Sempreviva | Exhibition and Research Center on Cythira

sempreviva /

κέντρο έρευνας & ανάδειξης στο νησί των Κυθήρων σπουδάστριες / δανοχρήστου τζίνα, σκλήρη μαρία-δήμητρα, χελιώτη αδαμαντία | επιβλέποντες / ανδριανόπουλος τηλέμαχος, βασιλάτος παναγιώτης | αθήνα 2021

τα κύθηρα

η σύνταξη του τόπου μέσα από τα ιστορικά θραύσματα

η σύνταξη του τόπου μέσα από τις τέχνες

η sempreviva

Το όνομα sempreviva [sempre vivere: παντοτινή ζωή] προήλθε από τους Βενετσιάνους, κατά την κυριαρχία τους στο νησί. Η σεμπρεβίβα των Κυθήρων με σχετικά μεγάλα άνθη και έντονο χρυσοκίτρινο χρώμα φυτρώνει σε απόκρημνα μέρη και βραχώδεις περιοχές στα νοτιοδυτικά του νησιού και στη Χύτρα. Πρόκειται για το είδος Helichrysumorientale, Ελίχρυσον το ανατολικό. Είναι γνωστό και με το όνομα ελίχρυσος ή σενέκιον το ταυγέτιον. Κατά μία εκδοχή [Αθήναιος 15.681], ο Θεμισταγόρας από την Εφεσο αποδίδει την ονομασία του φυτού στη νύμφη Ελιχρύση, που το αγάπησε και το μάζεψε πρώτη. Αλλη πιθανή ετυμολόγηση είναι από το ελίσσω + χρυσός και το επίθετο orientale = ανατολικός , αναφορά στη γεωγραφική εξάπλωση του φυτού στην ανατολική Μεσόγειο και την Τουρκία. Στεφάνια από ελίχρυσο πρόσφεραν οι Αρχαίοι Έλληνες στους αθάνατους θεούς. Ο Θεόφραστος το ονόμασε “χρυσάνθεμον” και ελειόχρυσο και το εκτιμούσε ιδιαίτερα για την καταπραυντική επίδραση που είχε στο θυμικό του ανθρώπου. Το φυτό αναφέρεται ακόμα στον Θεόκριτο που θαυμάζει το χρυσοκίτρινο χρώμα του, στον Διοσκορίδη και τον Πλίνιο που το θεωρούν από τα καλύτερα αφιερώματα στα αγάλματα των θεών. Είναι θαμνώδες φυτό, που στο πάνω μέρος υπάρχουν 10- 15 κλωναράκια με το άνθος.

Σύμφωνα με τον μύθο στο ταξίδι του Πάρη και της Ωραίας Ελένης προς την Τροία, το ζευγάρι αποβιβάστηκε στα Κύθηρα για να πραγματοποιήσει σπονδές στην θεά Αφροδίτη και ολοκλήρωσε τον έρωτα του στο νησί. Ο Πάρης προσέφερε το λουλούδι με το κίτρινο χρώμα στην ωραία Ελένη ως αποδεικτικό της παντοτινής τους αγάπης. Βασικός βιότοπος του φυτού είναι η Χύτρα, όπου γίνεται οργανωμένη συλλογή από ορισμένους ντόπιους στις αρχές του καλοκαιριού. Αν και η ονομασία παραπέμπει στην αιωνιότητα, στην πραγματικότητα τα μικροσκοπικά άνθη της μαραίνονται και πεθαίνουν. Αυτό που διατηρείται είναι τα γυαλιστερά, αχυρώδη κίτρινα φύλλα που περιβάλλουν τα μικροσκοπικά άνθη. Γι αυτό και οι σεμπρεβίβες μαζεύονται πριν ανοίξουν τα βράκτια αυτά και γίνεται ειδική επεξεργασία. Το φυτό έχει θεραπευτικές ιδιότητες όπως είναι οι εξής: αντιβακτηριδιακή, αντιπηκτική, αντιμυκητιακή,αντιφλεγμονώδη, αντιοξειδωτική, αντιβιοτική και αντιμικροβιακή, σπασμολυτική, αποχρεμπτική, διουρητική, επουλωτική, καταπραϋντική και αναπλαστική. Επίσης είναι αφροδισιακό, διεγερτικό, δυναμωτικό.

Η συγκομιδή της σεμπρεβίβας γίνεται από τη Χύτρα που είναι ένας βράχος μέσα στη θάλασσα με υψόμετρο περίπου 400 μέτρα. Μέχρι την Τρίτη εβδομάδα του Μαΐου πρέπει να έχει ολοκληρωθεί η συγκομιδή της έτσι ώστε να ειναι το μπουμπούκι ακόμα κλειστό, να αποξειραθεί έτσι μόνο του και να διατηρηθεί έτσι ανέπαφο για πολλά χρόνια. Αφού γίνει η συλλογή μεταφέρεται σε ένα χώρο χωρίς πολύ υγρασία αλλά και ούτε πολύ ξηρό και μέρα παρά μέρα το γυρίζουν από την άλλη μερία. Κάποιοι πλέον καλλιεργούν τη σεμπρεβίβα με τη διαφορά όμως ότι το κλωνάρι της είναι πιο μακρύ και το άνθος πιο ανοιχτό από αυτό που βγαίνει κανονικά στη Χύτρα. Για το λόγο αυτό στη Χύτρα έχει απαγορευτεί να κόψει κανείς από ένα θάμνο όλα τα κλωναράκια για να βοηθηθεί το φυτό να αναγεννηθεί. Στην Εγχώριο περιούσια του νησίου γίνεται δημοπρασία για το ποιοι θα πάνε στη Χύτρα κάθε χρόνο να μαζέψουν σεμπρεβίβα και ανεβαίνουν όλοι μαζί την ίδια ημερομηνία στο νησί για το πρώτο μάζεμα που γίνεται συνήθως 14 ή 20 Μαΐου. Το καΐκι τους πηγαίνει και τους αφήνει από την πίσω μεριά της σπηλιάς στην περιοχή που λέγεται Πάτημα. Είναι επικίνδυνη η πρόσβαση στο νησί καθώς είναι αρκετά απότομη η κλίση και υπάρχει ένα μόνο μονοπάτι. Κόβεται με το χέρι, μαζεύεται σε τσουβάλια και μεταφέρεται σε χώρους αποθήκευσης πριν την επεξεργασία.

η συλλογή

το φυτό

το τοπίο

3/ η φυσιογνωμία του τόπου

ισοβαθείς καμπύλες

τοπογραφία

υδατογραφία & περιοχές natura

βλάστηση [corine 2011]

προσβάσεις & οικιστικό δίκτυο

ιστορικά κατάλοιπα

δίκτυο μονοπατιών

σεμπρεβίβα

σύνταξη τοποσήμων

σύνταξη τοποσήμων

4/ η ανάγνωση του τοπίου παρέμβασης

το σημείο ενδιαφέροντος

ευρύτερη περιοχή

η χώρα των Κυθήρων

φωτογραφικές διαδρομές

προσβασιμότητα

το σημείο ενδιαφέροντος

τομές εδάφους

φυσιογνωμία περιοχής

χλωρίδα περιοχής

5/ η σχεδιαστική πρόταση

διαγράμματα χωροθέτησης

μακέτα κλίμακας 1:1500

διαγράμματα κίνησης

μακέτα κλίμακας 1:666

διαγράμματα αποτυπώματος κτιρίου

μακέτα κλίμακας 1:333

μονοπάτι μ4

χάραξη κατάβασης / διάμετρος 6 μέτρα / κλίση 15%

καθετότητα σημείων / επιχωμάτωση

κτιριολογικό πρόγραμμα

λειτουργικό διάγραμμα

ογκοπλασία

διάγραμμα κινήσεων

λειτουργικό διάγραμμα εκθεσιακού χώρου

λειτουργικό διάγραμμα χώρου έρευνας & εκπαίδευσης

6/ η αποτύπωση της ιδέας

τοπογραφικό 1:500

κάτοψη δώματος 1:200

κάτοψη 1:100

κάτοψη τμήματος 1

κάτοψη τμήματος 1

κάτοψη τμήματος 2

κάτοψη τμήματος 2

κάτοψη τμήματος 2

κάτοψη τμήματος 3

τομή Α-Α΄ 1:100

τομή Β-Β΄ 1:100

τομή Γ-Γ΄ 1:100

δυτική όψη 1:100

ανατολική όψη 1:100

ξυλότυπος οροφής ισογείου κλίμακας 1:200

συντετμημένη τομή 1:50

τομή 1:50

7/ η αναπαράσταση

μακέτα κλίμακας 1:200

τρισδιάστατη απεικόνιση