Casopis Korak broj 67 by Nenad Danilovic

Broj 67 Oktobar 2011 Godina XI www.pks.rs

From page 39 KORAK in English

TEKSTILCI POVEĆALI IZVOZ UPRKOS TEŠKOĆAMA MARINA MILOVIĆ ambasadorka ženskog preduzetništva: Moj radni dan izgleda divno!

MILOŠ ĐURKOVIĆ predsednik AmCham u Srbiji: Decenija uspešnih promena

Broj 67 Izdaje: Privredna komora Srbije

I M P R E S U M

SADRŽAJ

Direktor Centra za marketing, informisanje i promocije: Ivan Jakšić Rukovodilac Službe za informisanje: Milan Nedić Glavni i odgovorni urednik: Mirjana Stefanović Urednik: Branislav Gulan Novinar: Nada Mitrović Prevod na engleski: Katarina Gavrić Dizajn časopisa: Zoran Boldorac Grafičko - tehničko uređenje Nemanja Ilić Štampa Politika AD

Adresa redakcije: Resavska 13-15, 11001 Beograd E-mail: informisanje@pks.rs Telefon: +381 11 3300 905 Fax: +381 11 3244 645 Marketing: +381 11 3300 916 marketing@pks.rs Besplatno izdanje

KORAK: časopis Privredne komore Srbije / glavni i odgovorni urednik Mirjana Stefanović. - 2001, br. 1 (30. jun)- . Beograd (Resavska 15) : Privredna komora Srbije, 2001 - (Beograd: Politika). - 28 cm Nasl. str. prištampanog engl. izdanja: Korak: magazine of the Serbian Chamber of commerce ISSN 1451-480X = Korak COBISS.SR-ID 109301516

www.pks.rs

4 6 12 22 24 32 35

7. Međunarodna konferencija o MSP:

Mali - neravnopravni u pristupu finansijama Nacionalna konferencija o agrobiznisu Srbije:

Nova agrarna politika u 2012. Izložba na Samitu nesvrstanih:

Nova saradnja sa starim partnerima

Da svet bude bolje mesto:

Evropska komisija nagradila srpsko “Drvo”

76. Međunarodni opšti sajam u Solunu:

Srbija počasna zemlja

Aleksandar Mitić, predsednik RPK Niš:

Generator razvoja jugoistočne Srbije

Kikinda bez fitosanitarnog inspektora

Neracionalna racionalizacija

broj 67

privredni ambijent

Sedma međunarodna konferencija o malim i srednjim preduzećima

Mali – neravnopravni u pristupu finansijama Osnivanje specijalizovane razvojne banke ključni je instrument finansijske podrške, rekao je predsednik PKS Miloš Bugarin na panelu Problemi MSP u pristupu finansijama

Ministar Nebojša Ćirić

ektor malih i srednjih preduzeća (MSP) čini 99,8 odsto privrednih društava u Srbiji, što je evropski nivo, zapošljava dve trećine od 1.800.000 zaposlenih i ostvaruje suštinski deo BDP zemlje, rekao je Nebojša Ćirić, ministar ekonomije i regionalnog razvoja, otvarajući 4. oktobra u beogradskom Sava centru Sedmu međunarodnu konferenciju o malim i srednjim preduzećima pod nazivom Finansiranje MSP i inovativnosti. Konferenciju su organizovali Ministarstvo ekonomije i regionalnog razvoja, nemačka organizacija za međunarodnu tehničku pomoć GIZ i Nacionalna agencija za regionalni razvoj. Održana je u okviru incijative Evropske komisije za promociju preduzetništva i malih i srednjih preduzeća Evropska nedelja malih i srednjih preduzeća 2011. Finansiranje malih i srednjih preduzeća, naročito onih inovativnih, bilo je u fokusu interesovanja ve-

likog broja privrednika, predstavnika državnih organa, bankarskog sektora i međunarodnih institucija. Ministar ekonomije i regionalnog razvoja Nebojša Ćirić, kao suštinske probleme poslovanja malih i srednjih preduzeća u Srbiji naveo je pristup izvorima finansiranja i nedostatak jeftinih izvora finansiranja. Ćirić je ukazao da mala i srednja preduzeća u našoj zemlji, naročito od kraja 2008. godine, teško dolaze do izvora finansiranja, pri čemu početnici i inovativne firme imaju najveće probleme u dobijanju sredstava.

U krizi potrebna pomoć javnog sektora Ministar Ćirić je naveo olakšice koje je Fond za razvoj davao u vidu kredita za preduzetnike, za investicije, kredita za održavanje likvidnosti i za izvozne poslove, startap kredita privredenim subjektima u nerazvijenim i devastiranim delovima Srbije, kao i u radno intenzivnim granama prerađivačke industrije u nedovoljno razvijenim opštinama. Iako je sektor MSP stub privrede, i u EU i u Srbiji, on je u Srbiji ranjiv, rekla je Verica Kalanović, potpredsednica Vlade Srbije za privredu i regionalni razvoj, dodajući da taj sektor ostvaruje 44,5 odsto srpskog izvoza i 33 odsto BDP, mada ima i najviše problema. U krizi, država je najviše pomagala velike privredne subjekte, jer zapošljavaju najveći broj ljudi, rekla je Kalanović, ali je www.pks.rs

upozorila da i 370 000 malih i srednjih preduzeća u Srbiji zapošljava sada 800 000 ljudi. Ako bismo pomogli da svako MSP zaposli još po jednog radnika, broj zaposlenih u Srbiji bi se bitno povećao, istakla je potpredsednica Vlade. Međutim, tokom krize, veliki broj MSP je ugašen, jer su na tržištu uslovi poslovanja za male i velike neravnopravni. Veliki imaju bolji pristup finansiranju, bolje garancije i kolaterale, a kamatne stope za dugoročne kredite su od 5 do 8 odsto, dok su za mala preduzeća te kamate 25 odsto, pa i više. Čak i kod Fonda za razvoj koji finansira pod povoljnijim uslovima, u protekle tri godine 193 velika preduzeća dobila su 21 milijardu dinara, dok je 10 035 malih i srednjih preduzeća dobilo 41 milijardu dinara. Olakšan pristup finansiranju je ključ za rešenje problema malih i srednjih preduzeća, zaklučila je Kalanović. Džoana Drejk, direktorka za MSP i preduzetništvo Generalnog direktorata za predzeća Evropske komisije, upoznala je učesnike konferencije sa Aktom o malom biznisu, koji nije obavezujući akt na nivou Evropske unije, ali su njegove odredbe ugrađene u nacionalna zakonodavstva članica. U Briselu je urađena analiza stanja u MSP sektoru i rezultati ukazuju da su pretpostavke nesigurnosti i izazovi isti kao na početku krize. Zato je Evropska komisija predložila da veća sredstva za povoljnije finansiranje MSP budu predviđena

privredni ambijent

budžetom EU za period 2014–2020. godine. Ona je podsetila da u EU ima 23 miliona MSP sa 90 miliona zaposlenih. Ambasador SR Nemačke u Beogradu Volfram Mas ukazao je na istraživanje po kome nedostatak finansiranja nije prvi uzrok zaostajanja MSP u Srbiji, već nesposobnost da se prihvate inovacije i slabe veze između MSP i istraživačkih i naučnih institucija. Nemačka vlada je finansirala projekat kojim šest fakulteta u Srbiji treba da se orijentiše ka biznisu. Na putu evropskih integracija, Srbija ne sme da ne uspe, rekao je ambasador Mas, naglašavajući da je prvi uslov za to privreda, i njena sposobnost da izdrži strogu konkurenciju na velikom tržištu.

Potrebna razvojna banka Prva panel diskusija Sedme međunarodne konferencije o malim i srednjim preduzećima bavila se problemima MSP u pristupu finansijama. Predsednik PKS Miloš Bugarin, istakao je da se srpski preduzetnici najčešće oslanjaju na sopstvene resurse kod finansiranja biznisa, ne zato što je finansijski potencijal preduzetnika veliki, nego zato što ne postoje adekvatni spoljni izvori finansiranja. Preduzetnicima u Srbiji na raspolaganju su finansijski izvori komercijalnih banaka koji su skupi, finansijski instrumenti vladinih tela i fondova koji su nedovoljni, krediti iz međunarodnih izvora finansiranja i alternativni vidovi finansiranja koji su još u povoju. U poslednje dve godine uočljivo je povećanje korisnika kredita koje plasiraju državni fondovi i institucije, a komercijalna ponuda poslovnih banaka je nestimulativna i nedosti-žna za veliki broj privrednika, rekao je Bugarin. Na osnovu prošlogodi-šnje analize u PKS, utvrđeno je da je nezavidan položaj ukupne privrede posledica rasta rashoda finansiranja i selidbe kapitala iz privrede u bankarski sektor. Kad je u pitanju finansiranje ino-

broj 67

Primenjivati Direktivu o rokovima plaćanja Otežana naplata potraživanja jedan je od najčešće pominjanih problema u finansijskoj sferi poslovanja malih i srednjih preduzeća. Mali poslovni subjekti s malom pregovaračkom pozicijom suočeni su sa dugim čekanjem na naplatu potraživanja i relativno kratkim rokovima za izmirenje obaveza, zbog čega su izložena riziku nelikvidnosti, a ovaj problem je postao izraženiji od početka 2010. i povezan je sa reflektovanjem krize na srpsko tržište. Zbog toga PKS već drugu godinu zahteva od Vlade da počne primenu Direktive o rokovima plaćanja, koja je sadržana u Aktu o malom biznisu Evropske unije. Predložili smo Vladi donošenje uredbe, kojom se definiše rok plaćanja za korisnike budžetskih sredstava na maksimalno 60 dana, a da se taj rok posle 2012. svede na 40 dana, rekao je Miloš Bugarin. Treba istaći da je sadašnji prosečan rok za naplatu u Srbiji oko 128 dana, što dovodi do zatvorenog kruga dugovanja. vativnih malih i srednjih preduzeća, situacija je još teža, a relativan balans održava se kroz program resornog ministarstva, inoprojekte finansirane od strane EU i program Najbolja tehnološka inovacija, čiji je stožer PKS. Stoga, PKS smatra da je ključni instrument finansijske podrške realizaciji Strategije privrednog razvoja u narednom periodu – osnivanje specijalizovane razvojne banke, rekao je Bugarin, naglasivši da je od Vlade dobijeno obećanje da bi ona mogla da bude formirana već 2012. godine. Andreas Beikos, direktor Regionalne kancelarije za Zapadni Balkan Evropske investicione banke, upozorio je da je u Srbiji takvu banku trebalo osnovati pre deset godina. Razvojne banke osnivaju se na ugroženim tržištima, jer su dobro oruđe ne samo za razvoj MSP već i za podršku strateškim sektorima,

infrastrukturi i visokim tehnologijama. Imaju ih zemlje kao što su Čile, Brazil, Indonezija, a u svetu su dale mešovite rezultate, rekao je Beikos. Sektor malih i srednjih preduzeća, iako predstavlja najveći deo srpske privrede, ostao je na margini podsticaja i kad su u pitanju sredstva koja su poslednjih deset godina stigla u zemlju u vidu direktnih stranih investicija, prihoda od privatizacije, donacija, kredita, doznaka, a koja se procenjuju na 60,9 milijardi evra. Ta sredstva su iskorišćena neracionalno, pre svega na finansiranje potrošnje i uvoza. Tako sad umesto efikasne privrede i moderne infrastrukture, imamo primarno nagomilavanje dugova bez značajnijih rezultata, rekao je Bugarin Mirjana Stefanović

Predsednik PKS Miloš Bugarin sa učesnicima prvog panela Konferencije

www.pks.rs

broj 67

privredni ambijent

Nacionalna konferencija o agrobiznisu Srbije

Nova agrarna politika u 2012. Srpski agrar u 2015. godini, uz adekvatne programe razvoja poljoprivrede i sela, može da zadovolji domaću tražnju i ostvari oko pet do šest milijardi dolara izvoza. Gazdinstva mogu da računaju na stručnu pomoć agronoma evra”, kaže ministar Petrović. Vlada Srbije će podržati svaku veliku ili malu kompaniju, jer je to nacionalni interes, ali i kompanije imaju veliku društvenu odgovornost, jer povećavajući izvoz, moraju da stvore uslove da obezbede posao za hiljade porodica koje se bave poljoprivredom.

Nova radna mesta – zadatak i odgovornost

Ministar Dušan Petrović

rbija može značajno da poveća svoj ukupan bruto domaći proizvod (BDP) na bazi poljoprivrede, za kratko vreme, ukoliko se bude radilo na unapređenju veština poljoprivrednih proizvođača. U Srbiji se stvara i nova agrarna politika, i uverenje da će za godinu dana srpska poljoprivreda biti mnogo snažnija. Zahvaljujući novim veštinama, svi učesnici u sektoru poljoprivrede moći će da ostvare i bolju zaradu od svog posla. Ovo je zaključeno na Trećoj nacionalnoj konferenciji o agrobiznisu Srbije –„Nova agrarna politika – perspektive razvoja 2012. godine”, koja je održana u Privrednoj komori Srbije (PKS). Ministar poljoprivrede, trgovine, šumarstva i vodoprivrede u Vladi Srbije Dušan Petrović ističe da među građanima Srbije kojima je poljoprivreda osnovna delatnost ili im pomaže u povećanju kućnog budžeta, ima dva

puta više siromašnih nego među urbanim stanovništvom. „Promena takvog stanja nije ekonomski i socijalni zadatak samo ove vlade, već i svih budućih koje će u Srbiji imati odgovornost za donošenje odluka u narednih 10 ili 20 godina”. Po rečima ministra, od „vitalne važnosti” je da Srbija napravi pomak u poljoprivredi. Petrović smatra da će poljoprivredi pomoći to što će od 1. novembra oko 400.000 gazdinstava imati svog stručnog poljoprivrednog savetodavca, jer je država omogućila zapošljavanje više od 1.800 agronoma. „I merama kreditiranja s povoljnim kamatama, poljoprivredi se omogućava poboljšanje situacije. U Srbiji postoje poljoprivredno-prehrambene kompanije, velike i u regionalim razmerama, koje će postati još snažnije, a od nekih očekujem godišnji obrt kapitala veći od milijardu www.pks.rs

Predsednik Privredne komore Srbije Miloš Bugarin ocenio je da bi srpski agrar, uz adekvatne programe razvoja poljoprivrede i sela, oko 2015. godine trebalo da zadovolji domaću tražnju i ostvari oko pet do šest milijardi dolara od izvoza. On je posebno istakao da su savremena i industrijalizovana poljoprivreda i prehrambena industrija osnova za razvoj celokupne privrede Srbije, te da značajno doprinose bržem razvoju ostalih industrijskih grana i infrastrukture. Po rečima Bugarina, devizni priliv od agrara mogao bi da dostigne i 10 milijardi dolara 2020. godine. Imajući u vidu potencijale, ova sredstva trebalo bi uložiti u modernizaciju proizvodnje, prerađivačku industriju, navodnjavanje i školovanje proizvođača hrane. Sve ovo ukazuje da sa njiva možemo očekivati devizni priliv. „U seoskim sredinama moglo bi da bude locirano oko 40 industrijskih delatnosti vezanih za poljoprivredu, što bi omogućilo otvaranje novih radnih mesta i zaustavljanje

privredni ambijent

odlaska u prenaseljene gradove”, kazao je Bugarin. Na poslovima izvoza junećeg mesa, delikatesne hrane, plantažne proizvodnje lekovitog bilja, proizvodnje povrća u plastenicima, seoskom turizmu, kao i na berzanskim poslovima u prodaji cveća i povrća, Srbija bi mogla da zaposli oko 200.000 ljudi do 2015. godine. Predsednik PKS je naglasio da bi Srbija sve to mogla da postigne, ukoliko ostvari prosečnu stopu rasta poljoprivrede od 3,5 do 4 odsto u narednih deset godina. S takvim razvojem, umesto sadašnjih 778.000 sitnih poljoprivrednih gazdinstava, oko 2020. godine u Srbiji bi bilo oko 350.000 komercijalizovanih gazdinstava, s prosečnom veličinom poseda od oko 20 hektara. Ostalo bi bile okućnice i sitna gazdinstva, koja bi takođe bila značajna za naturalnu potoršnju i tržište.

Razvijati stočarstvo usmereno na izvoz „Da bismo ostvarili ovakvu agrarnu politiku, moramo zaustaviti pad u stočarstvu, a zatim raditi na njegovom razvoju, kao i u voćarstvu, uz stalni rast izvoza”, rekao je Bugarin. „Osnova našeg daljeg razvoja je stočarstvo, pa poslovi treba da budu usmereni u eliminisanje bilansnog deficita pojedinih proizvoda životinjskog porekla, povećanje potrošnje po stanovniku i u rast izvoza”. Bugarin je dodao da bi ukupna proizvodnja osnovnih vrsta mesa mogla u 2020. godini da dostigne oko 790.000 tona, a sa mesom divljači, konjskim mesom, ribom i iznutricama oko 850.000 tona mesa (lane je to bilo 472.000 tona). „To bi zadovoljilo ukupnu tražnju domaćeg tržišta, odnosno potrošnju mesa od oko 63 do 67 kilograma po stanovniku godišnje, i omogućilo godišnji izvoz od 95.000 do 135.000 tona mesa i prerađevina. Samo osavremenjivanjem govedarske proizvodnje, u narednih nekoliko godina proizvodnja goveđeg mesa povećala bi se za oko

broj 67

Navodnjavanje Ministar poljoprivrede, trgovine, šumarstva i vodoprivrede Dušan Petrović ističe da Srbija ulazi i u veliki proces navodnjavanja. Po njegovim rečima, od 4,2 miliona hektara obradivih površina, trenutno se pod sistemima za navodnjavanja nalazi samo 100.000 hektara, što nas stavlja na poslednje mesto u Evropi. „Cilj je da se u naredne četiri godine navodnjava 1,1 milion hektara, a projekat će početi da se realizuje na proleće sledeće godine, kada bi trebalo da počne izgradnja sistema za navodnjavanje na barem 100.000 hektara”, kaže Petović. Napomenuo je i da je veliki neiskorišćeni potencijal Srbije biomasa, koja je produkt poljoprivredne proizvodnje i ima dva puta veći potencijal od biomase koju Srbija ima u šumama. Korišćenjem biomase uštedelo bi se na uvozu energenata, povećao bi se bruto društveni proizvod (BDP) i omogućio razvoj poljoprivredne proizvodnje. Ministar je uveren da je Srbija zemlja u kojoj se mnogo bolje može živeti od poljoprivredne proizvodnje, uz maksimalno korišćenje agrarnih potencijala 150.000 tona, a ukupna proizvodnja sirovog mleka trebalo bi da dostigne 1,9 milijardi litara. Pored toga, očekuje se i proizvodnja od oko 200 miliona litara ovčjeg i kozjeg mleka, pa bi tako ukupna proizvodnja mleka bila oko 2,1 milijardu litara. To bi zadovoljilo ukupne potrebe domaćeg tržišta, a značajan deo mleka mogao bi se izvoziti u vidu prerađevina”, kaže Bugarin. Srpski agrar ostvaruje i značajne rezultate u spoljnotrgovinskoj razmeni. Tako je za prvih osam meseci ove godine zabeležen suficit od milijardu dolara, koji bi do kraja godine mogao da poraste i do 1,4 milijarde dolara. Do kraja godine, agrarni poslenici u Srbiji očekuju da će se u svet izvesti

poljoprivedno- prehrambenih proizvoda u vrednosti od 2,5 milijardi dolara, pa će na kraju godine suficit biti između 1,3 i 1,4 milijarde dolara. To podrazumeva promenu proizvodne strukture u biljnoj proizvodnji i dostizanje veće zastupljenosti stočarstva u ukupnoj vrednosti agrara zemlje. Ta zastupljenost trenutno je 30 odsto, a u EU iznosi u proseku 70 odsto. Cilj svih akcija i mera je da se na viši nivo podgine konkurentnost srpske poljoprivrede. Jer, sa približavanjem EU, poljoprivreda u Srbiji će se suočiti sa poptunom liberalizacijom uvoza agrarnih proizvoda iz EU, odnosno sa oštrom konkurencijom.

Predsednik PKS Miloš Bugarin na Konferenciji o agrobiznisu

www.pks.rs

B. Gulan

broj 67

događaji u pks

Međunarodni dan prava javnosti da zna

Priznanja za jačanje mehanizama odgovornosti U Privrednoj komori Srbije obeležen je 28. septembar – Međunarodni dan prava javnosti da zna. Rodoljub Šabić, poverenik za informacije od javnog značaja, uručio je sedam priznanja za poseban doprinos u ostvarivanju slobode pristupa informacijama

overenik za informacije od javnog značaja i zaštitu podataka o ličnosti organizоvao je Međunarodni dan prava javnosti da zna u saradnji sa Misijom OEBS u Srbiji i UNDP Srbija, kroz projekat Jačanje mehanizama odgovornosti u javnim finansijama, koji sprovode Poverenik i UNDP Srbija, a finansira Vlada Kraljevine Norveške. Cilj je da se promoviše pravo na pristup informacijama i da se podstaknu građani da koriste svoje pravo, a javne vlasti na bolju transparentnost u radu. Poverenik za informacije od javnog značaja i zaštitu podataka o ličnosti Rodoljub Šabić, rekao je da Srbija mora da uradi još mnogo toga da bi se stvorili uslovi za kvalitetno ostvarivanje prava javnosti da zna i tako dobio neophodan mehanizam za demokratsku kontrolu vlasti i borbu protiv korupcije. „Organi javne vlasti treba da na proaktivnoj osnovi, bez formalnog zahteva za pristup informacijama, učine dostupnim informacije o svom radu, a posebno o raspolaganju javnim novcem”, naglasio je Šabić. Izvršavanje zakonske obaveze svakog državnog organa da izradi Informator o radu i objavi ga na internet prezentaciji, najbolji je način proaktivnog objavljivanja informacija. Rodoljub Šabić je podvukao da će se ove godine insistirati na tome da se ova obaveza proširi i na one organe javne vlasti koji trenutno nemaju zakonsku obavezu da izrade i objave informatore o radu.

Zamenik šefa misije OEBS u Beogradu Tomas Moler izjavio je da je Srbija na putu transparentnosti načinila značajne korake i istakao da je u ovom procesu nezamenljiva uloga medija. On smatra da je među najvažnijim uspesima misije OEBS podrška u osnivanju i radu nezavisnih tela koja štite prava i interese običnih građana i pri tome je posebno naveo kancelarije poverenika, zatim republičkog i pokrajinskog ombudsmana, Agenciju za borbu protiv korupcije i Kancelariju za javne nabavke.

Jačanje uloge poverenika za informacije od javnog značaja Ministar za državnu upravu i lokalnu samoupravu Milan Marković rekao je da je obaveza vlasti da podrži rad nezavisnih institucija, da razvija demokratiju u društvu i da iza sebe ostavi jače nezavisne institucije nego na početku svog rada. Poverenik za informacije od javnog značaja i zaštitu podataka o ličnosti i Zaštitnik građana su dva najbolja dokaza da Srbija napreduje i da je na dobrom putu demokratskog razvoja. Ministar Marković je najavio i treću izmenu zakona do kraja godine, kako bi se još više ojačala uloga poverenika i zaštitnika građana. Posle izmena zakona u maju prošle godine, stvoren je pravni osnov da poverenik za informacije od javnog značaja ima pravo prinudnog izvršenja rešenja i izriwww.pks.rs

canje novčanih kazni, a podnošenje prekršajnih prijava uskoro bi trebalo da postane praktično automatsko.

Komora dva puta nagrađivana Miloš Bugarin, predsednik PKS, podsetio je da je Privredna komora Srbije više puta nagrađivana povodom Međunarodnog dana prava javnosti da zna. Glavno priznanje Poverenika za informacije od javnog značaja za poseban doprinos afirmaciji prava na slobodan pristup informacijama od javnog značaja i transparentnosti u radu, PKS je dobila u 2008. godini, a isto prizanje, samo u kategoriji institucija na nivou cele Republike, uručeno je nacionalnoj asocijaciji srpske privrede za 2009. godinu. On je istakao da PKS nije samo ispunila zakonsku obavezu koju ima kao institucija osnovana zakonom i sa javnim ovlašćenjima poverenim od strane države, već se svih ovih godina ličnim primerom trudila da širi svest i afirmiše pravo na pristup informacijama od javnog značaja. Informator o radu Privredne komore Srbije prvi put zvanično objavljen 11. marta 2008. godine, a nedavno je izmenjen u sladu sa novim uputstvima poverenika za izradu informatora, znatno je dopunjen i redovno se mesečno ažurira. O dobitnicima priznanja povodom Međunarodnog dana prava javnosti da zna odlučivao je kompetentan žiri u čijem sastavu su bili pred-

događaji u pks

Priznanja za javnost rada Najvažnije priznanje i statueta za poseban doprinos afirmisanju prava na pristup informacijama i transparentnost u radu u kategoriji svih organa vlasti dodeljeno je ove godine zaštitniku građana Saši Jankoviću (foto 1). Poverenik za informacije od javnog značaja Rodoljub Šabić, uručio je predsednici Skupštine Srbije Slavici Đukić Dejanović (foto 2) priznanje za doprinos afirmisanju prava na pristup informacijama i za transparentnost u radu u kategoriji najviših organa vlasti. U kategoriji republičkih organa vlasti, priznanje je dobila Narodna banka Srbije, a guverner Dejan Šoškić primio je ovu vrednu nagradu. U kategoriji pokrajinskih organa vlasti, u ime Sekretarijata Vojvodine za međuregionalnu saradnju i lokalnu samoupravu, priznanje je primio sekretar Tomislav Stantić. U kategoriji lokalnih vlasti, priznanje je uručeno zameniku predsednika Opštine Krupanj Saši Bogdanoviću. U kategoriji pravosudnih organa, u ime Apelacionog suda u Novom Sadu, priznanje je primio v.d. predsednika Slobodan Nadrljanski. Komisija je ove godine prvi put dodelila priznanje za najbolji informator o radu. Ta nagrada je pripala Ministarstvu odbrane, a uručena je ministru Draganu Šutanovcu (foto 3). sednici UNS i NUNS, akademski eksperti i predstavnici Koalicije za slobodu pristupa informacijama. Međunarodni dan prava javnosti da zna ustanovljen je 2002. godine, njegovo formalno obeležavanje počelo je posle godinu dana, a u Srbiji se ovaj datum obeležava već šesti put M.N.

www.pks.rs

broj 67

događaji u pks

Najznačajnije zemlje EU za obavezno komorsko članstvo

Solidarnost u jačanju biznisa Na inicijativu komora najznačajnijih zemalja EU (Nemačke, Francuske, Italije, Austrije), ali i ostalih komora sa obaveznim članstvom – članica Evrokomore, formirana je posebna radna grupa koja za cilj ima unapređenje komunikacije prema evropskim institucijama i brendiranje komora

amera je da se istakne uloga ovih institucija koje omogućavaju da glas privrede bude snažan, jačaju solidarnost u okviru ekonomske zajednice svojih zemalja, predstavljaju limitirajući faktor snage države, efikasan servis privrede i imaju značajne prednosti u odnosu na ostale modele udruživanja privrede. Na sastanku grupe na visokom nivou u Briselu, održanom 22. septembra ove godine, učestvovala je i delegacija PKS, koju je predvodio potpredsednik PKS Mihailo Vesović. On je ovaj skup informisao o izmenama Zakona o privrednim komorama u Srbiji i naporima PKS da u tom kontekstu osigura efikasan servis svojim članicama u narednom periodu. Predsednici trgovinskih i industrijskih komora Nemačke, Austrije i Luksemburga, koje će u narednom periodu predsedavati radnom grupom i činiti njen Sekretarijat, izrazili su spremnost da se jedan od narednih sastanaka radne grupe održi u Beogradu i da domaćin bude Privredna komora Srbije. Kao osnovne principe i ciljeve svog organizovanja, komore sa obaveznim članstvom jednoglasno su prihvatile solidarnost, pravovremeno delovanje i dobijanje pune podrške ne samo svojih članica već i državne administracije i političkih aktera. U tom smislu, kao prioritetan, istaknut je zadatak izrade analize dostignuća, koja bi jasno ukazala na značaj i obim zadataka koje realizuju komore koje su osnovane kao institucije javnog prava.

Mihailo Vesović, potpredsednik PKS učestvovao je u Briselu i u radu Grupe poslodavaca Evropskog ekonomsko-socijalnog komiteta, kao i na sastanku visokih predstavnika grupe nacionalnih komora sa obaveznim članstvom u okviru Evrokomore. Članovi Grupe poslodavaca Evropskog ekonomsko-socijalnog komiteta (EESC), jednog od dva formalno uspostavljena konsultativna tela EU, pozdravili su predstavnike PKS, koji su u svojstvu posmatrača prisustvovali sastanku. Na predlog predsednika Grupe poslodavaca Anrija Malosa, skupu se obratio Mihailo Vesović, potpredsednik PKS, koji ih je inforwww.pks.rs

misao o aktivnostima komorskog sistema u PKS, ali i o aktuelnom procesu ekonomskih i društvenih reformi u Srbiji, u funkciji procesa pridruživanja EU. Anri Malos je izrazio zadovoljstvo zbog prisustva predstavnika PKS ovom, ali i narednim sastancima Grupe poslodavaca. Po njemu, praćenje rada Grupe kojom predsedava predstavlja najbolji način razumevanja aktivnosti same EU i uloge koju predstavnici biznisa imaju u jačanju inetegracionih procesa u okviru EU, budući da jačanje biznisa ima ključni značaj za prosperitet društva i kreiranje novih radnih mesta M.N.

događaji u pks

broj 67

Forum o izvorima finansiranja projekata

Isplativo ulaganje u energetsku efikasnost Centralnoevropski forum za razvoj (CEDEF), Ministarstvo infrastrukture i energetike, u saradnji sa PKS i Agencijom za energetsku efikasnost, organizovali su forum o izvorima finansiranja projekata energetske efikasnosti i obnovljivih izvora energije

a ovom izuzetno posećenom Forumu, sa oko 300 učesnika u velikoj dvorani PKS, bilo je reči o fondovima Republike Srbije za finansiranje projekata energetske efikasnosti i obnovljivih izvora energije, kao i o fondovima EU iz zemalja regiona. Stručnjaci državnih institucija i fondova, međunarodnih razvojnih i finansijskih organizacija i komercijalnih banaka, predstavili su modalitete za finansiranje ovih projekata, kao i primere dobre prakse, ali i uspešno realizovane projekte finansirane od strane fondova i banaka. U Nacrtu zakona o racionalnoj upotrebi energije ostalo je sporno finansiranje Fonda za energetsku efikasnost i uvođenje sistema energetskog menadžmenta, izjavio je pomoćnik ministara infrastrukture i energetike Srbije Miloš Banjac. „Predložena rešenja o racionalnoj upotrebi energije po drugi put su poslata ministarstvima na usaglašavanje i očekujem da ćemo za jednu ili dve nedelje dobiti njihova mišljenja, da bi zakon mogao da prođe u potpunosti”, rekao je Banjac. On je ocenio da u obezbeđivanju veće energetske uštede važnu ulogu treba da ima Fond za energetsku efikasnost i sistem energetskog menadžmenta. Cilj Srbije je da do 2020. ostvari uštedu energije od devet odsto, a 2012. godine 1,5 odsto, a ulaganje u energetsku efikasnost je isplativo i investicije se mogu opravdati za tri do pet godina, ili u slučaju složenijih projekata za deset godina. Koordinator projekta za održivi ra-

zvoj u kabinetu potpredsednika Vlade Srbije za evropske integracije Darinka Radojević, rekla je da Nacionalnom strategijom održivog razvoja iz 2008. godine nisu predviđena posebna sredstva za finansiranje projekata održivog razvoja u koji spadaju i energetska efikasnost i obnovljivi izvori energije. Ona je istakla da je to praksa i u svetu i da se sredstva za te namene obezbeđuju iz državnih i lokalnih budžeta, donacija, razvojnih fondova, kredita i drugih načina finansiranja. Slobodan Petrović, sekretar Udruženja energetike i energetskog rudarstva PKS, podsetio je da je Privredna komora Srbije još 2002. godine pokrenula svoje aktivnosti i osnovala Grupaciju za obnovljivu energiju i energetsku efikasnost. Tada se sarađivalo uglavnom sa fakultetima i institutima, kako bi se sprovodila edukacija o važnosti ove teme za celu zemlju. Slobodan Petrović je rekao da se danas stvara i

www.pks.rs

kritična masa privrednih subjekata, čija je delatnost energetska efikasnost i obnovljivi izvori energije, kako sa aspekta proizvodnje, tako i u uslugama koje su u vezi sa ovom oblašću. To su preduslovi da se realizuje i poslednja faza, odnosno da se zatvori finansijska konstrukcija i da se konačno dođe do pune primene u praksi. Jovanka Arsić Karišić, predsednica Upravnog odbora CEDEF, predstavila je jedinstven Vodič za izvore finansiranja energetske efikasnosti i obnovljivih izvora. Namenjen je lokalnoj samoupravi, privredi i domaćinstvima i sadrži po prvi put sistematizovane i na jedno mestu sakupljene informacije o izvorima mogućeg finansiranja projekata energetske efikasnosti i obnovljivih izvora energije. Cilj publikacije je podsticaj većeg obima investiranja u ove projekte i olakšani pristup izvorima finansiranja kroz sistematizovane informacije prezentovane u Vodiču M.N.

broj 67

saradnja sa svetom

Izložba na Samitu nesvrstanih u Beogradu

Nova saradnja sa starim partnerima Potencijalnim partnerima iz sveta nesvrstanih u Palati Srbija predstavilo se 18 srpskih kompanija iz oblasti poljoprivredno-prehrambene, odbrambene, građevinske industrije, elektrotehnike i informacionokomunikacionih tehnologija, farmacije i hemije

ostoji ogroman neiskorišćen potencijal za saradnju srpske privrede sa zemljama Pokreta nesvrstanih, jer kompanije iz Srbije uživaju veliko poštovanje u tim zemljama, na osnovu ranijih pozitivnih iskustava, rekao je potpredsednik Privredne komore Srbije Mihailo Vesović na izložbi u okviru obeležavanja 50 godina Pokreta nesvrstanih, 6. septembra u Palati Srbija. Vesović je istakao da u tim zemljama već postoji otvoreno tržište u oblasti namenske industrije, poljoprivredno-prehrambene industrije, poljomehanizacije, hemijske industrije, a u budućnosti i automobilske industrije. Kao posebno perspektivnu oblast za saradnju, Vesović je izdvojio sektor usluga. Od svih zemalja nesvrstanih, Srbija ima najveću spoljnotrgovinsku razmenu sa Indijom, a – po Vesovićevim

rečima – postoje velike mogućnosti proširenja saradnje sa afričkim i azijskim zemljama, dok je posebno neiskorišćeno tržište Latinske Amerike. „Današnji skup trebalo bi da doprinese ostvarivanju prvih kontakata i verujem da će nakon ovih susreta uslediti niz novih poseta i razmena privrednih delegacija”, istakao je potpredsednik PKS.

Tržište od dve milijarde stanovnika Na izložbi koju su zajednički organizovale Privredna komora Srbije, Privredna komora Beograda i Agencija za strana ulaganja i promociju izvoza (SIEPA), svoje potencijale predstavili su Institut „Torlak”, „Beohemija”, „Galenika” kao i Institut „Mihajlo Pupin”, „Pupin Telekom” i „Vlatacom”, zatim Institut za kuku-

www.pks.rs

ruz „Zemun Polje”, Institut za ratarstvo i povrtarstvo „Novi Sad”, PKB korporacija, IMT, IMR, „Jugoimport SDPR”, Zavod za izradu novčanica i kovanog novca, „Energoprojekt”, „Putevi Užice”, „Amiga”, „Fabrika vagona Kraljevo” i „Ktitor”. Većina ovih kompanija već ima iskustva u saradnji sa zemljama iz Pokreta nesvrstanih, koji danas okuplja 118 punopravnih članica, sa dvadeset posmatrača, među kojima je i Srbija. One čine tržište od blizu dve milijarde stanovnika. Među članicama su i veliki proizvođači i izvoznici nafte, gasa, minerala i drugih sirovina u Africi, Aziji i Latinskoj Americi, koji su važan ekonomski partner najrazvijenijih država – SAD, Japana, Kanade i zemalja zapadne Evrope. Dve zemlje snažnih ekonomija Kina i Brazil, su među državama posmatračima. Po rečima savetnice

saradnja sa svetom

u PKS Zorice Jekić, postoje veliki potencijali da se obnovi i unapredi privredna saradnja u raznim oblastima sa zemljama Pokreta nesvrstanih, među kojima su i brzorastuće svetske ekonomije, kao što su Indija, Indonezija i Južnoarfička Republika. Mirko Marinković, direktor plana i razvoja PKB korporacije, podsetio je da ta kompanija ima veliko iskustvo u radu sa zemljama prisutnim na jubilarnom samitu nesvrstanih. Radili su veliki projekat konsaltinga i inženjeringa u Egiptu, u Alžiru kompletan projekat unapređenja proizvodnje pšenice i semenarstva, vezan za razmnožavanje novih sorti i eksploataciju uz unapređenje novih tehnologija. „U Gani smo radili farmu na hiljadu i po hektara na kojima je krčena savanska flora, u veoma teškim uslovima, koji su bili neobično iskustvo i za nas i za naše traktoriste i mehaničare, a taj posao je bio vredan šest miliona dolara, što je u to vreme bila ozbiljna cifra. U Tanzaniji smo imali farmu gde smo radili uljane kulture, suncokret i soju, koja je bila napravljena kao udžbenik. Isporučivali smo im mehanizaciju, stručnjake, seme, hemiju, a imali smo i saradnju sa domaćim stručnjacima i lokalnim naučnim institucijama. U Gabonu smo napravili veliki ogledni voćnjak sa sistemom zalivanja ’kap po kap’, a mehanizaciju su radili IMT, IMR i Zmaj. Sad bismo mogli da radimo u saradnji sa institutima s kojima već sarađujemo. U Africi postoji interesovanje za kukuruz, a PKB bi mogao da ponudi tehničku asistenciju. Međutim, mi ne znamo na kom nivou su sada naši nekadašnji partneri u tim zemljama, ali ipak smatramo, prema podacima koje dobijamo, da je naša poljoprivreda na višem nivou u oblasti konsaltinga, a naročito u genetici u ratarstvu. Problem je što ne možemo da izvozimo kompletan paket – seme, hemija, mehanizacija, struka. Nekad smo čak mogli da garantujemo i prinose. Ali danas nemamo mehanizaciju i hemiju”, kaže Marinković.

broj 67

Građevinci održavaju kontinuitet Marijana Vasić, predstavnica „Energoprojekt Holdinga”, podsetila je da je ova kompanija decenijama unazad realizovala velike građevinske poslove u nesvrstanim zemljama, gde i danas uspešno posluje preko svojih firmi ćerki. Ona je istakla ugovor, realizovan u avgustu ove godine, vredan 19,7 miliona evra, koji se odnosi na izgradnju dve poslovne zgrade u glavnom gradu Gane, i najavila sličan posao u Ugandi, koji treba da bude realizovan u oktobru ove godine. Ona je rekla da nastupom na ovoj izložbi žele da podsete na svoje mogućnosti, partnere s kojima već sarađuju. „Mi imamo naše kompanije koje nas reprezentuju u većem broju afričkih zemalja i nešto na bliskom istoku, zatim u Kazahstanu, Peruu i drugim zemljama Latinske Amerike. To su zemlje članice nesvrstanih, u kojima smo mi aktivni svih pedeset godina, ali voleli bismo da napravimo i nove kontakte s ministrima i predsednicima koji su došli na beogradski samit. Sedamdesetih i osamdesetih godina prošlog veka u Srbiji je studiralo 3200 studenata iz nesvrstanih zemalja, a oni su danas ugledni građani u svojim zemljama, mnogi i na visokim državničkim ili privrednim pozicijama. Oni još uvek znaju naš jezik i mogu da budu dobar kontakt za obnavljanje privredne saradnje. S druge strane, u „Energoprojektu” imaju obrnute primere. Deca naših radnika, koji su tih decenija radili u nesvrstanim zemljama, tamo su se školovala i stekla kontakte. Imamo kolegu koji je aktivan u Nigeriji, tamo je išao u školu i studirao sa mnogim sadašnjim ministrima i ljudima bliskim predsedničkim krugovima”, kaže Marijana Vasić, i naglašsava da slične kontakte imaju i u drugim afričkim i latinoameričkim zemljama.

Povratiti izgubljene pozicije Na izložbi u okviru Samita nesvrstanih u Beogradu, predstavio se i Zavod za izradu novčanica. Zavod je lider u regionu kad je u pitanju sigurnosna štampa, a već imaju saradnju sa nekim zemljama u Africi. Žele da predstave svoj novi proizvod – automobilske tablice. Predstavnik Industrije mašina i traktora (IMT) Dragan Galečić rekao je da je ta kompanija u prošlosti izvozila na tržišta trećeg sveta, posebno Afrike, gde je bio prenet i deo proizvodnje. U međuvremenu, te pozicije su izgubljene, pa nastupom na izložbi žele da te veze ponovo uspostave i da se saradnja unapredi. Predstavnica „Ktitora” Bojana Stojinović ukazala je da je ta kompanija već imala iskustva u saradnji sa zemljama nesvrstanih, kao što su Turkmenistan, Libija i veliki broj drugih zemalja Azije i Afrike. „Ktitor” u zemlje nesvrstanih izvowww.pks.rs

zi pre svega kancelarijski nameštaj za opremanje svih vrsta poslovnih prostora, ali i nameštaj za opremanje bolnica, obdaništa i drugih javnih institucija. „Ova konferencija je jedinstvena prilika da se obnove stari i naprave novi kontakti za sve vidove saradnje i da se razmene iskustva”, ocenila je Stojanović. Pomoćnik generalnog direktora „Fabrike vagona Kraljevo” Zoran Minović istakao je da ta kompanija ima tri projekta na kojima sarađuje sa Kongom, pre svega na izvozu različitih vrsta vagona. „Želimo da proširimo poslovanje na Angolu, Gabon i druge afričke zemlje”, rekao je Minović. „Radili smo sa zemljama Bliskog istoka, Sirijom, Irakom, Iranom, afričkim zemljama. Očekujemo da se ponovo predstavimo tim kupcima, jer nove generacije i ne znaju za našu saradnju”, istakao je Minović Mirjana Stefanović

broj 67

gost koraka

Miloš Đurković, predsednik Američke privredne komore u Srbiji (AmCham)

Decenija uspešnih promena Tema pristupanja evropskim integracijama ostaće broj jedan za Srbiju, a Američka privredna komora namerava da u narednom periodu pruži svoj puni doprinos ubrzanju ovog procesa. Pored toga, naš fokus biće i na radnom zakonodavstvu, problemima oko zemljišta i kolektivnih ugovora, u smislu smanjenja administrativnih troškova, što je važno kompanijama koje već rade u Srbiji, kaže Miloš Đurković, presednik AmCham

merička privredna komora u Srbiji (AmCham) u poslednjoj deceniji dala je značajan doprinos domaćoj privredi u domenu unapređenja opšte poslovne klime, privlačenju stranih investicija i institucionalizaciji konstruktivnog dijaloga između privrednika i predstavnika vlasti. U mesecu jubileja AmCham-a u Srbiji, o ostvarenim uspesima i budućim planovima razgovarali smo sa novim predsednikom Američke privredne komore Milošem Đurkovićem. Pre svega, čestitamo na ovako značajnom jubileju. Kada pogledate deceniju koja je za nama, da li možete da nam navedete koji su najveći uspesi Komore? Hvala na čestitkama. Kada je AmCham počinjao sa radom, 2001. godine, Srbija je bila daleko od puta na kojem se trenutno nalazi. Stranih investicija i kompanija nije bilo, a sami investitori su Srbiju, zajedno sa čitavim okruženjem, karakterisali kao nesigurnu. Od samog početka, naš cilj bio je da svojim delovanjem doprinesemo da Srbija bude zemlja koju će investitori smatrati dobrom destinacijom za plasiranje kapitala. Danas okupljamo više od 160 američkih, međunarodnih i domaćih kom-

panija, čije su investicije do sada premašile devet milijardi evra, zahvaljujući čemu je zaposleno više od 60.000 ljudi. Ipak, najvažnijim uspehom smatramo institucionalizaciju konstruktivnog i stalnog dijaloga privatnog i javnog sektora, kao i činjenicu da smo postali evaluator ekonomskih reformi s najvećim integritetom u Srbiji. U našoj zemlji postoje i druga slična poslovna udruženja čiji je cilj, takođe, unapređenje poslovne klime, smanjivanje birokratskih procedura i slično. Da li postoji prostor za saradnju svih tih udruženja? Razna poslovna udruženja formirala su se i razvijala tokom prethodnih godina, međutim, ono što je važno jeste da je cilj svih privrednih udruženja jedinstven, a ko će se izboriti ili omogućiti promene nije toliko važno, sve dok rezultati ne izostaju. Trudimo se da uvek otvaramo prostor za saradnju sa sličnim organizacijama, da svoja iskustva prenesemo drugima i pružimo svu pomoć i savete. Neophodno je da zajedno radimo na važnim pitanjima za privredu i da to mora biti prioritet Vladi, poslovnim udruženjima, ali i svakom pojedincu. www.pks.rs

Spomenuli ste da je Američka privredna komora institucionalizovala dijalog između privrede i vlasti. Kako se to konkretno odražava na privredu? Pomenuta institucionalizacija dijaloga privatnog i javnog sektora jeste u funkciji ubrzanja ekonomskih reformi. U odnosima sa Vladom Srbije, od nekoliko sastanaka godišnje u početku našeg delovanja, samo za vreme mandata ove Vlade AmCham je institucionalizovao dijalog sa predsednikom Vlade dva puta godišnje i obavio preko 60 sastanaka na različitim nivoima, u okviru svih delova državne administracije koje imaju efekta na razlitiče grane privrede. Tako uspostavljena komunikacija s Vladom rezultovala je u pozitivnim izmenama preko 30 propisa, dok značajan broj čeka formalno usvajanje. U prvoj deceniji postojanja, AmCham je dao konstruktivne sugestije i komentare za unapređenje oko 80 zakona i podzakonskih akata iz oblasti privrednog zakonodavstva čijim bi se izmenama olakšalo poslovanje stranim i domaćim investitorima. Pored toga, održano je preko 150 sastanaka, konferencija i okruglih stolova s kreatorima ekonomske politike, i preko 30 konferencija, seminara i treninga

gost koraka

broj 67

Miloš Đurković, predsednik AmCham u Srbiji Miloš Đurković imenovan je početkom oktobra 2011. za predsednika Američke privredne komore u Srbiji, gde je donedavno obavljao funkciju prvog potpredsednika. Đurković je proveo više od 16 godina u informaciono- telekomunikacionoj industriji u Srbiji i okolnim zemljama, a trenutno je generalni direktor kompanije „Hewlett Packard” Srbija. Tokom svoje dugogodišnje karijere, obavljao je i funkciju generalnog direktora IBM-a u Srbiji i bio direktor predstavništva kompanije CISCO Systems, odgovoran za poslovanje u Srbiji, Crnoj Gori, Makedoniji i Albaniji. Đurković je diplomirao na Elektrotehničkom fakultetu beogradskog univerziteta, bio je član Upravnog odbora NALED-a i aktuelni je član Udruženja korporativnih direktora Srbije. Kao dugogodišnji sportista, član je Upravnog odbora veslačkog kluba „Crvena zvezda”. Oženjen je i ima dvoje dece. namenjenih podizanju kapaciteta državnih službi u sprovođenju novih zakona. Još jedan od načina na koji AmCham utiče na donošenje zakona usmerenih ka poboljšanju privrednog ambijenta je putem svojih odbora i radnih tela. Da li su vaši predlozi prihvatani? Tačno je da AmCham svoj rad obavlja dobrim delom preko Odbora za unapređenje poslovne klime koji doprinose rešavanju zajedničkih regulatornih problema kompanija. Primera radi, Odbor za zaštitu prava intelektualne svojine angažovao se na unapređenju i kompletiranju pravnog okvira kojim se reguliše ova oblast, a Odbor za ljudske resurse uzeo je učešče u izgradnji moderne regulative iz oblasti radnog prava. Odbor za zdravstvo doprineo je usvajanju izmena Zakona o zdravstvenoj zaštiti i Zakona o lekovima i medicinskim sredstvima. Dodatno, AmCham-ov Odbor za finansije je značajan sagovornik Narodne banke Srbije i Ministarstva finansija u procesu donošenja finansijskih zakona i podzakonskih akata, a sugestije našeg Poreskog odbora su implementirane u Zakon o PDV-u, Zakon o porezu na dobit i Zakon o porezu na dohodak. Konačno, uloženi su i kon-

struktivni napori u cilju poboljšanja teksta Zakona o planiranju i izgradnji sa oko sto priloženih komentara i organizovanjem ili učestvovanjem na desetak javnih rasprava na tu temu. Kako ocenjujete saradnju Američke privredne komore i Privredne komore Srbije? Da li nam možete navesti primere te saradnje? Saradnja između AmCham-a i Privredne komore Srbije (PKS) uspešno traje već niz godina. U tom smislu, imali smo više prilika da sarađujemo s Privrednom komorom Srbije. Konkretno, u julu 2011. godine, AmCham je zajedno sa PKS, Savetom stranih investitora i Poslovnim klubom „Privrednik” poslao pismo Evropskom komesaru za proširenje, povodom Odluke kosovske administracije u Prištini, kojom se zabranjuje ulaz robe iz Srbije, ističući da se tom merom krši CEFTA sporazum, koji je potpisan 2006. godine. Dodatno, u okviru nedelje poslovne etike, koju je AmCham organizovao u junu 2010. godine, AmCham-ov gost, ekspert za poslovnu etiku Geri Edvards (Gary Edwards) održao je predavanje i radionicu za članove PKS, na temu uloge etičkih centara i njihovog značaja za poslovni sektor. U 2009. godini AmCham, Savet stranih investitora i PKS poslali su zajednički www.pks.rs

dopis Predsedniku Vlade povodom proširenog dejstva Opšteg kolektivnog ugovora. Konačno, tokom 2008. godine u organizaciji Privredne komore Srbije, zajedno sa predstavnicima PKS i NALED-a obavili smo niz poseta opštinama u Srbiji i držali predavanja na temu Međunarodne kompanije i lokalni razvoj. Kako vidite rad komore u godinama koje dolaze i šta će biti prioritet u tom smislu? Tema pristupanja evropskim integracijama ostaće broj jedan za Srbiju, a Američka privredna komora namerava da u narednom periodu pruži svoj puni doprinos ubrzanju ovog procesa. Pored toga, naš fokus biće i na radnom zakonodavstvu, problemima oko zemljišta i kolektivnih ugovora, u smislu smanjenja administrativnih troškova, što je važno kompanijama koje već rade u Srbiji. Uvođenje ovih promena veoma je važno za buduće investicije. Konačno, trudićemo se, kao i do sada, da dajemo predloge koji mogu olakšati rad privredi i poboljšati poslovnu klimu, što bi u krajnjem cilju rezultovalo privlačenjem novih investicija, a Srbiju zadržalo na putu promena i napretka B.Č.

broj 67

industrija

Tekstilna i kožarska industrija Srbije

Povećanje izvoza uprkos teškoćama Imajući u vidu sve potpisane Sporazume o slobodnoj trgovini, Srbija postaje vrlo atraktivna destinacija za kupce iz Evropske unije, kao i za zemlje u našem najbližem okruženju. Tekstilci traže bolji ambijent za poslovanje, manje dažbine i olakšice za zapošljavanje radnika

ekstilna industrija Srbije, koja je nekada bila vodeća privredna grana, posluje s puno problema. Zatvorene su fabrike, radnici su ostali bez posla, roba iz uvoza guši domaće tekstilce. Oni koji su opstali, uglavnom se bave lon-poslovima da bi preživeli. Ova industrija je bila i ostala jedna od značajnijih grana prerađivačke industrije. Po broju registrovanih preduzeća, u industriji Srbije ovaj sektor je učestvovao sa 9,85 odsto od sveukupno registrovanih firmi, a po broju zaposlenih sa 11,68 odsto. Tekstilci traže da se ukinu carine na repromaterijale za kožarsku i tekstilnu industriju, zatim da se smanje fiskalne dažbine i da im se obezbeđuju izvozne garancije. Što se tiče problema, oni ukazuju i na neizmirena dugovanja između dobavljača sirovina i proizvođača gotove robe,

zatim na nezavršenu ili lošu privatizaciju nekih firmi. U izvozu Srbije ovaj sektor učestvuje sa 8,28 odsto, a u uvozu sa 7,95 odsto. U njemu je sad zaposleno ukupno 25.484 radnika. Kraj 80-ih i početak 90-ih bile su zlatne godine za tekstilnu industriju Srbije. Godine 1991. ukupan broj zaposlenih u ovoj grani bio je 118.647 ili 16,1 odsto, a vrednost izvoza tekstilnih proizvoda bila je 890,5 miliona dolara ili 19 odsto ukupnog izvoza. Mirko Todorović, vlasnik ,,Todora” priča da je u vreme stare Jugoslavije stopa poreza i doprinosa na lične dohotke u ovoj industriji bila od 28 do 30 odsto. „Tada smo imali takozvane robne kredite, gde dobijete povoljan kredit za uvoz repromaterijala, a pravdate ga u izvozu carinskom deklaracijom, odnosno konvertibil-

Pitanja i odgovori Proizvođači u tekstilnoj industriji imaju i primedbe na favorizovanje stranih investitora kod subvencija za zapošljavanje nove radne snage. Ministar Ćirić na takvu primedbu kaže da se domaćim kompanijama u tekstilnoj industriji po jednom radniku odobravaju subvencije u proseku od 3.833 evra, dok su strane firme dobijale 3.800 evra po radniku. Dakle, kaže on, domaće i strane firme su ravnopravno dobijale sredstva iz budžeta. Proizvođači iz ove grane industrije navode da su za proteklih nekoliko godina takse za isticanje firme povećane za oko 700 odsto, a takse za korišćenje građevinskog zemljišta za 400 do 600 odsto! Predstavnici 60 firmi iz industrije tekstila, kože, obuće i odeće traže i ukidanje carina na uvoz repromaterijala za proizvodnju koja je namenjena izvozu i podršku države u jačanju likvidnosti. Oni traže i promene u obrazovanju koje bi omogućile da se dobiju kvalifikovani radnici. www.pks.rs

nim prilivom. U to vreme, tekstilna industrija, kao retko koja, radila je na 100 odsto tržišnim osnovama, jer smo imali fantastičan izvoz. Mi smo tada izvozili tuce košulja za 32 dolara, što je oko 2,5 dolara po komadu. Danas taj sistem na neki način simuliraju Kinezi”, navodi Todorović.

Suficit sa EU „Međutim, kriza koja nije mimoišla Srbiju, ostavila je duboke tragove u ovoj industriji”, kaže sekretar Udruženja industrije tekstila, odeće, kože i obuće Privredne komore Srbije Vesna Vasiljević. Primera radi, u vremenu januar–juni u 2011. godini, u proizvodnji tekstila ostvaren je pad proizvodnje od 18,2 odsto, a zabeležen je i pad zaliha, kao i pad prodaje. S druge strane, u proizvodnji gotovih odevnih predmeta ostvaren je rast proizvodnje od 8,8 odsto, pad zaliha i rast realizacije za čak 12,5 odsto. Po rečima Vesne Vasiljević, ukupno u tom periodu u tekstilnoj industriji Srbije ostvaren je izvoz u vrednosti od 300 miliona dolara, što je više za 29,1 odsto i pokrivenost uvoza izvozom iznosi 68,6 odsto. ,,Gotovi odevni predmeti, nakon stupanja na snagu Sporazuma o slobodnoj trgovini tekstilom sa EU, jula 2005. godine, postali su jedan od vrlo važnih proizvoda u izvozu Srbije. Nakon gvožđa, čelika, povr-

industrija

Govor brojki Prema podacima Ministarstva ekonomije, na osnovu uredbe o privlačenju stranih investitora do sad je finansijski podržan 21 investicioni projekat iz tekstilne industrije u ukupnoj vrednosti od 174 miliona evra. Ukupan iznos odobrenih subvencija za te projekte iznosi 33,5 miliona evra, a pomoću njih posao je dobilo 6.525 radnika. Iz industrije obuće do sada je finansijski podržano šest investicionih projekata, i to sve za domaće kompanije. Ukupan iznos odobrenih podsticajnih sredstava je 2,27 miliona evra, dok je posao dobilo 976 radnika. Ministarstvo ekonomije navodi da je učešće tekstilne u industriji Srbije 2,46 odsto, a sa brojem od 27.000 zaposlenih u 1.554 tekstilna preduzeća, oni čine 2,18 odsto zaposlenih u industriji. ća i voća, najviše dolara oni donose. Suficit na ovom artiklu u spoljnotrgovinskom prometu Srbije sa EU od nekoliko desetina miliona dolara, konstantno se beleži u proteklih šest godina. Za prvih šest meseci ove godine, samo industrija kože i obuće ostvarila je izvoz u vrednosti od 148 miliona dolara, što je za 44,8 odsto više nego u istom periodu prethodne godine. Pokrivenost uvoza izvozom je 80,3 odsto. Suficit od par miliona dolara prisutan je i u spoljnotrgovinskom prometu Srbije kožnom obućom, a fabrika obuće FALK EAST iz Knjaževca proglašena je od SIEPE za najvećeg izvoznika Srbije u 2009. godini”, navodi Vesna Vasiljević.

industriju Srbije u Evropi čine prepoznatljivom privatne firme koje upošljavaju u proseku sto radnika,

Izvoz za EU Od nekadašnjih velikih firmi u Srbiji još uvek posluje ,,Jumko”, dok su firme poput ,,Kluza”, ,,Beka”, ,,Ljubiše Miodragovića”, nestale. Do veliklog pada tekstilne industrije došlo je, pre svega, zbog nekvalitetno sprovedene privatizacije. Privatizaciju su radili ljudi koji se nikada ovim poslom nisu bavili, pa nisu ni znali ni mogli da traže adekvatne strateške partnere koje su mogli naći, da su znali kako. Bilo je tokom ovih proteklih deset godina vrlo dobrih inostranih firmi koje su htele da uđu u privatizaciju velikih tekstilnih kombinata, ali menadžmenti tih preduzeća nisu prepoznali ponuđene šanse. Danas tekstilnu www.pks.rs

broj 67 imaju dobar menadžment, dobre informacije iz sveta mode i dizajna, i dobre alate. Pored domaćih, u Srbiji posluje i nekoliko poznatih stranih kompanija među kojima su ,,Kalcedonija”, ,,Pompea”, ,,Falke”, ,,Veli golden lejdi”, ,,Beneton”… Sporazum o slobodnoj trgovni tekstilom sa EU bio je jedini bilateralni sporazum koji je Srbija imala sa EU i rezultati postignuti u ovoj grani privrede su više nego evidentni, jer 70 odsto srpskog izvoza tekstila i obuće ide u EU. Stupanjem na snagu Prelaznog trgovinskog sporazuma sa EU kao i Sporazuma sa EU i

broj 67

Prezentacija industrije tekstila u Austriji

Predstavništvo Privredne komore Srbije u Beču organizovalo je 5. oktobra prezentaciju tekstilne industrije iz Srbije koja se bavi izradom radnih odela, sa ciljem pospešivanja poslovnih veza i plasiranja ovih proizvoda na austrijsko tržište. Prezentacija je po prvi put u Beču održana na inicijativu konzorcijuma sačinjenog od četiri firme iz Srbije, na čelu sa vlasnikom preduzeća S&D Slobodanom Okulićem iz Stare Pazove. Konzorcijum čine i preduzeća „Jugoteks” Smederevo, DDM iz Beograda i „Milteks” iz Loznice. Vlasnik firme S&D objašnjava da je već odavno njihova namera da svoje proizvode plasiraju na austrijsko tržište. „Tri godine već radimo na tome da Sporazuma o slobodnoj trgovini sa Turskom, kao i datom mogućnošću primene dijagonalne kumulacije porekla roba Turska–Srbija– EU–zemlje CEFTE, obezbeđen je pristup preduzetnicima ovog sektora na tržište od blizu 80 miliona potrošača. Ekonomska i finansijska kriza, zatim događaji u zemljama Severne Afrike, sa kojima je EU imala uspostavljenu dijagonalnu kumulaciju porekla roba još od 2005, odnosno 2006. godine, naterala je kupce EU da svoje proizvodne naloge u Kini, Indiji, Pakistanu, zemljama kao što je Egipat, Tunis, Maroko, smanje i da proizvodnju artikala ovog sektora preusmere na području zemalja Balkana. Srbija stoga postaje vrlo atraktivna destinacija

industrija

uđemo na austrijsko tržište. Imali smo razgovore sa austrijskim privrednicima i ranije, međutim, oni su tada bili rezervisani kada je u pitanju poslovanje sa firmama iz Srbije. Ove godine smo aktivno počeli promociju naših proizvoda i izlagali smo u Frankfurtu na Sajmu tekstila u maju mesecu, a sada i u Austriji predstavljamo naše proizvode”, objasnio je Okulić. On je takođe najavio da su planovi da ovaj konzorcijum do Nove godine otvori svoje predstavništvo u Beču. Firme iz Srbije koje zapošljavaju oko 200 radnika, bave se zaštitom na radu, proizvodnjom HTZ opreme, radnih uniformi i pratećih programa. Direktorka predstavništva Privredne komore Srbije u Austriji Vera Vidović podsetila je na dugogodišnje privredne odnose između Austrije i Srbije i da 300 austrijskih firmi veoma uspešno posluju u Srbiji. Ona je izrazila zadovoljstvo prvim predstavljanjem tekstilne industrije iz Srbije u Austriji. Sekretar Udruženja industrije tekstila, odeće, kože i obuće u Privrednoj komori Srbije Vesna Vasiljević, podsetila je da se industrija tekstila u Srbiji smatra jačom granom prerađivačke industrije. „Sporazum o slobodnoj trgovini tekstilnim proizvodima sa Evropskom unijom stupio je na snagu 1. jula 2005. godine, kao jedan od prvih sporazuma. Od tada se izvoz popeo sa 256 na gotovo 600 milona dolara”, ukazala je ona. Tokom prezentacije prikazan je i kratki film o tekstilnoj industriji u Srbiji, a nakon toga su manekeni prošetali u radnoj odeći koju proizvode ove četiri firme.

za kupce EU, kao i zemlje u našem najbližem okruženju.

Zalaganje i obećanje ministra Uz teškoće, tekstilci ostvaruju i uspehe, koji bi mogli biti mnogo veći. Radi se o intenzivnoj grani proizvodnje, ali je cilj da ova grana postane konkurentnija na svetskim tržištima. I Grupacija proizvođača medicinskih sredstava PKS, imajući u vidu probleme vezane za snabdevanje zdravstvenih ustanova medicinskim sredstvima, kao što su gaza, sterilni zavojni materijali, u svom programu rada apostrofirala je izradu strategije pokretanja domaće proizvodnje ovih deficitarnih artikala. Ministar ekonomije Nebojša Ćirić kaže da ne veruje da će pre srediwww.pks.rs

ne 2012. godine biti smanjena stopa poreza i doprinosa na zarade. On ističe da se zalaže da porezi i doprinosi na zarade budu smanjeni na 50 odsto, a trenutno su od 62 do 64 odsto. „U ovoj godini nije bilo moguće smanjiti poreze i doprinose zbog punjenja budžeta Srbije, ali sam ubeđen da će se to smanjenje desiti”, navodi on. On je najavio da će Vlada Srbije doneti uredbu kojom će rokovi plaćanja biti ograničeni na 45 do 60 dana, što je i ostvareno. I predsednik PKS Miloš Bugarin ističe da sektor tekstilne i kožarske industrije zaslužuje posebnu pažnju države, jer je zabeležio značajne izvozne rezultate u prvoj polovini 2011. godine, a pojedini faktori su čak zabeležili i suficit u izvozu B.Gulan

industrija

broj 67

Akcija PKS

Energija iz peleta i briketa Bilo bi realno da se u Srbiji proizvodi 500.000 tona peleta, a sad imamo samo 10 odsto od toga. Za pokretanje proizvodnje i uvođenje peleta kao energenta, potrebna je akcija s jednog mesta

Privrednoj komori Srbije formirana je Sekcija proizvođača peleta i briketa na bazi biomase i termotehničkih postrojenja i opreme. Ova Sekcija delovaće u okviru Grupacije za obnovljive izvore energije i energetske efikasnosti PKS. Potpredsednica PKS Vidosava Džagić kaže da formiranje Sekcije ima za cilj održivo korišćenje prirodnih resursa, odnosno otpada od drveta, povećanje priliva investicija, razvoj malih i srednjih preduzeća, razvoj ruralnih sredina i nerazvijenih područja. Za realizovanje ovog projekta, koji je pokrenula PKS, potrebna je saglasnost i pomoć na nivou cele države. Takođe, potrebno je regulisati odnose s javnim preduzećima u Srbiji, odnosno uspostaviti javno-privatna partnerstva. Zbog ostvarenja ciljeva ovog projekta, PKS je pokrenula inicijativu za smanjivanje PDV na pelete i brikete. Pored toga, potrebne su i subvencije države, odnosno njena pomoć za proizvodnju opreme. Uz sve to, nužne su i mere državne politike za uvođenje peleta za proizvodnju i korišćenje alternativne energije. Dakle – potrebno je smanjiti PDV na pelete, nužan je dogovor o zajedničkom delovanju s predstavnicima javnih predzeća, mnogo se očekuje i od izmena Zakona o javnim nabavkama. Zatim, potrebna je i edukacija – koji vid energije izabrati za grejanje. Savetnik premijera Republike Srbije dr Petar Škundrić istakao je da postoji uredba vezana za korišćenje obnovljivih izvora energije. Po njegovim rečima, mi imamo velike količine biomase, koja predstavlja najveći resurs koji je najmanje iskorišćen. „Zalažem se za celovito

Blago na njivama Posle poljoprivrednih radova u Srbiji na njivama ostane oko 12 do 15 miliona tona poljoprivrednih otpadaka! Primera radi, seljaci posle žetve pšenice najčešće pale strnjiku. Šteta je što to bogatstvo izgori, a postoji i velika opasnost da se prošire požari. Zbog toga se svake godine preporučuje da se to bogatstvo ne pali, već da se balira i koristi kao gorivo. Procene ukazuju da bi se sakupljanjem tih otpadaka, njihovim baliranjem i upotrebom za gorivo, moglo uštedeti oko 1,6 miliona tona dizel goriva! rešenje ovog problema u kome važnu ulogu ima država”, rekao je Škundrić i dodao da proizvodnja peleta treba da bude obuhvaćena podsticajima države. Korišćenjem energije dobijene iz ovih alternativnih izvora mi možemo postati i njeni značajni izvoznici. Primera radi, dodao je on, bilo bi realno da proizvodimo oko 500.000 tona peleta, a mi sad imamo samo 10 odsto od toga. Problemi u ovoj oblasti moraju se rešavati celovito i na jednom mestu. Vlasnik POINT GROUP INT d.o.o. Zoran Drakulić naglasio je da ima firmu koja godišnje proizvodi oko 35.000 tona peleta, a cilj je da se dostigne 50.000 tona. U toj fabrici zaposleno je 50 radnika. Po njegovim re-

www.pks.rs

čima, čak 90 odsto ove proizvodnje se izvozi. Inače, u Italiji se proizvede oko 1,6 miliona tona peleta godišnje, a mi bismo bili zadovoljni kada bi utrošili 100.000 tona. To bi nam donelo znatne uštede u korišćenju skupe energije, nafte, gasa i struje. Državni sekretar u Ministarstvu životne sredine Bojan Đurić istakao je da Srbija u budućnosti mora računati na korišćenje energije iz ovih izvora. Za to su investicije poželjne, moguće i ostvarljive, rekao je on. Po rečima pomoćnika ministra poljoprivrede Gligorija Veselinovića, obnovljivi izvori energije su budući regionalni biznis B. Gulan

broj 67

žensko preduzetništvo

Porodična manufaktura po visokim standardima

Moj radni dan izgleda divno! Prvo treba napraviti plasman, pa iz osnovnih sredstava koje je napravilo preduzeće – finansirati razvoj. Na osnovu iskustva mog oca, ovo je dobitna kombinacija i ja sam je prihvatila, kaže Marina Milović, ambasadorka ženskog preduzetništva

eđu deset dama koje su u Srbiji izabrane za ambasadorke ženskog preduzetništva, jedna od najmlađih je dvadesetsedmogodišnja Marina Milović, menadžer marketinga preduzeća „Maja Promet” d.o.o. iz Beograda. „Maja Promet” je porodično preduzeće, koje je osnovao Marinin otac 1991, a Marina je izabrala da ostane u porodičnom poslu, uprkos mogućnostima koje joj je otvorilo završavanje fakulteta u Milanu, jednog od pet najprestižnijih ekonomskih fakulteta u svetu, gde je bila stipendista italijanske vlade. Marina kaže da voli da bude svoj na svome, u svojoj zemlji, u svojoj firmi. Preduzeće u kome rade i Marinini brat i majka, bavi se proizvodnjom, ambalažiranjem i prometom meda i drugih pčelinjih proizvoda. Na pitanje kako izgleda njen radni dan, Marina odgovara: „Moj radni dan izgleda divno!”

Optimizam i elan sadržani u ovom odgovoru, potpuno opravdavaju Marinin izbor za jednu od deset predstavnica Srbije u projektu Evropske komisije Evropska mreža ambasadora ženskog preduzetništva.

Sertifikovani za izvoz „Pre nego što je osnovao svoje preduzeće, moj pokojni otac bio je direktor pčelarske zadruge”, kaže Marina i dodaje da zbog toga oni i danas vrlo aktivno sarađuju s pčelarima, koji su nosioci primarne proizvodnje meda. Ova porodična manufaktura sa deset stalno zaposlenih, spada u mala preduzeća, ali na godišnjem nivou preradi 500 do 600 tona meda, a to su značajne količine koje prodaju i na domaćem i na izvoznom tržištu. Rade otkup, preradu, pakovanje i plasman proizvoda u integrisanom prostoru koji www.pks.rs

ima 400 kvadratnih metara i dodatne prostore u kojima se radi otkup i skladištenje meda. Kad rade u tri smene, u stanju su da upakuju tri do četiri tone meda dnevno. S obzirom na to da se veliki deo izvozi, objekat je morao da bude registrovan od strane Ministarstva poljoprivrede. Dobili su svoj izvoznički broj, prvi u Srbiji među proizvođačima meda uveli su standarde HACCP i ISO 9001. Sertifikovani su i od strane TIV, nemačkog sertifikacionog tela čiji sertifikat važi na celoj teritoriji Evropske unije. Ministarstvo poljoprivrede, preko Uprave za veterinu, vrši svakodnevne kontrole i audite na dnevnom, mesečnom i šestomesečnom nivou. Dolazi komisija iz Evropske unije. Traži se da poreklo proizvoda po lot-broju bude ispraćeno od košnice do krajnjeg kupca. „Najviše gotovih proizvoda izvozi-

žensko preduzetništvo

Žene su u poslu manje emotivne od muškaraca Želela bih da ohrabrim žene – ako imaju dobru ideju, ako su temeljne i postojane u radu, to mora dati rezultat. Žene su u poslu snalažljivije, manje emotivne i manje sujetne. Sujeta je u poslovnim odnosima veliki problem i uglavnom se javlja među muškarcima. Ženaprvo mora da pronađe lični pečat, ono za šta je talentovana i bogomdana, a zatim da prati svoj san i svoj cilj. Ne treba odustajati ako uspeh ne dođe u prvoj, drugoj ili trećoj godini. Ali istrajnost i trud moraju da daju rezultat. Mislim da rad, red i disciplina donose rezultat, ali bez ljubavi prema poslu, on nema smisla. Ja srećna odlazim na posao, kaže Marina Milović. mo u bivše jugoslovenske zemlje, Makedoniju, BiH i Crnu Goru. Evropska unija uglavnom traži sirovinu, robu u buradima koju oni procesuiraju. To je najlakši posao, ali mi, koji želimo da zastupamo organsku hranu iz Srbije, u kojoj još nema genetski modifikovanih organizama, voleli bismo da i na tom zahtevnom tržištu prodamo zapakovan proizvod, tako da na njemu piše da je proizveden u Srbiji. Imamo puno zahteva od država Evropske unije da pravimo ekskluzivne proizvode koji će se prodavati u prodavnicama zdrave hrane. Nije nemoguće, ali zahtevi su vrlo visoki. Sada smo na sajmu Kulinarija uspostavili kontakte sa poslovnim ljudima iz SAD koji su voljni da uvezu zapakovane proizvode, a rade na teritoriji grada Čikaga, gde živi velika zajednica Srba”, kaže Marina Milović, ambasadorka ženskog preduzetništva.

Vraćanje primarnoj proizvodnji Marina je optimista, veruje da Srbija može da bude zemlja čija će hrana s geografskim poreklom postati ekskluzivna u svetu. Da bi se podstakla proizvodnja meda, potrebna je temeljna edukacija primarnih proizvođača. Marina smatra da je trebalo prvo da se uradi standardizacija primarne proizvodnje, pa tek onda prerade, jer je ovako teško integrisati. Podsticajne mere postoje, postoje subvencije po kilogramu prodatog meda, kao i po košnici,

ali nisu usklađene s potencijalom pčelarske proizvodnje. Potrebno je da svaki primarni proizvođač ima svoj objekat za vrcanje i skladištenje. To je mali objekat, ali početni trošak za malog pčelara je veliki. A kod nas je 80 odsto pčelara hobista, koji imaju 15 do 50 košnica, kaže Marina i dodaje da mi nemamo, kao Australija, pčelare koji imaju po 5000 košnica. „Maja Promet” za sada nema primarnu proizvodnju, ali Marina tvrdi da će od proleća imati svoje košnice. „Planiram da krenem sa 50 košnica, na teritoriji Vojvodine, u blizini Beograda, ali bih volela da jednog dana imam nekoliko hiljada košnica. Bitno je vratiti se prirodi. Neki mi kažu: umesto da ideš napred i praviš veliki preradni pogon, ti ideš unazad. Moja logika poslovanja je drugačija. U Srbiji postoji pet preradnih pogona koji imaju deset

broj 67 puta veće kapacitete nego što im je godišnja prodaja. Ljudi se uglavnom zalete, uzimaju velike kredite, zadužuju se, prave velike preradne pogone. Mislim da je bolje ići korak po korak – prvo treba napraviti plasman, pa iz osnovnih sredstava koje je napravilo preduzeće – finansirati razvoj. Tržište je nestabilno, a konkurencija sve veća. To počinje da biva oštra borba u kojoj treba da opstanemo. Vraćanjem primarnoj proizvodnji, osiguravam sebi najbitnije – kvalitetnu sirovinu, a od toga će se praviti profit. Onoga ko tek počinje posao, savetovala bih da ne počinje s prevelikim investicijama, prevelikim zalogajima i ambicijama. Neki ekonomisti takvo razmišljanje opisuju kao manjkavost, ali prihvatila sam iskustvo svog oca, po kome je ovo dobitna kombinacija. Na osnovu ove poslovne filozofije, preduzeće „Maja Promet” u ekonomsku krizu ušlo je sa 98 odsto finansiranja sopstvenim sredstvima, tako da nisu imali velike probleme. Izbor za ambasadorku ženskog preduzetništva i boravak u Briselu Marina smatra velikom čašću. „Pored zarade koja se ostvari u poslu, važna su i priznanja. Mislim da rad, red i disciplina donose rezultat, ali bez ljubavi prema poslu, on nema smisla. Ja srećna odlazim na posao”, kaže Marina Milović Mirjana Stefanović

Bagremov med – raritetna hrana Bagremov med dobija se samo na teritoriji Srbije, Rumunije i Bugarske, zato što su bagremove šume svuda u Evropi posečene. To nije kvalitetno drvo, retko se koristi u preradi, ali za med je fantastično. Zato je ta specifična vrsta meda pravi raritet. Srbija je u protekle dve godine imala ekspanziju primarne pčelarske proizvodnje, otkupne cene su skočile i to je unosan i isplativ posao. Na svetskom nivou dešavaju se pomori pčela i pčelarstvo kao grana ima tendenciju da nestaje. To je tragičan podatak. Pčele su nezamenjive kod oprašivanja, a zbog upotrebe pesticida, genetski modifikovanih biljaka i drugih sredstava kojima se biljke štite, pčele nestaju. Takođe, određene vrste hibridnog suncokreta uopšte nisu medonosne, a suncokretov med je zanimljivog ukusa i najviše se koristi u industrijskoj proizvodnji, kaže Marina Milović. www.pks.rs

broj 67

uspešni

Da svet bude bolje mesto

Evropska komisija nagradila srpsko „Drvo” Inovacija iz Srbije „Drvo jagode” prvi projekat Evropske unije u 2011. za smanjenje javne potrošnje. Tim studenata inovatora Univerziteta u Beogradu „Strawberry Energy”, prerastao u kompaniju koja posluje na bazi svoje inovacije

novacija grupe studenata Univerziteta u Beogradu, „Strawberry Tree” („Drvo jagode”), koja predstavlja prvi javni solarni punjač mobilnih telefona na svetu, izdvojila se iz jake konkurencije 309 projekata na takmičenju Evropske komisije u Briselu i osvojila prvo mesto. Tim srpskih studenata svojim projektom uspeo je da se plasira u finale 25 najboljih od 309 prijavljenih radova iz zemalja članica Evropske unije na takmičenju u okviru „Nedelje održive energije”, u aprilu ove godine u Belgiji. U finale su ušli kao jedini studentski tim i jedini učesnik takmičenja iz zemlje koja nije članica Evropske unije, ali rame uz rame s projektima „Tojote”, „Renoa”, „Dženeral elektrika”, a onda koraknuli ispred svih, osvojivši prvo mesto u oblasti smanjenja javne potrošnje. Evropska komisija omogućila je vidljivost projekta postavljanjem punjača mobilnih telefona „Strawberry Tree” u Briselu tokom „Nedelje održive energije” ispred zgrade evropskog Parlamenta, kao primer dobre prakse. Reakcije prolaznika i šire javnosti grada Brisela prevazišli su sva očekivanja. Veliki broj građana dopunio je svoje mobilne telefone na ovom „Drvetu”. „Posle uspeha i mnogobrojnih priznanja, mahom ove godine, od kojih je najveće priznanje Evropske komisije, podržavaju nas mnogi, ali Privredna komora Srbije, prepoznajući značaj ideje naše inovacije, bezrezervno nas je podržala kada

nam je to bilo najvažnije, dok nismo bili priznati, ni poznati, a uspeh bio potpuno neizvestan”, kaže Miloš Milisavljević, član tima studenata koji su u međuvremenu osnovali „Strawberry Energy”, start-up firmu u okviru Poslovno-tehnološkog biznis Inkubatora tehničkih fakulteta u Beogradu. Podrška Privredne komore Srbije bila je logistička, za vreme takmičenja u Briselu, preko Predstavništva u Briselu, direktorke Gordane Zrnić i preko podrške Odbora za tehnološke inovacije, kojim rukovodi dr Danica Mićanović. Već sedmu godinu PKS je partner projekta „Takmičenje za najbolju tehnološku inovaciju”, na kojem je ovaj tim još 2008. osvojio nagradu u kategoriji studenata za najbolji nacionalni projekat, koji podržava i afirmiše

inovacionu delatnost u Republici Srbiji. Kao takvom, PKS mu je obezbedila učešće na nastupu Srbije kao počasne zemlje na 76. Međunarodnom opštem sajmu u Solunu. Solarni punjač za mobilne telefone bio je postavljen ispred hale u kojoj je bila Nacionalna izložba srpske privrede, gde su posetioci sajma imali priliku da upoznaju inovaciju, a i da je koriste. Takođe, za posetioce sajma svakog dana organizovane su prezentacije i tako je na najbolji način afirmisan rad Privredne komore Srbije i inovacioni potencijal Republike Srbije.

Dugovečno, druželjubivo drvo Uvereni smo da je moguće poslovati na bazi sopstvenog tehnološkog znanja, a kao prilog tom uverenju posto-

Zahvalnica Milošu Bugarinu Predstavnici tima mladih inovatora „Strawberry Energy” uručili su krajem avgusta predsedniku Privredne komore Srbije Milošu Bugarinu zahvalnicu za aktivnu podršku njihovom radu. Predsednik PKS Miloš Bugarin tom prilikom rekao je da je veoma ponosan na uspeh srpskih inovatora, jer je to još jedan dokaz da mladost, inicijativa, energija, inovativnost i kreativnost nemaju granica i da mladi ljudi sa ovih prostora uvek kada se pojave na takmičenjima osvajaju nagrade. PKS i njen Odbor za tehnološke inovacije prepoznali su inicijativu, pružili podršku inovatorima „Strawberry Energy” i verovali u njih, a to će činiti i ubuduće, u skladu sa svojim mogućnostima, rekao je Bugarin. Osnivač i vođa tima „Strawberry Energy” Miloš Milisavljević poručio je da je PKS inovatorima pružila podršku u momentu kada im je bila najneophodnija i omogućila da otputuju u Brisel.

www.pks.rs

uspešni

je inovacije iz Srbije koje su se razvile u toj meri da su zaživele kao inovacione firme, kaže Danica Mićanović. Ideju za „Strawberry Tree” podstakao je tempo savremenog sveta, u kojem je teško zamisliti nekoga bez mobilnog telefona, MP3 plejera ili iPod-a. Ljudi ih koriste kada su napolju, van svojih kuća i kancelarija i tu nastaje problem, kad se baterije isprazne. Umesto da se prepustite osećaju bespomoćnosti ili počnete da pominjete Marfijev zakon i razloge zašto stvari kreću naopako i telefoni se prazne onda kada su nam najpotrebniji, možete sesti pod „Strawberry Tree” i vratiti energiju portabilnim uređajima. Eko-prijateljska platforma u obliku klupice, ali i u drugim oblicima, prilagođena zahtevima korisnika, jeste mesto okupljanja ljudi na trgovima, u parkovima i na ulicama. Uz javni solarni punjač ljudi mogu da dopune svoje mobilne telefone, iPod-ove, digitalne kamere i slične uređaje besplatno, čistom energijom Sunca, u bilo koje doba dana ili noći. Prvi javni solarni punjač, koji je u potpunosti osmislila i dizajnirala grupa studenata „Strawberry energy”, danas istoimena kompanija, postavljen je u Obrenovcu, u oktobru 2010. godine. Najvažnija tehnička karakteristika ovog uređaja jeste da je u potpunosti zasnovan na obnovljivom izvoru energije. Druga tehnička karakteristika je da je energetski nezavistan, jer nema nikakvo rezervno napajanje, već sva energija koju koristi dolazi od sunca. Treća odlika „Drveta” je dugovečnost, što znači da ako se ispravno održava, sistem može trajati i više od 20 godina. „Drvo” ima ugrađene originalne punjače za sve oblike mobilnih telefona, plejera i fotoaparata. Jednom rečju, sve što se može puniti, što ima bateriju, koristi se na ovom sistemu. Posetioci koji pune telefon, dok čekaju desetak minuta, mogu da koriste besplatno bežični internet koji se emituje u radijusu od nekoliko metara. Sva energija koja se u toku dana

sakupi, skladišti se i čuva, tako da sistem može da radi i do trideset dana punim kapacitetom bez sunca. Takođe, „Drvo” ima sopstveno osvetljenje, koje se aktivira kad padne mrak. Sistem je projektovan tako da pod uglom od 36 stepeni maksimalno koristi energiju sunca, u zavisnosti od geografske pozicije na kojoj se nalazi. Korišćeni su četiri puta jači punjači od onih koje koristimo kod kuće, a za osvetljenje LED efikasne sijalice i sistem „pametnih ušteda”. Čitav punjač rađen je od ekoloških materijala, od drveta i čelika. Na pitanje odakle i zašto naziv jagode, Milisavljević kaže da je to voće oduvek bilo simbol ljubavi i savršenstva.

Korist i uštede Obični punjači za mobilne telefone koje koristimo kod kuće, uglavnom su veoma neodgovorno projektovani, imaju faktor iskorišćenja 20 procenata. To nije brinulo projektante, jer su telefoni uglavnom mali potrošači. Jedan telefon troši oko 5 vati, što znači da jedan vat odlazi u telefon prilikom punjenja, a četiri se gubi. To je zanemarljiva snaga na mikro nivou, ali na makro nivou, ako imamo u vidu da na svetu ima više od 5 milijardi mobilnih telefona (prema BBC-ju) i svi koriste takve energetski neefikasne punjače, onda dolazimo do toga da se 20.000 megavata potroši na toplotu, bespovratno odlazeći u nešto što nama nije www.pks.rs

broj 67

korisno. Radi ilustracije kakva je to količina energije, Milisavljević je naveo da je najveća elektrana u Grčkoj „Agios Dimitros” i ima pet stanica, čiji je zbirni kapacitet 1.500 megavata. Koliki gubitak predstavlja 20.000 megavata, najbolje ilustruje zaključak koji proizilazi iz ovog poređenja – da 12 ovakvih elektrana radi uzaludno, a pored toga, zagađuju okolinu, emitujući ugljen-dioksid. „Strawberry” koristi specijalne, energetski efikasne punjače kod kojih je situacija obrnuta – 20 odsto gubitaka, a 80 odsto energije koristi mobilni telefon. Na pitanje o planovima za „pošumljavanje” Srbije drvećem jagode, Milisavljević kaže da je za sada jedan solarni punjač postavljen u Obrenovcu, koji nije veliko mesto, ali je tamo korišćen za oko 10.000 punjenja tokom prvih 40 dana, što znači da je svakog sata bilo oko 10 punjenja telefona. Planiramo da postavimo još dva punjača u narednih mesec dana i to u Novom Sadu kod „Spensa” i u Beogradu, otkriva Milisavljević, dodajući da su kao cilj postavili 100.000 korisnika do kraja ove godine. Poruka koju vam prenosi „Drvo” dok punite vaš mobilni telefon čistom energijom sunca, krajnje je jednostavna – obnovljiva energija je spremna i dostupna, a njen potencijal ogroman i inspirativan. Mesto pod ovim „Drvetom” čini da svet izgleda kao bolje mesto Nada Mitrović

broj 67

sajmovi

76. Međunarodni opšti sajam (T.I.F) u Solunu

Srbija, počasna zemlja Nacionalna izložba srpske privrede u Solunu, na 76. Međunarodnom opštem sajmu, donela je nove poslovne aranžmane za većinu od 40 privrednih društava, preduzetnika i institucija iz Srbije koji su izlagali svoje proizvode

reduzeća iz Srbije predstavila su svoje proizvode i usluge na oko 500 kvadratnih metara izložbenog prostora, pod sloganom: „Srbija u Solunu 2011: Uvek zajedno”, u organizaciji Privredne komore Srbije i Ministarstva poljoprivrede, trgovine, šumarstva i vodoprivrede, uz podršku diplomatskih predstavništava. Na čelu državnog dela delegacije bio je ministar Dušan Petrović, dok je privredni deo delegacije predvodio potpredsednik Privredne komore Srbije Mihailo Vesović. Ministar Petrović i zamenik ministra ekonomije Grčke Sokrates Ksinidis otvorili su 10. septembra Nacionalni štand srpske privrede na 76. Međunarodnom opštem sajmu (T.I.F) u Solunu. Pre otvaranja Sajma, 9. septembra, održan je Poslovni forum grčkih i srpskih privrednika u Privrednoj komori Soluna, na kome je učestvovalo više od stotinu privrednika iz Grčke i Srbije. Nakon plenarnog dela Poslovnog foruma, privrednici su imali priliku za bilateralne razgovore, za koje je podršku pružila EEN mreža, s obzirom na to da su i PKS i PK Soluna njene članice. Na Investicionoj konferenciji, državna sekretarka u Ministarstvu ekonomije i regionalnog razvoja Vesna Arsić ukazala je na pozitivne rezultate privređivanja u Srbiji i u vreme krize. Sa Grčkom imamo robnu razmenu koja je svrstava na 15. mesto po izvozu i na 12. mesto po uvozu, iako postoji prostor da se ekonomska sa-

PKS nagrađena za organizaciju izložbe Za organizaciju nastupa Republike Srbije na 76. Međunarodnom opštem sajmu u Solunu, od 10. do 18. septembra, Privrednoj komori Srbije dodeljena je specijalna nagrada „Helexpo”, organizatora Sajma u Solunu, za izuzetnu prezentaciju i sajamski nastup Srbije kao počasne zemlje. Predsednik i generalni direktor „Helexpo” Paris Mavridis uručio je nagradu, koju je u ime Privredne komore Srbije primio Milan Prostran, sekretar Udruženja za poljoprivredu, prehrambenu i duvansku industriju i vodoprivredu PKS.

radnja unapredi, posebno jer je Grčka jedan od najvažnijih investitora u Srbiji. Predsednik Grčko-srpskog poslovnog saveta Simeon Comokos, rekao je da je Srbija druga po veličini zemlja u kojoj Grci investiraju, a Grčku svake godine poseti oko 800.000 Srba. Privredna komora Srbije, u saradnji s turističkim organizacijama Srbije i Beograda, predstavila je srpsku turističku ponudu. Forumu turističke privrede prisustvovali su ključni turistički poslenici Grčke, među kojima i predsednik Asocijacije grčkih turističkih kompanija www.pks.rs

(SETE) Andreas Andreadis. Državni sekretar za turizam u Ministarstvu ekonomije i regionalnog razvoja Goran Petković predstavio je strateška opredeljenja srpskog turizma, a direktor kongresnog biroa TOS-a Miloš Milovanović, razloge da se grčki turisti odluče za Srbiju. Nastup srpske privrede u Solunu pratio je bogat kulturnoumetnički program, s idejom da predstavi kulturno i duhovno nasleđe Srbije i njen turistički potencijal. U kulturno-umetničkom delu programa učestvovali su: Strings kvartet Tijane Milošević, Trubački

sajmovi

orkestar Dejana Petrovića, zatim, grupe „Naked” i „Vrooom” koje su promovisale „Exit”, i „Eyot” i „Žar bend” koje su promovisale Jazz festival „Nišvil”, Kulturno-umetničko društvo „Lola”, a kao stalne izložbe za vreme održavanja Sajma postavljene su „Izložba sedam tvrđava na Dunavu” i „Srpske ikone”. Potpredsednik PKS Mihailo Vesović naglasio je da su posebno uspešni bili razgovori uoči Investicione konferencije, u kojima su učestvovali predstavnici delegacije Srbije i vodećih industrijalaca severne Grčke, i to oko 20 najpoznatijih predstavnika grčkih preduzeća, koji su i investitori u Srbiji. Srpske kompanije koje učestvuju na Sajmu u Solunu reprezentativne su i oslikavaju ono što Srbija može da ponudi, rekao je Vesović.

Raznovrsna ponuda srpskih proizvođača Među izlagačima iz Srbije, pažnju posetilaca Sajma u Solunu privuklo je preduzeće „Superior” d.o.o, iz Velike Plane, koje se približava svom 20. rođendanu i njihova čudesna aronija, ili ruska borovnica, kod nas malo poznata vrsta voća koja potiče iz vlažnih šuma istočnog dela Severne Amerike. Aroniji se pripisuju mnoga lekovita svojstva, između ostalih, umanjenje rizika od nastanka kancerogenih oboljenja. Interesantne priče o tome da su Indijanci meso bizona čuvali u aroniji, a Rusi ljubomorno krili njena lekovita svojstva više od jednog veka, dopustivši da se o njoj više čuje tek posle katastrofe u Černobilju, kada su njome ublažavali tegobe nastradalima, pobudili su pažnju posetilaca. FAP Priboj, jedino domaće preduzeće koje se bavi proizvodnjom kamiona, visokopodnih i niskopodnih, potražilo je svoju šansu i u Grčkoj. Potpredsednik Privredne komore Soluna Janis Verginis posredovao je u razgovorima za po-

broj 67

Ministar Petrović, ambasador Županjevac i zamenik ministra Ksenidis

tencijalne poslovne aranžmane, jer je procenjeno da Solunu nedostaju autobusi, posebno zglobni, koji se proizvode u Priboju. Preduzeće „Adonis” d.o.o iz Soko Banje, koje se bavi proizvodnjom čajeva, predstavilo je ponudu u kojoj se nalazi više od 130 vrsta prerađenog i neprerađenog lekovitog bilja iz organske i konvencionalne proizvodnje i otkupa sa organskih sertifikovanih područja. Među novijim proizvodima je „čaj za grickanje”, koji se uglavnom izvozi, a potrošačima su omiljene i čajne kašičice, zbog jedinstvenog dizajna i praktične primene. Na Sajmu u Solunu ostvarili su nekoliko kontakata, radi distribucije svojih proizvoda na grčko tržište.

Elektrooprema i inovacije U okviru Nacionalne izložbe predstavili su se i srpski proizvođači elektro - opreme, EM-PRO iz Niša, proizvođač opreme za distribuciju električne energije i opreme za upravljanje energijom. Proizvodi EM-PRO imaju primenu u oblasti srednje i lake industrije. „Eldi korporacija” iz Niša, svetski lider u proizvodnji konvektora, koja predstavlja primer za ugled poslovanja na bazi inovacija, na 76. Međunarodnom opštem sajmu u Solunu privukla je pažnju posetilaca predstavljanjem solarnih enerwww.pks.rs

getskih kolica „Eldi solar”, koja prikupljaju čistu energiju sunca i pretvaraju je u električnu. Na štandu tehnoloških inovacija predstavili su se „Strawberry Tree”, „Aqua crystal”, preduzeće u oblasti tehnologije za preradu vode, „Biosil”, u oblasti tehnologije prerade voća i povrća, „Carbo concept” u oblasti tehnologije premaza i adheziva, „Hemi eko”, predstavnik tehnologije za sanaciju, restauraciju i hidroizolaciju građevinskih materijala, Institut za zemljište u oblasti tehnologije proizvodnje mikrobiološkog azotnog đubriva, „Milinković kompani” u tehnologiji novog principa gradnje ferocementnim elementima, TOP 14 tehnologija proizvodnje invertnog šećera i „Vrška pres”, tehnologija proizvodnje obrtnih uvodnika N.M.

Ministar Petrović i potpredsednik PKS Vesović u obilasku izlagača iz Srbije

broj 67

sajmovi

Utisci izlagača Zoran Veselinović, generalni direktor „Prve petoletke” iz Trstenika: Mogu samo da pohvalim inicijativu Privredne komore Srbije da organizuje ovakvu izložbu. Da bi svet saznao šta Srbija sve ima i šta može, neophodni su ovakvi sajmovi i predstavljanja. Iskoristili smo šansu da predstavimo grčkim partnerima i ostalim posetiocima Sajma u Solunu svoje mogućnosti, što već jeste uspeh, jer danas prava informacija u pravo vreme, zlata vredi. Miloš Subota, član Upravnog odbora „Novog drvnog kombinata” iz Sremske Mitrovice: Nakon uspešnog nastupa na 76. Međunarodnom opštem sajmu u Solunu, „Novi drvni kombinat”, jedan od najvećih proizvođača šperploče, panel-ploče, vodootporne šperploče i plemenitog furnira u regionu, u pregovorima je s potencijalnim grčkim partnerima. Trenutno, oko 80 odsto celokupne proizvodnje izvozi se u susedne zemlje i Evropsku uniju, pre svega, u Italiju, Nemačku i Austriju. Aktuelni kapacitet proizvodnje iznosi oko 1.000 kubnih metara gotovih proizvoda, a proizvodni potencijal je višestruko veći. Činjenica da trenutno radimo u tri smene, najbolje govori o uposlenosti čitavog sistema. Tatjana Micić, „Tami trejd” iz Niša: Imali smo plodonosne razgovore s predstavnicima grčkih kompanija. Veoma smo zadovoljni organizacijom Sajma i time što nam je Privredna komora Srbije omogućila učešće. Dizajn štanda i predstavljanje naše zemlje bili su na vrlo visokom nivou, kako u tehničkom smislu tako i po kulturno-umetničkom repertoaru. Branislav Mihajlović, vlasnik i direktor Industrije komunalnih vozila „Resor” d.o.o. iz Gadžinog Hana: Domaći proizvođač komunalnih vozila „Resor”, koji pozitivno posluje i u vreme krize, a u protekle dve i po godine povećao je izvoz na preko tri miliona evra, uspešno se predstavio na Sajmu u Solunu. Sugestija za buduću uspešniju organizaciju nastupa privrede jeste da učesnici unapred dobiju kontakte potencijalno zainteresovanih privrednika za saradnju, kako bi saradnja bila uspostavljena i pre Sajma.

proizvodnog programa. Na Sajmu u Solunu predstavili smo i novije proizvode, među kojima su voćne rakije od dunje, viljamovka i kajsijevača, kao i medovina. U proizvodni program uvrstili smo vinjak visokog kvaliteta „Soko vinjak”, a podižemo i paralelni brend „Sokolicu”, visokokvalitetnu rakiju koja je mlađa od „Stare Sokolove”. Olga Stojanović, predstavnik Turističke organizacije Srbije: Ostvareni su kontakti sa grčkim turističkim agencijama i turoperatorima, zainteresovanim za saradnju sa srpskom stranom. Nastavak saradnje očekuje se kroz organizovanje FAM putovanja za novinare i turoperatore u Srbiju. Zoran Zebić, menadžer prodaje „Kike” Učestvovali smo na Sajmu u Solunu u potrazi za novim tržištima, jer na svakom Sajmu dovoljan je i samo jedan kontakt za veliki uspeh. Naš proizvodni kapacitet je oko milion pari čarapa. Najviše izvozimo u Bosnu, gde imamo i sopstvenu distributersku firmu, a izvoz nam „pokriva” oko 20 odsto proizvodnje. Petar Surla, menadžer izvoza Holdinga „Invej”: „Holding Invej” prvi put ove godine predstavio se kompletnim proizvodnim portfoliom. Holding je osnovan 2005. godine, a u njegovom sastavu je 15 kompanija, među kojima su Industrija duvana „Monus” iz Inđije, Rafinerija suncokretovog ulja „Vital” iz Vrbasa, „Sunce” iz Sombora, konditorska industrija „Medela” iz Vrbasa, hemijska industrija „Albus” iz Novog Sada, „Rubin” iz Kruševca, fabrika žestokih alkoholnih pića i kvalitetnih vina. Nada Mitrović

Slavko Marinković, direktor prodaje preduzeća „R.B. Global” d.o.o. iz Užica: Ključ uspeha i povećanja rasta proizvodnje za čak 30 odsto od planiranog u ovoj godini, leži u praćenju svetskih trendova, stalnom unapređivanju ponude i

www.pks.rs

sajmovi

broj 67

Grafima 2011.

Smotra proizvoda i ideja Devet malih štamparija izlagalo na štandu PKS tokom 33. Međunarodnog sajma grafičke i papirne industrije Grafima 2011

d Gutenberga do danas, komunikacije su se nesravnjivo ubrzale, ali štampa uspešno drži korak s tehnološkim nivoom našeg vremena. To se moglo videti na ovogodišnjem 33. Međunarodnom sajmu grafičke i papirne industrije Grafima 2011, održanom od 21. do 23. septembra na Beogradskom sajmu. Kad je osnovana, Grafima je bila vodeći sajam grafike u bivšoj Jugoslaviji i Jugoistočnoj Evropi, a to mesto je potvrđeno i danas. U hali četiri predstavili su se izlagači iz zemlje i inostranstva, velike, srednje i male štamparije, prodavci opreme i softvera, mašina za grafičku štampu i doradu, prodavci rezervnih delova i repromaterijala. Bila je to smotra proizvoda i ideja, kaže Miša Čugurović, koji je bio predsednik Organizacionog odbora sajma Grafima, a predsednik je i Grupacije grafičara Udruženja za kreativnu industriju Privredne komore Srbije.

podsticaja, izlagalo devet manjih štamparija iz Srbije. Predsednik PKS Miloš Bugarin obišao je sajam Grafima.

Nagrade najboljim grafičarima Stručni žiri ocenjivao je eksponate. Za ukupan kvalitet, priznanje Zlatni pečat dodeljeno je firmi „Čugura print” d.o.o. iz Beograda. Priznanje Srebrni pečat dodeljeno je Štampariji Srpske pravoslavne crkve, Beograd. Ta štamparija nastupala je na štandu Privredne komore Srbije, a ponela je i diplomu Zlatni pečat u konkurenciji Robna grupa knjige za knjigu Sveto pismo. Priznanje Bronzani pečat za ukupan kvalitet dodeljeno je firmi „Publik” d.o.o. Valjevo. Od štamparija koje su izlagale na štandu i u organizaciji PKS, diplomu Srebrni pečat ponela

je firma „Zlamen” d.o.o. iz Novog Beograda za knjigu Ljubav i čežnja. U kategoriji Robna grupa ambalaža, diploma Zlatni pečat dodeljena je „Fotometriku” d.o.o. iz Zemuna, za kutije i etikete, izložene na štandu PKS. Na sajmu su se predstavili i distributeri mašina, hardvera i softvera za sve vrste štampe, a organizovani su i stručni skupovi i predavanja eminentnih predavača iz zemlje i inostranstva. Bili su prisutni i vodeći distributeri papira „Dunav papir” i „Euro papir”. Jubilej dvadeset godina uspešnog poslovanja obeležila je firma „Čugura print” d.o.o, a slavili su i „Xor” i „Banim reklame” po deset godina rada, a „Dunav papir” i „Everest” po pet godina rada

Fudži film i Simbol Beograda Domaćin sajma bila je međunarodna kompanija „Mimaki”, sa sedištem u Japanu. Oni su predstavili štampače poslednje generacije namenjene solventnoj tekstilnoj i UV štampi. Na štandu Simbol Beograda predstavio se i „Fudžifilm Euromedia”, koji je evropski i svetski lider u snabdevanju materijalima za digitalnu štampu velikog formata, a pouzdan je partner mnogih štamparija sa 650 različitih proizvoda. Privredna komora Srbije i ove godine je imala svoj štand, na kome je po popularnim cenama u cilju

Predsednik PKS Miloš Bugarin sa sekretarom Udruženja za kreativnu industriju Mirkom Prljom u obilasku Grafime

www.pks.rs

M.S.

broj 67

sajmovi

Drugi Međunarodni sajam hrane i pića ,,Culinaria fine food’’

Fina hrana za svetske hotele Poljoprivreda Srbije ove godine će ostvariti suficit u trgovini sa svetom od milijardu i po dolara. Četvrtinu prihoda od izvoza u Srbiju donosi agrar

rugi Međunarodni sajam fine hrane i pića ,,Culinaria fine food” održan je ove godine u beogradskom ,,Belexspo” centru. Svoje proizvode izlagalo je više od 100 najznačajnijih proizvođača hrane i pića iz zemlje i regiona. Među 100.000 posetilaca, bilo je i oko 700 domaćih i 300 profesionalnih kupaca ove hrane iz 15 zemalja. Među njima su bili i kupci i potrošači hrane iz SAD, Francuske, Švedske, Irana, kao i više zemalja iz regiona. Prilikom otvaranja Sajma, ambasadorka SAD u Srbiji Meri Vorlik ocenila je da je ovogodišnji Sajam bio u znaku predstavljanja manjih kompanija. Po njenim rečima, ove godine posebno je predstavljeno 40 kompanija iz južne Srbije, koje su svoje proizvode nudile najboljim trgovinskim kompanijama u regionu. Vorlik je podsetila da USAID, preko podrške agrobiznisu, u protekle četiri godine pokušava da pomogne da Srbija ojača svoju poziciju na međunarodnom tržištu. Ambasador Nemačke u Srbiji Volfram Mas kaže da poljoprivredna proizvodnja čini 18 odsto bruto domaćeg proizvoda i skoro 25 odsto izvoza Srbije, kao i da je ovo zemlja s najviše obradivih površina u regionu. Srbija ima sporazume o slobodnoj trgovini sa Evropskom unijom i Rusijom, kao i zemljama u regionu u okviru CEFTA sporazuma, navodi Mas. On ističe da je zbog toga neverovatan podatak da je Srbija i uvoznik mlečnih proizvoda, i da je dobro što je 90 odsto obradivog zemljišta u privatnom vlasništvu, ali da veličina poseda

Obnova pokidanih veza Sajam ,,Culinaria fine food” organizovala je kompanija ,,Žižgin” uz podršku Američke agencije za međunarodni razvoj (USAID), organizacija GIZ, SIEPA, PKS i Ministarstvo poljoprivrede Srbije. Proizvođači su na Sajmu, na jednom mestu, uz minimalne troškove, imali mogućnost da prikažu proizvode i sagledaju svoju poziciju u odnosu na konkurenciju i uvide na koje sve načine mogu da unaprede poslovanje i ponudu. Na taj način oni dobijaju priliku da plasiraju svoje proizvode širom sveta i tako uvećaju domaći izvoz i promovišu srpsku industriju hrane i pića. Cilj ovog poslovnog Sajma bio je i da poveže i obnovi tržišne veze u regionu, koje su prekinute tokom devedesetih godina prošlog veka. Sajam ,,Culinaria fine food”, tradicionalno, sav prihod od ulaznica donira u humanitarne svrhe. Ove godine, sredstva su bila namenjena Svratištu za decu ulice.

ne prelazi tri hektara. Mas je naveo da je Nemačkoj važno da Srbija razvija poljoprivredni sektor, zbog čega je u proteklih 12 meseci investirala u nju oko 45 miliona evra za unapređenje poljoprivredne infrastrukture. Pomoćnik ministra poljoprivrede u Vladi Srbije Miloš Milovanović kaže da male zemlje, poput Srbije, sa ograničenim resursima ne mogu da ulaze u obimne proizvodnje sa www.pks.rs

niskom cenom proizvoda. Po njegovim rečima, rešenje su proizvodi s malo višom cenom, ali i visokim kvalitetima. Sa onim što sad ima za izvoz, poljoprivreda Srbije ove godine će ostvariti trgovinski suficit sa svetom od 1,5 milijardi dolara. Potpredsednik Privredne komore Srbije dr Slobodan Samardžić kaže da su fina hrana i pića iz Jugoistočne Evrope postali svetski poznati po izuzetnom ukusu i pr-

poljoprivreda

voklasnom kvalitetu, a zahvaljujući intenzivnoj tražnji, pojedini lokalni proizvođači načinili su od svojih brendova i globalna imena. Najbolji dokaz tome je i činjenica da se tartufi i šumske pečurke iz Jugoistočne Evrope nalaze na jelovnicima najboljih njujorških restorana, maline su poslastica u tokijskim hotelima, a sirevi, pršut, vina i voda postali su deo standardne ponude u delikatesnim prodavnicama Londona, Rima, Berlina, Moskve i Singapura, rekao je Samardžić. Unapređenjem proizvodnje i marketinga, zemlje Jugoistočne Evrope prerasle su svoja tradicionalna tržišta dijaspore i izrasle u ozbiljne igrače na međunarodnom tržištu hrane. U prilog tome govori i činjenica da su one u prošloj godini izvezle hranu i poljoprivredne proizvode u vrednosti većoj od pet milijardi dolara. ,,Ovaj Sajam predstavljao je priliku da ga poseti veliki broj ljudi iz malog i srednjeg agrobiznisa, gde su uvideli svoju šansu za kapiralni razvoj u Republici Srbiji. To im je i putokaz da povećaju svoju proizvodnju u zemlji i inostranstvu, a samim tim i prodaju. Uvidevši značaj proizvodnje i plasmana ovakve hrane, u akciju podrške ovog agrobiznis projekta uključila se i Privredna komora Srbije”, rekao je Samardžić. Posebnu pažnju posetilaca i ove godine na Sajmu privukao je štand ,,Bilje Borča”, vlasništvo Radisava Raše Bušića iz Borče. Ovo preduzeće jedno je od najvećih kompanija u svojoj branši na Balkanu. Ono proizvodi i prodaje na tržištu Evrope i SAD 50 gotovih proizvoda na biljnoj bazi, pa u svom asortimanu zauzimaju lidersku poziciju u proizvodnji, preradi i trgovini biljem i biljnim proizvodima. U ovoj fabrici godišnje se preradi više od 1.300 tona lekovitog bilja koje na prostorima eks-Jugoslavije sakuplja oko 400 porodica B. Gulan

broj 67

Zemljište, korišćenje i zaštita

Urbanizacija guta njive U Srbiji se svake godine u nepovrat izgubi oko 25.000 hektra najplodnijih oranica, na kojima se grade industrijski i tehnološki parkovi, poslovni objekti, putevi, stambena naselja. Istovremeno, godišnje ostaje neobrađeno oko 600.000 hektara

a planeti Zemlji, voda i kopno imaju odnos 6:4. Razlog je što je to isključivo proizvod prirode. Iako zemljište predstavlja neobnovljiv resurs, na njega je ogorman pritisak bio u prošlom i nastavljen u ovom veku. Danas na Zemlji postoji oko sedam milijardi stanovnika, 2050. godine će ih biti oko devet milijardi. Ukupna zemljišna površina planete iznosi 14,94 miwww.pks.rs

lijardi hektara ili 2,22 hektara po stanovniku, a 2050. godine će biti 1,66 hektara ili 0,13 hektara obradivih površina. U svetu se godišnje ,,izgubi” za druge namene oko 30 miliona hektara obradivih poljoprivrednih površina. Na njima se grade urbana naselja, industrijski i tehnološki parkovi, putevi... Dakle, dok raste broj stanovnika, smanjuju se oranične površine. Između

broj 67

poljoprivreda

Predlozi za puniju korpu Da bi se povećala proizvodnja hrane na srpskim njivama, ona mora biti znatno intenzivnija, uz povećanje upotrebe mineralnih gnojiva sa današnjih 50 kilograma po hektaru, najmanje na 120 kilograma. Za veći tovar hrane nužno je i ukrupniti posede, smanjiti degradacione procese izazvane delovanjem prirode i čoveka. Posmatrano dugoročno, rešenje za nastalu krizu u stočarstvu, gde se broj stoke već nekoliko decenija smanjuje dva do tri odsto godišnje, nalazi se u rešavanju problema finansiranja, povratku na izgubljena tržišta za izvoz i stvaranju strateških rešenja koja bi doprinela da se nepovoljna kretanja zaustave. ostalog, i zbog toga se ne smanjuje broj gladnih na zemlji, koji danas iznosi više od jedne milijarde. Da bi se ublažilo nestajanje obradivih površina, istovremeno se krče šume, pa se to zemljište pretvara u oranične površine koje su od 1992. do 2008. godine povećane za 1,8 milijardi hektara. Ipak, dinamičniji je priraštaj stanovništva od obradivih površina. Srbija zvanično danas ima oko 5,1 miliona hektara, a od toga je blizu 4,2 miliona hektara obradivih površina. ,,Navodno, po glavi stanovnika u Srbiji dolazi oko 0,56 hektara obradivih poljoprivrednih površina, što je znatno više nego u Holandiji, Nemačkoj i drugim zemljama. Realno, mi nemamo više te površine. Što zbog gradnje puteva, što zbog bespravne gradnje, podizanja različitih objekata na najboljim obradivim površinama, svake godine se taj fond njiva smanjuje. Nema preciznih podataka koliko je to, ali se pretpostavlja da se na ovaj način u Srbiji godišnje izgubi 25.000 hektara. Na ovaj način infrastruktura u Srbiji ,,jede njive”. S druge strane, neobrađeno ostane oko 600.000 hektara, što sebi ne dozvoljavaju ni mnogo razvijenije zemlje od Srbije. To utiče i na manju proizvodnju hrane”. Ovo su istakli Branislav Gulan iz Privredne komore Srbije i profesori Visoke poslovne škole strukovnih studija u Novom Sadu dr Danilo Tomić i mr Vesna Kočić Vugdelija u radu ,,Problemi www.pks.rs

korišćenja zemljišnih potencijala u svetu i Srbiji”, prezentovanom na skupu koji je organizovala Međunarodna menadžerska akademija na Andrevlju na Fruškoj gori. Tema naučnog skupa je bila ,,Zemljište, korišćenje i zaštita”. Autori su istakli da srpsku poljoprivredu, koja nije konkurentna sa zemljama Evrope, karakteriše ekstenzivan način korišćenja zemljišta, samo 0,24 grla stoke po hektaru (pa stočarstvo u stvaranju bruto društvenog proizvoda agrara učestvuje sa manje od 30 odsto), relativno mala veličina poseda čiji je prosek oko tri hektara, smanjeno unošenje organske materije i degradacija zemljišta. Po njihovom istraživanju, srpsku poljoprivredu karakterišu drastični primeri da je u poslednjih deset godina broj goveda smanjen za milion grla ili za 50 odsto, svinja je manje za milion komada ili za 20 odsto, ovaca za 1,1 miliona komada ili za 40 odsto, živine za osam miliona komada ili za 42 odsto. Zemljište je neobnovljivi prirodni resurs pozajmljen od budućih generacija, pa mora da bude predmet posebne brige javne politike, ističe se u radu autora Branislava Gulana i saradnika. Srbija bi morala znatno bolje da koristi prednost koju ima u odnosu na druge zemlje kada je u pitanju veličina obradivih poljoprivrednih površina po jednom stanovniku B.G.

regioni

broj 67

„Eko Bis” 2011. godine

Hrana iz Banata na Sajmu u Bihaću Od 2005. godine, kad je RPK Kikinda prvi put organizovala nastup privrednika na Sajmu u Bihaću, do danas, uočeno je znatno veće prisustvo robe iz Severnobanatskog upravnog okruga u Unsko-sanskom kantonu.

egionalna privredna komora Kikinda i ove godine predstavila je severnobanatsku privredu na Međunarodnom sajmu „Eko Bis” u Bihaću, s tim da je ovoga puta akcenat bio na onim proizvođačima hrane i pića iz Severnobanatskog upravnog okruga čiji su proizvodi dobro znani brendovi u Bosni i Hercegovini. Tako su kao sajamski izlagači nastupila kikindska privredna društava „Banini” i „Kikindski mlin”, „Aleva” iz Novog Kneževca i „Vinarija Čoka”. Takođe, svoje plastenike promovisao je i preduzetnik Mihajlo Pavlov, a kataloški i eksponatima predstavljeni su proizvođač folija za prehrambenu industriju „Blik Produkt” i Sapundžijska radnja „Zeljković” sa svojim sapunima od kozijeg mleka. Međunarodni sajam „Eko Bis”, deveti po redu, promovisao je zdrav život, zdravu hranu i ekologiju. Ove

godine bilo je prisutno oko 300 izlagača na 96 štandova, iz 11 država, među kojima su dominirale one s prostora bivše Jugoslavije. Reč je o jednom od najznačajnijih regionalnih sajmova u Bosni i Hercegovini, koji se organizuje na Gradskoj otoci na reci Uni, na površini od približno 10.000 kvadratnih metara, od čega je zatvoreni sajamski prostor oko 3.000 kvadrata, a čiji je organizator Privredna komora Unsko -sanskog kantona iz Bihaća. U okviru programa „Veče regionalnog partnerstva”, i na samom štandu Regionalna privredna komora Kikinda organizovala je promociju i degustaciju „Baninijevog” slatkog programa: sendvič keksa „Noblice”, slanog programa „Trik”, zatim kolača „Zlatni cvetovi” i „Slatki oblaci”, „Alevinih” instant supa i čorbi, te vina „Vinarije Čoka” i proizvoda „Kikindskog mlina”. Regionalna privredna komora Kikinda, gostujući u Prvom programu Radia Bosne i Hercegovine u emisiji „Vikend vidikovac”, najavila je ovogodišnje „Dane ludaje” u Kikindi, za koje su na Sajmu pokazali interesovanje predstavnici Turističke zajednice Unsko-sanskog kantona, te privrednih komora Republike Srpske – područna komora Doboj, distrikta Brčko i Županijske komore Virovitice iz Hrvatske. Za ovih nekoliko godina prisustva na Sajmu u Bihaću uočeno je bolje pozicioniranje srpskih proizvođača hrane i pića u Unsko-sanskom kantonu. Naime, kada je 2005. gowww.pks.rs

dine Regionalna privredna komora Kikinda po prvi put nastupila na „Eko Bisu”, uočeno je zanemarljivo prisustvo srpske robe u trgovinama Bihaća. Sadašnja slika je potpuno drugačija, pa sve više dominiraju neki prehrambeni i konditorski artikli iz Srbije, koji su većinom jeftiniji od hrvatskih, te se zbog odnosa cene i kvaliteta vrlo dobro prodaju. Osim sa konditorskim proizvodima, to je slučaj i sa suncokretovim uljem, ponudom instant supa, sosova i dodataka jelima. Kada su u pitanju drugi prehrambeni artikli, situacija nije baš takva, pa su srpski proizvođači mlečnih i suhomesnatih proizvoda relativno malo zastupljeni u ovom delu BiH. U delu alkoholnih pića, sokova i voda, naša ponuda je solidna, ali ne i preovlađujuća. Izuzetak je „Ždrepčeva krv” Vinarije Čoka, jedno od najprodavanijih vina ne samo u zapadnoj nego i celoj Bosni. Ima ga u svim trgovinama, ali i u skoro svim kafićima i restoranima, što su nam domaćini objasnili relativno niskom maloprodajnom cenom i brendom koji datira iz bivše Jugoslavije. Primetno je da srpski proizvođači imaju česte akcije u supermarketima Unsko-sanskog kantona, ali i da je, u odnosu na prošlu godinu, razlika u ceni istih proizvoda u Srbiji i BiH manje izražena. Štaviše, one su dosta ujednačene Saša Tanackov Regionalna privredna komora Kikinda

broj 67

regioni

Aleksandar Mitić, predsednik RPK Niš

Generator razvoja jugoistočne Srbije Lično ću se angažovati da Klub investitora, ali i druge poluge privrednog razvoja kojima Komora raspolaže, učinim kredibilnim i kompetentnim za privlačenje investicija, kaže Aleksandar Mitić

PK Niš je mesto svakodnevnih poslovnih susreta. Bez obzira na savremene načine komunikacije, direktni susreti privrednika su nezamenljivi, smatra Aleksandar Mitić, koji je od aprila ove godine na čelu te privredničke asocijacije. Mitić želi da privrednici Komoru doživljavaju kao domaći teren i da ona opravda slogan koji je novi tim postavio sebi kao cilj, da Komora postane generator razvoja jugoistočne Srbije. Svestan je da aktuelne prilike u privredi regiona u ovom trenutku nisu zadovoljavajuće, ali veruje da se može značajno ublažiti udar krize i odrediti tačan algoritam za pristupanje rešavanju čitavog niza problema, koji pritiskaju naše privrednike. Zbog toga su u Komori troškove sveli na nužni minimum. Slobodno mogu reći da je RPK Niš u ovom periodu u zoni uspešnog finansijskog poslovanja i visoke finansijske stabilnosti, kakva odavno nije zabeležena, kaže novi predsednik. S kojim idejama i planovima ste došli na čelo Regionalne komore? Naša je namera da se privrednicima, u trenutku kada se sa opravdanim strahovima iščekuje drugi talas Svetske ekonomske krize, pri-

bližimo u potpunosti, i da sve naše članice u komorskim aktivnostima osete snažnu podršku, da nisu sami i da na našu pomoć mogu da računaju uvek. Tokom leta, najavili smo niz sajamskih manifestacija, koje u ovom trenutku mogu biti od životne važnosti za naše članice, pogotovu za njihov nastup ka ino- tržištima. Potrudili smo se da privrednicima s područja nišavskog, pirotskog i topličkog okruga najpre obezbedimo odlazak na one sajmove koji će najbrže i najefikasnije biti u funkciji promocije njihovih usluga i proizvoda. Zaključno sa Sajmom tehnike u Plovdivu, održanom krajem septembra, oko 100 privrednika s područja koje pokriva RPK Niš dobilo je izvanredne uslove za sajamsko predstavljanje. Komora je prvi put u poslednjih 10 ili 15 godina svojim članicama obezbedila gotovo sve, i tako troškove privrednika svela na minimum – zakup sajamskog prostora, troškovi puta i prevoza, kao i troškovi smeštaja i boravka, plaćeni su sa računa Komore. I odmah smo dobili povratnu informaciju. Privrednici su visoko ocenili naš trud, a najveća nagrada su novi poslovi, kvalitetni poslovni kontakti i realne prilike za izlaz na nova tržišta. Sredinom septembra, na Sajwww.pks.rs

mu u Banja Luci, imajući na umu međukomorske protokole koji su već godinama aktuelni, uspeli smo da postojećem ugovoru o saradnji dodamo i jedan važan aneks, koji će saradnju između naše Komore i Komore Banja Luka učiniti mnogo konkretnijom i životnijom. Reč je o transferu znanja, edukaciji, razmeni bogatog privrednog i menadžerskog iskustva sa obe strane, ali i radu na razmeni tehnologija, sistema kvaliteta i baza podaka. Nedavno ste osnovali Klub investitora. Kakva su očekivanja od njega? U bliskoj budućnosti on će postati lobi koji štiti i podstiče vitalne interese privrede niškog regiona. RPK Niš je osmislila i pokrenula ovaj strateški projekat, a na nedavnoj sednici Upravnog odbora za prvog predsednika kluba izabran je generalni direktor pirotskog „Tigar Tyres-a”Vladimir Nikolić. Sveobuhvatni cilj formiranja Kluba investitora jeste poboljšanje opšte poslovne situacije u regionu kroz održivi industrijski razvoj, privlačenje novih investicija i promociju postojeće industrijske ponude. Klub investitora treba da obezbedi izvore

regioni

finansiranja i učešće na strateškim projektima i inicijativama koje će povećati efikasnost regionalnog tržišta kapitala, ali da zastupa inicijative i strukturne promene koje će globalno poboljšati konkurentnost regiona. Klub investitora predstavljaće investitorske interese na industrijskom, zakonodavnom i regulatornom nivou i istovremeno raditi na izgradnji ugleda svojih članova kao i ugleda investitorske industrije u kontaktu sa svim interesnim stranama, uključujući regulatorna tela, vlade, ostala preduzeća i medije. Osnivanjem ovakvog tela strateškog usmerenja, RPK Niš čini korake da postane generator razvoja. Da li su investitori dovoljno zainteresovani za ulaganje u područje Niša, s obzirom da sadašnja privredna situacija nije sjajna? Lično ću se angažovati da Klub investitora, ali i druge poluge privrednog razvoja kojima Komora raspolaže, učinim kredibilnim i kompetentnim modulima, tako da se pažnja domaćih i stranih investitora koliko sutra usmeri u pravcu svih raspoloživih kapaciteta na području regiona koje pokriva RPK Niš. Mislim da je ovo ključni trenutak za pokretanje ozbiljnih investicionih projekata na jugu i jugoistoku Srbije. Skretanje pažnje investitora na ekonomski i infrastrukturno de-

broj 67

Aleksandar Mitić rođen je 27. jula 1971. u Nišu, gde je završio osnovnu i srednju školu, a kasnije diplomirao na Mašinskom fakultetu. U JKP Naissus radi od 1997. kao inženjer izvorišta, a zatim kao menadžer za međunarodne odnose. Trenutno u ovom preduzeću obavlja funkciju generalnog direktora.Radio je na programu specijalizovane agencije Evropske komisije – International Management Group Gradovi i škole za demokratiju, gde je rukovodio projektima rekonstrukcije školskih objekata i rekonstrukcije vodovodnih i kanalizacionih sistema u opštinama na jugu i jugoistoku Srbije, od Zaječara do Preševa. Od 2000. do 2004. obavlja više značajnih funkcija na nivou lokalne samouprave. vastirani jug Srbije koji, sem ostalih relevantnih negativnih pokazatelja, ponajviše prednjači po broju nezaposlenih, definitivno nema alternativu. Takođe, reč je o projektu od fundamentalnog značaja za privredni oporavak regiona i njegov povratak u društvo razvijenih. Svi moji dalji napori na mestu predsednika RPK Niš kretaće se isključivo u ovom pravcu. Da li je RPK Niš uključena u međunarodne ili regionalne projekte? S pravom se ponosimo uspešnim projektnim aktivnostima. U ovom trenutku RPK Niš realizuje šest različitih EU projekata, koji su od izuzetne važnosti za čitav privredno-ekonomski milje u kojem posluju naša preduzeća. Od posebne važnosti su projekti NOWESES, čiji je cilj poboljšanje odnosa regionalnog razvoja u jugoistočnoj Srbiji preko pomoći sadašnjim i budućim preduzetnicama da bolje i efikasnije

100 godina u korak s privredom Pored stalnih aktivnosti, započinjemo još jedan važan posao. Želimo da obeležimo važan jubilej – 100 godina od osnivanja prvog Udruženja industrijalaca Niša (1911), što praktično znači da naša Komora baštini čitav jedan vek privrednog udruživanja. Ovaj jubilej od izuzetnog značaja, ne samo za komorski sistem već za privredu i društvenu zajednicu u celini, obeležićemo nizom manifestacija, od okruglih stolova do izložbi i raznih promocija naših članica. Završnu svečanost, kojoj će prisustvovati preko 300 eminentnih privrednika i javnih ličnosti, zakazanu za 22. decembar ove godine, vidimo kao jedan od najvažnijih događaja u privrednom, ali i u kulturnom životu našeg regiona, kaže predsednik RPK Niš.

www.pks.rs

organizuju svoje poslovanje. Međusobnim povezivanjem, prenosom znanja i iskustava, cilj projekta je da osnaži ovu grupu prvenstveno u sektorima proizvodnje hrane i ruralnog turizma. Vrednost ovih projekata je preko milion evra, a RPK Niš realizuje svoje projektne zadatke u iznosu od preko 180 000 evra. Koji su ključni problemi s kojima se privrednici vašeg regiona suočavaju? U ovom periodu trudimo se da prepoznamo one privredne subjekte kojima sajamski nastup može brzo i sigurno da obezbedi nove poslove. Analizirajući probleme u poslovnom okruženju, došli smo do zaključak da veliki procenat članica ima probleme sa obrtnim kapitalom, kao i as nedovoljno savremenom opremom, a ova pojava je naročito izražena u proizvodnom sektoru. Loše sprovođenje i nejasnost zakonskih regulativa, kao i poreska politika, spadaju u red vrlo izraženih problema u svim sektorima, a monopol na tržištu i siva ekonomija su glavni problemi preduzeća koja posluju na domaćem tržištu. Uočeno je da firme koje posluju na domaćem tržištu u manjoj meri poseduju sertifikate kvaliteta u odnosu na firme koje posluju na ino-tržištima, što je u svakom slučaju faktor ograničenja za njihov rast i napredak. Ovakvi i drugi podaci u velikoj meri određuju pravac delovanja i planiranja aktivnosti RPK Niš Dejan Petković

broj 67

regioni

Projekat „W-tech” iz EU programa

Novi centar za inovacije u Institutu Goša Iz prerađivačke industrije dolazi 95 odsto srpskog izvoza, čeka nas proces ponovne industrijalizacije, a nje nema bez novih znanja i tehnologija

KS i Institut „Goša”, u saradnji sa Delegacijom Evropske unije u Republici Srbiji, organizovali su promociju projekta „W-Tech” – Centar za inovacije i transfer tehnologija u zavarivanju, nauci o materijalima i primeni inženjerskih softvera. Projekat je finansiran bespovratnim sredstvima Evropske unije kroz Regionalni socio-ekonomski razvojni program 2 (RSEDP 2), koji je započeo 18. januara ove godine i trajaće 24 meseca, a vrednost projekta je 755 000 evra. Cilj je da doprinese unapređenju pretpostavki za održiv ekonomski rast i razvoj ljudskih resursa u regionima s najvećom koncentracijom proizvodnje i industrijskim inženjeringom u Srbiji, posebno u Braničevskom i Podunavskom okrugu, centralnoj Srbiji i južnom Banatu. Potpredsednica PKS Vidosava Džagić naglasila je da se samo boljom povezanošću industrije, nauke, naučnoistraživačkih institucija i javnog sektora možemo vratiti na put ponovne industrijalizacije Srbije. Cilj projekta je da doprinese razvoju industrije, kao najvažnijeg sektora privrede u Srbiji. Neophodno je znati da 95 odsto našeg izvoza dolazi iz prerađivačke industrije, naglasila je potpredsedni-

ca PKS i ukazala da zbog toga pred Srbijom kao izazov stoji proces ponovne industrijalizacije, a neophodni preduslovi za to su unapređenje poslovnog ambijenta, razvoj infrastrukture, inovacije i transfer tehnologija i novih znanja. Srbija se već opredelila ka kreiranju ekonomije zasnovane na znanju i formiranju inovacione proizvodnje, ali pored institucionalne, potrebna je i finansijska podrška i bolja međusektorska koordinacija između industrije, nauke i javnog sektora. Vidosava Džagić je zaključila da će rezultati ovog projekta doprineti uključivanju tehnoloških potencijala u rešavanje konkretnih problema i omogućiti direktan uticaj znanja na brži razvoj industrije. Državni sekretar Ministarstva prosvete i nauke dr Radivoje Mitrović pozvao je 84 fakulteta i 60 instituta, naučnoistraživačke institucije, kao i predstavnike privrede da konkurišu za sredstva u okviru Sedmog okvirnog programa za istraživanje i tehnološki razvoj EU (FP7). Prema njegovim rečima, u Srbiji se godišnje u visoko obrazovanje ulaže 210 miliona evra, a u nauku dodatnih 90 miliona i ta sredstva nisu dovoljna, ali su, imajući u vidu stanje privrede – solidna. On je istakao da je

udesetostručen broj radova srpskih naučnika i istraživača koji su objavljeni u najprestižnijim svetskim časopisima i zahvaljujući tome Srbija je postala „zvezda u usponu”, ali je broj naših objavljenih patenata i dalje veoma mali. Ministar savetnik i šef sektora u Delegaciji EU u Srbiji Endrju Hedej, naveo je da će preko ovog projekta biti renovirano oko 860 kvadratnih metara laboratorija u institutu, biće poboljšana energetska efikasnost, nabavljena oprema za tri nove tehnike zavarivanja, četiri nova programa za industrijski inženjering i biće obučeno oko 20 instruktora za zavarivanje. Krajnji korisnici projekta biće kompanije širom Srbije, posebno one koje se bave proizvodnjom teških mašina, metalnih konstrukcija, transportom, kompanije iz oblasti infrastrukture. Preko projekata kao što je ovaj, biće omogućeno budućim generacijama inženjera da upoznaju nove tehnologije i alate, i prenesu ih na širu mrežu eksperata, podvukao je Endrju Hedej. Dr Marina Kutin, direktor Instituta „Goša”, govoreći o rezultatima projekta rekla je da će Centar raditi u okviru Instituta „Goša” u Smederevskoj Palanci i školovaće menadžere za inovacije, inženjere za korišćenje različitih inženjerskih softvera, inženjere za zavarivanje, zavarivače za nove postupke zavarivanja, odnosno školovaće stručnjake za metalsku industriju M.N.

www.pks.rs

regioni

broj 67

Država ne prati potrebe privrede

Neracionalna racionalizacija Od februara ove godine, na teritoriji RPK Kikida nema nijednog fitosanitarnog inspektora

a administracija često ne prati zahteve privrede i da je u velikom raskoraku s njom, pokazalo se bezbroj puta. Ali kada se država, samo zahvaljujući privredi, opire ekonomskoj krizi, boreći se za svaki dinar koji stiže iz realnog sektora i kada nam je što veći izvoz iznad svega potreban, onda je teško opravdati činjenicu da država usporava promet robe i to navodnom racionalizacijom. S takvim problemom susreli su se proizvođači hrane s područja Severnobanatskog upravnog okruga u prometu robe za koji je neophodan fitosanitarni nadzor, jer od pre nekoliko meseci na području Okruga više ne radi nijedan fitosanitarni inspektor. Do 2010. godine bila su ih trojica, da bi nakon smanjivanja državne administracije prvo dvojica ostali neraspoređeni, a potom, februara ove godine, i poslednji. Zbog toga, ona privredna društva nad čijim prometom robe je potreban fitosanitarni nadzor, rade s velikim naporom i usporavanjem, a problem je eskalirao letos tokom godišnjih odmora. Nakaradna racionalizacija na terenu je pokazala svoje prave efekte, pa sada veliki proizvođači i izvoznici hrane s teritorije Regionalne privredne komore Kikinda imaju na raspolaganju inspektore iz Srednjebanatskog ili Severnobačkog upravnog okruga, što im bitno usporava promet.

Kikindskoj privredi neophodan fitosanitarni inspektor, zaključeno na sastanku u RPK

Firme su pokušale da se prilagode zahtevu o najavi inspekcije od 24 sata unapred, ali u praksi to ponekad nije moguće, zbog čega gube kupce, koji vrednuju sve detalje – od cene, kvaliteta, uslova plaćanja, ali i brzine utovara i same isporuke, jer sve to spada u kvalitet ponude. Od kada više ne postoji nijedan fitosanitarni inspektor u Kikindi, i kada se čeka na dolazak onog iz Zrenjanina ili Subotice, isporuka robe trpi, čime ovdašnja privredna društva gube poslove. Tim povodom reagovala je Regionalna privredna komora Kikinda, obraćajući se prof. dr Janu Boćanskom – direktoru Uprave za zaštitu bilja Ministarstva poljoprivrede, trgovine, šumarstva i vodoprivrede Republike Srbije. Predsednik RPK Kikinda Tibor Šebek nadležnom sektoru za fitosanitarne poslove skrenuo je pažnju da „samo višemilionski izvoz privrednih društava „Banini”, „Kikindski mlin”, „Aleva”, „Vinarija Čoka”, „Prima produkt”, Duvanska industrija „Čoka” i ostalih, zaslužuje da ih država maksimalno ažurno prati, i da ih svojim administrativnim rešenjima ne sputava ili usporava”. Povod je bio letošnji problem „Kikindskog mlina”, gde je zbog nepostojanja inspektora u Kikindi i odsustva fitosanitarca iz Zrenjanina – zbog korišćenja godišnjeg odmora, kupac čekao na papire više od 15 sati, i to sve do 22 sata uveče, kada su uspeli da kompletiraju neophodnu dokumentaciju sa fitosanitarcem iz Subotice. Komercijalni direktor „Kikindskog mlina”Petar Nikolić datu situaciju opisao je na sledeći način: „Čašu je prelila situwww.pks.rs

acija kada smo letos po celoj Vojvodini jurili raspoloživog fitosanitarnog inspektora da nam overi potvrde. Kupac je bio na utovaru tog jutra u šest sati, a zbog državne administracije papire je dobio tek 15 sati kasnije. Tražimo da državni organi brže reaguju, jer se neretko dešava da kupcu odmah treba roba, pogotovo ako je avansno plaća. Zbog nepostojanja inspektora u Kikindi, takvi poslovi nam bukvalno propadaju”, objasnio je komercijalni direktor „Kikindskog mlina”. Nakon reakcije iz Regionalne privredne komore Kikinda, čije je stavove podržala i Privredna komora Srbije dopisom potpredsednika Mihaila Vesovića Ministarstvu poljoprivrede, Kikinđanima je stigao odgovor direktora Uprave za zaštitu bilja u kome prof. dr Jan Boćanski kaže: „U potpunosti razumemo Vašu situaciju, a verovatno i Vi naš položaj.Verujemo da ćemo u narednom periodu naći rešenje koje će zadovoljiti i Vas kao privrednike, i nas kao državne službenike koji moraju da omoguće privredi da radi što jednostavnije i efikasnije“. Ali, od početka avgusta, kada je odgovor stigao u Kikindu, ništa se nije promenilo, niti se iko ponovo oglasio iz Ministarstva tim povodom. Severnobanatski privrednici se pitaju kada će administracija ponuditi rešenje za njihov problem, da li je štednja na fitosanitarcima bila najcelishodnije rešenje, i ko je tu uopšte i šta uštedeo? Saša Tanackov RPK Kikinda

broj 67

regioni

Privredna komora Vojvodine

Duga kriza stočarstva Stočarstvo u bruto društvenom proizvodu poljoprivrede Vojvodine učestvuje samo sa 23,9 odsto. Pšenica jeftinija od kukuruza, pa sad služi kao stočna hrana

točarstvo u Vojvodini već nekoliko decenija nalazi se u krizi. Najbolji dokaz je da ono u bruto društvenom proizvodu poljoprivrede Vojvodine učestvuje samo sa 23,9 odsto, dok je učešće biljne proizvodnje 76,1 odsto. Tako loš odnos po stočarstvo nije zabeležen u poslednjih nekoliko decenija. To je dokaz nedovoljne razvijenosti poljoprivrede i ekstenzivne proizvodnje. Trebalo bi da bude obrnuto. Bez stabilne i razvijene stočarske proizvodnje nema ni razvijene poljoprivrede, a bez nje ni privrede. Vojvođansko stočarstvo karakteriše stihijski i nekontrolisan uvoz mesa, vrlo često sumnjivog kvaliteta, sa damping cenama, iza koga stoje veliki trgovinski lanci i mega-marketi. Jedina mera protiv ove pojave je vrlo stroga kontrola mesa koje se uvozi i proveravanje tačnosti deklaracija na proizvodima, jer se često dešava da se zamrznuto meso, kome je rok trajanja najduže mesec dana, uvozi kod nas i prodaje kao sveže. Ovakva ocena doneta je na sednici Odbora Udruženja za poljoprivredu i prehrambenu industriju Privredne komore Vojvodine (PKV).

Pogrešna agrarna politika ,,Dokaz da stočarstvo u Vojvodini umire je podatak da je u stajama 1962. godine bilo 497.000 grla, a od toga 228.000 priplodnih goveda. Na početku 2011. godine u stajama je bilo samo 224.808 grla, a od toga 101.665 priplodnih grla. Nestaju nam goveda, sve manje ih je u stajama, pa nismo u stanju ni da

Posna porcija Na trpezi građana Vojvodine, pa i cele Srbije, meso postaje prava retkost. Nekada smo prosečno godišnje trošili čakj 65 kilograma mesa po stanovniku, a sad samo 34 kilograma. U Evropi je prosek 75 kilograma. Ipak, najgore je to što nam je na meniju najčešće pileće ili svinjsko meso, dok se godišnje troši samo četiri kilograma junetine po stanovniku! ispunimo kvotu izvoza bebi-bifa prema EU. Primera radi, ta kvota iznosi 8.875 tona, a lane je izvezeno iz Srbije samo 1.000 tona. I dok nam nestaje stočarstvo, u Srbiji imamo čak 50.000 praznih kuća, i isto toliko staja i obora. Od toga je u Vojvodini više od 20.000. Kada bi u ovim kućama imali domaćinstva i oni gajili samo po jedno goveče i po dva tovljenika, gde bi nam bio kraj”, navodi sekretar Udruženja za poljoprivredu i prehrambenu industriju PKV Đorđe Bugarin. Teladi je sve manje u tovu, a i ono malo što imamo mi izvozimo, navodi on. Slično stanje je i sa svinjama. Procene su da u Srbiji ima ukupno 3,5 miliona svinja, a od toga je u Vojvodini oko 1,4 miliona grla. U Srbiji ukupno ima svega 200.000 krmača za priplod (u 1990. godini bilo ih je 938.000), a toga je u Vojvodini

Povećano interesovanje za kozarstvo U Vojvodini domaćinstva gaje oko 35.000 koza. Posle Drugog svetskog rata, od 1954. godine pa sve do pre nekoliko godina, važio je Zakon o zabrani gajenja koza u zemlji, zbog štete koju nanose šumama. Tako je ova grana bila osuđena na likvidaciju. Poslednjih godina dolazi do promene gledišta o kozarstvu, pa je povećano i interesovanje za intenzivnije gajenje.

www.pks.rs

regioni

152.055 priplodnih grla. Slično stanje je i sa ostalim stočarstvom u Vojvodini. Tako, recimo, danas u Srbiji ima samo 1,5 miliona ovaca, od čega je u Vojvodini 255.000. Na početku ove godine u Srbiji je bilo ukupno 11,2 miliona živine, što je pad za 18 odsto u odnosu na 2009. godinu. I ova proizvodnja mora da se obnovi. ,,Nije dobra agrarna politika da se izvozi kukuruz u susedne zemlje, dok su prazni obori za tov stoke u Vojvodini i celoj Srbiji. Mi, recimo, izvozimo kukuruz u Makedoniju, a iz nje uvozimo tovljenike. Samo za prvih prvih šest meseci ove godine u Srbiju je iz nekoliko zemalja uvezeno više od 3.500 tona svinjskog mesa. Rezultat pogrešne agrarne politike u ovoj godini biće i da stoku hranimo pšenicom koja je znatno jeftinija od kukuruza. To će biti trenutna korist za seljake, ali će veliku štetu imati država”, podvlači Bugarin.

Traži se veći Agrarni budžet Za agrar Srbije dolaze teški dani kada počne potpuna primena Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju 2014. godine. Tada će tržište biti potpuno liberalizovano, a naši proizvođači neće biti konkurentni uvoznoj hrani. Da bi se ovo stanje prevazišlo, potrebno je da Agrarni budžet naredne godine iznosi najmanje šest odsto budžeta Republike Srbije. Potrebno je obezbediti podsticaje proizvodnje kvalitetnog junećeg mesa u sistemu krava–tele i bolje iskorišćavanje pašnjaka i livada. Kada se krene u veći tov svinja mora se obezbediti uvođenje plaćanja svinja na liniji klanja prema kvalitetu mesa. Uz sve to mora se krenuti u proizvodnju sitnih životinja, ćuraka, pataka, gusaka. Zbog svega ovoga, cenovni udari i oscilacije u stočarskoj proizvodnji su česta pojava, pogotovo u proizvodnji svinjskog mesa, koja i u normalnim uslovima ima izričito ciklični karakter B. Gulan

broj 67

Iz turističke organizacije Srbije

Sve više turista u Srbiji Stranci najviše dolaze u Beograd, a banje beleže rekordnu posetu. TOS nastavlja promotivnu kampanju „Srbija. Moja zemlja. Moje putovanje.”

d početka godine do juna, Srbiju je posetilo ukupno 983.628 domaćih i stranih turista, što je rast od osam odsto u odnosu na isti period prošle godine, kažu u Turističkoj organizaciji Srbije (TOS). Predstavnica Turističke organizacije Srbije Ljiljana Čerović istakla je da je svakog meseca u Srbiji zabeležen rast turističkog prometa, kako broja noćenja tako i dolazaka, dodajući da će podaci pokazati da je uzlazni trend nastavljen još intenzivnije u toku letnje sezone. Ona je naglasila da je primetno povećanje broja domaćih gostiju, koji su u prvih šest meseci ove godine ostvarili 2.452.089 noćenja na različtim destinacijama u zemlji, što je 10 odsto više u odnosu na isti period lane. Prema njenim rečima, broj stranaca koji dolaze u Srbiju godinama raste, od januara do juna ove godine bilo ih je ukupno 338.174, što je za prvih šest meseci 16 odsto rasta u dolascima, odnosno 18 odsto povećanja broja noćenja, dodajući da je među strancima Beograd najpopularnija destinacija. Podsetila je i da srpske banje ove godine beleže rekordan broj poseta. Čerović je istakla da su lokalne turističke organizacije i TOS pred sezonu uložili velike napore u promociju svojih destinacija. Povodom aktuelne kampanje TOS-a koja promoviše turističke destinacije u Srbiji „Srbija. Moja zemlja. Moje www.pks.rs

putovanje”“, Čerović je naglasila da je ovo druga godina kako TOS organizuje promotivnu kampanju na domaćem tržištu. U okviru promotivnih aktivnosti, TOS ugošćava strane novinare koji borave na našim festivalima i prenose svoje utiske po povratku u svoju zemlju. Kraljicu srpskog turizma, Vrnjačku Banju, tokom jula i avgusta meseca ove godine posetilo je 50.000 prijavljenih gostiju, a takva posećenost nije zabeležena za poslednjih 10 godina, kažu u Turističkoj organizaciji Vrnjačke Banje. Odličnoj turističkoj sezoni doprinele su cene smeštaja, koje nisu menjane od prošle godine, ali i raznovrstan kulturni, muzički i turistički program, od kojih izdvajamo Vrnjački karneval. U ovu statistiku, međutim, nije uračunato na hiljade neprijavljenih i vikend-gostiju, a pozitivan turistički trend očekuje se i u septembru i oktobru Izvor: www.helloserbia.com

broj 67

edukacija

Priprema predloga projekta

Češka iskustva u savladavanju procedura Samo IPA program predviđa sredstva za Srbiju za 2012. godinu od 206,8 miliona evra, ali planiranje i priprema predloga projekta zahteva posedovanje stručnih veština

rivredna komora Srbije i Češka privredna komora organizatori su trodnevnog seminara i okruglog stola „Priprema predloga projekta”, koji je privukao veliki broj polaznika u okviru programa razvojne saradnje sa Češkom Republikom. Olivera Kiro, sekretar Odbora za ekonomske odnose sa inostranstvom PKS, otvorila je ovaj seminar i poželela uspešan rad učesnicima, predstavnicima komorskog sistema Srbije, vladinih i nevladinih organizacija, fakulteta, udruženja, organizacija i malih i srednjih preduzeća. Ona je ukazala na atraktivnost teme seminara i spremnost potencijalnih aplikanata u Srbiji da se uključe u razvojne programe podrške namenjene Srbiji. Luboš Joza, šef ekonomskog odeljenja Ambasade Češke u Beogradu, rekao je da Srbija ima punu podršku Češke na putu u Evropsku uniju. Sveža češka iskustva iz procesa evropskih integracija mogu joj biti od velike koristi. Istakavši da „članstvo u Evropskoj uniji nije samo stvar politike već i eksperata”, Joza je naglasio da se samo dobrom pripremom i realizacijom projekta EU ostvaruju prednosti članstva u Evropskoj uniji. „Ljudi koji često imaju dobre ideje nemaju dovoljno iskustva da prođu sve administrativne procedure EU, pa su stoga iskustva članica dobrodošla, a Češka još ima sveža sećanja na niz aktivnosti koje treba sprovesti da biste postali član”, naglasio je Ljuboš Joza. Vera Veljanovski, projekt menadžer

u PKS, istakla je da je cilj seminara unapređenje nivoa znanja i specifičnih veština polaznika obuke, u pripremi aplikacionog formulara i projektne dokumentacije za bespovratna sredstva programa podrške EU i druga razvojna sredstva podrške namenjena Srbiji, kao i predstavljanje uspešnih projekata, putem prezentacija, grupnih vežbi, interaktivnih radionica i diskusija. Seminar je takođe usmeren na unapređenje saradnje između polaznika, radi učešća u zajedničkim projektima javnog, privatnog i nevladinog sektora. Stva-

ranje uslova za lakši pristup izvorima finansiranja i realizacija kvalitetnih projekata doprinose jačanju institucionalne strukture organizacije, ravnomernom regionalnom razvoju zemlje, većoj konkurentnosti privrede i poboljšanju ukupnog poslovnog ambijenta Srbije. Jiri Hansl, ekspert iz Češke, Saša Bošnjak, profesor Ekonomskog www.pks.rs

fakulteta u Subotici i projekt menadžeri PKS, RPK Sombor, RPK Niš i RPK Užice, predstavili su program seminara i preneli dosadašnja iskustva u pripremi projekata iz EU programa podrške i donatorskih sredstava namenjenih Srbiji i promovisali uspešne projekte u našoj zemlji, kao primere dobre prakse. To su, između ostalih, „Evropska mreža preduzetništva EEN, Projekti Privredne komore Srbije, PARTNERS 2 „Mreža centara za razvoj i upravljanje projektima”, „PLATO Srbija”, „PLATO Koopera”, finansirani od strane Vlade Flandrije, kao i „Evropska mreža ambasadora ženskog preduzetništva u Srbiji”. Programi podrške EU za koje Srbija može konkurisati su IPA – Instrument za pretpristupnu pomoć, FP7 – Okvirni program za istraživanje i tehnološki razvoj, CIP – Okvirni program za konkurentnost i inovacije, Progres – Program Zajednice za zapošljavanje i socijalnu solidarnost , Tempus – Modernizacija visokog obrazovanja i Kultura 2007. Samo IPA program predviđa sredstva za Srbiju za 2012. godinu od 206,8 miliona evra, a za ovu godinu predviđeno je 202,7 miliona evra. Na seminaru je naglašeno da planiranje i priprema predloga projekta i projektne dokumentacije, apliciranje i koordinacija realizacije zahtevaju posedovanje stručnih veština iz oblasti upravljanja projektima kao i dobro poznavanje pravila i smernica Evropske komisije M.N.

No 67 October 2011 Year XI www.pks.rs

TEXTILE INDUSTRY INCREASES EXPORT DESPITE DIFFICULTIES MARINA MILOVIĆ ambassador of women entrepreneurship: My working day is wonderful!

MILOŠ ĐURKOVIĆ President of AmCham Serbia: A decade of successful change

No 67

business climate

7th International SMEs Conference

Unequal financial availability for small enterprises The establishment of specialized development bank is the key instrument in the financial support, said the CCIS president Miloš Bugarin at the panel discussion ‘SMEs problems in finances access’

he SMEs sector makes up 99.8 percent of the economic community in Serbia, which equal to the European level, employs two thirds out of 1 800 000 employed and makes up the essential part of the GDP of the country, said Nebojša Ćirić, minister of economy and regional development, opening the 7th International SMEs Conference titled ‘SMEs financing and innovations’, which took place in the Sava Center on the 4th of October this year. The Conference, organized by the Ministry of Economy and Regional Development, German Organization for International Technical Support GIZ and National Agency for Regional Development, was held within the initiative of the European Commission for Entrepreneurship and SME promotion ‘SME Week 2011’. The financing of the SME was the focal point of many businessmen, the representatives of the state administration, the banking sector and international institutions.

However, the minister of economy and regional development Nebojša Ćirić listed the access to the financial resources and the lack of the favourable finance resources as the main problems of the small and medium-sized enterprises. Ćirić pointed out that the SMEs in our country, especially by the end of 2008, could hardly get to the finances, where the new and innovative firms were tackling with the biggest problems in the issue at stake.

Public sector’s help needed in the crisis Minister Ćirić underscored that in the time of the crisis the public sector has to play the main role, apart from the initiative of the private sector. He pointed out the facilities of the Fund for Development in the form of credit lines for entrepreneurs, investments, credits for the liquid sustainability and export activities, the start-up credits, to the economic subjects in the non-developed and devastated areas of Serbia www.pks.rs

as well as to the active branches of the processing industry in the insufficiently developed municipalities. However, although the SME sector is the pillar of the economy both in the EU and Serbia, it is the vulnerable sector in our country, said Verica Kalanović, vice-president of the Serbian Government in charge for the economy and regional development, adding that this sector realizes 44.5 percent of the Serbian export and 33 percent of the GDP. During the crisis the state was mostly giving a helping hand to the big economic subjects because they employ the greatest number of people, said Kalanović, and warned that 370 000 SMEs employ 800 000 people. If we would enable each SME to employ yet another worker, the employment rate in Serbia would increase. However, at the time of the crisis a great number of SMEs was closed because of the unequal business conditions on the market. The big companies have better access to the finances, better guarantees and the interest rate for the long-term credit from 5 to 8 percent. On the other side, the interest rate for the SMEs is 25 percent and more. The Fund for Development, which grants the favourable credit lines, earmarked to 193 big companies the sum of 21 billion dollars, while 10 035 SMEs got only 41 billion dollars for the last three years. The simplified access to the financial resources is the key for solving the problems of the

business climate

SMEs, concluded Kalanović. Joanna Drake, Director, SMEs and Entrepreneurship, DG Enterprise and Industry, European Commission, familiarized the participants with the SME Act which is not mandatory at the EU level, but its clauses are implemented in the national legislation of the EU members. A survey on the SME sector was conducted and the results show that the challenges and problems are the same as before the crisis. This is the reason why the European Commission suggested that the EU budget for 2014-2020 should envisage higher assets for more favourable financing of the small and medium-sized enterprises. She reminded that the EU has 23 million SMEs with 90 million employed. The German Ambassador to Belgrade Wolfram Josef Maas pointed out the survey which reveals that the lack of the finances is not the reason for stopping the business of the SMEs in Serbia, but the inability to accept innovations and the weak relations between the SME sector and research and scientific institutions. The German Government financed the project by which of means six faculties in Serbia should become business-oriented. On its road to the EU integration, Serbia must make it, said the Ambassador Mass and emphasized that the economy is the first reason for this as well as its ability to endure the strong competitiveness on the huge market.

Development bank needed The first panel discussion of the 7th International SME Conference dealt with the SMEs problems concerning the access to the financial resources. The president of the Chamber of Commerce and Industry of Serbia Miloš Bugarin emphasized that the Serbian businessmen mostly count on their own financial resources, because there are not adequate financial resources. The only available

41 financial resources to the entrepreneurs in Serbia are the commercial banks which are expensive, then the financial instruments of the government bodies, which are insufficient, credit lines from the international financial resources and other alternative financing forms. The number of credit lines granted by the state funds and institutions is increasing, while the offer of the commercial banks is not favourable for a great number of businessmen, said Bugarin. The last year analysis conducted by the CCIS indicates that the unfavourable position of the economy in general is the result of the growth of the expenditures and the moving of the capital from the economy to the banking sector. As far as the innovative small and medium-sized enterprises are concerned, the situation is even worse, while the balance is held through the program of the relevant ministry, international projects financed by the EU and Best technological Innovation Program. Therefore, the Chamber of Commerce and Industry of Serbia considers that the establishment of the development bank is the key instrument in the financial support and the realization of the Strategy

No 67 for economic development in the following period, said Bugarin, and added that Government promised that it could be established in 2012. Andreas Beikos, director of the EIB Western Balkans regional office, said that such bank in Serbia should have been opened ten years ago. The development banks are being established on the endangered markets because they are not only tools for the development of the small and medium-sized enterprises, but the support to the strategic sectors, infrastructure and high technologies, too. The development banks exist in Chile, Brazil, Indonesia, said Beikos. The SME sector stayed on the margin of the stimulations when it comes to the assets which entered our country for the last ten years in the forms of the foreign direct investments, privatization revenues, donations, loans, remittances, totally worth 60.9 billion euro. These assets have been spent irrationally, first and foremost, on the financing of the consumption and import. Now we do have accumulated debts instead of the efficient economy, said Bugarin M.S.

To apply Directive on payment deadlines Slow recovery of outstanding debts is one of the most frequently discussed issue in the finance sphere of the SMEs. The small enterprises are faced with long-term waiting on the payment recovery of outstanding debts and with very short time for the settlement of debts, these are reasons for being exposed to the risk of non-liquidity. It is the second year that the Chamber of Commerce and Industry of Serbia requests from the Government to apply the Directive on the payment deadlines, contained in the Act on the EU small business. We do suggest that the Government should adopt the regulation which defines the payment deadlines for the users of the budget assets to 60 days maximum, and after 2012 this deadline should be 40 days. The condition is that a receiver of the assets is under an obligatory to pay off his subcontractors immediately or within five to seven days. This suggestion is currently in the procedure and the Government’s measure is expected to be adopted, said Miloš Bugarin. The current deadline for the recovery of outstanding debts in Serbia is 128 days, which makes one closed cycle of debts. www.pks.rs

No 67

our guest

10th anniversary of the American Chamber of Commerce in Serbia

A Decade of Successful Change Over the last decade, the American Chamber of Commerce in Serbia (AmCham) has contributed significantly to the local economy, helping to improve the general business climate, attract foreign investment, and institutionalise a constructive dialogue between the business sector and representatives of the authorities In AmCham Serbia’s anniversary month, we talk with the new Chamber president, Miloš Đurković, about successes achieved and plans for the future. First of all, congratulations on this significant anniversary. Looking back at the decade behind us, could you tell us about AmCham Serbia’s most significant successes? Thank you. When AmCham started operating in 2001, Serbia was a long way from where it is now. There were no foreign companies or investments here, and investors perceived Serbia and its environment as unsafe. From the very beginning, our objective has been to contribute, through our activities, to establishing the perception of Serbia among investors as a good destination for investing capital. Today, AmCham gathers together over 160 US, international and local companies, whose combined investments exceed €9 billion and which have employed more than 60,000 people. However, our main success is the institutionalisation of a constructive and constant dialogue between the private and public sector, and the fact that we have become an evaluator of economic reforms with the highest integrity in Serbia.

Our country has other similar business associations, whose objective is also to improve the business climate, reduce bureaucratic procedures, etc. Is there room for cooperation among all those associations? Various business associations have been established in recent years. However, it is important to note that all business associations have similar objectives, and it is not so important which ones succeed in creating or enabling change, as long as there are results. We always strive to make room for cooperation with similar organisations, share our experience with others and provide support and advice. It is necessary to work together on issues of relevance for the business sector and this must be a priority for the government, business associations and all individuals. You mention that the American Chamber of Commerce has institutionalised a dialogue between the business sector and the authorities. How is that reflected in the business sector? Institutionalisation of the dialogue between the private and public sector is aimed at accelerating economic reform. During this government’s term of office alone, Amwww.pks.rs

Cham has progressed from having just a few meetings a year with the Serbian government to having an institutionalised twice-yearly dialogue with the Prime Minister, and organising or participating over 60 meetings at various levels with all parts of the state administration, influencing various industrial sectors. This communication with the government has resulted in positive changes to more than 30 regulations, while a large number are yet to be formally adopted. In its first decade, AmCham has provided constructive suggestions and comments for improvements to around 80 laws and bylaws in the area of commercial legislation, amendments to which would make the business operations of foreign and local investors easier. In addition, more than 150 meetings, conferences and roundtables have been held with economic policy creators, as well as over 30 conferences, seminars and training courses, aimed at increasing the capacity of the state administration to implement new laws. Another way in which AmCham influences the introduction of laws aimed at improving the business environment is via its Advocacy Committees and working groups. Have your proposals been accepted?

our guest

No 67

Miloš Đurković, President of American Chamber of Commerce in Serbia Miloš Đurković assumed the position of President of the American Chamber of Commerce in Serbia in early October 2011, where he was previously First Vice-President. Mr Đurković has spent more than 16 years working in the IT industry in Serbia and neighbouring countries and is Managing Director of Hewlett Packard Serbia. In his longstanding career, he was the General Manager of IBM Serbia as well as Head of the Representative Office of CISCO Systems, responsible for the markets of Serbia, Montenegro, Macedonia and Albania. Mr Đurković graduated from the University of Belgrade, Faculty of Electrical Engineering. He was a member of the Managing Board of NALED (The National Alliance for Local Economic Development), and is a member of the Association of Serbian Corporate Directors. He is involved in sport and is a member of the Managing Board of the “Red Star” Rowing Club. He is married and is a father of two. AmCham does indeed act largely through its Advocacy Committees for improving the business climate, bodies which contribute to resolving companies’ common regulatory problems. For instance, the Intellectual Property Rights Committee has been engaged in improving and completing the legal framework regulating this area, while the Human Resources Committee has participated in establishing modern regulations in the area of labour law. The Health Care Committee has contributed to the adoption of amendments to the Law on Health Care and the Law on Medicines and Medical Devices. In addition, AmCham’s Finance Committee has been a relevant interlocutor of the National Bank of Serbia and the Ministry of Finance in the process of introducing finance laws and bylaws, while our Tax Committee’s suggestions have been implemented in the Law on VAT, the Law on Profit Tax and the Law on Income Tax. Finally, we have invested constructive efforts in improving the Draft Law on Planning and Development, with around one hundred comments submitted and a dozen related public debates organised. How do you comment on cooperation between American Cham-

ber of Commerce and the Serbian Chamber of Commerce? Could you provide any examples of that cooperation? We have had several opportunities to work with the Serbian Chamber of Commerce (SCC) over our many years of successful cooperation. For example, in July 2011, AmCham, together with the SCC, the Foreign Investors Council and the “Privrednik” Business Club, wrote a letter to the European Commissioner for Enlargement in regard to unilateral decision of the Kosovo administration in Prishtina to forbid entry to goods shipped from Serbia, highlighting that such a decision violates the CEFTA Agreement signed in 2006 under the auspices of the European Union. In addition, as part of the Business Ethics Week, organised by AmCham in June 2010, AmCham’s guest, Mr Gary Edwards, a business ethics expert, gave a lecture and workshop for SCC members on the role of ethics centres and their importance for the business sector. In 2009, AmCham, the Foreign Investors Council and the SCC submitted a joint letter to the Prime Minister in regard to the expanded effectiveness of the General Collective Agreement. Finally, in 2008, in a tour organised by the www.pks.rs

Serbian Chamber of Commerce and together with representatives of the SCC and NALED we visited municipalities across Serbia and gave lectures on the topic of International Companies and Local Development. How do you see the Chamber’s activities in the coming years and what will be your priority? European integration will remain the priority for Serbia, and the American Chamber of Commerce plans to provide its full contribution to accelerating that process in the coming period. In addition, we will focus on labor legislation, land-related issues and collective agreements, with a focus on reducing administrative expenses, a very important issue for companies already operating in Serbia. Introduction of these changes is highly significant for future investments. And finally, we will strive, as before, to provide proposals to make companies’ operations easier and improve the business climate, with the ultimate objective of attracting new investment and keeping Serbia on the path of change and progress B.Č.

No 67

global cooperation

Exhibition on Summit of Non-Aligned states in Belgrade

New cooperation with old partners Potential partners from the world of the Non-Aligned states had the opportunity in the Palace of Serbia to see the promotion of 18 Serbian companies in the field of agricultural and food industry, defence industry, construction, engineering and information and communication technology, pharmacy and chemistry

here is a huge unused potential for the cooperation of Serbian companies with the Non-Aligned states, because the companies from Serbia enjoy great reputation in these countries, thanks to the previous positive experiences, says the vice-president of the Chamber of Commerce and Industry of Serbia Mihailo Vesović at the exhibition organized within the 50th anniversary of the Non-aligned

Movement which took place on the 6th of September in the Palace of Serbia. Vesović pointed out that there is an open market in these states in the field of the special –purpose industry, agricultural and food industry, agricultural machinery, chemical industry and automobile industry. As a special perspective cooperation area Vesovic highlighted the service sector. Out of

Building workers keep the continuity Marijana Vasić, representative of the Energoprojekt Holding, said that this company used to carry out big construction projects in the NonAligned states for centuries ago, and today it also does it successfully thanks to its daughter firms. She pointed out the contract realised in August this year, worth 19,7 million euro concerning the construction of two business buildings in the central town of Ghana and announced the similar work in Uganda that is supposed to be realised in October this year. Through the promotion at this exhibition this company wants to remind their partners. We do have our company representing us in many African countries, then in Kazakhstan, Peru and others in Latin America. We have been active in those Non-Aligned states for fifty years now, but we would like to establish new contacts with ministers and presidents who came to the Summit in Belgrade. During the 1970s and 1980s almost 3200 people from the Non-Aligned states attended the universities in Serbia and today they are respected people in their countries holding good positions in state or economic institutions. They could speak Serbian language and this could help them make contacts for the recovering of the economic cooperation. On the other hand, the Energoprojekt has examples in another way. The children of our people who at that time were working in the Non-Aligned states attended the schools and made contacts. We do have a colleague who is active in Nigeria, he went to school and studied there together with many present ministers, says Marijana Vasić. Similar examples are in other countries of Africa and Latin America. www.pks.rs

all Non-aligned states the highest foreign trade in goods Serbia records with India and Vesović thinks that there are huge possibilities for the enlargement of the cooperation with the African and Asian countries. This gathering should be the opportunity for making the first contacts and I believe that after this there will be a series of visits and exchange of the economic delegations, emphasizes the vice-president Vesović.

Two-billion-people market The exhibition being organized by the Chamber of Commerce and Industry of Serbia, the Chamber of Commerce of Belgrade and the SIEPA was the opportunity for the Serbian companies to promote their capacities and among them were the Torlak Institute, Beohemija, Galenika, Mihailo Pupin Institute, Pupin Telekom, and Vlatacom, then the Institute for Maize Zemun Polje, the Institute of Field and Vegetable Crops Novi Sad, PKB Corporate, IMT, IMR, Jugoimport SDPR, the Institute for Manufacturing Banknotes and Coins, Energoprojekt, Užice Roads, Amiga, Wagon Factory Kraljevo and Ktitor. Many of these companies already had experience in doing business with the Non-Aligned states, which today gathers 118 official members, along with twenty observers, and Serbia is

global cooperation

one of them. These states altogether make up the market of two billion inhabitants. Among the members are big producers and exporters of petrol, gas, minerals and other raw materials in Africa, Asia and Latin America, who are the important partner to the most developed states – the USA, Japan, Canada and the Western European states. Two countries with strong economies, China and Brasil, are observer-states. The advisor at the Chamber of Commerce and Industry of Serbia Zorica Jekić emphasizes that there is a huge potential for the cooperation to be recovered and improved with the Non-Aligned states in many fields, among which are the fast growing global economies, India, Indonesia and the Republic of South Africa. Mirko Marinković, director of the Department for Plan and Development within the PKB Corporate, says that this company has enormous experience in the cooperation with the countries present at the jubilee summit of the Non-Aligned Movement. We had the big project of the consultancy and engineering in Algeria and Egypt concerning the improvement of the wheat and seed growing. We erected the big farm in Ghana on the area of one thousand and a half hectare where the savanna flora was cleared out, and it was an unusual experience for us and our tractor drivers and mechanics. This job was worth six million dollars. In Tanzania we had the farm for the oil crops, sunflowers and soybean. We delivered them the machinery, experts, seed, chemistry and we had the cooperation with the domestic experts and local scientific institutes. In Gabon there is the big orchard with the drop-by-drop watering system installed, whereas the machineries were from the IMT, IMR and Zmaj. In Africa there is the interest for the maize, and the PKB Corporate could provide them with the

technical support. However, we do not know on which level are the relations of our former partners in those states. The data show that our agriculture is at the highest level in the field of the consultancy, particularly in the genetics engineering and fields. The main problem is that the complete package – seed, chemistry, machinery and expertscould not be exported.

To recover lost positions The Institute for Manufacturing Banknotes and Coins had its promotion at the exhibition organized within the Summit of the Non-Aligned states in Belgrade. The Institute for Manufacturing Banknotes and Coins is the leader in the region in the field of the safe printing and it already has the cooperation with some states in Africa. It wants to promote their newest product – automobile licence plates. The representative of the Machinery and Tractor Industry (IMT) Dragan Galečić says that this company used to export on the markets of the third countries, particularly to Africa, where a part of its production was located. Meanwhile, those positions have been lost and www.pks.rs

No 67

they want to recover those relations and to improve the cooperation. The representative of the Ktitor company Bojana Stojinović pointed out that this company already had the experience with the Non-Aligned states such are Turkmenistan, Libya, and others countries in Africa and Asia. This company exports the office furniture and the furniture for the hospitals, kinder gardens and other public institutions. This Summit is the opportunity for recovering the old and establishing the new contacts in all forms of cooperation and experience exchange, estimated Stojanović. The associate to the general manager of the Wagon Factory Kraljevo Zoran Minović underscored that this company has three projects on which cooperates with Congo, first and foremost, in the exportation of varied types of wagons. We want to enlarge our cooperation to Angola, Gabon and other African countries, says Minović. We also cooperated with the Middle East, Syria, Iraq, Iran and others. We expect to present our company to these buyers because our cooperation is unknown to the new generations, pointed out Minović M.S.

No 67

women entrepreneurship

Family manufacturing in accordance to high standards

My working day is wonderful! Placing is the first to be made, and then to finance the development from the basic assets of an enterprise. According to the experiences of my father this is a winning combination and I accepted it, says Marina Milović, ambassador of the women entrepreneurship

mong ten ladies being nominated the ambassadors of the women entrepreneurship in Serbia, one of the youngest is twentyseven years old Marina Milović, marketing manager of Maja Promet d.o.o. from Belgrade. Maja Promet is the family enterprise, established by Marina’s father in 1991, and Marina decided to stay in the family business, although she graduated from the faculty in Milan, one of five most prestigious faculties of economics in the world, where she was scholar of the Italian Government. Marina says that she likes to be on her own territory, in her country and in her enterprise. The enterprise where both Marina’s mother and brother are employed, is dealing with the manufacturing, packaging and selling of honey and bee-made products. On the question how her working day looks like, Marina answers: ‘’my working day appears wonderful!’’. Optimism and energy heard in this answer completely justify

Marina’s choice to be one of ten representatives from Serbia in the project of the European Commission European Network of Ambassadors of Women Entrepreneurship.

Certified for export Before he founded the manufacture, my last father had been the director of the bee - keeping collective, says Marina and adds that this is the reason why they today actively cooperate with the bee keepers who are the holders of the primary manufacturing of honey. This family business with ten employees falls among the small enterprises, but it produces from 500 to 600 t of honey annually and these are huge quantities being launched on both domestic and international markets. This enterprise purchases, processes, packages and sells the products in the integrated space of 400 square meters. When working in three shifts, this enterprise could package from three to four www.pks.rs

tons of honey a day. Taking into consideration that a big part of this is being exported, the facility had to be registered with the Ministry of agriculture. We have the export number and we are the first among the honey manufacturers to get the HACCP and ISO 9001 standards. This enterprise is certified by the TIV, German Certification Body, whose certificate is valid throughout the European Union. However, the Ministry of Agriculture, via the Veterinary Administration, carries out the monitoring of the production every day, month and six months. The commission from the European Union comes to us. They demand that the origin of product by lot-number to be carried out from the hive to an end user. Most of our products have been exported to the ex-Yugoslavian countries, Macedonia, Bosnia and Herzegovina and Montenegro. The European Union mostly asks for the raw materials, the goods packed in the barrel which

women entrepreneurship

they process later on. It is the easiest part of the job, but we who support the organic production from Serbia, without the GMOs, would like to sell the final product on that market so as it would be marked with ‘made in Serbia’ sign. We have a lot of requests from the EU to make the exclusive products which will be sold in the healthy food stores. At the Culinaria manifestation we made new business contacts with the people from the USA, working in Chicago, where a great number of Serbs live, who are eager to import the final products, says the ambassador of the women entrepreneurship Marina Milović.

Back to primary production Marina is an optimist and believes that Serbia could be the country whose food with the geographic origin will become exclusive in the world. In order to stimulate the honey manufacturing, the education of the primary producers is needed. Marina considers that the standardization of the primary production should be carried out first, and then the standardization of the processing. There are the stimulating measures, subventions per a kilogram of the sold honey as well as per a hive, but they are not harmonized with the apiculture. It is necessary that

No 67

Women in business are less emotional than men I want to encourage women – if they have a good idea, are thorough and consistent, it must give results. Women keep more their wit about business and are less emotional and suspicious. The conceit in business is a big problem, and it is popular with men. A woman has to discover her own talents and endowments and then to follow her dreams and goals. She should not give up is she did not make it in the first, second or third year. The persistence and effort will provide results. every honey producer has its own facility for the honey extracting and storage. It is a small object, but the start-up expenditures for a small producer are extremely high. In Serbia some 80 percent of bee-keepers are doing this as hoppy and they have from 15 to 50 hives, says Marina and adds that we do not have bee-keepers who have 5000 hives as those in Australia. Maja Promet does not have the primary manufacturing for now, but Marina thinks that in spring they will have their own hives. We plan to start up with 50 hives on the territory of Vojvodina and near Belgrade, but one day I would like to have several thousands of hives. It is important to get back to the nature. Some people say: instead of going forward and making big production plant, you are going backwards. My business vision is different. In Serbia there are five processing plants

Locust – made honey – rare food Locust – made honey is manufactured only on the territory of Serbia, Rumania and Bulgaria, because the locust –tree forests are cut throughout Europe. It is not so good wood and rarely is used in the processing, but it seems great for honey. This is the reason why this kind of honey is very rarely. Serbia has recorded the expansion of the primary bee-keeping production for two years now. On the global level the bee-keeping is disappearing. It is a tragic fact. Bees are the most important in the pollination process. On the other hand, the pesticide, GMOs cause the extermination of the bees. In addition, certain sorts of the hybrid sunflowers are not of honey, whereas the sunflower honey has interesting taste and it is mostly used up in the industrial production, says Marina Milović.

www.pks.rs

which have ten times bigger capacities than it is their sale. People usually rush forward, get into debts and erect big processing plants. I think it is better to do it step by step - placing is the first to be made, and then to finance the development from the basic means of an enterprise. The market is unstable and the competitiveness is increasingly getting bigger and bigger. It becomes a sharp fight we need to survive. Getting back to the primary manufacturing I ensure the most important – good raw material and profit. I would give advice to anyone starting up a business not to start it up with big investments, huge bites and ambitions. Some economists consider such thinking defectiveness, but I accepted my father’s experience and this is the winning combination. Thanks to this business philosophy the Maja Promet d.o.o. entered the economic crisis with 98 percent of its own finances and there were not big problems. The position of the ambassador of the women entrepreneurship and stay in Brussels make Marina big honour. In addition to the profit, the prizes and awards are important, too. I think that work, order and discipline bring the results, but without love towards business, it does not make any sense. I go to my work all happy, says Marina Milović M.S.

No 67

industry

Textile and leather industry in Serbia

Export increase despite difficulties Having in mind all signed free trade agreements, Serbia becomes a very attractive destination for the EU buyers as well as for the neighbouring countries. Those dealing with the textile industry ask for better business climate, lower taxes and facilities for the new jobs

he textile industry in Serbia which used to be the leading economic sector is facing with a lot of difficulties. The factories are closed, people are left without jobs and the goods being imported depress the domestic textile industry. This industry was and is still one of the most significant branches of the processing industry. The number of the registered companies in total industry of Serbia shows that textile sector participats with 9.85 percent, whereas according to the number of the employed its share is 11.68 percent. The businessmen in the textile industry demand the abolition of the customs duties on the reproduction materials used in leather and textile industry, then the reduction of the fiscal taxes, and finally the export guarantees. On the other side, they are facing with the unpaid debts, unfinished or badly finished privatization of certain firms. However, this sector participates in the export value of Serbia with 8.28 percent, in the import this number is 7.95 percent. It employs total of 25 484 people. The end of the 1980s and beginning of the 1990s were the golden years for the textile industry in Serbia. In 1991 total number of the people employed with this sector was 118 647 or 16.1 percent, while the export value of the textile products amounted to $ 890,5 million or 19 percent of total exportation.

Mirko TodoroviÄ&#x2021;, owner of Todor company says that during the exYugoslavia the tax on profit or personal incomes in this industry was

www.pks.rs

from 28 to 30 percent. At that time there were so-called credit lines for commodities, where you have got the favourable credits for the

industry

importation of the reproduction material, which was justified through the export customs declaration. Serbia used to export a dozen of T-shirts for 32 dollars, which is near 2.5 dollars per piece. Now this system is somehow stimulated by the Chinese, Todorović states. However, the crisis left deep traces in this industry too, says the secretary of the CCIS Association of Textile, Garment, Leather and Footwear Industry Vesna Vasiljević. For example, in the period January – June 2011 the textile industry recorded a drop by 18.2 percent in the production as well as in the stocks and sales. On the other hand, the increase of 8.8 percent was realised in the production of ready-made clothes. Vesna Vasiljević says that in that period the export value amounted to $ 300 million, which is higher by 29.1 percent and the coverage of import by export amounts to 68.6 percent.

Surplus with the EU Since July 2005 when the Agreement on free trade in textile with the EU came into force, the ready-made garments have turned to be one of the most important products in the Serbian exportation. After iron, steel, fruit and vegetable the textile products earn the most. The surplus in the foreign trade exchange of Serbia with the EU in the amount of several tens of million dollars has been constantly recorded for the last six months. Therefore, in the first six months this year the textile and leather industry only recorded the export value of $ 148 million, which is by 44.8 percent more than it was in the same period of the previous year. The coverage of the import by export is 80.3 percent. The surplus is recorded in the foreign trade exchange in the leather shoes in the amount

No 67

Questions and answers The producers in the textile industry expressed their remarks on favouring the foreign investors when it comes to the subsidiary for the employment of new labour force. The minister Ćirić says that the domestic textile firms get an average 3 833 euro per an employee, while the foreign firms got 3 800 euro per an employee. Therefore, it means that both domestic and foreign firms got equal assets from the budget. The producers in this sector say that in the previous year the taxes for the promotion of firm were increased by 700 percent and the tax on the construction site by 400 to 600 percent! The representatives of 60 companies in the field of textile industry, garment, and leather and footwear industry demand the abolition of the customs on the import of the reproduction material for the export-oriented production and support of the state in strengthening of the liquidity. They expect the reforms in the education system which will enable better labour force in this sector. of several million dollars and the FALK EAST factory from Knjaževac is announced for the biggest exporter in Serbia in 2009 by the SIEPA, Vesna Vasiljević states. Out of the big textile companies in Serbia the Jumko still runs a good business, whereas Kluz, Beko and Ljubiša Miodragović are closed. This huge fiasco of the textile industry in Serbia is caused by the badly carried out privatization. Today the Serbian textile industry is well-known in Europe thanks to the private companies which employ near one hundred people, have good management, the information from the world of fashion and design and good tools. Apart from the domestic textile companies there are few foreign firms

doing business in Serbia, among them are Calzedonia, Pompea, Falke, Golden Lady, Benetton and many others.

Export to the EU The Agreement on free textile trade with the EU was the only bilateral agreement which Serbia had with the EU and the results gained in this sector are more than obvious. Total of 70 percent of the Serbian export of textile and footwear goes to the EU. The Interim Trade Agreement with the EU, the Agreement with the EU, the Agreement on free trade with Turkey and the diagonal cumulation of the origin of goods Turkey, Serbia, the EU, the CEFTA countries have ensured

Figures The data obtained from the Ministry of Economy and Regional Development show that total of 21 investment projects in the field of textile industry were financially supported in total value of 174 million euro. Total amount of the subventions granted for these projects is 33,5 million euro, and thanks to them 6 525 people got the job. Total of six investment projects concerning the footwear industry have been financed, out of which two of them are domestic. Total sum of the granted assets is 2,27 million euro, while 976 persons got a job. The Ministry of Economy and Regional Development states that the share of the textile industry of Serbia is 2.46 percent, with 27 000 employed in 1 554 textile firms they make up 2.18 percent of the employed in the industry.

www.pks.rs

No 67

Promotion of textile industry in Austria

On the 5th of October 2011 the representative office of the Chamber of Commerce and Industry of Serbia in Vienna organized the promotion of the Serbian textile industry manufacturing the working uniforms with a view to improving the business relations and launching these products on the Austrian market. It was the first time that the promotion was organized in Vienna at the initiative of the consortium consisted of four firms from Serbia, with the owner of S&D company at the head, Slobodan Okulić from Stara Pazova. The other three firms making up the consortium were Jugotex from Smederevo, DDM from Belgrade and Miltex from Loznica. The owner of the S&D company explains that they had intended to launch their products on the Austrithe entrepreneurs dealing with this sector the access to the market with near 80 million consumers. Nevertheless, the economic and financial crisis, then the events in Northern Africa with whom the EU had established the diagonal cimulation of origin of goods in 2005 and 2006, persuaded the buyers from the EU to redirect their production divisions from China, India, Pakistan, Egypt, Morocco and Tunis to the territory of the Balkans countries. Thus, Serbia becomes a very attractive destination for the EU buyers as well as for the neighbouring countries. Despite of being faced with a lot of difficulties, the textile businessmen record remarkable results. It is all about the intensive

industry

an market long time ago. We have been trying that for three years now. We had talked with the Austrian businessmen earlier, but then they were sceptic to run a business with the firms from Serbia. This year we started the promotion of our products and organized the exhibitions in Frankfurt on the fair of textile in May, and now in Austria, Okulić explains. He also says that the consortium consisted of these four companies plans to open its representative office in Vienna by the end of this year. The companies from Serbia which employ near 200 people are dealing with the protection at work, the HTZ equipment production, the working uniforms and others. The director of the CCIS representative office in Austria Vera Vidović reminded on the long-lasting relations between Austria and Serbia and that 300 Austrian firms very successfully run a business in Serbia. She expressed her satisfaction for this first promotion of Serbian textile industry in Austria. The secretary of the CCIS Association of textile industry, garment, leather and footwear industry Vesna Vasiljević pointed out that the textile industry in Serbia is considered one of stronger branches of the processing industry. The Agreement on free textile trade with the EU came into force on the 1st of July 2005 as one of the first agreements. Since then the export has reached from 256 to almost 600 million dollars, she pointed out. During the promotion the short documentary film on textile industry in Serbia was showed and after that the models walked down wearing the working uniforms manufactured by those four firms.

branch of production, but the aim is to make this sector more competitive on the global market. Minister’s promises and efforts Minister of economy and regional development Nebojša Ćirić says that he strongly believes that before the mid of 2012 the general tax rate on the incomes will be reduced. He does its best to make the tax rate on income reduced to 50 percent, and currently it is from 62 to 64 percent. In this year it was impossible to reduce the taxes and compensations owning to the budget of Serbia, but I believe that the decrease will happen, he states. On his account, the burdens on the incomes of the employed with the textile and footwear industry in the neighbouring www.pks.rs

countries are higher than in Serbia. For example, in the Republic of Srpska the tax rate is 25, in Slovenia this number is 39.2, in Croatia is 34 and in Macedonia this figure is 50 percent. He announced that the Serbian Government will adopt the regulation which will limit the payment deadline to 45-60 days. The president of the Chamber of Commerce and Industry of Serbia Miloš Bugarin emphasizes that the textile and leather industry deserves special attention, because in the first half of 2011 it recorded sustainable export results, and certain factors recorded the surplus in the export Branislav Gulan