JAARGANG 11 - NR. 1 | SEIZOENSKRANT - VOORJAAR 2020 | EEN ORGANISATIE VAN AMUZ [FESTIVAL VAN VLAANDEREN-ANTWERPEN] HISTORISCHE MUZIEK IN EEN HISTORISCH KADER
Op 17 december 2020 zal het precies 250 jaar geleden zijn dat Ludwig van Beethoven in Bonn werd geboren. In zijn vroegste jaren trad Beethoven in de voetsporen van Mozart en Haydn. We weten dat Beethovens leven doorspekt was met persoonlijke kwellingen. Het lukte hem maar niet om duurzame liefdesrelaties aan te knopen. En het was natuurlijk rampzalig dat uitgerekend een musicus als hij werd getroffen door doofheid. Zouden die twee aspecten mee aan de basis hebben gelegen van Beethovens opvallend unieke en individuele stijl? De manier waarop hij de traditie heeft verzoend met experiment en persoonlijke expressie heeft er alleszins voor gezorgd dat hij dé mythische figuur van de 19deeeuwse muziekgeschiedenis is geworden. Niet voor niets is hij de verbindende schakel tussen die twee andere grote B’s: Bach en Brahms. En met de nodige grootheidswaanzin riep Wagner Beethovens muziek uit tot de ‘transhistorische kracht’ die zou hebben geleid tot zijn eigen grootse Wagneriaanse Gesamtkunst.
door Wilhelm Kempff, Alfred Brendel en Maurizio Pollini. Het ware nog een mooie uitdaging geweest voor de geniale en onvermoeibare FransLibanese pianist Abdel Rahman El Bacha, maar voor BEETHOVENinPRIMETIME gooit AMUZ het over een andere boeg. Aan dertien klavierspelers werd gevraagd om, verspreid over zes concertreeksen, de 32 pianosonaten uit te voeren op zes verschillende historische instrumenten.
01.02.20 - 02.02.20
CLAIRE CHEVALLIER
MELVYN TAN
LUDWIG VON BEETHOVEN
ELS BIESEMANS
BART VAN OORT
ARTHUR SCHOONDERWOERD
ANTHONY ROMANIUK
LINDA NICHOLSON
ABDEL RAHMAN EL BACHA
B
eethoven heeft een heel andere invulling gegeven aan het begrip ‘componist’ dan zijn illustere voorgangers. Toen Joseph Haydn in 1761 als vicekapelmeester in dienst trad bij de prinsen van Esterházy, was dat nog volledig in de geest van de barokke hofcomponistentraditie. Haydn componeerde op vraag. Een dikke halve eeuw later stierf Beethoven. Hij was zich ervan bewust geworden dat het schrijven van muziek geen ambachtelijke, maar een artistieke activiteit is. Muziek zou voortaan een nieuwe functie hebben: het was absolute kunst die de eigen tijd moest overstijgen. Na Beethoven was het compositorische landschap grondig hertekend. Niemand zou nog ontsnappen aan zijn invloed. Zelfs voor een geniale tijdgenoot als Franz Schubert was het knokken om in Wenen au sérieux te worden genomen. Ken je de taal
Chromatiek op de drempel van de barok Interview Paul Agnew
>> P. 3
OLGA PASHCHENKO
PETRA SOMLAI
van Beethoven goed, dan hoor je zijn stem in het oeuvre van Schumann, Berlioz, Brahms, Dvořák, Mahler, Richard Strauss en Sibelius. Ook de link tussen de late Beethoven en de strijkkwartetten van Bartók is duidelijk. En wist u dat zelfs de avant-
In hart en ziel trouw blijven aan jezelf
TOBIAS KOCH
gardist bij uitstek Pierre Boulez schatplichtig was aan Beethoven toen hij zijn tweede pianosonate componeerde? Door alle pianosonaten, strijkkwartetten of symfonieën van Beetho-
Pianoladag in AMUZ
EDOARDO TORBIANELLI
ALEXEI LUBIMOV
ven uit te voeren of te beluisteren, stap je mee in het grote verhaal van Beethovens creatieve ontwikkeling. Die muziek integraal uitvoeren, is enkel voor de grootsten weggelegd. Denk maar aan de indrukwekkende opnamen van de integrale sonaten
Behalve in zijn strijkkwartetten, is het in zijn klaviersonaten dat Beet hovens revolutionaire aard het meest expliciet komt bovendrijven. In tegenstelling tot zijn per definitie publieksgebonden orkestmuziek waren de kwartetten en sonaten immers bestemd voor een selecte kring van kenners en fijnproevers. Voor Beethoven was dat dankbaar terrein voor experiment en creativiteit. In zijn vroegste klaviersonaten stapte hij nog mee in de klassieke sonatetraditie met de typische opeenvolging van een snel openingsdeel, een traag deel, een menuet (of vaker nog een snel scherzo) en een nog sneller slotdeel. In elk van die delen zien we door de 32 sonaten heen hoe diepgaand de evolutie is die Beethoven heeft doorgemaakt. Zijn eerste sonaten tonen ons hoe hij het gebruik van sonatevorm, rondo, menuet en variatievorm tot in de puntjes onder de knie heeft. Maar in de sonaten die volgden, zou hij de verwachtingspatronen van zijn luisteraars ernstig op de proef stellen. Dat merk je onder meer aan zijn omgang met de toen immens populaire sonatevorm. Die herbergt drie verschillende functies: de zogenaamde ‘expositie’, waar de componist zijn thematische ideeën voorstelt, de ‘doorwerking’, waarin hij het materiaal uit de expositie op allerlei mogelijke manieren transformeert, en de ‘reprise’, waarin hij de luisteraar opnieuw houvast biedt door hoorbaar terug te grijpen naar het materiaal uit de expositie. Eenvoudig gezegd ondergaat de luisteraar een spanningsboog: van vertrouwd terrein via spannende uitstapjes naar het oorspronkelijke thuisgevoel. Nu zou Beethoven, door zijn 32 sonaten heen, die spanningsboog alsmaar spannender en avontuurlijker maken. Hij ver-
VERVOLG >> P. 2
The Times Academy
In het verborgene
Interview Wim Henderickx
Interview Sabine Lutzenberger
Interview Lionel Meunier
>> P. 4
>> P. 5
>> P. 6
>> P. 7
VZW AMUZ [FESTIVAL VAN VLAANDEREN-ANTWERPEN], KAMMENSTRAAT 81, 2000 ANTWERPEN | INFO & TICKETS: +32 (0)3 292 36 80 | WWW.AMUZ.BE | TICKETS@AMUZ.BE