Jaargang 7, uitgave 20-2018 – ₏ 4,95
Van passie tot professional
dieren hebben humor Benjamin Mee
hoe kippen leren Toinny Lukken
Neem de hond en zijn neus serieus Honden vertellen meer dan je denkt
"Hoe leren leerlingen?"
Van passie tot professional Besluit houders van dieren
Startdatum
prijs
Hippische sector
Startdatum
prijs
Column 4 Op felgekleurde vleugels
Voeding van het paard
Besluit houders van dieren
Ondernemer asiel, pension en kennel
Najaar 2018
Vakbekwaam Houder van reptielen en amfibieën*
Check onze website
€ 1.255,00 € 575,00
Vakbekwaam Houder van overige zoogdieren*
12 april 2018
€ 575,00
Vakbekwaam Houder van honden en katten
7 maart 2018
€ 575,00
Paardenvoeding 1: Online basiscursus paardenvoeding
Op elk gewenst moment
€ 125,00
Paardenvoeding 2: Voeding van het (gezonde) sportpaard
10 maart 2018
€ 249,00
Paardenvoeding 3: Voeding van het paard met spier- en
17 maart 2018
€ 249,00
5 april 2018
locomotieproblemen en/of problemen aan het maagdarm-
Vakbekwaam Houder van vogels*
5 maart 2018
€ 575,00
kanaal
Vakbekwaam Houder van vissen*
13 maart 2018
€ 575,00
Paardenvoeding 4: Voeding van het paard met onder- of
Dierverzorging
Dierverzorger kinderboerderijen (modulaire opleiding)
14 april 2018
€ 249,00
Manege instructeur basissport
Najaar 2018
€ 1.950,00
Sportmassage paard
16 maart 2018
€ 2.006,00
€ 5.340,00
Module I: Introductie
16 maart 2018
€ 539,00
Module II: Verdieping
12 april 2018
€ 669,00
Module Duiven en watervogels
September 2018
€ 660,00
Module Volièrevogels
Oktober 2018
€ 540,00
Module Paarden en pony’s
November 2018
€ 540,00
Module Konijnen en knaagdieren
12 december 2017
€ 660,00
Module Schapen
Check onze website
€ 660,00
Module Geiten
Check onze website
€ 660,00
Module Koeien
9 april 2018
€ 540,00
Module Kippen
22 mei 2018
€ 540,00
Module Varkens
12 juni 2018
€ 540,00
Hondentrimmen
Najaar 2018
€ 1.300,00
Beheerder kinderboerderijen
27 september 2018
€ 3.695,00
Verloskunde schaap
19 januari 2019
€ 435,00
5 april 2018
Hoe kippen leren
10
Dieren hebben humor
14
Benjamin Mee, 'We bought a zoo'
Stagebedrijf 18
€ 798,00
21 september 2018 Academische rijkunst
Februari 2019
€ 1.595,00
Hoefbekappen
14 maart 2018
€ 655,00
TTouch paard -Introductie
18 mei 2018
€ 350,00
TTouch paard - Vervolg
5 oktober 2018
€ 350,00
16 maart 2018
€ 189,00
TTouch
Persoonlijkheid van het paard
6
star food
22 juni 2018 Module III: Sportvormen
Hotsche Luik, The Scent Academy
Toinny lukken
overgewicht, insulineresistentie en hoefbevangenheid.
*Binnenkort zelfstudie mogelijk.
Neem de hond – en zijn neus – serieus
Gedrag
En de winnaar is... facebookwedstrijd
22
Dagboek 26 Martin doderer, Happy Wings
De Barneveld beleving van
30
Hoe leerlingen leren
34
Kinderboerderijen Actief Toer
38
Even voorstellen
40
louise gademan
DISCLAIMER Hoewel aan de samenstelling van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, kan geen aansprakelijkheid worden aanvaard voor eventuele onjuistheden. De in deze uitgave vermelde prijzen gelden uitdrukkelijk voor het lopende opleidingsjaar. Voor opleidingen en cursussen die in 2018 en 2019 van start gaan kunnen afwijkende prijzen gelden. Ook kunnen in het nieuwe opleidingsjaar andere opleidingsdagen gelden. Op alle inschrijvingen en transacties zijn onze algemene voorwaarden van toepassing. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van Aeres Barneveld en onder vermelding van de bron. © Aeres Barneveld Aeres Barneveld Barnseweg 3, 3771 RN Barneveld Postbus 331, 3770 AH Barneveld T (088) 020 61 23 E atc.barneveld@aeres.nl I www.aerestrainingcentre-barneveld.nl REDACTIE, TEKST EN FOTOGRAFIE Horsepower www.horse-power.nl vormgeving Studio Mooijman en Mittelberg T (+31) 6 19 81 88 85 E info@mooijmanenmittelberg.nl I www.mooijmanenmittelberg.nl
Kynologisch (honden) instructeur A en B1
Gezondheidszorg
Gevorderd kynologisch (honden) instructeur A, B1 en B2
Paraveterinair dierenartsassistent
September 2018
€ 4.595,00
Internistische patiënten in de gezelschapsdierenpraktijk
28 mei 2018
€ 498,00
Anesthesiologie voor hond en kat
Check onze website
€ 845,00
Module A: Ethologie hond
7 april 2018
€ 595,00
Anesthesie bij risicopatiënten
6 juni 2018
€ 579,00
Module B1: Kynologisch instructeur
26 mei 2018
€ 685,00
Locoregionale anesthesie-technieken bij hond en kat
16 mei 2018
€ 435,00
Module B2: Gevorderd kynologisch instructeur
Check onze website
€ 785,00
Module B3: Gevorderd kynologisch instructeur
Check onze website
€ 395,00
Anesthesiologie
Gevorderd kynologisch (honden) instructeur sport /training A, B1, B2 en B3 Kynologisch (honden) gedragstherapeut A, B1, B2 (niet verplicht), B3 (niet verplicht), C, D1, D2 (niet verplicht), E
Fysiotherapie bij dieren Kennismakingsdag Fysiotherapie bij dieren
8 juni 2018
Post-hbo opleiding Fysiotherapie bij dieren
12 april 2018
Management en communicatie
€ 25,00 € 6.750,00
sport/training Module C: Begeleiding probleemgedrag hond
12 mei 2018
€ 985,00
Module D1: Oplossen probleemgedrag in de praktijk
Check onze website
€ 875,00
Module E: Kynologisch gedragstherapeut
Op elk moment starten na module D1
€ 615,00
December 2018
€ 298,00
De commerciële dierenartsassistent
November 2018
€ 298,00
Module K1: Basis gedrag kat
Check onze website
€ 325,00
Leiderschap en teamvorming (module I)
Januari 2019
€ 479,00
Module K2: Ontstaan probleemgedrag kat
13 april 2018
€ 545,00
Praktisch leidinggeven en coachen (module II)
Maart 2019
€ 298,00
Module K3: Oplossen probleemgedrag kat
Check onze website
€ 995,00
Klantgericht telefoongebruik
23 april 2018
€ 298,00
Module K4: Kattengedragstherapeut examen
€ 365,00
Omgaan met werkdruk
1 juni 2018
€ 479,00
Op elk moment starten na module K3
Dierenfotografie I: Basis
2 juni 2018
€ 135,00
Dierenfotografie II: Licht en actie
30 juni 2018
€ 195,00
Dierenfotografie II: Paardenfotografie
22 september 2018
€ 195,00
Meer weten? Bekijk het volledige aanbod op www.aerestrainingcentre-barneveld.nl Onder voorbehoud van typefouten en prijswijzigingen.
het nieuwe hoefdierenverblijf
Events 43
€ 2.230,00
Dier en trainer
Overigen
Meer dan leuk
open dag en agenda
Praktijkmanager in 1 dag
Kattengedragstherapeut
barend bos
ADVERTEREN Wil je adverteren in HBVB? I nformeer dan naar de mogelijkheden. The Media Agency Alex Sitompoel T (+31) 6 46 22 64 35 E alex@themedia-agency.nl
Module I: Assistent dierentrainer
11 mei 2018
€ 525,00
Module II: Dierentrainer
Check onze website
€ 595,00
Module III: Hoofd dierentrainer
2 juni 2018
€ 595,00
Natuurlijk ben ik een
het boek ‘We bought a zoo’. Juist ja: Benjamin is de
een mooi interview met ‘foutje van moeder natuur’
dierenliefhebber, iemand
man achter die bekende film met Matt Damon in de
Toinny Lukken en stellen we de winnaar van onze
die niet van dieren houdt
hoofdrol. Benjamin bleek een inspirerend mens met
Facebookwedstrijd aan je voor. Pyrrhura Pip is een
zou nooit gedijen op een
een interessante kijk op de geestelijke vermogens
kleine groene grapjas die – geloof het of niet – kan
opleidingsinstituut als het
van dieren. Hij heeft onderzocht – en wil ook
basketballen. Onze docent Lousie Gademan-van
onze. Dankzij onze school
wetenschappelijk bewijzen dat dieren gevoel voor
Dijk leert ons wat paarden allemaal vertellen en
en mijn liefde voor dieren ontmoette ik al veel
humor hebben. In dit magazine vind je een interview
we zien hoe roofvogels een groep Amsterdamse
bijzondere mensen; een van hen is Benjamin
over grappenmakende dolfijnen, humorvolle
ouderen een onvergetelijke middag bezorgden. Ik
Mee. In 2014 was Benjamin een van de sprekers
honden en lachende apen. Daarnaast bieden we je
wens je veel leesplezier!
tijdens de feestelijke opening van onze nieuwe
een artikel over de oneindige mogelijkheden van de
schoolcampus. Deze Engelsman is eigenaar van
hondenneus. Wist jij dat honden in staat zijn kanker
Dartmoor Zoological park, een van de bekendste
in iemands lichaam op te sporen? Ook stellen we ons
Met vriendelijke groet,
dierentuinen ter wereld. Daarnaast is hij auteur van
nieuwe hoefdierenverblijf aan je voor, maakten we
Bas Emmerik, Manager
3
OOK LEUK OM CADEAU TE GEVEN!
6 nummers Hart voor Dieren voor €15
Column alice goor
Het abonnement stopt automatisch
Nr. 9
Vakantie-uitje?
Nr. 10
Natuur onder water
oktober 2017 € 3,95
www.hartvoordieren.nl
www.hartvoordieren.nl
4
| HBVB Column
PR & Marketing
mooie prijzen
In diztine maga n die Dierethuis een eken zo
De wonderbaarlijke
Verzorging Roedelleven Arme vogels
Braaf! Hoe je jouw hond goed kan belonen
Wat is er giftig voor onze vogels?
Nr. 01
januari 2018 € 3,95
Dog in the city Gezelschap
'Peetouders' gezocht Steun je
Lach mee!
De leukste dierenfoto's
lievelingsdier
www.hartvoordieren.nl
Elk jaar opnieuw
Met je hond in de Een partner dierenleed stad wonen: Vermijd waar voor je kat: moet je op letten? tips tijdensinfo deen feestdagen
Wist je dit?
Elephant
Natuurlijke trucs Hoe wilde dieren zichzelf genezen PLUS: win mo
Haven
Eerste
Olifantenopvang
01711
RAAD GEVER :
01710
van dieren
in Europa Nr. 2
Februari 2018
€ 3,95
Advies van experts: Mode & dierenleed
• Speeltips voor honden dierenverwennen moeten • Hoe Seniorenkatten lijden voor leer • Vogels in de rui
Geheime taal
Als bomen met dieren praten
BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 1 6 7 5
8 711273 991675
Een gezond etensbakje voor je chinchilla's
zintuigen
Slachtveulens
Nr.1112 November december 20174,40 € 3,95 Nr. 2017 € Opvoeding Voeding
Alice Goor
Maak kans op
Test: hoe goed begrijp jij je dier?
ie
8 711273 991675
Communicat
01709
Enkele jaren geleden werd hier op school een groot aantal papegaaien en siervogels gestolen. Natuurlijk was iedereen er ziek van maar met
Schande in het lab
Dierproeven – het einde is nog niet in zicht
Op nieuwe wegen
oie
www.hartvoordieren.nl
www.herz-fuer-tiere.de www.hartvoordieren.nl
Nieu
w
c ks & Tri Tips natuure uit d theek apo
Bijzonder beroep De Grote Kennisquiz
Afscheid nemen
Troost & hulp voor moeilijke tijden Een morele vraag
Hebben dieren recht op waardigheid?
Succesvol herplaatste dieren
Eindelijk een nieuw thuis Bevers Huisd ier-R aadg ever Geniet 6 maanden lang van prachtige dierenfoto’s, tips en informatie over voeding, gezondheid en de opvoeding van jouw huisdier, indrukwekkende reportages over natuur en wildlife, handige weetjes over hobby- en boerderijdieren. Reportage
Opvoeding Commando's die elke hond moet kennen
Wellness
Welke verzorging heeft je kat nodig?
Loslopen
Konijnen in huis – de beste tips op een rijtje
Onderweg voor jou
Speelidee
Maak een verrassing voor je cavia of hamster
In beeld
Verzorging De beste slaapplekjes voor katten
Het fascinerende rijk der rendieren
Vrije vlucht Maak je huis veilig voor je vogels
Special
01802
eekhoorns redden
IJsberen op dun ijs
BP 8 7 1 1 2 7 3 9 9 1 6 7 5
Helden aan het werk
Fascinerend
01712
De afgelopen vijf jaar is er veel veranderd op het gebied van PR en marketing. Op onze school verandert de rol van communicatiemedewerker van zichtbaar op de voorgrond naar adviserend op de achtergrond, terwijl er een hoofdrol is weggelegd voor de specialisten. Met die specialisten bedoel ik onder andere onze medewerkers; docenten bijvoorbeeld. Met hun prachtige verhalen doen zij meer voor onze school dan de meest gewiekste PR-praatjes. De communicatiemedewerker vertelt niet zelf, maar coacht de specialisten bij het vertellen van hun verhaal. Mooi toch, zo’n verhaal van iemand vol passie, die met beide laarzen in de stal staat, op de hondenspeelweide of in de cattery? Een van de best verspreide verhalen over onze school kwam niet uit de koker van een docent of een leerling. De hoofdrolspeler droeg geen laarzen en stond zelden op de grond.
Recordhouders De 10 snelste dieren ter wereld
Wat brengt egels naar de stad?
Blijf bij me!
8 711273 991675
D
november 2017 € 3,95
www.hartvoordieren.nl
Voor jou getest
Wildlife in de woonkamer
name docent Jurre Brenders baalde ontzettend. Jurre was degene die veel contact had met de vogels en met name met de blauwschouder amazone Rocco had hij een hechte band. Kort na de inbraak werd Jurre er door een collega op geattendeerd dat er op de Barneveldse vogeltjesmarkt een vogel te koop werd aangeboden die verdacht veel leek op Rocco. Jurre nam een kijkje, herkende de vogel en schakelde de politie in. Samen met twee politieagenten ging hij naar de kraam. Daar werd hij zo overduidelijk door de vogel begroet dat er geen twijfel mogelijk was. Zowel de politiefunctionarissen als de verkoper zagen direct dat man en vogel bij elkaar hoorden. De verkoper werd opgepakt, de vogel ging met Jurre mee terug en de politieagenten waren zo onder de indruk van het verhaal, dat ze er online melding van maakten ('Gestolen vogel herkent baas'). Dat bericht werd opgepikt door de landelijke media, en hoe! Wij werden overstelpt door interviewverzoeken en cameraploegen. Landelijke dagbladen, radio en tv, het was hier een gekkenhuis. Jurre moest zo vaak zijn verhaal doen, en de vogels en de campus werden zo vaak gefilmd en gefotografeerd dat we de media-aandacht in goede banen moesten leiden. Het verhaal van Rocco is een prachtig voorbeeld van PR die komt ‘aanwaaien’. Betere marketing is er niet.
Nr. 11
Wildlife
MET MAANDELIJKS SCHITTERENDE NATUURREPORTAGES! Puzzelplezier
Wie stopt de exotentrend? e meeste dierenliefhebbers zijn ‘anders’ dan mensen wier hart sneller gaat kloppen van termen als public relations of reclame. Marketing staat in onze branche niet altijd bovenaan het lijstje van belangrijke aandachtsgebieden. Toch zijn marketing en PR belangrijk, zeker voor een uniek opleidingsinstituut als het onze. Reclame maken is vaak een kwestie van hard werken maar soms komt het gewoon aanwaaien. Letterlijk, op felgekleurde vleugels.
Bescherming
01801
“De online melding 'Gestolen vogel herkent baasje' werd direct door de media opgepikt.”
September 2017 € 3,95
8 711273 991675
Op felgekleurde vleugels
SPECIALE AANBIEDING
Verzorging
Dit hebben binnenkatten nodig om gelukkig te zijn
Ga naar: hvd.mijntijdschrift.net/cursuscentrum of bel 0800-0996606 VOLG HART VOOR DIEREN OOK OP
EN Hoe kippen leren
HBVB |
5
“Zijn neus opent de deur naar een wereld van geuren die ons voorstellingsvermogen te boven gaan.”
Neem de hond – en zijn neus –
serieus
Misschien hoorde je dit sprookje al eens, op een verjaardag of tijdens een potje sterke verhalen vertellen. Er was eens een hond, van een Engelse mevrouw en die duwde herhaaldelijk tegen haar linkerborst. Hoewel ze het zelf een beetje vreemd vond besloot de vrouw bij haar huisarts aan te kloppen. Die nam de diagnose van de hond serieus en stuurde mevrouw door naar de oncoloog. Wat bleek: een tumor in haar linkerborst waar ze gelukkig op tijd bij waren.
6
| HBVB Neem de hond – en zijn neus – serieus
Neem de hond – en zijn neus – serieus
HBVB |
7
Hotsche is van oorsprong psycholoog. “Uit interesse heb ik me altijd verdiept in het gedrag van dieren. Met name honden, wolven en wolfachtigen. Ik ging cursussen en lezingen volgen, las alles wat er te lezen viel over het onderwerp. Op een gegeven moment hoorde ik dat men voor een biomedisch detectieproject op zoek was naar een gedragswetenschapper, een psycholoog en een hondentrainer. Ik was het alle drie, werd gevraagd en mocht het project uitvoeren. Het lukte me om naam te maken en toen ik eenmaal enkele publicaties op mijn naam had, ging het snel. Vandaag de dag werkt de Scent Detection Academy in 28 landen en in 9 staten van Amerika. We worden wereldwijd gevraagd omdat wij de enige zijn die het hele vakgebied bestrijkt. We werken op basis van wetenschappelijk onderzoek, niet op basis van aannames of indianenverhalen.”
“Wij trainen per hond maar op één vorm van kanker dus elke kanker heeft zijn eigen hond als specialist.”
r zijn mensen die denken dat dit broodje-aapverhalen zijn”, zegt Hotsche Luik. “Maar dat zijn het niet.” Hotsche, oprichter en eigenaresse van de Scent Detection Academy, is expert in het opleiden van dieren om geuren te detecteren. “Dergelijke ‘wondertjes’ gebeuren regelmatig. Honden zijn echt in staat om ziektes, waaronder kanker, op te sporen. Zijn neus voegt een extra dimensie toe aan het waarnemingsvermogen van de hond. Zo’n hondenneus opent een wereld waar wij ons geen voorstelling van kunnen maken. Door honden te trainen kun je niet alleen vermiste personen, drugs, wapens of geld opsporen maar ook slaapaanvallen bij narcolepsiepatiënten, problemen met de bloedsuikerwaarde bij mensen met suikerziekte of epileptische aanvallen voorspellen. Én bacteriën of tumoren vinden.” Op de vraag welke vormen van kanker honden kunnen detecteren, zegt Hotsche. “Onder andere longkanker, ovariumkanker, prostaatkanker, huidkanker, darmkanker en borstkanker. Wij trainen per hond maar op één vorm van kanker dus elke kanker heeft zijn eigen hond als specialist. Wanneer je namelijk per hond op verschillende vormen van kanker zou trainen, weet je nog niks. Dat is alsof je naar de huisarts gaat en dat die zegt: ‘Inderdaad, je bent ziek’.” Niks Indiaans aan Hotsche vertelt dat onze huishonden ons wel vaker proberen te vertellen dat er ‘iets’ mis is. “Maar ze kunnen natuurlijk niet zeggen wát. Als de hond bij jou op schoot kruipt en jankt, denk je bijvoorbeeld dat
8
| HBVB Neem de hond – en zijn neus – serieus
zijn waterbak leeg is of dat hij naar buiten wil. Het is eigenlijk helemaal niet zo bijzonder dat de hond dingen aangeeft. Zijn neus opent de deur naar een wereld van geuren die ons voorstellingsvermogen te boven gaan. Het is alleen zo jammer dat wij niet weten hoe we naar die hond moeten luisteren. Dat verhaal van die Engelse mevrouw dat hierboven staat: mijn collega’s in Engeland zijn begonnen met het trainen van honden op het detecteren van kanker, als gevolg van dit verhaal. De hoofdrol daarin werd namelijk gespeeld door een van die Engelse collega’s, zij was degene met borstkanker. Niks indianenverhaal: haar eigen hond waarschuwde haar voor de tumor in haar borst. Ik ken vele van dit soort verhalen en daar is niks ‘Indiaans’ aan. Elke dag proberen honden hun baas te vertellen wat zij weten. Maar wij weten niet altijd hoe we naar onze honden moeten luisteren.” Scent Detection Academy Het werk van de Scent Detection Academy is tweeledig: hondeneigenaren kunnen er terecht voor opleidingen en cursussen met hun hond maar vooral doet Hotsche met haar team belangrijk werk waarbij honden allerlei zaken opsporen. “Wij werken veel voor de biomedische sector,” zegt Hotsche, “maar ook voor politie, overheidsinstellingen en securitydoeleinden, vaak ook in Amerika. Omdat ik ook gedragswetenschapper ben, werken we regelmatig mee aan gedragsonderzoek in samenwerking met verschillende universiteiten. Daarnaast kunnen hondeneigenaren bij ons terecht met hun hond om kennis te maken met het fenomenale reukvermogen van hun hond. Wij geven opleidingen en cursussen voor hondeneigenaren en voor iedereen die geïnteresseerd is in de hondenneus.”
Olympisch niveau “Elke hond heeft een goede neus”, zegt Hotsche. “Maar dat wil niet zeggen dat elke hond geschikt is als detectiehond. Als ik jou vraag hoeveel mensen je kent in je directe omgeving die ‘iets met sport’ doen, is dat praktisch iedereen. Of iemand nu voetbal kijkt of elke dag naar de sportschool gaat. Maar als ik je vraag hoeveel mensen jij kent die naar de Olympische Spelen mogen, wordt het aantal heel anders. Zo moet je dat ook zien met honden: de honden waar wij mee werken, doen hun werk op Olympisch niveau. Wij werken met de beste honden en dat staat los van het ras. Het gaat er niet alleen om dat ze goed moeten kunnen ruiken, met een goede neus alleen red je het niet. De hond moet het juiste karakter hebben en goed te trainen en te lezen zijn. Trainbaarheid is een rekbaar begrip. Eigenlijk moet je eerst de vraag stellen waar je op wilt trainen. In sommige gevallen kan ook het uiterlijk van de hond een rol spelen bij zijn werk. Stel dat de hond een publieke functie heeft en vertrouwen moet wekken, dan kan het nadelig zijn als hij groot en zwart is. Pas als je het einddoel van de hond in beeld hebt, kun je een hond gaan selecteren en zijn training uitstippelen.”
Goed spul
“Wij komen regelmatig in ziekenhuizen”, vertelt Hotsche. “Onze honden doen daar bijvoorbeeld laboratoriumwerk, waarbij ze samples checken. Als de honden in contact komen met patiënten vragen we natuurlijk altijd even of dat goed is: ethiek is een belangrijk aspect van ons werk. Ik liep een keer door een ziekenhuisgang met een hond toen een mevrouw van de operatiekamer terug naar zaal werd gereden. ‘Ik weet niet wat jullie me gegeven hebben', zei ze later tegen het personeel. ‘Maar dat was goed spul. Toen ik hier door de gang gereden werd droomde ik dat ik een hond zag’.”
Kippenvel
“In het ziekenhuis word je regelmatig geconfronteerd met kippenvelmomenten”, vertelt Hotsche. “Je ontmoet mensen die vechten voor hun leven, soms ook tevergeefs. Ik kwam op een kamer bij een mevrouw, ze was in haar laatste levensfase. Op het nachtkastje stond een foto van een hond. Met plakband was daar een plukje hondenhaar op geplakt. De mevrouw vertelde dat ze haar hond nooit meer zou zien. Ze zou namelijk het ziekenhuis niet meer levend verlaten. Ik sprak erover met de artsen en zij vonden het goed dat ik regelmatig even bij die mevrouw langs ging. Dan kon ze even contact hebben met mijn hond want daar genoot ze zo van. Het is al jaren geleden maar nog, als ik denk aan die dame en hoe ze haar hond miste, krijg ik kippenvel.”
Hotsche Luik met een van haar honden
wat zij weten. Maar wij weten niet altijd hoe we naar onze honden moeten luisteren.
Neem de hond – en zijn neus – serieus
HBVB |
9
Toinny Lukken
Kippen zijn mijn
stokpaardje
Heeft Toinny Lukken een griepje? Hoewel het buiten niet uitzonderlijk koud is, draagt ze een dikke shawl. Plotseling begrijpen we dat de aandoening waar deze dierentrainer onder lijdt veel verder gaat dan keelpijn of een stijve nek. Toinny’s shawl bedenkt een bult ter grootte van een mandarijn, en die bewéégt! “Lief hè?”, lacht ze. “Een moederloos kuiken. Ik houd hem warm in mijn shawl.” Foto's: Janine Verschure
T
oinny Lukken werkte 34 jaar bij Dolfinarium Harderwijk als trainer en entertainment manager, en later als opleidingscoördinator. Vandaag de dag is ze bedenker en hoofddocent van de opleiding Dier en Trainer bij Aeres Training Centre. Daarnaast heeft ze haar eigen bedrijf Zoo Animal Consultancy en spreekt ze regelmatig op congressen. Toinny trainde dolfijnen, orka’s, goudvissen, zeeleeuwen, zeehonden, walrussen, olifanten, giraffen, neushoorns, tijgers, vele soorten apen, honden, katten, paarden, koeien,
geiten, schapen, ratten, muizen, cavia’s, konijnen, kalkoenen én: kippen. “Kippen zijn mijn stokpaardje”, zegt Toinny. Ik vind ze geweldig, maar ik heb wel echt moeten leren hoe leuk ze zijn. Dat wist ik namelijk niet.”
“Een k ip je net z kun o trainen goed als een olifant .”
Toinny Lukken is bedenker en hoofddocent van de opleiding Dier en Trainer bij Aeres Training Centre Barneveld.
10
| HBVB Hoe kippen leren
Hoe kippen leren
HBVB |
11
“Natuurlijk blijf je wel een leven lang belonen voor gewenst gedrag, maar dat kan ook met je stem, een aai of een knuffel.” Grappige wezentjes Toinny vertelt dat ze tot een jaar of twintig geleden bepaald geen kippenmens was. “Ik had er niks mee, vond ze luidruchtig en kannibalistisch. Tot ik voor mijn verjaardag een koppeltje kippen kreeg en erachter kwam dat kippen ontzettend grappige wezentjes zijn. Mijn kippen bleken dol te zijn op aandacht, ze volgden me overal en ze bleken uitstekend trainbaar. Die twee kippen werden er vijf, vervolgens tien en op een gegeven moment had ik er twintig. Wist je dat kippen eigenlijk een soort minidinosaurussen zijn? Het skelet van een kip vertoont heel veel overeenkomsten met dat van dino’s. Natuurlijk is het een groot verschil dat een kip geen zoogdier is maar kippen hebben dezelfde leerprincipes als ‘wij zoogdieren’. Je kunt ze dingen leren door goed gedrag te belonen en ‘slecht’ gedrag te negeren. Net als de hond leeft de kip in een hiërarchische samenleving, met leiders en underdogs. De kip die slecht in de groep ligt, krijgt als laatste eten, het opperhoofd eet eerst. Die gelijkenis met honden schept direct een band met de mens.” Op de vraag of je met een kip een zelfde band kunt krijgen als met een hond, antwoordt Toinny: “Nou, zo mooi is het nu ook weer niet. Kippen houd je veel meer buitenshuis, terwijl de meeste honden dag en nacht dicht bij ons leven. Maar ik denk wel dat – als je een kip op dezelfde manier zou houden en opvoeden als een hond – je uiteindelijk ongeveer hetzelfde krijgt.” Formaat van hersenen Toinny vertelt dat het formaat van de hersenen van een dier niets zegt over de trainbaarheid. “Een kip kun je net zo goed trainen als een olifant, mits je natuurlijk rekening houdt met de fysieke mogelijkheden van elk dier. Een kip kan geen twee meter hoog springen, een olifant maakt geen salto. Maar ook een goudvis of een regenworm kun je dingen leren. Elk dier gaat op zoek naar gedrag dat hem iets oplevert. Bij dat ‘iets’ kun je denken aan voer maar ook aan een aai of een knuffel. Bij veel dieren 12
| HBVB Hoe kippen leren
werkt voer erg goed. Mijn kippen werken graag voor wormpjes, sla of stukjes maïs. Ik train alleen op basis van beloning van gewenst gedrag. Als gedrag het dier iets oplevert, zal het dier dat gedrag herhalen. Wanneer je gewenst gedrag beloont en ‘ongewenst’ gedrag negeert, doet een dier eigenlijk nooit iets fout en is een training altijd leuk. Daarnaast is het handig om een goede beloning paraat te hebben, iets waarvoor het dier bereid is te werken. Een hond die net een volle bak voer achter de kiezen heeft, zal minder snel geneigd zijn te werken voor een stukje worst dan een collega met trek.”
clicker
dat van haar vraag. Denk je dat ik dan iets bereik als ik die kip een tik zou geven? Ik zou niet weten hoe je dat moet doen: een kip slaan.” Machtig instrumentje “De clicker is een machtig instrumentje,” zegt Toinny, “maar je moet wel weten hoe je het gebruikt. Veel mensen blijven een dierenleven lang clicken. Daar is in principe niks op tegen maar als het dier een oefening beheerst hoef je daarvoor niet meer te clicken. Natuurlijk blijf je wel een leven lang belonen voor gewenst gedrag, maar dat kan ook met je stem, een aai of een knuffel. Als de hond kan zitten, kan hij zitten, dan hoef je voor die oefening de clicker niet meer in te zetten. Stap 1 is het aanleren, conditioneren. 2 is oefenen. 3 is uitbreiden, en 4 is beheersen. Ik vergelijk het vaak met een kind dat op een potje leert plassen. De eerste keer dat een tweejarige dat doet, sta je als moeder te juichen maar als je kind acht is doe je dat niet meer. Dan is zindelijkheid normaal gedrag geworden.
Straffen “Straffen heeft geen zin”, zegt Toinny. “Mensen die dieren slaan, stroombanden gebruiken of schreeuwen tegen dieren doen dat vaak uit frustratie. Natuurlijk moet je ingrijpen als de hond het bankstel opeet, maar het is echt wetenschappelijk bewezen dat belonen veel beter werkt dan straffen. Stel dat een van mijn kippen iets niet doet op het moment dat ik
“Ik we et dat e r gevalle n beke n d zijn va n kippe n die een denkui k ens opvoed den als h un eigen j ongen. ”
De clicker
Een clicker is een rechthoekig doosje dat een metalen klikgeluid maakt. Het geluid van een clicker klinkt – anders dan het bijvoorbeeld ‘goedzo’ of ‘braaf ’ – altijd hetzelfde. Toinny: “Met een clicker kun je het dier precies op het juiste moment vertellen dat hij iets goed doet, dat noemen we klassieke conditionering. Om te bereiken dat een dier het clickgeluid gaat associëren met ‘goed’, ga je conditioneren. Je koppelt het geluidje aan het gewenste gedrag en leert het dier dat hij elke keer als hij een click hoort, een beloning krijgt. Bijvoorbeeld een snoepje. Om dat te bereiken click je, en direct daarna geef je een snoepje. Op een gegeven moment zie je dat het dier vol verwachting naar je kijkt als je clickt. Dan heb je je doel bereikt. Vervolgens ga je oefenen en daarna kun je het clickgeluid (en het snoepje) gaan gebruiken op het moment dat het dier iets goed doet. Dus stel dat je een kat wilt leren zitten. Dan kun je wachten je tot de kat uit zichzelf gaat zitten, maar dat is een methode die lang kan duren. Ik help mijn dieren altijd met de ‘stuurmethode’. Daarbij stuur je het gewenste gedrag. Ik gebruik daarbij een snoepje waarmee ik de kat in de zithouding stuur. Precies het moment dat hij gaat zitten, click je. Als hij eenmaal de click en beloning kreeg voor het (toevallig) gaan zitten, gaat de kat op zoek naar een manier om die beloning nogmaals te krijgen. Dit noemen we operante conditionering. Zodra de kat nogmaals gaat zitten, krijgt hij weer precies op het goede moment de click en de beloning. Vervolgens ga je het commando invoeren, op het juiste moment. Als de billetjes van de kat de grond raken, zeg je ‘zit’, je clickt en beloont. Dat oefen je, in die volgorde. Daarna haal je het commando naar voren, je clickt en beloont. Later kun je de clicker afbouwen door bijvoorbeeld met je stem te belonen. Wel af en toe met wat lekkers blijven belonen anders zal het gedrag uiteindelijk uitdoven.”
Hoe kippen leren
HBVB |
13
Wat kunnen kippen? Toinny: “Je kunt kippen leren om te slalommen, aan een tuigje te lopen, te voetballen, kleuren te herkennen (‘tik op het rode bekertje’), geluid te maken, mensen te volgen, te springen, op een wip te gaan of voorwerpen te pakken. Mits je maar gebruik maakt van wat een kip van nature kan en graag doet, zijn de mogelijkheden praktisch eindeloos. Kippen pikken bijvoorbeeld graag: dat gegeven kun je gebruiken om ze hun eerste gedraging aan te leren. Wat de gedraging uiteindelijk is of wordt, is niet belangrijk, het gaat om het proces dat voorafgaat aan het uitvoeren van het ‘kunstje’.” Toinny vertelt dat er eigenlijk maar één ‘nadeel’ is aan het werken met kippen: “Je kunt ze niet zindelijk maken. Kippen poepen zonder dat ze zich daarvan bewust zijn, dus je kunt ze niet leren om bijvoorbeeld op een kattenbak hun behoefte te doen. Wat ook interessant is: aan een kip kun je als leek nauwelijks zien dat ze gestrest is. De gemakkelijkste manier om te herkennen dat het stresslevel van een kip hoog oploopt, is door de geur van haar ontlasting. Gewone kippenmest stinkt niet maar als een kip stress heeft, ruik je dat in de ontlasting. Stressmest heeft een penetrante geur.”
Stagebedrijf Star Food
Foutje van moeder natuur Kippen kunnen keihard zijn: onbekende kuikens en dieren die niet ‘voldoen’ worden soms doodgepikt. Maar toch kennen kippen wel degelijk moederliefde. Toinny: “Ik weet dat er gevallen bekend zijn van kippen die eendenkuikens opvoedden als hun eigen jongen, net zoals honden of katten dat soms doen. Ik ken verhalen van honden die kittens willen zogen, een leeuw die een warme band opbouwt met een springbokje en zo zijn er ook kippen die jongen grootbrengen die niet van hen zijn. Ik vind dat mooi, maar eigenlijk is dergelijk gedrag een ‘foutje van moeder natuur’. Maar ach,” – Toinny wijst op het mandarijntje in haar shawl – “als die leeuw met dat springbokje een foutje van moeder natuur is… wat ben ik dan?”
Opleiding Assistent dierentrainer, Dierentrainer en Hoofd dierentrainer Om dieren goed te kunnen trainen is kennis en inzicht in diergedrag (ethologie) van groot belang waarbij de verschillende leerprocessen een cruciale rol spelen in het vak als dierentrainer. Hierbij is het heel belangrijk dat je snapt hoe en waarom een dier reageert en hoe jij als trainer hier op een positieve manier invloed op kan uitoefenen. Wij bieden jou de opleiding tot professioneel dierentrainer aan, gebaseerd op leerprincipes, volgens de laatste methodieken en wetenschappelijk onderbouwde trainingstechnieken. Daarnaast leren we je werken middels de positieve trainingsmethode. Dus wil jij bijvoorbeeld in een dierentuin aan de slag? Dan is deze opleiding perfect voor jou.
Module 1
In module 1 maak je kennis met de ethologie en al haar facetten. Je leert omgaan met hoe dieren leren en de eerste stappen te zetten naar het werken volgens een trainingsstappenplan. Het inzetten van de clicker tijdens de trainingen behoort tot de basisprincipes van dieren trainen en het herkennen van angst en stress signalen is heel belangrijk in deze module.
Module 2
We bouwen voort op module 1 en leren we over hoe en waarom dieren agressie inzetten en hoe we daarmee moeten omgaan. We krijgen te maken met gedragsmanagement, verfijnen onze trainingsmethodieken en leren o.a. over het inzetten van verrijkingsmiddelen.
Module 3
In deze laatste module word je opgeleid tot Hoofdtrainer.Je leert leiding te geven en de valkuilen te herkennen van gedragsproblematiek bij dieren. Je leert ethologische oplossingen bedenken, gebaseerd op de leerprincipes.
Module 1: Assistent dierentrainer start op 11 mei en bestaat uit 8 lesdagen. Nieuwsgierig geworden? Kijk op www.aerestrainingcentre-barneveld.nl/gedrag voor meer informatie. 14
| HBVB Hoe kippen leren
d oo F r a t S Bijzonder bedrijf met bijzondere dieren
Star Food is binnen de huisdierenbranche een best bijzondere eend in de bijt. Bij dit bedrijf vind je nauwelijks aaibare vachtjes, maar des te meer koude huiden, schubben en schilden. En als je al een warm aaibaar vachtje vindt, bestaat de kans dat de drager in kwestie, een voedseldier is. Star Food is een van de grootste producenten van levend visaas en voedselinsecten en verkoopt daarnaast huisknaagdieren, vissen, vogels en reptielen/amfibieën. Ruben Aangeenbrug, leerling van Aeres MBO Barneveld loopt er stage en hij heeft het prima naar zijn zin tussen al die bijzondere dieren. Foto's: Janine Verschure
Stagebedrijf Star Food
HBVB |
15
Aeres MBO Barneveld-leerling Ruben Aangeenbrug loopt stage bij Starfood.
Sprinkhanen zijn voedseldieren voor bijvoorbeeld reptielen.
Respect
voor het dier
W
im Soetendaal, directeur van Star Food begon zijn bedrijf bijna 35 jaar geleden na zo’n idee waarvan velen later met enige jaloezie zullen hebben gezegd: ‘Dat ík daar nooit op gekomen ben..’ “Ik had een motorzaak en had juist mijn bedrijf verkocht”, vertelt Wim. “Op een druilerige zondagmiddag zat ik met wat vrienden te praten en toen kregen we het erover dat het mooi zou zijn om ‘iets’ te gaan doen waar nog niemand op gekomen was. We hadden het over iets nieuws bedenken, een eigen markt creëren. “Wormen om mee te vissen”, dacht ik toen opeens. “Waarom worden die niet gekweekt?” Met dit spreekwoordelijke ‘lampje-boven-je-hoofd-idee’ ontstond het plan dat ten grondslag ligt aan Starfood. Wim besloot wormen voor de hengelsport te gaan kweken en dat bleek een succes. Als snel kwamen daar meelwormen bij en later werd het assortiment uitgebreid met voedselinsecten. “Ik wist hoe lastig het is om een voorraad wormen bij elkaar te steken”, vertelt Wim. “Met een beetje pech moet je lang en hard werken voor wat magere wormen. Terwijl als je wormen kweekt, ze altijd mooi en vet zijn. Wij verkopen alleen wormen van de beste kwaliteit en daar blijkt veel vraag naar te zijn. Of ik zelf weleens vis? Helemaal nooit. Alleen soms achter het net!” Vandaag de dag Van een eenmanszaak in een oude boerenschuur is Star Food uitgegroeid tot een van de grootste voedselinsectenproducenten van Europa. Ook 16
| HBVB Stagebedrijf Star Food
worden er bij het bedrijf van Wim Soetendaal tussen de 60- en 80.000 muizen per maand gekweekt. Momenteel werkt er zo’n dertig man personeel en bezorgen vier eigen wagens de producten in het hele land. Het bedrijf groeide drie keer eerder uit zijn jasje en sinds de meest recente verhuizing in 2004 is Star Food gehuisvest in een ruim bedrijfspand aan de Scherpenzeelseweg in Barneveld. “Dat begint alweer wat krap te worden”, vertelt Wim. “We hebben er onlangs een locatie bij gehuurd.” Wim vertelt dat de kweek van wormen en meelwormen vandaag de dag in Hongarije plaatsvindt. “Die wormen worden gebruikt in vis- en reptielenvoer maar het grootste deel verdwijnt in het vogelvoer”, vertelt Wim. “Ook krekels en sprinkhanen vormen een belangrijk deel van ons assortiment. Niet alleen als voedseldieren maar ook is er steeds meer belangstelling voor deze producten als eiwitbron in bijvoorbeeld hondenvoer. Insecten en meelwormen zijn een gezond en duurzaam alternatief voor vlees.” Stagiaires Star Food geeft stagiaires graag de kans om te leren binnen het bedrijf. “Een van de belangrijkste vereisten vind ik dat mensen enthousiast moeten zijn”, zegt Wim. “Als iemand hier wil komen werken omdat hij niks anders kan vinden, dan hoeft het voor mij niet. Maar als iemand geïnteresseerd is en wil leren, dan is hij hier van harte welkom. Natuurlijk moet je investeren
el“Voeds en word dieren n, pgegete straks o die tijd t maar to at ze wil ik d rgd rzo goed ve .” worden
in stagiaires. Het opleiden van jonge mensen kost tijd en moeite maar het is daarnaast ook heel leuk. Wij zien dat de kennis in dierenspeciaalzaken niet altijd optimaal is, zeker als het gaat om bijvoorbeeld reptielen. Dat is een zorgelijke ontwikkeling en als wij er een bijdrage aan kunnen leveren om die een halt toe te roepen, door onze kennis te delen, dan doen we dat graag. Wij zouden graag zien dat er straks op de winkelvloer enkel nog kundige medewerkers staan, die dieren, en natuurlijk de voeding voor die dieren, kunnen verkopen met hart voor de zaak. En vooral ook met respect voor het dier.” Respect Wim vertelt dat dat respect geldt voor de reptielen, vogels, knaagdieren en konijnen die bij Star Food verkocht worden als huisdier, maar ook voor de vele voedseldieren. “Die worden inderdaad straks opgegeten door reptielen of vogels”, zegt Wim. “Maar tot die tijd wil ik dat ze goed verzorgd worden. Ze krijgen op tijd te eten en te drinken en worden met respect behandeld. Want alleen een goed verzorgd product, wordt uiteindelijk ook daadwerkelijk een goed product.”
Vier eigen vrachtwagens bezorgen de producen in het hele land.
Slangen moeten ook eten Ruben vertelt dat hij het prima naar zijn zin heeft bij Star Food. “Ik werk hier nu drie weken”, zegt hij. “Ik doe de opleiding Vakbekwaam medewerker dierverzorging. Mijn vorige stage was op een boerderij, dus dit is totaal wat anders. Ik had toen ik hier kwam werken geen ervaring met reptielen of sprinkhanen maar nu ik hier eenmaal stage loop, ga ik het steeds leuker vinden.” Ruben vertelt dat zijn werkdag meestal begint bij de knaagdieren en konijnen en na de middag werkt hij vaak op de reptielenafdeling. “We verkopen hier huisknaagdieren maar ook voedseldieren” vertelt Ruben. “Bijvoorbeeld muizen die dienen als voer voor slangen of roofvogels. Of ik dat zielig vind? Nee niet echt. Slangen moeten ook eten, toch?” Complimenten Op de vraag of het werk bij Star Food en het bedrijf an sich een beetje aansluit bij zijn verwachtingen, zegt Ruben. “Wel meer dan een beetje. Voordat ik hier begon kreeg ik een rondleiding en veel uitleg. Ik wist dus al best goed waar ik terecht zou komen en waar het hier om draait. Op school hebben we natuurlijk ook veel geleerd over de verzorging van dieren en ik merk dat de meeste dingen hier precies zo gaan als we ze op school leerden. Dat is inderdaad misschien wel een compliment voor Star Food ja, of eigenlijk ook voor mijn school.” Een ander compliment krijgt Star Food als we Ruben vragen of hij al weet wat hij straks wil gaan doen met zijn opleiding. “Ik vind het heel erg leuk om te werken met bijzondere dieren. Dat heb ik inderdaad hier geleerd. Ik denk daarom wel dat ik na mijn opleiding iets met bijzondere dieren wil gaan doen.”
Stagebedrijf Star Food
HBVB |
17
De tapir steekt zijn tong uit. Heeft hij een droge mond, maakt hij een grapje of wil hij 'gewoon' Benjamin Mee kussen?
Benjamin Mee
“ Dieren hebben
... r o m u h ...en dat heeft consequenties voor hoe we met ze moeten omgaan.”
18
| HBVB Dieren hebben humor
Benjamin Mee is niet alleen directeur van een van de bekendste dierentuinen ter wereld (Dartmoor Zoological Park / ‘We bought a Zoo’), schrijver, spreker en tv-persoonlijkheid: ook hij heeft een interessante theorie over de gevolgen van het feit dat dieren humor hebben. Benjamin: “Als je humor hebt ben je je bewust van hoe anderen op jou reageren. Dan kun je het denken en de emoties van anderen inschatten. Dat zou consequenties moeten hebben voor de manier waarop wij met dieren omgaan.”
We bought a zoo
Natuurlijk hadden we het met Benjamin Mee over het Dartmoor Zoological Park, zijn boek en de verfilming daarvan met Matt Damon in de hoofdrol (zie kader). Maar vooral ook spraken we over de gevolgen van het feit dat dieren humor hebben. Want van dat laatste is dierengedragsexpert Benjamin Mee overtuigd. Humor bij dieren De strijd in het boek van Benjamin Mee, van de aankoop van zijn dierentuin tot de succesvolle opening in 2007, gaat voor een belangrijk deel over het verkrijgen van een dierentuinvergunning. Dit bleek een complex en langdurig proces dat uiteindelijk gelukkig wel succesvol werd afgerond. Het verkrijgen van een dierentuinvergunning is niet de enige link met Aeres MBO Barneveld en Aeres Training Centre Barneveld. Tijdens de officiële heropening van onze campus – inmiddels alweer vier jaar geleden – was Benjamin een van de sprekers. Benjamin: “Ik sprak toen – natuurlijk – over het boek en de film, maar ook over dierlijk gedrag. In mijn nooit aflatende wil om te bewijzen dat dieren een ‘theory of mind’ hebben (zie kader – red.) en dus het vermogen om grappen te maken, bezocht ik onder andere Stichting AAP. Humor bij dieren is het onderwerp van een boek waar ik eigenlijk al twintig jaar mee bezig ben. Binnenkort ga ik het ook echt schrijven.”
In het boek We bought a Zoo vertelt Benjamin Mee het ontroerende en indringende verhaal van de impulsieve aankoop van een noodlijdende dierentuin. Samen met zijn familie kocht hij Dartmoor Zoological Park. Hij wilde de dierentuin renoveren en als familiebedrijf runnen, maar echt gemakkelijk ging het niet: de roofdieren braken los, het geld raakte op, het personeel was sceptisch, en er ontstonden spanningen binnen het gezin. Tot overmaat van ramp sloeg het noodlot toe: de hersentumor van zijn vrouw Katherine was terug. We bought a zoo verhaalt over de aanloop naar de officiële heropening van de dierentuin, maar ook over het ziekbed van Katherine, haar laatste dagen en over hoe Benjamin en zijn twee jonge kinderen de draad weer oppakten. Het boek werd in 2011 verfilmd met de Amerikaanse topacteur Matt Damon in de hoofdrol. Ook maakte de BBC een tv-serie over Dartmoor Zoological Park.
Het ontroer ende verhaal van de impulsi eve aankoo p van ee n noodlijd ende dierent uin
Dieren hebben humor
HBVB |
19
Orang-oetans zijn in staat gebarentaal te leren én ze hebben humor. Foto: Janine Verschure
Theory of mind (ToM)
Theory of mind is het vermogen om zich een idee te vormen van het perspectief van een ander, als verschillend van het eigen ‘zicht’ op een situatie of gebeurtenis. ToM is daarmee ook het besef dat de eigen opvattingen, verlangens en emoties kunnen afwijken van die van een ander. ToM is noodzakelijk om bijvoorbeeld empathisch te kunnen zijn.
Samen spelen, elkaar plagen. Als je dit duo plezier ziet hebben, zou je denken dat zowel aap als hond gevoel voor humor heeft. Foto: Janine Verschure
20
vinden het grappig om te zien dat mensen nauwelijks in staat zijn om dingen met hun voeten op te pakken. Extra hersenen Benjamin: Het is wetenschappelijk bewezen dat de meeste dieren juist genoeg hersenen hebben om het dier ‘werkend’ te houden’. Dit geldt voor bijvoorbeeld koeien maar ook katten hebben precies genoeg hersenen om te functioneren. Een van mijn eerste artikelen ging over het verschil tussen bijvoorbeeld een walvis en een koe, en dat zit ‘m voor een belangrijk deel in het EQ; encefalisatiequotiënt. Dit vergelijkt het formaat van de hersenen van een dier met zijn lichaamsvolume. Een koe of een huiskat kat heeft een EQ van 1, maar onder andere walvissen en dolfijnen hebben ‘extra ruimte’. Zij hebben een EQ van 5,4 – dus veel meer hersenen dan nodig is om het lichaam en de geest aan de gang te houden. Hun extra herseninhoud stelt deze dieren in staat om in een vrij complexe relatiestructuur met soortgenoten te leven. Ze kunnen relaties beoordelen en wellicht ook zichzelf. Wetenschappers gaan ervan uit dat bijvoorbeeld dolfijnen en walvissen maar ook apen en wellicht ook honden, zelfbewustzijn hebben. Dat zou consequenties moeten hebben voor de manier waarop we met deze dieren omgaan.” A life changing experience De basis voor de fascinatie voor dierengedrag werd gelegd ver voordat Benjamin zijn dierentuin kocht. Jaren daarvoor mocht hij, als beginnend journalist een verhaal maken over dolfijnen. De aanloop naar dat artikel werd, zoals hij het zelf noemt a life changing experience. Hij vertelt: “In het dolfinarium waar wij met een groep journalisten een training mochten bijwonen, ontmoette ik dolfijn Stanley. Zijn trainer was een vrij norse dame die duidelijk niet dol was op journalisten. Terwijl zij probeerde ons iets uit te leggen, zwom Stanley voor ons op en neer. Hij probeerde constant de aandacht te trekken. Zijn trainer was duidelijk niet gecharmeerd van zijn pogingen de hoofdrol te stelen. Toen Stanley een hard scheetgeluid maakte – waar iedereen behalve de trainer om moest lachen – stuurde ze hem weg. Vanuit de verte maakte Stanley nog een keer het scheetgeluid en hij verdween onder water. Wij stonden als stoute kinderen na te gniffelen op de steiger toen we van onder ons wederom zo’n scheet hoorden, een beetje gedempt door de steiger waar we op stonden. Je kunt je voorstellen dat we niet meer bijkwamen: chapeau voor Stanley! Maar de vraag waarmee ik bleef zitten was: Waarom deed Stanley dat?”
Brainwave bewijst humor Benjamin: “Orang-oetans vinden het grappig om ze zien dat mensen nauwelijks in staat zijn om dingen met hun voeten op te pakken. Ik weet dat er beren zijn die elkaar voor de grap tegen een stroomdraadje aan duwen of die aan een boompje gaan schudden zodat een soortgenoot eruitvalt. Er zijn honden die hun baas voor de gek houden en mensen laten lachen om hun ‘grapjes’. Als je dat kunt ben je intelligent, heb je empathie, kun je anderen aanvoelen, beschik je over sociale vaardigheden. Een dier dat humor inzet, speelt met de mentale staat van anderen. Je moet een theory of mind (zie kader – red.) hebben om humor te kunnen gebruiken. Gelukkig is humor geen vaag begrip: we kunnen het meten. Als iemand tijdens een EEG-onderzoek op een grap reageert, kun je dat zien aan de uitslag van je EEG-scan. Die vertoont dan een bepaalde brainwave die absoluut herkenbaar is. Dus ik dacht: Simpel. Alles wat ik moet doen om te bewijzen dat dieren humor hebben, is een grap aan een dolfijn vertellen, terwijl hij EEGelektrodes op zijn hoofd heeft.”
moet er terrein worden aangekocht. Ook willen we dan de perfect orangoetan-verblijven bouwen. Daarvoor is geld nodig en dat is niet op korte termijn realiseerbaar. Orang-oetans zijn in staat gebarentaal te leren. Als ze dat ook in de communicatie met elkaar gebruiken, kun je dus laten zien hoe ze communiceren met elkaar en ook onderzoeken of ze humor hebben. Daarnaast ben ik in contact met een Berlijnse onderzoeker die wil kijken of we een EEG-headset voor een aap kunnen maken. Dan kunnen we onderzoeken hoe hun hersenen reageren op grapjes. Ook zou ik heel graag honden onderzoeken. Hebben zij humor, hoe reageren ze op grapjes, en hoe zit het eigenlijk met honden en jaloezie? Ken jij dat, dat de kat op schoot zit en eraf geduwd wordt door de hond die aandacht wil? Je zou toch zweren dat dat gedrag het gevolg is van jaloezie? Ook dat zou ik heel graag willen onderzoeken en erover schrijven. Wat dat betreft zijn we echt nog maar aan de oppervlakte aan het krabben. Het is mijn grote wens om diepgravend onderzoek te doen naar humor, jaloezie en het zelfbewustzijn van dieren. Want als dieren dergelijke gevoelens hebben, zouden we anders met ze moeten omgaan!”
Koko is a funny gorilla
Benjamin Mee vertelt dat gorilla Koko hem op het idee bracht om orang-oetans gebarentaal te leren. Koko kreeg door psychologe Francine Patterson en medewerkers van de Stanford University meer dan 1000 tekens in gebarentaal aangeleerd en ze verstaat ongeveer 2000 woorden. ‘Koko kan grapjes maken’, vertelt Benjamin. “Ze is bang voor krokodillen en vindt het leuk om mensen aan het schrikken te maken door met een speelgoedkrokodil te zwaaien. Ook weet ze heel goed hoe ze op verzoek haar neus, mond of oor moet aanraken. Maar als het vervolgens wordt gefilmd, doet Koko het express helemaal verkeerd. Dan raakt ze haar neus aan als je om haar oren vraagt en vervolgens zegt ze in gebarentaal: ‘Koko is a funny gorilla’.”
Diepgewortelde wens naar diepgravend onderzoek “Het is nu elf jaar geleden dat onze dierentuin officieel geopend werd”, vertelt Benjamin. “In de tussentijd hebben we ups en downs gekend maar het gaat nu goed. De aandacht op tv en natuurlijk ook de film hebben Dartmoor Zoological Park een enorme duw in de rug gegeven. Voordat we de dierentuin kochten was ik al bezig met mijn boek over humor bij dieren maar je kunt begrijpen dat de gebeurtenissen rondom de aankoop, en vooral ook het overlijden van mijn vrouw mij behoorlijk van dat spoor wierpen. Nu pas kan ik zeggen dat ik eraan toe ben het boek ook echt te gaan schrijven. Aanvankelijk was het mijn droom om hier in de dierentuin orangoetans te bestuderen maar voordat we die kunnen huisvesten
“Ik ben in contact met een Berlijnse onderzoeker die wil kijken of we een EEG-headset voor een aap kunnen maken. Dan kunnen we onderzoeken hoe hun hersenen reageren op grapjes.”
| HBVB Dieren hebben humor Benjamin Mee en Matt Damon.
Jeffrey Leijten: “Pyrrhyra's zijn intelligent en vinden het geweldig om aandacht te krijgen.”
Facebookwedstrijd “Wat heb jij jouw dier geleerd?”
And the winner is... een kleine groene
grapjas
Blij verrast waren we, door de tientallen reacties die onze Facebookoproep opleverde. De tijdlijn van Aeres Training Centre Barneveld stroomde vol geweldige dierenfilmpjes, foto’s en verhalen, over dieren en wat die allemaal kunnen. We zagen honden, katten, vogels, paarden en uiteindelijk riepen we een kleine groene grapjas uit tot winnaar. Pyrrhura Pip (de onderste op de foto) kan namelijk basketballen. Foto's: Janine Verschure
j
effrey Leijten is zijn hele leven al vogelgek en het lukte hem moeiteloos om ook zijn vriendin Lindi besmet te krijgen met zijn virus. Samen hebben ze inmiddels vier parkieten, allemaal pyrrhura’s. Lindi heeft Lili en Ollie, Boomer en Pip zijn de vogels van Jeffrey. Met name dit laatste duo kent een heel arsenaal aan leuke trucjes. “Ze zijn intelligent en vinden het geweldig om aandacht te krijgen”, vertelt Jeffrey. “Daarom is het vrij eenvoudig maar vooral ook heel leuk om een pyrrhura dingen te leren.” Pip en Boomer Op het Facebookfilmpje zie je dat Pip een balletje van de grond opraapt, ermee naar haar kooi vliegt en het balletje in het speciale vogelbasket gooit. Als afsluiter zwaait ze nog even naar haar publiek. Als wij langskomen om het trucje live te bewonderen en op beeld vast te leggen, is Pip echter nogal onder de indruk van onze camera. Ze is best bereid het balletje in het basket te deponeren, maar ermee vliegen dat doet ze vandaag even niet. Geeft niks, al had Pip vandaag helemaal geen kunstje willen doen: wanneer ze gewoon bekoorlijk in de lens kijkt is ze eigenlijk al leuk genoeg. Pips echtgenoot heet Boomer. Hun huwelijk is stabiel maar zeker niet vrij van gekibbel. Dit koppel doet niet aan emancipatie: Boomer is de baas is in huis maar Pip weet precies hoe ze haar echtgenoot moet bespelen. “Pip is snel en intelligent”, zegt Jeffrey. “Ze is Boomer vaak te slim af. Pip en Boomer kunnen allerlei kunstjes, ik ben daar elke dag wel mee bezig. Omdat ik het graag doe en vooral ook omdat de vogels het leuk vinden. Als wij ’s avonds thuiskomen en op de bank ploffen zonder de vogels aandacht
22
| HBVB Facebookwedstrijd
te geven, laten ze luidkeels hun ongenoegen blijken. Wij vergeten echt niet dat zij er ook nog zijn.” Stapje voor stapje Jeffrey vertelt hoe hij zijn vogels het basketballen leerde. “Stapje voor stapje”, zegt hij. “Ik begon met fiches, die zijn speciaal voor parkieten en papegaaien. Ze zijn felgekleurd, licht en gemakkelijk op te pakken. Als je zo’n fiche op tafel legt pakt de vogel hem vaak vanzelf al op. Ik begon met mijn hand eronder te houden als een vogel de fiche oppakte, zodat de fiche eigenlijk vanzelf in mijn hand belandde. Als hij in mijn hand lag beloonde ik de vogel met wat lekkers. Een zonnebloempit bijvoorbeeld. Als de vogel eenmaal door heeft dat hij iets lekkers krijgt als de fiche in je hand ligt, kun je de hand gaan vervangen door een basketbalnetje. Eerst houd je dat vast in je handpalm, zodat het voor de vogel heel logisch is om de fiche daar in te gooien in plaats van in je hand. De volgende stap is om het netje ergens neer te zetten en dus niet meer vast te houden. Vervolgens ging ik de fiche vervangen door een balletje. Ik gebruik een licht speelballetje voor katten. Daarna maakte ik de afstand tussen bal en netje steeds groter en tot slot plaatste ik het netje op de vogelkooi, zodat de vogel de afstand moet overbruggen door te vliegen.” Jeffrey vertelt dat zijn vogels het basketballen zo leuk vinden dat ze na verloop van tijd het spelletje verkiezen boven de beloning. “Heel vaak pakken ze de beloning niet eens aan maar gooien ze gewoon het balletje in het net. Als ik aan kom lopen met het balletje, zitten ze bij wijze van spreken te springen in hun kooi, zo leuk vinden ze het. Je wilt ook niet weten
Facebookwedstrijd
HBVB |
23
hoe vaak er hier een fiche of een kattenspeelballetje in een glas drinken belandt. Dat glas lijkt op een basket, en daar hoor je dus dingen in te gooien.”
buiten. Maar met parkieten loop je buiten een erg groot risico dat ze gepakt worden door een roofvogel. Vandaar dat Lindi en ik onze vogels niet vrij buiten laten losvliegen.”
Vertrouwen Het tam maken van vogels heeft alles te maken met vertrouwen, zo weet Jeffrey. “Vroeger had ik grasparkieten”, vertelt hij. “Mijn vader had een volière met vogels, daar begon het mee. Als de vogels eenmaal geleerd hebben dat ze op je vinger kunnen stappen en dat jij ze geen kwaad doet, kun je ze al vrij snel uit de kooi halen. Het is belangrijk dat vogels weten dat het bij jou in de buurt goed toeven is. Dat ze daar altijd wat lekkers kunnen verwachten en nergens bang voor hoeven te zijn.” Jeffrey ging zich steeds meer verdiepen in het gedrag van kromsnavels en aan de hand van artikelen die hij vond op internet leerde hij zijn grasparkieten voorwerpen op te pakken en later ook te apporteren. Jeffrey vertelt pyrrhura’s wat groter en sterker zijn dan grasparkieten. Daarom is het voor deze vogels gemakkelijker om ook te vliegen met voorwerpen. “Ik ben lid van een freeflight forum”, vertelt Jeffrey. “Freeflight is precies wat het woord al doet vermoeden: het vrij laten vliegen van vogels. Op zich zou dat met onze pyrrhura’s ook kunnen, ik weet praktisch zeker dat ze naar mij zouden komen als ik ze zou roepen, ook
Hersens gebruiken “Pyrrhura’s zijn intelligente dieren”, zegt Jeffrey. “Ze vinden het leuk om hun hersens te gebruiken en zijn graag bezig. Het is echt verbazingwekkend hoe snel ze leren. Het opstapelen van fiches bijvoorbeeld, dat hebben ze vaak binnen een kwartiertje al door. Het gaat er vooral om dat je een truckje leert in kleine stapjes en dat je het langzaam opbouwt. Ook is het slim om uit te gaan van gedrag dat een vogel uit zichzelf al regelmatig laat zien. Ollie bijvoorbeeld, een van de vogels van Lindi, vindt het leuk om te springen. Dat doen pyrrhura’s eigenlijk zelden maar zij doet het regelmatig. Als je dan gaat belonen op het moment dat ze uit zichzelf een sprongetje maakt, heb je haar in notime geleerd te springen op commando. Zo conditioneer je het gedrag, dat gaat heel gemakkelijk.”
“Wij horen aan het geluid van onze vogels wat er aan de hand is.”
Als we hem vragen naar de intelligentie van zijn vogels, vertelt Jeffrey dat Boomer en Pip veel dingen uit zichzelf leren en oppikken. “Boomer lacht” vertelt hij. “Sowieso als er hier in huis iemand lacht, doet hij dat geluid na. Maar hij begint ook al te lachen als hij vermoedt dat er iemand gaat lachen. Als er iets omvalt bijvoorbeeld of er gebeurt iets grappig, dan zit hij vaak al te lachen voordat wij dat doen.” “Boomer doet ook een perfecte imitatie van een spuitbus deodorant ”, vertelt Lindi. “En de vogels zijn heel goed in verschillende alarmen. Als de buurman over de schutting kijkt of een van onze katten loopt in de tuin, dan waarschuwen ze ons – en
elkaar – luidkeels. Maar als ze een roofvogel zien communiceren ze heel zachtjes, dan gaat het volume omlaag. Dat doen ze natuurlijk om te voorkomen dat de roofvogel ze kan lokaliseren. Wij horen aan het geluid van onze vogels wat er aan de hand is.”
Ook bijzonder! Bagheera: Spaanse pas
Suzanne Jongerius volgde aan Aeres Training Centre Barneveld de opleiding tot paraveterinair dierenartsassistent en momenteel doet ze het werk waarvoor ze is opgeleid. Suzanne stuurde ons een filmpje van haar paard Bagheera dat de Spaanse pas doet. “Bagheera is een kruising Welsh Pony met Fjordenpaard”, vertelt Suzanne. “Ik heb hem nu bijna negen jaar. We maken samen veel buitenritten en doen aan vrijheidsdressuur.” Naast de Spaanse pas kan Bagheera op commando steigeren, een kusje geven, flehmen, een rondje draaien en achteruit lopen. Als we Suzanne vragen hoe ze haar paard de Spaanse pas leerde, vertelt ze: “Eerst leerde ik hem om been te geven. Door dan te gaan belonen als Bagheera zijn been steeds verder naar voren zette, leerde ik hem om zulke grote passen te nemen als je op het filmpje ziet.” Suzanne vertelt dat het belangrijk is om op tijd te stoppen met het ‘werk’. “Het kan voor je paard een beloning zijn om te stoppen als het goed gaat”, vertelt ze. “Soms heeft Bagheera er geen zin in, dan gaan we wat anders doen. Dwingen werkt namelijk niet. Hoe zou ik hem kunnen dwingen zijn been zo ver op te tillen?” Wat wél werkt, zo vertelt Suzanne, is goed zorgen voor het inwendige paard. “Ik gebruik paardensnoepjes om Bagheera te belonen”, vertelt ze. Heel veel snoepjes, daar doet hij alles voor.”
Mazzel: kleuren aanwijzen
...en krijgt hiervoor wat lekkers!
Pip gooit het balletje met gemak in het speciale vogelbasket...
Paarden zien kleuren anders dan wij mensen maar ze kunnen wel degelijk bepaalde tinten van elkaar onderscheiden. Dat bewijst Tinker Mazzel van Barbara Valkova. Deze jongeman wijst feilloos het rode of groene velletje papier aan als zijn bazin daar om vraagt. “Vanwege mijn lichamelijke beperking kan ik niet rijden met mijn paarden en pony’s”, vertelt Barbara. “Ik doe veel brain games met ze, trainen op visualisatie is daar een onderdeel van. Door op deze manier met mijn paard bezig te zijn train ik niet alleen zijn focus en denkvermogen maar ook onze band samen.” Barbara gebruikt de clickermethode om haar paard op het juiste moment te belonen maar in plaats van een clicker in haar hand te houden, maakt ze een klikgeluid met haar tong. “Vanwege mijn beperking kan ik de clicker niet goed vasthouden. Vandaar dat ik een tongklik gebruik: dat werkt verder precies hetzelfde als de traditionele clickermethode. Het mooie van clicken is dat je precies het juiste moment kunt markeren. Mazzel had echt binnen tien minuten door wat de bedoeling is. Dat is inderdaad snel, mijn mond viel open toen ik met hem aan het werk was. Het is mij wel duidelijk dat Mazzel een erg intelligent paard is.”
Wil je weten wat de clickermethode precies inhoudt? Kijk dan even op pagina 13 of 14 van dit magazine.
24
| HBVB Facebookwedstrijd
Kleur bekennen voor Tinker Mazzel.
Facebookwedstrijd
HBVB |
25
Dagboek
Foto's: Janine Verschure
Echt CONTACT W at ik precies doe, dat is eigenlijk nauwelijks uit te leggen”, zegt Martin als we hem vragen waar zijn stichting Happy Wings voor staat. “In elk geval geef ik géén roofvogelshows. Wat ik wil is mensen die normaliter bij zulke shows ergens achteraan staan, vooraan zetten. Ze écht in contact brengen met roofvogels en uilen.”
Martin: “Met mijn vogels wil ik ouderen, mensen met een beperking, kinderen met gedragsproblemen of met een culturele achtergrond waardoor ze niet vaak vogels van dichtbij zien, een beleving bieden. Maar wat ik doe en waarom ik dat doe, dat kun je eigenlijk niet vertellen. Dat moet je zien. Kom anders een keer kijken, toevallig bezoek ik zondag een buurthuis met zelfstandig wonende Amsterdamse ouderen.” Hoe bijzonder roofvogels en uilen zijn Martin Doderer, gastdocent aan Aeres MBO Barneveld en Aeres Training Centre Barneveld werkt regelmatig samen met Natuur en Milieu Educatie (NME). “Ik geef les op basisscholen en op het voortgezet 26
| HBVB Dagboek
13.00 uur Handschoen
De middag begin met een uitleg over roofvogels en uilen. De eerste roofvogel die we ontmoeten is Fygo, een Amerikaanse torenvalk. “Jullie gaan kennismaken met wilde vogels”, vertelt Martin. “Ik kan ze geen dingen laten doen die ze niet willen, dus soms loopt een middag anders dan ik had gepland. De vogels bepalen wat er gebeurt, en jullie ook natuurlijk. Je mag alles vragen maar je moet wel altijd rustig blijven. Niet plotseling gaan staan, niet rondlopen, niet schreeuwen of met je armen zwaaien. Niet de vogels zomaar aanraken, niet aaien, en zeker geen vogel op je hand laten zitten als je geen handschoen aan hebt. Fygo hier is een kleine roofvogel maar een grote uil heeft een klemkracht in zijn poten die je versteld doet staan. Als hij een hartslag voelt – en die voelt hij als hij op je hand zit – gaat de uil automatisch klemmen met zijn poten. Dat is een reflex: als de uil een hartslag onder zijn poten voelt gaat hij er vanuit dat het een muis is en laat hij niet meer los. Dat is de reden dat je altijd een handschoen aan moet als je een vogel op je arm wilt laten zitten.”
13.00 uur
13.15 uur Honderd punten
met roofvogels en uilen
onderwijs”, zegt Martin. “Ik doe veel in het speciaal onderwijs, werk regelmatig met kinderen met een beperking of met gedragsproblemen. Maar ook op bijvoorbeeld de Joodse school en op Islamitische scholen ben ik met mijn vogels aan het werk. Om kinderen te laten zien en ervaren hoe bijzonder roofvogels en uilen zijn. Ik denk dat zo’n tachtig procent van mijn werk bestaat uit het werken met kinderen, maar ook mag ik regelmatig op bezoek bij volwassenen met een beperking, of – zoals vandaag – bij ouderen.” Middenin de Amsterdamse wijk De Pijp staat wooncomplex en buurthuis De Amstel. Martin bracht al eerder een bezoek aan deze ontmoetingsplaats voor Amsterdamse ouderen. Hij en zijn vogels zijn er graag geziene gasten. “Heb je Helga ook bij je?” Vraagt een van de aanwezige dames die breed glimlachend op haar rollator zit. “Ik ben speciaal voor haar hier naartoe gekomen.” “Nou lekker dan”, lacht Martin. “Ik dacht dat je voor mij kwam.”
Martin Doderer van Stichting Happy Wings is gastdocent aan Aeres MBO Barneveld en Aeres Training Centre Barneveld.
13.15 uur
De kleinzoon van een van de aanwezigen krijgt de eer om Fygo aan iedereen te laten zien. Trots en heel voorzichtig loopt hij rond met de vogel op zijn hand. “Dit is geen uil”, vertelt hij aan zijn oma. “Dit is een roofvogel.” Als oma haar kleinzoon wil corrigeren, zegt Martin: “Hij heeft gelijk. Uilen zijn geen roofvogels maar roofdieren. Roofvogels jagen overdag terwijl uilen ’s avonds op pad gaan. Zij jagen het liefst als het buiten stil en rustig is, dan horen ze namelijk hun prooi beter. Roofvogels hebben scherpe ogen, Fygo kan hoog vanuit de lucht ls “Roofvoge een muisje op de grond zien lopen. n e r e zijn he Uilen zien van dichtbij bijna niets.” cht. lu e d meester in Hij richt zich tot de jongen en ldt e g r u In de natu vraagt: “Hoe weet jij dat zo goed?” at w s e de wet: all “Ik doe mijn spreekbeurt over is , is boven mij uilen”, zegt het jochie. “Daarom de baas.” mocht ik mee van oma.”
13.30 uur Vogel met een verhaal
De volgende vogel die Martin binnen brengt is Goofy, een roodstaartbuizerd. “Toen ik net met Goofy binnenkwam, hield hij zijn lichaam wat laag”, zegt Martin. “Roofvogels zijn heer en meester in de lucht. In de natuur geldt de wet: alles wat boven mij is, is de baas. Als Goofy hier binnen zit, onder een plafond, kan hij niet zien wat er boven hem is. Daar moest hij even aan wennen.” Goofy is een vogel met een verhaal, zo vertelt Martin. “Ik werk alleen maar met vogels die in de opvang terechtkwamen. In het geval van Goofy kwam dat omdat Goofy tot twee keer toe zijn eigenaar had aangevallen, in het gezicht. Vaak willen wij mensen onze dieren vertellen wat ze wel en niet mogen, dat moet je bij een roofvogel niet doen. Een roofvogel heeft jou niet nodig, hij kan zelf jagen, voor zichzelf zorgen. Als jij hem wilt dwingen, bijvoorbeeld om te vliegen, dan bestaat de kans dat hij zich tegen je keert. De enige manier om met roofvogels te werken, is op basis van vertrouwen. Ik ben niet de baas van Goofy, ik ben zijn vriend. Goofy weet dat ik niets van hem wil, daarom voelt hij zich prettig bij mij.”
13.30 uur
27
14.00 uur
15.00 uur
14.30 uur
15.15 uur
14.00 uur
Geen drone maar een kerkuil Silver is een kerkuil. “Zij vindt het echt leuk om te vliegen”, vertelt Martin. “Van de ene arm naar de andere.” Silver laat zien wat ze kan en de ouderen genieten mateloos van haar enthousiasme. Als Martin op een gegeven moment de volgende vogel wil gaan halen, vraagt hij Silver naar hem toe te komen. Silver vliegt demonstratief de andere kant op. “Ze wil hier blijven”, zegt Martin. “Ze laat zich niet verleiden met een stukje vlees. En zoals ik al vertelde: dwingen werkt niet en heeft ook geen zin. Als Silver niet wil, vliegt ze gewoon de andere kant op, al sta ik hier met een hele biefstuk te zwaaien. Elke vogel heeft zijn eigen karakter, en elke roofvogel is en blijft wild. Het zijn geen drones!”
28
| HBVB Dagboek
14.45 uur
15.30 uur
15.45 uur
“Ik heb de van mijn dag leven. Wat str aalt dat dier een wijshei d uit.”
14.30 uur
15.00 uur
De spanning richting Helga, de Europese Oehoe waarvan iedereen weet dat ze de middag gaat afsluiten, wordt opgebouwd door middel van Bo, een Afrikaanse Oehoe. De Afrikaanse Oehoe is kleiner dan haar Europese soortgenoot. De pluimpjes op het hoofd verraden de gemoedstoestand van de vogel. Martin: “Als de pluimpjes omhoog staan is de vogel alert, liggen ze plat dan is hij relaxed.”
Helga is een Europese Oehoe, een uilensoort die vandaag de dag weer in het wild voorkomt in Nederland. Ze is prachtig en imposant en lijkt het leuk te vinden om ons te laten voelen hoe veel lucht ze verplaatst met haar enorme vleugels. “Hoe heb je haar getraind om met haar vleugels te laten strekken?” vraagt iemand. “Dat heb ik niet”, zegt Martin. “Een wilde vogel kun je niet trainen. Helga werkt niet voor een beloning. Roofvogels zijn luie dieren. Als ze geen trek hebben, gaan ze niet vliegen. Dat kost te veel energie. Wij zijn het enige dier dat achterlijk genoeg is om te gaan hardlopen zonder dat we er wat voor terugkrijgen. Ik vraag Helga om met haar vleugels te klapperen en soms doet ze dat. Als ze het niet doet, heb ik pech.”
Pluimpjes
14.45 uur
Tam?
Bo vliegt gezellig wat rond en hopt op verzoek van Martin van schoot naar schoot. “Is ze tam?” Vraagt een van de aanwezigen met een angstig toontje in zijn stem. “Nee”, zegt Martin. “Geen van mijn vogels zijn tam. Ik kan ze ook niet trainen. Het enige waar ik voor kan zorgen, is dat het vertrouwen tussen mij en de vogel goed is. Een hond of een paard kun je controleren, een vogel niet. Als ik mijn vogels loslaat, kunnen ze overal heen maar ze kiezen ervoor om bij mij te blijven. Omdat het bij mij veilig is.”
En daar is ze dan…
16.00 uur
16.30 uur
“Elke vogel heeft zijn eigen karakter en elke roofvogel is en blijft wild. Het zijn geen drones!” 15.15 uur
Kijk ‘ns in de poppetjes… Helga heeft prachtige ogen. “Uilen met zwarte ogen zijn nachtjagers”, vertelt Martin. “Hoe donkerder de ogen, hoe donkerder het is als ze op jacht gaan. Uilen met oranje ogen, zoals Helga jagen ook in de schemering. Als uilen gele ogen hebben zijn ze vaak overdag actief.
16.15 uur
16.45 uur
15.30 uur
“Nog nooit zoiets moois gezien” Zucht de dame nadat ze Helga op haar arm had. “Ik heb de dag van mijn leven. Wat straalt dat dier een wijsheid uit.”
15.45 uur
“Weet je dat hij niet vaak lacht?” Vertrouwt de echtgenote van deze mijnheer ons toe. “Moet je nu eens zien, dat gezicht. Het is lang geleden dat ik hem zo zag genieten.”
16.15 uur
Dan werk je met ouderen… … je voelt je op je gemak op je werk, weet wat je waard bent en wat de mensen van je verwachten. En dan sta je daar opeens met een gigantische uil op je arm. Na wat aanvankelijke aarzeling breekt al snel een grote glimlach door.
16.30 uur
“Ik ben 93 jaar”, zegt deze mijnheer zachtjes. Hij heeft het niet tegen ons; hij praat tegen de uil op zijn arm.
16.45 uur 16.00 uur
“Wil je nog weten waar ik het allemaal voor doe?”
Zegt de dame die ons aan het begin van de middag al attendeerde op de naderende komst van de Europese Oehoe. “Dit is Helga. Nog nooit zoiets moois gezien. Oh ja, toch wel: de vorige keer dat Martin hier was.”
Vraagt Martin als de middag op zijn eind loopt. Nee, dat hoeft niet. Wij snappen ‘m.
“Dat bedoelde ik dus”
Dagboek
HBVB |
29
de Barneveld Beleving van Paardengedragstherapeut Louise Gademan
Paarden vertellen ons
van alles...
Louise Gademan-van Dijk heeft nu twintig jaar haar eigen bedrijf ‘in de paarden’. Ze volgde verschillende opleidingen tot gedragstherapeut en is naast ervaren ruiter en trainer van paarden ook ORUN-instructrice. Ze richt paarden af, traint ze, en geeft les aan Aeres MBO Barneveld en Aeres Training Centre Barneveld. Op de vraag waarom het soms mis gaat tussen mens en paard, zegt Louise: “Paarden proberen ons van alles te vertellen, maar vaak luisteren wij niet zo goed.” Foto's: Janine Verschure
D
e praktijklessen paardengedrag die Louise Gademan geeft aan Aeres MBO Barneveld, vinden plaats in Ermelo bij het Nationaal Hippisch Centrum. De theorielessen zijn in Barneveld. “Bij de praktijklessen beginnen we met grondwerk”, vertelt Louise. “Ik wil laten zien hoe veel invloed non-verbale communicatie heeft op een paard. De leerlingen leren goed te kijken naar de kleine signalen die een paard afgeeft. Die signalen zien wij vaak over het hoofd of we interpreteren ze verkeerd. Door middel van je lichaamshouding, je positie en het beheersen van je lichaamsenergie kun je het paard een heleboel vertellen. Je kunt hem voortbewegen en sturen zonder hulpmiddelen. Door het principe ‘wie beweegt bepaalt’ creëer je leiderschap en rangorde.” Grondwerk Het is nog niet zo lang geleden dat de term ‘grondwerk’ voor veel mensen een wat zweverige klank had. Louise: “Sommige doorgewinterde paardenmensen gingen ervan uit dat je grondwerk deed als je niet op een paard durfde te stappen. Nu zien steeds meer mensen de voordelen van het op de grond
30
| HBVB De Barneveld beleving van Louise Gademan
werken met een paard. Grondwerk heeft niks te maken met ‘kunstjes leren’. Waar het om draait is dat paard en mens elkaar leren begrijpen. Een paard is in staat om in volle galop op de kleinste lichaamsverandering van zijn soortgenoten te reageren. Paarden communiceren door middel van subtiele veranderingen van hun lichaam of houding, door naar elkaar te kijken of door hun ademhaling aan te passen. Wij kunnen dat ook: door subtiele veranderingen in jouw houding kun je het paard ‘sturen’ in de longeercirkel. Als jij leert op die manier met je paard te communiceren kun je een mooie basis leggen. Bijvoorbeeld voor het zadelmak maken maar ook als je tijdens het rijden problemen hebt met je paard.” Louise begon twee decennia geleden haar eigen paardenbedrijf. Daar worden privélessen en cursussen gegeven en worden paarden afgericht en getraind. “Vroeger maakte ik paarden zadelmak op de traditionele methode”, vertelt ze. “Dat wil zeggen dat ik ze aan het zadel en hoofdstel wende, vervolgens ging longeren, dan erop hangen, zitten en rijden. Vandaag de dag gebruik ik ook bij het zadelmak maken van jonge paarden grondwerk. In eerste instantie komt daar geen bit, zadel of longeerlijn aan te pas.”
“Gelukkig raakt het steeds meer ingeburgerd om ook voor een paard een gedragstherapeut/ trainer in te schakelen.”
Labo. Tem solo in perfere pellam, officate sitemporepel es nest et quo eumque dolorem enitatquas quis et voloribusdae platium volores rerunt. Id quamus aut aut unt ut vitatia ea secearum hillabore, conetur aut harchil ignamus, voluptata dolesequat aritatis periore premoluptat el ipis ressimus. Luptatem facimpe liquiae rferrum faccatur aut et liquaspietus quasperis niminciis dolesti illam faccae parum dias ea dolorunt eium volor magnam esequaectas aut ullabores que oditi debit voloria prorror posamus mo ommolorpor aut rem si consequam que venem fuga. Bisquate exped essiti doloremporit ut audae experum aut volupti di rescimpor mil mod ut pedicimus aligeni muscima gnatqui od exerite ipit, nosseri tincips unturemquia nobis assum qui tempossi odipsam volupta quam quistiissin pliberrum fugit que secturem am harumquam quam eaquo vit, offici dolorei cianima vendi as vendellab ium nos voluptatet volum fugia conectatem qui dolora id utectatecab incipsae sequas et, nam quatur modignam re omnima qui quamusam que laboribus, sum ex exerchil is estrum aut undi de pre alit dolut quo modit re num nihiciissi aut omniet qui dellitate quam, explaborum untiassi aut quis este laborem ipsunt aliquodis ma dit ventur, alit, ullab iligendae atur, intiunte qui illaborehent volestin nulparibus velicae perum a vidempe rumqui occatat iasintur? Ulparum assi duciatur suntemquatur rernatus. Il ium re estibusandae mo il iur sequi ute pro comnim et es sequi digendam, se cullabo rrovitatiam, estiori bearion nis sintias quis nusaeprovide quam re volectur? Alis sum exerfercia con rempossum et quibeatiis de quam et ut exped ut quam dolupti dit, susaectis ressumquas exeruptat harchiliqui de pre, veligni molento magnatures expere volorit fugitib usaperspe litati dernam quibus illuptur arum ipitis alit, auta aut dellendunt aut accaturiori aria dunt hari ut ressece riaero quatibus sequi digenis ut alit, qui qui qui as nos nihiliquiant fuga. Nem renis dolor molupit eaquae doluptaquam, quaecaerio tem. Ut hillo omnim ad utecaepudae exerunt estempore, sam, es eum etusda nullant et dolupta voluptae iur reribus rerferios aliberumquam consedi a quamusc ipsunto tem voluptatur aut lab into mo et alitioris moloriones sa volupitis por aut estibusam, sant alitis doluptaspel mincipis min rerumque volut et aut quis maios eribus nis earum eium si optasped est fuga. Edit quo te ventur richt paarden af, traint ze en geeft les aan
Louise Gademan
Aeres MBO Barneveld en Aeres Training Centre Barneveld.
De Barneveld beleving van Barneveld Louise Gademan Beleving
HBVB |
31
Problemen Veel voorkomende zaken waar Louise als gedragstherapeut/ trainer bij geroepen wordt, zijn bijvoorbeeld trailerlaad- of opstapproblemen. “Vroeger merkte ik dat ik, als ik aan het werk was met paarden en hun eigenaren, mezelf afvroeg: Waarom doet dat paard dat? Ik kon me niet voorstellen dat als een paard bijvoorbeeld niet toelaat dat iemand een voet in de stijgbeugel zet, hij dat doet omdat hij geen zin heeft in het werk, of omdat hij zijn ruiter wil pesten. Daarom besloot ik een opleiding tot paardengedragstherapeut te volgen. Ik deed daar veel theoretische kennis op, over evolutie, ethologie, leerprincipes, trainingsvormen en medische problemen. Hier heb ik onder andere geleerd dat een paard dus niet vooruit kan plannen of dingen expres doet om ons te pesten. Dat vermogen heeft hij simpelweg niet. Daarna heb ik mijn kennis uitgebreid met een meer praktijkgerichte opleiding op het gebied van paardengedrag.” Slager “Vroeger,” zegt Louise, “toen er nog nauwelijks aandacht was voor paardengedrag, kwamen er nogal eens ‘probleem’paarden bij de slager terecht. Gelukkig raakt het steeds meer ingeburgerd om ook voor een paard een gedragstherapeut/trainer in te schakelen. Als de hond probleemgedrag vertoont, wordt vaak al snel een hondengedragstherapeut gebeld. Want die hond woont bij ons in huis. Maar paarden maken veel minder deel uit van ons dagelijks leven. Vandaar dat gedragsproblemen vaak te lang blijven voortbestaan. Pas als het echt niet meer gaat, je niet meer kunt opstijgen, hij je over het erf sleurt of als je niet meer met je paard naar de dierenarts of concours kunt omdat hij niet in de trailer wil, besef je dat het probleem je boven het hoofd is gegroeid.” Ontploffingsgevaar Louise: “Stel dat jouw paard steeds wegrent als je wilt opstijgen. Dan kun je denken: hij verdient straf want hij luistert niet. Maar je kunt ook gaan nadenken. Over wat dat paard je wil vertellen met zijn gedrag. Als je je paard straft terwijl hij met zijn gedrag jou iets duidelijk probeert te maken, schaad je het vertrouwen. Als er niks verandert zal het gedrag in heftigheid toenemen, wat uiteindelijk tot gevaarlijke situaties kan leiden. Een paard dat echt bang wordt reageert vanuit zijn instinct, als vluchtdier. Hij spant zich, maakt zich klaar om te vluchten. Hierbij gaat zijn hartslag omhoog. Een paard dat je traint met schriktraining leer je kennen en je traint
“Geef jij altijd een schreeuw als hij tegen zijn boxdeur schopt? Misschien is dat dan wel de reden dat hij het blijft doen.” hem zelfverzekerder te worden. Praktisch elk paard schrikt in eerste instantie van een geopende paraplu. Maar als je de paraplu weghaalt binnen drie seconden nadat het paard zich ontspant/ herstelt, kun je hem ’in stapjes’ leren: Als ik gewoon blijf staan en weer rustig word, verdwijnt de paraplu vanzelf. Deze training is een fijne manier om te zien wat voor type paard je in je handen hebt. Tijdens het schrikken stijgt de hartslag. Waar het vervolgens om draait is dat het paard in staat is om die hartslag weer te laten 32
| HBVB De Barneveld beleving van Louise Gademan
Voorbeeld: steigeren bij de trailer
Louise: “Als je probleemgedrag niet goed aanpakt wordt het aangeleerd gedrag. Een paard dat steigert als hij niet in de trailer wil bijvoorbeeld. Vaak heeft hij geleerd dat steigeren hem wat oplevert: als hij steigert kan hij bij de trailer vandaan komen. Het is dan zaak dat gedrag om te buigen door het paard te leren dat juist ander gedrag hem veel meer oplevert. Als hij leert dat er in de trailer rust en ontspanning is en hij daarbuiten ‘aan het werk gezet wordt’ kun je het gewenste gedrag trainen en bevestigen. Als je het goed aanpakt kun je dat gedrag ombuigen. Zonder zwepen, longeerlijnen of geschreeuw.”
Hier moet nog een leuk bijschrift konen over Louise en haar paard.
“Neemt hij de leiding als jij hem aan het halstertouw naar de wei brengt? Misschien mist hij dat stukje leiderschap van jou.”
Door het ijs zakken
Louise: “Het trainen of beleren van een paard kun je zien als het opbouwen van een ijslaag. Met elke training wordt het laagje dikker maar soms mislukt het en zak je erdoor. Dan ben je weer terug bij af en zul je weer moeten gaan opbouwen. Op een gegeven moment is je laag ijs zo dik, dat er best een keer iets mis kan gaan zonder dat je weer helemaal terug bij af bent, er dus niet meer doorheen zakt.”
zakken. Een paard dat schrikt en vervolgens herstelt, is geschikt om te trainen. Een paard dat niet herstelt, waarvan de hartslag hoog blijft terwijl je dat aan de buitenkant niet of nauwelijks ziet, is veel lastiger. Daarom gebruiken wij in de training soms ook een hartslagmeter. Ook de politie maakt gebruik van hartslagmeters om te beoordelen of paarden al dan niet geschikt zijn voor het politiewerk. Want juist met die paarden die doodsbang zijn, niet herstellen en dat niet tonen in hun gedrag, loop je het risico op ontploffingsgevaar. Die zijn moeilijker trainbaar dan paarden die schrikken, signalen afgeven en zich vervolgens herstellen.” Eigen plan trekken “Paarden zijn heel functioneel ingesteld”, zegt Louise. “Gedrag dat ze wat oplevert, zullen ze herhalen. Gedrag dat niet functioneel is, stopt. Als een paard zich in jouw ogen ‘misdraagt’ is het verstandig om jezelf af te vragen wat het gedrag het paard oplevert. Geef jij altijd een schreeuw als hij tegen zijn boxdeur schopt? Misschien is dat dan wel de reden dat hij het blijft doen! Neemt hij de leiding als jij hem aan het halstertouw naar de wei brengt? Misschien mist hij dat stukje leiderschap van jou. Dan rest hem geen andere keus dan zelf het heft in handen te nemen. Een paard wil graag weten wie leidt, hoe de rangorde is. Dat geeft rust en duidelijkheid. In de natuur is een duidelijke rangorde van essentieel belang. Stel dat een roofdier nadert en er eerst een discussie ontstaat: Gaan we wegrennen? Wie gaat voorop? Welke kant gaan we op? Dan is een deel van de kudde ten dode opgeschreven. Daarom heeft een paard dat van jou niet de leiding en de zekerheid krijgt waar hij behoefte aan heeft, de neiging om zijn eigen plan te trekken.”
“Paarde n zijn heel func tioneel ingestel d.”
Op deze foto zie je hoe Louise haar lichaamshouding aanpast om het paard te vertellen dat hij zijn tempo moet veranderen.
De Barneveld beleving van Louise Gademan
HBVB |
33
“Eigenl ijk is dat het ultieme doel van elke docent: zorgen voor tr otse leerling en.”
Hoe leerlingen
leren Barend Bos
docent en mentor op Aeres MBO Barneveld
“Het puberbrein is constant in ontwikkeling”, vertelt Barend. “Er zijn geen twee personen bij wie dat proces gelijk verloopt.”
34
| HBVB Hoe leerlingen leren
Het zou kunnen dat sommige lezers er wat moeite mee hebben. Om in een magazine met als thema ‘Hoe dieren leren’ een artikel op te nemen dat gaat over ‘Hoe leerlingen leren’. Want hoewel de titel boven dit artikel wellicht wat oneerbiedig klinkt is zij zeker relevant binnen dit thema. Ook qua leren zijn er namelijk nogal wat overeenkomsten tussen mens en dier. “Wij zijn natuurlijk ook maar gewoon zoogdieren”, zegt docent en mentor Barend Bos. “We leren in grote lijnen op dezelfde manier: het snelst en het best als dat leren gebeurt op basis van beloning, én als het lesmateriaal een beetje leuk en interessant is. Gelukkig: aan leuk en interessant lesmateriaal hebben wij hier op school geen gebrek. Daar lopen er hier zo’n 2000 stuks van rond.” Saaie lessen? Met meer dan 2.000 dieren op de campus kun je je voorstellen dat er op Aeres MBO Barneveld weinig saaie lessen zijn. “Het is heel bewust dat wij theorie aan praktijk koppelen’, zegt Barend. “Dus niet één dag per week praktijkles bij de dieren en vier dagen theorie in de schoolbanken maar liefst elke dag zowel in de klas als tussen de dieren aan het werk. Zelf geef ik biologie en ook daarbij is het nuttig om zo vaak mogelijk een uitstapje te maken naar de dierenverblijven. Dan kun je zien, voelen, ruiken en ervaren hoe hetgeen we theoretisch hebben besproken werkt in de praktijk. Als je het bijvoorbeeld hebt over leefomgeving, ecologie dan kan het heel nuttig zijn om te laten zien hoe wij de aspecten uit de lesstof in onze dierverblijven toepassen. Niet alleen voor de leerlingen van niveau 2 en 3 waar ik veel mee werk, maar eigenlijk voor ieder mens die leert, is het leuk en interessant om niet alleen te horen, maar ook te ervaren hoe dingen werken. Onze leerlingen kozen voor deze school omdat ze dieren leuk vinden. Dan werkt het feit dat ze dieren in hun omgeving hebben en dat ze dagelijks in contact zijn met dieren, enorm motiverend.”
Hoe leerlingen leren
HBVB |
35
met mensen hebben maar die zullen hier geen diploma halen. Als je met dieren werkt, moet je namelijk ook met mensen werken. Als je op de vlucht ben voor mensen, is deze school niet geschikt voor jou.”
Schoolbel “Wist je dat wij de schoolbel hebben afgeschaft?” vraagt Barend. “Die bleek niet nodig. De bel verdween, enerzijds omdat onze leerlingen graag naar school gaan en dus geen bel nodig hebben om ze erop te wijzen dat de lessen beginnen. Maar ook omdat we ze een professionele houding willen aanleren. Een schoolbel past daar niet bij. Natuurlijk waren we best benieuwd hoe het zou werken als we de verantwoordelijkheid om op tijd in de lessen te zijn compleet bij de leerlingen zouden neerleggen maar dat ging verrassend goed. Onze leerlingen pakken die verantwoordelijkheid heel goed op, sterker nog: niet zelden zien we dat de leerlingen al in het lokaal zitten. Te wachten op de leraar!” Pavlov-effect Ken je het Pavlov-effect? De Russische onderzoeker Pavlov onderzocht het verschijnsel klassieke conditionering. Hij gaf zijn honden een geluidsignaal als ze gevoerd werden en kwam tot de ontdekking dat honden na een tijd al begonnen te kwijlen bij het horen van het geluid, dus voordat ze voer kregen. Ze hadden het geluid geassocieerd met voer. “Dat werkt bij mensen precies hetzelfde”, vertelt Barend. Zelfs veel volwassenen krijgen geen fijn gevoel bij het geluid van een schoolbel: het staat voor het einde van je vrijheid, voor dingen ‘moeten’. Onze leerlingen hebben daar geen last van. Die moeten namelijk niet naar school, die mógen.” Je hart volgen Barend: “Leren is een biologisch proces. Wij zijn zoogdieren en onze hersenen moeten gevormd worden tijdens leerprocessen, dat is bij dieren in grote lijnen hetzelfde als bij mensen maar op een ander niveau. Kinderen leren door vallen en opstaan – trial and error. Dat doen dieren ook. Bij dierentraining is belonen steeds belangrijker geworden en dat geldt ook voor opvoeden en onderwijs: ook daar werken we niet meer met straffen maar stimuleren we door te focussen op het positieve. Het is nu eenmaal zo dat mensen intelligenter zijn dan dieren, dus moet je ze uitdagen. Dat wil echter niet zeggen dat je het uiterste van ze moet vragen. Sterker nog: wij hebben hier heel wat leerlingen die op havo-niveau getoetst zijn, maar die toch een mbo-opleiding dierverzorging doen. Niet omdat ze hun capaciteiten niet ten volle willen benutten maar omdat ze hun hart volgden: ze doen wat ze graag willen doen, kiezen voor een praktisch beroep. Natuurlijk moet je wel ervoor zorgen dat leerlingen een realistisch beeld hebben van onze sector. Het heeft geen zin het vak dierverzorging te romantiseren. Zo zijn er soms leerlingen die voor dieren kiezen omdat ze niks
36
| HBVB Hoe leerlingen leren
Bij Aeres MBO-Barneveld werken we met een systeem waarbij eerstejaars leerlingen dierverzorging worden aangestuurd door leerlingen die een niveau-4 opleiding diermanagement doen. “Die leerlingen moeten straks, wanneer ze als manager aan het werk gaan, ook leiding geven”, vertelt Barend. “Daarom zetten we ze nu al in bij het begeleiden van leerlingen. Het leuke is dat dit twee kanten op werkt: de oudere leerlingen leren van het begeleiden van de jongeren en vice versa. De eerstejaars mogen ook feedback geven over het functioneren van hun begeleiders en daar krijg je vaak heel leuke reacties over. Juist die leerlingen die niet op hun mondje gevallen zijn en die ook ongevraagd vertellen wat ze vinden van het functioneren van ‘hun’ manager, zorgen vaak voor leuke leermomenten. Voor hun begeleiders maar ook voor hun docenten.” Puberbrein “Het puberbrein is constant in ontwikkeling”, vertelt Barend. “Er zijn geen twee personen bij wie dat proces gelijk verloopt. Wij hebben hier een grote diversiteit aan leerlingen die allemaal verschillende behoeftes hebben qua leerproces maar je begrijpt dat het ondoenlijk is om je lesmethodes aan te passen aan
elk puberbrein. Sterker nog: het is bewezen dat het juist goed is het puberbrein te stimuleren zich aan te passen aan de leermethodes. Dan ontwikkelt het zich beter dan wanneer je het de eigenaar van dat brein te gemakkelijk maakt. Stel bijvoorbeeld dat iemand moeite heeft met plannen en organiseren. Dan zou je kunnen zeggen: ‘Dat hoef jij niet meer te doen’, maar daar bereik je niet mee wat je wilt. Veel beter is het om zo’n leerling te trainen in hetgeen hij moeilijk vindt. 25 jaar geleden was het nog de tendens om bijvoorbeeld leerlingen die moeite hadden om zich te concentreren, bij de les te houden door ze andere onderwijsmethoden aan te bieden. Wetenschappelijk onderzoek heeft echter aangetoond dat je leerlingen ook kunt léren om zich te concentreren. Als je inbouwt in je opleidingen dat mensen soms ook stil moeten zijn en luisteren, leren ze dat ook. Iemand die zich als kind nooit hoefde te concentreren, zal daar ook als volwassene moeite mee houden. Dingen die mensen lastig vinden moet je niet uit je opleiding halen, daar moet je juist op oefenen. Maar dan is het natuurlijk ook zaak dat je er daarnaast voor zorgt dat de lessen leuk en spannend blijven. Inderdaad: bijvoorbeeld door af en toe een uitstapje te maken naar de dierenverblijven.”
Trotse leerlingen Excellente leerlingen zijn leerlingen die opvallen tijdens de verzorging en de praktijklessen, bijvoorbeeld doordat ze extra gemotiveerd en geïnteresseerd zijn. “Dat heeft niks met cijfers te maken,” vertelt Barend, “maar veel meer met houding en vaardigheden. Zulke leerlingen kunnen een excellentieprogramma volgen en zich bijvoorbeeld specialiseren in bepaalde diergroepen. Zo mag nu een groep excellente leerlingen meedenken over het nieuwe hoefdierenverblijf dat straks op de campus gebouwd wordt. De mentoren maken een selectie van leerlingen die geschikt zijn voor het excellentieprogramma, dat gebeurt bij ons op school op elk niveau. Wanneer zo’n leerling die echt geïnteresseerd is in bijvoorbeeld een bepaalde diergroep gevraagd wordt deel te nemen aan een excellentieprogramma, zijn die mensen vaak heel trots. En eigenlijk is dat het ultieme doel van elke docent: zorgen voor trotse leerlingen.”
“Excellente leerlingen zijn leerlingen die opvallen tijdens de verzorging en de praktijklessen. Dat heeft niks met cijfers te maken.”
s een “Leren i s. ch proce s i g o l o i b en zoogdier Wij zijn n hersene en onze gevormd moeten tijdens worden essen.” leerproc
Hoe leerlingen leren
HBVB |
37
Kinderboerderijen Actief Toer
Een kinderboerderij kan een verbindende functie hebben in een wijk. Jong en oud, arm of rijk komt er in contact met dieren. Mensen komen naar de kinderboerderij om te leren, zich te vermaken en sociaal bezig te zijn. Kinderboerderijen zijn meer dan leuk; ze zijn belangrijk. Aeres Training Centre Barneveld weet dat. Daarom is zij supporter van de Kinderboerderijen Actief Toer.
D
e Kinderboerderijen Actief Toer is een initiatief van de Stichting Ondernemende Kinderboerderijen. Tijdens deze crowdfundingsactie (zie kader) proberen kinderboerderijen de hele actiemaand juni hun eigen spaardoel te realiseren. Dat doen ze met hulp van bezoekers, omwonenden, bedrijven en iedereen die de kinderboerderij een warm hart toedraagt. Tijdens de Kinderboerderijen Actief Toer spaart iedere kinderboerderij om een specifieke wens in vervulling te laten gaan. Van een nieuw dak op de paardenstal, educatief wandbord, speelattributen op het erf tot een caviavilla. Of dat zin heeft, zo’n crowdfundingmaand? In de vier voorgaande edities van de Kinderboerderijen Actief Toer hebben de kinderboerderijen bijna €150.000 opgehaald. Wij zijn supporter “Wij weten hoe belangrijk kinderboerderijen zijn. Daarom is Aeres Training Centre Barneveld supporter van de kinderboerderijen Actief Toer. Met een bijdrage stimuleert ons opleidingsinstituut de spaardoelen van de deelnemende kinderboerderijen. Aeres Training Centre Barneveld zal op verschillende tijdstippen de actie promoten,” aldus Bas Emmerik.
38
| HBVB Kinderboerderijen Actief Toer
Spaardoel behaald! Kinderboerderij Schildershoeve, Den Haag.
Bas Emmerik, manager van Aeres Training Centre Barneveld en Hans de Rijk ondertekenen de supportersovereenkomst. Hans is coördinator Kinderboerderijen Actief Toer en gastdocent bij Aeres Training Centre Barneveld.
Kinderboerderijen Actief Run In 2018 wordt tijdens de crowdfundingmaand voor de eerste keer de ‘Kinderboerderijen Actief Run’ gehouden: een kleine sponsorloop op of rond het terrein van de kinderboerderij. Jong en oud loopt voor het spaardoel op hun kinderboerderij. Meedoen aan deze sponsorloop betekent bewegen, en zo heeft deelname dus een dubbel positief effect.
Meer weten?
Wil je meer weten over de Kinderboerderijen Actief Toer of heb je belangstelling om de kinderboerderijen te helpen bij het realiseren van hun spaardoel? Kijk op http://kinderboerderijenactief.nl/ actief-toer of stuur een email naar info@ kinderboerderijenactief.nl.
De donatiebus op kinderboerderij Wilgenhof te Rotterdam. Spaardoel: een caviavilla.
Crowdfunding
Welke ondernemer in de dierenbranche loopt er nu niet eens tegenaan: je hebt plannen voor de verbetering van je bedrijf, instelling of kinderboerderij en het geld ontbreekt. Crowdfunding (publieksfinanciering) kan dan de oplossing zijn. Crowdfunding is een alternatieve manier om projecten te financieren met hulp van een groep particulieren of investeerders. Met crowdfunding vergaar je het startkapitaal voor jouw project zonder hulp van de bank. Aeres Training Centre Barnveld bied je met de 1-daagse cursus Inzet crowdfunding in de dierenbranche alle praktische kennis en handvaten om zelf aan de slag te gaan met je eigen crowdfundingsproject. Kijk op www.aerestrainingcentre-barneveld.nl/crowdfunding voor meer informatie.
Kinderboerderijen Actief Toer
HBVB |
39
E v e n vo o r s t e l l e n
het nieuwe
ieren “Om de d te te meer ruimavond de geven in hebben en nacht aparte en we nog e ide met nachtwe stal.” een loop
Hoefdierenterrein, afdak en inpassing in omgeving
hoefdieren verblijf Op het moment dat we dit artikel schrijven is juist de spreekwoordelijke kogel door de kerk: Ons opleidingsinstituut krijgt een nieuw hoefdierenverblijf en zodra dat gerealiseerd is, ook een mooie groep nieuwe hoefdieren. We spreken docent dier- en veehouderij en projectleider hoefdieren Erika Rietema net nadat ze te horen kreeg dat de plannen doorgaan. Erika is – en dan drukken we ons bescheiden uit – blij.
“Twee kamelen komen er,” juicht ze, “maar ook ezels, pony’s, runderen en lama’s. Straks verhuizen ook onze alpaca’s naar dit nieuwe verblijf. Dat is geweldig want waar kun je beter leren hoe je hoefdieren moet verzorgen, dan op een school waar al deze hoefdieren gehouden worden? En dan ook nog eens bij elkaar, in een prachtig nieuw verblijf? Erika vertelt dat alle dieren – behalve de kamelen – samen in de grote weide gaan grazen. “Om de dieren meer ruimte te geven in de avond en nacht hebben we nog een aparte nachtweide met een loopstal. Hier kunnen ze in en uit de stal naar de weide lopen. De kamelenweide ligt apart van het weiland waar straks de pony’s, ezels, lama’s en alpaca’s gaan grazen.” Hands-off “Kamelen zien eruit als brave sullen maar ze kunnen agressief zijn”, vertelt Erika. “Ze kunnen onverwacht bijten of trappen. Daarom willen we de kamelen zo huisvesten dat bezoekers er niet bij kunnen. Per slot van rekening hebben we nu een dierentuinvergunning, dus krijgen we straks ook dierentuinbezoekers rond ons hoefdierenverblijf. In het kamelenverblijf komen geen spijlen waar handen of handjes doorheen kunnen.
Bij de verzorging van de kamelen gaan we gebruik maken van de hands-off methode. Dat wil zeggen dat we niet – of in elk geval zo min mogelijk – lichamelijk contact hebben met de kamelen. Er is altijd een barrière tussen kameel en verzorger. Op school leerden leerlingen wel wat die hands off methode inhoudt, maar straks kunnen ze er ook daadwerkelijk mee gaan werken: super leerzaam natuurlijk!” Verfrissend Het nieuwe hoefdierenverblijf zal niet alleen in de toekomst, als het klaar is, leerzaam zijn: dat is het nu al. Erika: “Het zorgt voor meer verbinding tussen de opleidingen. Hoe mooi is het dat we met meerdere opleidingen hiermee aan de slag gaan? De leerlingen hebben meegedacht over de indeling, de huisvesting en de dieren die in het nieuwe verblijf komen. Ze zijn en worden betrokken bij elk traject en aspect van de bouw. Bij de voorbereidingen maar ook bij de uitvoering: samen met de leerlingen hebben we de hondenhal, die omgebouwd wordt tot overdekt verblijf, en de weides ontmanteld, de tegels eruit gehaald en ook bij de nieuwbouw worden ze betrokken. Leerlingen hebben vaak verfrissende inbreng en ideeën en het gebeurt regelmatig dat ze daarmee onze docenten, dierverzorgers en zelfs de dierenarts verrassen.”
Voor
sportsport
Bezoek onze
open dag
fanaten
springspring
konijnen
© 2018 Intervet International B.V. Alle rechten voorbehouden.
en
Zaterdag 10 maart 2018
Een bezoek aan de groene campus van Aeres MBO Barneveld (regulier dagonderwijs) en Aeres Training Centre Barneveld (volwassenenonderwijs) kun je gerust een belevenis noemen. Met meer dan 2.000 dieren en uiteenlopende faciliteiten als een eigen dierenkliniek, geitenverblijf, cattery, dierenspeciaalzaak, aquarium en terrariumafdeling is er veel te zien en te beleven. Kom kennismaken met ons, onze dieren en ons aanbod op zaterdag 10 maart van 09.30 uur tot 15.00 uur.
Meld je aan op
www.opendagbarneveld.nl
Activiteiten • • • • • • •
Gratis met je favoriete dier op de foto Rad van Fortuin draaien tegen kleine vergoeding, opbrengst gaat naar goed doel Oud-leerlingenplein dier/hippisch Demonstraties in kennel (trim), bij geiten, paraveterinair trainingscentrum Mini-ondernemingen met kraampjes Rondleidingen in Pluimvee innovatie stal Demonstraties met diverse machines in Techniekhal
BESCHERMD OP PAD TEGEN TEKEN Scalibor® halsband • Werkt tot 6 maanden lang • Beschermt tegen teken • Beschermt tegen zandvliegen en hartwormmuggen • Waterproof en geurloos
Scalibor Protectorband (Small/Medium), 19 gram/Scalibor Protectorband (Large), 25 gram, bevat per gram: 40 mg deltamethrin. Doeldier: Hond. Indicatie: Bestrijding van infestaties met teken (Ixodes ricinus, Rhipicephalus sanguineus) gedurende 5 tot 6 maanden. Bestrijding van bloedzuigen door phlebotome zandvliegen (Phlebotomus perniciosus) gedurende 5 tot 6 maanden. Anti-feeding effect op volwassen muggen (Culex pipiens pipiens) gedurende 6 maanden. Toediening en dosering: Een halsband per hond. Bijwerkingen: In zeldzame gevallen kunnen lokale huidlaesies, lokale dermatitis of erytheem, jeuk en haaruitval waargenomen worden. In zeer zeldzame gevallen zijn neurologische (tremor, ataxie, lethargie, hyperactiviteit) en gastro-intestinale (braken, diarree, hypersalivatie) verschijnselen gemeld. Waarschuwingen: Aangezien de halsband na één week de optimale werking bereikt dient de halsband bij voorkeur 1 week voordat de dieren mogelijk blootgesteld worden aan infestatie aangebracht worden. In zeldzame gevallen kan het voorkomen dat teken zich toch vasthechten ondanks het dragen van de band. Onder ongunstige omstandigheden kan de transmissie van ziekten door de parasieten waar de band tegen beschermt daarom niet volledig worden uitgesloten. Contra-indicaties: Niet gebruiken bij: puppies jonger dan 7 weken, honden met huidlaesies, dieren met een bekende overgevoeligheid voor perythroïden en katten. Diergeneesmiddel. REG NL 9979/REG NL 9980 VRIJ. Voor overige informatie, zie bijsluiter.
42
| HBVB Events
www.scalibor.nl
Hét allerleukste dierenfestival Animal Event 4, 5 en 6 mei 2018
Het evenemententerrein van Safaripark Beekse Bergen barst op 4, 5 en 6 mei 2018 weer uit zijn voegen tijdens de twaalfde editie van Animal Event. Duizenden honden met baasjes en dierenliefhebbers uit alle windstreken komen jaarlijks naar dit driedaagse dierenfestival in Hilvarenbeek, bij Tilburg. Om te genieten van acts, demonstraties en shows. Natuurlijk staan Aeres MBO Barneveld en Aeres Training Centre Barneveld ook op dit leuke event, je vind de stand op het onderdeel 'Strand', direct naast de Aeres Barneveld business lounge. Koop je kaartje en vindt meer informatie op www.animal-event.nl.
Events
HBVB |
43
van passie tot professional
Bezoek onze
open dagen www.opendagbarneveld.nl Een bezoek aan de groene campus van Aeres MBO Barneveld (regulier dagonderwijs) en Aeres Training Centre Barneveld (volwassenenonderwijs) kun je gerust een belevenis noemen. Met meer dan 2.000 dieren en uiteenlopende faciliteiten als een eigen dierenkliniek, geitenverblijf, cattery, dierenspeciaalzaak, aquarium en terrariumafdeling is er veel te zien en te beleven.
Zaterdag 10 maart 9.30 uur tot 15.00 uur Dinsdag 14 april 13.00 uur tot 17.00 uur (alleen hippische opleidingen op locatie Nationaal Hippisch Centrum Ermelo)
Dinsdag 29 mei 18.00 uur tot 21.00 uur