24 Şubat 2016
Farklışatırılmış Öğrenme Nedir? İnsan beyninin bize ne söylediğini araştırmalar ve deneyimlerle artık biliyoruz. Öğrenciler birbirlerinden farklıdır. Farklı şeyleri severler, farklı ihtiyaçlar duyarlar ve farklı şeyleri tercih ederler. “Bir kalıp herkese uymaz”. Biz öğrencilerin birbirlerinden ağırlık, beden, şekil, göz ve saç rengi, geçmişleri ve deneyimleriyle farklı olduğunu biliyoruz. Bütün öğrencileri aynı kalıba sokamayız. Öğrenciler birbirlerinden fiziksel yetenekler ve sosyal gelişim bakımından da farklıdır. Yıllardır bir “ders” planladık ve sıkıldıklarını bile bile bunu onlara öğretmeye çalıştık. Oysa, onlara göre bir ders planlayabilmek için öncelikli olarak şunları bilmemiz gerekiyor: önceden ne biliyorlar, ne yapabiliyorlar, ne seviyorlar, neye ihtiyaç duyuyorlar ve neyi tercih ediyorlar. Öğrenenler, farklı kültürel geçmişlere, farklı deneyimlere, ilgilere, öğrenme stillerine ve çoklu zekanın öğelerine sahiptir. Aynı günde, aynı yolla ve aynı şeyi öğrenmezler. Nasıl ki bir kalıp herkese uymaz ise sınıfta izlenen tek yol da, yol değildir. Farklılaştırılmış öğretim, öğrencilerin programın içeriğini keşfetmeleri için çeşitli yolların kullanıldığı, aktiviteleri ve süreci 1
24 Şubat 2016
öğrencilerin anlamlı öğrenmelerine, kendi bilgi ve fikirlerine ulaşmalarına yönelik yapıldığı ve öğrencilerin öğrendiklerini gösterme ve sergilemek için seçimlerini yapabildikleri bir öğrenme yaşantısıdır (Tomlinson, 1995a). Farklılaştırılmış öğretim öğrencilerin hazırbulunuşluk, ilgi, öğrenme stillerine göre farklı olduğu ve akademik başarı açısından da heterojen oldukları bir sınıf ortamında, öğrencilerin başlangıç seviyelerine göre ileriye götürmek için öğrenme sürecinin düzenlenmesidir. Farklılaştırılmış öğretimde öğretmen, öğrencilerin hazırbulunuşlukları, ilgileri ve öğrenme stillerine göre farklı olduklarını kabul eder ve içeriği, süreci ve ürünleri bu farklılıklara göre düzenler (Tomlinson, 1999). Farklılaştırılmış öğretim, öğretmenlerin sınıflarındaki farklı öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarına cevap verebilecek planlamayı yapmalarına imkan tanıyan bir felsefedir (Gregory & Chapman, 2002). Bir araçlar bütünü değildir. Bir felsefedir ki, bir öğretmen, her öğrenenin ihtiyaçlarını karşılar. Farklılaştırılmış öğretimin amacı ASCD (2000) tarafından her öğrencinin gelişimini en üst düzeye çıkarmak olarak ifade edilmiştir. Uygulamada ise öğrencilerin çeşitli ihtiyaçlarına cevap verebilecek farklı öğrenme yaşantılarının sunulmasıdır. Öğrencilerin görevlerinin aynı olduğu, öğrencilerin başarı düzeylerine göre gruplandığı, süreçteki değişikliğin soruların güçlük derecelerinin öğrenci başarı düzeylerine göre çeşitlendirildiği, sınıfta kim ödevini ya da problemi daha önce bitirdiyse oyun oynamasına izin verilerek sürecin zenginleştirilmesi ile farklılaştırılmış bir öğretim ve sınıf ortamı oluşturulamaz. Çabuk öğrenen ya da hızlı ilerleyen öğrencilere ekstra kitap okutma, ekstra problem çözdürme de farklılaştırılmış öğretim değildir. Farklılaştırılmış öğretim, öğrencilerin düzenli ya da rutin çalışmalarını bitirince geliştirilmiş ödevler vermek de değildir. Hatta bu durum öğrenciler tarafından ceza olarak algılanılmaktadır. Tomlinson(1995a) farklılaştırılmış öğretimi ayrıntılı olarak aşağıdaki gibi açıklamıştır: Farklılaştırılmış Öğretim: Aktifliği savunur. Farklılaştırılmış sınıfta öğretmen öğrencilerin ilgileri, öğrenme profilleri ve hazırbulunuşluk düzeylerine göre farklı ihtiyaçları olduğunu kabul eder ve içeriği, süreci ve ürünü bu farklı ihtiyaçlara göre farklılaştırır. 2
24 Şubat 2016
Nicelden çok niteldir. Öğrencilerin ihtiyaçlarına yanıt verebilmek için çok sayıda alıştırma, problem çözme yerine öğrenci için anlamlı gelen, öğrencilerin ilgisini çeken aktivitelerin yapılmasına yöneliktir. Öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak ödevin sayısını değiştirmekten çok ödevin içeriğinin değiştirilmesinin yararlı olduğunu savunur.
· Farklılığın içeriği, süreci ve ürünü değiştirme ile gerçekleşeceğini ileri sürer.
· Öğrenci, merkezdedir ve aktiftir. Farklılaştırılmış öğretim öğrenme yaşantılarının öğrenci ihtiyaçlarına yönelik hazırlandığı için öğrencinin dikkatini çeken, öğrenci için anlamlı gelen, öğrencinin aktif katılımını sağlayan yaklaşımdır. Öğrencilerin seviyelerine göre çok zor olup onları karmaşaya sokacak ve öğrenmeden uzaklaştıracak içerik ve hedefler yerine tüm öğrencilere öğrenme ihtiyacı ve merakı yaratması için bir seviyeye kadar zorlayıcı Olacak öğrenme yaşantıları gerçekleştirilir.
Tüm sınıf, grup çalışması ve bireysel öğretimin karışımıdır. Hazırlık, ortak bir anlayış oluşturmak, tekrar ve paylaşım için tüm sınıf öğretimi, araştırma, üretim, içselleştirme için bireysel çalışma veya grup çalışması gereklidir. Bu nedenle farklılaştırılmış eğitimde, öğrenciler çalışmaya başlamadan önce tüm sınıf bir araya gelir ve daha sonra
· bireysel çalışma ve grup halinde çalışmak için ayrılırlar. Daha sonra paylaşım ve ek çalışmaları planlamak için tekrar bir araya gelirler. Grupların liderleri bazen öğretmen bazen grup üyelerinden biri olabilir. Bu şekilde tüm sınıf öğretimi ve grup çalışması veya bireysel çalışma birbirini takip eder. Gruplandırmada homojenlik esas alınmaz. Farklılaştırılmış öğretimde bazı yönleri zayıf ve bazı yönleri güçlü öğrencilerin bulunduğu esnek bir gruplandırma yapılmaktadır.
· Öğrenci ve öğretmen birlikte öğrenir. Öğretmen öğrencilerinin öğrenebilme becerilerini, ön öğrenmelerini ve önceki öğrenme yaşantıları hakkında bilgi edinerek öğrenme 3
24 Şubat 2016
yaşantılarını her öğrenci için etkili bir hale getirir. Bunun için öğrenenler ve öğretmen arasında bir işbirliği gereklidir.
· Etkili bir farklılaştırılmış öğretimde öğrencilerin sınıf içindeki hareketleri ve konuşmaları düzensiz ve disiplinsiz bir şekilde olmak yerine her öğrencinin ya da öğrenci grubunun belli bir amaca yönelik olarak hareket halinde olduğu görülür.
FARKLILAŞTIRILMIŞ ÖĞRETİMİN İLKELERİ Öğretmen ve öğrenciler birbirlerinin benzerlik ve farklılıklarını kabullenirler ve saygı gösterirler. Değerlendirme, öğretime rehberlik eden tanılayıcı ve sürekliliği olan bir aktivitedir. Değerlendirmenin amacı süreç içinde farklılaşacaktır. Ön-değerlendirmede, öğrencilerin ilgileri, öğrenme profilleri ve hazırbulunuşlukları ile ilgili olarak veri toplamakken; süreç içindeki değerlendirmede, öğrencilerin öğrenmeleri hakkında farkındalık yaratmalarını sağlamak ve geri bildirim vermektir. Öğrenme görevleri, değerlendirme ile elde dilen bilgiler üzerine planlanır ve düzenlenir.Tüm öğrenciler kendilerine anlamlı gelen bir öğrenme ile uğraşır durumdadırlar. Bu aktiviteler cesaretlendirici, ilginç ve katılımcıdır.
· Öğretmen bilgi sağlayıcıdan çok, zaman, mekan ve aktivitelerin öncelikli koordinatörüdür.
· Öğrenenler ve öğretmenler sınıfın ve bireysel hedeflerin oluşturulmasında işbirliği içindedirler.
· Öğrenciler çeşitli grup oluşumları içinde çalışabilecekleri gibi bağımsız olarak da çalışabilirler.
·
Gruplar esnektir.
4
24 Şubat 2016
· Zaman, öğrencilerin ihtiyaçları doğrultusunda ilerlemeye yönelik olarak esnek kullanılır.
· Öğrencilerin çalışmak istedikleri konular, çalışma yolları, öğrendiklerini gösterme konularında seçenekleri ve seçme hakları bulunur.
· Öğretmen, öğrenci ihtiyaçlarına göre farklı öğretim araçları kullanır.
· Öğrenciler bir çok yolla değerlendirilir. Her öğrencinin gelişimi başlangıç noktasına dayalı olarak ölçülür ve değerlendirilir.
· Öğretmen, konunun önemli kısımlarına odaklanır (Tomlinson, 1999).
FARKLILAŞTIRILMIŞ ÖĞRETİMİN ETKİN OLARAK UYGULANMASI İÇİN ÖNERİLER
Farklılaştırılmış öğretimde, öğrenci ihtiyaçlarına cevap verebilmek için, içerik, süreç veya ürünler öğrencinin hazırbulunuşluğuna, kişisel ilgilerine ve öğrenme profillerine göre farklılaştırılır. Öğretmen bu üç öğeden bir veya birden fazlasını öğrencinin özelliklerine göre ünitenin ve dersin herhangi bir aşamasında farklılaştırabilir. Fakat, farklılaştırmayı öğrencinin gerçekten ihtiyacı olduğunu hissettiğimizde ve onun öğrencinin konunun önemli kısımlarını tam olarak anlamasını ve konuyla ilgili önemli becerileri kazanmasını sağlayacağından emin olduktan sonra uygulamalıyız (Tomlinson,1999). İçerik, süreç ve üründe farklılaştırılmanın yapılmasında öndeğerlendirmenin sonuçlarından yararlanılmalıdır. Öndeğerlendirme aynı zamanda öğrencilerin daha önceden kazanmış oldukları bilgi ve becerileri de harekete geçirecektir. Etkili bir farklılaştırma karışık olduğundan, farklılaştırılmış öğretime geçiş için gerekli olan uzun vadeli bir değişim, konuyla ilgili araştırmalardan ve tecrübelerden faydalanılarak 5
24 Şubat 2016
gerçekleştirilebilir. Öğretmen farklılaştırılmış eğitimin planlamasında meslektaşlarıyla ilişki ve iletişim halinde olarak, birbirlerinin deneyim ve bilgilerinden yararlanabilirler. Farklılaştırılmış öğretime geçişte gerekli becerisi olan ve istekli bir grup öğretmenin bu konuda eğitilmesi çok önemlidir. Farklılaştırılmış öğretim sadece bir strateji değildir. Öğrenen, öğretme ve öğrenmeyi kapsayan bir düşüncedir. Öğretmenlerin öğrenme, sınıf organizasyonu, kendi rolleri, müfredat ve öğretim konusundaki anlayışlarını değiştirmeleri gerekir. Zor ve uzun bir süreç olmasına karşın ödülü de çok büyüktür. Etkili bir farklılaştırma için; - Tüm eğitimciler öğretimin farklılaştırılması konusunda açıklık ve netliği oluşturmalı, - Öğrenci ve velileri farklılaştırılmış sınıflar için hazırlamalı, - Sınıf yapısını ve sınıf yönetimini öğrenci merkezli öğrenmeye doğru yöneltmeli, - Hem öğretmen hem de öğrenci farklılığı işin bir parçası ve zevki olarak görme konusunda ortak görüşün oluşmasına yönelik çalışılmalı. - Öğretmen takım üyeleri ve farklılaştırma konusunda ilgisi ve bilgisi olan diğer meslektaşları ile birlikte plan yapmalı. (Tomlinson, 1995b)
6