Fotografia cyfrowa

Warsztaty Fotografii Terenowej. Pracownia Antropologii Audiowizualnej IEiAK UAM w Poznaniu

FOTOGRAFIA CYFROWA

1

Warsztaty Fotografii Terenowej. Pracownia Antropologii Audiowizualnej IEiAK UAM w Poznaniu

Tryb auto fotografowania Należy odróżniać tryb pełnej automatyki, wybierany w 100% modeli aparatów cyfrowych pokrętłem lub przyciskiem mechanicznym, od osobnego automatycznego ustawiana czułości ISO, czy ostrości. W bardziej zaawansowanych kompaktowych aparatach fotograficznych jest wiele funkcji automatycznego ustawiania pewnych opcji ale my omawiamy tu tryb PEŁNEJ AUTOMATYKI. Warto wiedzieć, że nawet bardzo zaawansowane aparaty fotograficzne, również lustrzanki, mają tryb pełnej automatyki. Umożliwia to rozpoczęcie robienia nimi zdjęć przez początkujących fotoamatorów.

Fotografowanie w trybie pełnej automatyki, polecane dla początkujących, pozwala ustawiać jedynie rozdzielczość, w której chce robić zdjęcia. Po otwarciu MENU, albo listy funkcji aparatu, prawie wszystkie pozycje będą niedostępne. Nie będzie można „najechać” na nie podświetleniem. Piszemy „prawie” wszystkie, gdyż w trybie pełnej automatyki możemy np.

1. Włączyć lub wyłączyć lampę błyskowa, 2. Ustawić autofokus ciągły lub włączany tylko po wciśnięciu do połowy spustu migawki, 3. Włączyć lub wyłączyć zoom cyfrowy, 4. Ustawić jasność wyświetlacza aparatu, 5. Ustawić siatkę na wyświetlaczu ułatwiającą kompozycję kadru, 6. Ustawić długość czasu wyświetlania zdjęcia zaraz po jego wykonaniu, 7. I wybrać kilka innych opcji, zależnie od modelu posiadanego aparatu fotograficznego.

Poza możliwością włączania i wyłączania lampy błyskowej, zmiana wyliczonych powyżej funkcji nie wpływa na naświetlenie zdjęcia a ta właśnie, obok poprawnie nastawionej ostrości, decyduje o poprawności technicznej zarejestrowanego obrazu.

Zdjęcia wykonane w trybie pełnej automatyki są w ogromnej większości w pełni poprawne technicznie a sprawa ich walorów artystycznych zależy od fotografa, od jego umiejętności skomponowania kadru, czyli wybrania fragmentu widzianej gołym okiem sceny.

2

Warsztaty Fotografii Terenowej. Pracownia Antropologii Audiowizualnej IEiAK UAM w Poznaniu

Tryb P – programowalna automatyka Następnym trybem fotografowania po pełnej automatyce, polecanym dla początkujących, jest tryb oznaczany na pokrętłach aparatów fotograficznych literą P. Można by go nazwać programowalną automatyką, gdyż łączy automatyczne ustawianie ekspozycji z możliwością ręcznego, czy jak kto woli, manualnego, ustawiania pozostałych parametrów określających sposób zrobienia zdjęcia.

Taki tryb posiadają aparaty kompaktowe z nieco „wyższej półki”. Nie ma go w najprostszych, nazywanych „point and shoot”.

Tryb P można opisać tak: 1. Ustawia automatycznie wartość przysłony i czas otwarcia migawki, czyli dobiera ekspozycję.

2. Wszystkie inne parametry, jak a. Czułość ISO b. Balans bieli c. Zdjęcia pojedyncze lub seryjne d. Sposób pomiaru oświetlenia sceny e. I kilka lub kilkanaście innych parametrów, zależnie od posiadanego modelu aparatu fotograficznego fotografujący musi ustawić sam.

Przy fotografowaniu w trybie P zalecane są, szczególnie początkującym, następujące ustawienia: 1. Automatycznej czułości 2. Automatycznego balansu bieli Praktycznie wszystkie model aparatów cyfrowych mają takie opcje. Chodzi o to, że program zapisany w aparacie dla trybu P dobiera wartość przysłony i czas naświetlania. 

Jeżeli czułość ustawiona przez fotografa jest niska a oświetlenie sceny słabe, to program dobierze długi czas ekspozycji i zdjęcie będzie poruszone. Mówiąc dokładniej, aparat poruszy się w trakcie naświetlania, gdyż nasze ręce trzymające go drżą nieustannie, choć my tego nie zauważmy.

3

Warsztaty Fotografii Terenowej. Pracownia Antropologii Audiowizualnej IEiAK UAM w Poznaniu 

Jeżeli wybrany przez program czas otwarcia migawki jest na tyle długi, że grozi poruszeniem się aparatu w czasie naświetlania to program sterujący pracą aparatu „informuje” o tym fotografa.

Zazwyczaj polega to na pojawieniu się na wyświetlaczu pulsujących ikony symbolu aparatu w kolorze czerwonym.

Automatyczny balans bieli jest wskazany dlatego, że robiąc zdjęcia przy różnym oświetleniu należy dobrać ów balans do typu oświetlenie – słoneczne, żarówka, świetlówka itp. Jeżeli mamy ręcznie ustawiony balans bieli który nie jest zgodny z oświetleniem fotografowanej sceny, to odwzorowanie kolorów będzie zniekształcone.

W skrajnych przypadkach kolory są zupełnie inne, niż w rzeczywistości.

Tryb Manualny - Ręczny Tryb pozwalający fotografowi na największą kreatywność w doborze ekspozycji.

Pozwala ustawiać czas otwarcia migawki i wartość przysłony w sposób dowolny.

Jeżeli wartości wybrane przez fotografa nie spełniają warunku poprawnej ekspozycji, to program informuje o tym wskaźnikiem, który pokazuje czy zdjęcie będzie niedoświetlone, czy prześwietlone. Ale to nie blokuje wykonania zdjęcia, bowiem intencją fotografa może być właśnie ekspozycja odbiegająca od tej „właściwej” dla danego oświetlenia sceny. Po ustawieniu żądanych wartości czasu otwarcia migawki i przysłony, możemy ekspozycję korygować poprzez zmianę czułości ISO. Ten tryb fotografowania a raczej doboru ekspozycji przeznaczony jest dla zaawansowanych amatorów fotografii. Zachęcamy jednak wszystkich do jego wypróbowania. Karty pamięci do aparatów fotograficznych są tak tanie i mają tak dużą pojemność, że zabawa w testowanie różnych warunków wykonania zdjęcia nic nie kosztuje a może dostarczyć wiele radości, gdy „odkryjemy” możliwości kreowania ciekawych efektów poprzez takie „manipulowanie” parametrami zdjęcia.

Ekspozycja - naświetlenie Bardzo ważnym elementem wykonania zdjęcia jest jego naświetlenie, zwane też ekspozycją. Światło odbite od fotografowanych przedmiotów, które wpada do aparatu, musi naświetlić matrycę aby powstał na niej „obraz” tego co widzimy na monitorze aparatu lub w jego celowniku. a. Zdjęcie prześwietlone, na których wiele obszarów jest biała, bez żadnych szczegółów. b. Zdjęcie niedoświetlone, na których są obszary czarne, też bez szczegółów. c. Zdjęcia poprawnie naświetlone, na których stosunkowo wyraźnie widać szczegóły w jasnych i ciemnych obszarach kadru.

4

Warsztaty Fotografii Terenowej. Pracownia Antropologii Audiowizualnej IEiAK UAM w Poznaniu

Naświetlenie zdjęcia na matrycy zależy od: a. Intensywności (jasności) wpadającego do aparatu strumienia światła i to regulujemy wielkością otworu przysłony. b. Czasu naświetlania, który regulujemy czasem otwarcia migawki.

Kombinacja wartości przysłony i czasu otwarcia migawki określa ekspozycję, czyli wypadkową ilość światła padającego na matrycę w trakcie robienia zdjęcia. Program zapisany w pamięci procesora aparatu wyznacza poprawną wartość ekspozycji (naświetlenia) na podstawie odczytu natężenia światła padającego na matrycę lub jej fragment.

Autofokus Autofokus to popularna nazwa systemu automatycznego ustawiania ostrości. Jest to bardzo pożyteczna funkcja nowoczesnych aparatów fotograficznych. Autofokus jest trybem fotografowania dostępnym we wszystkich modelach aparatów, od najprostszych kompaktów do bardzo zaawansowanych lustrzanek i aparatów średnioformatowych.

Zdjęcie poprawne technicznie musi być 1. Ostre.

2. Prawidłowo naświetlone.

Jeżeli jednak zdjęcie nieco niedoświetlone lub trochę prześwietlone można efektywnie poprawić jednym z wielu programów komputerowych, to zdjęcia nieostrego nie da się naprawić. Wszelkie funkcje wyostrzania programowego to jedynie zwiększanie kontrastu na granicach obiektów w kadrze ale to tylko imitacja poprawiania ostrości i często efekt takiej operacji bardzo psuje wygląd zdjęcia.

Dlatego funkcja AUTOFOKUS jest bardzo ważna i poza przypadkami specjalnymi, powinna być zawsze włączona.

Co znaczy zdjęcie ostre?

Jeżeli krawędź fotografowanego obiektu jest wyraźnie zarysowana, to mówimy, że zdjęcie jest ostre albo, że ostrość jest prawidłowo ustawiona. Faktycznie, to ustawia się długość ogniskowej obiektywu tak, by fotografowane obiekty były ostre. Na co dzień mówimy o ustawianiu ostrości a to dlatego, że zarówno ręczne jak i automatyczne dobieranie długości ogniskowej tak, by zdjęcie było ostre polega na 1. obserwowaniu kadru na monitorze lub odczytywaniu obrazu z fragmentu monitora 2. lub rejestrowaniu obrazu z fragmentu matrycy 3. lub rejestrowaniu obrazu z dodatkowej matrycy i takim zmienianiu ustawienia obiektywu, by widoczne w tych przypadkach krawędzie były ostre.

5

Warsztaty Fotografii Terenowej. Pracownia Antropologii Audiowizualnej IEiAK UAM w Poznaniu

Warto wiedzieć, że praktycznie wszystkie kompaktowe aparaty fotograficzne wykorzystują do ustawienia ostrości krawędzie pionowe w kadrze. Jeżeli takich nie ma to program obsługujący nasz aparat nie potrafi ustawić ostrości. Klasycznym przykładem jest fotografowanie łódki na jeziorze. Wyraźne krawędzie w kadrze są wszystkie poziome. W takiej sytuacji należy: 1. obrócić aparat do pozycji pionowej, 2. ustawić ostrość, 3. zablokować to położenie obiektywu, 4. obrócić aparat z powrotem do pozycji poziomej i zrobić zdjęcie.

Ustawianie ostrości, czyli realizacja punktu 2. odbywa się różnymi metodami, zależnie od modelu aparatu fotograficznego. W 99% przyciśnięcie spustu migawki do połowy powoduje ustawienie ostrości. Większość lepszych kompaktów ma tryb ciągłego ustawiania ostrości, a wciśnięcie spustu migawki do połowy powoduje jedynie jej zablokowanie.

Balans bieli Balans bieli oznaczany w aparatach przez WB, od angielskiego White Balance, to dopasowanie aparatu do rodzaju światła, które pada na fotografowaną scenę. Jeżeli robimy zdjęcia w trybie pełnej automatyki, to program zrobi to za nas. W każdym innym trybie należy wybrać właściwą dla danej scenerii pozycję balansu bieli.

Najbardziej powszechne rodzaje tego balansu to 1. Auto 2. Światło Słoneczne 3. Dzień Pochmurny 4. Światło żarówki 5. Światło lampy fluorescencyjnej – świetlówka 6. Świetlówka typu H 7. Ręczne ustawianie temperatury źródła światła W MENU aparatu, czy też w oddzielnej funkcji wyboru balansu bieli (WB) najczęściej są ikony poszczególnych rodzajów oświetlenia. Są one tak oczywiste w swej wymowie, że nie ma sensu ich tu pokazywać.

6

Warsztaty Fotografii Terenowej. Pracownia Antropologii Audiowizualnej IEiAK UAM w Poznaniu

W jakim trybie balansu bieli najlepiej fotografować? Jeżeli robimy zdjęcia na dworze w słoneczny, bezchmurny dzień, to oczywiście ustawiamy WB na Światło Słoneczne.

W dzień pochmurny – na Dzień Pochmurny itd. We wszystkich sytuacjach, gdy nie jesteśmy pewni rodzaju oświetlenia albo, gdy zmienia się ono szybko, wybieramy WB Auto. W nowoczesnych aparatach fotograficznych program automatycznego rozpoznawania rodzaju oświetlenia fotografowanej sceny jest na tyle doskonały, że możemy mu w pełni zaufać. Warto zauważyć, że złe ustawienie balansu bieli (WB) daje w wyniku zdjęcia o całkowicie zafałszowanych kolorach.

Do czego służy balans bieli? Do uzyskania poprawnego odwzorowania kolorów Zacznijmy od informacji, że matryca światłoczuła w aparacie cyfrowym jest „czarnobiała”, czyli rejestruje tylko i wyłącznie ilość światła padającą na jej piksele. Ilość światła to jego natężenie pomnożone przez czas padania. Kolory fotografowanych scen są odtwarzane dzięki pokryciu matrycy filtrem Bayera i zastosowaniu zaawansowanego oprogramowani (tzw. demozaikowanie). Istotne jest to, że cały system odtwarzania kolorów z intensywności światła, które padło na poszczególne piksele wymaga wprowadzenia do programu wzorca bieli. Może to być dokonane na dwa sposoby (dotyczy lustrzanek cyfrowych, nie kompaktów): 1. Wprowadzamy do programu rodzaj źródła światła 2. Fotografujemy szarą płaszczyznę, którą program zapamiętuje jako wzorzec bieli.

Optyka balansu bieli Światło białe jest mieszaniną wszystkich możliwych kolorów od czerwieni po fiolet. Łatwo się o tym przekonać, jeżeli mamy pod ręką pryzmat, np. z rozebranej lornetki.

Po przejściu przez pryzmat światło zostaje rozszczepione na wielobarwną "tęczę".

Podstawowe kolory, których zmieszanie daję barwę białą: to czerwony, zielony i niebieski. . Światło widziane przez człowieka jako białe, może mieć różne natężenie każdego z podstawowych kolorów, zależnie od źródła z którego pochodzi. Oko ludzkie łatwo przystosowuje się do tych subtelnych różnic w natężeniu kolorów składowych i biel widzi jako biel, niezależnie od nadmiaru któregoś z podstawowych kolorów. Matryca aparatu cyfrowego nie jest tak "elastyczna" jak oko i dlatego potrzebna jest korekcja czułości matrycy na poszczególne kolory. W przeciwnym przypadku obraz rejestrowany będzie miał nienaturalne zabarwienie.

Wyobraźmy sobie obiekt oświetlony lampą kwarcową, która daje światło o dużym natężeniu fioletu. Pomijamy nadfiolet, czyli to światło, które opala nam ciało, gdyż soczewki aparatu fotograficznego bardzo słabo przepuszczają światło nadfioletowe.

W momencie robienia zdjęcia matryca rejestruje znacznie silniejsze natężenie światła niebieskiego w porównaniu z natężeniem światła zielonego i czerwonego. A więc wszystkie przedmioty widoczne na zdjęciu będą zabarwione na niebiesko.

Tymczasem oko ludzkie patrząc na te same przedmioty, przystosowuje się do nadmiaru niebieskiego koloru i widzimy je bez tego zabarwienia.

7

Warsztaty Fotografii Terenowej. Pracownia Antropologii Audiowizualnej IEiAK UAM w Poznaniu

Zadanie balansu bieli Rolą funkcji balansu bieli jest takie skompensowanie nadmiaru jakiegoś koloru aby obiekty na fotografii wyglądały tak, jak widzi je oko ludzkie. Najprościej jest posłużyć się pozycją automatyczny balans bieli. Procesor sam ustawia wtedy kompensację kolorów zgodnie z zapisanym w nim algorytmem, czyli przepisem na tę kompensację.

Doświadczony fotograf może sam ustawiać balans bieli, korzystając z opcji dostępnych w menu. Podstawowe z nich, to      

auto, światło słoneczne, pochmurno, światło żarowe (żarówki z włóknem nagrzewanym prądem), światło jarzeniowe, ustawienia własne.

Ustawienia własne są dostępne dopiero w drogich aparatach. Jest to opcja ręcznego ustawiania balansu przy użyciu wzorca koloru. Wstawiamy przed obiektyw kartkę koloru białego i "każemy" aparatowi zapamiętać ten kolor, jako biały.

Efekty specjalne balansu bieli Możliwość samodzielnego ustawiania balansu bieli, czyli nasilenia lub osłabienia pewnych barw, daje możliwości uzyskiwania bardzo ciekawych efektów specjalnych.

Możliwości zależą jedynie od aparatu i inwencji fotografa. Im bardziej zaawansowany aparat, tym większe możliwości doskonałej zabawy kolorami. Ponieważ robienie dziesiątek a nawet setek zdjęć aparatem cyfrowym nic praktycznie nie kosztuje, gorąco polecamy zabawę z wykorzystywaniem balansu bieli do uzyskiwania ciekawych zdjęć.

Zły balans bieli

Pokazane tu dwa zdjęcia zostały wykonane przy dwóch różnych ustawieniach balansu bieli. Zdjęcia zrobiono w pełny świetle dziennym, przy nieco zachmurzonym niebie. Zdjęcie po lewej stronie wykonano przy ustawieniu balansu w pozycji AUTO a po prawej z balansem dla światła zwykłej żarówki. Wiadomo, że światło żarówki ma nadmiar koloru czerwonego a brakuje w nim niebieskiego. A więc ustawienie balansu bieli dla żarówki "informuje" procesor, że w oświetleniu przedmiotów jest niedomiar koloru niebieskiego. Procesor zwiększy więc programem natężenie światła 8

Warsztaty Fotografii Terenowej. Pracownia Antropologii Audiowizualnej IEiAK UAM w Poznaniu

pochodzące od pikseli przysłoniętych filtrem niebieskim. Utworzony obraz będzie miał nadmiar koloru niebieskiego w porównaniu z prawdziwym zabarwieniem. Oba zdjęcia miały oświetlenie z "normalną" zawartością koloru niebieskiego a więc ustawienia balansu tak, by dodawał tego koloru daje wyraźną poświatę niebieską, absolutnie nienaturalną.

Czułość ISO Przy ustawianiu czułości aparatu reguła jest identyczna jak w przypadku aparatów analogowych, kiedy zdjęcia robiło się na filmach, czy kliszach. Im mniejszą czułość ustawimy, tym lepsza będzie jakość zdjęcia. Istotną różnica jest to, że w przypadku aparatów analogowych czułość określał film, który założyliśmy do aparatu.

W fotograficznych aparatach cyfrowych o czułości decyduje matryca (odpowiednik filmu) i ustawienia wzmocnienia sygnału elektrycznego wygenerowanego przez światło w tej matrycy. W aparatach cyfrowych możemy ustawiać czułość ISO w dość szerokim przedziale, w większości kompaktów jest to od około ISO 80 do ISO 3200.

Ideałem byłoby robienie zdjęć zawsze przy najniższej dla tego aparatu czułości ale jest to możliwe jedynie przy bardzo dobrym oświetleniu fotografowanych obiektów.

Ekspozycja, czyli naświetlenie zależy od trzech elementów: 1. Czas naświetlania (otwarcia migawki), 2. Wartość przysłony.

3. Czułość ISO Relacje między tymi parametrami są następujące: Skracanie czasu otwarcia migawki wymaga 1. Albo zwiększenia otwory przysłony, czyli ustawienia mniejszej wartości f (f/2.8 oznacza większy otwór niż np. f/5.6) 2. Albo zwiększenie czułości ISO. Czas otwarcia migawki dobieramy w zależności od scenerii, którą fotografujemy.

Jeżeli jest to krajobraz bez ruchomych obiektów, to możemy ustawić aparat na statywie i czas ten może być nawet kilka sekund, jeżeli robimy zdjęcie w nocy. W większości przypadków nie tylko, że fotografujemy trzymając aparat w rękach, ale obiekty fotografowane poruszają się w kadrze. Wtedy czas otwarcia migawki musi być odpowiednio krótki. Co znaczy odpowiednio? Jeżeli nie fotografujemy z małej odległości samochodów jadących ulicą, czy biegających piesków, to czas około 1/125s powinien wystarczyć. W innych przypadkach czas ten musi być znacznie krótszy, np. 1/500s, czy 1/1000s.

Trzeba sobie zdawać sprawę, że w przypadku aparatów kompaktowych ustawienie czułości powyżej ISO 400 da w rezultacie zdjęcie niskiej jakości.

9

Warsztaty Fotografii Terenowej. Pracownia Antropologii Audiowizualnej IEiAK UAM w Poznaniu

Gęstość pikseli na centymetr kwadratowy Producenci aparatów prześcigają się w liczbie pikseli na matrycy w ich aparacie.

Dotyczy to głównie cyfrowych aparatów kompaktowych, choć i w lustrzankach matryce mają coraz więcej pikseli, oczywiście liczonych w MILIONACH. Ta walka na megapiksele wynika z faktu, że zdecydowana większość nabywców aparatów cyfrowych dała się omamić reklamom zachwalającym liczbę pikseli jako wskaźnika jakości aparatu.

Parametrem związanym z liczbą pikseli w matrycy, który decyduje o jakości zdjęć jest liczba pikseli przypadająca na 1 cm2 jej powierzchni, zwana gęstością pikseli. Im owa gęstość mniejsza tym matryca ma większą czułość a więc i mniejsze szumy w słabym świetle. Wynika to z prostej zależności gęstości pikseli od wielkości pojedynczego piksela. Im większy pojedynczy piksel tym mniej ich zmieści się na matrycy. Porównania matryc dokonuje się podają liczbę pikseli na 1centymetrze kwadratowym, czyli na kwadracie o boku 1cm. Im większa powierzchnia piksela tym więcej światła pada nie niego w czasie otwarcia migawki. Więcej światła to większy ładunek elektryczny wygenerowany tym światłem. A trzeba wiedzieć, że nawet bez oświetlenia w pikselach samoistnie powstają ładunki elektryczne, których pojawienia się zakłóca obraz powstający w procesie ekspozycji. Ładunek powstający w pikselu samorzutnie zależy głównie od temperatury matrycy i wzrasta wraz z tą temperaturą.

W danej temperaturze zależy z kolei od czasu aktywności matrycy. Uporządkujemy te objaśnienia w postaci sekwencji zdarzeń w trakcie powstawania obrazu na matrycy. Opis tego procesu podany w „zwolnionym tempie”.

1. Zaczynamy naciskać spust migawki 2. Program w aparacie uruchamia ustawianie ostrości i wyznaczanie parametrów ekspozycji 3. Dociskamy spust do końca 4. Program „wyzerowuje” matrycę, czyli likwiduje wszystkie zgromadzone w niej ładunki 5. Następnie otwiera migawkę na czas wyznaczony w pomiarze ekspozycji 6. Światło pada na matrycę przez obiektyw wytwarzając w pikselach ładunki elektryczne 7. W czasie gdy migawka jest otwarta powstają też ładunki „samoistne” 8. Stosunek wielkości ładunków wytworzonych przez światło do tych samoistnych określa szumy na zdjęciu.

Innymi słowy, a) ładunki generowane światłem wpadającym prze obiektyw „rysują” obraz

10

Warsztaty Fotografii Terenowej. Pracownia Antropologii Audiowizualnej IEiAK UAM w Poznaniu

b) ładunki generowane samoistnie „zamazują” go. c) Im większa powierzchnia piksela tym więcej ładunków wytworzy w nim światło d) Liczba ładunków samoistnych zależy od wielkości piksela w znacznie mniejszym stopniu.

Czyli: duże piksele to dużo ładunków „rysujących” obraz i mało „zamazujących”.

Bardziej fachowo mówimy: im większe piksele tym lepszy stosunek sygnału (użytecznego) do szumów (sygnału samoistnego).

Przy danej powierzchni matrycy im na niej mniej pikseli, tym lepszy ów stosunek sygnału do szumu a tym samym lepsze zdjęcie zarejestrowane taką matrycą.

Ogromna większość aparatów kompaktowych ma matryce o symbolu 1/2.3” co odpowiada ich rozmiarom 6.16 mm x 4.62 mm. Typowe ilości pikseli dla tych aparatów to 10 do 14 MP. Niema więc wątpliwości, że aparat z 10 MP będzie robił lepsze zdjęcia niż ten z 14 MP. I o tym warto pamiętać wybierając model aparatu z setek dostępnych na rynku.

Zoom optyczny i zoom cyfrowy Zoom optyczny to liczba mówiąca jaki jest stosunek najdłuższej do najkrótszej ogniskowej obiektywu. Wyjaśnimy to na przykładzie aparatu kompaktowego Canon PowerShot G12. Z danych technicznych tego aparatu wynika, że jego ogniskowa równoważna może być regulowana od 28mm do 140mm.

140/28=5 i taka jest wielkość zoomu optycznego podana dla tego aparatu. Tę samą wartość otrzymamy po podzieleniu przez siebie długości ogniskowych rzeczywistych, 6,1mm i 30,5mm, podanych dla tego obiektywu.

30,5/6,1=5 A więc długość ogniskowej obiektywu w tym aparacie może być zmieniona PIĘCIOKROTNIE. Wszystkie kompakty, ma obiektyw wbudowany na stałe. Te same objaśnienia dotyczą dowolnego obiektywu, z tych używanych w aparatach z wymiennymi obiektywami. Cyfrowe aparaty kompaktowe mają jeszcze funkcję zoomu cyfrowego.

Zoom cyfrowy to gadżet programowy, czyli zupełnie zbędna funkcja realizowana przez program zapisany w pamięci procesora aparatu cyfrowego. Funkcja absolutnie zbędna i nic nie dająca fotografowi. Jedynym efektem jej zastosowania jest pogorszenie jakości zdjęcia. Dlatego pierwszą czynnością po wstępnym zapoznaniu się z aparatem powinno być wyłączenie funkcji zoom cyfrowy. Dlaczego?

11

Warsztaty Fotografii Terenowej. Pracownia Antropologii Audiowizualnej IEiAK UAM w Poznaniu

Zoom cyfrowy polega na wykorzystaniu do rejestracji obrazu tylko części matrycy światłoczułej i zapisanie tego zmniejszonego obrazu na karcie pamięci. A więc zapisany zostaje fragment obrazu, który aparat może zarejestrować bez uaktywnienia tej funkcji. Ten pomniejszony obraz będzie oglądany na całym ekranie naszego aparatu, na monitorze komputera, czy ekranie telewizora. Oglądając na ekranie tej samej wielkości, raz obraz całej matrycy, a z zoomem cyfrowym obraz z części matrycy, otrzymujemy efekt powiększenia obrazu przypominający powiększenie uzyskane poprzez wydłużenie ogniskowej obiektywu, czyli poprzez zoom optyczny. To dokładnie to samo co rozciąganie obrazu oglądanego na ekranie komputera programem graficznym. Na ekran rzutujemy coraz mniejszy fragment obrazu, więc jego elementy są coraz większe w stosunku do rozmiarów ekranu. Ale każdy kolejny skok powiększenia daje obraz coraz to gorszej jakości. Łatwo to sprawdzić korzystając z dowolnego programu do oglądania zdjęć. Zoom cyfrowy jest jednak czymś znacznie gorszym od powiększania zdjęcia w komputerze.

W tym drugim przypadku oryginalny, duży obraz jest zachowany i w każdej chwili możemy do niego wrócić. Stosując zoom cyfrowy zapisujemy na karcie pamięci ten zmniejszony obraz i nie ma możliwości otrzymania z tego pliku oryginalnego obrazu.

Dlatego przy zachęcam do wyłączania zoomu cyfrowego w aparacie.

Zdjęcia nieostre i poruszone Mamy pierwszy aparat i robimy zdjęcia. Zmorą początkujących fotoamatorów są zdjęcia nieostre i poruszone. Nie zawsze łatwo jest odróżnić zdjęcia nieostre od poruszonego. Efekt jest podobny - wszystko mniej lub więcej rozmyte na zdjęciu ale pozbycie się tego rozmycia w następnych zdjęciach wymaga poprawnej diagnozy celem rozstrzygnięcia  

Czy zdjęcie jest poruszone Czy zdjęcie jest nieostre

W najgorszym przypadku możemy mieć zdjęcie i nieostre i poruszone. Ale rozpatrzymy te prostsze przypadki.

Zdjęcie nieostre Zdjęcie nieostre, to zdjęcie wykonane przy źle nastawionej odległości. Fotografujemy kwiat będący w odległości 2,0 m od aparatu. Z różnych powodów (wymienimy je dalej) odległość ustawiona za pomocą obiektywu wynosi 0,4 m. Wszystkie elementy na zdjęciu są rozmyte. Bardzo "mocno nieostre" zdjęcie prezentujemy jako Zdjęcie 1.

12

Warsztaty Fotografii Terenowej. Pracownia Antropologii Audiowizualnej IEiAK UAM w Poznaniu

Zdjęcie 1. Odległość kwiatów od aparatu około 2 m, ostrość aparatu ustawiona na około 0,3 m. Zdjęcie wykonane z lampą błyskową, nie jest więc poruszone.

Różnica między odległością rzeczywistą fotografowanego obiektu a odległością ustawioną w aparacie może wynikać z kilku różnych przyczyn.

1. Błędne ustawienie ostrości przez fotografa, jeżeli aparat ma możliwość ustawiania ręcznego i zostało ono wykorzystane dla zrobienia zdjęcia.

2. Błąd w zadziałaniu automatycznego ustawiania ostrości - autofokusa.

Przyczyna 1. jest jasna i nie Złe zadziałanie autofokusa może mieć różne przyczyny.

wymaga

komentarzy.

Robimy zdjęcie przy bardzo słabym oświetleniu. Mechanizm autofokusa nie zadziałał.

1. Ostrość została ustawiona na element inny, niż główny obiekt naszego zainteresowania.

2. Fotografujemy prostym kompaktem jezioro z łódka na środku. Główne krawędzie rozdzielające obszary jasne i ciemne są poziome a proste kompakty ustawiają ostrość wykorzystując różnice jasności wzdłuż kierunków pionowych.

Przyczyna 1. i 3. zdarza się w prostych kompaktach, choć może się przytrafić i z dobrym aparatem. Przyczyna 2. może wystąpić w przypadku fotografowania z punktowym trybem ustawiania ostrości. W tym trybie autofokus ustawia ostrość, czyli prawidłową odległość, na elementy znajdujące się w małym obszarze, przeważnie na środku kadru. W lepszych aparatach można ten obszar przesunąć w dowolne miejsce kadru. Może też wystąpić w dowolnym trybie ustawiania ostrości, jeżeli obiekt fotografowany nie ma ostrych, wyraźnych krawędzi a maja go obiekty w innej odległości. Zdjęcie w przypadku 2. jest ostre ale nie w tych miejscach, które były dla fotografa głównym celem.

13

Warsztaty Fotografii Terenowej. Pracownia Antropologii Audiowizualnej IEiAK UAM w Poznaniu

Zdjęcia poruszone Za zdjęcie poruszone uważa się zdjęcie wykonane z tak długim czasem otwarcia migawki, że w trakcie naświetlania matrycy (filmu w aparacie analogowym) aparat trzymany w ręce zdążył przyjąć kilka położeń w wyniku drgań rąk. Przykładem zdjęcia poruszonego jest poniższe zdjęcie 2.

2: Typowe zdjęcie poruszone wykonane ze zbyt długim czasem otwarcia migawki.

Na zdjęciu 2 można zauważyć podwójne kontury brzegów doniczek. Czas otwarcia migawki był 2,5 s. Efekt podwójnych konturów jest wynikiem znacznego drgnięcia aparatu mniej więcej w połowie czasu naświetlania.

Czasy zapewniające nieporuszone zdjęcie, to czasy krótsze niż 1/30 s. Czas ten zależy od długości ogniskowej obiektywu ustawionej dla danego zdjęcia. Przyjmuje się, że powinien on być krótszy niż odwrotność długości ogniskowej (równoważnej dla formatu 35mm) wyrażona w sekundach. Przykładowo  

Ogniskowa 50 mm - czas otwarcia migawki < 1/50 s Ogniskowa 200 mm - czas otwarcia migawki < 1/200 s

Czas ten może być nieco dłuższy, jeżeli aparat posiada stabilizację drgań optyczną lub realizowaną poprzez przesuwania matrycy zsynchronizowane z drganiami aparatu. Producenci aparatów podają, że stabilizacja drgań pozwala wydłużyć ten czas o 2 a nawet 3 stopnie. Jeden stopień to DWUKROTNA zmiana czasu otwarcia migawki. A więc ze stabilizacją drgań możemy   

Zamiast 1/50 s ustawić 1/25 s Zamiast 1/200 s ustawić 1/100 s itd.

14

Warsztaty Fotografii Terenowej. Pracownia Antropologii Audiowizualnej IEiAK UAM w Poznaniu

Gdyby zdjęcia 1. i 2. nie były opisane, nie można by tak łatwo rozstrzygnąć, które jest nieostre a które poruszone, mino, że oba efekty zostały świadomie uwypuklone przez autora. W codziennej praktyce fotografowania ani nieostrość ani poruszenie nie są zazwyczaj tak duże i stwierdzenie dlaczego obraz na zdjęciu jest rozmyty wymaga znajomości ustawień aparatu podczas wykonywania zdjęcia. Istotne są  

Długość ogniskowej (równoważna dla formatu 35 mm) Czas otwarcia migawki

Parametry te można odczytać praktycznie każdym programem graficznym do obróbki zdjęć a kupując aparat dostajemy zawsze jakiś program tego rodzaju. Jeżeli jednak nie mamy takiego programu, to w WINDOWS XP    

Klikamy prawym klawiszem myszki na nazwę pliku ze zdjęciem, Wybieramy z rozwiniętego MENU Właściwości, Klikamy na Podsumowanie Klikamy na Zaawansowane

Ta procedura pozwala odczytać jedynie czas otwarcia migawki, co jeszcze nie daje możliwości pełnej diagnozy. Jeżeli jednak czas ten będzie dłuższy niż 1/30, to na pewno jest to zdjęcie poruszone.

Fotografując aparatem cyfrowym w trybie automatycznego ustawiania ostrości, zdjęcie "rozmazane" ma bodaj 95% szans bycia zdjęciem poruszonym, gdyż złe ustawienie ostrości zdarza się bardzo rzadko.

Na koniec pokazujemy zdjęcie ostre i nieporuszone tych samych kwiatów, co na Zdjęciach 1. i 2.

Zdjęcie 3. Zdjęcie tych samych kwiatów co na zdjęciach 1. i 2. ale ostre i nieporuszone.

15

Warsztaty Fotografii Terenowej. Pracownia Antropologii Audiowizualnej IEiAK UAM w Poznaniu

Przesłona Przesłona to układ wachlarzyków odpowiednio zasłaniających i odsłaniających drogę światła do odbiornika światłoczułego. Jeśli ustawiasz na "pełną dziurę" czyli największy otwór przesłony do matrycy dociera najwięcej światła. Jeśli mniejszą, dociera mniej, ale jest uwidoczniona głębia kolorów. Czas otwarcia migawki to czas w jakim światło dociera do matrycy. Im krótszy tym zdjęcie jest bardziej "zamrożone", tzn. nie jest widoczne rozmazanie. Krótkie czasy stosujemy fotografując szybko poruszające się przedmioty, a długim nieruchome, wraz z nieruchomym aparatem (na statywie).

Przysłona lub przesłona, to liczba określająca stosunek średnicy aktualnej długości ogniskowej do otworu czynnego obiektywu. Otwór czynny obiektywu, to część obiektywu otwarta dla wpadającego światła. Jeżeli ktoś ma w domu "stary" aparat analogowy, z możliwością ręcznego ustawiania przysłony (przesłony), to patrząc w obiektyw i regulując wartość przysłony odpowiednim pierścieniem, zobaczy jak od zewnątrz "zamyka" się pierścień zmniejszający otwór czynny.

Ogniskową oznacza się literą F lub także f. Zapis wygląda tak F=105 mm, lub f=105 mm.

Dla przypomnienia, jasność obiektywu to liczba odpowiadająca całkowicie otwartemu obiektywowi. Oznaczając średnicę otworu czynnego przez D a długość ogniskowej przez F, wartość liczby f określającej przysłonę będzie  

f = F/D Z podanego wzoru wynika: im mniejsza liczba określająca przysłonę, tym więcej światła wpada do aparatu, tym większe jest nieświetlenie matrycy (lub filmu,

Z jaką przysłoną fotografować?

To zależy, jaką chcemy mieć głębię ostrości, czyli w jakim zakresie odległości od aparatu obiekty fotografowane mają być ostre. A głębia ostrości jest  

tym większa im większa jest liczba określająca przysłonę, czyli im mniejszy otwór czynny obiektywu, tym mniejsza, im dłuższa jest wartość ogniskowej.

Reguły ustawienia przysłony są jasne.  

im więcej obiektów chcemy mieć ostrych na zdjęciu, tym większą wartość przysłony (mniejszy otwór czynny) ustawiamy do zdjęcia.

A więc krajobraz, wnętrze kościoła, czy sali muzealnej, duża grupa dzieci wymaga dużej głębi.

Sytuacja odwrotna jest wówczas, gdy chcemy jeden z fotografowanych obiektów wyróżnić a inne "rozmyć", by nie rzucały się w oczy.

16

Warsztaty Fotografii Terenowej. Pracownia Antropologii Audiowizualnej IEiAK UAM w Poznaniu 

Najbardziej reprezentatywnym przykładem jest robienie portretu w plenerze, gdy nie chcemy mieć na zdjęciu wyraźnie widocznych obiektów otaczających fotografowaną osobę.

Aparaty cyfrowe mają bardzo dużą głębię ostrości.

We wzorze f = F/D na wartość przesłony występuje absolutna wartość ogniskowej a nie ta przeliczona dla formatu 35mmWartości ogniskowej aparatów cyfrowych (poza pełnoformatowymi lustrzankami) są bardzo małe, rzędu kilku do kilkudziesięciu milimetrów i dlatego głębia ostrości jest bardzo duża. Jeżeli w aparatach formatu 35mm trudno nieraz uzyskać odpowiednio dużą głębię ostrości, to w kompaktach cyfrowych trudno jest uzyskać małą głębię ostrości. Dopiero kompakty z zoomem 10x, czy 12x, których najdłuższa ogniskowa wynosi 60 czy 70mm, pozwalają uzyskać naprawdę małą głębie ostrości, przy ustawieniu zoomu na maksimum.

Chcąc mieć zdjęcia z małą głębią ostrości musimy fotografować z najdłuższą możliwą ogniskową Głębia ostrości jest bardzo ważnym elementem zdjęć o nieco wyższym poziomie, niż "pstrykane" dla upamiętnienia wakacji, czy imienin. Dokładniejsze rozważania o zależności głębi ostrości od   

długości ogniskowej, wartości przesłony, odległości na którą nastawiony jest aparat,

Migawka Jest to urządzenie, które zamontowane w aparacie przed matrycą (filmem) światłoczułą, zasłania ją przed światłem wpadającym przez obiektyw. W momencie robienia zdjęcia migawka odsłania matrycę na określony czas i wówczas obraz rzucany przez obiektyw jest rejestrowany przez elementy światłoczułe. Migawka wyznacza czas naświetlania elementu światłoczułego, inaczej - czas ekspozycji.

Zarówno aparaty analogowe jak i cyfrowe muszą mieć migawkę. W obydwu typach aparatów pełni ona tę samą rolę, jednak szczegóły rozwiązań technicznych mogą być zupełnie różne.

Czasy otwarcia migawki Typowe dla amatorskich aparatów cyfrowych czasy otwarcia migawki to od dziesięciotysięcznych części sekundy do kilkunastu sekund. W tańszych aparatach czas otwarcia migawki jest ustawiany automatycznie i fotograf ma bardzo ograniczony wpływ na jego wybór - jedynie poprzez ustawienie trybu zdjęć. Np. wybranie trybu "zdjęcia sportowe" będzie ustawiać możliwie najkrótszy, dla danego oświetlenia, czas otwarcia. Natomiast wybranie trybu "krajobraz" - czas możliwie najdłuższy a za to zmniejszy otwór przesłony.

17

Warsztaty Fotografii Terenowej. Pracownia Antropologii Audiowizualnej IEiAK UAM w Poznaniu

Opóźnienie otwierania migawki Funkcja migawki jest identyczna w aparatach analogowych i cyfrowych. Jest jednak bardzo istotna różnica podczas robienia zdjęcia. W aparacie analogowym zdjęcie jest wykonane w momencie naciśnięcia przycisku migawki. W aparacie cyfrowym, głównie ze względu na inną zasadę działania migawki, jest wyraźne opóźnienie między naciśnięciem "spustu" w aparacie a momentem zadziałania migawki, czyli momentem zarejestrowania obrazu na matrycy. Fotografując obiekty szybko poruszające się, ze zdziwieniem stwierdzamy, że nie mamy w kadrze samochodu, który był przecież widoczny w momencie naciskania przycisku aparatu. W tanich aparatach cyfrowych to opóźnienie jest rzędu 0,2 do 0,3 s i jest bardzo denerwujące, szczególnie jeżeli nie pamiętamy o jego występowaniu. W droższych aparatach jest rzędu 0,1 s ale i takie opóźnienie może nam zepsuć zdjęcie, tzn. możemy nie sfotografować tego, co zamierzaliśmy.

Wyznaczanie ekspozycji W lustrzankach pomiar natężenie światła wpadającego do aparatu dokonywany jest na osobnej matrycy światłoczułej, na którą rzutowany jest obraz wytworzony przez obiektyw. Taki system zapewnia większą szybkość pomiaru a odpowiednia konstrukcja tej dodatkowej matrycy jak i program zarządzający pomiarem światła daje bardzo dużą dokładność pomiaru we wszystkich dostępnych trybach pomiaru i ustawiania wartości   

PRZYSŁONY CZASU OTWARCIA MIGAWKI WARTOŚCI ISO

Najbardziej zawodowym pojęciem jest wartość ekspozycji, czyli czas otwarcia migawki i wartość przysłony, natomiast czas naświetlania to to samo co czas otwarcia migawki. Czas otwarcia migawki to czas w czasie którego dociera światło do matrycy. Polega to na tym że matryca odbiera przez jakiś czas światło. Im dłuższy czas otwarcia migawki tym więcej dociera światła, im krótszy tym mniej. Robiąc zdjęcia z długimi czasami naświetlania (otwarcia migawki) musimy ustabilizować aparat i obiekt, tak aby nie wystąpiło na zdjęciu poruszenie. Robiąc zdjęcia ruchomych obiektów z długimi czasami zawsze będą poruszone i rozmyte. W słoneczny dzień nie potrzeba długich czasów ponieważ słońce, nawet przez chmury dostarcza odpowiednią ilość światła. Długie czasy naświetlania (otwarcia migawki) stosuje się np. do zdjęć nocnych nieruchomych obiektów, na sztywnej powierzchni, np. statyw lub poduszeczka z piaskiem.

18

Warsztaty Fotografii Terenowej. Pracownia Antropologii Audiowizualnej IEiAK UAM w Poznaniu

czas 1/6 sekundy - bez wspomagania lampÄ&#x2026;

czas 15 sekund

19

Warsztaty Fotografii Terenowej. Pracownia Antropologii Audiowizualnej IEiAK UAM w Poznaniu

czas 30 sekund, widać że zdjęcie jest najjaśniejsze

czas 1/40 sekundy lampa błyskowa +2EV

[

20

Warsztaty Fotografii Terenowej. Pracownia Antropologii Audiowizualnej IEiAK UAM w Poznaniu czas 30 sekund, wspomaganie lampą

czas 30 sekund bez lampy

Ekspozycja to ilość światła docierającego do matrycy w trakcie zwolnienia migawki.

Wyższe EXPOSURE tym większa jest przesłona - mniejsza głębia kolorów.

Niższe EXPOSURE tym mniejsza jest przesłona - większa głębia kolorów (głębokie, ładne kolory). Obsługujesz się go w następujący w ten sposób: w bardzo dobrych warunkach oświetleniowych (słoneczny dzień, studio fotograficzne) możesz dać niższe exposure, a w słabych możesz dać wyższe, aby uzyskać jaśniejsze zdjęcie.

Obiektu nie a się naświetlić, lecz jego obraz odbierany w matrycy. Aby naświetlić odpowiednio zdjęcie należy wybrać długi czas naświetlania i usztywnić aparat żeby nie drgał oraz fotografować nieruchomy obiekt. Niestety przy długich czasach nie da się fotografować ruchomych obiektów, ale pomocne jest przy tym ISO (światłoczułość).

21

Warsztaty Fotografii Terenowej. Pracownia Antropologii Audiowizualnej IEiAK UAM w Poznaniu

W naświetlaniu zdjęć są 2 drogi: 1. Dobra jakość zdjęcia - mała przesłona (większa głębia kolorów), umiarkowanie niskie ISO, długi czas otwarcia migawki. Zdjęcia nieruchomych obiektów robionych z nieruchomego aparatu.

2. Gorsza jakość zdjęcia - duża przesłona (mniejsza głębia kolorów), wysokie ISO (pojawiają się szumy), krótki czas otwarcia migawki. Zdjęcia ruchomych obiektów w słabych warunkach oświetleniowych.

ISO (światłoczułość), a dokładniej jej liczba reprezentuje podatność matrycy na promienie świetlne. Im większe ISO tym większe są generowane szumy.

Powinno używać się ISO w miarę jak najmniejszego, tzn. aby nie uzyskiwać niepotrzebnie szumów. Wysokie ISO używamy w gorszych warunkach oświetleniowych (bez lampy), gdy nie możemy użyć statywu lub obiekty poruszają się.

22