HBVB HET MAGAZINE VAN CURSUSCENTRUM DIERVERZORGING
Jaargang 6, uitgave 14-2016
VAN MAMMOETVEEHOUDERIJ Tot hondennagelak
SPOEDKLINIEK Need for Speed
“A man’s best friend”
ACADEMISCHE RIJKUNST Niets zweverigs aan
Groenhorst
Barneveld
Alles over dierverzorging leer je in Barneveld. Dierverzorging
STARTDATUM
PRIJS
Hippische sector Sportmassage paard
Besluit houders van dieren Vakbekwaamheid Vissen
3 oktober 2016
€ 579,00
Vakbekwaamheid Vogels
12 september 2016
€ 579,00
Vakbekwaamheid Honden en katten
13 september 2016
€ 579,00
15 september 2016
PRIJS € 2.006,00 € 539,00
26 januari 2017 16 maart 2017 Module II: Verdieping
2 juni 2016
€ 669,00
Vakbekwaamheid Overige zoogdieren
4 april 2016
Vakbekwaamheid Reptielen en amfibieën
12 september 2016
Ondernemer asiel, pension en kennel
september 2016
€ 1.485,00
13 september 2016
€ 5.340,00
Module Duiven en watervogels
13 september 2016
€ 660,00
Module Volièrevogels
11 oktober 2016
€ 540,00
Module Runderen
5 april 2016
€ 540,00
Module Konijnen en knaagdieren
10 januari 2017
€ 660,00
Module Schapen
6 februari 2017
€ 660,00
Module Geiten
13 maart 2017
€ 660,00
Module Paarden en pony’s
15 mei 2017
€ 540,00
Freestyle basis instructeur I
27 september 2016
Module Hoenders en sierhoenders
17 mei 2016
€ 540,00
Hoefbekappen
10 januari 2017
€ 655,00
Module Varkens
7 juni 2016
€ 540,00
TTouch
Dierverzorger kinderboerderijen
€ 579,00
Module I: Introductie
STARTDATUM Check onze website
24 november 2016
€ 579,00
1 juni 2017 Module III: Sportvormen
16 september 2016
€ 798,00
7 april 2017 Nascholing Sportmassage paard
Check onze website Check onze website
Voeding van het paard
Check onze website
€ 515,00
Module I: Basisprincipes van de paardenvoeding
Check onze website
€ 125,00
Module II: Voeding van het (gezonde) sportpaard
11 juni 2016
€ 195,00
Module III: Voeding van het paard met spier-, locomo-
25 juni 2016
€ 195,00
tie- en metabole aandoeningen € 1.995,00
Monitoren dierenwelzijn kinderboerderijen NIEUW
30 mei 2016
€ 100,00
TTouch paard - Introductie
20 mei 2016
€ 350,00
Praktische dierverzorging kinderboerderijen
7 februari 2017
€ 950,00
TTouch paard - Persoonlijkheid van het paard
24 juni 2016
€ 350,00
Wetskennis kinderboerderijen NIEUW
30 januari 2017
€ 99,00
Basiscursus paard en pony NIEUW
25 oktober 2016
Crowdfunding voor de ondernemende kinderboerderij
10 oktober 2016
Erfelijkheidsleer & fokken van paarden
19 november 2016
€ 395,00
Huifbedrijden
Check onze website
€ 1.499,00
€ 150,00
Trailerladen
Check onze website
Zie website
Basiscursus paard & pony NIEUW
25 oktober 2016
Academische rijkunst NIEUW
11 oktober 2016
Persoonlijkheid van het paard NIEUW
3 mei 2016
Paardkrachtig communiceren
Check onze website Check onze website
NIEUW Gemeente/politiek en de kinderboerderij NIEUW
11 april 2016
€ 150,00
Hondentrimmen
31 mei 2016
€ 1.775,00
Basiscursus medewerkers dierenambulances
15 april 2016
€ 249,00
21 juni 2016 Verloskunde schaap
10 januari 2017
€ 435,00
23 mei 2016
€ 350,00
TTouch TTouch hond - Introductie
€ 99,00
€ 395,00 € 1.595,00 € 189,00
Gedrag Dierentrainer
3 oktober 2016
Module I: Ethologie en leerprincipes
4 november 2016
€ 525,00
6 maart 2017
Module II: Gedragsonderzoek en training
3 juni 2016
€ 595,00
Module III: Welzijn en gedragsmodificatie NIEUW
Check onze website Check onze website
TTouch hond - Verdieping
23 januari 2017
Check onze website
TTouch kat - Introductie
13 februari 2017
€ 350,00
Erfelijkheidsleer & fokken van honden
19 november 2016
Proefdierverzorger (artikel 13f)
september 2016
Massage hond I - Introductie
Check onze website
€ 99,00 € 2.445,00
Kynologisch instructeur (A, B1 en B2)
21 mei 2016
€ 2.065,00
Kynologisch gedragstherapeut (A, B1, C, D1 en E)
21 mei 2016
€ 3.755,00
Module A: Ethologie hond
21 mei 2016
€ 595,00
Module B1: Kynologisch instructeur
29 april 2016
€ 685,00
Module B2: Gevorderd kynologisch instructeur
15 april 2016
€ 785,00
Module B3: Gevorderd kynologisch instructeur sport/
Check onze website
€ 395,00
Module C: Begeleiding probleemgedrag hond
8 april 2016
€ 985,00
autoriteit
Module D1: Oplossen probleemgedrag in de praktijk
Check onze website
€ 875,00
De dierenartsassistent in de landbouwhuisdierenprak-
Module E: Kynologisch gedragstherapeut
Vrij instromen na
€ 615,00
Gezondheidszorg Paraveterinair dierenartsassistent
20 september 2016
Een overtuigend consult | Adviseren als veterinaire
Check onze website
Check onze website
€ 385,00
€ 4.495,00 € 750,00
€ 465,00
training
module D1
tijk EHBO hond en kat
23 november 2016
Professionele gebitsreiniging
14 november 2016
Bloeddrukmeting bij de kat
Check onze website
€ 299,00 € 495,00
Check onze website
Anesthesie bij lever- en geriatrische patiënten
18 mei 2016
Check onze website Check onze website Check onze website
€ 2.230,00
Module K1: Basisgedrag kat
Check onze website
€ 325,00
Module K2: Begeleiding probleemgedrag kat
Check onze website
€ 545,00
€ 845,00
Module K3: Oplossen probleemgedrag in de praktijk
Check onze website
€ 995,00
€ 245,00
Module K4: Feline gedragstherapeut
Vrij instromen na
€ 365,00
€ 245,00
Anesthesiologie Anesthesiologie voor hond en kat
Module F1: Gedragstester (asiel)honden Feline gedragstherapeut
Anesthesie bij hart- en obese patiënten
Check onze website
Anesthesie bij nier- en pediatrische patiënten
11 mei 2016
€ 245,00
Locoregionale anesthesie-technieken bij hond en kat
1 juni 2016
€ 435,00
module K3
€ 245,00
€ 3.395,00
Algemeen Dierenclubdocent
Check onze website
€ 545,00
Veterinair praktijkmanager op hbo-niveau
13 september 2016
De spoedeisende patiënt
30 september 2016
Medicijngebruik en apotheekbeheer
Check onze website
€ 598,00
Dierenfotografie I - Basis
4 juni 2016
€ 135,00
Röntgenologie voor paraveterinairen
Check onze website
€ 698,00
Dierenfotografie II - Paardenfotografie
25 juni 2016
€ 195,00
Dierenfotografie II - Studio-setting
24 september 2016
€ 195,00
€ 725,00
Fysiotherapie bij dieren Kennismakingsdag Fysiotherapie bij dieren
3 juni 2016
Post-hbo-opleiding Fysiotherapie bij dieren
Check onze website
M E E R
W E T E N?
O N TDEK
DE VEL E
€ 25,00 € 6.650,00
Dierenfotografie
Assessorencursus voor praktijkopleiders
Check onze website
Basiscursus BHV
Check onze website Check onze website
Herhalingscursus BHV
Check onze website Check onze website
M OG ELI J KHEDEN
OP
GRATIS
W W W.C U R S U S C E N T R U M . N L
INHOUD Interview Bertus Bronkhorst Van mammoet-veehouderij tot hondennagellak
4
In de steigers Opleiding MBA Equine Professional
8
DISCLAIMER Hoewel aan de samenstelling van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, kan geen aansprakelijkheid worden aanvaard voor eventuele onjuistheden. De in deze uitgave vermelde prijzen gelden uitdrukkelijk voor het lopende opleidingsjaar. Voor opleidingen en cursussen die in 2016/2017 van start gaan kunnen afwijkende prijzen gelden. Ook kunnen in het nieuwe opleidingsjaar andere opleidingsdagen gelden. Op alle inschrijvingen en transacties zijn onze algemene voorwaarden van toepassing.
Opleiding Kynologisch instructeur/Gedragstherapeut A man’s best friend?
10
Interview Ilse Frenk-Kleton Cursus Hondentrimmen
14
Met vlag en wimpel Dieren op vlaggen
18
Dagboek spoedkliniek voor dieren Need for speed
20
Jaaropleiding Academische rijkunst Niets zweverigs aan
24
De CDB-ervaring van… Goed opgeleid je koers vervolgen
28
Ttouch, interview Nelleke Deen Oeps… er zit een lijf aan mijn hoofd
32
Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van Cursuscentrum Dierverzorging en onder vermelding van de bron. © Cursuscentrum Dierverzorging 2016
CURSUSCENTRUM DIERVERZORGING Barnseweg 3, 3771 RN Barneveld Postbus 331, 3770 AH Barneveld T (088) 020 61 23 F (088) 020 61 24 E info@cursuscentrum.nl I www.cursuscentrum.nl
Reizen is een van mijn grootste hobby’s. Het liefst ver weg en steeds weer naar landen waar ik nog niet geweest ben. Hongerig naar nieuwe indrukken rijd ik het liefst kriskras door een land en blijf ik hooguit een paar dagen op een bestemming. Een van de eerste dingen die ik doe als ik mijn bestemming zoek is kijken welke dieren ik daar in het wild tegen kan komen. Al zie ik de meeste uiteindelijk niet, het idee dat er tijgers of beren lopen is op zichzelf al spannend. Daarnaast zijn er natuurlijk de mensen, vooral andere culturen waar ik van kan genieten. De taal, geuren, muziek en het eten zijn een beleving op zich. Daar waar deze twee werelden samenkomen is het niet altijd even leuk om te zien. In Thailand liepen er olifanten dwars door de drukke wijken van Bangkok. In Marokko zag ik mensen op een plein staan met slangen en apen. Hier word ik altijd een beetje droevig van. Is het dan cultuur, of zijn deze mensen vooral bezig om een beetje geld te verdienen en zijn de dieren een middel? Dit wordt ook mooi verwoord door Bertus, een van onze trainers die voor ons veel in het buitenland gewerkt heeft. Kortom; cultuur en het welzijn van dieren… Een onderwerp waar je bijna niet over uitgepraat raakt en waar deze uitgave van HBVB magazine om draait. Elke artikel vanuit een ander perspectief; Nelleke Deen vanuit de wereld van de TTouch, Gerda Doedee als het om gedrag gaat en Ilse Frenk-Kleton die vertelt vanuit haar hondentrimervaring. Dat en nog veel meer in HBVB magazine nr. 14. Veel leesplezier! Bas Emmerik, Manager.
TEKST, FOTOGRAFIE EN VORMGEVING Horsepower T (06) 14 57 74 55 E info@horse-power.nl I www.horse-power.nl ADVERTEREN Wilt u adverteren in HBVB? Marcel Verhoofstad T (06) 46 83 17 48 E paggemon@gmail.com
Cursuscentrum Dierverzorging is onderdeel van Groenhorst Barneveld.
cursuscentrum dierverzorging HBVB | 3
4 | HBVB cursuscentrum dierverzorging
Bertus Bronkhorst Van mammoet-veehouderij tot hondennagellak
Ruim veertig jaar al werkt hij bij PTC+ (Praktijk TraininsCentrum, het expertisecentrum varkens, pluimvee en diervoeders in Barneveld) en hij reisde de hele wereld over om mensen op te leiden en scholen op te zetten. Bertus Bronkhorst woonde in TunesiĂŤ en IndonesiĂŤ, zag de klasseverschillen in Rusland, de werklust in Afrika, mammoet-veehouderijen in China en zelfs een hondenfarm in Korea. Als er iemand is die kan vertellen over de manieren waarop er in verschillende culturen met dieren wordt omgegaan, dan is hij het wel.
cursuscentrum dierverzorging HBVB | 5
Een groep buitenlandse studenten aan het werk.
Als ik een top tien kan opstellen van mensen die ik ooit belde op een ongelegen moment, dan staat Bertus Bronkhorst met stip op één. “Bel ik gelegen?”, is een logische vraag wanneer je iemand stoort op zijn mobiele telefoon. Op het moment dat ik dat aan Bertus vroeg, was ik in de veronderstelling een telefoontje te plegen naar het rustieke Garderen. “Nee,” was het antwoord, “eigenlijk niet. Ik ben op skivakantie maar heb net een ongelukje gehad. Ik ben nu op weg naar het ziekenhuis.” Enkele weken later als we Bertus bezoeken – nu wel in dat rustieke Garderen – is hij net terug van de fysiotherapeut. Kniebanden, meniscus; er blijkt nogal wat kapot aan zijn knie en het hersteltraject gaat nog wel even duren. Bertus verplaatst zich met behulp van krukken maar hij houdt de moed erin. “Het is mooi weer”, zegt hij. “Af en toe loop ik naar de buurman om te kijken of er nieuwe lammetjes geboren zijn en ik probeer me nog wat met het PTC+ te bemoeien. Ik houd me zo goed en zo kwaad als het gaat, toch maar een beetje bezig.”
Voeten in de klei
Na zijn opleiding aan de hogere landbouwschool kwam Bertus in Barneveld
6 | HBVB cursuscentrum dierverzorging
terecht voor aanvullende cursussen, met name over landbouw- en pluimvee. “Ik hoorde van de onderdirecteur dat er een sollicitatieprocedure liep voor docenten. Ik zag dat wel zitten, lesgeven in een praktijksituatie, tussen de dieren. Ik besloot te solliciteren en enkele weken later stond ik voor de klas. In de loop der jaren ging ik steeds vaker naar het buitenland om trainingen te geven, en dat vond ik geweldig. De ervaring die je daar opdoet, maar vooral ook de bijna grenzeloze motivatie van buitenlandse leerlingen. Niet voor de schoolbanken staan maar met een groep studenten tussen de kippen in Indonesië of de koeien in Tunesië. Letterlijk samen met je leerlingen met je voeten in de klei. Dat vind ik nog steeds prachtig.”
Klasseverschillen
Bertus vertelt dat het trainen van buitenlandse leerlingen nooit een doel op zich was. “Het doel was te komen tot oplossingen voor de thuissituatie in het land van die student. Hoe ga ik de kwaliteit van mijn vlees of melk verbeteren en de kosten omlaag brengen. Niet alleen denken aan het vergroten van productie, maar altijd die kwaliteit voor ogen houden. En dan word je in veel landen ook geconfronteerd met
aspecten als klasseverschillen of armoede. Al leer je de mensen nog zulke mooie dingen, wanneer er geen geld is om te investeren, loop je vast, dan waren je inspanningen tevergeefs. Ook werd ik er soms mee geconfronteerd dat studenten alle kennis die zij opdeden, niet konden delen – of durfden te delen – met hun supervisors. In Rusland bijvoorbeeld, daar heb je enorme rundveebedrijven waar vrouwen twaalf uur per dag koeien zitten te melken. Die vrouwen leerden van ons dat de koeien anders gevoerd moesten worden, maar dat konden ze niet tegen hun baas zeggen. Op zo’n uitgesproken mening, een ‘aanval’ op de kennis van de baas, kon ontslag volgen. Zulke rangordeverschillen zijn wij niet gewend, maar het is wel een extra punt van aandacht voor een docent. Mensen moeten aan het eind van hun opleiding niet alleen in het bezit zijn van een certificaat of diploma, ze moeten ook daadwerkelijk iets kunnen veranderen in hun eigen land.”
Autoritaire witneus
“In China bijvoorbeeld”, vertelt Bertus “of in Korea. Wanneer je daar als witneus heen gaat, verwacht men dat je voor de klas gaat staan en dat je vertelt wat je weet. Daar ga je niet – zoals dat hier in Nederland gebruikelijk is – samen met studenten aan de slag. Mensen zijn daar niet gewend om zelf dingen te ontdekken, proactief te zijn, vragen te stellen. Zij gaan ervan uit dat jij ‘het’ weet. Ze zien jou als een autoriteit en verwachten dat je je ook zo gedraagt. Daar zitten studenten de hele dag te luisteren naar een leraar, hier ontdekken ze zelf waar ze vragen over hebben. Wij zijn gewend dat leerlingen participeren en mondig zijn, maar soms slaan wij daarin door. De waarheid; de beste onderwijsmethode ligt denk ik ergens in het midden. Beide structuren hebben voor- en nadelen, maar de verschillen blijven boeiend.”
Dierenwelzijn
“De Nederlandse boer is de beste ter wereld”, vertelt Bertus. “Qua hoeveelheid melk, eieren en graan per vierkante meter behoren wij tot de wereldtop en wij hebben internationaal een voorbeeldfunctie. Vijftien jaar geleden werd er hier nauwelijks over dierenwelzijn gesproken, en vandaag de dag heeft de bio-industrie in Nederland een slecht imago. Die trend zie je nu wereldwijd doortrekken. Ook in Rusland, China en Zuidoost Azië zie je een groeiende belangstelling voor biologische producten en voor dierenwelzijn. Ook op dat terrein delen wij onze expertise. Het gaat er niet
alleen om zoveel mogelijk melk uit die koe – of eieren uit die kip te halen, maar het gaat om de kwaliteit van die producten, de kwaliteit van leven van die dieren, én die van de mens. Voor een boer geldt dat hij, om lang plezier te hebben van zijn melkkoe, er verstandig aan doet die koe gezond te houden. Maar ook zie je in steeds meer landen een rijke middenklasse ontstaan die zich het lot van landbouwhuisdieren aantrekt en die biologische producten wil kopen. Ook daar moeten boeren rekening mee houden.”
Honden aankleden, honden eten
Bertus: Toen wij in Tunesië woonden, werden mijn vrouw en ik op een gegeven moment om vijf uur ’s morgens gewekt door geweervuur. ‘Oorlog!’, dachten we, we zaten rechtop in bed. Wat bleek: de lokale overheid was op het plein naast ons huis zwerfhonden aan het afschieten. Ze reden rond in een pick-up, zetten de schijnwerper op de honden en schieten maar. En dat terwijl er enkele honderden meters verderop in de stad gewoon dierenwinkels gevestigd waren met riempjes en voer voor honden. In Korea zie je honden in driedelig pak, met bruidsjurkjes en nagellak, en ook in Japan halen mensen de gekste dingen uit met honden. Terwijl in Korea en ook in China soms hondenvlees gegeten wordt. Ik ben een dierenliefhebber, ik heb altijd honden gehad maar toch wilde ik met eigen ogen zien hoe honden gekweekt worden voor vlees. In Korea bezocht ik zo’n hondenfarm, daar worden honden vetgemest en geslacht. Aan de ene kant is dat wreed, aan de andere kant is een hond, net als een kip of een koe, ook een dier. Je kunt jaren plezier hebben van een paard, en als hij doodgaat kun je ervoor kiezen om hem te begraven of cremeren, of je eet hem op. Ik weet niet of het aan ons is om mensen te veroordelen omdat ze hondenvlees of paardenvlees eten. De dingen die wij met dieren doen, zijn soms ook best een beetje vreemd. Als er bij ons op school een groep buitenlandse studenten komt, krijgen ze een rondleiding. Mensen uit Korea kunnen echt stomverbaasd bij de reptielenverblijven staan kijken: ze kunnen zich niet voorstellen dat die dieren bij ons als huisdier gehouden worden. Maar vroeger had mijn opa katten op zijn boerderij. Die hadden maar één doel: muizen eten. Als ik tegen hem had gezegd dat er vijftig jaar later mensen zouden zijn die de kat op bed laten slapen, chemotherapie geven of die de nageltjes van hun hond lakken, had hij me net zo verbaasd aangekeken als die Koreanen bij dat slangenverblijf.”
cursuscentrum dierverzorging HBVB | 7
IN DE STEIGERS Opleiding MBA Equine Professional voor (aankomende) professionals in de paardensector In deze rubriek lichten we een tipje van de sluier op van een nieuwe cursus of opleiding die in de steigers staat. Want met het veranderen van de tijden, verandert ook het opleidingsaanbod van Cursuscentrum Dierverzorging in Barneveld. Zo blijven wij constant in beweging en bouwen aan de toekomst.
8 | HBVB cursuscentrum dierverzorging
Onze opleidingen stemmen wij af op de behoefte van cursisten en op wat er leeft in de markt. Daarom ontwikkelen we nieuwe opleidingen en cursussen, maar ook onze bestaande opleidingen en cursussen liggen constant onder de loep. De opleiding MBA Equine Professional is zo’n typisch voorbeeld van een nieuw product dat ontstond vanuit een vraag uit de markt. Want er zijn veel paardenprofessionals in spe die op zoek zijn naar een solide basis voor hun bedrijf.
Profs in spe
Een voorbeeld van twee van die profs in spe zijn Niels en Lars Kersten. Vader Pieter Kersten heeft, samen met zijn echtgenote Bernice, een trainings- en handelsstal in springpaarden in het Limurgse Egchel. Pieter is een bekend ruiter, en ook zijn tweelingzonen bleken niet onontvankelijk voor het gen dat ‘talent’ heet. Lars en Niels waren al in de ponyrubrieken prominent aanwezig op de erepodia en ook in de paardenrubrieken doen ze goede zaken, zowel met jonge paarden als in de hoogste klassen. Zo is Lars opgenomen in het A-kader springen junioren van de Nederlandse paardensportbond KNHS en ook Niels rijdt zich zowel nationaal als internationaal regelmatig in de kijker. “Lars en Niels willen hetzelfde gaan doen”, vertelt Pieter Kersten. “Ze willen topruiter worden en straks het bedrijf overnemen. Het talent hebben ze, daar ligt het niet aan maar er zijn ook bedrijfsmatige zaken die je gewoon moet leren als ondernemer. De financiële kant van een bedrijf, zaken als marketing en communicatie, maar ook de juridische aspecten van een sportstal, of hoe je social media kunt inzetten. Wij zijn op zoek naar een opleiding die dat biedt. Onze jongens zijn klaar met het VMBO en nu is het echt zoeken naar ‘iets’ dat aansluit bij hun wensen en ambities.” Lars en Niels Kersten.
Opgegroeid op de paardenrug
“Ik ben net zestien geworden”, vertelt Niels Kersten. “Met mijn VMBO-diploma op zak, valt het niet mee om te beslissen wat ik nu kan gaan doen. Ik ben veel liever in de praktijk bezig dan in de schoolbanken maar mijn broer en ik willen wel meer leren over wat er komt kijken bij het voeren van een bedrijf. Voor mij was het al van kleins af aan duidelijk dat dit is wat ik wil. Lars en ik zijn zo’n beetje opgegroeid op de rug van een paard en het lijkt me heel mooi om het bedrijf van onze vader straks over te nemen. Maar zo ver zijn we nog niet. Als het aan mij ligt bevat de opleiding die ik ga volgen zoveel mogelijk praktijk en zo min mogelijk theorie, maar mijn broer denkt daar misschien weer heel anders over.”
Werk aan de winkel
“Deze opleiding MBA Equine Professional is nieuw en uniek”, vertelt Brigitte Bonnet van Cursuscentrum Dierverzorging in Barneveld. “Ze is echt bedoeld voor mensen die als zelfstandig ondernemer of bedrijfskundige aan het werk willen in de paardensector. Denk daarbij aan jongens als Lars en Niels Kersten. Maar ook iemand die bijvoorbeeld een hengstenhouderij of manegebedrijf wil overnemen of die een pensionstal wil gaan runnen heeft behoefte aan een goede opleiding. Om erachter te komen hoe die opleiding er inhoudelijk precies moet gaan uitzien, om te horen waar deze mensen behoefte aan hebben, hebben wij een enquête online gezet. Daarin komen zaken als leeftijd en vooropleiding aan de orde maar ook bijvoorbeeld wat een opleiding mag kosten, hoeveel tijd iemand wil doorbrengen in de schoolbanken, en welke onderwerpen binnen de opleiding aan bod moeten komen. Ons streven is om in 2017 te starten met deze opleiding, dus tot die tijd is er nog best wat werk aan de winkel.”
Meer weten of de enquête invullen? Ben jij geïnteresseerd in de opleiding MBA Equine Professional en/of wil jij helpen haar vorm te geven? Neem dan een kijkje op www.cursuscentrum.nl/MBAEquine.
cursuscentrum dierverzorging HBVB | 9
10 | HBVB cursuscentrum dierverzorging
A man’s best friend? Niet voor niets wordt de hond al eeuwenlang ‘a man’s best friend’ genoemd. Honden zijn oneindig interessante wezens. Ze tonen hun emoties, hebben behoefte aan gezelschap en kunnen echt een vriend zijn. Net als wij mensen zijn ook honden groepsdieren en hun sociale gedrag vertoont grote overeenkomsten met dat van ons. Honden vormen een deel van het gezin, en van onze cultuur. cursuscentrum dierverzorging HBVB | 11
Al sinds 1995 verzorgt Cursuscentrum Dierverzorging samen met Gedragscentrum Quiebus opleidingen op mbo- en hbo-niveau. Mensen die geïnteresseerd zijn in hondengedrag, die gefascineerd zijn door het wezen dat hond heet en een passie hebben voor alles wat blaft, kunnen zich laten opleiden tot onder andere kynologisch instructeur of kynologisch gedragstherapeut (zie kader). Daarnaast biedt Cursuscentrum Dierverzorging in samenwerking met Quiebus een opleiding tot kattengedragstherapeut. HBVB sprak met ‘mevrouw Quiebus’: Gerda Doedee. Een vrouw met een grote passie en een glasheldere missie.
Eigenwijs
Passie is een woord dat ondernemers in de dierenbranche bepaald niet vreemd is, maar in veel gevallen geldt dat ook voor de term ‘eigenwijs’. Met name dat stuk eigengereidheid van Gerda Doedee was de reden dat Quiebus ontstond. Haar eigenwijsheid stond aan de basis van een gedragscentrum dat vandaag de dag 35 hondenscholen telt in Nederland, België en Duitsland, en van een manier van opvoeden die een groeiende groep hondenliefhebbers in het hart gesloten heeft.
‘Dit moet anders kunnen’
Gerda was altijd al een hondenvrouw. Kort voordat gedragscentrum Quiebus een feit werd – nu ongeveer 35 jaar geleden – had ze een Rottweiler uit het asiel. “Ze was elf maanden”, vertelt Gerda. “Een hond met een verhaal, een verleden van mishandeling en ik dacht dat het geen overbodige luxe was om met haar naar een hondenschool te gaan. Op dat moment had ik al 26 jaar lang – zo oud was ik toen – van mijn ouders geleerd hoe je met mensen, maar ook met dieren hoort om te gaan. Met respect, en zonder te slaan, te schreeuwen of te pijnigen. Mijn hond droeg gewoon een halsband, maar op die hondenschool moest ze een slipketting om. Ik vond dat belachelijk, een ijzeren wurgketting om haar nek en ik vroeg mezelf af waarom ik haar met rukken aan die ketting en geschreeuw moest corrigeren. Niemand koopt toch een hond om er naar tegen te doen? ‘Dit moet anders kunnen’, dacht ik en op dat moment besloot ik alles te gaan leren over honden en hondengedrag, want ik wilde mensen leren hun honden op te voeden zonder fysieke correcties. Ik ging cursussen volgen, haalde overal informatie vandaan, met name ook uit het buitenland. Natuurlijk waren er meer hondenmensen die zonder verbaal en fysiek geweld honden wilden houden en opvoeden. Ik ging lesgeven bij een hondenschool waar correctiema-
12 | HBVB cursuscentrum dierverzorging
teriaal verboden was en waar de instructeurs allemaal een instructeursdiploma hadden.”
‘Waarom’ als rode draad
“Misschien waren mijn ouders – als ze nog geleefd hadden waren ze ver in de negentig geweest – hun tijd wel ver vooruit”, zegt Gerda. “Zij deden niet aan fysieke correcties, niet bij hun kinderen en niet bij onze honden en katten. ‘Wat je ook doet, uiteindelijk ben je zelf verantwoordelijk voor je daden’, dat is wat ze mij leerden. Dus toen ik geconfronteerd werd met die slipketting was het aan mij om te beslissen of ik ermee kon leven mijn hond op die manier te corrigeren. Voor mij was het antwoord een luid en duidelijk ‘nee’. Dankzij mijn ouders loopt het woord ‘waarom’ als een rode draad door mijn leven. Als iemand mij zegt dat ik iets moet doen, dan vraag ik mezelf altijd af: ‘Waarom dan?’. Nu nog zeggen mensen van correctiemateriaal als slipkettingen, halti’s, gentle leaders, anti trektuigen of stroombanden dat het geen kwaad kan als het maar onder deskundige begeleiding gebruikt wordt. Maar wij weten: als de begeleider deskundig is heeft hij dit materiaal nooit nodig.”
Passie voor honden én voor mensen
Op de vraag voor wie de opleiding tot kynologisch gedragstherapeut bedoeld en geschikt is, zegt Gerda: “Voor iedereen die bezig wil zijn met hondenwelzijn, voor iedereen die zijn steentje wil bijdragen om zo het welzijn van honden te verbeteren. Natuurlijk moet je een passie hebben voor honden, maar het is zeker ook heel belangrijk dat je mensen leuk vindt. Als je werkt op een hondenschool of als gedragstherapeut ben je misschien nog wel meer met mensen bezig dan met honden. De honden zijn vaak niet zo ingewikkeld maar het is aan jou om de eigenaar te leren hoe het anders kan.” Afgestudeerde gedragstherapeuten kunnen een aanvullende opleiding doen, speciaal voor asielhonden. Daarbij werken het Cursuscentrum en Quiebus samen met de Stichting Haags Dierencentrum. “Module F is een waardevolle aanvulling voor afgestudeerde gedragstherapeuten die asielhonden met probleemgedrag een betere kans willen
Opleidingen ‘gedrag’
Gedrag hond Kynologisch instructeur Gevorderd kynologisch instructeur Kynologisch gedragstherapeut Kattengedragstherapeut Dier en trainer
geven om geplaats te worden” zegt Gerda. “Het is echter niet zo dat je, wanneer je met asielhonden werkt, niet met mensen van doen hebt. Je werkt natuurlijk samen met de medewerkers/vrijwilligers van het asiel en het is de bedoeling dat mensen die zo’n asielhond aanschaffen, indien nodig, begeleid worden, dus ook daar ligt een schone taak voor de gedragstherapeut.”
Besluit houders van dieren
De gevolgen van het Besluit houders van dieren sijpelen door in alle lagen van de dierenwereld, zo ook in het werk van Gerda. Ze vertelt: “Iedereen die bedrijfsmatig dieren verkoopt, aflevert, opvangt of fokt moet in het bezit zijn van een bewijs van vakbekwaamheid. Met de opleiding Vakbekwaamheid honden of katten krijg je de kennis en vakbekwaamheid die nodig zijn om te voldoen aan ‘Het Besluit’, en dat is een goede zaak. Mensen moeten weten waar ze mee bezig zijn. Ze moeten wat mij betreft niet alleen óóg hebben voor het welzijn van dieren, maar het welzijn van dieren als uitgangspunt nemen. Dát is wat wij in onze opleidingen nastreven.” Wat Gerda betreft gaat het Besluit houders van dieren in dat opzicht op sommige punten niet ver genoeg. Zo staat in artikel 1.3, onder ‘verboden gedragingen ten aanzien van dieren’ dat het ‘verboden is een dier te schoppen of zodanig te slaan dat het letsel ten gevolge heeft’. Gerda: “Het zou mijns inziens een goede zaak zijn als al het correctiemateriaal verboden wordt, want – zoals wetenschappelijk onderzoek ook uitwijst – de schade die dit soort materialen veroorzaken is veel groter dan veel mensen weten.”
Hond uit het buitenland
In 2014 werd een wet van kracht die voorschrijft dat jonge honden, maar ook katten en fretten, bij binnenkomst in Nederland verplicht gevaccineerd moeten zijn tegen rabiës (hondsdolheid). Hierdoor zijn honden minimaal veertien weken oud als ze de grens over mogen, en dat heeft grote gevolgen
voor de socialisatie van deze pups. “Tussen de drie en zes maanden zit een hond in de ‘angstfase’ en is hij het meest gevoelig voor trauma’s”, zegt Gerda. “Fokkers die honden exporteren naar ons land krijgen er dus een taak bij: ze moeten ervoor zorgen dat die hondjes gesocialiseerd worden, want als de eigenaar daar met vijftien weken aan begint, is hij te laat. Voor pupkopers is het daarom ontzettend belangrijk om, als ze hun hondje uit het buitenland halen, goed na te gaan wat er allemaal met die pup gebeurd is voordat ze hem in hun armen sluiten. De socialisatieperiode loopt van drie tot twaalf weken en is niet in te halen. De nieuwe eigenaar zal dus moeten weten of de pup is gesocialiseerd met verschillende volwassenen en kinderen, met andere honden, met andere dieren en natuurlijk met verschillende situaties zoals verkeer of de drukte van een stad. Ondanks alle goede bedoelingen van mensen, zien wij in de praktijk dagelijks de gevolgen als dit niet of onvoldoende is gebeurd. Mensen halen met de beste wil van de wereld een hondje uit het buitenland, maar als zo’n pup tot zijn twaalf weken niet is gesocialiseerd met bepaalde zaken dan zal hij daar de rest van zijn leven angst voor houden.”
Modules opleidingen ‘kynologie’
Kynologie module A: Ethologie hond Kynologie module B1: Kynologisch instructeur Kynologie module B2: Gevorderd kynologisch instructeur Kynologie module B3: Gevorderd kynologisch instructeur sport/training Kynologie module C: Begeleiding probleemgedrag hond Kynologie module D1: Begeleiding probleemgedrag hond in de praktijk Kynologie module F: Gedragstester (asiel)honden. Kijk voor meer informatie op www.cursuscentrum.nl/gedrag. cursuscentrum dierverzorging HBVB | 13
Cursus hondentrimmen Veel mensen vinden hondentrimmen een mooi vak. Je hebt eer van je werk als een pluizige viervoeter op jouw trimtafel verandert in een mooi getoiletteerde hond. Om dat effect te bereiken, heb je een goede opleiding nodig. Tijdens de opleiding hondentrimmen leer je alles over verschillende vachttypes, hondengedrag en trimmaterialen. Bovendien krijg je les van dierenartsen, kynologen én van (inter)nationaal vooraanstaande hondentrimmers.
Nederlands -, Europees - en Millennium kampioen
Een van die vooraanstaande hondentrimmers is in haar vakgebied een ware bekendheid. Ilse Frenk Kleton is niet alleen trimmer, docent en cursusleider maar ook internationaal allround jurylid. Ze is Nederlands, Europees en Millennium kampioen hondentrimmen. Voor Ilse is hondentrimmen meer dan werk: het is een passie. “Natuurlijk houd ik van honden”, vertelt ze. “Daar begint het mee. Mijn ouders hadden vroeger poedels en met dat ras is mijn liefde voor het trimvak begonnen. Zelf heb ik momenteel drie Bichon Frisés en een poedel.” Ilse vertelt hoe belangrijk ze het vindt dat een hond gewoon hond mag zijn. “Lekker wandelen in het bos, daar wordt elke hond blij van. Ook mijn honden mogen zich vies maken, soms zie je bijna niet meer welke
“Ik heb bijna net zoveel lol aan het toiletteren van mijn honden, als dat de honden hadden toen ze zich vies maakten.” kleur er ook alweer onder de modder zat. Maar bij thuiskomst komt dan wel de passie van de hondentrimmer naar boven. Ik heb dan bijna net zoveel lol aan het toiletteren van mijn honden, als dat de honden hadden toen ze zich vies maakten.”
Leren door doen
Hondentrimmer is een vrij beroep, in principe mag iedereen met een schaar en een keukentafel honden gaan toiletteren.
14 | HBVB cursuscentrum dierverzorging
Het is echter de vraag of dat verstandig is. “Je moet verstand hebben van honden!”, zegt Ilse, “Van vachtsoorten, van gedrag en van gezondheidsafwijkingen. Je moet weten hoe je vacht- en huidproblemen behandelt of voorkomt. En nog belangrijk is je rol als trimmer om hierin advies te geven. Bij ons leren cursisten naast het trimvak nog meer over de hond, onder andere over gedrag, gezondheid en ondernemen. Op de praktijkdagen leer je hoe je de verschillende
cursuscentrum dierverzorging HBVB | 15
Goed materiaal: het halve werk
trimtechnieken moet toepassen.” De hondentrimopleiding van Cursuscentrum Dierverzorging bestaat voor een groot deel uit praktijk. Ilse: “Dat vinden we belangrijk. Want hondentrimmen is echt een vak dat je leert door te doen.”
Het Cursuscentrum heeft de beschikking over 25 honden van verschillende rassen en met verschillende vachten. Ze zijn eigendom van het cursuscentrum maar wonen bij hun gastgezin. ’s Morgens rond acht uur worden ze gebracht en rond vijf uur haalt de gastouder de hond weer op. Ook in het weekend verblijven de honden bij hun ‘eigen’ gastgezin. Tijdens de opleiding kun je daarnaast beschikken over de meest moderne en geavanceerde materialen. Zo werd er onlangs een gloednieuw innovatief hondenbad aangeschaft, dat het gebruikte water filtert en rondpompt zodat het opnieuw gebruikt kan worden. Ook werk je op ultramoderne elektrische trimtafels, met de beste föhns, scharen en shampoos. Ilse: “Want goed materiaal is het halve werk.”
Trots
Ilse staat middenin de internationale trimwereld. “Doordat je trimt, lesgeeft en over de hele wereld jureert, blijf je op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen. Ik ben een echte vakidioot: altijd met trimmen bezig en ik vind het ontzettend leuk om mijn kennis over te dragen. In mijn trimsalon vond ik het altijd al mooi om stagiaires op te leiden, en nu leiden we in Barneveld elk jaar zo’n 75 nieuwe hondentrimmers op. Dat is mooi, ik ben er trots op dat wij onze vakbekwaamheid kunnen overdragen aan nieuwe hondentrimmers.”
Over de opleiding De opleiding Hondentrimmen bestaat uit veertien lesdagen waarin zowel theorie als praktijk behandeld wordt. De lessen vinden gemiddeld iedere drie weken plaats, gedurende veertien maanden. Er worden twee examens afgenomen: een theorie-examen wat na ongeveer tien maanden plaatsvindt, en een praktijkexamen dat drie keer per jaar afgenomen wordt en ongeveer vijf maanden na het theorie-examen en de stage plaatsvindt. Na het afronden van de opleiding ben je gediplomeerd hondentrimmer en ontvang je het diploma ‘Vakbekwaamheid hondentoiletteren’. Hiermee heb je een erkend diploma op zak en kun je je aansluiten bij de ABHB (Algemene belangenvereniging voor het hondentoiletteerbedrijf). Nieuwsgierig geworden? Check www.cursuscentrum.nl/hondentrimmen. 16 | HBVB cursuscentrum dierverzorging
cursuscentrum dierverzorging HBVB | 17
Met vlag en wimpel
Dieren en cultuur zijn sterk met elkaar verweven. In veel landen zo sterk, dat er een dier staat afgebeeld op de vlag van een land. Wat betekenen die dieren en waarom staan ze daar? Zimbabwe
De op een duif lijkende vogel die de vlag van Zimbabwe siert, is de getekende weergave van een beeld dat gevonden werd in de ruïnes van Groot Zimbabwe, een stad die rond 1450 ten onder ging.
Zambia
De adelaar op de vlag van Zambia staat voor de mogelijkheid om boven problemen uit te stijgen. In Zambia komen adelaars voor langs de oevers van de Zambezi, de rivier waaraan het land zijn naam dankt.
Sri Lanka
Het zwaard dat de leeuw vasthoudt symboliseert onafhankelijkheid. Zijn staart staat voor het boeddhisme. De manen symboliseren wijsheid, godsdienstigheid en meditatie, zijn baard staat voor de puurheid van woorden en zijn neus voor intelligentie.
Spanje
Leeuwen staan symbool voor heraldiek. Hoewel op de Nederlandse vlag geen leeuw staat, hebben wij ook een leeuw als nationaal symbool. Op de Spaanse vlag staat de koning der dieren voor de regio Léon.
Servië
Op de Servische vlag staat een tweekoppige witte adelaar, die ook wel Servische arend wordt genoemd.
Papoea-Nieuw-Guinea
De vogel op de vlag van Papoea-Nieuw-Guinea is de Raggi’s paradijsvogel (Paradisaea raggiana). De paradijsvogel is het nationale symbool van Papoea-Nieuw-Guinea.
Oeganda
De grijze kroonkraanvogel (Balearica regulorum) is het nationale symbool van Oeganda. Deze vogels vinden hun oorsprong in oostelijk en zuidelijk Afrika, ze behoren tot de bedreigde diersoorten.
Montenegro
Net als op de vlag van Servië staat ook op die van Montenegro een tweekoppige adelaar. De gedeelde historie van beide landen is hier de reden van.
18 | HBVB cursuscentrum dierverzorging
Moldavië
De vlag van Moldavië wordt gesierd door twee dieren. De adelaar staat voor de Latijnse afkomst van de Moldaviërs. De auroch is een voorouder van het hedendaagse rund en staat voor het belang van deze dieren voor de Moldavische bevolking.
Mexico
Op het wapen van Mexico staat een adelaar die een slang opeet. Deze afbeelding komt uit eeuwenoude legende over de stichting van de Azteekse hoofdstad Tenochtitlan, vandaag de dag Mexico-stad.
Kiribati
Op het wapen van Kiribati staat een gele fregatvogel (Fregatidae) die boven de opkomende zon vliegt. De Fregatvogel is het nationale symbool van de Republiek Kiribati.
Fiji
Op de vlag van Fiji staat de (Britse) leeuw symbool voor de relatie met Groot Brittannië, hij houdt een cacaoboon vast. Het feit dat er een vredesduif op de vlag staat behoeft geen verdere uitleg.
Egypte
De vogel op de Egyptische vlag is de Saladins Adelaar. Dit dier, dat ook wel Arabische adelaar wordt genoemd, dankt zijn naam aan de Ajjoebidische sultan Saladin (1137 – 1193).
Equador
Op de vlag van Equador staat een Andescondor, een gier met een spanwijdte die wel drie meter kan bedragen. De Andescondor is het nationale symbool van onder andere Equador. Deze vogel staat symbool voor macht en schoonheid.
Dominica
Het dier op de vlag van Dominica is, in vergelijking met veel andere, een vrolijke vogel. De felgekleurde Sisserou-papegaai is de nationale trots van het land en komt alleen op het eiland Dominica voor.
Bhutan
Bhutan is het ‘land van de draak’. Volgens een legende vloog de stichter van Bhutan op een draak vanuit Tibet om het eerste klooster in Bhutan te stichten.
Albanië
De tweekoppige adelaar op de vlag van Albanië kennen we van de vlag van Servië en Montenegro. Hij staat symbool voor het Byzantijnse rijk waartoe Albanië ooit behoorde.
cursuscentrum dierverzorging HBVB | 19
Naam: Liza van der Mei. Leeftijd: 34 jaar. Opleiding: paraveterinair en veterinary technician specialist, emergency & critical care. Werkt: als paraveterinair, VTS (ECC) op de spoedafdeling van het Medisch Centrum voor Dieren te Amsterdam. Sinds: mei 2008. Woont in: Veenendaal. Hobby: heeft twee katten.
20 | HBVB cursuscentrum dierverzorging
NeedSpoedkliniek for speed voor dieren
Liza van der Mei is een van de docenten van onze cursus ‘De spoedeisende patiënt’ en werkzaam als paraveterinair, VTS (ECC) op de spoedafdeling van het Medisch Centrum voor Dieren te Amsterdam. Liza is een expert op het gebied van spoed en werkt dagelijks met spoedeisende patiënten. Het allerleukste van het werken op een spoedafdeling? “Je bent veel met patiënten bezig en er is geen dag hetzelfde.” cursuscentrum dierverzorging HBVB | 21
Dat Liza dierenartsassistent wilde worden, was bij wijze van spreken al duidelijk toen ze de luiers nog nauwelijks ontgroeid was. “Dat wist ik echt al van jongs af aan”, vertelt ze. “In 2003 was ik klaar met mijn opleiding tot paraveterinair op het Groenhorst College te Barneveld en ging ik werken bij een reguliere dierenartsenpraktijk in Harderwijk. Na twee jaar vertrok ik naar Australië en heb ik daar twee jaar rondgereisd. Het was daar, in Australië dat ik in contact kwam met het werken op een spoedafdeling. Naast het feit dat je veel met patiënten bezig bent vind ik de hectiek, en de snelheid waarmee je moet werken en denken erg leuk. Natuurlijk zie je best wat ellende als je met spoedeisende patiënten werkt, maar daar staat tegenover dat het ook weer heel mooi is wanneer je in staat bent dieren te helpen.”
Rennen of stilstaan
De cursus ‘De spoedeisende patiënt’ is geschikt voor elke dierenartsassistent. Als je op zoek bent naar tips en handvatten om dieren beter te kunnen opvangen en stabiliseren, maar ook om eigenaren gerust te stellen. Zodra je weet wat je moet doen wanneer er een spoedeisende patiënt binnenkomt, of wanneer je een eigenaar aan de telefoon hebt die in paniek is, sta je steviger in je schoenen. Je leert inschatten wanneer een situatie ‘spoed’ is en hoe je vervolgens met het dier én met zijn eigenaar omgaat. Tijdens de cursus loop je een dag mee bij de spoedafdeling van het Medisch Centrum voor Dieren in Amsterdam en kun je zelf ervaren hoe de ‘rennen of stilstaan’-cultuur op een spoedafdeling voelt. Kijk voor meer informatie over de cursus De spoedeisende patiënt op www.cursuscentrum.nl/ spoedeisendepatient.
Gespecialiseerd in spoed
Liza kwam terug uit Australië en besloot te gaan werken bij de spoedafdeling van het Medisch Centrum voor Dieren. Na een paar jaar kwam de mogelijkheid voorbij om de opleiding te volgen aan de Amerikaanse ‘Academy of Veterinary Emergency & Critical Care technician’ om zich te specialiseren op spoed en intensive zorg. “Dat was een behoorlijk pittig traject”, vertelt ze. “Je moet onder andere 75 casussen schrijven en die stuur je samen met een lijst van specifieke vaardigheden, aanbevelingsbrieven, en een lijst met gevolgde opleidingen naar Amerika. Maar ik werd toegelaten, slaagde en nu mag ik mezelf Veterinary Technician Specialist,Emergency and Critical Care noemen. Voor de humane zorg zijn spoedafdelingen en specialisten op gebied van spoed en intensive zorg al heel gewoon en gelukkig zien we dit ook in de veterinaire sector steeds vaker. Er komen steeds meer ‘echte’ spoedafdelingen bij in Nederland. Dit zijn klinieken die echt 24/7 bemand zijn.”
Bijttrauma’s, aanrijdingen en vallende katten
Een groot deel van de honden en katten die bij de spoedkliniek binnenkomen, werden slachtoffer van een ongelukkige confrontatie met een auto, fiets of brommer. Liza: “Ook zien we hier op de kliniek veel bijttrauma’s bij honden. Het gemene van bijtwonden is dat je vaak aan de buitenkant niet heel ernstige schade ziet, terwijl aan de binnenkant wel degelijk van alles mis kan zijn. Wat je ziet aan de buitenkant van een dier, is vaak slechts het topje van de ijsberg.” Amsterdam is een stad met veel flatgebouwen, en in die flats houden veel mensen (van) katten. “Als het voorjaar wordt gaan de balkondeuren weer open,” zegt Liza, “en dan is het schrikbarend hoe veel katten wij hier binnenkrijgen die van de balkonrand vielen. Er is zelfs een medisch term voor
Woensdag 16 maart 07.00 uur: begin dienst. Overdracht door collega. 08.00 uur: rondje door opnameafdeling met de dierenarts, dagplanning maken van elke patiënt. De ene patiënt moet elk uur gecontroleerd worden, andere bijvoor beeld eens in de vier uur. 09.00 uur: overleg met dierenarts over welke dieren eventueel naar huis mogen. Ook wordt ondertussen een kat met nierproblemen opgenomen via de internisten afdeling. 14.30 uur: overdracht van patiënten met de opvolger voor de avonddienst. Liza en haar collega gaan alle patiënten langs en bespreken hoe de patiënt binnenkwam, hoe hij er nu aan toe is en wat is afgesproken met de eigenaar. 15.00 uur: einde dienst.
22 | HBVB cursuscentrum dierverzorging
dieren die van grote hoogte vallen, ‘high-rise syndrome’. Mensen denken vaak dat hun kat handig genoeg is om niet te vallen, of datie altijd op zijn pootjes terechtkomt. Maar als een kat van vier hoog viel, kunnen die pootjes – naast andere verwondingen – wel degelijk stuk gaan.”
Omgaan met emoties
Een niet onbelangrijk deel van Liza’s opleiding betreft de omgang met emotionele of boze klanten. “Het is zaak mensen op hun gemak te stellen”, zegt ze. “Soms, als iemand in blinde paniek is, moet je kordaat optreden. Het belangrijkste is dat je hem goed op de hoogte houdt, van wat je met zijn dier aan het doen bent, wat de dierenarts gaat doen, van de toestand van het dier. Soms slaat verdriet om in boosheid of zelfs agressie, dat is moeilijk maar ik probeer altijd voor ogen te houden dat eventuele boosheid niet tegen mij persoonlijk gericht is. Het is mijn taak om mensen te begeleiden en te proberen ze weer rustig te laten worden.
Natuurlijk maak je hier veel emotionele dingen mee. Het is heel moeilijk als een dier waar je dagen voor hebt gevochten toch overlijdt. En kinderen: als ik een kinderhart zie breken omdat een dier sterft, dan krijg ik het soms zelf ook even te zwaar. Op zich geeft dat niet, per slot van rekening ben ik ook gewoon een mens, maar het is wel zaak om professioneel te blijven en jezelf niet teveel te laten meeslepen.”
Gemiddelde werkdag “Op een spoedkliniek kun je eigenlijk niet spreken van een gemiddelde werkdag”, zegt Liza. “Want er zijn geen twee dagen hetzelfde. Vorige week had ik nachtdienst. Dan ben je verantwoordelijk voor de patiënten die opgenomen zijn, beantwoord je de telefoon en vang je patiënten op die binnenkomen. Aan de telefoon moet je snel een inschatting maken van de toestand van een dier. Moet dat dier direct door een dierenarts gezien worden of kun je nog even wachten? Het is aan jou om dat te beoordelen en daarvoor moet je goed kunnen anticiperen, mensen op hun gemak stellen en de juiste vragen stellen. Vandaag heb ik baliedienst, mijn dienst begint zometeen. Ik ga straks wat schoonmaakwerk doen en medicijnen bijvullen en verder is het werk afhankelijk van wat er allemaal gebeurt, welke dieren er binnenkomen. Op een spoedafdeling ben je afhankelijk van elkaar, werk je als dierenarts en paraveterinair echt als een team samen. In dit bedrijf is het erg leuk werken, er is veel collegialiteit, lijntjes met de ander afdelingen zijn kort. Dat, én het feit dat het altijd spannend is, maakt dat ik dit werk zo graag doe.”
cursuscentrum dierverzorging HBVB | 23
Jaaropleiding academische rijkunst Niets zweverigs aan De nieuwe jaaropleiding Academische rijkunst heeft als doel paardenliefhebbers en ruiters te leren om de natuurlijke talenten, krachten en vaardigheden van het paard te ontwikkelen. Door je paard volgens de leer van de academische rijkunst te trainen, kun je zijn spierkracht en bewegingen dusdanig verbeteren dat hij lijkt te zweven. Maar verder is er niets zweverigs aan. In de academische rijkunst werk je als basis vanaf de grond, jij en je paard staan samen met zes benen op de bodem. De verbinding tussen mens en paard staat centraal, jullie werken op ontspannen wijze en zonder daarbij de regels van de natuur te negeren. Doel is dat het paard beter in staat is om de bewegingen op commando van de ruiter uit te voeren. “Ik vergelijk een training vaak met bodybuilding”, vertelt Greetje Hakvoor, de docent van de jaaropleiding academische rijkunst en eigenaar van de Human & Horse Academy. “Wat je uiteindelijk wil is het paard sterker maken, zodat hij ook de zware oefeningen onder het zadel gemakkelijker uit kan voeren.”
Niet domineren maar communiceren
Greetje volgde de opleiding Academic Art of Riding bij de Deense grootmeester in de Academische rijkunst Bent Branderup, en we mogen haar met recht een autoriteit op het gebied noemen. “Ik doe al vanaf mijn elfde jaar fanatiek aan wedstrijdsport”, vertelt ze. “Dat begon bij de pony’s. Op een gegeven moment had ik een pony die nogal heftig was. Eroz was zo’n dier waar je echt een band mee moest hebben om iets van hem gedaan te krijgen, een persoonlijkheid met een dominant karakter. Hij sprong prima, maar alleen als hij zin had of als ik het hem netjes vroeg. Als kind en puber heb ik veel van hem geleerd, onder andere dat je soms moet communiceren in plaats van domineren. Eroz leerde mij het belang van samenwerken met je paard, iets waar ik vandaag de dag mijn brood mee verdien.”
24 | HBVB cursuscentrum dierverzorging
Van samenwerken je beroep maken
Greetje ging werken bij verschillende dressuur- en springstallen en altijd bleef haar uitgangspunt dat je je doel alleen kunt bereiken door samen te werken met je paard. “Wát dat doel ook is”, zegt ze. “Want of je nu grand prix dressuur wilt gaan rijden, een foutloze barrage wilt springen of gewoon een blokje om wilt op zijn rug: als je niet met je paard samenwerkt, dan zijn al je inspanningen gedoemd te mislukken.” Greetje besloot van dat samenwerken haar beroep te maken, ze volgde een opleiding tot Guashatherapeut en vervolgens de instructeursopleiding van de paardensportbond KNHS. “Rond 2009 begon ik aan de opleiding Academische rijkunst”, vertelt ze. Greetje is ridder in de academische rijkunst en elk jaar gaat ze naar Denemarken om bij Bent Branderup te trainen en haar kennis bij te spijkeren. Greetje; “Vorig jaar heb ik de piaffetest afgelegd en dit jaar ga ik samen met mijn ridderpaard Bongo trainen voor de passagetest.”
Koning Bongo
Bongo (11, zie foto op pagina 27) is een tuigpaardkruising zonder papieren. Greetje: “Vanwege zijn bouw en soms wat trage karakter is het een uitdaging om hem steeds verder in de hoge school op te leiden. Het ‘mooie’ van Bongo is dat hij niet beschikt over een overdaad aan natuurlijke aanleg. Ik moet hem dus alles echt aanleren. Daardoor krijg ik een goed beeld van de oefeningen en veel ervaring in mijn rugzak om andere paarden en leerlingen te onderwijzen.
Greetje: “Bij Chili was de bovenlijn van de hals niet goed ontwikkeld. Toen die door training meer vorm kreeg, werd ze lichter in de hand en kon ze zichzelf beter dragen.” Foto’s: Eva Roemaat.
cursuscentrum dierverzorging HBVB | 25
Coco is een Trakhener. Greetje: “Hij was atactisch, kon zijn achterhand niet goed gebruiken en als jong paard hij een onvoorspelbaar karakter. Inmiddels is hij opgebloeid tot een zelfbewust paard. Hij wordt uitgebracht in de dressuursport met een leerling van mij.�
26 | HBVB cursuscentrum dierverzorging
Maar áls Bongo echt al zijn kracht inzet om voor me te werken, dan is hij een magisch paard met veel uitstraling. Echt een koning.”
Bodybuilden
Greetje vertelt dat het grote voordeel van het feit dat je je paard vanaf de grond schoolt – dus zonder dat je op zijn rug zit – is dat je minder snel vastloopt. “Je traint hem onbelast. Bij de training onder het zadel loop je er soms tegenaan dat het paard simpelweg nog niet sterk genoeg is om de gevraagde oefeningen uit te voeren. Met grondoefeningen leer je het paard op een speelse en harmonieuze manier sterker maken. Een paard dat bijvoorbeeld minder harmonieus gebouwd is dan Totilas, zal bij het uitvoeren van bepaalde oefeningen sneller problemen krijgen. Denk aan een tuigpaard met zijn rechte rug, die vindt het vaak moeilijk om zijn gewicht op de achterhand te verplaatsen om tot verzameling te komen. Daarvoor moet hij als het ware gaan ‘zitten’ op zijn achterbenen, en als jij ook nog eens op zijn rug zit, wordt het alleen maar moeilijker. Ik heb daarom oefeningen ontwikkeld waarmee je heel gericht je paard sterker kunt maken, bodybuilden. Door het paard bijvoorbeeld onbelast te laten piafferen (draven op de plaats – red.) leert hij zijn lichaam heel effectief te gebruiken en maak je hem sterker. Zo leert hij op een correcte manier zijn lichaam te dragen. Daarbij is het mooie dat je steeds educatief moet blijven denken: het paard moet begrijpen wat je van hem vraagt. Wanneer je ernaast staat zie je ten eerste precies wat hij doet, hoe hij loopt, of hij het snapt, en ten tweede belast je hem niet. Academische rijkunst is een leuke afwisseling in de training maar in principe trainen de meeste cursisten wel degelijk om uiteindelijk beter te gaan rijden.”
Eigen paard hoeft niet
Een bijzonder aspect aan de opleiding Academische rijkunst is dat de geschoolde paarden van Greetje ook worden ingezet om het gevoel van de oefeningen nog meer over te dragen. “Deze ervaringen leveren een grote bijdrage aan het ontwikkelingsproces van de cursist”, vertelt Brigitte Bonnet van Cursuscentrum Dierverzorging. “Bij ons op het cursuscentrum zijn paarden beschikbaar en Greetje brengt paarden mee waarmee cursisten aan het werk kunnen.”
Bongo
Voor elke ruiter en elk paard
De opleiding Academische rijkunst is geschikt voor elke ruiter en elk paard. Greetje: “Er zijn cursisten die niet meer willen of kunnen rijden, of mensen met een heel klein paard, maar een groot deel van de mensen die zich bezighouden met deze manier van trainen, rijdt ook wedstrijden. Of je nu doet aan springen, dressuur, eventing, endurance of western: elk paard heeft er baat bij, maar ook elke ruiter. Ik heb alle takken van paardensport beoefend of eraan gesnuffeld en binnenkort ga ik met mijn Lusitanohengst eventingwedstrijden starten. Ik vind alles leuk. Opleiden is mijn passie en mijn specialiteit. Opleiden van paarden én van mensen.”
Meer weten?
De opleiding Academische rijkunst start in oktober. De onderwerpen die aan de orde komen zijn: - grondwerk (recht richten) - handwerk - longeren - rijden Kijk voor meer informatie of om in te schrijven op
www.cursuscentrum.nl/academischerijkunst.
cursuscentrum dierverzorging HBVB | 27
GOED OPGELEID JE KOERS VERVOLGEN De CDB-ervaring van... ... Ria Bennink en Saskia Halters
De legendarische woorden ‘Besluit houders van dieren’ en ‘vakbekwaamheidseisen’ vielen in dit magazine al regelmatig. Niet voor niets, want de vakbekwaamheidseisen die met het Besluit houders 28 | HBVB cursuscentrum dierverzorging
van dieren vast kwamen staan, deden een behoorlijk stormpje opwaaien in het water dat ‘dierenwereld’ heet. HBVB sprak twee cursisten die dankzij hun opleiding goed opgeleid hun koers kunnen vervolgen. cursuscentrum dierverzorging HBVB | 29
Naam: Ria Bennink Leeftijd: 59 jaar Bedrijf: Hondenopvang in huiselijke kring Gevestigd in: Sprang-Capelle
Het idee voor het bedrijf ‘Hondenopvang in huiselijke kring’ ontstond toen Ria en haar man zelf op vakantie gingen en op zoek waren naar een hondenpension. Ria: “Toen kwamen we erachter dat we het moeilijk vonden om onze honden onder te brengen in een klassiek pension. Veel hondeneigenaren hebben last van het idee dat de hond in een kennel zit. Daarom besloten we zelf een pension te beginnen waar de honden bij ons in huis leven. We kunnen maximaal tien honden huisvesten en die worden samen met onze eigen honden uitgelaten op de losloopstrook hier in de buurt.”
Hond als een soort kind
Het spreekt voor zich dat deze manier van werken nogal wat vraagt van de honden. “Die moeten sociaal zijn,” zegt Ria. Maar ook aan de uitbaters van een dergelijk hondenpension worden eisen gesteld. Ria: “Je moet wel weten waar je mee bezig bent. Je werkt met dieren die voor hun eigenaren ontzettend belangrijk zijn. Veel mensen zien hun hond als een soort kind, dat legt de pensionhouder een stevige verantwoordelijkheid op de schouders. Het is aan jou om te signaleren of een hond geestelijk en lichamelijk goed in zijn vel zit. Daarnaast is het ook belangrijk om gedrag van honden goed te interpreteren, per slot van rekening leven ze hier in een groep en het is onze verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat het onderling allemaal goed gaat. Het spreekt voor zich dat deze cursus mij wat dat betreft van een stuk extra kennis en zekerheid heeft voorzien. Ik vond het ten eerste ontzettend leuk om met de lesstof bezig te zijn, het is mijn werk en mijn hobby dus het boeide me. Veel zaken die betrekking hebben op de
30 | HBVB cursuscentrum dierverzorging
biologie en anatomie van honden wist ik al wel, maar met name de fokgerichte onderwerpen vond ik verrassend interessant. Niet altijd direct van toepassing op dit bedrijf, maar zeker leuk om over te leren als je van honden houdt. Ook de uitgebreide kennis die je opdoet over de verschillende hondenen kattenrassen vond ik leuk en nuttig, net als onderwerpen over vachtverzorging en EHBO, waarbij je onder andere leert hoe te reageren in noodsituaties.”
Toekomst
Katten vangt Ria niet op, maar ze liep wel stage tussen de katten. “In het dierenasiel in Waalwijk”, vertelt ze. “Dat was leuk en leerzaam. Voor honden kreeg ik volledige vrijstelling qua stage, omdat ik al een bedrijf heb en werk met veel verschillende honden en rassen. Hoewel het niet de bedoeling is om in de toekomst ‘iets’ met katten te gaan doen, was het ook wat katten betreft interessant om zaken te leren over rassen, vachten en gedrag. De link met honden is wel degelijk aanwezig vind ik.” Een plan dat Ria wel heeft voor de toekomst is het realiseren van een overdekte speelweide voor honden. “Daar wil ik dan ook de toiletteertafel neerzetten, zodat ik buitenshuis maar toch overdekt de honden kan borstelen”, zegt ze. “Maar qua uitbreiding hebben wij verder geen plannen. We zitten nu al helemaal vol voor de komende zomer en ook voor de andere vakanties hebben we nauwelijks nog ruimte. Dat is het fijne: mensen die hier eenmaal een plekje hebben geboekt voor hun hond, blijven vaak jarenlang terugkomen. Je bouwt een band op met die mensen en met hun honden. Mede dat maakt dit werk zo leuk.”
Paraveterinair dierenartsassistent die Saskia volgde bij Cursuscentrum Dierverzorging smaakte naar meer. “Ik ging van fulltime naar drie dagen op school werken, zodat ik mijn studie kon combineren met mijn werk. Ik vond de opleiding en de stages ontzettend leuk en al voordat ik klaar was als paraveterinair, begon ik aan de opleiding Ondernemer asiel, pension, kennel.” Tijdens de opleiding leerde Saskia veel zaken die nuttig zijn bij het oprichten en uitvoeren van haar bedrijf, maar bovenal leerde ze dat met het najagen van haar droom, alles op zijn plek viel. “Dit is precies wat ik zocht”, vertelt ze. “Al snel was duidelijk dat het kattenpension er ging komen, en mijn vriend en ik besloten op zoek te gaan naar een huis waar ik mijn droom verder kon verwezenlijken.”
Ik ga het gewoon doen Naam: Saskia Halters Leeftijd: 34 jaar Bedrijf: Kattenpension Gevestigd in: Rijsbergen
Je hart volgen
Saskia was ‘juf’. Jarenlang stond ze met veel plezier voor groep 7 en 8 van het basisonderwijs. “Maar”, zo vertelt ze, “na tien jaar lesgeven, had ik zoiets van: ‘Als ik ooit nog wil gaan doen waar mijn hart ligt, dan moet ik nú de stap zetten’.” De plek waar het hart van Saskia lag (en ligt) maakte zich al luid en duidelijk kenbaar toen ze nog een klein meisje was. Saskia: “Al lang voordat ik ging studeren riep ik dat ik ‘iets met dieren’ wilde gaan doen. Maar zoals heel veel ouders hadden ook die van mij zoiets van: ‘ja, maar wát dan.’ Om een lang verhaal kort te maken: ik ging de Pabo doen en werd juf. Maar steeds vaker dacht ik na over hoe ‘t zou zijn om het over een heel andere boeg te gooien. Om mijn hart te volgen en een kattenpension te beginnen.”
Niet over een nacht ijs
Saskia besloot om bij het realiseren van haar droom niet over een nacht ijs te gaan. Ze wilde weten wat de toekomstmogelijkheden als kattenpensionhoudster zouden zijn, en uitzoeken wat er precies komt kijken bij een dergelijk bedrijf. “Ik sprak af met mijn vriend dat we niet meteen al gingen verhuizen en een pension starten. Eerst wilde ik kijken welke opleiding ik ervoor nodig had, en of dat iets voor mij zou zijn.” De opleiding
Vorig jaar december kregen Saskia en haar vriend de sleutel van een boerderij in Rijsbergen. Saskia: “In het voorste deel gaan we wonen, in het achterste deel komt het kattenpension. Momenteel zijn we bezig het woongedeelte te verbouwen, met hulp van een aannemer en mijn ouders, die er dagelijks zijn om mee te helpen. We wonen nu in een tijdelijke woning op het erf. In december dit jaar denken we het woongedeelte klaar te hebben, en dan is de verbouwing van het pension aan de beurt. Als alles meezit hoop ik dat het pension in de zomer van 2017 open kan.” Saskia’s opleiding betekende een enorme verandering in het leven van haar en haar vriend. “Ik ben zo blij dat ik dit gedaan heb.” zegt ze. “Vroeger, toen we nog klein waren, zat ik vaak samen met mijn zus te fantaseren. Zij is net zo gek op katten als ik en we droomden over hoe het zou zijn als we later een kattenpension hadden. Maar geen van ons tweeën zette ooit de stap. Tot nu, totdat ik zei: ‘Ik ga het gewoon doen.’ Natuurlijk loop je risico’s bij het najagen van je droom. Ik geef mijn baan op voor iets onbekends, maar het voelt zó goed. Ook mijn zus en ouders vinden het geweldig dat ik dit ga doen, en weet je wat ook leuk is: mijn zus heeft de naam van mijn bedrijf bedacht. Maar die maken we pas bekend als het pension geopend wordt.”
Meer weten over de opleiding Ondernemer asiel, pension, kennel of Vakbekwaamheid houden van honden en katten? Ga naar www.cursuscentrum.nl/besluit.
cursuscentrum dierverzorging HBVB | 31
“Oeps.... er zit een lijf aan mijn hoofd”
32 | HBVB cursuscentrum dierverzorging
TTouch Nelleke Deen is fysio- en manueel therapeut voor mens en dier, Feldenkrais Practitioner en TTEAM-specialiste. TTEAM staat voor Tellington TTouch everything animal awareness waarvan de Amerikaanse Linda Tellington-Jones grondlegger is. Een onderdeel van deze ‘bewustwordingsmethode’ voor dieren’ is TTouch. Een van de doelen van TTouch is dat het dier zich bewust wordt van zijn eigen lichaam, zodat hij geestelijk, lichamelijk en emotioneel in balans komt en blijft.
TTouch is een manier van aanraken van een dier (of mens) waardoor het begrip en vertrouwen vergroot wordt, maar ook coördinatie, balans en het leervermogen van het dier verbeteren. Het kan mooie dingen doen voor de band tussen mens en dier. TTouch bestaat uit een aantal cirkelende aanrakingen van hand en vingers. Cursuscentrum Dierverzorging biedt een cursus TTouch voor paarden, honden en katten.
Van spanning naar ontspanning
Nelleke Deen is docent aan Cursuscentrum Dierverzorging, ze geeft onder andere de cursus TTouch. “Het begint met kijken naar het dier”, vertelt Nelleke. “Is hij ontspannen en staat hij in balans? Bij paarden, maar ook bij honden zie je aan de hals- en hoofdhouding, en aan de stand van de benen of het dier al dan niet gespannen is. Ook de oren, neusgaten en staarthouding zijn heel belangrijk. Een gespannen dier ademt snel of zet grote ogen op. Paarden en katten zwiepen met hun staart of hebben hun oren strak naar achteren, honden die gespannen zijn houden hun poten/tenen strak of staren je aan. De gezichtsuitdrukking van een dier kan boekdelen spreken. Het doel van TTouch is dat een dier zich ontspant zodat hij uiteindelijk geestelijk, lichamelijk en emotioneel in balans raakt. Daar kun je met aanrakingstechnieken wel degelijk voor zorgen.”
Cursus TTouch
* Cursus TTouch paard, paard of kat Locatie: Cursuscentrum Dierverzorging Groepsgrootte: maximaal 12 personen * Cursus TToch paard, paard of kat – verdieping. In deze cursus leer je meer aanraaktechnieken en achtergrondinformatie. Voor meer informatie: www.cursuscentrum.nl/ttouch
Hoe dan?
Op de logische vraag ‘Hoe dan?’, vertelt Nelleke: “Door de aanrakingstechniek TTouch laat je dieren voelen dat ze spanning hebben. Het gaat om een stuk bewustwording. Stel je een paard voor dat zijn staart helemaal strak houdt. Het dier heeft dat zelf vaak niet in de gaten. Op het moment dat jij die staart gaat Ttouchen, zorg je ervoor dat het paard voelt dat er spanning in zijn staart zit en dat helpt hem die spanning los te laten. Dan is het vaak verbazingwekkend hoe snel het hele dier verandert. Ook bij honden: soms zie je het echt gebeuren dat een timide hond helemaal verandert als je zijn staart toucht en die vervolgens laat kwispelen. Verander de houding van het dier en zijn geestelijke instelling verandert, waardoor die hond het gevoel krijgt dat-ie ‘het’ aan kan: je vergroot zijn zelfvertrouwen. Weet je wat het is: veel dieren denken dat ze alleen maar uit een hoofd bestaan. Zodra je ze bewustmaakt van de rest van hun lichaam, mond, hals, romp, benen en staart, merk je dat er een stuk rust en vertrouwen ontstaat. Ik doe dit werk nu al dertig jaar, maar nog bijna dagelijks ben ik verrast over de snelheid waarmee dat gaat.”
Zeggen wat je wél wilt
“De cursus is bedoeld voor iedereen die een betere band wil krijgen met zijn dier”, vertelt Nelleke. “Voor mensen die willen weten hoe ze hun hond, kat of paard kunnen leren zich te ontspannen, maar ook voor dierenartsassistenten en kennelcatteryhouders. Of er ook mensen zijn voor wie de cursus niet geschikt is? Tja, als je niet van aanraken houdt dan is het waarschijnlijk niks voor jou.” Voor sommige dieren kan TTouch confronterend zijn en er zijn best honden en katten die het ‘blijf van mijn lijf-principe’
34 | HBVB cursuscentrum dierverzorging
Cursus Persoonlijkheid van het paard
Een andere opleiding die Nelleke Deen geeft bij het Cursuscentrum Dierverzorging is de cursus Persoonlijkheid van het paard. Dat is een methode waarmee je leert aan de hand van het paardenhoofd te herleiden wat voor karakter hij heeft. Tijdens deze eendaagse cursus leer je ‘echt’ naar je paard te kijken en krijg je een inkijkje in zijn persoonlijkheid. Voor meer informatie: www.cursuscentrum.nl/Pesoonlijkheidvanhetpaard
hanteren. Nelleke: “Zelfbewuste honden, of katten die niet van jongs af aan leerden dat het fijn kan zijn om aangeraakt te worden, vinden het soms moeilijk. Maar het grote voordeel van TTouch is dat je alleen maar bezig bent om het dier te vertellen wat je wilt. Wij mensen zijn al heel snel geneigd om ‘nee’ of een afkeurend ‘uuh!’ tegen dieren te roepen, maar bij TTouch gaat het helemaal niet om wat je niet wilt, alleen om wat je wél wilt. Het is een heel positieve manier van met dieren omgaan en daarom vinden dieren het uiteindelijk altijd prettig.”
Betere band
“TTouch is zo leuk omdat je heel snel veranderingen ziet”, vertelt Nelleke. Door te touchen bereik je alle hersengolven van het dier en dat heeft direct effect. De Fries die jij op de foto zette, weet je nog hoe hij stond te kijken toen hij net uit zijn stal kwam? Hij had zijn hoofd hoog, keek boos om zich heen en stampte met zijn achterbenen. Hij was duidelijk ‘not amused’ dat wij zo brutaal waren hem uit zijn stal te halen. Maar toen ik begon zijn staart te touchen, zag je hem binnen een minuut letterlijk ‘inkakken’, dat vond hij heerlijk. Tijdens de cursus TTouch ga je samen met je dier ontdekken wat hij leuk en prettig vindt, en daardoor krijg je een betere band met je dier.”
Word jij de nieuwe
Paraveterinair van het Jaar?
Het aftellen is begonnen! Vanaf 13 april kun je je inschrijven voor de Verkiezing Paraveterinair van het jaar. Deze verkiezing heeft als doel meer erkenning en waardering te verkrijgen voor de paraveterinair. Karla Kamphuis (DGC de Nieuwe Hanze - Kampen), Alice Kondylakis (Dierenziekenhuis A’dam) en Maritha Kok (Dap Oost-Betuwe) zijn de winnaressen van de afgelopen jaren. Wie neemt in 2016 de titel over? Wil jij deelnemen of ken je een collega die deze titel verdient? Meedoen is eenvoudig! Ga naar de website www.paraveterinairvanhetjaar.nl en vul het inschrijfformulier in.
Schrijf je in op: cursuscentrum dierverzorging HBVB | 35 www.paraveterinairvanhetjaar.nl
Dichter bij de dieren OPLEIDINGEN, CURSUSSEN EN WORKSHOPS
Informatie avond! Kom 31 mei naar onze informatieavond en beleef Barneveld! Meld je aan op: www.cursuscentrum.nl/informatieavond
Alles over dierverzorging leer je in Barneveld
Volg ons op: