advalvas_jrgng60_04

Nr 4

10 oktober 2012 Promovendus Justin Dijk: Cancel Your Weekend

De honger neemt af, maar het kan sneller

3 junioren strijden om de Societal Impact Award

‘Tentamenregeling niet van bovenaf opleggen’

Onafhankelijk magazine van de Vrije Universiteit — www.advalvas.vu.nl

Eredoctor rem Koolhaas verbouwt de wereld pag 18

De top is snel bereikbaar als je start in de juiste omgeving.

Academisch toptalent Met je titel op zak hoop je natuurlijk dat headhunters al snel om je nummer vechten.

Wist je dat veel van de mannen en vrouwen die hun droombaan bij een multinational of de overheid gerealiseerd hebben, hun carrière gestart zijn bij Deloitte? Bij ons werk je vanaf dag één in multidisciplinaire teams aan opdrachten voor toonaangevende organisaties. Op een van onze moderne kantoren, op locatie bij de cliënt of gewoon thuis.

Bij Deloitte werken we veel samen, helpen we elkaar en creëren we gezamenlijk succes. Want als werken niet als werken voelt, haal je het beste uit jezelf. En is de kans groot dat je over een paar jaar voor diverse topfuncties benaderd wordt.

Zoek jij de beste start van je carrière? Begin eerst hier: werkenbijdeloitte.nl.

INHOUD

jaargang 60 — nr 4

In actie Milieueconoom Justin Dijk staat als drummer op het punt van doorbreken 6

VU NU Donderdag 4 oktober 2012, 09.01 » Bij bestuursgebouw in Uilenstede: Verontruste VU’er Michel Groen spreekt bestuur en demonstranten toe tijdens protestontbijt Foto marieke wijntjes

Wereldvoedseldag Met pinpas en nieuwe koeien de 10 honger bestrijden Societal Impact Award jr Wiens proefschrift heeft de grootste maatschappelijke 16 impact?

Rem Koolhaas Eredoctoraat voor een van de invloedrijkste 18 architecten ter wereld En verder Online

4

Opinie: Bloedbad Zuid-Afrika

8

Column: Dorret Boomsma

9

Onderzoeksnieuws

15

Opinie VU: Herkansen

23

Column Roos

25

Campus: Decanen over reorganisatie

26

OR

28

Cultuur

30

Sleutelgat

31

Griff

32

Coverbeeld Dominik Gigler

onafhankelijk magazine van de Vrije Universiteit Redactieadres De Boelelaan 1105 kamer 1-D-40 1081 HV Amsterdam redactie.advalvas@vu.nl Hoofdredacteur Marieke Schilp Redactie Floor Bal, Peter Breedveld, Dirk de Hoog, Welmoed Visser Eindredactie Win Castermans Secretariaat Barbara Vazquez, (020) 5985630 secretariaat.advalvas@vu.nl Basis Ontwerp Luis Mendo - GOOD Inc. Vormgeving Rob Bömer, rbbmr.nl

ADVALVAS

Medewerkers Dick Roodenburg (Griffioen), Rianne Lindhout, Anita Mussche (redacteuren a.i.), Merlijn Draisma, Roos van Rijswijk, Bas van der Schot, StudioVU (Riechelle van der Valk, Yvonne Compier) Peter Valckx, Veerle Vrindts Copyright HOP-kopij Hoger Onderwijs Persbureau, Amsterdam VU-advertenties zie secretariaat Commerciële advertenties Bureau Van Vliet, (023) 5714745 Druk Senefelder Misset, Doetinchem

nr 4 — 10 oktober 2012

3

› Ruzie over regels examens › Reorganisatie met vier maanden uitgesteld › Student-ondernemers van Yes We Canteen: cateringconcept slaat aan › Wonen op Uilenstede: de tijd van je leven of overleven? › Toerisme als effectieve ontwikkelingshulp › Kom Uit De Kast Dag › Smit en de Verontruste VU’ers verwijten elkaar gebrek aan realisme › Verse croissants tegen bezuinigingen › VU stijgt in Times Higher Education Ranking › Studenten kraken woningen in Bos en Lommer › Filosofiedecaan: ‘Nieuwe Werken met flexplekken moet misschien anders’ › Studentenvakbond wil dat afgehaakte langstudeerders zich alsnog inschrijven › ‘Ik wil een eigen stripwinkel’ › Studentenvakbond bindt strijd aan tegen dure en onveilige studentenkamers › ‘Journalisten snappen niks van derivaten’ › Langstudeerboete weg, maar daar dreigt het leenstelsel › Langstudeerboete van de baan - met terugwerkende kracht › Bonden en bestuur praten verder

4

T

wee niet-wetenschappers krijgen een eredoctoraat op de 132ste dies natalis van de VU: architect Rem Koolhaas (zie pag. 18) en Peter Kapitein. Kapitein heeft als initiator van de stichting Alpe d’HuZes een doorslaggevende rol gespeeld in de werving van ruim 42 miljoen euro voor onderzoek naar kanker. Alpe d’HuZes is een actie waarbij deelnemers geld inzamelen door op één dag de legendarische Alpe d’Huez tot zes keer op te fietsen. De mogelijkheden van leven met kanker zijn door Kapiteins inspanningen sterk verbeterd. Dit jaar staat op de dies natalis, vrijdag 19 oktober, het onderzoeksterrein van de faculteit Letteren centraal.

De diesrede Architectuur van betekenis wordt uitgesproken door decaan Michel ter Hark.

VUsionair Kristien Hemmerechts heeft een korte maar diepzinnige

Rob Meulemans

Dagelijks vers nieuws op advalvas.vu.nl

VU 132 jaar Eredoctoraat voor architect en weldoener

Peter Kapitein mededeling en de Societal Impact Awards (genomineerden, zie pag.

16) worden uitgereikt door rector magnificus Lex Bouter. (RL)

Studenten kraken woningen in Bos en Lommer Studenten (VU, UvA, Rietveld) hebben twee woningen in de Gloriantstraat in Bos en Lommer gekraakt. Student-reporter Karim Abbara ging langs.

W

at was de status van de woningen toen jullie tot de kraakactie overgingen? “De woningen stonden al jaren leeg. De balkondeur wapperde gewoon in de wind. We hebben bevestigende verklaringen van buurtbewoners.

Dit waren voorheen sociale huurwoningen die met de verkoop aan Resman bv een half jaar geleden illegaal aan de sociale huurwoningvoorraad zijn onttrokken.”

Is de eigenaar al koffie komen

drinken? “We hebben hem via een advocaat benaderd maar een reactie bleef uit. We hopen hem snel te kunnen spreken. We willen hier in oversteenstemming met de eigenaar gaan zitten. Dan kunnen we ook verder met het opknappen van de woningen.”

Wat weten jullie eigenlijk over de eigenaar?

“Cock van Mourik jr. is de eigenaar. Zijn vader is sinds de jaren ’70 een van de grootste vastgoedhandelaren van Amster-

dam. We weten nog niet precies wat zijn plannen zijn, maar het zit er dik in dat hij het pand in zijn geheel wil verkopen. Dat gaf de makelaar aan met wie we voor de kraak contact hebben opgenomen. We hebben toen aangeboden er antikraak te gaan wonen, maar daar werd niet op ingegaan.” (KA)

Lees het hele bericht op advalvas.vu.nl>nieuws> 3 oktober

nr 4 — 10 oktober 2012

ADVALVAS

Ben Gilman, The Noun Project

Laatste nieuws

online

Reorganisatie vier maanden uitgesteld

D

e start van de reorganisatie van de ondersteunende diensten van de VU wordt vier maanden uitgesteld tot 1 mei 2013. De afronding van de reorganisatie is nog steeds op dezelfde datum gepland, namelijk 31 december 2014.

Reden voor het uitstel is de rechtszaak die de ondernemingsraad is gestart tegen de reorganisatieplannen van de VU en het overleg dat nu weer

plaatsheeft tussen de VU en de vakbonden.

Dit betekent dat de eerst geplande domeinreorganisatie, die bij Internationalisering, niet eerder start dan 1 mei 2013. De fusie van de diensten Human Resource Management (personeelszaken) met de Arbo- en Milieudienst en die van Finance, Planning & Control met de Auditdienst wordt verschoven van 1 januari 2013 naar 1 april 2013. Ook de overplaatsing

27+13+60h

van faculteitsmedewerkers (van bijvoorbeeld Financiën, Communicatie en Marketing en HRM) naar de centrale diensten wordt uitgesteld tot 1 april.

‘De fusie en de wijziging aansturing vergen een zorgvuldige voorbereiding, afstemming en besluitvorming die nu onder een te hoge tijdsdruk zouden moeten worden uitgevoerd’, aldus het college van bestuur.

(PB)

Meer bèta’s nodig

D

27% afstudeerders bèta en techniek 13% wat erbij moet om de 40% te halen 60% andere afstudeerders

e arbeidsmarkt van de toekomst eist dat minimaal 40% van alle afgestudeerden een bèta- of techniekopleiding heeft gevolgd. Nu is dat maar 27%. Ruim twee op de drie technische bedrijven voorziet moeilijkheden met het werven van adequaat technisch personeel. Dat schreef het Platform Bèta en Techniek op 5 oktober in een brandbrief aan de kabinetsformateurs. Stel wetenschap en techniek verplicht in het basisonderwijs en de pabo’s, is een van de beleidsvoorstellen. (RL)

(Re)tweets Een selectie uit de opvallendste tweets van de afgelopen weken @FEWEBstudents RT @martinvisser: je kunt een lunch met @ JCdeJager winnen als je een slimme vraag bedenkt over de eurocrisis http://on.fb.me/ V4gswO 28-9_Stel een slimme vraag over de eurocrisis en win een lunch met minister De Jager himself om het antwoord te krijgen. Je hebt tot 11 november om je vraag te posten én er zo veel mogelijk likes voor te verzamelen; het ministerie van Financiën kiest 12 november uit de tien vragen die het meest geliked zijn de drie interessantste vragen voor de lunch op 15 november. @CarineThesingh Het onderwijs in NL is nadelig voor kinderen van migranten. Interessant onderzoek van Maurice Crul zie NRC wetenschap http://pic.twitter.com/tBLhx94n

twitter.com/advalvas_vu facebook.com/advalvas issuu.com/advalvas

Vrienden Vijf wetenschappelijk bewezen tips om nieuwe vrienden te maken.

Advalvas.vu.nl>tips&trucs

Boete ‘De langstudeermaatregel is helemaal niet zo gek’, reageerde een lezer op ons bericht over het afschaffen ervan.

Advalvas.vu.nl>nieuws>2 oktober

Razend De razende reporter volgt de avonturen van drie nieuwe eerstejaars.

Advalvas.vu.nl>Razende reporter

7-10_In Frankrijk en Zweden komen kinderen van Turkse ouders veel beter terecht dan in Duitsland of hier. Komt door het onderwijssysteem, ontdekte VU-hoogleraar Maurice Crul. Nederland is een middenmoter in Europa: een kwart van de Turkse jongeren valt uit, in Zweden maar 10%. Vanaf twee jaar naar een crèche met hoogopgeleid personeel en jongeren niet loslaten als ze 16 zijn, zou helpen. @MinOCW Times Higher Education-ranking: Nederland presteert ‘uitermate sterk’. Staatssecretaris Zijlstra reageert: http://bit.ly/ O73Jb9 4-10_Een al dan niet terecht trotse Zijlstra: ‘Dit is goed nieuws voor alle studenten in Nederland en tegelijkertijd een terechte beloning voor docenten en andere medewerkers van de instellingen die de afgelopen tijd hard hebben gewerkt om hun onderwijs nóg beter te maken. Deze uitstekende score laat zien dat we moeten doorgaan op de ingeslagen weg.’ @Omdenken If you think you are too small to be effective, you have never been in bed with a mosquito. (Betty Reese) 7-10_Beer op de weg? Give him a hug! Op omdenken.nl leer je je problemen ‘om te denken’.

Lees de hele brief op advalvas.vu.nl>nieuws>8 oktober ADVALVAS

nr 4 — 10 oktober 2012

5

‘In één klap professioneel’ Justin Dijk promovendus

‘Alleen maar onderzoek doen zou een beetje saai zijn’ 6

nr 2 — 12 september 2012

ADVALVAS

in actie

Promovendus Justin Dijk staat met zijn band Cancel Your Weekend op het punt van doorbreken.

H

DOOR NICOLE SANTÉ

foto Jos Rooijakkers

et gaat ineens heel hard met jullie band. Hoe komt dat? “Vijf maanden geleden waren we nog een amateurbandje – een samenraapsel van bandjes van de middelbare school. Nu hebben we onlangs onze eerste single Closer uitgebracht. Die is overal te krijgen: op iTunes, Spotify en Amazon. En 26 oktober verschijnt ons debuutalbum. Alles is in een stroomversnelling geraakt nadat we de Upcoming Award hebben gewonnen, een competitie waaraan ongeveer tweehonderd bands mee hebben gedaan. Het publiek kon op internet op de bands stemmen en uiteindelijk selecteerde een vakjury ons samen met drie andere bands voor de liveshow.

Bij die show werd de winnaar van de Award gekozen. En dat waren wij. Uit die overwinning is alles voortgekomen – we mochten een cd opnemen die in alle Free Record Shops in Nederland komt te liggen en hebben een heel team om ons heen gekregen dat zich bezighoudt met alles wat een band zich maar kan wensen.

In één klap zijn we professioneel geworden, maar we kunnen er natuurlijk nog niet van leven.”

Steek je veel tijd in Cancel Your Weekend? “Ik besteed er elk vrij uurtje aan.

De laatste maanden zijn we vooral bezig geweest met de opnames voor het album, en in de tijd ervoor traden we drie of vier keer per maand op. Dat gaat na de release

ADVALVAS

nr 4 — 10 oktober 2012

van het album zeker meer worden omdat we op tour zullen gaan om het album te promoten. Ik heb daar echt ontzettend veel zin in: lekker on the road te zijn met de band.”

Wat is je droombeeld voor de band? “Optreden op alle grote poppodia van Nederland, met Paradiso voorop en daarna de Melkweg. En zo gauw mogelijk een tweede album opnemen.”

Stel dat het niet lukt met de band, wat zou je dan het liefst bereiken?

“Lastige vraag; hoe definieer ik of het gelukt is met de band? De Wereld Draait Door? Grote Zaal Paradiso?

Europese tour? We gaan proberen in korte tijd zo ver mogelijk te komen en daar gaan we helemaal voor, maar uiteindelijk draait het om doen wat je leuk vindt. En muziek maken, op welk niveau dan ook, blijft voor mij het leukste dat er is.”

Justin Dijk

CV

1985 Geboren 16 juni, Den Helder 2010 - heden Instituut voor Milieuvraagstukken, VU Promovendus milieueconomie 2008 - 2010 Universiteit van Tilburg Researchmaster economics 2007 - 2008 Universiteit van Tilburg Master economics, cum laude 2004 - 2007 Universiteit van Amsterdam Bachelor economics and business, cum laude 2006 Handelshøyskolen, Oslo Bachelor business studies Uitwisselingsprogramma (een semester)

Maar je bent dus ook nog aan het promoveren. Wat onderzoek je eigenlijk?

“Ik ben bij het Instituut voor Milieuvraagstukken (IvM) bezig met een onderzoek naar de efficiëntie van het milieubeleid in Nederland. Het huidige beleid kan name-

lijk – zeker als je het vergelijkt met landen als Australië en de Verenigde Staten – stukken beter. We kijken naar het veilen van beheerscontracten aan boeren, in plaats van het opkopen van landbouwgrond door de overheid. Daarvoor doen we experimenten met studenten. We spelen een veilingspel om te voorspellen of we in de praktijk meer natuurbaten kunnen realiseren met hetzelfde budget, nog voordat we een pilot starten.”

Hoe combineer je promoveren met spelen in de band? “Als promovendus heb ik veel flexibiliteit. Het helpt ook dat mijn begeleiders aan de VU en het IvM het hartstikke leuk voor me vinden dat dit allemaal gebeurt. Ik werkte altijd al op rare tijden. Mijn vriendin is bij het AMC in opleiding tot longarts; zij heeft regelmatig avond- en nachtdiensten, en soms houd ik hetzelfde rooster aan. Het is voor mij vooralsnog een ideale combinatie, promoveren en de band. Niet alleen vanwege de tijden, maar ook omdat het allebei iets toevoegt.

Alleen maar onderzoek doen zou een beetje saai zijn, en de hele tijd alleen maar met musici rondhangen is natuurlijk ook niet alles. Hoewel ik me wel een leven voor kan stellen met alleen maar de band. Maar niet met alleen onderzoek.”

Is je promotor je grootste fan? “Hij vindt de muziek leuk, maar is nog niet bij een optreden geweest. Een hoop collega’s wel. Het is grappig; voorheen praatten we bij de koffiemachine natuurlijk veel over werk, maar sinds het winnen van de Award, gaat het vaak alleen nog maar over de laatste nieuwtjes van de band.”

Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

7

Mijnrellen

opinie

Bloedbad schudt Zuid-Afrika wakker Promovendus Saskia Welschen duidt de mijnrellen in Zuid-Afrika. Het bloedbad in Marikana markeert een diepe politieke crisis.

DOOR SASKIA WELSCHEN BEELD BAS VAN DER SCHOT

E

en van de redenen waarom ik er altijd op vertrouwde dat postapartheid Zuid-Afrika niet zou terugvallen in een spiraal van dictatuur, onderdrukking en mensenrechtenschendingen is zijn alom geprezen progressieve grondwet. In welk ander land weten maatschappelijke organisaties via het constitutioneel hof af te dwingen dat de regering medicijnen verstrekt aan aidspatiënten of adequate huisvesting biedt voor bewoners van sloppenwijken? Dat constitutioneel hof, in combinatie met een florerend en kritisch maatschappelijk middenveld zijn de essentiële checks and balances van de jonge Zuid-Afrikaanse democratie.

Maar dan is het 16 augustus 2012, en gaan beelden de wereld over waarin de Zuid-Afrikaanse politie koelbloedig met volautomatische geweren schiet op stakende mijnwerkers, en sommigen duidelijk in de rug raakt. Het vertrouwen in de Zuid-Afrikaanse rechtstaat krijgt een keiharde klap. Hier worden constitutionele rechten flagrant geschonden: het recht op demonstratie en samenscholing, het recht op vrijheid van meningsuiting en simpelweg het recht op leven. Als je naar de diepere oorzaken van het conflict kijkt, blijken ook de sociaaleconomische beloften van de grondwet in het geding.

De woede van de mijnwerkers ging over lage lonen, een gebrek aan adequate huisvesting en een lage kwaliteit van leven: zaken waar Zuid-Afrikanen volgens hun

8

grondwet recht op hebben. De verbijstering is compleet wanneer 270 stakende mijnwerkers collectief worden aangeklaagd voor moord.

Het bloedbad in Marikana markeert een moment van diepe politieke crisis in de jonge geschiedenis van postapartheid Zuid-Afrika. In de gebeurtenis manifesteren de opgebouwde spanningen van de laatste jaren zich in volle hevigheid. Arme Zuid-Afrikanen die het gebrek

aan vooruitgang niet langer accepteren en steeds vaker protesteren – niet zelden met geweld. Een incompetente politie die protesterende massa’s niet onder controle kan houden. Een politiek landschap dat wordt gekenmerkt door stammenstrijd en gebrek aan bindend leiderschap. Marikana is een wake-up call, die duidelijk maakt dat er een grens is bereikt. Een moment van de waarheid.

Het komt nu aan op veerkracht, op lerend en corrigerend vermogen. Dé testcase voor Zuid-Afrika is hoe politiek en samenleving op Marikana reageren.

Is het systeem van checks and balances sterk genoeg om de waarheid boven tafel te krijgen? De commissie van onderzoek, die zojuist aan de slag is gegaan, is hoopgevend. De kritische discussie die op gang komt binnen de regeringspartij en het maatschappelijk middenveld dat de verontwaardiging mobiliseert zijn dat ook. De gebeurtenis in Marikana kan de katalysator zijn van tegengeluid en verandering. Misschien zijn dit de wrange, maar noodzakelijke hobbels die Zuid-Afrika moet nemen op weg naar een daadwerkelijk egalitaire, democratische en vreedzame samenleving.

Saskia Welschen (faculteit Sociale Wetenschappen) verdedigt op vrijdag 12 oktober om 13.45 uur in de VU-aula haar proefschrift The country we are supposed to be: ‘born free’ South Africans talk about their nation.

Zie ook: vu.nl > nieuws en agenda 20-09: Geweld in Zuid-Afrika legt tegenstrijdigheden bloot.

Reageren?

Mail naar redactie.advalvas@vu.nl. nr 4 — 10 oktober 2012

ADVALVAS

column

Genetisch determinisme bestaat niet

foto StudioVU/Riechelle van der Valk

T

Wisselcolumn Dorret Boomsma, hoogleraar biologische psychologie

ussen 2000 en 2003 werd een mijlpaal bereikt: het hele menselijke genoom was in kaart gebracht. Het bereiken van deze mijlpaal binnen het Humane Genoom Project was het resultaat van internationale samenwerking. Het project beoogde om alle humane genen (20.000 tot 25.000) te identificeren en de hele sequentie te bepalen van de drie miljard basenparen die de bouwstenen vormen van het genoom. Nu kan het genoom van patiënten en gezonde controles worden vergeleken om de genetische varianten op te sporen die zijn geassocieerd met erfelijke aandoeningen.

Circa 0,1% van de drie miljard basenparen verschilt tussen mensen. Deze varianten verklaren een soms aanzienlijk deel van de verschillen in ziekte en gezondheid, maar ook in eigenschappen als gewicht, lichaamslengte, bloeddruk, persoonlijkheid en intelligentie.

Ruim tien jaar later – begin september 2012 – weten we weer meer. Het zogeheten Encode-project [Encyclopedia of DNA Elements] komt naar buiten met dertig publicaties in Nature, Genome Research en Genome Biology, waarin wordt

ADVALVAS

nr 4 — 10 oktober 2012

beschreven hoe dat deel van genoom (ongeveer 80%) Vóór de geboorte ons dat altijd werd beschreven als zou al vaststaan ‘junk’ de regie doet over het wat ons later te deel (ongeveer 1 tot 2%) dat wachten staat. codeert voor de aanmaak van Dat is onjuist. eiwitten. Alle Encode-papers zijn in te zien via fantastische apps. En alle dertig artikelen zijn open access.

De vraag rijst hoe we de genetische varianten kunnen opsporen die verantwoordelijk zijn voor ziekten en andere kenmerken. In Nederland bestaan honderden biobanken, met tienduizenden participanten. Biobanken zijn collecties van lichaamsmateriaal, waaronder dna, met daaraan gekoppeld informatie over gezondheid. In het dna van biobankdeelnemers kunnen een half tot vijf miljoen varianten worden gemeten, die onderzocht worden op hun associaties.

Vaak blijken de meest significante associaties te liggen in stukken genoom zonder coderende genen. Encode maakt duidelijk dat deze genoomstukken regulerende elementen bevatten die op afstand, en binnen een bepaald celtype, de genen aan en uit kunnen zetten.

Soms wordt gesuggereerd dat de beloftes van het genetische associatieonderzoek niet waar gemaakt zijn, omdat op dit moment slechts een klein aantal DNA-varianten

is geïdentificeerd. Tegelijkertijd wordt de indruk gewekt dat bij genetische screening bij -of zelfs vóór- de geboorte al zou vaststaan wat ons later in het leven staat te wachten aan maatschappelijke kansen, ziekten en zelfs hoe oud we worden. Beide suggesties zijn onjuist.

De eerste grote genetische associatiestudie was pas in 2007 en er zijn al meer dan 2000 varianten gevonden die samenhangen met onder meer diabetes, hart- en vaatziekten, schizofrenie en lichaamsgewicht. Behandelingen en adviezen kunnen beter op maat gesneden worden als een genetisch risicoprofiel bekend is.

Maar de genetische informatie is slechts één factor. Net zoals roken de kans vergroot op bepaalde aandoeningen, zegt een risicoprofiel iets over kansen. Uit onderzoek met eeneiige tweelingen, die altijd een identiek risicoprofiel hebben, weten we al dat eenzelfde genotype vaak niet leidt tot eenzelfde uitkomst qua gezondheid of gedrag.

Er is dus geen sprake van genetisch determinisme of zelfs maar van hoge voorspelbaarheid.

Reageren?

Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

9

Wereldvoedseldag

Eten voor iedereen.

Altijd.

De honger is afgenomen, maar nog niet de wereld uit. Wetenschappers werken aan een blijvende oplossing.

C

hina en India leken een paar decennia geleden nog hopeloze landen. Nu hebben juist zij de grootste afname in ondervoeding gerealiseerd. “De technologische vooruitgang is indrukwekkend. China heeft 400 miljoen mensen uit de armoede getrokken”, zegt Michiel Keyzer, hoogleraar economie en directeur van Stichting Onderzoek Wereldvoedselvoorziening aan de VU. “Natuurlijk is elke hongerdode er een te veel. Maar ik zie geen reden tot pessimisme. In absolute en relatieve zin neemt de honger af.”

De bestuursvoorzitter van de Wageningen Universiteit, Aalt Dijkhuizen, was ook al zo positief.

De Nederlandse boer is de Usain Bolt van de voeding, stelde hij trots toen hij het academische jaar opende.

Laten we onze intensieve landbouw, die per eenheid product de minste hulpbronnen gebruikt en het minste broeikasgas produceert, in nog meer gebieden implementeren dan al is gebeurd! Maar Usain Bolt komt niet ver, pareerde een groep van zijn eigen hoogleraren.

Hooguit 200 meter. Dat is maar een klein stukje als je

10

Armoede is hoofdoorzaak Keyzer benadrukt dat er vele oorzaken zijn voor honger, en dat je die niet zomaar overwint. Zoals conflicten, oneerlijke handelsstructuren en concurrentie met energieproductie. “Een derde van de Amerikaanse maïs wordt verwerkt tot biobrandstof. Al die maïs voldoet maar aan één procent van de brandstofbehoefte, maar verziekt de hele voedselhandel doordat de prijzen enorm stijgen.”

Daarnaast is armoede een hoofdoorzaak van honger. Niet zozeer de beschikbaarheid van voedsel vormt het probleem, maar gebrek aan middelen om voedsel

BRON TheNounProject.com

DOOR RIANNE LINDHOUT BEELD rob bömer

over de wereldvoedselvoorziening op lange termijn spreekt. Marathonkampioen, dat is wat de boer moet worden, schreven ze in een open brief.

Keyzer snapt wel waar het positivisme van Dijkhuizen vandaan komt. “Alle successen van de afgelopen veertig jaar zijn te danken aan westerse technologie.

Maar tot nu toe werkt die technologie vooral in gebieden waar men die op eigen initiatief overnam. Anderen moeten worden uitgenodigd dat ook te doen.”

nr 4 — 10 oktober 2012

ADVALVAS

WETENSCHAP

ADVALVAS

nr 4 — 10 oktober 2012

11

Wereldvoedseldag

te kopen. Armoedebestrijding is dus ook hongerbestrijding.

Verder moeten we wel degelijk actief bijdragen aan productieverhoging in ontwikkelingslanden. Maar met het kopiëren van onze technologie zoals Dijkhuizen suggereerde, lukt dat niet.

Keyzer: “Wij Nederlanders moeten geen standaardoplossingen aandragen, maar per gebied kijken wat werkt, what makes things tick.” Vernieuwingen moeten passen bij de omstandigheden: elke lokale cultuur heeft zijn eigen context, waarden en problemen. “In sommige gebieden is de introductie van eigendomsrechten van grond nodig, zodat boeren een prikkel hebben om te investeren in bodemvruchtbaarheid. In andere gebieden is vooral onderwijs nodig, of een nieuw te ontwikkelen type ziekteresistente koe. Soms kan een put voor schoon water een belangrijke oplossing zijn, of een betaalpasje voor een koopman zodat die niet meer met diefstalgevoelige contanten over straat hoeft. Of een mobieltje zodat iemand niet helemaal naar de markt hoeft te lopen.”

Op dieet Keyzer beschouwt honger als een groot probleem, maar wel een probleem dat we kunnen oplossen. Harry Aiking ziet het somberder in. Hij onderzoekt duurzame voedselvoorziening bij het Instituut voor Milieuvraagstukken van de VU. Hij voorziet dat de opbrengstgroei per hectare de groeiende vraag niet bij kan houden. Ook al schrijdt de techniek voort en profiteren steeds meer mensen ervan: het gaat te langzaam, denkt hij. “Over twintig tot veertig jaar komt er sowieso een einde aan onze ongebreidelde consumptie”, concludeerde hij al een paar jaar geleden.

“Door een toenemende wereldbevolking en gemiddelde levensstandaard zijn olie en fosfaat dan zo schaars geworden dat de prijzen vanzelf stijgen. De armsten zijn dan de dupe.” Voor ons rijke westerlingen zal het volgens Aiking betekenen dat twee keer per week vlees weer gewoon

12

wordt, net als vroeger.

Als hij gelijk heeft, zal de honger in de wereld weer toenemen, ondanks de technologische vooruitgang waarmee al zo veel is bereikt.

Hoe kan dat? Meer welvaart betekent meer vraag naar vlees, en dat heeft enorme gevolgen, schetst Aiking. Ruim een derde van al ons graan en ruim tweederde van de soja voeren we aan dieren. Die zetten gemiddeld slechts 15 procent ervan om in vlees, melk en eieren. De rest hebben ze voor hun lichaamsonderhoud nodig. Deze ‘verkwisting’ leidt tot de schaarste die hij voorziet.

Daarom moeten we op dieet, vindt Aiking. “In het rijke Westen moeten we een derde minder dierlijk eiwit eten, een derde vervangen door plantaardig eiwit en het overgebleven deel vervangen door scharrel. Al het leven bevat eiwit. Tegen studenten zeg ik: een studentenmaaltijd van pizza en bier bevat genoeg eiwit.

Helemaal als je die afsluit met koffie. Nederlanders eten weinig plantaardig eiwit, maar wel 8 procent komt uit koffie: 2,5 gram per dag.”

‘Een derde van de Amerikaanse maïs wordt biobrandstof.

Het is maar één procent van de brandstofbehoefte, maar het verziekt de voedselhandel’

De cijfers > Jaarlijks is er op Wereldvoedseldag, 16 oktober, aandacht voor de voedselzekerheid in de wereld > V N-millenniumdoel: de honger in 2015 halveren ten opzichte van 1990 > I n 1990 leden 1,1 miljard mensen honger: 20 % van de 5,5 miljard mensen > I n 2012 lijden 0,8 miljard mensen honger: 11 % van de 7 miljard mensen >M eten = niet weten. In Afrika zijn relatief minder mensen ondervoed dan in India. Maar het trieste feit is dat in Afrika ondervoede kinderen vaker sterven en dan tellen ze niet meer mee in de hongerstatistiek.

Ook missen de statistieken de vele kinderen die geen caloriegebrek hebben, maar wel eiwitgebrek, wat de gezonde ontwikkeling remt

Grijzer en groener Keyzer: “De productie die nodig is om aan de vraag van vlees te voldoen kan tot milieuproblemen leiden, maar de vraag naar vlees is momenteel niet de centrale oorzaak van de honger in

de wereld en zal dat vermoedelijk ook niet gauw worden. Een op korte termijn belangrijker knelpunt is de beschikbaarheid van essentiële mineralen die nodig zijn voor de voedselproductie, maar gelukkig wordt de noodzaak tot recycling van deze mineralen wereldwijd steeds meer ingezien.”

Ook wijst hij op de vergrijzing in Europa en China. Die brengt naast maatschappelijke problemen ook het voordeel met zich mee dat de voedselvraag afneemt.

Daarnaast kreeg Aiking laatst een positief bericht van een Chinese studente: zij mailde dat aandacht voor duurzaam eten daar in opkomst is. Vegetarische kookboeken staan in de bestsellerlijsten, vegetarische restaurants zijn helemaal hip.

Vergrijzing en vergroening voorkomen hopelijk de ramp die Aiking vreest.

Het lijkt nu alsof de hele veeteelt verspilling is. Dat is een misverstand. Aiking: “Ik heb niets tegen een koe in de wei. Scharreldieren hoeven niet te concurreren met onze overige voedselvoorziening. Dat gras eten wij toch niet.” Keyzer merkt op: “Tweederde van het land leent zich wel voor veeteelt, niet voor akkerbouw.”

Verder betekent kiezen voor begrazing in plaats van akkerbouw dat de biodiversiteit veel minder afneemt. Ook varkens hebben een functie, volgens Aiking: “Die alleseters zijn belangrijk bij het recyclen van reststromen uit de voedselindustrie.”

Keyzer benadrukt dat veeteelt onmisbaar is om honger te bestrijden. “In gebieden zonder kunstmest of machines en benzine levert vee de noodzakelijke mest en trekkracht. Vee kan dienen als betaalmiddel of onderpand. Veehouderij is geen hoofdoorzaak van de honger in de wereld, eerder omgekeerd: een bron van veel werkgelegenheid op het platteland.

Als de hoeveelheid grond beperkt is, kun je als boer drie dingen doen om toch genoeg geld te verdienen: groente en fruit verbouwen – maar daarvan dalen de prijzen – vlees produceren of in de stad gaan werken. Zo zijn wij ook uit de problemen gekomen.”

nr 4 — 10 oktober 2012

ADVALVAS

wetenschap

Donderdag Vegadag H

et westerse dieet met veel dierlijk eiwit heeft meer gevolgen dan ‘alleen’ het risico dat de hongersnood weer toeneemt. Harry Aiking: “Biodiversiteit, klimaatverandering, zoetwatertekort, gezondheid en het opraken van de olie. In de voedselwereld komt het allemaal bij elkaar.

Drie jaar geleden begon ik verbanden te leggen tussen al die dingen.” Zo gaat er enorm veel aardgas zitten in de productie van stikstofkunstmest, die in de VS per boerderij bijna net zoveel energie opslurpt als de mechanisering. Veel stikstof uit die kunstmest komt uiteindelijk in zee terecht waar algenbloei vervolgens alle leven doet verstikken; ammoniakemissies uit mest tasten biodiversiteit en bossen aan.

De enige manier om de wereldbevolking duurzaam van genoeg voedsel te voorzien én milieuproblemen als afname biodiversiteit en klimaatverandering op te lossen, is flink minder dierlijk eiwitconsumptie in het rijke westen.

Aikings collega Hanna Schösler promoveerde 5 oktober op onderzoek naar de mogelijkheden om Nederlanders duurzamer te laten eten. Ze bestudeerde succesvolle projecten in Duitsland, zoals Donnerstag ist Veggietag in universiteitsrestaurants, kantoorgebouwen en ruim twintig steden.

Schösler is hoopvol over dit soort initiatieven, maar ziet dat er nog een enorm kennisgat is over de fatale consequenties van westerse consumptiepatronen.

‘Fleisch ist ein Stück Lebenskraft’ blijft een belangrijke grondgedachte, vooral bij mannen, vond ze. Het is een enorme uitdaging om die houding te veranderen.

Nederlanders zijn trouwens met ruim tachtig gram per dag bijna Europees kampioen dierlijk-eiwiteters. Mede door onze zuivelcultuur. Minder kaas, geen toetjes meer en af en toe je vlees vervangen door een vleesvervanger uit de supermarkt? Helaas is dat niet genoeg, volgens Aiking. “Om vleesvervangers in de pan niet uit elkaar te laten vallen doet men er tot wel dertig procent eiwit uit eieren bij: ook dierlijk eiwit dus.”

Volgens Aiking moeten we niet alleen een groot deel van ons eiwit voortaan uit planten en scharreldieren gaan halen, we moeten ook een derde minder eiwit gaan eten: aan vijftig tot zestig gram per dag heb je genoeg volgens de Gezondheidsraad. En dat is nog veel moeilijker te realiseren. Aiking valt een beetje stil als je ernaar vraagt. “Niemand wil consuminderen. De consument niet, de industrie niet, en de overheid niet.

Er is geen probleemeigenaar.”

Zie ook: donnerstag-veggietag.de en evavzw.be.

ADVALVAS

nr 4 — 10 oktober 2012

Zout helpt W

esterse technologie, van kunstmest tot genetische modificatie, heeft al veel honger de wereld uit geholpen, en kan nog veel meer betekenen. Zo nemen de zoetwatertekorten op aarde toe. Dalend grondwaterpeil brengt de voedselvoorziening in de problemen en werkt steeds meer bosbranden in de hand. Op aarde is 98 procent van het water zout, 1 procent is brak en 1 procent is echt zoet. Wereldwijd is veel landbouwgrond aan het verzilten. Een kwart van Australië bijvoorbeeld. Daar komt het door jarenlang slecht irrigatiebeleid, soms komt het door zout kwelwater dat onder dijken door sijpelt.

Biologen op de VU onderzoeken met succes de mogelijkheden om op zulke grond toch gewassen te verbouwen, door op een verstandige manier met brak en zeewater te irrigeren. Hoogleraar systeemecologie Jelte Rozema: “Het zou het mooiste zijn als rijst zouttolerant werd, maar dat lukt voorlopig niet. Wel hebben we veel kennis opgedaan over het op grote schaal verbouwen van planten die al zouttolerant zijn, zoals voederbiet en zeekraal.” Ook proberen onderzoekers gewassen als aardappel en tomaat te kruisen met wilde, zouttolerante familieleden.

Kort geleden had Rozema een delegatie belangrijke Chinezen op bezoek. “Een groot Chinees oliebedrijf wil het opraken van de olie voor zijn en op enorm grote schaal gewassen gaan verbouwen voor biobrandstof, op braakliggende, zilte grond.”

Hier zie je dus gebeuren wat Michiel Keyzer beschreef: de Chinezen komen de technologie zelf al halen. Maar de wetenschappers gaan verder, vertelt Rozema: “Irrigeren met brak water vereist veel know-how. In het vrij droge Tunesië onderzoeken we hoe je met goed uitgekiende irrigatie onomkeerbare verzilting kunt voorkomen.” Ontwikkelingshulp is dit niet: het project wordt gefinancierd door het Nederlandse programma Kennis voor Klimaat. De verwachting is dat de kennis opgedaan in Tunesië van nut is voor de Nederlandse zoutlandbouw.

Voor zilte landbouw op Texel, zie: tinyurl.com/9r578xd

Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

13

STUDEREN IN HET BORULDIT.NLENLAND W

KILROY

DOE EEN BACHELOR, MASTER OF SEMESTER IN O.A.

AUSTRALIË, NIEUW-ZEELAND, DUBAI VERENIGD KONINKRIJK, CHINA, VERENIGDE STATEN, CANADA

ONDERZOEKsnieuws

Autisten online Winnend gezicht

H

oe meer autistische trekken je hebt, hoe groter je kans op dwangmatig internetten. Dat kan je leven en sociale relaties negatief beïnvloeden. Dat schreef sociaal psycholoog Catrin Finkenauer in het Journal of Autism and Developmental Disorders. Finkenauer mat met vragenlijsten de internetfrequentie van 195 getrouwde stellen en in welke mate ze autistische trekken vertoonden.

Mensen die hoog scoorden op autisme, zaten niet zozeer langer op internet, maar konden moeilijker stoppen en maakten meer ruzie als ze niet het net op konden. (AM)

Kleuters zonder vriendjes agressiever

396 kinderen onderzocht

foto sonja utz StudioVU/Richelle van der Valk

19% heeft moeite met sociale contacten op de kleuterschool; daarvan heeft op 10-jarige leeftijd 28% gedragsproblemen Van de kleuters zonder problemen (81%) heeft op 10-jarige leeftijd 12% gedragsproblemen

K

leuters die moeite hebben aansluiting te vinden bij hun klasgenoten, lopen in hun basisschoolperiode een twee keer zo groot risico op gedragsproblemen (agressie) als leeftijdsgenootjes bij wie dat wel lukt. De gedragsproblemen lopen door tot de late adolescentie. Evelien Gooren laat in haar proefschrift zien dat de sociale en emotionele vaardigheden van deze kleuters minder goed ontwikkeld zijn. Door hun sociale vaardigheden te trainen met het zogeheten klassikale PAD-leerplan, lukt het zowel jongens als meisjes de relaties met hun klasgenootjes te verbeteren. (AM)

ADVALVAS

nr 4 — 10 oktober 2012

B

rian Spisak, die op 11 oktober promoveert, ontdekte dat politieke leiders hun boodschap moeten koppelen aan hun uiterlijk en aan de situatie. Zo winnen Samsom en Rutte in tijden van crisis meer kiezers als ze focussen op vooruitgang. Een mannelijk uitziende leider (m/v) doet het beter in conflictsituaties, vooral als hij/zij bedreigingen voor de groep benadrukt. Met een vrouwelijk uiterlijk kun je in die omstandigheden beter hameren op goede samenwerking. Oudere leiders moeten stabiliteit beloven en problemen oplossen die nú spelen. (AM)

Eten met betekenis

V

lees wordt minder vanzelfsprekend in ons eetpatroon.

Hoewel onze totale vleesconsumptie niet daalt, eten we wel op minder dagen vlees dan voorheen. Dat komt door de groeiende invloed van nu nog twee relatief kleine consumentengroepen die meer betekenis geven aan wat en hoe ze eten. Dat constateerde promovendus Hanna Schösler, die ons consumptiegedrag met een culturele blik bekeek. De ene groep legt meer nadruk op de puurheid en natuurlijkheid van hun maaltijden, de andere op het sociale en zintuiglijke plezier van eten. (AM)

Smartphones bij rampbestrijding Promovendus Nick Palmer wil smartphones inzetten bij rampenbestrijding.

“Tijdens rampen kun je smartphones uitstekend inzetten in de hulpverlening. Bij rampenbestrijding heb je informatie nodig: waar zijn de slachtoffers en hulpverleners? Met smartphones kun je die info verzamelen. Op korte afstand kunnen die onderling informatie uitwisselen zonder dat een netwerk nodig is dat uit kan vallen.

Je kunt echter niet altijd voorspellen welke informatie nodig is. Tijdens de ramp met orkaan Katrina in 2005 wist bijvoorbeeld niemand waar de bussen waren die mensen moesten evacueren uit de Superdome.

Bovendien kwamen de bussen daar vol aan omdat ze onderweg mensen oppikten.

Ik heb een systeem ontwikkeld waarmee je heel eenvoudig een op de situatie toegespitste app kunt maken. Daarmee kun je in een rampgebied gegevens registreren, bijvoorbeeld hoeveel passagiers er in je bus stappen. Je kunt die informatie met andere smartphonegebruikers uitwisselen. De kans is dan groter dat iemand de informatie bij een coördinatiepunt voor de hulpverlening kan afleveren, fysiek of via een werkend netwerk buiten het rampgebied. Zo kun je ook informatie van sensoren op smartphones, zoals bewegingssensoren of gps, doorgeven. Daaruit kun je bijvoorbeeld afleiden waar een bus is en of hij zich nog verplaatst. Ook is een melding van een smartphone betrouwbaarder omdat die een digitale identificatiesleutel van de melder mee kan krijgen.” (AM)

15

Dies Natalis

De juni

Wie schreef het proefschrift met de grootste maatschappelijke impact? VU-rector Bouter reikt de Junior Societal Impact Award uit aan Muis, Waterlander of Kampen. door anita mussche

Kennis doorgeven

16

G Marieke Wijntjes

A

ls 58-jarige genomineerd worden voor een Junior Societal Impact Award is erg leuk, lacht Joost Kampen. De verandermanager promoveerde naast een fulltime baan bij Van de Bunt Adviseurs.

Kampen introduceerde het begrip ‘de verwaarloosde organisatie’. In 2005 googlede hij op die zoekterm. Dat leverde geen treffers op, maar toen hij ‘organisatie’ wegliet, belandde hij middenin de orthopedagogische literatuur over verwaarloosde kinderen. Het bracht hem op het idee om met opvoedkundige gers of verandermanagers passen een blik naar veranderingen strategie toe zonder te kijken naar wat in organisaties te kijken. een organisatie aan kan. Een acht“In het gedrag van mensen Verandermanager Joost Kampen jarig kind vraag je ook niet om een tijdens reorganisaties introduceerde bachelorthese te schrijven, maar iets herkende ik het gedrag het begrip ‘de vergelijkbaars gebeurt heel vaak in van verwaarloosde of verwaarloosde organisaties.” mishandelde kinderen. organisatie’.

“Waarom veranderingen vaak stagLeidinggevenden kunnen Kampen zou met het prijzengeld neren of mislukken kan ik verklaren”, hun medewerkers bijvoor(5000 euro) de zegt Kampen over zijn methode die hij beeld verwaarlozen door kennis uit zijn zelf al jaren toepast. “Of de nominatie hen te veel vrijheid te proefschrift willen terecht is, kan ik niet zeggen, maar ik geven zonder goede vorm verspreiden. “Ik geef al lezingen en schrijf heb wel echt iets nieuws aan mijn vak van feedback. Daardoor artikelen, maar ik toegevoegd. Managementstijlen en gaan deze verantwoordezou ook een boek opvoedingsstijlen waren al eens met lijkheid mijden en veranwillen schrijven, elkaar vergeleken in Amerika, maar deringen tegenwerken. lesmateriaal de term verwaarloosde organisatie Dat gedrag kun je niet ontwikkelen of op congressen bestond nog niet in het verandermawegzetten als ‘weerstand’. aandacht ervoor nagement.” Zijn proefschrift kwam Het is een overlevingsvragen. En ik zou ook als handelseditie uit. Hij krijgt techniek.” Organisaties graag een publicatie veel positieve reacties: “Laatst na een kunnen net als kinderen in het Engels uitbrengen.” lezing zei iemand nog: het is eigenlijk aan een ontwikkelingszo logisch om die analyse van gedrag achterstand lijden, zegt van kinderen en medewerkers in Kampen. Hij ontwikkelde organisaties naast elkaar te leggen. Ik een diagnosetechniek waarmee hij kan heb kennelijk verwoord wat managers, beoordelen of de managementstijl parallel loopt met de ontwikkelingsfase waarin hr-adviseurs en organisatieadviseurs snel een organisatie zich bevindt. “Veel mana- herkennen.”

ezondheidswetenschapper Wilma Waterlander (28) wilde weten of mensen gezonder gaan eten als gezonde producten goedkoper zijn of ongezonde producten duurder. Daarbij keek ze vooral naar mensen met een lage sociaaleconomische status.

Ze bouwde haar eigen Virtuele Supermarkt, waar ze 600 mensen liet winkelen alsof ze in een echte supermarkt rondliepen, compleet met driedimensionaal winkelkarretje. In haar supermarkt kon ze de prijzen van gezonde producten of minder gezonde producten naar believen verhogen, verlagen of in de reclame doen. Een algemene prijsverlaging van gezonde jaar producten werkte niet: dan ond besteedden mensen het voed Wilma Waterlander onderzocht geld dat ze overhielden aan een het effect van producten met meer calorieover voedselprijzen op ën. Ook een prijsverhoging, op v eetgedrag. Zij zet in de vorm van een vettaks, ond haar onderzoek nu had nauwelijks effect. Dan maa voort in Auckland, Nieuw-Zeeland. stappen mensen over op is oo Daar bouwt ze een goedkopere merken of kopen prijs nieuwe Virtuele zelfs minder gezonde produc- Supermarkt naar te on ten om de ongezonde te aan Nieuw-Zeelandse maatstaven, drie kunnen blijven betalen. Maar mar keer zo groot als het verlagen van de prijzen zegt supermarkten van groente en fruit werkte: nom in Nederland. bij kortingen vanaf 25 procent Daarin gaat ze zoek gingen mensen er meer van vind prijsmaatregelen combineren met het kopen. Waterlander controSupe plakken van labels leerde het virtuele onderzoek ten o (gezond, ongezond) in supermarkten van Plus en het e op producten.

C1000 en combineerde dat over met voorlichting. De groep supe die 50 procent korting kreeg en ook voorgroente e lichting, kocht bijna 5 kilo meer groente en van stunt fruit per twee weken dan de controlegroep. len te com Dat is 113 gram per persoon per dag. protectio Waterlander kreeg in 2010 al de Societal ongezond Impact Award van EMGO+ en begin dit goedkope

Nu nog groter

nr 4 — 10 oktober 2012

ADVALVAS

wetenschap

ior genomineerden

de Volksgezondheidsprijs. Haar derzoek is actueel: ongezonde dingspatronen en obesitas zijn enorm probleem. Veel overheden rwegen daarom een prijsbeleid voeding, maar aan experimenteel derzoek naar de effecten van prijsatregelen ontbreekt het nog. “Het ok erg complex om de effecten van sveranderingen experimenteel nderzoeken. Denk alleen maar het feit dat álle prijzen in superrkten voortdurend veranderen”, t Waterlander. Ze is blij met de minatie: “Ik denk dat mijn onderk potentieel bijdraagt aan het den van een oplossing. De Virtuele ermarkt heeft veel nieuwe inzichopgeleverd.” Maar ze relativeert effect van prijsmaatregelen van rheidswege ook weer. Zo hanteren ermarkten hoge prijsmarges op en fruit, onder meer om verliezen tacties met bier of wasmiddempenseren. En internationaal onisme en productiegroei maken de dikmakers als vetten en suikers er en groente en fruit duurder.

ADVALVAS

nr 4 — 10 oktober 2012

Op vrijdagmiddag 19 oktober reikt VU-rector Bouter ook de Senior Societal Impact Award uit.

De winnaars (Junior en Senior) krijgen ieder een oorkonde en 5000 euro om de onderzoeksresultaten toegankelijk te maken voor relevante partijen in de samenleving. In de volgende Advalvas een portret van de winnaar van de Senior Societal Impact Award.

Burgers betrekken

StudioVU/Yvonne Compier

Helen Eyles

B

ij de afgelopen verkiezingen werd ook weer gezegd: knap gedaan van Samsom. “Net als indertijd bij Pim Fortuyn wordt het succes toegeschreven aan eigenschappen van Samsom zelf. Maar daarmee heeft het niet veel te maken”, zegt Jasper Muis (35), die in maart dit jaar promoveerde op zijn onderzoek naar het plotselinge succes van Pim Fortuyn in 2002. Het zijn stijgende peilingen die een zichzelf versterkend proces op gang brengen, legt Muis uit. “Gunstige peilingen genereren media-aandacht. Omdat mensen stemmen op winnaars, stijgen zij verder in de peilingen. Dat levert Jasper Muis onderzocht het nieuwe media-aandacht plotselinge succes op en dus verder stijgende van Pim Fortuyn. peilingen.”

Muis vindt het Fortuyns succes zou ook belangrijk dat te maken hebben gehad burgers beseffen hoe het publieke met het feit dat hij de debat werkt. maatschappelijke onvrede Daarom publiceerde zo goed verwoordde. Dat hij over zijn is geen afdoende verklapromotieonderzoek onder meer op het ring, zegt Muis. “Het debatforum socialeprogramma van Fortuyn vraagstukken.nl verklaart niet waarom zijn en de populairpopulariteit zo snel steeg. wetenschappelijke Dat programma bleef site voor leerlingen en leraren in het gedurende de campagne voorgezet onderwijs immers hetzelfde.” Ook de kennislink.nl. “Met mening van kiezers is heel inzicht in hoe het stabiel, zelfs al hebben ze publieke debat functioneert, kun je nog niet bepaald op wie ze als burger je eigen stemmen. “Dus is het de leefwereld beter sterkere rol van de media interpreteren.” die leidt tot de sterke schommelingen. Politici moeten twee wedstrijden winnen: ze moeten kiezers overtuigen, en ze moeten

hun boodschap bij de media voor het voetlicht krijgen.”

Dat Muis’ proefschrift veel mediaaandacht kreeg, was niet verrassend.

Een recept voor een populariteitsexplosie heeft hij echter niet willen geven. Hij wilde vooral uitleggen hoe het werkt. Zijn onderzoeksresultaten zijn ook niet bedoeld om er beleid mee te sturen of de media op de vingers te tikken.

Muis beseft bovendien dat je je als individueel politicus of journalist moeilijk aan dit proces kunt onttrekken. Als politicus moet je zichtbaar zijn om kans van slagen te hebben.

“Van journalisten zou je meer verwachten, maar zij hebben ook een baas die nieuws verwacht. Het politieke debat wordt steeds vaker gepresenteerd als een wedstrijd, het gaat vooral over wie op winst en wie op verlies staat. Inhoud komt steeds minder aan bod. Ik vind dat overigens niet per se verkeerd. Er bestaan geen verkeerde redenen om te stemmen.”

Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

17

Dies natalis

Rem Koolhaas is overal De jarige VU trakteert Rem Koolhaas op een eredoctoraat. Zijn markante gebouwen staan in Beijing, Berlijn en aan het IJ. Interview met een architect die zichzelf ook antropoloog vindt.

W

DOOR DIRK DE HOOG

ie op bezoek wil bij een van de bekendste architecten ter wereld, moet goed zoeken. Rem Koolhaas houdt namelijk kantoor in een onopvallend pand vlakbij het Centraal Station in Rotterdam. De entree deelt hij met andere organisaties. “Het is toeval dat we hier zitten, maar deze entourage past prima bij mijn ideologie. Het is een heel functioneel gebouw zonder overbodige details die je aandacht afleiden. Hier kun je goed creatieve ideeën ontwikkelen”, aldus Koolhaas, die op de zevende verdieping nog een verdienste van het pand laat zien. “Kijk, in de verte zie je Den Haag liggen, en Delft en Zoetermeer. Zo klein is de Randstad dus.” Hij roemt ook het materiaalgebruik en de geraffineerde indeling van het gebouw, ontworpen door Hugh Maaskant.

In het Office for Metropolitan Architecture, tegenwoordig gewoon OMA geheten, zitten tientallen, vooral jonge, mensen in serene rust aan lange tafels te werken. Ze ontwerpen niet alleen gebouwen, maar houden zich ook bezig met onderzoek op het gebied van vormgeving en ruimtelijke ordening. Die researchtak is ondergebracht in het bedrijf AMO. Ondanks de stilte is het hectisch druk op het kantoor. Koolhaas heeft net een prestigieuze opdracht binnengehaald voor de bouw van een kunsthal bij de Hermitage in St. Petersburg. Maar goed, tegenslagen kent het bureau ook. Zo is net hun ontwerp voor de Floriade in 2022

18

bij Boskoop afgewezen ten gunste van de inzending van Almere.

‘Als alles bijzonder is, wordt ook het bijzondere weer gewoon. Dat effect dreigt bijvoorbeeld aan de Zuidas’

Heel functioneel Het bekendste gebouw van Koolhaas is de toren voor de staatsomroep in Beijing. Volgens sommige deskundigen een typisch voorbeeld van iconische architectuur waarmee de ontwerper door opvallende vormgeving vooral een monument voor zichzelf wil oprichten.

“Dat beeld klopt niet.

Het is in wezen een heel functioneel ontwerp”, zegt Koolhaas. “Het gebouw is een manier om te helpen het werk beter te organiseren. We wilden de verschillende afdelingen van de omroep met elkaar verbinden.” En het gebouw moet een belangrijke functie in de omgeving vervullen. “Het staat middenin een nieuwe kantoorwijk waar een paar honderd wolkenkrabbers verrijzen, die allemaal op zichzelf staan. Ons gebouw is daarbinnen een soort evenwichtspunt waarbij juist ook op straatniveau een openbare vestibulefunctie ontstaat.” Wel heeft het gebouw opzettelijk een vernieuwende uitstraling gekregen, volgens Koolhaas. “In China hecht men erg aan stabiliteit en vaste vormen. Dit gebouw ziet er juist vanuit elke richting anders uit. Dat geeft nieuwe perspectieven in de stad.”

Veel mensen vinden zijn eerste bouwproject, sociale woningbouw aan het IJplein in Amsterdam-Noord, maar kruimelwerk vergeleken met zijn huidige prestigieuze bouwwerken. Ook met die opvatting is Koolhaas het niet eens. “Dat op zo’n mooie locatie aan het water woningen voor gewone mensen zijn gebouwd, met veel inspraak en betrokkenheid van buurtbewoners, maakt van die huizen aan het IJ een heel bijzonder project. Daar ben ik nog steeds trots op. De politiek is meer veranderd dan

ik. Toen het IJplein zo rond 1985 klaar was, gingen lokale bestuurders in andere steden kijken waar dure, luxe, hoge flats in de oude havengebieden waren gebouwd. ‘Dat willen we ook’, riepen ze in koor. Toen heeft de sociaal-democratie in Nederland zijn idealen verraden en gekozen voor het marktdenken.”

Aanwinst Ikea Dat economisch nut al decennialang wereldwijd het dominante gedachtegoed is, ziet Koolhaas terug in de architectuur en ruimtelijke ordening. “Steden gaan steeds meer op elkaar lijken. Dat komt mede door de invloed van concerns als McDonald’s en Ikea. Veel mensen uit de culturele elite zien dat met afschuw aan, maar ik heb er geen moreel oordeel over. Veel gewone mensen voelen zich in herkenbare steden blijkbaar comfortabel in deze globaliserende wereld. En in een land als China is Ikea ook een aanwinst.

Mensen kunnen hun huis beter inrichten en zijn reuze trots op hun spulletjes.”

Als reactie op de opkomende eenvormigheid zijn architecten veel aandacht gaan besteden aan exclusieve vormgeving van hun gebouwen, en dat heeft volgens Koolhaas een paradoxaal effect. “Als alles bijzonder is, wordt ook het bijzondere weer gewoon. Dat effect dreigt bijvoorbeeld aan de Zuidas te ontstaan. Daarom zijn wij op ons kantoor gaan nadenken over nieuwe aspecten van vormgeving, met veel nadruk op samenhang met de omgeving. We hebben in Londen bijvoorbeeld een bankgebouw voor Rothschild op pilaren neergezet. Zo is er weer zicht ontstaan op de geschiedenis van die plek.”

Koolhaas zegt dat zijn affiniteit vooral ligt bij bouwen voor de publieke sector vanwege het maatschappelijke nut, maar

nr 4 — 10 oktober 2012

ADVALVAS

CCTV © OMA by Philippe Ruault

WETENSCHAP

De 234 meter hoge CCTV-toren van de Chinese staatsomroep in Bejing

ADVALVAS

nr 4 — 10 oktober 2012

19

Dies natalis

Eredoctor Koolhaas

R

em Koolhaas (1944) is een van de invloedrijkste architecten ter wereld. Dat is de reden voor het eredoctoraat, zegt hoogleraar architectuurgeschiedenis Koos Bosma. Koolhaas runt OMA, een soort imperium met bureaus in Rotterdam, New York, Beijing en Hong Kong met in totaal zo’n 250 werknemers. Er is ook een onderzoekspoot die AMO heet. Koolhaas werkt tegelijk aan zo’n vijftig projecten wereldwijd. “Hij heeft niet alleen door zijn gebouwen enorme invloed. Hij leidt ook mensen op via stages op zijn bureau en doceert aan de universiteit van Harvard. Hij heeft ook een eredoctoraat van de universiteit van Leuven en doceerde aan de Technische Universiteit Delft. Misschien wel helft van de nieuwe invloedrijke architectenbureaus in de wereld en zeker in Nederland is opgericht door mensen die met Koolhaas hebben samengewerkt of bij hem hebben gestudeerd. Hij is dus ook docent en op zijn manier wetenschapper. Onze studenten lezen zijn boeken en artikelen,” aldus Bosma.

Een van die boeken is S,M, L, XL. Koolhaas heeft zijn bekendheid vooral in het buitenland verworven, waar hij ook 95 procent van zijn omzet vandaan haalt. In Nederland hielp hij onder meer de Uithof in Utrecht verder te ontwikkelen, toen dat in de jaren negentig een saaie verzameling betonnen torens in het weiland dreigde te worden. Hij stelde voor de nog geplande torens te kantelen. De lage, lange gebouwen geven meer intimiteit. Hij bouwde het Educatorium, met een opvallend opkrullende vloer. “Daar kun je zijn invloed aan afmeten. Na dat gebouw zie je die krul in allerlei varianten bij andere architecten terugkomen”, aldus Bosma.

Koolhaas hecht veel belang aan materialen en constructies. “Hij werkt met de nieuwste technieken en maakt bouwers bijna gek door het ogenschijnlijk onmogelijke te eisen. De Nederlandse ambassade in Berlijn van zijn hand is zo’n technisch hoogstandje.” Koolhaas ontwikkelde technieken om ook in hoogbouw geheel vrije vloeroppervlaktes te creëren. Vroeger was dat onmogelijk omdat er stalen of betonnen steunpilaren nodig waren om de bovenliggende verdiepingen te steunen.

Bosma wil Koolhaas geen utopist noemen. “Maar hij wil wel grenzen verleggen en mensen dwingen op een andere manier naar hun omgeving te kijken.”

Mensen centraal Op de vraag wat architectuur met wetenschap te maken heeft, antwoordt hij als antropoloog naar de wereld te kijken.

“Onze generatie architecten is de eerste die overal op de aarde kan bouwen. Dan krijg je te maken met culturele diversiteit en hoe je daar met gebouwen intervenieert. Ik kijk ook antropologisch naar gebouwen. Het gaat niet primair om de stenen en de vormen. Architectuur hoort vooral bij te dragen aan betere manieren van werken en wonen. Architectuur moet het leven aangenamer maken, het draait om mensen.”

Opvallend is dat Koolhaas zich kritisch heeft uitgelaten over Monumentenzorg en het fenomeen Werelderfgoed.

Daarmee pleit hij er zeker niet voor om alles maar tegen de vlakte te gooien omwille van de vooruitgang. “Ik wil helemaal geen historisch waardevolle gebouwen slopen. Maar ons bureau heeft uitgerekend dat inmiddels zo’n twaalf procent van het hele aardoppervlak een beschermde status heeft, als je natuurreservaten meetelt. Daar is wellicht niets op tegen. Maar doordat Unesco met steeds meer regels komt, mag je in de wijde omgeving van een monument bijna niks meer omdat je respect voor dat monument moet tonen. Dat leidt tot een enorme verstarring en een krampachtige, laffe, omgang met de geschiedenis. Ik wil daar juist een spannend avontuur mee aangaan.”

En ongevraagd komt dat avontuur nu zomaar op hem af. De gemeente Den Haag heeft het plan het danstheater te slopen. En dat is wel een gebouw van Koolhaas waar hij trots op is. Doet zo’n voorstel pijn? Koolhaas: “Ik wacht vol spanning af hoe mensen gaan reageren.

Ik hoop dat er ook stemmen opgaan dat het zonde is zo’n bijzonder gebouw af te breken.”

Op vrijdag 19 oktober viert de VU haar 132ste verjaardag. Voorafgaand aan deze diesviering organiseert de faculteit Letteren een symposium met Rem Koolhaas. Zie let.vu.nl.

Zie ook: http://oma.eu

Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

20

nr 4 — 10 oktober 2012

ADVALVAS

Dominik Gigler

dat hij particuliere opdrachten zeker niet uit de weg gaat. Zo werkt hij samen met modeconcern Prada, waarvoor zijn bureau de catwalks, websites en winkels ontwerpt.

OMA

wetenschap

ADVALVAS

nr 4 — 10 oktober 2012

OMA

© OMA by Philippe Ruault

Boven IJplein, Amsterdam-Noord, waarvoor Koolhaas onder meer het stedenbouwkundig plan ontwierp LINKS Rothschild Bank Headquarters in Londen RECHTS Nederlands Dans Theater in Den Haag, dat op de nominatie staat om gesloopt te worden

21

DIES NATALIS

19 OKT 2012

ARchITEcTuuR vAN BETEKENIS LETTEREN IN DE SAMENLEvING MET TOEKENNING EREDOcTORATEN AAN REM KOOLhAAS EN PETER KAPITEIN

DO DE e E

1

1

UW

01

TR

O

N LE

GOE

w w w.vu.NL/DIES2012

2

welzijn en cultuur

Maak jij hun studie mogelijk?

Het UAF helpt al 60 jaar hoger opgeleide vluchtelingen om zich hier te ontwikkelen door studie. Voor duizenden getalenteerde vluchtelingen hebben we dat al mogelijk gemaakt: artsen, ingenieurs, economen, juristen en vele anderen. We zijn trots dat dit is beloond met de 1e plaats in het Trouw-onderzoek naar de prestaties van 800 goede doelen. Ook nieuw gevlucht talent willen wij de kans geven zich te ontwikkelen. En dat kun jij mede mogelijk maken! Kijk op www.uaf.nl

22353_07_DIES_ADV_AdValvas100x130.indd 2

04-10-12 15:23

ADHD?

Ad Valvas-100x130mm.indd 1

Heb je je bachelor afgerond? Kies dan voor een master in Leiden of Den Haag.

02-10-12 14:53

Hoe korter de aandacHt Hoe langer de studie

Masterdag 9 november Kom langs en maak kennis met de Universiteit Leiden: 70 masters en meer dan 200 specialisaties.

Meld je aan op unileidenmasters.nl

Bij ons leer je de wereld kennen.

thebusypeople.nl (020) 820 26 60

Sybren van Dokkum lid studentenraad

opinie

‘Ook herkansen met een 4-’ Het bestuur wil dat studenten alleen herkansen als ze de eerste keer minimaal een 4 haalden. Onzin, vindt usr-lid Sybren van Dokkum.

W

aarom moet je ook kunnen herkansen als je lager dan een 4 haalt? “De gevolgen van zo’n regeling zijn groot. Je moet dan het betreffende vak het volgende jaar overdoen. Dat leidt tot onnodige studievertraging.”

Maar als je je huiswerk een beetje maakt, is een 4 halen toch niet zo moeilijk? “Een 4 is een willekeurige grens. Waarom geen 3,5 of 4,5? Iedereen

Nu komen heel wat mensen naar een tentamen zonder iets voorbereid te hebben. Die halen dan een 0. “Is dat erg? Studenten moeten wel een bepaalde vrijheid houden om op hun eigen manier te kunnen studeren. Ik denk dat het onderwijs, de verwachtingen van

Toetsbeleid Het toetsbeleid staat in het handboek Kwaliteitszorg onderwijs. Het bestuur wil de regels aanscherpen en verplicht opleggen aan faculteiten via een uniforme Onderwijs- en Examenregeling. Het vaststellen van zo’n regeling is de bevoegdheid van de diverse faculteiten. De OR en de USR zijn naar de geschillencommissie medezeggenschap gestapt. Ze vinden dat er zonder hun instemming geen algemene toetsregeling kan komen.

Zie ook pag. 28 en Facebook.com/ StudentenraadVU.

studenten en de manier van toetsen niet altijd goed op elkaar aansluiten.

Daar moet je wat aan doen. Dat is de inzet van goed toetsbeleid. Maar het bestuur wil studenten vooral dwingen in drie jaar hun bachelor te halen via het zogeheten jaarklassensysteem. Dat is de achterliggende gedachte.”

Jij bent voor vrijheid blijheid?

“Dat zeg ik niet. Bij mijn opleiding rechten kun je nu elk tentamen één keer herkansen. Ook als je de eerste gelegenheid hebt gemist. En als je aan het eind van je bachelor nog één vak moet afronden, kun je mondeling een extra tentamen doen. Dat vind ik een billijke regeling.”

Zo moet het overal? “Niet van bovenaf opgelegd. Dat is het belangrijkste conflictpunt met het bestuur. Die wil een toetsreglement aan alle opleidingen dwingend opleggen via een uniforme Onderwijs- en Examenregeling. Ik vind dat opleidingen zelf het beste kunnen uitmaken wat een goede regeling is. Misschien moet je voor een vak als statistiek bij sociale wetenschappen wel een extra herkansing inlassen.”

Dus geen centraal geregeld toetsbeleid? “Bij inschrijving voor tentamens is een uniforme regeling wel handig. Op zich hebben we ook niets tegen een voorbeeldregeling die opleidingen kunnen gebruiken. Maar ze moeten er ook gemotiveerd van kunnen afwijken.”

Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

ADVALVAS

nr 4 — 10 oktober 2012

23

FOTO StudioVU/Peter Valckx — ICOON Ahmed Hamzawy, from The Noun Project

DOOR DIRK DE HOOG

kan weleens een slechte dag hebben of net dat ene hoofdstuk niet goed hebben bestudeerd waarover toevallig twee vragen gingen. Deze regeling betekent ook dat je niet mag herkansen als je de eerste gelegenheid hebt gemist. Dus ben je ziek of kun je om andere redenen niet komen, dan heb je een groot probleem.”

JARIG ? birthday ! d r e i v e g t d r o w Dat teraar a c w u o j , t s e r Eu us op de vu camp op een e j t r e e t k a r t e met i f f o k p o k s i t gra w el g a a r G . n i f f u een m en. i z n e t a l D I e even j dag!

Fijne verjaar

let’s celebrate!

Eurest, your caterer at the vu campus wil l treat you to a free cup of coffee and a muffin. Don’t forget to show your ID. Happy birthday!

@EurestCampusVU

Eurest Laarderhoogtweg 11 Postbus 22875 1100 DJ Amsterdam www.eurest.nl

COLUMN

Teloorgang der jeugd Roos van Rijswijk, masterstudent literatuurwetenschap

S

chrijver Kristien Hemmerechts is VUsionair (de bedenker van deze term heeft ongetwijfeld een rondedansje gedaan om zijn eigen inventiviteit, chapeau!). Onze VUsionair (‘in plaats van Visionair, snappen jullie, want we zijn op de VU! Begint ook met de V! Hihi!’) vindt dat er te weinig gelezen wordt; daar heeft ze een punt, al ben ik de laatste om te roepen dat iedereen ab-so-luut literatuur als hobby moet nemen. Als het je niet interesseert, doe het vooral niet. Mij zie je ook niet voor de lol pH-waarden noteren.

Wat me wel tegen de borst stuit, is dat onze VUsionair (ik hou al op, ik zeg niets) beweert dat het afleidende aanbod op internet, tv en sociale media zo groot is dat niets meer indruk maakt. Dat dit aanbod afleidend is mag zo zijn – ook ik ken vele verloren Facebook-uren die ik beter aan het verzamelde werk van Kafka had kunnen wijden. Maar dat niets meer indruk maakt? Dit riekt naar verheer-

ADVALVAS

nr 4 — 10 oktober 2012

lijking van vroeger, toen er nog maar één tv-zender was.

Waarom krijg Toen, en nu haal ik even een ik steeds het vorige VUsionair aan (toen idee dat deze heette Renate Dorrestein fantastische nog ‘Schrijver op Locatie’), schrijvers mensen nog met elkaar praatten in meer dan 140 tekens zich als doel per uiting en dan ook nog gesteld zien de naar elkaar luisterden in studentenplaats van witte dopjes in hun populatie te oren te stoppen. ‘Omkijken heropvoeden? in verwondering’ (Giphart), dat zouden we eens moeten doen!

Wat is dat toch, met die VUsionairen? Waarom krijg ik steeds het idee dat deze fantastische schrijvers zich als doel gesteld zien de studentenpopulatie te heropvoeden? Het zijn niet alleen de VUsionairen op deze wereld, ik hoor, zie en lees het overal: wij zijn een generatie afgestompte Twitteraars zonder enige diepgang en behept met een onhandig onvermogen tot real life communicatie. Dat is niet waar.

We Tweeten, Facebooken en WhatsAppen dat het een

lieve lust is, maar schuimen ook onze vrienden, musea, kroegen en kathedralen (van Amsterdam tot aan Maastricht) af.

We reizen de wereld rond of schrijven boeken. We ontwerpen apps en ontwikkelen medicijnen. We maken muziek of luisteren ernaar, met of zonder dopjes.

We geven uit en zamelen in. Vooruit: soms zitten we onderuitgezakt naar Oh, oh Tirol te kijken. Het belangrijkst: we zijn geen ‘wij’. Dat wekt misschien de suggestie van ongebreideld individualisme, maar je zou het ook kunnen zien als de mogelijkheid van het maken van je eigen keuzes. Zonder daarbij enig aansturen op voorhand weg te honen, hoop toch ik dat Hemmerechts in die ene dag per week dat ze hier is, de mogelijkheid ziet om te ontdekken waar studenten van onder de indruk raken en wie er van hen onder de indruk raakt. Maar vooral: hoeveel lef en verbeelding er in dat ‘rationele noorden’ heus te vinden is.

Reageren?

Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

25

Spoorboekje voor verbetering komt eraan Het college van decanen wil de voorgenomen reorganisatie niet afblazen, maar gaat wel kritisch kijken naar het tempo en de omvang ervan.

DOOR DIRK DE HOOG illustratie Rob Bömer

‘H

et college van decanen is aan zet’, schreven de Verontruste VU’ers vorige maand in een open brief. “Op onze manier zijn we ook verontrust over de VU”, zegt de decaan Aard- en Levenswetenschappen Bauke Oudega met een glimlach. Als secretaris van het college van decanen heeft hij de afgelopen weken veel gecorrespondeerd en gesproken met het comité Verontruste VU’ers en anderen binnen de universiteit.

Doorgaans bespreken de gezamenlijke decanen het beleid en de lopende zaken aan de universiteit met het college van bestuur in besloten kring. Het is opmerkelijk dat de decanen en het bestuur gezamenlijk een verklaring publiceren op intranet. Dat gebeurt namelijk zelden.

‘We trekken ons de onrust binnen de VU ten zeerste aan’, schrijven de decanen en het bestuur.

Ze willen iets aan die onrust doen door duidelijke prioriteiten te stellen en het gesprek aan te gaan met medewerkers op alle faculteiten. Oudega legt als woordvoerder van de decanen uit wat hun streven is: “We maken ons zorgen over het onderwijs. Dat de VU onderaan staat in de nationale studentenenquête is niet leuk en vooral niet goed. Want die resultaten gebruiken de Elsevier

26

en de Keuzegids Hoger Onderwijs weer om rankings te maken. We hebben als decanen samen met het college van bestuur afgesproken het verbeteren van het onderwijs en de tevredenheid van de studenten absolute prioriteit te geven.

De uitvoering van andere plannen wordt daarop afgestemd.”

5 grootste ergernissen De onvrede over het onderwijs komt volgens Oudega vooral door de enorme groei die de VU doormaakt. In tien jaar tijd is het aantal studenten nagenoeg verdubbeld naar zo’n 25.000, terwijl de campus oorspronkelijk maar op 12.000 studenten is berekend. “Eerst zagen we dat studenten vooral klaagden over volle collegezalen en te weinig studieplekken met computers; de faciliteiten. Maar nu zie je ook meer onvrede komen over de inhoud van het onderwijs. Dat is geen goede zaak voor onze universiteit”, aldus Oudega.

Het bestuur en de decanen gaan een soort spoorboekje opstellen welke zaken het eerst aangepakt moeten worden en welke middelen en mensen daarvoor nodig zijn. Het eerste concrete doel heeft Oudega al voor ogen. “Volgend jaar krijgen we te horen of onze zorg voor de kwaliteit van het onderwijs voldoende op orde is, de zogeheten instellingsaudit.

We moeten er alles aan doen om voor die test te slagen. Het zou een blamage voor de VU zijn als dat niet lukt. En bovendien zou dat veel extra werk opleveren omdat alle opleidingen dan opnieuw een zwaardere accreditatieprocedure moeten doorlopen.”

‘Neem het bsa: op centraal niveau is dat snel bedacht, maar in de faculteit zijn we na een jaar nog bezig alles goed te laten verlopen’

nr 4 — 10 oktober 2012

ADVALVAS

campus

Vacatures

In dit overzicht vindt u de meest recente vacatures van de Vrije Universiteit. Op intranet.vu.nl/ vacatures is een volledig overzicht beschikbaar van alle vacatures waarvoor de Vrije Universiteit eerst twee weken intern werft. In deze periode staan de vacatures open voor VU-medewerkers waarbij de door Human Resource Management geoormerkte herplaatsingskandidaten voorrang genieten. Vacatures waarvan kan worden aangenomen dat hiervoor geen geschikte interne kandidaten voorhanden zijn, worden gelijktijdig met bovenvermelde interne publicatie in de externe media geplaatst en zijn te bekijken op vu.nl/ vacatures.

Scientific Programmer Position f/m For 1,0 fte (Faculty of Sciences) Salary maximum of € 3.422,- gross per month Maar het gaat niet alleen om het binnenhalen van de accreditatie voor kwaliteitszorg. “We moeten ook zorgen dat de tevredenheid van studenten omhoog gaat. Onderwijs is onze belangrijkste bestaansreden. Op mijn faculteit wil ik alle studenten gaan vragen wat hun vijf grootste ergernissen zijn en wat we daar aan kunnen verbeteren. Dat moeten we overal snel gaan doen.”

200 voornemens Oudega wijst erop dat het instellingsplan enorm veel ideeën bevat om het onderwijs te verbeteren. “Het gaat misschien wel om tweehonderd voornemens.

Daarin moet je prioriteiten aanbrengen.

Bovendien kost de implementatie ook veel tijd en menskracht.” Hij noemt als voorbeeld de invoering van het bindend studieadvies. “Zo’n maatregel is snel bedacht. Maar om het in de faculteit goed uit te voeren, moet je de studieroosters aanpassen, zodat studenten op tijd tentamen kunnen doen en herkansen en de studiebegeleiding aanpassen. We zijn een jaar later nog steeds bezig dat allemaal goed te laten verlopen.”

Haalbare fusies Oudega wil met deze prioriteitstelling niet de aangekondigde verbeteringen en reorganisatie van de bedrijfsvoering afblazen, maar misschien wel het tempo en de omvang aanpassen. “De ideeën achter die plannen zijn prima. Het doel is tenslotte het onderwijs en onderzoek te verbeteren. Maar om het even in beeldspraak te zeggen. We zijn met een

ADVALVAS

nr 4 — 10 oktober 2012

enorme vloot uitgevaren waar nog regelmatig nieuwe schepen bij komen. We moeten nu zorgen dat al die boten niet in elkaars vaarwater gaan zitten. En dus een duidelijke vaarroute en tijdsplanning uitzetten.”

De decaan Oudega begrijpt dat de aangekondigde fusieplannen van faculteiten de onrust alleen maar vergroten. Daarom moet je alleen kijken naar die fusies die nu haalbaar zijn. “Bij de bètafaculteiten bestaat een breed draagvlak voor het stichten van een Amsterdam Faculty of Sciences. Daar gaan we dan ook voortvarend mee verder. Maar over andere fusies moet nog eens nagedacht worden. Dat heeft nu niet de hoogste prioriteit.”

Oudega vindt het buitengewoon belangrijk dat VU-medewerkers gemotiveerd aan het werk blijven. “Ik snap dat dat niet meevalt als er wordt gesproken over het opheffen van een paar honderd arbeidsplaatsen. We moeten zorgen dat mensen zich veilig voelen en merken dat de bestuurders hen serieus nemen. Daarom organiseren we overal facultaire bijeenkomsten. Om de rust te laten weerkeren, is het belangrijk mensen zo snel mogelijk duidelijkheid te geven over hun positie.

Gelukkig praten de vakbonden, de ondernemingsraad en het bestuur nog steeds met elkaar. Het is ieders voornemen dat zo min mogelijk medewerkers, hopelijk zelfs niemand, gedwongen werkloos worden.”

De verklaring van de decanen staat op intranet (>nieuws>21-09-2012).

Reageren? Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

Afdelingsmanager Natuurkunde & Afdelingsmanager Scheikunde en Farmaceutische Wetenschappen v/m Beide voor 0,8 fte (Faculteit der Exacte Wetenschappen) Salaris maximaal € 4.374,- bruto per maand

Medewerker Studentenzaken v/m Voor 1,0 fte (Dienst Studentenzaken) Salaris maximaal € 2.682,- bruto per maand

Webredacteur v/m

Voor 0,3 fte (Faculteit der Economische Wetenschappen en Bedrijfskunde) Salaris maximaal € 3.028, - bruto per maand

University lecturer/Assistant professor in EU law f/m

For 1.0 fte (Faculty of Law) Salary up to maximum of € 4.374,- gross per month

Coördinator/docent Pleitoefening v/m

Voor 0,6-0,8 fte (Faculteit der Rechtsgeleerdheid) Salaris maximaal € 4.374,- bruto per maand

Assistant Professor Human Movement Sciences (Tenure Track) f/m For 1.0 fte (Faculty of Human Movement Sciences) Salary up to a maximum of € 4.970,- gross per month

Two PhD students (Archaeologist and Physical Geographer) f/m

For each 1.0 fte (Faculty of Arts) Salary amounts € 2042,- gross per month in the first year up to 2612,- gross in the fourth year

27

e-MaiL: Or@VU.nL model onderwiJs- en eXamenreglement gaat te Ver Met De inVOering Van een MODeL OnDerwijs- en eXaMenregLeMent (MODeL Oer) OnDerMijnt het cOLLege Van BestUUr het insteMMingsrecht Van De MeDezeggenschap, VinDt De gV. het MODeL BeperKt OOK De acaDeMische VrijheiD Van OnDerwijs Van FacULteiten. De gV stapt DaarOM naar De cOMMissie geschiLLen MeDezeggenschap VOOr hOger OnDerwijs.

Via het Model Oer geeft het college van bestuur faculteiten richtlijnen voor het inrichten en organiseren van het onderwijs. hoe ver mag een richtlijn gaan zonder dat de rechten van de medezeggenschap met voeten worden getreden? Daarom draait het geschil tussen de centrale medezeggenschap (ondernemingsraad en universitaire studentenraad) en het college van bestuur. het college wil in de regeling onder meer de richtlijnen opnemen van de programmacommissies Undergraduate en graduate Onderwijs. Ook wil het college de

|

www.intranet.VU.nL/Or

|

regeling volgend studiejaar invoeren, zonder deze aan de gezamenlijke vergadering van de verschillende faculteiten voor te leggen. het eerder toegezegde instemmingsrecht om dit dan via de gezamenlijke vergadering van de ondernemingsraad en universitaire studentenraad te doen, is ingetrokken; het zou slechts om richtlijnen gaan.

De gezamenlijke vergadering houdt echter vast aan het instemmingsrecht op het gehele Model Oer en heeft dat verschil in inzicht voorgelegd aan de commissie geschillen medezeggenschap voor het hoger onderwijs.

De gezamenlijke vergadering vindt de regeling te dwingend omdat die veel verder gaat dan richtlijnen om het onderwijs te organiseren. het college gaat buiten zijn boekje door zich met de onderwijsinhoud te bemoeien. ‘het betreft dus een interpretatiegeschil over wat een richtlijn mag inhouden’, zegt rob van Bogget (voorzitter gV-commissie onderwijs & onderzoek). ‘richtlijnen zijn bedoeld voor de praktische organisatie van onderwijs. Van organisatorische stroomlijning is de medezeggenschap voorstander maar deze nieuwe richtlijnen grijpen inhoudelijk in het onderwijs in.’ zo moeten volgens een

www.VU.nL/Or

| 10 oktoBer 2012

Undergraduate-richtlijn dertig studiepunten zijn gewijd aan de academische kern in de bachelorfase. ‘Dat kan een flinke aanpassing betekenen in het curriculum van een opleiding. je kunt echt niet zeggen dat die richtlijnen de kern van een opleiding niet raken.’

‘Voor de studentenraad is dit een stap te ver’, zegt sybren van Dokkum (Usr).’ ‘een vage norm wordt nu een strikte omschrijving. Dit gaat ook in tegen de academische vrijheid. een hoogleraar is wettelijk vrij om zelf te bepalen hoe hij het onderwijs vormgeeft. zo’n strikte modelregeling beperkt die vrijheid. zeker

"dit Versterkt alleen maar de klacHt dat managers zicH te Veel met Het onderwiJs zouden Bemoeien"

De cOMMissie O&O v.l.n.r.: peter stol, Femke wijman, ronald Kroeze, sybren van Dokkum, Vincent Benjamin, rob van Bogget (voorzitter), Klaas andries de graaf, jelly reinders, joeri van raalte, Kitty jong. niet op de foto: Frans van der woerd en eveline Baas.

een bijzondere universiteit als de VU moet dat aan het hart gaan. Met de intrekking van het instemmingsrecht probeert het college de medezeggenschap buiten spel te zetten.

Voor de onderwijskwaliteit is dit Model Oer niet nodig, vindt de gezamenlijke vergadering. Die wordt gewaarborgd door externe controle, via de visitatiecommissies. Van Bogget: ‘stel dat een faculteit niet dertig maar twintig studiepunten wil wijden aan de academische kern en dat de visitatiecommissie dat uitstekend vindt. wie is dan het college van bestuur om te zeggen dat het er dertig moeten zijn? Dit versterkt alleen maar de klacht dat managers zich te veel met het onderwijs zouden bemoeien.’ waarom dan dit collegebesluit? ‘we denken dat het college via het Model Oer doelen uit het instellingsplan wil halen, zoals het verhogen van het bachelorrendement’ zegt Van Dokkum. ‘Dit is weer zo’n top-down maatregel waarmee medewerkers niet blij zijn omdat hen de eigen regelmogelijkheden en invloed op de vormgeving van het onderwijs ontnomen worden.’ Ook Van Bogget vindt het besluit veelzeggend voor het VU-beleid: ‘Van het instellingsbestuur wordt verwacht dat ze ‘in control’ zijn. Dat lukt klaarblijkelijk beter als faculteiten zo min mogelijk hun eigen gang gaan.’

De geschillencommissie behandelt de zaak op 5 november.

kort BericHten Het nieuwe werken ‘Managers Vrije UniVersiteit stUren wetenschappers naar hUis.’ Met dit artikel in trouw van zaterdag 15 september 2012 vroeg hans radder, hoogleraar filosofie van wetenschap en technologie aan de VU, aandacht voor het beleid van de VU rond het nieuwe werken.

De situatie die radder beschrijft, is precies die waarvoor de Or en de onderdeelcommissies van de faculteiten godgeleerdheid en wijsbegeerte begin dit jaar hebben gewaarschuwd. ‘De hele procedure illustreert de diepe kloof tussen de bestuurders en managers en de mensen op de werkvloer’ constateert radder.

Ook naar het advies van de onderdeelcommissies heeft het management slechts zeer beperkt geluisterd. een element in dat advies was: presenteer eerst een evaluatie van de werksituatie in gebouw initium en verwerk de leerpunten daaruit alvorens de plannen voor wijsbegeerte en godgeleerdheid definitief te maken. De Or deelde dat advies en heeft veel twijfels over de ontwikkeling van het nieuwe werken bij de VU. Overigens heeft de raad nog steeds geen adviesvraag gekregen over de VU-brede invoering van het nieuwe werken.

Vu-inHolland De Or heeft in september negatief geadviseerd op de samenwerking van de VU met hogeschool inholland.

De raad ziet weinig onderwijsinhoudelijke redenen tot verdere verdieping van de bestaande samenwerking. De raad vindt de samenwerkingsgebieden vaag, onuitgewerkt en soms zelfs verbazingwekkend. De raad geeft mee dat de samenwerking met de Uva voorrang verdient boven een geïnstitutionaliseerde samenwerking met een hbo-instelling. Maar pas als er een heldere strategie voor inhoudelijke samenwerking is afgesproken, kan de raad akkoord gaan met de reservering van 30.000 m2 op de VUcampus voor inholland.

Voor het hele advies zie www.intranet.vu.nl/or. scan Deze QrcODe Met je sMartphOne

column por

glas smart@work schijnt ook gezellig te kunnen worden. ik kan me er iets bij voorstellen. je zult als jonge onderzoeker maar opgesloten zitten in het hoofdgebouw tussen de muizen, de muren, ondoorzichtige deuren en het weemoedige uitzicht op stijgende en dalende vliegtuigen naar verre bestemmingen. Dan is een kantoortuin een hele vooruitgang. ik weet ook nog niet of ik het vreselijk ga vinden. het zal geen kantoorhortus worden, maar als we ons mogen inzetten voor fraaie aankleding, wie weet. waar ik tegenop zie, is de fluistercultuur, het je dus noodgedwongen moeten verplaatsen wil je iemand spreken. wat irritant is, is de massa boeken die we naar huis moeten verplaatsen en het gemak waarmee mijn directeur dat probleem wegwimpelde: 'dat vecht je thuis maar met je partner uit'. ik ga maar een boekenkast declareren, denk ik. waar ik boos over ben en vermoedelijk blijf, is het scheiden van de leefwerelden van studenten en docenten. De eerste sabotagetechnieken zijn overigens al gesignaleerd: doos tussen de glazen deur zodat iedereen urenlang vrijelijk in en uit kan lopen. Daar moeten we er de eerstvolgende jaren wat meer van ontwikkelen. ik zit namelijk nog liever in een ivoren toren dan in een glazen bunker.

colofon

Ambtelijk secretAris OndernemingsrAAd kitty Jong, agatHe Van Hell (adJunct), de Boelelaan 1105, kamer 1d-30, 1081 HV amsterdam, tel. 020 59 85312, dAgelijks bestuur ottHo Heldring, (Voorzitter), Jelly reinders, (ViceVoorzitter), rieky Van walraVen cOmmissie cOmmunicAtie Janneke eppinga, agatHe Van Hell, Henk oliJHoek, dunya Van troost, rick Vermunt tekst Vera ros beeld riecHelle Van de Valk, studioVu VOrmgeVing studioVu

www.faceBook.com/ ondernemingsraad.Vu

CULTUUR Muziek

Restaurant

Elke week gaat een student op kosten van advalvas voor maximaal 50 euro uit eten en beoordeelt het restaurant.

Blije Mexicaan in de Jordaan Los Pilones SFEER Vrolijk en uitbundig. Het typisch Mexicaanse interieur – met veel felle kleuren en de vele flessen tequila – wordt nog uitbundiger door de Mexicaanse muziek. Die nodigt zelfs enkele Mexicaanse klanten uit om de krappe loopruimte als dansvloer te benutten.

Nederlanders zijn wat dat betreft toch wat schuw.

ETEN We worden verwelkomd met een schaaltje tortillachips en salsa (dipsaus). Vervolgens neem ik als hoofdgerecht de Enchilades Verdes: maistortilla’s met gepocheerde kip, salsa verde, zure room en kaas. Mijn tafelgenoot bestelt de Tacos Alambre: maistortilla’s met vlees naar keuze, paprika, ui, guacamole en kaas. We bestellen hier nog extra overheerlijke zwarte bonen bij en een salade. Na het zeer goed bereide en zalige hoofdgerecht valt het nagerecht toch een beetje tegen. Mijn eetpartner kiest de cheesecake met aardbeien, waar vooral de aardbeiensaus-uit-een-potje overheerst. Mijn flensje met romige caramel en vanilleijs is wel lekker.

BEDIENING Het personeel maakt het tegenvallende nagerecht goed: vriendelijk, beleefd en ze kunnen allemaal Spaans, wat de Mexicaanse sfeer verhoogt. Door de drukte moet je af en toe wel lang wachten.

TIP Voor de mensen met iets meer geld: bestel een van de overheerlijke margarita’s! De tequila is trouwens ook zeer goed. Reserveer van tevoren, want het is een populaire plek waar Mexicanen van heinde en verre naartoe komen.

AANRADER Zeker.

PRIJS 48 euro met twee personen.

WAARDERING

Prachtnacht met eenzame zeelieden Vrijdag 12 oktober 20.30 uur Studenten: € 12,VU-medewerkers € 14,50 griffioen.vu.nl

Dick Roodenburg, publiciteitsmedewerker Griffioen

30

LOS PILONES, CANTINA MEXICO Eerste Anjeliersdwarsstraat 6 lospilones.com Gwendolyn Bolderink, bachelor filosofie FOTO Bastiaan van Musscher

Cultuurcentrum Griffioen Uilenstede

WIE? Marike Jager won in 2003 de Grote Prijs van Nederland in de categorie singer/songwriter. Voor zowel Celia Trigger (2008) als Here Comes the Night (2011) werd ze, samen met onder anderen Anouk, Ilse de Lange en Trijntje Oosterhuis, genomineerd voor Edisons in de categorieën beste album en beste vrouwelijke artiest.

WAT? In het theaterconcert Here Comes the Night neemt Marike (gitaar) met muzikanten Henk Jan Heuvelink (toetsen) en Ruben van Asselt (drums) haar publiek mee in een muzikaal avontuur door de nacht.

HOE? We ontmoeten eenzame zeelieden, warmen ons aan mooie gedachten en ontwaken pas tegen het ochtendgloren. Haal je olielamp van zolder, trek de schipperstrui aan en neem alvast een flinke borrel.

Ook GRATIS UIT ETEN voor Advalvas?

Mail naar redactie.advalvas@vu.nl. nr 4 — 10 oktober 2012

ADVALVAS

studenten

Sleutelgat 04

Wat zegt de inrichting van je kamer over jezelf? En klopt die indruk ook?

VU-studenten gluren in de kamer van YANG SONG.

“H

ier woont een heel oude vrouw”, lacht Khadar Hassan (26), student business administration, wijzend op het kleedje op de bank. “Het huis is vast van een veertiger die is gaan studeren.

De kat, de piano, de planten; alles wijst op een alleenstaande, gesettelde dame.

De ansichtkaarten aan de muur doen vermoeden dat ze erg reislustig is óf dat zij degene is die altijd thuisblijft, op andermans katten past en dan veel kaartjes krijgt van reizende vrienden.”

Medestudent Mohammed Danad (25) komt meekijken: “Misschien studeerde ze wel aan het conservatorium. Het zou me niet verbazen als de bewoonster Iraans of Afghaans is. Dat kleedje over de bank spreekt boekdelen. De windmolenafbeelding is een afleidingsmanoeuvre. Die kreeg ze bij een integratiecursus.”

ADVALVAS

nr 4 — 10 oktober 2012

“Een kattenmens”, zegt archeologiestudent Rens Philippa (25) meteen. “Ze is pas begonnen met psychologie en heeft voor haar kamer allemaal spulletjes bij elkaar gesprokkeld. Ze heeft ook wat spullen van haar oma gekregen.

Haar woning is opvallend netjes, ondanks de kat. Ze heeft wel vrienden, maar geniet erg van een avond thuis achter de piano of studerend met de kat op schoot.”

“Zou ze bijgelovig zijn?” vraagt rechtenstudent Cindy Kwinkelenberg (39) zich af. “Die Chineesachtige decoratie lijkt te verwijzen naar een Oosterse traditie. Of misschien is ze zelf van Aziatische afkomst.

De kans is groot dat ze sociale wetenschappen studeert. Ze heeft haar kamer gezellig ingericht met frutseltjes, verse bloemen, knusse lampjes. En bovendien heeft ze een kat. Een relatie heeft ze volgens mij niet.”

Yang Song 29 Promovendus entrepreneurship and social networks Betaalt 500 euro per maand in AmsterdamOost

“Ik ben niet bijgelovig, maar wel Chinees”, reageert Yang Song.”Het is nu eenmaal een Chinese traditie om je woning te versieren voor speciale feestdagen. Dat ik een rustig kattenmens ben, klopt helemaal. Niets is fijner dan ’s avonds mijn appartement te vullen met mijn eigen pianomuziek. Dat over mijn happy single leven is ook correct ingeschat.

Ik wil zo lang mogelijk van mijn leven zonder gezin en andere verplichtingen genieten. Over twee maanden verdedig ik mijn dissertatie over ondernemerschap en sociale netwerken, dus daar steek ik veel tijd in. Best confronterend dat mensen denken dat hier een veertigjarige woont. Al is dat te verwachten als je al je spullen van oude Nederlanders koopt via Marktplaats. Toch maar eens tijd om mijn appartement hipper in te richten.” door Veerle Vrindts student-reporter Foto’s Peter Valckx

Wil je ook in Sleutelgat?

Mail naar redactie.advalvas@vu.nl.

31

Griff

32

door Merlijn Draisma

nr 4 — 10 oktober 2012

ADVALVAS