenplaats van de woongebouwen bevindt zich op 6,5m+ NAP zodat ze droog blijven in tijden van extreem hoog water. Het gebouw is vanuit de binnenplaats ontsloten via trappenhuizen en liften Figuur 43: Referentie beeld Kinderopvang (bron foto: http://www.mikz.nl) die op deze binnenplaats uitkomen. Ook de route vanuit de parkeergarage naar de woningen loopt via deze binnenplaats. Het idee is dat deze binnenplaats zo bijdraagt aan de sociale cohesie binnen het woongebouw. Het vormt de plek waar iedereen elkaar steeds tegenkomt om het gebouw binnen te komen. Binnen het woongebouw is er op de etages die op de binnenplaats uitkomen ook ruimte voor dienstverlenende voorzieningen en bedrijvigheid. Hierbij kan gedacht worden aan voorzieningen zoals kinderopvang, een warme bakker, kleinschalige horeca en een gezondheidscentrum. Doordat de binnenplaats ook gedurende de dag gebruikt wordt, zal de sociale controle versterkt worden. Deze bedrijven leveren daarnaast ook weer werk op voor Rotterdam Zuid.
Figuur 46: Referentie beeld gezondheidscentrum
Figuur 47: Referentie beeld groene binnenplaats (bron foto: http://www.landarchs.com)
Figuur 49: Referentie beeld horeca (bron foto: http://www.harbourutrecht.nl
Figuur 50: Referentie beeld horeca (bron foto: http://www.harbourutrecht.nl)
Figuur 44: Referentie beeld ingang woningen
Figuur 45: Referentie Warme bakker
Figuur 48: Referentie Warme bakker
18
Beeldvorming
Figuur 51: Impressie Stedenbouwkundig onterwerp in vogelvlucht(laag waterpeil)
Figuur 52: Impressie Stedenbouwkundig onterwerp in vogelvlucht (hoog waterpeil)
19
Aanzichten & Referentie beelden
Figuur 53: Referentie beeld waterdichte plint woongebouwen, Hamburg (bron foto: www.hafencity.com)
Figuur 54 : Impressie Noordkant woongebouw in vogelvlucht
Figuur 55 Impressie zuidkant woongebouw in vogelvlucht
Figuur 56: Referentie beeld overstroombare openbareruimte, Hamburg (bron foto: www.hafencity.com)
20
Figuur 57: Impressie op de dijk op ooghoogte
21
Figuur 58: Impressie visuele verbinding vanuit Tarwewijk op ooghoogte
Figuur 59 Impressie op de dijk op ooghoogte
22
Vogelvlucht stedenbouwkundig ontwerp
Figuur 60 Impressie Stedenbouwkundig plan in vogelvlcuht
23
Figuur 61: Impressie Stedenbouwkundig plan in vogelvlcuht
24
Geraadpleegde literatuur Asselman, N., Kwadijk, J., Maat ter, J. l. (2008). Afwegen van klimaats bestendigheid in het Stadshavensgebied Rotterdam. Gemeente Rotterdam (2011). Zuid Werkt! Nationaal programma Kwaliteitssprong Zuid. KNMI Climate Scenarios, Current KNMI’06 scenarios. Meyer, H., Nillesen, A.L (2011) Ontwerpend onderzoek voor Rijnmond-Drechtsteden; Droge voeten en ruimtelijk vernieuwen Blauwe Kamer 1/2011, p. 18-25 Otten, P., Wal van der, L.J.J. (2010) PLanMER stadshavens Deelstudie Water. Stadshavens Rotterdam (2009). Showcase van de Rotterdamse Stadshavens. Gebiedsplan Rijnhaven – Maashaven. Stec Groep. (2012). Matig economisch perspectief Maashaven. Stec Groep in opdracht van Kamer van Koophandel Rotterdam. (2012). De vergeten parel; De sociale en economische waarde vanbedrijventerreinen in Rotterdam-Zuid. De Urbanisten, Gemeente Rotterdam, Arcadis, Royal Haskoning, Deltares, Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, Gemeente Schiedam, Waterschap Hollandse Delf, Hoogheemraadschap Delfland (2010) Nationaal Onderzoekprogramma Kennis voor Klimaat, KVK 026/2010, Veilige en goed ingepaste waterkeringen in Rotterdam
25
26