Arcana 09 2015

www.esri.pl

m a g a z y n

d l a

u ż y t k o w n i k ó w

o p r o g r a m o w a n i a Esri

jesień 2015

issn: 2083-9286

GIS w biznesie

Zróżnicowanie formatów centrów handlowych a zastosowania GIS-u

09

Spis treści

t numeru temaTrendy

GIS w biznesie

Analiza danych z aspektem przestrzennym – GIS w budowaniu przewagi konkurencyjnej...................................................................................6 Zróżnicowanie formatów centrów handlowych a zastosowania GIS-u................................9 Trochę wody dla ochłody...................................................................................................................... 12 Bank of America – spojrzenie w przyszłość dzięki GIS-owi..................................................... 15 JoinAddress – geokodowanie jako podstawa analiz geomarketingowych..................... 17

GIS Wiadomości.............................................................................................................5

Location Analytics - przestrzenna analityka biznesowa

GIS Technologia

18

Location Analytics - przestrzenna analityka biznesowa .................................................. 18 Lubelskie hotspoty na mapie....................................................................................................... 21 Otwarte standardy zapisu danych geograficznych a ArcGIS........................................... 24

GIS Dobre praktyki GIS w pracy konsultanta ds. ochrony środowiska................................................................ 27 Śląska przyroda on-line.................................................................................................................. 30 Kampus Politechniki Wrocławskiej na narzędziach WebApp Builder........................... 34

GIS Rekreacja Z pasji do roweru – projekt 80 Rowerów.................................................................................. 38

GIS Wydarzenia Takich map na Przystanku Woodstock jeszcze nie było.................................................... 42 Wydarzenia..........................................................................................................................................44

GIS Felieton Jak GIS zmienia biznes .......................................................................................................................... 45

30 38

Śląska przyroda on-line Z pasji do roweru – projekt 80 Rowerów

42

Takich map na Przystanku Woodstock jeszcze nie było!

ArcanaGIS Magazyn dla użytkowników oprogramowania esri

jesień 2015, nr 17 Redaktor naczelna:

Agnieszka Kalinowska-Szymczak

Zespół redakcyjny: Marek Bogobowicz Jacek Domański Tomasz Letmański

Korekta merytoryczna: Marek Bogobowicz Jacek Domański

Konsultacja kartograficzna: Tomasz Letmański

Korekta stylistyczna: Marta Kordys-Tomaszewska

Od redaktor naczelnej Drodzy Czytelnicy!

Dynamicznie rozwijający się rynek wymusza na firmach zmianę strategii zarządzania, szukanie oszczędności oraz nowych sposobów zdobycia przewagi konkurencyjnej i pozyskiwania nowych klientów. Do niedawna analizy biznesowe kojarzyły się z ogromem zestawień tabelarycznych, wykresów i diagramów. Tymczasem prawie każda z informacji zawartych w tabelach ma aspekt przestrzenny, pozwalający na jednoznaczne Agnieszka Kalinowska-Szymczak zlokalizowanie jej w przestrzeni geograficznej. Dlatego w analizach biznesowych coraz powszechniej wykorzystywana jest technologia GIS, umożliwiająca połączenie danych tabelarycznych i przestrzennych, a finalnie – pełniejszą interpretację danego zjawiska oraz ujawnienie niewidocznych dotąd relacji.

Opracowanie graficzne: Magdalena Ścierska

Druk: Drukarnia Archidiecezjalna

Wydawca:

Kontakt: „Arcana GIS” ul. Bonifraterska 17 00-203 Warszawa tel. (+48) 22 390 47 00 arcanagis@esri.pl

W tym numerze „Arcanów GIS” przeczytają Państwo o zastosowaniu systemów informacji geograficznej w budowaniu przewagi konkurencyjnej, o ich wykorzystaniu w pracach nad zróżnicowaniem formatów centrów handlowych oraz o przestrzennej analityce biznesowej.

Ponadto czekają na Państwa projekt 80 Rowerów i mapy, jakich jeszcze nie było na Przystanku Woodstock. Życzę przyjemnej lektury!

Znajdziesz nas także na:

Wszelkie prawa zastrzeżone. Żaden z utworów zawartych w czasopiśmie (w całości ani w części) nie może być bez pisemnej zgody Esri Polska Sp. z o.o. wykorzystany lub użyty na jakimkolwiek polu eksploatacji, w tym nie może być w jakikolwiek sposób powielany ani rozpowszechniany (w tym w formie elektronicznej, przez digitalizację, przez publikację i rozpowszechnianie w Internecie).

Wykorzystanie utworów bez zgody podlega odpowiedzialności prawnej.

W celu zgodnego z prawem wykorzystania materiałów prosimy o przesyłanie zapytań na adres: arcanagis@esri.pl Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych oraz zastrzega sobie prawo do skracania i adiustacji tych tekstów oraz zmiany ich tytułów.

Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam, ogłoszeń i tekstów sponsorowanych.

Wszelkie znaki firmowe i towarowe oraz zrzuty ekranowe zostały użyte wyłącznie w celach informacyjnych.

ArcanaGIS jesień 2015

Zapraszamy do bezpłatnej prenumeraty!

Jeśli nie zapisali się jeszcze Państwo na darmową prenumeratę kwartalnika „Arcana GIS”, zachęcamy do odwiedzenia strony

www.esri.pl i wypełnienia formularza zgłoszenia.

Kolejny numer już w grudniu!

GIS Wiadomości

Wiadomości Trzy polskie instytucje ArcGIS Earth – nowe narzêdzie Esri do wizualizacji i przegl¹dania danych 3D z nagrodą SAG Jak co roku w trakcie Międzynarodowej Konferencji Użytkowników Oprogramowania Esri w San Diego rozstrzygnięto konkurs SAG (Special Achievement in GIS Awards) na najlepsze wykorzystanie technologii GIS. W 2015 roku firma Esri uhonorowała tą nagrodą 173 organizacje z całego świata, w tym aż trzy z Polski.

Podczas tegorocznej konferencji polski akcent był szczególnie wyrazisty. Za skuteczne wykorzystanie GIS-u w swojej działalności kapituła SAG nagrodziła trzy instytucje:

• Główny Urząd Geodezji i Kartografii (GUGiK) za rozwój serwisu Geoportal 2, • Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej (BULiGL) za budowę Banku Danych o Lasach, • Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego (UMWD) za opracowanie portali miejskich i rozwój dotychczasowych rozwiązań GIS. Projekty zostały docenione za innowacyjne w skali kraju wykorzystanie systemów informacji geograficznej do budowy rozwiązań, które wspierają działania nie tylko administracji lokalnej i centralnej, lecz także służą całemu społeczeństwu.

Pod koniec roku 2015 Esri planuje udostępnić aplikację ArcGIS Earth, która rozszerzy funkcjonalność obecnych rozwiązań stosowanych do wizualizacji 3D. Nowe narzędzie ma wykorzystywać łatwy w użyciu interfejs i uzupełnić rozwiązanie ArcGIS 3D Pro i Scene Viewer, co pozwoli na jeszcze efektywniejszą pracę z danymi geoprzestrzennymi. ArcGIS Earth będzie stanowić alternatywę dla rozwiązania Google Earth Enterprise, dla którego wsparcie programistyczne Google zostanie wstrzymane z końcem roku.

Użytkownicy, którzy potrzebują błyskawicznego dostępu do plików KML, a także własnych i otwartych standardów GIS, będą mogli szybko uruchomić aplikację, przejrzeć dane i podzielić się informacją, pracując w znanym sobie środowisku.

ArcGIS Earth będzie mógł być wykorzystany do przeglądania danych 2D i 3D, obrazów i innych informacji zapisanych w plikach KML, Shapefile i CSV. Osoby spoza firmowej sieci będą miały dostęp do danych z aplikacji ArcGIS Online, włącznie z mapami bazowymi (basemaps) i danymi udostępnianymi publicznie przez innych użytkowników. W obrębie sieci firmowej pracownicy będą mogli tworzyć własne mapy bazowe i usługi, przeglądane za pośrednictwem ArcGIS Earth i innych aplikacji Esri, a także dzielić się danymi prywatnie, w obrębie grup w organizacji.

ArcGIS Earth jest częścią oferty Esri skierowanej do klientów i partnerów Google, którzy zastanawiają się nad przeniesieniem się na platformę Esri.

Smart Mapping W marcu tego roku w zaktualizowanej wersji ArcGIS Online i w wersji 10.3.1 Portal for ArcGIS udostępniono nową funkcję w zakresie tworzenia map – Smart Mapping.

Smart Mapping znacznie ułatwia i przyspiesza proces opracowywania mapy oraz sugeruje najlepszy sposób przedstawienia danych. Intuicyjny interfejs umożliwia sprawną i efektywną konfigurację udostępniania publicznego aplikacji.

W przeglądarce mapy można korzystać z funkcji Smart Mapping na dwa sposoby: podczas tworzenia nowej mapy z pliku CSV, TXT czy GPX lub z menu warstwy przez wybór opcji Zmień styl.

www.esri.pl

tematnumeru

Analiza danych z aspektem przestrzennym

– GIS w budowaniu przewagi konkurencyjnej Karol Sawicki Esri Polska

Niezależnie od wykonywanych zadań wszyscy doświadczamy wciąż rosnącego napływu informacji. Jak wykorzystać te informacje i usprawnić metody analizy danych w celu uzyskania przewagi konkurencyjnej?

Firmy, którym zależy na efektywnej analizie danych biznesowych, zbudowały swoje kompetencje analityczne na bazie systemów Business Intelligence (BI). Pozwalają one na sięgnięcie do zasobów danych biznesowych w celu usprawnienia procesu podejmowania decyzji. Wielką zaletą BI jest możliwość inteligentnego łączenia różnych informacji, realizacji ich wieloczynnikowej analizy oraz wielostronnej prezentacji.

Zagadnienia, którymi zajmuje się Business Intelligence, obejmują: 1) odkrywanie wiedzy, 2) wielowymiarową analizę danych, 3) prognozowanie, 4) wizualizację danych, 5) zarządzenie wiedzą, 6) tworzenie baz i hurtowni danych oraz zarządzanie nimi.

Zakres tych zagadnień jest szeroki, dzięki czemu BI wspomaga zarządzanie przedsiębiorstwem, podpowiadając kierunki działania. Co można jeszcze zrobić, aby firma czy organizacja stały się skuteczniejsze i efektywniejsze przy wykorzystaniu obecnych atutów?

ArcanaGIS jesień 2015

Dane biznesowe zawierają w większości informację określającą ich lokalizację. Zawarta jest ona w danych i odpowiada na pytanie: gdzie? Są to dane dotyczące transakcji, klientów, zasobów, konkurencji, potencjału rynku, reklamacji, działań serwisowych czy logistyki. Te działania, miejsca i usługi mają swój ślad w przestrzeni, np. adres, nazwę miejscowości, dzielnicy, gminy, kod pocztowy czy współrzędne geograficzne.

Rozwiązania GIS pozwalają na wykorzystanie tego ogromnego potencjału. Co ważne, GIS nie jest alternatywnym elementem naszego systemu pracy (ang. workflow), ale istotnym rozszerzeniem pozwalającym na uzyskanie przewagi przez wykorzystanie lokalizacji. Oto kilka przykładowych wyzwań dla rozwiązań GIS. 1. Dopasowanie lokalizacji oddziału do preferencji otoczenia (grupa docelowa, konkurencja, zmiany planów zagospodarowania).

2. Określenie poziomu ryzyka na danym obszarze dla planowanych działań lub występujących tam klientów i transakcji.

3. Określenie udziału w mikrorynkach i optymalizacja działań firmy.

4. Monitorowanie i optymalizacja czasów i kosztów dostaw, obsługi klienta, dostarczania usług.

tnumeru temaTrendy Z zagadnieniem lokalizacji spotykamy się na co dzień. Faktem potwierdzającym jej znaczenie w dzisiejszym świecie jest odsetek użytkowników Internetu korzystających z aplikacji mapowych. Stanowią oni prawie 90 proc. ogółu użytkowników*.

W codziennym życiu używamy lokalizacji, ponieważ daje to nam wyraźne korzyści. Ten trend warto również wykorzystać w działalności biznesowej.

Dotychczasowy scenariusz pracy na danych biznesowych z elementami lokalizacji jest realizowany najczęściej z użyciem oprogramowania desktopowego. Specjaliści GIS łączą dane biznesowe z mapą, analizują je i wizualizują. Przykładowe dane używane w tym procesie to lokalizacje oddziałów, transakcje klienckie, dane o reklamacjach. W wyniku prowadzonych analiz powstają np. mapy potencjału rynku z uwzględnieniem transakcji za ostatnie kwartały, optymalizacja tras dostaw i regionów sprzedażowych itp. Wyniki analiz trafiają w postaci „produktów informacyjnych” do osób bezpośrednio zainteresowanych. Takie podejście jest realizowane od wielu lat i ma wiele ograniczeń wynikających z przystosowania do innych niż obecne realiów.

W stosowanym obecnie zarządzaniu przez projekty ograniczone są czas, budżet i zasoby. Wymusza to efektywne zarządzanie zasobami, bez konieczności sięgania po specjalistów wąskich dziedzin, często spoza organizacji. W takim podejściu pomocne okazują się rozwiązania stanowiące uzupełnienie używanych narzędzi (Systemy Biurowe, Business Intelligence, Customer Relationship Management), które jednocześnie są otwarte na dowolne źródła danych i pozwalają na współpracę w czasie rzeczywistym w ramach szerokiego zespołu, niezależnie od miejsca działania jego członków czy stosowanych narzędzi.

Systemy GIS wychodzą naprzeciw dzisiejszym wymaganiom rynku. Nowa forma lekkich narzędzi, dostępnych przez przeglądarkę internetową lub dowolne urządzenie, pozwala na spełnienie wymagań działania w realiach projektu.

no aktualnych, jak i historycznych danych, umożliwiając odnalezienie trendu dla wybranego obszaru. W tym przypadku dzięki możliwości zebrania tysięcy zdarzeń na jednej mapie uzyskujemy istotną przewagę konkurencyjną.

Analizy przestrzenne umożliwiają skorzystanie z efektu crowdsourcingu.

Podczas gdy pojedynczy post na Twitterze czy Facebooku może nie być istotny, to już wiele postów pokazanych na mapie, w lokalizacji odnoszącej się do określonego działania (eventu, akcji marketingowej, nowej lokalizacji oddziału firmy, zagrożenia, ewakuacji, przerwy w dostawie prądu), stanowi niezwykle cenną informację, ponieważ pochodzi z najlepszego źródła, czyli od uczestników danego zdarzenia.

Wizualizacja tych danych w formie klastrów, hotspotów czy mapy skupień daje wyobrażenie o częstotliwości „doniesień” dotyczących danego wydarzenia w powiązaniu z analizowanym obszarem. Może to pomóc w alokacji zasobów na tych obszarach, które najbardziej potrzebują pomocy, czy też wpłynąć na strategię marketingową.

Raporty mogą być filtrowane według daty, aby ujawnić codzienne trendy.

Przykładowym wyzwaniem dla analiz lokalizacyjnych jest optymalizacja rozmieszczenia placówek sieci. Zadanie takie może być zrealizowane przez zespół projektowy złożony z pracowników firmy. W skład zespołu wchodzą analityk biznesowy, specjalista GIS oraz użytkownicy biznesowi z działu marketingu, ekspansji oraz sprzedaży. Każdy z członków zespołu ma dostęp do platformy analiz lokalizacyjnych za pośrednictwem przeglądarki internetowej. Członkowie zespołu przeszli e-szkolenie podstawowe w zakresie korzystania z np. ArcGIS Online – GIS w przeglądarce. W trakcie realizacji zadania analityk biznesowy przenosi dane z istniejącego systemu BI na mapę, korzystając z dodatku platformy lokalizacyjnej.

Utworzona mapa zawiera: 1) lokalizację oddziałów firmy, 2) przypisanie informacji o transakcjach (wartości i rodzaje transakcji) naszych klientów do danego oddziału.

Praca, którą wykonał analityk biznesowy, została zapisana i udostępniona pozostałym członkom zespołu projektowego.

Rozwiązania GIS, jak żadne inne, pozwalają na analizę dużej liczby informacji w czasie rzeczywistym na ekranie dowolnego urządzenia. Dzieje się tak dzięki możliwościom wizualizacji informacji pochodzących z wielu źródeł na dynamicznej warstwie mapy. Sięgnięcie do dowolnej liczby informacji, zwizualizowanej w formie np. mapy skupień, pozwala na uwidocznienie tendencji, zagrożeń czy szans w skali kraju, Europy lub świata.

Weźmy pod uwagę branżę ubezpieczeniową, w której należy dbać o rentowność produktów i zadowolenie klientów. Aby mieć możliwość sprawdzania na bieżąco zagrożeń, takich jak pożary, kradzieże, susze, burze, powodzie, możemy przygotować jedną mapę dla całego rynku. Dzięki niej można zwizualizować największe skupiska tych wydarzeń. Porównanie ich z lokalizacją klientów (zawartych polis ubezpieczeniowych) pozwala uruchomić działania takie jak powiadamianie klientów o zagrożeniach, zmiana strategii sprzedaży czy kreowanie nowych produktów rynkowych. Co istotne, GIS pozwoli nam na analizowanie zarów*) Google Maps.

Rys. 1. Dodatek Esri Maps for Excel

Następnie zespół sprzedaży i marketingu wzbogaca mapę o informacje dotyczące konkurencji. Lista konkurencyjnych placówek, zapisana w formacie Excel, jest za pomocą wtyczki Esri Maps for Excel wczytywana do bazy i geokodowana . Pracownik działu sprzedaży dodaje do mapy warstwę rejonów sprzedaży obowiązujących w firmie.

Proces ustalania współrzędnych geograficznych na podstawie danych o charakterze lokalizacyjnym, np. kodu pocztowego, ulicy i miasta.

www.esri.pl

tematnumeru Baza danych zawierająca te wszystkie informacje umożliwia prowadzenie analiz wspomagających realizację zadania. Pracownicy działu marketingu, korzystając z danych socjoekonomicznych i demograficznych, selekcjonują grupy klientów docelowych, analizując ich przedziały wiekowe, dochody, wydatki w określonej kategorii czy wybrane cechy stylu życia. Po zdefiniowaniu grupy klientów docelowych mapa zostaje uzupełniona informacjami o miejscach występowania ich największych skupisk. Dane te prezentowane są w postaci mapy skupień .

Rys. 3. Wizualizacja wyniku analizy Location allocation wskazująca najlepszą lokalizację spośród proponowanych

Do realizacji zadania można zaprosić specjalistę GIS, który na potrzeby zespołu zbuduje i udostępni model analizy uwzględniający specyficzne wymagania. Specjalista, korzystając z narzędzia Model Builder , może sprostać określonym wymaganiom zespołu, tworząc model indywidualnego procesu biznesowego. Po udostępnieniu modelu użytkownicy biznesowi mogą do niego sięgać przez GIS za pośrednictwem przeglądarki internetowej.

Rys. 2. Poszukiwanie grupy docelowej na pomocą Business Analyst Online

Mapa może być wzbogacona informacjami o planowanej rozbudowie osiedli mieszkaniowych w najbliższych latach. Wzięcie pod uwagę takich informacji pozwoli uwzględnić mieszkańców tych osiedli w tworzeniu planu rozwoju sieci oddziałów firmy.

Tak stworzona mapa pozwala wykonać analizy przestrzenne , których wynikiem są najatrakcyjniejsze miejsca na lokalizację nowych oddziałów firmy oraz sugestie dotyczące zmian lokalizacji obecnych placówek.

W ten sposób powstał produkt informacyjny Mapa optymalizacji oddziałów na lata 2015–2020. Na bazie tej mapy zespół projektowy może szybko stworzyć produkty pochodne, przeznaczone dla innych pracowników firmy. Są to np.: 1) aplikacja mobilna pozwalająca pracownikom terenowym na zweryfikowanie wskazanych optymalnych pozycji nowych placówek z możliwością wykonania i przesłania zdjęć, określenia lokalizacji, wykonania notatek, które później posłużą do głębszej analizy; 2) interaktywna prezentacja wyników analizy przeznaczona dla menedżerów; 3) mapa uzupełniająca komunikat na stronie WWW, kierowany do klientów, pracowników, prasy, mówiący o planach ekspansji sieci firmy; 4) interaktywna prezentacja wyników analizy informująca o planowanych zmianach i ich konsekwencjach finansowych, kierowana do akcjonariuszy.

Za pomocą mapy skupień można obliczyć i wyświetlić względną gęstość punktów na mapie w postaci płynnych przejść kolorów od chłodnych (niska gęstość punktów) do gorących (wiele punktów).

Analiza Location allocation ma za zadanie pomóc w rozwiązaniu siedmiu rodzajów problemów.

Należą do nich: minimalizacja impedancji, maksymalizacja pokrycia, maksymalizacja zasięgu, minimalizowanie oddziałów, maksymalizacja frekwencji, maksymalizacja udziału w rynku, określenie udział w rynku.

ArcanaGIS jesień 2015

Rys. 4. Budowa modelu w oprogramowaniu ArcGIS Desktop

Uwzględnienie lokalizacji i wykorzystanie tych narzędzi GIS w powyższym scenariuszu ma wiele zalet, takich jak: możliwość skorzystania z kompetencji wielu działów, minimalizacja wykorzystania specjalistów GIS / IT, utworzenie produktu informacyjnego zarówno dla menedżerów i zarządu, jak i klientów oraz skrócenie czasu wykonywania zadania w porównaniu do metod tradycyjnych.

Platforma ArcGIS skutecznie i efektywnie wspiera pracę w organizacjach, niezależnie od liczby i charakteru uczestników ich ekosystemów.

Kluczowe są możliwość szybkiej implementacji platformy oraz integracja z posiadanymi bazami danych. Tworzenie produktów informacyjnych to również budowa aplikacji w przeglądarce internetowej z użyciem WebAppbuildera , gdzie w ciągu kilku minut decydujemy, co, jak i komu będzie udostępnione oraz w jakie funkcje będzie wyposażona tworzona aplikacja. Cały proces odbywa się bez konieczności programowania.

Zmiany, które następują wokół nas, nabrały niespotykanej dynamiki, co sprawia, że konieczne jest sięgniecie do nowoczesnych rozwiązań, pozwalających budować modele oraz prognozy w czasie krótszym, niż działo się to dotychczas.

ModelBuilder to program służący do tworzenia, edycji i zarządzania modelami. Modelami nazywamy przepływy pracy, łączące ze sobą sekwencje narzędzi geoprzestrzennych, źródeł danych i innych narzędzi. ModelBuilder wspomaga wynik końcowy zestawem narzędzi i danych znajdujących się w modelu, może być również traktowany jako język programowania.

Funkcja dostępna w ramach Platformy ArcGIS, która stanowi podstawę do tworzenia aplikacji internetowych w ArcGIS. Pozwala na tworzenie dedykowanych aplikacji na dowolne urządzenia.

tnumeru temaTrendy

Zró¿nicowanie formatów centrów handlowych

a zastosowania GIS-u Mateusz Migut Polska Rada Centrów Handlowych

Rynek centrów handlowych w Polsce przeżywa w ostatnich latach nieustanny wzrost. Wraz z nasyceniem nowoczesną powierzchnią handlową wśród inwestorów i zarządców centrów handlowych zwiększa się świadomość potrzeby stosowania narzędzi pozwalających na optymalizację decyzji dotyczących budowy i rozbudowy obiektów handlowych, a także prowadzenia kampanii marketingowych skierowanych do odpowiednich grup klientów. Menedżerowie ds. rozwoju i ekspansji w sieciach handlowych (będących najemcami lokali w centrach handlowych) również coraz chętniej korzystają z różnych źródeł danych przy podejmowaniu decyzji o umiejscowieniu i metrażu nowych placówek. Polska Rada Centrów Handlowych, największa w Polsce organizacja skupiająca firmy związane

z branżą centrów oraz ulic handlowych, stara się promować wśród swoich członków nowoczesne rozwiązania geomarketingowe oraz kompleksową analitykę opartą na synergii danych. Kluczowym wyzwaniem w takich analizach jest jednak wszechstronne i wnikliwe uwzględnienie różnych pozycji względem konkurencji, podyktowanych specyfiką formatów poszczególnych centrów handlowych

Centra handlowe i parki handlowe – rozwój dominujących formatów W ciągu ostatnich 10 lat rynek centrów handlowych w Polsce wzrósł niemal dwukrotnie – roczna średnia podaż nowej powierzchni handlowej w latach 2005–2014 wynosiła ok. 0,5 mln m². W miarę jak rynek dojrzewał, przechodził kolejne fazy rozwoju. Najpierw, głównie na obrzeżach wielkich miast, powstawały hipermarkety

Rynek centrów handlowych w Polsce obejmuje ponad 450 wielkopowierzchniowych, nowoczesnych obiektów handlowych. Łącznie to ponad 10,5 mln m² powierzchni i ok. 26 tys. lokali handlowych i usługowych. Do wyróżników centrów handlowych (w szerokim rozumieniu) należą: spójne zarządzanie obiektem (w kwestii wynajmu, marketingu, utrzymania nieruchomości itd.); spójna struktura architektoniczna (jeden budynek lub zespół podobnych do siebie budynków, wspólny parking itd.); co najmniej 5 tys. m² powierzchni handlowej i usługowej (GLA – gross leasable area); znaczący udział najemców sieciowych; w większości obiektów obecność „kluczowego” najemcy (tzw. anchor tenant, np. hipermarket / supermarket, kino itp.).

Rynek centrów handlowych w Polsce Zgodnie ze standardami definicyjnymi ICSC (Międzynarodowa Rada Centrów Handlowych) centra handlowe klasyfikowane są jako: tradycyjne (konwencjonalne) centra handlowe – potocznie nazywane galeriami handlowymi; parki handlowe – z reguły zespoły wolnostojących budynków (stand alone) lub lokali pod wspólnym dachem, ale mających osobne wejścia ze wspólnej ulicy lub parkingu; centra wyprzedażowe (tzw. outlety), w których producenci lub sprzedawcy detaliczni sprzedają nadwyżki zapasów, końcówki kolekcji lub kolekcje posezonowe po obniżonych cenach; inne specjalistyczne (tematyczne) centra handlowe (np. budowlane / z artykułami wyposażenia wnętrz, modowe, motoryzacyjne itd.).

www.esri.pl

tematnumeru z niewielkimi pasażami handlowymi (tzw. centra handlowe pierwszej i drugiej generacji). Kolejna faza to czas wielkich, wielofunkcyjnych obiektów w sercach aglomeracji (trzecia i czwarta generacja). Jednocześnie do wielu centrów podmiejskich dobudowywano obiekty towarzyszące o komplementarnej funkcji, przekształcając je w potężne parki handlowe o regionalnym lub nawet ponadregionalnym zasięgu. Jednocześnie modernizacji poddawano wiele starszych obiektów w centrach miast (dawne domy towarowe, budynki zabytkowe i obszary pofabryczne). Kilka ostatnich lat przeniosło te trendy do mniejszych miejscowości (rys. 1.), gdzie małe centra i parki handlowe w większym stopniu odpowiadają na potrzeby lokalnych społeczności, ale też zmuszone są konkurować np. z dyskontami i wolnostojącymi supermarketami. Niemniej jednak obecnie obserwujemy wzrost zainteresowania inwestowaniem w duże i wielkie centra handlowe: do połowy 2017 roku przybędzie ponad 40 obiektów – znajdą się wśród nich centra wyjątkowe co do skali oraz specyfiki, jak flagowy projekt Apsys Polska CH Posnania (100 tys. m² GLA), Forum Radunia na obrzeżach starówki w Gdańsku oraz kilka dużych centrów w peryferyjnych dzielnicach Warszawy. Innym ciekawym trendem ostatnich lat jest budowa centrów zintegrowanych z dworcami kolejowymi, czego dobrym przykładem mogą być rozbudowana Galeria Wileńska w Warszawie, Galeria Krakowska, Poznań City Center, Galeria Katowicka czy projekt realizowany obecnie we Wrocławiu przez Unibail-Rodamco. Osobnym torem rozwijał się od początku XXI wieku rynek centrów wyprzedażowych – niemal co roku w którejś z aglomeracji powstawało jedno takie centrum. Obecnie w Polsce funkcjonuje 13 obiektów handlowych typu outlet, co czyni ten segment rynku nasyconym, ale wciąż obiecującym.

Rys. 1. Struktura podaży centrów handlowych w Polsce na koniec 1. połowy 2015 roku. w miastach poniżej 100 tys. mieszkańców (źródło: Katalog Centrów Handlowych PRCH)

W miarę postępującej konsolidacji rynku zaobserwować można, przede wszystkim ze strony międzynarodowych inwestorów i agencji zarządzających centrami handlowymi, wzrost zainteresowania szeroko zakrojonymi analizami przestrzennymi i marketin-

Polska Rada Centrów Handlowych Polska Rada Centrów Handlowych jest stowarzyszeniem not for profit, zrzeszającym ponad 200 firm i instytucji z branży nowoczesnego handlu: deweloperów, inwestorów, zarządców centrów handlowych, sieci handlowe (najemców centrów handlowych), a także firmy świadczące usługi dla branży (prawnicze, PR-owe i marketingowe, reklamowe, budowlane, architektoniczne itp.). Polska Rada Centrów Handlowych, narodowy partner International Council of Shopping Centers (ICSC), działa na terenie Polski od 2003 roku. Misją PRCH jest wspieranie rozwoju firm i profesjonalistów działających na rynku nieruchomości handlowych w Polsce poprzez organizowanie wydarzeń edukacyjnych i networkingowych, tworzenie szerokiego forum branżowego dla rozwoju kontaktów, badań i wiedzy, prowadzenie projektów badawczych i wyznaczanie standardów raportowania danych rynkowych, promocję pozytywnego wizerunku branży centrów i ulic handlowych, a także poprzez ustalanie dobrych praktyk współpracy różnych podmiotów zaangażowanych w rozwój branży centrów i ulic handlowych.

10 ArcanaGIS jesień 2015

Rys. 2. Struktura podaży centrów handlowych w Polsce na koniec 2014 roku w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców (źródło: Katalog Centrów Handlowych PRCH)

gowymi, które pozwalałyby zachować spójność pozycjonowania centrów w portfolio, zarazem trafnie odpowiadając na wyzwania związane z lokalnymi uwarunkowaniami. Grono ekspertów zrzeszonych w Polskiej Radzie Centrów Handlowych pracuje obecnie w projekcie PRCH Retail Research Forum nad usystematyzowaniem definicji i klasyfikacji nowych formatów centrów handlowych. W prowadzeniu takich analiz niewątpliwie mogłaby pomóc ustandaryzowana nomenklatura dla rynku wielkopowierzchniowych obiektów handlowych, spójna z definicjami międzynarodowymi.

Analizy stref potencjalnych klientów wobec dywersyfikacji formatów centrów handlowych Docelowa grupa klientów każdego z wymienionych rodzajów centrów rządzi się inną specyfiką. Nowoczesne analizy lokalizacyjne prowadzone dla centrów i sieci handlowych nie powinny poprzestawać ani na modelach Huffa, wyznaczających teoretycznie rozłączne strefy oddziaływania, ani na analizie siły nabywczej mieszkańców tych stref. Tradycyjne metody oszacowania strefy oddziaływania danego

tnumeru temaTrendy

Rys. 3. Zróżnicowanie formatów centrów handlowych na przykładzie aglomeracji warszawskiej (wielkość kół obrazuje GLA; źródło: Katalog Centrów Handlowych PRCH)

centrum, oparte na uśrednionych czasach dojazdu zmierzonych czy to przez badaczy, czy to pochodzące z geolokalizowanych danych zastanych w czasie rzeczywistym, często mogą okazać się niewystarczające lub wręcz zawodne. Każdy format i subformat ma inną strukturę sposobów dotarcia. Niezależnie od liczby miejsc parkingowych udostępnionych przez centrum handlowe, oczywiste jest, że obiekty położone w centrum miast będą miały większy udział ruchu pieszego lub transportu publicznego, niekoniecznie będą to jednak okoliczni mieszkańcy. Analizy oparte na danych socjodemograficznych powinny zatem wziąć pod uwagę potencjał marketingowego pozycjonowania się pod specyficzną grupę klientów (np. turystów) lub asortyment czy funkcję (np. charakterystyczny dla centrów handlowych trzeciej i czwartej generacji znaczny udział usług oraz obiektów rozrywkowych w strukturze branżowej najemców – tenant mix. Podobnie profilują się centra podmiejskie – czy to jako tzw. centra wygodnych zakupów (convenience center), tradycyjne centra o szerokim składzie najemców, czy też ponadlokalne, wyspecjalizowane centra tematyczne.

Ciekawym przypadkiem jest format centrów wyprzedażowych (outlet). Dla uchwycenia specyfiki analityki geomarketingowej w tym segmencie ważna wydaje się struktura branżowa ich najemców. O ile w tradycyjnych centrach handlowych zarówno powierzchnia, jak i liczba lokali z asortymentem modowym z reguły nie przekraczają 50 proc. (średnia dla 237 centrów z największych miast wynosi 43 proc.), o tyle w centrach outletowych stanowi ona ponad 80 proc. Ubieranie się w centrach wyprzedażowych dawno już straciło aurę „zakupów dla ubogich”, a nagromadzenie wielu markowych sklepów oferujących w bardzo okazyjnych cenach końcówki serii i „odrzuty” fabryczne skłania klientów do większych zakupów, w długich i zaplanowanych „wyprawach”.

Z tego względu centra outletowe są z reguły zlokalizowane na dalekich przedmieściach, a położenie przy głównych drogach krajowych dodatkowo nadaje im cechę makroregionalnego centrum sprofilowanych zakupów. Możliwość przemieszczania się wykraczającego znacznie poza strefę zamieszkania jest istotnym czynnikiem komplikującym w tym przypadku analizy czasu dotarcia i potencjału osób zamieszkujących dany teren (catchment).

Przyszłość w synergii danych

Ryc. 4. Lokalizacja centrów wyprzedażowych w Polsce (stan na połowę 2015 roku; źródło: Katalog Centrów Handlowych PRCH)

W miarę jak coraz więcej centrów przechodzi remodelling (rozbudowa ze zmianą funkcji), nabiera znaczenia prowadzona na bieżąco analityka geomarketingowa. Pomiar pasywny odwiedzalności centrum handlowego jest już w zasadzie standardem, a wyspecjalizowane agencje dostarczają narzędzia nie tylko zliczające klientów przy wejściach (tzw. footfall), ale też śledzące (np. poprzez otwartą dla klientów sieć Wi-Fi) ich ścieżki przemieszczania się po obiekcie, a nawet regionalizację tablic rejestracyjnych samochodów klientów. W dobie big data, rysuje się coraz jaśniej trend do łączenia tych pomiarów z danymi sprzedażowymi. Analizy takie pozwalają nie tylko na optymalizowanie grup docelowych działań marketingowych, lecz także na sprawniejszą koordynację akcji zarządców i najemców.

www.esri.pl

11

tematnumeru

Trochê wody

dla ochłody

Michał Kruczkowski Esri Polska

Jeden z największych dostawców wody mineralnej w Polsce codziennie staje przed wyzwaniem zaspokojenia spragnionych klientów. Woda jest elementarnym składnikiem naszych organizmów, a uzupełnianie jej zasobów – podstawową koniecznością.

Najczęściej czystą, zdrową wodę pozyskujemy w prosty sposób – kupując ją w sklepie. Nie zastanawiamy się nad tym, w jaki sposób się tam znalazła. Półki sklepowe nie zapełniają się jednak same. Proces dystrybucji towaru do sklepów, z pozoru prosty, w rzeczywistości jest często skomplikowanym zadaniem logistycznym. W tej sferze GIS ma wiele do powiedzenia. Istnieje jeden zasadniczy cel całego procesu logistyki – optymalizacja. Aby go osiągnąć, należy poznać odpowiedzi na następujące pytanie: jak, którędy, w jakich godzinach i dokąd przetransportować towar, aby koszty jego dostarczenia były zminimalizowane? Tu zaczyna się przygoda z GIS-em.

Określenie zadania Przestrzenne lokalizowanie miejsc, obiektów i zdarzeń jest podstawowym zadaniem GIS-u. GIS zajmuje się również wyznaczaniem optymalnych tras pomiędzy określonymi punktami. W oprogramowaniu Esri jest ono realizowane w rozszerzeniu Network Analyst. „Dzień dobry. Chciałbym, aby wytyczyli państwo trasy przejazdów dla moich przedstawicieli tak, aby przejechali oni jak najmniej kilometrów i zarazem odwiedzili wszystkich klientów” – taką prośbę usłyszała firma Esri Polska od jednego z wiodących producentów wody mineralnej w Polsce i postanowiła ją zrealizować. Tego typu zadanie wiąże się z analizą wielu czynników jednocześnie, co znacznie ją komplikuje. Przydatność wyników analizy i ich implementacja w procesie dystrybucji towarów w dużej mierze zależą od doboru analizowanych danych. Aby sprostać wymaganiom klienta, należało uwzględnić następujące wytyczne: – trasy muszą być wyznaczane dla dowolnej liczby pracowników; – trasy muszą powstawać na nowo każdego dnia, dla każdego kierowcy z osobna, z miesięcznym wyprzedzeniem; – każdy klient ma przypisaną liczbę odwiedzin w ciągu najbliższych 30 dni, wykluczając weekendy; – należy uwzględnić zarówno dostawy wody do klientów, jak i odbieranie wody od niektórych z nich, co ma duże znaczenie przy szacowaniu wielkości samochodu i jego stanu załadowania na różnych etapach trasy.

12 ArcanaGIS jesień 2015

Poza wymienionymi wyżej wytycznymi należało również uwzględnić przerwy w czasie pracy kierowców, czas załadunku, rozładunku i niejednokrotnie użycie wyspecjalizowanych pojazdów oraz niedogodności występujące na trasach przejazdu. Parametrów było wiele. Największe wyzwanie stanowiło jednak stworzenie kompleksowego narzędzia, które nie tylko pozwala na uzyskanie oczekiwanych wyników przy użyciu minimalnej liczby operacji, lecz także jest proste w obsłudze.

Dane i metodyka analizy Analizowane dane obejmowały: a) bazę sieci dróg, na których będą wyznaczane trasy; b) dane o klientach zleceniodawcy zapisane w pliku Excel; c) dane o punktach dystrybucji wody.

Przed przystąpieniem do realizacji zamówienia konieczna była obróbka danych wejściowych, co jest obowiązkowym etapem każdej analizy GIS. Informacjom zawartym w plikach .xls należało nadać postać geometryczną, a następnie uporządkować zasoby atrybutowe. Najwięcej wysiłku wymagały wyliczenia dotyczące okien czasowych. Wynikało to z faktu, że każdy sklep naszego klienta musiał być odwiedzony kilka razy w miesiącu. Wynikiem była wizualizacja dostępnych danych (rys. 1). Po ich krótkiej analizie należało dobrać właściwe narzędzie, które mogłoby poradzić

tnumeru temaTrendy

Rys. 1. Mapa centrów logistycznych, sklepów oraz sieci dróg

wyznaczeniu tras przez aplikację często okazywało się, że konieczne jest wprowadzenie niewielkich zmian, np. kolejności odwiedzin poszczególnych punktów czy przesunięcie wizyty u danego klienta na inny dzień i wprowadzenie takiej możliwości w ostatecznej aplikacji. Aby rozwiązać ten problem, rozbudowaliśmy aplikację o możliwość modyfikacji danych i ponowne wyznaczenie trasy. Klient, zgodnie z życzeniem, otrzymuje plik .xls, z którego wynika, kiedy i w jakiej kolejności poszczególni pracownicy odwiedzają konkretne sklepy, z uwzględnieniem sekwencji oraz godzin wizyt. Wyznaczone trasy mogą być ponadto prezentowane w postaci mapy na ekranach komputerów dla osób, które będą miały dostęp do wygenerowanych zasobów. Żądaną funkcjonalność analizy zamknięto w czterech modelach.

1. Wczytywanie danych.

2. Wyznaczenie trasy.

3. Modyfikacja danych i ponowne wyznaczenie tras z poprawkami.

4. Eksport danych do pliku o formacie xls / xlsx.

Wyniki najbardziej cieszą

Rys. 2. Mapa wygenerowanych tras przejazdu dla przedstawicieli handlowych

sobie z zadanym problemem. Idealnym algorytmem okazał się Vehicle Routing Problem (Problem wyznaczania tras pojazdów).

Jest to komponent rozszerzenia Network Analyst. Jako jeden z sześciu, umożliwia on wytyczanie tras przy uwzględnieniu różnych parametrów. VRP, bo tak często opisuje się go w środowisku osób zajmujących się tą problematyką, uwzględnia w analizie czynniki o charakterze logistycznym, np. czas załadunku, rozładunku, przerwy kierowców, specyfikę pojazdów, jakimi poruszają się przedstawiciele, i wiele innych.

Ponieważ w analizie wykorzystywano wiele zmiennych, proces geoprzetwarzania wymagał działania kilkunastu następujących po sobie narzędzi. W celu automatyzacji przebiegu procesu analizy zbudowano model przy użyciu ModelBuildera. Ważna kwestia dotyczyła samego algorytmu. Kluczowe było pole (kolumna w tabeli atrybutów), mówiące o tym, do których sklepów przypisany jest dany przedstawiciel. Fakt ten narzucał pewien schemat działania modelu i ułożenia narzędzi w taki sposób, aby rozwiązywały trasy pod dyktando przedstawicieli. Rezultat takiego podejścia stanowią trasy wygenerowane dla każdego z przedstawicieli osobno. Po

Zalety wypracowanego schematu działań są liczne. Stworzone modele pozwoliły na wyznaczanie zoptymalizowanych tras przejazdów (rys. 2).

Wiemy zatem, którędy jechać, żeby pokonać wskazaną trasę przy jak najmniejszych kosztach, czyli odległości. Aplikacja ArcMap posiada również dodatkowe funkcje.

Jeśli powierzone przedstawicielowi zadanie odwiedzenia pewnej liczby klientów było niewykonalne ze względów czasowych, to aplikacja pokaże nam, ile czasu będziemy spóźnieni u konkretnego klienta lub ile czasu będziemy na niego czekać. Jest to istotne, gdyż daje nam możliwość podjęcia decyzji, czy i jak zmieniać nasze zasoby i możliwości pracowników. Mamy trasy – fizycznie wygenerowane linie, po których kierowcy mogą się nawigować.

Udało nam się uzyskać schemat działań poszczególnych kierowców, znamy harmonogram ich wizyt u klientów na każdy dzień, ale przede wszystkim o tym fakcie możemy poinformować ich samych, by wykluczyć niepożądane puste przejazdy. Wyniki występują zatem w dwóch postaciach. Pierwsza to forma tabelaryczna, gdzie w poszczególnym rekordzie (kliencie do odwiedzenia) są zapisane data, godzina i sekwencja, w jakich zostanie on odwiedzony, a także dane przedstawiciela, który został przypisany do tego zadania. Druga forma ma charakter geometryczny – zwizualizowane są punkty, do których pracownik musi dotrzeć, oraz trasy, po których jazda będzie się odbywała najmniejszym kosztem.

www.esri.pl

13

tematnumeru Dodatkowa funkcjonalność Spójrzmy na opisane zagadnienie z drugiej strony. Dzisiejszy GIS to nie tylko tabele przestrzenne w profesjonalnych bazach danych, do których dostęp mają jedynie wysoko wykwalifikowani specjaliści. Obecnie dąży się do publikacji i udostępniania wyników analiz jak najszerszemu gronu zainteresowanych osób. Analogiczny trend obowiązuje nie tylko w świecie GIS. Informacje są upraszczane i przedstawiane w taki sposób, aby były zrozumiałe dla wszystkich. Z tego względu i my postanowiliśmy publikować dane na szeroko dostępnej platformie Esri. W tym celu stworzyliśmy specjalną aplikację. Czy taki tok postępowania ma znaczenie dla naszego potencjalnego klienta?

Zastanówmy się.

Operator GIS wykonuje analizę przy użyciu naszego oprogramowania. Następnie publikuje wyniki swoich prac i w ciągu kilku chwil udostępnia je potencjalnie zainteresowanym. Czyli pracownicy wiedzą, którego dnia jaką drogę mają do pokonania, jak planować trasę i jak zorganizować sobie czas. Nawet jeśli analiza zajmie kilka godzin (zależy to od mocy przerobowych oraz liczby danych do obróbki), to wyniki harmonizują pracę kierowców na cały miesiąc. W ten sposób nie tylko uzyskujemy pożądany wynik, lecz także mamy czas na zmiany, Rys. 3. Widok operacyjny z aplikacji Operations Dashboard usunięcie niedogodności oraz odpowiednie zaplanowanie urlopów poszczególnych pracowników. tions Dashboard istnieje możliwość kontroli postępów pracy Jakie korzyści czerpią z tego kontrahenci? poszczególnych kierowców oraz raportowania konkretnych, wybranych wartości (rys. 3).

Takie rozwiązanie daje dystrybutorom możliwość monitoringu, w jakim dniu i w jakich godzinach powinni być na stanowisku, aby móc przyjąć Podsumowanie towar. Wszystkie informacje udostępnione są pod jednym, wskazaWszystko zaczęło się od konkretnego problemu: jak zoptymalizonym przez specjalistę, linku url aplikacji. Znacznie ułatwia to komuwać trasę, aby zminimalizować koszty. Jest to ewidentnie pytanie nikację pomiędzy kontrahentami, zastępując w ten sposób żmudną o przestrzeń, dlatego nie ma powodu, żeby w odpowiedzi nie i czasochłonną komunikację mailową lub telefoniczną. Ponadto wykoposiłkować się systemem informacji geograficznej. Podejście do rzystanie aplikacji daje również szansę i możliwość wprowadzenia całości z wykorzystaniem takiej platformy daje nam możliwość zmian i dostosowania harmonogramu do bieżących potrzeb. Aplikacja szerszego spojrzenia na zagadnienie. Samo rozwiązanie staje ułatwia też pracę analityków czy menedżerów zespołu kierowców. się jednym z etapów całego procesu. Wszyscy mamy poczucie, W przypadku wykorzystania aplikacji Collector przez kierowców mają że zadanie można uznać za zakończone wówczas, gdy widzimy oni możliwość śledzenia pozycji pracowników na bieżąco na jednym czytelną i prostą w obsłudze mapę, niezależnie od złożoności monitorze, co pozwala na szybką reakcję w przypadku wystąpienia procesu jej tworzenia. Do tego dochodzi element interakcyjności, jakichkolwiek niedogodności, takich jak np. konieczność nagłego który pozwala jedną trasę przedstawić na tak wiele sposobów, że wyznaczenia osoby do realizacji zadań nieprzewidzianych wcześniej będzie ona interesująca dla specjalisty GIS, menedżera, przedw harmonogramie. Dodatkowo przy wykorzystaniu aplikacji Operastawiciela handlowego czy wreszcie klienta.

14 ArcanaGIS jesień 2015

tnumeru temaTrendy

Bank of

America

– spojrzenie w przyszłoœæ dziêki GIS-owi Opracowanie Esri Polska na podstawie materiałów Esri Inc.

W dobie wszechobecnej informacji takie cechy menedżera, jak intuicja czy instynkt biznesowy tracą na znaczeniu na rzecz umiejętności zbierania i interpretowania danych. Trudno sobie wyobrazić, aby firmy wyznaczały kierunki strategicznych działań bez wcześniejszego przeprowadzania wnikliwych analiz na podstawie dostępnych informacji. W tym celu przedsiębiorstwa wdrażają zaawansowane systemy informatyczne, takie jak Business Intelligence, które mają im pomóc w poprawnej interpretacji tego, co się dzieje w całej organizacji. W związku z olbrzymią liczbą danych osoby decyzyjne cały czas mają trudności z ich poprawnym odczytaniem. Biorąc pod uwagę fakt, że prawie 90 proc. informacji ma odniesienie przestrzenne, firmy zaczynają sięgać po rozwiązania Location Analytics do lokalizacji i wizualizacji danych na podstawie systemów informacji geograficznej (GIS).

Przykładem firmy, która w perfekcyjny sposób wykorzystała GIS do wsparcia swoich procesów decyzyjnych, jest Bank of America. Kierownictwo tego banku, należącego do największych w USA, każdego roku podejmuje decyzje o lokalizacji 2–3 tys. placówek i bankomatów, m.in. wykorzystując prezentację danych na mapach. Zespół analityczny banku to 100 osób pracujących zdalnie w 75 różnych miejscach, korzystających z technologii Esri do stałego aktualizowania i analizowania informacji o każdej z kilku tysięcy placówek banku.

Od kryzysu do sukcesu Decyzja o wdrożeniu zaawansowanych rozwiązań do agregowania i wizualizacji danych w oparciu o technologię ArcGIS była podyktowana następstwami kryzysu finansowego. Przed rokiem 2008 Bank of America mocno inwestował w rozwój swoich placówek i usług. Wybuch kryzysu spowodował spadek obrotów banku o 20 mld dolarów przy stale rosnących kosztach związanych chociażby z utrzymaniem nowych placówek.

Pojawiło się pytanie: co robić, aby nie popaść w większe tarapaty? Które placówki zamknąć lub przenieść, jak mimo złej atmosfery na światowych rynkach przyciągnąć nowych klientów? Samo wdrożenie technologii nie rozwiązało problemu, potrzebne były jeszcze dane, które miały zasilić nowy system.

Proces zbierania informacji trwał kilka lat, ale opłaciło się.

Bank musiał całkowicie zmienić swoją strategię i uprościć działanie organizacji w taki sposób, aby lepiej służyła klientom. Bank of America jest instytucją z wieloletnią tradycją – de facto to najstarszy bank w USA. W swojej historii przejął setki mniejszych podmiotów i wdrożył chyba wszystkie znane strategie działania. Ta wiedza pozwoliła mu uniknąć błędów i wprowadzić metody, które przeobraziły firmę w strukturę na miarę XXI wieku. Jon Voorhees, przedstawiciel Bank of America odpowiedzialny za wdrożenie rozwiązań Esri, komentuje to w ten sposób: „Nie mamy potrzeby rosnąć bardziej, musimy lepiej wykorzystać potencjał, którym dysponujemy obecnie, zredukować koszty operacyjne, zwiększyć rentowność placówek, zmodernizować ich sieć, dodać nowe usługi, a przede wszystkim skupić się na dotychczasowej bazie naszych klientów”.

Przychody i oszczędności Mocne nastawienie na reorganizację sieci placówek płynie ze strony samych klientów. Mimo że Bank of America jest prekursorem w zakresie rozwiązań mobilnych, to cały czas 2/3 klientów co miesiąc pojawia się w placówkach banku. Średni wiek oddziału to 40 lat. Zebrane dane pozwalają na sprawdzenie, jak każdy z nich sobie radzi, czy w danym miejscu nadal cieszy się taką popularnością jak 40 lat temu, czy wymaga remontu.

www.esri.pl

15

tematnumeru Zdaniem przedstawicieli banku wszystkie zmiany dokonywane przy wykorzystaniu danych zbieranych za pomocą GIS są podyktowane oczekiwaniami klientów. Analiza transakcji i liczby odwiedzin klientów w poszczególnych obiektach pozwala na dostarczenie informacji, które pomagają zarządowi w podejmowaniu strategicznych działań.

Dzięki skutecznemu zarządzaniu siecią oddziałów i bankomatów Bank of America zredukował koszty operacyjne o 800 mln USD, z poziomu 5,5 mld USD do 4,7 mld USD. Na podstawie opracowania BAI (Bank Administration Institute) z 2013 roku, analizującego rynek bankowości detalicznej, można stwierdzić, że oddziały Bank of America charakteryzują się wyjątkową efektywnością w porównaniu z innymi instytucjami. Średni udział kosztów w przychodach wynosi tylko 30 proc., natomiast w innych bankach jest to aż 43 proc. Oddziały Bank of America obsługują ponad dwa razy więcej gospodarstw domowych i mają o 50 proc. wyższy zysk na pracownika.

W 2008 roku bank posiadał 6151 placówek w USA, w zeszłym roku liczba ta spadła poniżej 5 tys. Od początku reorganizacji bank zintegrował ponad 1900 oddziałów, zbudował 900 nowych, zamknął 1400, pozbył się 200, odnowił 3 tys., zlikwidował 6 tys. bankomatów i dodał 3 tys. nowych. Przedstawiciel firmy, Jon Voorhees, mówi: „Byliśmy zajęci”.

Zarządzanie z poziomu mapy GIS pozwala przede wszystkim na zarządzanie całą infrastrukturą banku i wspomaga podejmowanie decyzji w sprawie przeniesienia, zamknięcia czy rozbudowy placówki i lokalizacji bankomatu. Bank przechowuje informacje dotyczące każdej operacji, niezależnie czy została wykonana przez Internet, telefon, czy w wyniku bezpośredniego kontaktu z pracownikiem banku. Dane są przechowywane przez 60 miesięcy, a do dyspozycji osób odpowiedzialnych za analizę informacji pozostaje 20 terabajtów danych. Zasoby przeznaczone do prowadzenia analiz są oczywiście pozbawione elementów, które mogłyby umożliwić identyfikację poszczególnych klientów. Analityków interesują przede wszystkim trendy związane ze skalą wizyt w oddziałach lub stopniem korzystania z bankomatu, wartością portfela klienta i miejscem, z którego interesant pochodzi. Dodatkowe dane przechowywane w systemie dotyczą kosztów utrzymania

$

$ $

$

$ $$

$ $ $

$

16 ArcanaGIS jesień 2015

placówki, wysokości pensji pracowników czy nawet zainstalowanych w niej urządzeń. Wszystkie te informacje mają oczywiście odniesienie przestrzenne i mogą być analizowane z wykorzystaniem rozwiązań GIS. Na podstawie danych pochodzących z systemów informacji geograficznej kierownictwo podejmuje nawet decyzje dotyczące inwestycji w infrastrukturę. Analizuje jej wartość, stopień wykorzystania, zachowania klientów, spodziewany poziom czynszu i plany dotyczące dalszego utrzymania oddziału. Na tej podstawie podejmuje decyzje o wymianie lub zwykłej naprawie sprzętu. Wydatek na poziomie kilkuset tysięcy dolarów na nową infrastrukturę dla oddziału, który będzie zamknięty w ciągu roku, okazałby się całkowicie nieracjonalny. Można powiedzieć, że dane zebrane na przestrzeni kilku lat pozwalają na planowanie działań kilka lat w przód. Jon Voorhees podsumowuje to tak: „Decyzje wdrażane teraz będą skutkowały w perspektywie 3–5 lat, dlatego analiza danych z wykorzystaniem ArcGIS przypomina trochę przewidywanie przyszłości – wiemy, jak nasze działania wpłyną na rynek i jak rynek wpłynie na nas”.

W praktyce wygląda to tak, że osoby odpowiedzialne za analizę danych i podejmowanie strategicznych decyzji posiadają aplikację mapową, na której mogą uruchamiać warstwy obrazujące zaludnienie, rentowność placówek, zwyczaje konsumentów itd. Aplikacja oparta jest na technologii chmury, co znacząco przyspiesza i ułatwia komunikację między analitykami i osobami decyzyjnymi oraz pozwala na błyskawiczną wymianę informacji. Przetworzone w systemie GIS dane umożliwiają skrócenie procesu podejmowania strategicznych decyzji z kilku tygodni do nawet 5 min.

Zgodnie z badaniami BAI 2013 dotyczącymi mobile trackingu banki, które wykorzystują analizy z uwzględnieniem czynnika lokalizacji, działają wydajniej i mają większe zyski. Dzieje się tak, ponieważ inteligentne mapy pozwalają na wykonywanie analiz, które w przejrzysty sposób dają odpowiedzi na trudne pytania dotyczące budowy nowych placówek czy efektywności już istniejących. Mapy pomagają chociażby w wizualizacji struktury sprzedaży, analizie funkcjonowania punktów handlowych oraz zarządzaniu siecią dystrybucji. Możliwość wizualizacji danych na mapach włącza do procesu analizy informacji osoby, które do tej pory były z niego wykluczone z powodu nieznajomości skomplikowanych systemów informatycznych.

tnumeru temaTrendy

JoinAddress

– geokodowanie jako podstawa analiz geomarketingowych Marta Piechal WIGeoGIS Sp. z o.o.

Lokalizacja klientów, placówek firmy czy konkurentów to istotna informacja dla każdego przedsiębiorstwa, pomocna w analizach sprzedaży, marketingu bezpośrednim lub planowaniu ekspansji. W procesie geokodowania adresom z bazy przypisywane są współrzędne geograficzne, które następnie zostają zwizualizowane na mapie. Rozwiązaniem realizującym wysokiej jakości geokodowanie, stanowiące podstawę analiz biznesowych, jest JoinAddress.

Geokodowanie Podczas geokodowania rekordom z bazy danych przypisywane są współrzędne geograficzne. Dzięki temu możliwe jest wyświetlenie na mapie dowolnych danych tabelarycznych z systemów CRM i BI, którym zostają przypisane informacje o lokalizacji, takie jak: • adres – reprezentujący np. klientów, dane z programów lojalnościowych, lokalizacje firm, konkurencję, handlowców; • kod pocztowy / jednostka podziału administracyjnego – definiujące obszary sprzedaży, wyniki badań kasowych, regiony kolportażu; obszary te służą do wyświetlenia statystyk firmy (KPI – Key Performance Indicators) i wszelkich regionów sprzedaży czy dystrybucji, na których firma opiera swoje działania.

Geokodowanie to podstawa analiz geomarketingowych i niezbędny krok w planowaniu lokalizacji placówek, badaniu rozmieszczenia klientów, penetracji rynku itp. JoinAddress, współdziałający z oprogramowaniem ArcGIS for Desktop, należy do skutecznych rozwiązań zapewniających wysoką jakość wyników geokodowania, stanowiących podstawę wyświetlenia danych firmy na mapie.

JoinAddress JoinAddress może być dostosowany do potrzeb każdej organizacji. Statystyka dotycząca dokładności geokodowania, mówiąca, jaka liczba rekordów z danymi została przypisana do poziomu adresu, miejscowości czy np. kodu pocztowego, sprawiają, że produkt daje przejrzyste wyniki. Eksport danych pozwala na wykorzystanie wyników w różnych rozwiązaniach IT. Przyjazny użytkownikowi interfejs JoinAddressClient umożliwia uruchomienie procesu automatycznego łączenia danych z tabel ze współrzędnymi geograficznymi. W skład rozwiązania wchodzą następujące komponenty: • JoinAddress Server – komponent serwerowy, integrowany z systemami CRM/BI poprzez API, wraz z bazą referencyjną dostępną lokalnie bądź przez hosting; • JoinAddress WebClient (dostępny przez przeglądarkę WWW) – współrzędne geograficzne zwracane są jako wynik odpytania do serwera WIGeoGIS; • JoinAddress Client / ArcGIS Extension – aplikacja desktop łącząca się z bazą referencyjną; współrzędne geograficzne są wynikiem odpytania do serwera lokalnego bądź serwera WIGeoGIS, • moduł QuickSearch.

Proces geokodowania może się odbywać on-line (przy korzystaniu z zasobów zewnętrznych) lub, jeśli bezpieczeństwo danych ma wysoki priorytet, całkowicie w infrastrukturze IT klienta.

Moduł QuickSearch JoinAddress występuje w wariancie udostępniającym szybkie wyszukiwanie adresów poprzez SingleString i TypeAhead i umożliwia: • wpisywanie składowych adresu w jednym polu, • dowolną kolejność wpisywania, • automatyczną podpowiedź adresu.

QuickSearch jest dużym usprawnieniem w wyszukiwaniu danych adresowych, gdy w bazach danych znajduje się błędny opis adresu. Umożliwia to skorzystanie z podowiedzi prawidłowego zapisu np. nazwy ulicy w trakcie ręcznego wpisywania, dzięki czemu można osiągnąć lepsze wyniki geokodowania.

Referencyjne bazy adresowe w JoinAddress JoinAddress korzysta z baz adresowych dowolnego dostawcy i nie jest zależny od jednego producenta danych geograficznych. Może być integrowany z dowolną bazą referencyjną i systemem informatycznym.

Standardowo współpracuje z danymi adresowymi HERE, TomTom i CODGiK. Umożliwia to dobór optymalnych, ze względu na jakość lub cenę, danych referencyjnych wymaganych w projekcie.

JoinAddress sprawdza się w organizacjach działających globalnie.

Dostępny jest w wersji WorldWide jako usługa umożliwiająca geokodowanie międzynarodowych danych adresowych, również poprzez połączenie ze znanymi powszechnie serwisami, takimi jak: HERE API, ArcGIS Online czy Bing Maps. Odbywa się Rys. 1. Architektura rozwiązania JoinAddress to z wykorzystaniem tabeli dopasowań, wskazującej zestaw danych referencyjnych dla danego kraju, zapewniający najlepsze wyniki.

www.esri.pl

17

GIS Technologia

Location Analytics

Przestrzenna analityka biznesowa

Urszula Kwiecień Esri Polska

Niespełna 7 lat temu profesorowie Królewskiej Akademii Nauk uhonorowali Nagrodą Nobla Paula Krugmana za „analizę wzorów handlowych i lokalizacji działalności gospodarczej”.

Ta odkryta przez wybitnego profesora ekonomii teoria odnosi się do lokalizacji działalności gospodarczej. Mówi m.in. o czynnikach, które określają sprzyjające i niekorzystne dla danej działalności obszary geograficzne. Objaśnia przewagę, jaką ma dany obszar geograficzny nad innymi. Do tych czynników zalicza również jakość i wydajność pracy czy koszty transportu i komunikacji.

Od wielu lat wiadomo, że informacja odgrywa kluczową rolę w skutecznym działaniu biznesowym. Każdy, kto poważnie myśli o swojej działalności oraz o pozyskiwaniu możliwie najpełniejszych informacji, powinien poznać podstawowe zasady tworzenia map za pomocą konsumenckich aplikacji mapowych.

Location Analytics to inaczej przestrzenna analityka biznesowa, która łączy ze sobą dane geograficzne o nieruchomościach, infrastrukturze, transporcie i środowisku z danymi dotyczącymi klientów oraz działań podejmowanych w celu

18 ArcanaGIS jesień 2015

uzyskania odpowiedzi na wyzwania biznesowe i współdzielenia ich z całą organizacją.

Location Analytics pozwala budować pełną informację, wykonując analizy prowadzące do pozyskiwania nowych klientów, rynków oraz do osiągnięcia zaplanowanego poziomu wyników finansowych. Odbywa się to poprzez połączenie narzędzi ArcGIS z metodologią stosowaną w tradycyjnych systemach biznesowych, takich jak: analityka biznesowa BI (Business Intelligence), systemy zarządzania relacjami z klientami CRM (Customer Relationship Management), systemy planowania zasobów przedsiębiorstwa ERP (Enterprise Resource Planning), zarządzania majątkiem przedsiębiorstwa EAM (Enterprise Asset Management), jak również powszechnie używane narzędzia biurowe Microsoft Office czy narzędzia współpracy MS SharePoint.

Instytucje każdego dnia tworzą i analizują olbrzymie zestawy danych oraz zarządzają nimi. Wszystkie dane dotyczące klientów czy innych ważnych komponentów zawierają informacje o lokalizacji. Informacje o majątku, czy to w postaci nieruchomości, czy ruchomości, także uwzględniają położenie. Dotyczy to również pracowników i dostawców. Wraz

GIS Technologia z rozpowszechnieniem użytkowania urządzeń mobilnych oraz mediów społecznościowych dane o lokalizacji stają się wszechobecne.

Ignorując dane o lokalizacji w systemach biznesowych, organizacja traci możliwość podejmowania bardziej informacyjnych decyzji, generowania najlepszych wyników w biznesie.

Zazwyczaj analitykom biznesowym, dyrektorom ds. marketingu, menedżerom operacyjnym oraz innym decydentom brakuje łatwego dostępu do narzędzi wizualizujących i analizujących dane w kontekście geograficznym. Location Analytics firmy Esri oferuje połączenie systemu GIS z wykorzystywanymi na co dzień systemami biznesowymi.

Wielu użytkowników biznesowych jest całkowicie nieświadomych wartości, jaką może stanowić przestrzenna analityka biznesowa. Połączenie danych biznesowych z mapą pomaga odkryć trendy i zależności przestrzenne, które nie zawsze można dostrzec na wykresach czy diagramach. Tymczasem wartość przestrzennej analityki biznesowej okazuje się znacznie większa.

Podstawowe zasady tworzenia map Umieszczanie danych na mapie jest proste przy wykorzystaniu wielu dostępnych programów przeznaczonych do tego celu. Jednakże użytkownik biznesowy ma do czynienia z dużą liczbą danych, dotyczących setek, tysięcy, a nawet milionów klientów, w związku z czym potrzebuje właściwych narzędzi do wydobywania informacji z danych o lokalizacji, ponieważ samo proste dodanie dużej liczby danych nie jest wystarczające.

Esri Maps for Office umożliwia nie tylko proste tworzenie map, intuicyjne, jak dodawanie wykresów, lecz także realizację innych funkcji, takich jak: tworzenie dynamicznych klastrów, map skupień, agregowania danych oraz

tworzenia map tematycznych. Metody te wydobywają więcej informacji niż zwykłe mapy punktowe.

Klaster to przestrzenna koncentracja obiektów tej samej kategorii, znajdujących się w relatywnie dużej bliskości.

Tworzenie klastrów odbywa się poprzez automatyczne grupowanie punktów, znajdujących się w niewielkiej odległości od siebie. Każda z grup jest widoczna w postaci okrągłego symbolu, a jego rozmiar jest zdeterminowany liczbą punktów źródłowych (lokalizacja klientów, kooperatorów, konkurentów).

Liczba znajdująca się w środku symbolu oznacza liczbę obiektów zgrupowanych.

Wizualizacja klastrów ma charakter dynamiczny, uzależniony od skali widoku, w jakiej użytkownik wyświetla mapę. Po przybliżeniu klastry ulegają rozbiciu na poszczególne obiekty, a pomniejszenie widoku powoduje, że punkty z powrotem łączą się w klastry.

Jest to doskonały sposób na wyświetlanie olbrzymich zestawów danych.

Mapy skupień to coraz powszechniej stosowana technika wizualizacji zagęszczenia punktów, w formie dynamicznie wyświetlanych obszarów W zależności od wybranej kolorystyki największe zagęszczenie obiektów może być wyświetlane np. w kolorze czerwonym, a najniższe – w kolorze niebieskim.

Są to bardzo przydatne narzędzia do wizualizacji danych, chociaż nie zawsze uwidaczniają statystycznie istotne dane. Agregacja danych w podziale na regiony daje dużo lepszy efekt.

Może być wykonana z wykorzystaniem tabel przestawnych dla zdefiniowanych obszarów, np. granic administracyjnych czy zasięgów kodów pocztowych. Dane sprzedażowe poszczególnych sklepów można zagregować do zasięgów kodów pocztowych lubregionów sprzedaży i nadać tym obszarom odpowiednią symbolizację.

Rys. 1. Wizualizacja wszystkich obiektów na mapie może okazać się mało czytelna

Rys. 2. Klastry ułatwiają interpretację danych punktowych

Wzbogacanie widoku danych W każdym działaniu, czy dotyczy ono życia prywatnego, czy losów instytucji, krytyczną rolę odgrywa właściwa decy-

Rys. 3. Mapa skupień pomaga dostrzec, gdzie występuje największe zagęszczenie obiektów

www.esri.pl

19

GIS Technologia

Rys. 4. Zapytania przestrzenne umożliwiają analizowanie danych, np. poprzez wyznaczenie czasowych stref dojazdu do określonych miejsc (np. sklepów)

dodanie nowych warstw z dodatkowymi danymi. Mogą one reprezentować zarówno demografię, jak i lokalizacje instytucji o określonym profilu działalności. Tymi danymi mogą być granice administracyjne bądź dane aktualizowane w czasie rzeczywistym, takie jak droga przejścia huraganu. Korzystając z tego typu warstw na mapach w powiązaniu z danymi instytucji, otrzymujemy kompletny obraz sytuacji. Natomiast wzbogacanie danych to dodanie nowych atrybutów do rekordów bazy danych, które można przetwarzać w różny sposób. Istniejące w instytucji systemy CRM mogą zawierać cenne dane dotyczące klientów, takie jak: typ i liczba zakupionych produktów oraz częstotliwość zakupów. Do kompletnego raportu brakuje w nich danych konsumenckich, które może dostarczyć proces geowzbogacania, umożliwiając realne zbadanie rynku.

Wykonywanie analiz na podstawie mapy

Rys. 5. Analiza wyszukiwania w najbliższym sąsiedztwie obiektu określonego typu w pobliżu danej lokalizacji

zja. W przypadku kupna domu podjęcie decyzji nie bazuje tylko na informacjach podanych przez agenta firmy pośredniczącej w sprzedaży, takich jak liczba pokojów czy cena. Wskazane jest wykonanie „badania otoczenia”. Warto odpowiedzieć na pytanie, co znajduje się w najbliższym sąsiedztwie: jakie sklepy, przystanki komunikacji miejskiej, szkoły, przedszkola, przychodnia zdrowia, urząd pocztowy itp. Wszystkie te informacje pomagają wybrać najlepszą spośród wszystkich opcji.

Podobnie jest w odniesieniu do decyzji dotyczących przedsiębiorstwa. Właściwą decyzję można podjąć, korzystając z informacji zbieranych przez firmę na bieżąco, wzbogaconych o dane zewnętrzne, takie jak: dane demograficzne, o stylu życia mieszkańców, o placówkach konkurencji, kontrahentów i partnerów. Pozyskiwanie takich danych nazywa się geowzbogacaniem. Można je realizować na dwa sposoby: poprzez wzbogacanie danych lub wzbogacanie mapy. Wzbogacenie mapy to

20 ArcanaGIS jesień 2015

Za pomocą mapowania danych identyfikuje się wiele zależności i trendów, których nie można dostrzec, analizując diagramy czy tabele. Mapa uzyskuje prawdziwą wartość, kiedy można tworzyć do niej zapytania, będące dodatkowym narzędziem analitycznym. Analizy mogą polegać na prostej prezentacji danych na mapie, jak również na wykonaniu bardziej złożonych operacji uwzględniających zapytania przestrzenne ze wzbogaceniem danych geograficznych.

Dzięki połączeniu map z danymi zmiany dokonane w danych tabelarycznych i diagramach uwzględniane są na mapie bądź odwrotnie – analiza wykonana na mapie powoduje aktualizację danych w tabelach i na wykresach, czyli pozostałych elementach systemu analityki biznesowej.

Za pomocą mapy mogą być tworzone zapytania przestrzenne, polegające na wybraniu obszarów zainteresowania lub ich wyznaczeniu czy też zdefiniowaniu określonego regionu (np. wybór punktów sprzedaży w strefie 10-minutowego czasu dojazdu od lokalizacji magazynu).

Tworzenie zapytań przestrzennych po wzbogaceniu danych daje pełną informa-

cję o konsekwencjach zdarzeń i możliwość podjęcia odpowiednich decyzji. Dla przykładu, określenie strefy zalewowej pozwala wyznaczyć grupy zagrożonej ludności, obliczyć wielkość składki ubezpieczenia oraz oszacować wartość ewentualnych odszkodowań, jakie będzie trzeba wypłacić osobom poszkodowanym.

Za pomocą analizy hotspot można określić anomalie statystyczne w danych lub ocenić wartość danych, modelowanie przestrzenne pozwala przewidzieć wyniki działania istniejących lub nowych lokalizacji. Można odpowiadać na pytania typu: jaki wpływ będzie miało otwarcie nowego punktu sprzedaży w określonej lokalizacji na wielkość przychodów w obecnym sklepie.

Współdzielenie map W miarę rozwoju i wzrostu wielkości firmy jej działanie staje się coraz bardziej złożone. Efektywność może być podniesiona, jeżeli pracownicy działają w tej samej, wspólnej przestrzeni. Rozwiązania analityki biznesowej Esri zapewniają łatwe tworzenie i udostępnianie map, będących czynnikiem wspomagającym wspólną pracę.

Korzyści z Location Analytics Dążeniem każdej instytucji jest maksymalizacja zysku przy zminimalizowanym nakładzie (koszcie). Ten cel może być osiągnięty dzięki analizie danych biznesowych, lecz one same w sobie nie dają pełnej informacji.

Niezwykle ważną częścią analiz biznesowych jest przestrzenna analityka biznesowa. Daje ona odpowiedzi na często zadawane pytania dotyczące wielkości sprzedaży w danym rejonie, umożliwia ocenę zapotrzebowania rynku na dany produkt czy usługę, pozwala analizować lokalizację majątku, efektywność pracy przedstawicieli handlowych, optymalizować dostawy towaru itp. Wszystko to przekłada się na odpowiednią strategię firmy w zakresie zarządzania, podejmowania działań marketingowych i realizacji inwestycji. Wszędzie krytyczną rolę odgrywa lokalizacja.

GIS Technologia

Lubelskie

hotspoty na mapie Aleksandra Stefańczak Paulina Owczarek Szymon Chmielewski Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

Hotspot, czyli „gorący punkt” w mieście W dobie społeczeństwa informacyjnego istnieje potrzeba powszechnego dostępu do Internetu.

W większości miast Polski utworzono już strefy darmowego dostępu do Internetu za pośrednictwem sieci Wi-Fi. Są one najczęściej lokalizowane w najbardziej uczęszczanych przestrzeniach publicznych, takich jak: parki miejskie, deptaki, place, dworce, a także w budynkach urzędów miast. Coraz częściej hotspoty pojawiają się również w galeriach handlowych, restauracjach oraz na terenie kampusów uniwersyteckich. Z bezpłatnego dostępu do Internetu korzystają zarówno mieszkańcy, jak i osoby przyjezd-

ne. Osoby odwiedzające miasto mogą mieć trudności z odnalezieniem miejsc, w których można bezpłatnie korzystać z Internetu. Warto więc udostępnić wiarygodną informację przestrzenną dotyczącą lokalizacji oraz faktycznego zasięgu bezpłatnego sygnału Wi-Fi. Ta idea przyświecała studentom Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, którzy w ramach modułu nauczania systemy informacji przestrzennej podjęli się zadania opracowania mapy zasięgu lubelskich źródeł hotspot.

Istnieje kilka rozwiązań technicznych, dzięki którym możemy mieć dostęp do sieci Internet. W przypadku publicznych punktów dostępowych najlepiej sprawdza się technologia Wi-Fi. Mapowanie zasięgu sygnału Wi-Fi jest jednym z podstawowych elementów planowania optymalnej lokalizacji sieci. Od strony technicznej zagadnienie mapowania zasięgu hotspotów jest stosunkowo proste, natomiast wyzwaniem może być wykonanie takiego opracowania dla dużego obszaru miejskiego. Ponadto temat ten wydaje się dobrym pomysłem do realizacji również jako zadanie studenckie, szczególnie w kontekście możliwości nabycia przez studentów umiejętności pracy zespołowej. W przypadku Lublina nie bez znaczenia był też fakt, że jak dotąd dla tego miasta dostępna była bardzo uproszczona i niekompletna mapa zasięgu Wi-Fi, umieszczona w jednym z geoportali (rys. 1).

Mapowanie hotspotów Rys. 1. Orientacyjny zasięg sygnału Wi-Fi prezentowany w jednym z geoportali

Projekt realizowany był w 2015 roku przez studentów Wydziału Argobioinżynierii Uniwersytetu Przyrodniczego

www.esri.pl

21

GIS Technologia

Rys. 2. Serwis ArcGIS Online przygotowany na potrzeby pomiaru mocy sygnału Wi-Fi

w Lublinie, studiujących na kierunku gospodarka przestrzenna, oraz przez członków Międzywydziałowego Studenckiego Koła Naukowego Architektury i Ekologii Krajobrazu. Prace nad studencką mapą darmowego Internetu Wi-Fi podzielone zostały na trzy etapy: 1) terenowe pomiary mocy sygnału Wi-Fi, 2) analizy geostatystyczne, 3) budowa serwisu mapowego ArcGIS Online (AGOL).

Etap 1 Studenci podzieleni zostali na 26 dwuosobowych zespołów. Każdy z nich miał za zadanie pomierzyć moc sygnału Wi-Fi w zasięgu działania przynajmniej jednego z hotspotów. Źródeł bezprzewodowego Internetu w Lublinie jest bardzo dużo, konieczne więc stało się zawężenie listy hotspotów tylko do pewnej grupy. Zdecydowano, że mapowaniu poddane zostaną punkty, które nie wymagają hasła podczas logowania. Warunek ten spełniają wszystkie publiczne punkty Wi-Fi lubelskiego Urzędu Miasta oraz punkty dostępowe zlokalizowane w niektórych restauracjach typu fast food.

Sprawne i jednolite zbieranie danych pomiarowych było możliwe dzięki zastosowaniu aplikacji Collector for ArcGIS, współpracującej z serwisem AGOL. Bezpośrednio w tej aplikacji każda z grup terenowych zaznaczała swoją aktualną lokalizację, czyli punkt pomiaru mocy sygnału Wi-Fi, oraz wypełniała specjalnie przygotowany formularz pomiarowy (rys. 2).

Sam pomiar mocy wykonywany był za pomocą darmowej aplikacji Network Signal Info, jednej z wielu dostępnych w sklepie Google Play.

Cechą różniącą tę aplikację od innych jest to, że pozwala ona na pomiar nie tylko chwilowej mocy sygnału Wi-Fi, lecz także oblicza jego średnią moc w określonym czasie pomiaru. Funkcja ta była szczególnie ważna w przypadku projektu studenckiego, w którego trakcie prawie każdy z zespołów terenowych wykonywał pomiary innym telefonem, o innej czułości na sygnał Wi-Fi. Moc sygnału w każdym punkcie pomiarowym mierzona była przez 2 min. W formularzu pomiarowym

22 ArcanaGIS jesień 2015

wpisywano wartość średnią uzyskaną w tym czasie. Przyjęto, że pomiar mocy każdego hotspota wykonany będzie w przynajmniej 50 punktach. Punkty starano się rozmieścić w terenie w miarę równomiernie, tak aby zapewnić optymalną siatkę pomiarową.

Przyjęcie tak dużej liczby punktów pomiarowych oraz stosunkowo długi czas pomiaru mocy sygnału Wi-Fi w każdym punkcie wymagały zaplanowania przynajmniej trzech tur prac terenowych. Po każdej turze pomiarów terenowych studenci poddawali wstępnej ocenie zebrane dane, dzięki czemu mogli zaplanować miejsca, w których trzeba przeprowadzić dodatkowe pomiary.

Nie bez znaczenia jest również fakt, że praca na platformie on-line pozwala na bieżąco śledzić postępy prac pomiarowych. ArcGIS Online okazał się więc bardzo wygodnym narzędziem nie tylko do zbierania danych pomiarowych, lecz także do oceny kompetencji społecznych (np. umiejętności pracy w grupie) studentów pracujących nad projektem.

Etap 2 W wyniku prac pomiarowych zmierzono moc sygnału dostępnego z 34 źródeł hotspot. Ponad połowa z tych obiektów (18)

Rys. 3. Histogram danych pomiarowych

GIS Technologia

to hotspoty lubelskiego Urzędu Miasta, natomiast pozostałe 16 to inne publiczne punkty dostępowe spełniające warunki opisane w etapie 1. Moc hotspotów zmierzono łącznie w 1974 punktach (średnio na pojedyncze źródło Wi-Fi przypadło 58 punktów pomiarowych). Wszystkie pomiary zapisane zostały w punktowej warstwie serwisu AGOL. Prace kameralne wykonano już w oprogramowaniu ArcMap (wersja 10.3). Korzystając z rozszerzenia Geostatistical Analyst, zbadano przestrzenny rozkład danych pomiarowych. Zbiór miał rozkład zbliżony do normalnego (rys. 3). Po wykonaniu kilku testów zdecydowano, że dane pomiarowe interpolowane będą metodą krigingu (Empirical Bayesian Kriging).

Ponieważ lubelskie hotspoty (a tym samym punkty pomiaru ich mocy) są zlokalizowane w różnych częściach miasta, wykonanie interpolacji ich mocy nie było takie oczywiste. Zbiór wszystkich punktów pomiarowych podzielono na podzbiory tak, by każdy podzbiór stanowił grupę punktów pomiarowych leżących bezpośrednio obok siebie. Dzięki takiemu podejściu interpolacja mocy sygnału Wi-Fi odbywała się w obrębie spójnej sieci punktów pomiarowych.

Uzyskane w ten sposób powierzchnie geostatystyczne konwertowano do formatu wektorowego, a następnie łączono w jeden wspólny zbiór. Po nadaniu odpowiedniej kolorystyki warstwy oraz atrakcyjnej symbolizacji lokalizacji hotspotów warstwę wynikową można było umieścić w serwisie AGOL.

Perspektywa lokalizacji nowych hotspotów Sieć lubelskich hotspotów jest ciągle rozwijana. Pod koniec 2014 roku, w ramach budżetu obywatelskiego, rozpoczęto realizację projektu dotyczącego powstania zintegrowanej sieci 100 punktów dostępu do darmowego Wi-Fi. Lublin realizuje również projekt Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej, dzięki któremu możliwe będzie planowanie lokalizacji wielu nowych hotspotów. Rozmieszczenie ich w pobliżu magistrali światłowodowej miasta pozwoli uzyskać ich większą przepustowość. Jesteśmy przekonani, że opracowana przez studentów Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie mapa zasięgu sygnału Wi-Fi z bezpłatnym dostępem do Internetu stanie się jedną z podstawowych warstw informacyjnych wykorzystanych podczas podejmowania decyzji o lokalizacji nowych hotspotów.

Rys. 4. Mapa punktów dostępowych Wi-Fi w serwisie AGOL

Etap 3 Zasoby umieszczone w AGOL składają się z czterech warstw tematycznych. Przy małej skali widoczna jest warstwa punktów dostępowych do darmowego Wi-Fi w obrębie granic administracyjnych dzielnic Lublina (rys. 4). Przy nieco większej skali widać już zasięg poszczególnych nadajników hotspot, a także wyświetla się etykieta nazwy źródła, z jakiego pochodzi sygnał (rys. 5). Przy największej skali wyświetlane są szczegółowe punkty pomiarowe z pomierzonymi wartościami mocy sygnału. Jako warstwę bazową wykorzystano dane Open Street Map – ze względu na najdokładniejszą polską „ulicówkę” dostępną w AGOL.

Rys. 5. Przykład przygotowanej interpolacji mocy sygnału Wi-Fi (centrum Lublina, okolice Al. Racławickich)

www.esri.pl

23

gis Technologia

Otwarte standardy

zapisu danych geograficznych a ArcGIS Jakub Pielak Esri Polska

Wspólnym problemem twórców i użytkowników oprogramowania GIS jest przekazywanie informacji geograficznych. Różnorodność danych doprowadziła do powstania dużej liczby formatów ich zapisu.

Często zdarza się, że w codziennej pracy z systemami informacji geograficznej otrzymujemy lub odnajdujemy przydatne dane, które niestety zapisane są w formacie nieobsługiwanym natywnie przez używane oprogramowanie. Takie sytuacje doprowadziły do powstania standardów zapisu danych, wykorzystywanych do ich wymiany. W świecie systemów informatycznych takim standardem jest otwarty format zapisu danych XML, natomiast jego modyfikacja, czyli format GML, jest przeznaczona ściśle do zapisu danych geograficznych.

Otwarty format zapisu i wymiany danych XML XML – eXtensible Markup Language – w wolnym tłumaczeniu oznacza rozszerzalny język znaczników.

Ten prosty i elastyczny sposób tekstowego opisu i przechowywania danych przeznaczony jest do reprezentowania różnego rodzaju informacji w sposób ustrukturyzowany, np. dokumentów, opisów konfiguracji, książek, transakcji, faktur, danych liczbowych, danych geograficznych oraz wielu innych.

Język XML jest niezależny od platformy programowej i sprzętowej, co znacznie ułatwia wymianę dokumentów pomiędzy różnymi systemami.

Obecnie, w dobie Internetu i zwiększającej się z roku na rok liczby informacji przesyłanych w postaci elektronicznej, XML i jego pochodne należą do najpopularniejszych formatów wymiany danych. Oprócz możliwości przesyłania ustrukturyzowanych informacji pomiędzy programami, XML pozwala na sprecyzowanie jednoznacznych zasad, według których aplikacje będą te dane zapisywać i odczytywać. Każdy twórca oprogramowania, dzięki językowi XML, nie musi być zdany na korzystanie narzuconych z góry sposobów zapisu danych, lecz może stworzyć własny, autorski format dopasowany do potrzeb.

elementy CD są elementami podrzędnymi. Tagami opisującymi dane są np. <Tytuł></Tytuł> oraz pola tekstowe zawierające właściwe informacje (np. tytuł płyty Empire Burlesque).

Schematy i walidacja – XML Schema Język XML jest luźnym standardem, bardzo elastycznym i dającym dużą swobodę każdemu, kto zechce z niego skorzystać. Powoduje to, że dane zapisane w formacie XML przez jednego użytkownika nie zawsze będą opisane w ten sam sposób, co dane w formacie XML opisane przez innego użytkownika. Struktury zapisu danych różnych autorów mogą się różnić, mimo że autorzy będą opisywali te same dane. Aby ujednolicić i jednoznacznie uzgodnić format zapisu, utworzono schematy struktury dokumentów XML. Jednym ze standardów służących do definiowania struktury dokumentu XML jest XML Schema Definition Language. Dokumenty posiadające definicje XML Schema zapisuje się zwykle w plikach o rozszerzeniu .xsd (XML Schema Definition).

Język XML charakteryzują następujące cechy: • jest językiem opartym na znacznikach lub tagach, np. <tytuł></tytuł>; • został zaprojektowany, aby opisywać i przechowywać dane; • znaczniki w języku XML nie są predefiniowane; • użytkownik może (a nawet powinien) samodzielnie definiować tagi, które będą wykorzystywane w utworzonych przez niego formatach zapisu danych; • jest językiem, który opisuje sam siebie (self-descriptive); • dokument XML zawiera tylko tekst, nie może zawierać danych binarnych; • model dokumentu XML to struktura drzewa, którego węzłami są elementy lub encje, a liśćmi – pola tekstowe zawierające ostateczne dane.

Na rys. 1 przedstawiono przykładowy dokument XML opisujący katalog płyt CD. Element „katalog” jest elementem nadrzędnym,

24 ArcanaGIS jesień 2015

Rys. 1. Dokument XML zawierający strukturę danych katalogu płyt CD. Dokumenty XML można edytować w każdym edytorze tekstowym, w tym przypadku jest to aplikacja Notepad++.

gis Technologia Plik XSD jest dokumentem, który ściśle określa strukturę dokumentów XML oraz opisuje elementy i typy danych, jakie mogą wystąpić w ostatecznym pliku XML. To zestaw instrukcji, które jasno określają, w jaki sposób należy zapisywać i odczytywać dane w plikach XML. Definiuje on ewentualne wartości domyślne oraz ograniczenia (nie pozwala na zapisanie każdej wartości, dopóki nie spełnia ona konkretnych wymagań).

Standard XSD jest również wykorzystywany przez programistów i twórców aplikacji do weryfikowania, czy każdy element opisany w pliku XML jest zgodny z zasadami założonymi przez twórcę danego formatu. Każdy plik XML musi posiadać w części nagłówkowej dokumentu odniesienie do pliku XSD, definiującego jego strukturę. Odniesienie może wskazywać na adres internetowy serwera, który przechowuje plik .xsd, lub ścieżkę lokalną komputera, na którym znajdują się pliki XML, oraz ich schemat XSD. Do jednego schematu XSD może się odnosić wiele plików XML. Dzięki temu zagwarantowana jest pełna zgodność i kompatybilność dwóch lub więcej plików XML utworzonych według jednego schematu XSD. Schemat XSD charakteryzują następujące cechy: • określa elementy, jakie mogą się pojawić w dokumencie; • określa atrybuty, jakie mogą wystąpić w dokumencie; • określa, które elementy są elementami nadrzędnymi, a które podrzędnymi (parent – child); • określa kolejność występowania elementów podrzędnych; • określa liczbę elementów podrzędnych, jaka może wystąpić w każdym elemencie nadrzędnym; • określa, kiedy element może pozostać niewypełniony (pusty) lub musi zawierać jakąś wartość (oraz pozwala na ustawienie wartości domyślnej); • definiuje typy danych dla elementów i atrybutów; • definiuje wartości domyślne i wartości stałe (default and fixed values) dla elementów oraz atrybutów.

przyjął do oficjalnego zbioru polskich norm Polski Komitet Normalizacyjny (PKN).

Tak jak w przypadku większości formatów opartych na języku XML, format GML składa się z dwóch części: schematu, który opisuje strukturę dokumentu, oraz właściwego pliku przechowującego dane w odpowiedniej strukturze. Inaczej mówiąc, dokument GML jest opisany schematem GML Schema. Tak więc dokument GML może przechowywać informacje dotyczące poszczególnych obiektów geograficznych, takich jak punkty, linie i poligony. Wraz z rozwojem dokumentacji GML powstało wiele dodatkowych rozszerzeń aplikacyjnych tego formatu, które ułatwiają wymianę danych pomiędzy użytkownikami działającymi w konkretnej dziedzinie. Przykładami takich rozszerzeń mogą być: CityGML – wspólny model danych wykorzystywany przez aplikacje odwzorowujące dane 3D dotyczące miast, LanGML – format wykorzystywany przez inżynierów i geodetów w USA czy INSPIRE – format danych zgodnych z wytycznymi dyrektywy INSPIRE. Używając rozszerzeń aplikacyjnych formatu GML, użytkownicy mogą posługiwać się dokładniejszą terminologią. Terminy ogólne, takie jak punkty, linie i poligony, można zastąpić określeniami bardziej szczegółowymi, które lepiej odzwierciedlają dane używane przez pracowników danej branży, jak np. mosty, skrzyżowania, autostrady, lasy czy zbiorniki wodne.

GML jest mechanizmem, który może być wykorzystany do zakodowania prawie każdego rodzaju danych przestrzennych. Pozwala na zapis zarówno geometrii, jak i atrybutów dotyczących obiektów geograficznych. Dzięki temu umożliwia organizacji zajmującej się danymi GIS publikowanie własnego modelu / standardu informacyjnego, bez względu na stopień jego skomplikowania. Wykorzystanie otwartych formatów zapisu danych zdejmuje również z publikującego potrzebę konwertowania i udostępniania tych samych danych w wielu formatach w celu umożliwienia ich odczytu jak największej liczbie interesariuszy. Wystarczy, że użytkownik końcowy dysponuje oprogramowaniem wyposażonym w parser XML / GML, aby móc odczytać pliki bez korzystania z dodatkowego oprogramowania lub konwertowania ich do pośrednich formatów zapisu danych.

Praca ze zbiorami danych XML / GML w ArcGIS W celu wykorzystania zbiorów danych zapisanych w formatach XML / GML w ArcGIS, należy użyć rozszerzenia ArcGIS Data Interoperability.

Rozszerzenie to zostało utworzone we współpracy z firmą Safe Software i jest oparte na mechanizmie FME (Feature Manipulation Engine), służącym do konwersji danych pomiędzy różnymi formatami ich zapisu.

Rys. 2. Podgląd pliku danych zapisanych w postaci GML z widocznym odniesieniem do schematu XSD. Dane pochodzą ze strony brytyjskiego wydziału do spraw map – Ordnance Survey (https:// www.ordnancesurvey.co.uk/business-and-government/products/mastermap-products.html).

GML – Geography Markup Language GML to oparty na XML język opisu danych geograficznych, opracowany w 2001 roku przez Open Geospatial Consortium. GML jest uniwersalnym standardem do kodowania, rozpowszechniania i gromadzenia informacji geograficznych. Jest niezależny od jednej, konkretnej platformy programowej – implementacja obsługi formatu GML zależy od autora aplikacji. W 2007 roku specyfikacja języka GML została zatwierdzona przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną jako norma międzynarodowa (ISO 19136, 2007), którą następnie

Rozszerzenie ArcGIS Data Interoperability pozwala na: • dodawanie obiektów GML bezpośrednio do mapy w programie ArcMap; • używanie danych GML jako danych źródłowych dla narzędzi geoprzetwarzania (a także generowanie wyniku geoprzetwarzania jako pliku GML); • konwertowanie innych formatów danych GIS do GML; • używanie danych GML w aplikacjach 3D – ArcGlobe oraz ArcScene; • publikowanie danych GML w Internecie – jako usługi WFS przy pomocy ArcGIS for Server (rozszerzenie ArcGIS Data Interoprability for Server); • bezpośredni odczyt wielu innych formatów danych geograficznych oraz eksport do ponad 50 różnych formatów danych GIS.

www.esri.pl

25

gis Technologia ArcGIS Data Interoperability umożliwia tworzenie schematów aplikacyjnych GML, w których można zdefiniować własną strukturę opisu danych odpowiadającą konkretnym potrzebom. Również w przypadku posiadania zestawu danych GML, który nie jest obsługiwany domyślnie przez rozszerzenie Data Interoperability, możliwość utworzenia i dodania własnego formatu GML do listy pomaga rozwiązać problem z wczytaniem danych z formatu nieobsługiwanego natywnie przez aplikację.

Po zainstalowaniu rozszerzenia ArcGIS Data Interoperability w ArcToolbox pojawią się dwa dodatkowe narzędzia: Quick Import – konwertuje dowolny format danych wspieranych przez Data Interoperability do formatu klasy obiektów; Quick Export – konwertuje jedną lub więcej klas obiektów lub warstw obiektów ArcGIS do dowolnego formatu wspieranego przez Data Interoperability.

Narzędzia te mogą być użyte jako samodzielne narzędzia geoprzetwarzania, element modelu w ModelBuilder, uruchomione w oknie lub skrypcie Python lub opublikowane jako usługa geoprzetwarzania ArcGIS for Server.

Ponadto w oknie Katalog, zawierającym katalog połączeń do folderów lokalnych, baz danych i serwerów GIS, pojawi się pozycja Interoperability Connections z opcją Add Interoperability Connection.

Dzięki temu rozwiązaniu użytkownik ma możliwość „przypięcia” na stałe w oknie Katalog odniesienia do konkretnego zestawu danych (lokalnego lub sieciowego) i nie musi przy każdorazowym uruchomieniu ArcMap odszukiwać danych na dysku lokalnym lub nawiązywać na nowo połączenia ze zdalnym źródłem danych.

Po wskazaniu zestawu danych do odczytu lub zapisu można wybrać konkretny format GML lub jego modyfikację z listy FME Writer / Reader Gallery.

Rys. 3. Narzędzia Data Interoperability w aplikacji ArcMap

Data Interoperability może być używane na dwóch poziomach licencjonowania: 1. Licencja podstawowa – jest bezpłatna i nie wymaga przeprowadzania procesu autoryzacji. Wystarczy samo zainstalowanie rozszerzenia na maszynie roboczej, na której znajduje się ArcGIS

26 ArcanaGIS jesień 2015

for Desktop. W ten sposób uzyskujemy dostęp do serwisów WFS (Web Feature Service – serwis internetowy używający do transportu obiektów geograficznych technologii XML i GML) oraz wsparcie formatu GML-SF (GML Simple Features Rys. 4. Lista formatów XML / GML oraz ich modyfikacji obsługiwanych przez rozszerzenie ArcGIS Data Interoperability – nieco uproszczony w stosunku do oryginalnego formatu GML standard zapisu danych geograficznych opracowany przez OGC). Dane zawarte w serwisach WFS oraz plikach GML-SF można łatwo dodawać do mapy oraz używać ich w narzędziach geoprzetwarzania ArcGIS. Istnieje również możliwość użycia narzędzi konwertujących z ToolBoxa Data Interoperability Tools do wczytywania serwisów WFS oraz odczytu i zapisu plików GML-SF. 2. Licencja pełna – pełna funkcjonalność odblokowana po przeprowadzeniu autoryzacji rozszerzenia ArcGIS Data Interoperability for Desktop oraz aktywowania go w aplikacji ArcMap lub ArcCatalog (zakładka Customize>Extensions). W ten sposób otrzymujemy wsparcie oraz możliwość korzystania z ponad 100 formatów wymiany danych GIS, CAD, danych rastrowych, formatów baz danych oraz wielu innych. Ponadto odblokowany zostaje dostęp do aplikacji FME Workbench umożliwiającej tworzenie własnych formatów zapisu danych oraz automatyzacji procesów konwersji.

Dzięki narzędziom Data Interoperability użytkownicy mogą bezpośrednio odczytywać, przeglądać i analizować dane, zapisane nie tylko w formatach XML i GML, lecz także w wielu innych, wykorzystując wszystkie narzędzia dostępne w środowisku ArcGIS Desktop.

Rys. 5. Dane z pliku GML wczytane do aplikacji ArcMap (źródło danych: https://www.ordnancesurvey.co.uk/)

Pełną listę formatów obsługiwanych przez ArcGIS Data Interoperability można znaleźć na stronie http://www.esri.com/software/arcgis/extensions/datainteroperability/supported-formats.

gis Dobre praktyki

GIS

w pracy konsultanta ds. ochrony œrodowiska

Iwona Szatkowska Specjalista ds. GIS ATMOTERM SA

Duża liczba danych oraz narzędzi umożliwiających ich interpretację wpływa na czas i jakość prac wykonywanych przez konsultanta ds. ochrony środowiska. Ta zależność uwidacznia się również w trakcie pracy z danymi przestrzennymi dla różnych komponentów środowiska. Do oceny oddziaływania planowanych przedsięwzięć na środowisko (OOŚ) coraz częściej wykorzystuje się GIS, co niewątpliwie można uznać za inteligentne rozwiązanie służące ochronie środowiska.

GIS w ocenach oddziaływania na środowisko Na przykładzie OOŚ można wskazać dwa kluczowe etapy, na których wykorzystuje się GIS. Pierwszym z nich jest tworzenie diagnozy stanu środowiska, a drugim – identyfikowanie możliwych negatywnych dla środowiska skutków, płynących z realizacji planowanych działań.

W celu określenia właściwej diagnozy w zakresie stanu poszczególnych komponentów środowiska, a także zachodzących w nim procesów konsultant ds. ochrony środowiska zbiera dane zawierające informację przestrzenną z wielu źródeł i integruje je w środowisku GIS. Następny krok polega na przedstawieniu na mapie wszystkich analizowanych przedsięwzięć (istniejących i planowanych) w jednolity sposób. Istotny jest tutaj wybór odpowiednich metod prezentacji danych, które zapewnią czytelność mapy pomimo bogatej treści.

Symbolizacja jest dobierana zgodnie ze specyfiką realizowanych przedsięwzięć, stopniem ich szczegółowości oraz przeznaczeniem mapy. W środowisku GIS dostępne są rozbudowane biblioteki symboli typowych dla różnych branż. Dla niestandardowych opracowań kartograficznych tworzy się odrębne zestawy symboli, którymi można się posługiwać w wielu projektach.

Etap prognozowania polega na wskazaniu możliwych negatywnych oddziaływań (w tym także skumulowanych) na poszczególne komponenty środowiska (np. powietrze),

jakie mogą wystąpić w wyniku realizacji planowanych przedsięwzięć. Wynik identyfikacji tych oddziaływań jest uzależniony od kilku czynników, takich jak: rodzaj planowanych przedsięwzięć, uwarunkowania przyrodnicze, posiadane dane przestrzenne oraz wiedza konsultanta ds. ochrony środowiska. Przedstawienie na jednej mapie planowanych inwestycji oraz informacji o jakości wybranych komponentów środowiska ułatwia i przyspiesza proces prognozowania potencjalnych negatywnych oddziaływań na środowisko. Dzięki analizom różnych danych przestrzennych wskazywane są również rejony spodziewanych kumulacji negatywnych oddziaływań. Po zidentyfikowaniu potencjalnych zagrożeń dla środowiska prezentowane są działania mające na celu ograniczanie tych negatywnych oddziaływań. Mogą to być wskazania dotyczące technologii realizacji czy eksploatacji przedsięwzięcia, jak również rekomendacje w zakresie zmiany lokalizacji planowanych obiektów.

Analizy w środowisku GIS i efekty pracy konsultanta ds. ochrony środowiska Korzystając z funkcji dostępnych w programach GIS, można m.in. nakładać wiele warstw informacyjnych na siebie, tworzyć bufory dla obiektów, identyfikować obszary kolizyjne lub też interpolować wybraną metodą wyniki uzyskane w punktach pomiarowych na cały obszar analizy (np. stężenia zanieczyszczeń powietrza). Badanym zjawiskom można także przypisać wagi i tworzyć mapy intensywności występowania danego czynnika w środowisku.

www.esri.pl

27

gis Dobre praktyki

Rys. 1. Obszary ograniczające możliwość lokalizacji składowisk odpadów promieniotwórczych w Polsce1

obiektu budowlanego, takie jak: obecność fliszu karpackiego, który predysponuje obszary do powstawania osuwisk ziemi, miejsca, w których zarejestrowano różnego rodzaju wstrząsy geologiczne, uskoki tektoniczne oraz linia tektoniczna Teisseyre’a-Tornquista.

Duża liczba danych i rozbudowana legenda wymagają większej wiedzy i czasu do interpretacji tej mapy. Z kolei na rys. 2 przedstawiono w sposób syntetyczny lokalizację oraz natężenie występowania elementów ograniczających możliwość realizacji inwestycji na danym obszarze, przez co mapa jest bardziej czytelna. Ten sposób prezentacji umożliwia wkomponowanie w treść mapy dodatkowej informacji na temat obszarów o warunkach korzystnych dla lokalizacji SOP. Rys. 2. Obszary o warunkach korzystnych i niekorzystnych dla lokalizacji składowisk odpadów promieniotwórczych w Polsce2

Na przykładzie zamieszczonych niżej map da się zaobserwować, jak różne sposoby prezentacji danych kartograficznych wpływają na postrzeganie treści mapy przez odbiorcę. Na rys. 1 przedstawiono uwarunkowania geoprzestrzenne, które ograniczają możliwość lokalizacji składowisk odpadów promieniotwórczych (SOP) w Polsce. Za elementy ograniczające realizację SOP uznano wszystkie powierzchniowe formy ochrony przyrody. Podobnie potraktowano warstwy wodonośne tzw. głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) z uwagi na ich strategiczne znaczenie w gospodarce wodnej. Do cennych zasobów środowiska zaliczono również złoża kopalin energetycznych oraz obszary potencjalnego występowania gazu ziemnego w łupkach dolnego paleozoiku. Pozostałe elementy przedstawione na mapie wskazują na naturalne zagrożenia geologiczne utrudniające lub uniemożliwiające bezpieczne posadowienie Źródło: ATMOTERM SA, EKO-KONSULT, Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Krajowego planu postępowania z odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem jądrowym, Warszawa 2015.

2 Źródło: jw.

1

28 ArcanaGIS jesień 2015

Za uwarunkowania korzystne przy lokalizacji SOP uznano obecność skał osadowych, magmowych i metamorficznych oraz złoża soli kamiennej i potasowej (rys. 2).

Wykorzystanie GIS-u niewątpliwie skraca czas pracy i umożliwia zawężenie obszaru analiz szczegółowych do kluczowych kwestii w danym projekcie. Może to być np. analiza kolizyjności planowanych inwestycji dotyczących infrastruktury liniowej, m.in. energetycznej, z formami ochrony przyrody na danym terenie (rys. 3). Szczegółowe badania należy rozpocząć od ustalenia, na jakim etapie projektowania znajdują się wskazane przedsięwzięcia. Dla wyznaczonych inwestycji liniowych można np. przeanalizować ich lokalizację oraz zidentyfikować ewentualne miejsca konfliktowe z obszarami chronionymi. Jeżeli dana inwestycja jest jeszcze na etapie wariantowania lub też znane są tylko nazwy gmin, w których będzie ona realizowana, stosując odpowiednią symbolizację, takie obszary można również przedstawić na mapie. Kolejny etap prac polega na zidentyfikowaniu rodzaju zagrożeń typowych dla planowanych inwestycji. Należy uwzględnić

gis Dobre praktyki Każdemu z planowanych przedsięwzięć przypisano unikalny kod, który został przedstawiony na mapie, co ułatwia identyfikację przedsięwzięcia. W tle mapy widoczne są również obszary Natura 2000 i podział administracyjny kraju.

GIS to nie tylko mapa – wykorzystanie baz danych przestrzennych Warto korzystać ze zgromadzonych w tabelach atrybutów danych również poza oprogramowaniem GIS. Utworzone warstwy tematyczne mogą posiadać rozbudowane tabele z wieloma informacjami. Można je wyeksportować do pliku Excel i przekazać do dalszych prac osobom, które nie pracują w środowisku GIS. Innym sposobem szybkiego i efektywnego wykorzystania informacji z tabel atrybutów jest wygenerowanie dodatkowych warstw elementów wspólnych dla wybranych parametrów, np. dla planowanych inwestycji liniowych i obszarów chronionych Natura 2000 przedstawionych na rys. 3. Uzyskany w ten sposób plik bazodanowy (DBF), zawierający rekordy z informacją o planowanej inwestycji oraz nazwami i kodami obszarów chronionych, z którymi mogą one kolidować, również można odczytać w Excelu. Zamiast żmudnego przeglądania rozbudowanej treści mapy uzyskuje się szybko wynik w postaci wykazu przedsięwzięć, których realizacja może być ograniczona, ze wskazaniem przyczyny tego ograniczenia (np. obszaru Natura 2000, na który ta inwestycja mogłaby negatywnie oddziaływać).

Rys. 3. Fragmenty mapy prezentującej lokalizację inwestycji na różnych etapach projektowania, planowanych w ramach Project Pipeline na lata 2014–2020 na tle obszarów Natura 2000 w Polsce3

lokalne uwarunkowania przyrodnicze, walory i ograniczenia, a w efekcie wyznaczyć możliwe ryzyko dla realizacji inwestycji o określonym przebiegu i parametrach technicznych. Efektem tych analiz powinno być określenie rekomendacji zabezpieczających zachowanie dobrego stanu wszystkich elementów środowiska.

Na rys. 3 przedstawione są fragmenty mapy zawierającej ok. 300 inwestycji energetycznych (liniowych oraz punktowych), których realizację planuje się w latach 2014–2020 w ramach Project Pipeline.

Kolorem czerwonym zaznaczono linie elektroenergetyczne i stacje elektroenergetyczne (przesyłowe i dystrybucyjne). Niebieskie obiekty to gazociągi (przesyłowe i dystrybucyjne), tłocznie gazu, podziemne magazyny gazu oraz terminal gazowy LNG. Kolor zielony oznacza przyłączenia odnawialnych źródeł energii (OZE) do sieci i stacji elektroenergetycznych. Kolorem szarym oznaczono obszary planowanych przyłączeń mikroźródeł rozproszonych do sieci elektroenergetycznych.

Linie przerywane wskazują na obszary, w których powstaną przedsięwzięcia, ale nie jest jeszcze określona ich dokładna lokalizacja.

Na kolejnym etapie prac warto wykorzystać Bazę zagrożeń dla obszarów Natura 2000 (stworzoną przez zespół ATMOTERM SA), która pozwala na wykonywanie bardziej szczegółowych analiz danych zapisanych w tabelach. Metoda ta znacznie przyspiesza identyfikację unikatowych nazw i kodów zagrożeń antropogenicznych określonych w mniej więcej tysiącu Standardowych Formularzy Danych (SDF) dla obszarów Natura 2000 w Polsce. Baza zagrożeń ułatwia pozyskiwanie danych dla pojedynczych obszarów Natura 2000 oraz losowo wybranych grup tych obszarów.

Do arkusza tej bazy można wkleić dowolną listę nazw obszarów Natura 2000, które chcemy przeanalizować, a uzyskanym efektem będzie za każdym razem wykaz wszystkich zagrożeń, jakie wystąpiły w analizowanym zbiorze. Powtarzające się nazwy i kody zagrożeń są automatycznie eliminowane, dlatego też otrzymany wynik można od razu wykorzystać do innych prac. Bazę zagrożeń przygotowano w celu usprawnienia i przyspieszenia pracy konsultantów ds. ochrony środowiska. Może być ona rozbudowywana o kolejne funkcje, w zależności od potrzeb, np. identyfikację gatunków i siedlisk chronionych określonych w formularzach SDF dla poszczególnych obszarów Natura 2000.

Podsumowanie W artykule przedstawiono jedynie wybrane możliwości wykorzystania GIS-u w pracach konsultanta ds. ochrony środowiska.

Wykonanie analizy dużej liczby danych przestrzennych w środowisku GIS umożliwiło szybsze i dokładniejsze zidentyfikowanie przedsięwzięć o większym ryzyku dla środowiska.

3 Źródło: ATMOTERM SA, Prognoza oddziaływania na środowisko Project Pipeline dla sektora energetyki w ramach POIŚ 2014–2020, Warszawa 2015.

www.esri.pl

29

gis Dobre praktyki

Œl¹ska przyroda

on-line

W województwie śląskim, które kojarzy się raczej z przemysłem niż przyrodą, trudno o rarytas na miarę dorzecza Amazonki. Jednak po dokładniejszym rozpoznaniu nawet nieczynne wyrobisko może się okazać jednym z przyrodniczych cudów tego regionu. Mimo przeobrażeń, jakich dokonał tu swą wielowiekową działalnością człowiek, wapienne ostańce, których zachowało się wiele na obszarze Jury Krakowsko-Częstochowskiej, beskidzkie rezerwaty przyrody czy zagrożone i endemiczne gatunki roślin i zwierząt świadczą o zróżnicowaniu i bogactwie środowiska przyrodniczego tych obszarów. Właśnie ze względu na te, najdrobniejsze nawet, lecz przyrodniczo cenne perełki biologiczne i geologiczne województwa została utworzona ogólnodostępna baza danych bio- i georóżnorodności: BIOGEO – SILESIA. Po co w województwie śląskim przyrodnicza baza danych?

Informacja o zasobach przyrody ożywionej i nieożywionej województwa śląskiego, zbierana od wielu lat przez naukowców i miłośników przyrody, nie jest kompletna. Dostęp do danych i ich wykorzystanie w praktyce utrudnia także ich forma – większość to dane gromadzone tradycyjnie w postaci spisów, wykazów, notatek z obserwacji i badań terenowych oraz rozlokowanie w różnych instytucjach i w szufladach pracowników naukowych.

Potrzeba uporządkowania i uzupełnienia rozproszonej wiedzy, jak również stereotypizacja myślenia o stanie przyrody województwa śląskiego stały się bodźcem do stworzenia regionalnego systemu informacji i baz danych o przyrodzie regionu. Współcześnie coraz częściej w ocenie wpływu człowieka na środowisko przyrodnicze oraz w planowaniu ochrony jego elementów wykorzystuje się integrację wiedzy o zasobach przyrodniczych określonego regionu z wymiarem przestrzennym pozyskiwanych danych.

Podobnie utrzymanie dobrego stanu środowiska oraz przeciwdziałanie jego niepożądanym zmianom wymaga zgromadzenia danych o jego składowych w sposób umożliwiający ich szybkie udostępnianie i przetwarzanie w zależności od potrzeb.

Z szuflady i zielnika do geobazy – rezultaty projektu BIOGEO – SILESIA ORSIP Koncepcja struktury bazy danych powstała w ramach projektu Ogólnodostępna baza danych bio- i georóżnorodności województwa śląskiego – integralna część otwartego regionalnego systemu informacji przestrzennej, BIOGEO –SILESIA ORSIP , jako efekt współpracy pracowników naukowych Projekt BIOGEO – SILESIA ORSIP zrealizowano w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007–2013, priorytetu V Środowisko, działania 5.4. Zarządzanie środowiskiem. Wykonawcą / beneficjentem projektu jest Uniwersytet Śląski, reprezentowany przez Wydział Biologii i Ochrony Środowiska i Wydział Nauk o Ziemi (lider projektu) oraz województwo śląskie, reprezentowane przez Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska oraz Śląskie Centrum Społeczeństwa Informacyjnego (partner projektu). Więcej informacji o projekcie znajduje się na stronie http://biogeo.us.edu.pl/.

30 ArcanaGIS jesień 2015

Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach i praktyków z instytucji województwa śląskiego.

Istotą projektu było zastosowanie nowoczesnych technologii informatycznych do gromadzenia, analizy i przetwarzania informacji zebranej w trakcie badań naukowych nad środowiskiem przyrodniczym oraz do ich prezentacji i upowszechniania.

W ramach projektu utworzono: • przyrodniczą bazę danych przestrzennych bio- i georóżnorodności wraz z 20 Systemami Monitorowania Środowiska (SMŚ), pod nazwą Ogólnodostępna Baza Danych (OBD); • specjalistyczną bazę danych Zmiany zagospodarowania doliny górnej Odry od XVIII wieku do czasów współczesnych w aspekcie zagrożenia powodziowego (zalania doliny), pod nazwą Dolina Górnej Odry; • system informatyczny BIOGEO – SILESIA. Bezpośrednim celem projektu było utworzenie Ogólnodostępnej Bazy Danych, stanowiącej integralną część Otwartego Regionalnego Systemu Informacji Przestrzennej (ORSIP), która „(…) umożliwi powszechny i nieodpłatny dostęp do informacji o środowisku przyrodniczym oraz pozytywnie wpłynie na poprawę jakości zarządzania środowiskiem w województwie śląskim, w tym na integrację działań na rzecz jego zrównoważonego rozwoju”.

System informatyczny BIOGEO – SILESIA Zasadniczym celem budowy systemu informatycznego BIOGEO – SILESIA (System BIOGEO) było wsparcie procesu tworzenia i weryfikacji baz danych.

gis Dobre praktyki System BIOGEO, stanowiący część systemu informatycznego Uniwersytetu Śląskiego, składa się z trzech warstw fizycznych. Serwer Baz Danych przechowuje bazę danych przestrzennych oraz metadane, także dane kontrolne portalu CMS Joomla. Serwer Aplikacji realizuje główną funkcjonalność systemu. Dostarcza narzędzi do administracji i zarządzania systemem oraz bazą danych, a także odpowiada za interakcję z użytkownikiem oraz za podgląd danych przestrzennych. Z kolei Serwer Prezentacji umożliwia interakcję użytkownika z systemem oraz daje możliwość wglądu i zarządzania metadanymi. System wykorzystuje komercyjne oprogramowanie systemowe, bazodanowe i narzędziowe oraz oprogramowanie dedy-

kowane. Zawiera Moduł Analiz, Moduł Portalu oraz Moduł Administracji, których funkcjonalność jest oparta na oprogramowaniu ArcGIS for Server (wspierają ją narzędzia utworzone w technologii HTML i Javascript). Z kolei Moduł Edycji i Udostępniania Danych wykorzystuje rozszerzenie BIOGEO za pośrednictwem paska narzędziowego.

– umożliwia nie tylko publikowanie map, lecz także współpracę z innymi systemami w formie usług web service. Z kolei system zarządzania treścią Joomla pozwala łatwo i wygodnie zarządzać zawartością witryny internetowej (http://biogeo.us.edu.pl/).

Baza danych Dolina Górnej Odry System BIOGEO charakteryzuje się skalowalną budową modułową. Relacyjna baza danych przestrzennych PostgreSQL umożliwia wykonywanie operacji przestrzennych za pośrednictwem zapytań SQL. Serwer Danych Przestrzennych – ArcGIS Server i rozszerzenia

Baza przedstawia dane przestrzenne i opisowe dotyczące powodzi, które wystąpiły w roku: 1997, 1985, 1977, 1960, 1939, 1903, 1880, 1854, 1831 i 1813, oraz zmian zagospodarowania terenu. W celu oceny tempa i kierunków zmian zagospodarowania przestrzeni, istotnych dla formowania się fali wezbraniowej w Dolinie Górnej Odry, jako podstawę do określenia powierzchni oraz opisu zmian poszczególnych komponentów krajobrazu wykorzystano historyczne mapy topograficzne. Wyodrębniono podstawowe rodzaje użytkowania terenu oraz układ powierzchniowej sieci hydrograficznej w roku: 1990, 1960, 1900 i 1830.

Podstawą badań prowadzonych przez zespół pracowników Katedry Geografii Fizycznej Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego była analiza zgromadzonych materiałów kartograficznych. Dane zebrane w bazie, jakkolwiek mają wymiar historyczny, mogą stanowić podstawę prognozowania zagrożeń związanych z wielkimi i katastrofalnymi powodziami. Baza jest dostępna publicznie w portalu mapowym systemu BIOGEO – SILESIA: http://biogeo.us.edu.pl/mapApp/.

Ogólnodostępna Baza Danych

Rys. 1. Województwo śląskie położone jest na terenie trzech prowincji fizycznogeograficznych (Kondracki, 2009), z czym związane jest wyraźne zróżnicowane środowiska przyrodniczego, zarówno pod względem georóżnorodności, jak i bioróżnorodności.

Niż Środkowoeuropejski: 1 – dolina Małej Panwi (dopływ Odry) w okolicach Kokotka; 2 – wysoczyzna lessowa na terenie gminy Pietrowice Wielkie; Wyżyny Polskie: 3 – górnojurajski ostaniec skalny Skała Miłości nad przełomem rzeki Warty w gminie Mstów; 4 – ruiny zamku Ogrodzieniec wśród skał wapiennych najwyższego wzniesienia Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej (Góra Janowskiego) o wysokości 515,6 m n.p.m.; 5 – nieczynna glinianka iłów górnotriasowych w Lipiu Śląskim k/Lublińca, miejsce występowania szczątków gadów lądowych; 6 – Zabytkowa Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach; 7 – Zabytkowa Kopalnia Węgla Kamiennego „Ignacy” w Rybniku; Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem: 8 – sztuczny zbiornik wodny (Jezioro Paprocańskie) powstały w 1796 roku dla potrzeb nieczynnej Huty Paprockiej w okolicy Tychów; 9 – Pogórze Śląskie przecięte doliną Wisły w okolicy Skoczowa; 10 – Przełom rzeki Soły (dopływ Wisły) dzielący Beskid Mały na część zachodnią (Pasmo Czupla i Magurki) i wschodnią (tzw. Beskid Andrychowski); 11 – nieczynny kamieniołom piaskowców magurskich w Glince przekształcony w teren rekreacyjno-wypoczynkowy; 173,6 m n.p.m. – najniższy punkt wysokościowy w miejscowości Ruda, 1534,1 m n.p.m. – najwyższy punkt wysokościowy na zboczach Pilska (źródło: Tokarska-Guzik B., Chybiorz R., red. Parusel J.B., 2015).

Celem bazy jest systematyczne gromadzenie, opracowywanie i aktualizowanie oraz udostępnianie danych opisowych i przestrzennych o składnikach przyrody ożywionej i nieożywionej, czyli o ich występowaniu, rozmieszczeniu, zasobach, stanie zachowania, ochronie (biernej i czynnej), zagrożeniach i użytkowaniu, jako o elementach niezbędnych do prawidłowego zarządzania środowiskiem przyrodniczym zgodnie z zasadą zrównoważonego i trwałego rozwoju.

www.esri.pl

31

gis Dobre praktyki

Struktura OBD została zaprojektowana uniwersalnie, tak aby umożliwić gromadzenie jak najszerszego zakresu danych, zarówno pod względem liczby i różnorodności typów obiektów przyrodniczych, jak i przypisanych im atrybutów.

Rozbudowany zakres informacyjny wymagał podzielenia danych na dwie kategorie już na etapie planowania struktury bazy. Wydzielono więc cechy obiektów i cechy obserwacji. Pierwsza kategoria zawiera głównie atrybuty, które odnoszą się do stałych cech obiektów (np. stałe cechy gatunków to m.in.: taksonomia, synoni- Rys. 2. Baza danych „Stanowiska rzadkich, zagrożonych i chronionych gatunków roślin naczyniowych” w portalu internetowym BIOGEO mika, biologia i ekologia, zasięg, pochodzenie i status zadomowienia), niezależnych od okoliczności, w jakich były Ogólnodostępna Baza Danych została zaimplementowana w module obserwowane. Są to więc dane charakteryzujące gatunki, zbiorowiPrzyroda Otwartego Regionalnego Systemu Informacji Przestrzenska i siedliska oraz relacje pomiędzy nimi. nej (ORSIP) województwa śląskiego, z którego będzie udostępDruga kategoria to dane o konkretnych obserwacjach, określające pochodzenie danych, datę i autora obserwacji, zastane warunki, dane populacyjne, cechy siedliska, w którym gatunek był obserwowany itp.

Dane o lokalizacji i geometrii obserwowanych obiektów, niezależnie od ich typu, mogą mieć postać punktów opisanych parą współrzędnych lub linii i poligonów opisanych większą liczbą par współrzędnych.

W strukturze OBD zaplanowano także tabele atrybutów dla specjalnych danych, wspólnych dla większości baz tematycznych, gromadzących dane bibliograficzne i multimedia dokumentujące obserwacje (np. skany okazów zielnikowych, fotografie, pliki dźwiękowe i filmy) bądź dane mające charakter poglądowy. Łącznie model OBD zawiera 11 337 atrybutów i 280 słowników.

Obiekty danych powiązane są ze sobą 93 relacjami.

b)

c)

Rys. 3. Georóżnorodność województwa śląskiego (przykłady): a) jaskinie krasowe Wyżyny Częstochowskiej (Jaskinia Głęboka); b) zabytkowe kopalnie Wyżyny Śląskiej, najbardziej zurbanizowanego obszaru w Polsce; c) jaskinie niekrasowe Beskidu Śląskiego (obecnie najdłuższe znane jaskinie Beskidów i fliszu karpackiego)

niana za pośrednictwem Geoportalu Województwa Śląskiego: http://www.orsip.pl/start.

Jakie dane znajdziemy w bazie?

Ogólnodostępna Baza Danych obejmuje zakres informacyjny związany z 18 zbiorami danych dotyczącymi różnorodności biologicznej i jednym zbiorem o georóżnorodności województwa śląskiego. Dane o różnorodności biologicznej województwa śląskiego prezentują informacje o florze (stanowiska rzadkich, zagrożonych i chronionych gatunków mszaków i roślin naczyniowych, stanowiska gatunków roślin naczyniowych udokumentowane okazami zielnikowymi wraz z ilustracją graficzną oraz roślin obcego pochodzenia, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych), faunie (stanowiska rzadkich, zagrożonych i chronionych gatunków bezkręgowców i kręgowców, zwierząt obcego pochodzenia, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych) oraz roślinności i siedliskach przyrodniczych (obszary potencjalnych siedlisk, stanowiska rzadkich i zagrożonych zbiorowisk roślinnych oraz chronionych siedlisk przyrodniczych, dane fitosocjologiczne zbiorowisk naturalnych i półnaturalnych, flora i roślinność terenów poprzemysłowych). Z kolei dane o georóżnorodności prezentują informacje o geostanowiskach, czyli obiektach przyrody nieożywionej wyróżniających się w otaczającym krajobrazie: odsłonięciach geologicznych, głazach narzutowych, wapiennych i piaskowcowych ostańcach, jaskiniach, źródłach i wywierzyskach, przełomowych dolinach rzecznych i innych obiektach świadczących o dużej georóżnorodności regionu. Zakres informacyjny ostatniej bazy jest zgodny z treścią Karty Dokumentacyjnej Geostanowiska używanej w Centralnym Rejestrze Geostanowisk Polski. a)

32 ArcanaGIS jesień 2015

gis Dobre praktyki b)

Odrębną grupę stanowią bazy związane z ochroną przyrody. Są to z jednej strony dane o obszarach o szczególnych walorach przyrodniczych (z wyłączeniem ustawowych form ochrony przyrody, dla których dane referencyjne gromadzi i udostępnia Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach) – ostojach przyrody ożywionej lub pełniących ważne funkcje ochronne szlakach migracji organizmów żywych (korytarze ekologiczne), a z drugiej strony dane o prowadzonych w województwie działaniach z zakresu czynnej ochrony przyrody i monitoringu przyrodniczym. Ważną bazą jest także baza o gatunkach i siedliskach przyrodniczych chronionych i zagrożonych, figurujących w aktach prawnych lub na czerwonych listach regionalnych, krajowych, europejskich i światowych.

W OBD znajdą się także dane dotyczące edukacji ekologicznej (ścieżki przyrodnicze, ośrodki edukacyjne).

a)

c)

Rys. 3. Różnorodność biologiczna województwa śląskiego (przykłady): a) przytulia krakowska Galium cracoviense, gatunek endemiczny, ściśle chroniony; b) jaworzyna górska z miesięcznicą trwałą Lunario-Aceretum, siedlisko narażone w województwie śląskim; c) żubr Bison bonasus (byk), takson objęty ochroną ścisłą

w postaci graficznej, jako kartogramy, kartodiagramy czy różnorodne mapy tematyczne. SMŚ są ważnym uzupełnieniem i uszczegółowieniem Państwowego Monitoringu Środowiska i krajowego zestawu wskaźników monitorowania zrównoważonego rozwoju.

Czy baza spełni oczekiwania śląskich badaczy, zarządzających środowiskiem regionu i jego mieszkańców?

Rys. 4. Grupa tablic informacyjnych przy Nadleśnictwie Brynek

Systemy Monitorowania Środowiska – nowy wymiar zastosowania bazy danych przestrzennych w praktyce Zakres merytoryczny OBD umożliwił zdefiniowanie i uruchomienie po stronie ORSIP 20 autorskich Systemów Monitorowania Środowiska (SMŚ) opartych na algorytmach obliczających 88 wskaźników monitorowania. Wskaźniki mogą być obliczane automatycznie w ustalonych przedziałach czasowych dla jednej lub kilku dostępnych warstw referencyjnych, takich jak: regionalizacja fizycznogeograficzna, podział administracyjny, powierzchniowe formy ochrony przyrody, kartogramy Atlasu Rozmieszczenia Roślin Naczyniowych w Polsce – ATPOL (w rozdzielczości 1, 2, 5 i 10 km). Powstała metabaza wskaźników monitorowania pozwoli w przyszłości na analizę zmian środowiska przyrodniczego regionu, zarówno w skali czasowej, jak i przestrzennej, a nawet na ewentualną korelację tych zmian z ich przyczynami. Wyniki obliczeń dowolnego wskaźnika lub grupy wskaźników składających się na system monitorowania będą dostępne w postaci raportu – tabeli wyników kalkulacji dla obiektów przestrzennych z wybranej warstwy referencyjnej lub

Szeroki zakres zgromadzonych danych powinien zainteresować nie tylko pracownika naukowego czy urzędnika administracji lokalnej, zawodowo związanych z działaniami na rzecz ochrony przyrody, lecz także mieszkańca regionu i turystę. W bazie znajdą się bowiem zarówno treści dla profesjonalistów, jak i miłośników przyrody, poszukujących miejsc do spacerów wśród pomnikowych drzew czy chętnych do zapuszczenia się w głąb jurajskich jaskiń.

Twórcy bazy zakładają, że umożliwi ona powiązanie wiedzy o wartościach przyrody ożywionej i nieożywionej nie tylko z badaniami prowadzonymi w regionie przez uczelnie i jednostki naukowo-badawcze, lecz także z działaniami organizacji pozarządowych, społeczności lokalnych oraz służb ochrony przyrody, jak również pozwoli na wymianę informacji, która stanie się impulsem do podejmowania nowych badań i działań praktycznych. Jednak najistotniejsze wyzwanie stanowi dzisiaj wypełnienie bazy danymi i systematyczne ich uzupełnianie w przyszłości. Bazę i jej funkcjonalność ocenią już wkrótce jej użytkownicy.

Autorzy: Barbara Tokarska-Guzik, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Śląski w Katowicach Ryszard Chybiorz, Wydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski w Katowicach Jerzy B. Parusel, Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska Andrzej Pasierbiński, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Śląski w Katowicach Tomasz Jankiewicz, Esri Polska Jacek Frąckowiak, Pro-Info Doradztwo Informatyczne, Murowana Goślina

W artykule wykorzystano teksty publikacji Baza danych przestrzennych w zarządzaniu zasobami środowiska przyrodniczego województwa śląskiego (Tokarska-Guzik B., Chybiorz R., red. Parusel J. B., 2015), dokumentacji technicznej projektu oraz serwisu internetowego www.us.edu.pl, autorstwa Agnieszki Babczyńskiej.

www.esri.pl

33

gis Dobre praktyki

Kampus Politechniki Wrocławskiej na narzêdziach WebApp Builder Joanna Spych Absolwentka kierunku Geodezja i Kartografia na Politechnice Wrocławskiej

Zarówno studenci, którzy dopiero podjęli studia, jak i ci studiujący już od pewnego czasu często borykają się z problemem odnalezienia konkretnego budynku w obrębie kampusu uczelni. Problem ten dotyczy także pracowników uczelni oraz odwiedzających ją osób. Z tego właśnie powodu podjęto się przygotowania geoportalu dla Politechniki Wrocławskiej. Miał on na celu przede wszystkim wsparcie wyszukiwania informacji o charakterze przestrzennym dotyczących kampusu uczelni.

Co w Internecie piszczy Przy projektowaniu systemu informacji przestrzennej za najważniejsze uznano dostarczenie funkcjonalności ukierunkowanej na szybki i efektywny dostęp do wiarygodnej informacji o wydziałach Politechniki Wrocławskiej. W celu zdefiniowania, jakie zadania powinien spełniać projektowany geoportal, dokonano przeglądu już funkcjonujących interaktywnych map kampusów uczelni. Do porównania wykorzystano geoportale czterech polskich uczelni, pięciu amerykańskich uczelni Ligi Bluszczowej (ang. Ivy League) oraz jednego uniwersytetu niemieckiego.

Po zapoznaniu się z geoportalami nawet przodujących na świecie ośrodków akademickich nasuwał się wniosek, że pełnią one przede wszystkim funkcję map informacyjnych, ubogich w opcje analityczne. Biorąc jednak pod uwagę, że geoportal PWr może być wykorzystywany przez studentów geodezji i kartografii także w zadaniach realizowanych w związku z ich kierunkiem nauczania, zdecydowano się rozszerzyć funkcjonalność projektowanego geoportalu (choćby o możliwość odczytania współrzędnych wskazanego punktu w zadanym układzie odniesienia).

Projektowaną funkcjonalność sklasyfikowano w siedmiu głównych grupach: nawigacji (np. powiększenie / zmniejszenie widoku mapy), zarządzania warstwami (np. zmiana kolejności wyświetlania warstw), wizualizacji (np. panel legendy), wyszu-

34 ArcanaGIS jesień 2015

kiwania (np. tworzenie zapytań atrybutowych / przestrzennych), przeglądania metadanych, prostych analiz (np. pomiar odległości, powierzchni, współrzędnych) i innych (np. drukowanie widoku mapy).

Współczesny rynek oferuje szeroki wachlarz aplikacji GIS, dostosowanych do konkretnych wymagań użytkownika. Są to zarówno aplikacje komercyjne, jak i typu free and open-source (wolne i otwarte oprogramowanie). Do realizacji przedsięwzięcia wykorzystano aplikację ArcGIS Online ze wszystkimi jej komponentami, np. Web AppBuilder. Zastosowanie rozwiązań z tej samej rodziny (ArcGIS) zapewniło zgodność danych na każdym z etapów zadania. Umożliwiło także zrealizowanie wszystkich zdefiniowanych założeń dotyczących projektowanego geoportalu kampusu.

Wszystko zależy od danych Budowę bazy danych rozpoczęto od zdefiniowania, z jakich elementów powinna się ona składać. Miały na to wpływ wykonana wcześniej analiza porównawcza geoportali innych uczelni oraz osobiste doświadczenia autorki jako studentki. Za najważniejsze uznano informacje o budynkach politechniki. Następnie opracowano informacje bazujące na nich, np. o wydziałach, dziekanatach i bibliotekach. Jako kolejny element przygotowano zbiór danych dotyczących tzw. Points of Interest (POI), czyli takich miejsc jak punkty ksero, bufety czy bankomaty, znajdujących się na terenie kampusu głównego PWr i w jego okolicy.

gis Dobre praktyki Dane opracowano w aplikacji ArcMap w geobazie plikowej. Rozwiązanie to umożliwiło tworzenie domen, które pozwoliły na projektowanie list rozwijalnych o zadanych wartościach, wykorzystywanych przy uzupełnianiu tabel atrybutów. Były one szczególnie przydatne przy uzupełnianiu danych o obiektach, którym można było nadać wyłącznie wartości z określonego zestawu (np. atrybut Typ pomieszczenia warstwy Budynki, definiowany poprzez zbiór wartości: sala laboratoryjna, sala wykładowa, sala ćwiczeniowa, pomieszczenie administracyjne, toaleta i inne).

Ważnym elementem tego etapu było wybranie funkcji dostępu do obiektów (Feature Access) dla hostowanych warstw. Wiązało się to z możliwością wyświetlania danych jako danych wektorowych, wykonywania na nich zapytań lub ich edycji bezpośrednio w sieci.

Kolejne czynności obejmowały konfigurację i symbolizację warstw oraz wyświetlanych okien podręcznych, prezentujących informacje opisowe dotyczące konkretnych elementów mapy (rys. 1), zgodnie z przyjętym schematem.

Stworzono także plik Geokodera, który umożliwia szybkie i efektywne wyszukiwanie obiektów o podanym przez użytkownika adresie lub nazwie oraz działanie odwrotne: zwracanie adresu / nazwy wskazanych obiektów. Został on utworzony w programie Arc Catalog. Dane odniesienia zawierał plik przechowujący informacje o budynkach w formie punktowej. Polem klucza we wskazanym pliku źródłowym było pole Oznaczenie, co pozwoliło na wykonywanie czynności geokodowania przede wszystkim na podstawie nazwy budynku. Utworzony plik umieszczono na serwerze i uzyskany w ten sposób adres URL wykorzystano w aplikacji Web AppBuilder for ArcGIS w widżecie Geokoder.

1a

Źródłami informacji atrybutowych i przestrzennych były zarówno dane administrowane przez uczelnię (np. plany budynków) i kataster miejski, jak i te ogólnodostępne, np. w Internecie. Uzyskano tabelaryczny wykaz budynków oraz plik .shp z ich położeniem, którego wiarygodność potwierdziła wektorowa mapa zasadnicza. Rzetelność i kompletność danych zweryfikowano także w wywiadzie terenowym.

Jak cię widzą, tak cię… rozumieją Właściwy dobór środków graficznych w zasadniczy sposób wpływa na odpowiednią percepcję opracowania kartograficznego. Dla przygotowywanego portalu zdefiniowano cztery poziomy widoczności warstw (skalami granicznymi były skale: 1:10 000, 1:5000 i 1:1250). Wiązało się to z dopasowaniem szczegółowości mapy do skali jej wyświetlania.

Istotne było określenie sposobu wyświetlania obiektów każdej z warstw. Nadrzędny cel stanowiło zachowanie przejrzystości i łatwości odbioru mapy. Wybrano symbole oferowane przez aplikację ArcGIS Online, w niektórych przypadkach uzupełniając je opracowanymi własnoręcznie grafikami (np. zastosowanie logotypów poszczególnych wydziałów dla warstwy Dziekanaty). Pod uwagę wzięto zarówno zdefiniowane przedziały skal, jak i zróżnicowanie obiektów w obrębie jednej klasy w zależności od ich charakterystyki atrybutowej. Dla przykładu, w zakresie skali od 1:10 000 do 1:5000 wszystkie dziekanaty są przedstawione za pomocą symbolu zielonej szpilki, natomiast powyżej tej skali każdy z nich jest reprezentowany przez odpowiednie logo danego wydziału.

1b Rys. 1a i 1b. Różnice w symbolizacji obiektów oparte na zmianie skali i charakterystyce atrybutowej.

Programista zbyteczny

Z danymi w chmurze

Następnie za pomocą aplikacji Web AppBuilder stworzono szkielet geoportalu. Pierwszym etapem było ustalenie stylu i układu wynikowej aplikacji mapowej w zakładce Motywy. Ze względu na brak możliwości dowolnego zdefiniowania koloru nagłówka zdecydowano się na wybranie koloru czarnego, określonego jako dopuszczalny przez System Identyfikacji Wizualnej (SIW) Politechniki Wrocławskiej. W zakładce Atrybuty dodano logo zgodne z logotypem uczelni w czarnej wersji kolorystycznej, uzupełniono nazwę instytucji oraz nazwę aplikacji. Dodano także łącze do głównej strony internetowej politechniki. Niestety, dostępna w czasie prac nad projektem mapy kampusu wersja beta aplikacji Web AppBuilder nie dawała możliwości wyboru kroju wykorzystywanej czcionki, co uniemożliwiło jej dopasowanie do wymagań SIW.

Pierwszym krokiem do upublicznienia wynikowej bazy danych w formie geoportalu było stworzenie mapy internetowej. Zadanie to zrealizowano poprzez wgranie warstw na tzw. konto Instytucji w serwisie ArcGIS Online. Dane przechowywane są na serwerze firmy Esri i nie wymagają od użytkownika jego ręcznej konfiguracji. Mogą być zarządzane przez każdego członka mającego dostęp do konta poprzez przeglądarkę internetową z dowolnego miejsca na świecie.

Najistotniejszą częścią budowy aplikacji mapowej był wybór i odpowiednia konfiguracja widżetów. Charakteryzują one funkcjonalność geoportalu i definiują sposób jego wykorzystania (rys. 3). Zostały one zebrane w dwie grupy: widżety nagłówka, widoczne na wstążce u góry ekranu, i widżety lokalizacji, mieszczące się po jego lewej stronie.

www.esri.pl

35

gis Dobre praktyki

Rys. 4. Konfiguracja widżetu Zakładka

Rys. 3. Widżety dostępne w pasku nagłówka

Jako widżety nagłówka bez zmian w ich domyślnie zdefiniowanych właściwościach wybrano następujące kontrolki: Legenda, Lista warstw, Rysuj, Trasa, Pomiar, Drukuj i Galeria map bazowych. Przy widżecie Filtr zdefiniowano zapytania, na których miały bazować filtry.

Były to kwerendy, umożliwiające np. wyszukanie biblioteki posiadającej w swoich zbiorach książki o podanej tematyce. W widżecie Zakładka stworzono zakładki dla każdego z budynków o typie Budynek dydaktyczny / laboratoryjny (rys. 4). W celu łatwiejszej identyfikacji wizualnej uzupełniono je o miniatury zdjęć wykorzystanych w oknie podręcznym warstwy budynków. Widżet Informacje zmodyfikowano poprzez dodanie krótkiej charakterystyki geportalu, jego genezy i instrukcji użytkowania.

Do wybranych widżetów lokalizacji należą: kontrolki powiększania i pomniejszania widoku mapy, przycisk start, podziałka liniowa, współrzędna, podgląd mapy, moja lokalizacja i geokoder. Domyślne ustawienia zmieniono dla usług Geokoder i Współrzędna. Opracowano własną usługę Geokodera, na podstawie warstwy budynków, natomiast usługę współrzędnych rozbudowano o trzy dodatkowe układy: WGS84, 1992 i 2000.

Przy realizacji zadania zauważono, że dane ewidencyjne posiadane przez politechnikę, a dotyczące jej własnych obiektów, są często niepełne i nieaktualne. Innym utrudnieniem napotkanym przy budowie bazy danych okazał się brak elektronicznej wersji planów poszczególnych budowli administrowanych przez uczelnię. Inwentaryzacja pomieszczeń jest zadaniem niewątpliwie pracochłonnym i wymagającym dużo czasu, jednak jej zrealizowanie, np. w ramach prac i projektów studenckich, stworzy podstawę do dalszego rozwoju geoportalu. Praca ta mogłaby zostać wykonana chociażby przez studentów architektury, gospodarki przestrzennej czy geodezji i kartografii, np. w ramach wakacyjnych zajęć terenowych.

Połączenie w jednym wdrożeniu narzędzi ArcGIS for Desktop i ArcGIS Online pozwoliło na maksymalne wykorzystanie oferowanych przez nie możliwości. Narzędzie Web AppBuilder, jako jedno z najmłodszych rozwiązań firmy Esri, jeszcze w fazie testowania, również sprawdziło się bardzo dobrze. Wzbogacenie go o kolejne widżety, oferujące coraz bardziej zaawansowaną funkcjonalność, z pewnością zaowocuje większym spopularyzowaniem tworzenia aplikacji mapowych.

Krokiem wieńczącym pracę było zapisanie aplikacji w zasobach instytucji i udostępnienie jej publicznie. Geoportal Politechniki Wrocławskiej jest aktualnie dostępny pod adresem: http://tnij.org/geoportalpwr.

Et voilà!

Stworzony przez autorkę geoportal kampusu głównego Politechniki Wrocławskiej (rys.

5) jest krokiem do opracowania kompleksowego systemu informacji przestrzennej, który objąłby wszystkie obiekty Rys. 5. Okno podręczne warstwy budynków administrowane przez uczelnię i zapewniał zintegrowany dostęp do danych o charakterze przestrzennym i towarzyszących im informacji opisowych. Istnieje konieczność jego dalszego rozwoju, poparta wymogiem uczestnictwa w tworzeniu społeczeństwa informacyjnego. Projekt, oparty na najnowszych rozwiązaniach webowych, realizuje wspomniane wyżej założenia dotyczące oferowanych użytkownikowi funkcji, np. wyszukiwania informacji wydziałowej. Ułatwia to planowanie oraz codzienne i okazjonalne wizyty na uczelnianym kampusie.

36 ArcanaGIS jesień 2015

Rys. 6. Przykładowe okno zawartości gotowej aplikacji

Podsumowując, opracowany geoportal może konkurować z podobnymi rozwiązaniami innych ośrodków akademickich w świecie.

Przyczynia się do wzrostu rozpoznawalności naszej uczelni i podnosi jej prestiż. Obecnie jest to pierwszy polski uczelniany geoportal w całości oparty na rozwiązaniach działających w chmurze. Posiadanie licencji SITE z pewnością pomoże w pracach nad rozbudową i rozwojem mapy kampusu Politechniki Wrocławskiej.

Projekt internetowej mapy kampusu Politechniki Wrocławskiej opracowała Joanna Spych, absolwentka studiów inżynierskich na kierunku geodezja i kartografia na Wydziale Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii w ramach projektu inżynierskiego realizowanego pod opieką dr. inż. Jana Blachowskiego w roku akademickim 2014/2015.

Fot. 2. Klub Przedszkolaka prowadzony przez Siostry Karmelitanki w Gołkowicach Górnych

Podróże rowerowe to mój świat, do którego zapraszam wszystkich.

Dlaczego? Uważam, że jeżdżąc na rowerze, więcej się uśmiechamy.

A im więcej się uśmiechamy, tym lepiej się żyje nam i ludziom, którzy nas otaczają.

Marcin Kozioł Stowarzyszenie Travelling Inspiration, autor projektu 80 Rowerów

Kiedy słyszę hasło „rower”, pierwsze, co przychodzi mi na myśl, to wolność, wiatr, przyroda, turystyka, sakwy, inni ludzie, przygoda, pokonywanie samego siebie i w końcu – pasja. Zanurzam się w tych myślach i widzę siebie pokonującego kolejne kilometry na siodełku. Przed oczyma mam widoki z Madery, Bornholmu, Tatr, Dolomitów, Korsyki, Lizbony, Santiago, Tallina, Łotwy.

Wspominam spotkanych ludzi, którzy brali udział w organizowanych przeze mnie wyprawach.

Widzę ich uśmiechy, wysiłek, walkę, satysfakcję i radość z przeżycia wspaniałej przygody.

Jak to się zaczęło?

Projekt 80 Rowerów Dookoła Europy Na początku zająłem się organizacją Rowerowej Środy w Zakopanem. Zabierałem turystów i mieszkańców na wycieczki jednośladem po okolicy. Ponieważ mieszkałem w stolicy Tatr, pokazywałem piękno tego miejsca z perspektywy dwóch kółek. Pewnego dnia, czytając w gazecie o lokalnych inicjatywach rowerowych, zamarzyłem o zorganizowaniu wydarzenia na skalę ogólnopolską. A gdyby pojechać dalej i zdobyć całą Europę na rowerze? Zebrać ludzi z Polski dzielących moją pasję i w mniejszych grupach pojechać do wszystkich stolic Europy w jedne wakacje? To był plan projektu 80 Rowerów Dookoła Europy. Zrealizowaliśmy go w połowie. Rowerów było 36, a stolic udało się zdobyć aż 19. Wyprawa ta stanowiła ogromny impuls do

Fot. 1. Uczestnicy wyprawy Dookoła Tatr – widok na Tatry Słowackie

38 ArcanaGIS jesień 2015

dalszego działania. Nie każdy może się odważyć na samodzielną podróż po zakamarkach Europy z osobami poznanymi przez Internet. Wtedy to pojawił się pomysł organizacji podróży rowerowych po Europie. Pierwsze wyjazdy odbyły się szlakiem św. Jakuba z Lizbony do Santiago de Compostela oraz na Korsykę. Od tamtej pory zapraszam ludzi z całej Polski, aby wspólnie ze mną realizowali marzenia.

Obecnie zabieramy uczestników wypraw w najpiękniejsze rejony naszego kontynentu.

Wyprawy rowerowe to przygoda Najciekawsze wyjazdy to te, na których dzieją się rzeczy niespodziewane. To dzięki takim sytuacjom mamy co wspominać. W swoim życiu miałem ich mnóstwo. Najbardziej pozytywne jest to, że nawet w najtrudniejszych chwilach

gis Rekreacja

Fot. 3. Uczestnicy wyprawy w Dolomity u podnóża Tre Cime di Lavaredo

zawsze znajdzie się ktoś, kto nam pomoże. Często na swojej drodze napotykałem przyjaznych ludzi. Pamiętam historię ze Słowenii, kiedy choć prosiliśmy jedynie o wrzątek, zostaliśmy zaproszeni na obiad z deserem do prywatnego domu. Na Maderze poznałem artystę i byłego zawodnika downhillu Ze, który poświęcił cały dzień naszej grupie i zabrał nas na Fonte do Pispo, gdzie przeżyliśmy jedną z terenowych przygód. W Chorwacji wspólnie z kolegą spotkaliśmy Kreša, który gościł nas jak członków rodziny. Poznaliśmy jego rodziców, brata – hodowcę krów, ugoszczono nas kolacją i śniadaniem. We Włoszech ekspedientka sklepu zostawiła kasę i klientów, aby pokazać nam miejsce, gdzie możemy rozbić namiot. Objeżdżając Tatry wokoło, spotkaliśmy Słowaka, który pokazał nam piękną, lecz wymagającą ścieżkę u podnóża tych gór.

piękny widok na ocean. Na stromych podjazdach może się sprawdzić nawet najwytrawniejszy kolarz. Na Maderze nie ma miejsc płaskich, a nachylenie tras wynosi nawet 25–30 proc. Zjazdy terenowe są równie wymagające, dlatego polecam tę wyspę doświadczonym i dobrze przygotowanym rowerzystom. Wysiłek fizyczny rekompensują widoki i owoce rosnące na wyciągnięcie ręki. Nigdy wcześniej nie jadłem tak słodkiego banana, soczystego mango i nie widziałem marakui rosnącej na drzewie. Niesamowite zapachy, flora, klimat i przyjaźni ludzie sprawiają, że jest to zakątek, do którego chciałbym wracać jak najczęściej. W żadnym innym miejscu nie spotkałem się z taką życzliwością, jak tam. Nawet przypadkowy kierowca autokaru nie pozostał obojętny wobec naszej grupy, która chciała wrócić przed zmrokiem do hostelu na drugiej stronie wyspy. Dołożył starań, by dyspozytor wysłał następnym kursem autokar, który pomieści 12 rowerów.

Do zabawnych historii należy ta, jak w Alpach chciały nas zaatakować krowy na pastwisku. Na szczęście zakończyła się ona dobrze i teraz z uśmiechem patrzę na krowy mijane na szlakach. Podczas rajdu dookoła Polski pewne małżeństwo, które systematycznie podróżuje z nami po Europie, zaprosiło do siebie wszystkich uczestników rajdu (16 osób) i przygotowało ogromny gar bigosu i dwie blachy ciasta.

Miłym zaskoczeniem było zaproszenie nas przez prezydenta Stargardu Szczecińskiego na śniadanie do ratusza.

Bez względu na to, gdzie podróżujemy, czy jest to Polska, Europa, czy inne zakątki świata, spotykamy życzliwych ludzi, którzy chcą nam pomóc i właśnie dzięki nim wyprawy pozostają w pamięci na długie lata.

Madera to jedno z najbardziej niesamowitych miejsc, które miałem okazję zwiedzić na rowerze. Ta piękna wyspa, zwana perłą Atlantyku i wyspą wiecznej wiosny, leży na Oceanie Atlantyckim.

Wszystko jest na niej bardziej intensywne, a krajobraz – wprost bajeczny. Zachwyt budzą lasy tropikalne, eukaliptusowe, gdzie za zakrętem lewady rozpościera się prze-

Zrzut z aplikacji Map Journal Esri www.80rowerow.pl/madera

Cudze chwalicie, swego nie znacie.

Projekt 80 Rowerów Dookoła Polski Po kilku europejskich podróżach i długiej przerwie wybrałem się w rodzinne strony, do Beskidu Sądeckiego. To, co tam zobaczyłem o wschodzie słońca, zwaliło mnie z nóg. Jeden z najpiękniejszych widoków w moim życiu ujrzałem 140 km od miejsca mojego urodzenia. Można jeździć po całym świecie, zachwycać się różnorodnością kultur, smaków i krajobrazu, ale koniecznie trzeba wcześniej poznać swój kraj. Polska jest cudowna. Trzeba ją pokazywać innym, wszystkim wokoło. Trzeba pokazywać młodym Polakom i gościom zagranicznym. To właśnie dlatego powstała inicjatywa 80 Rowerów Dookoła Polski. Miała ona na celu zaprezentowanie piękna nasze-

www.esri.pl

39

Fot. 4. Międzyzdroje zdobyte podczas rajdu 80 Rowerów Dookoła Polski

św. Jakuba z Lizbony do Santiago. To dowód na to, że jak się czegoś bardzo mocno pragnie, wszystko jest możliwe!

go kraju, gościnności jego mieszkańców. Naszym wyzwaniem było objechanie Polski w kilku czterodniowych etapach. Każdy mógł do nas dołączyć, a udział w projekcie był zupełnie bezpłatny. W sumie pokonaliśmy 2500 km i odwiedziliśmy kilkadziesiąt miast. Nocowaliśmy w miejscach, gdzie nas przyjęto. Były to szkoły, parafie, kościoły, zwykłe mieszkania, siedziby stowarzyszeń. Przyjmowali nas ludzie, u których mogliśmy liczyć na poczęstunek. Objeżdżając nasz kraj, przekonaliśmy się o jego pięknie i zaletach. Ten projekt był niesamowity jeszcze z innego powodu…

Na rowerze może jeździć każdy...

Co musisz zrobić, aby zorganizować sobie krótką przejażdżkę rowerową? Zanim będziesz czytał dalej, zastanów się nad tym… To takie proste, prawda? Ubierasz się, zakładasz kask, zabierasz rower, wsiadasz i jedziesz. A teraz wyobraź sobie, że nie widzisz i nie dosłyszysz.

Sprawa się komplikuje, nie możesz jechać sam. Potrzebny jest tandem i opiekun, który będzie przewodnikiem i aniołem stróżem. Poznałem kilka osób z niepełnosprawnością i szybko się przekonałem, że są to osoby, które tak jak ja mają podobne marzenia, chcą jeździć na rowerze, podróżować i zwiedzać świat. Dokładnie tak – poznawać świat przez inne zmysły niż wzrok czy słuch.

Do zwiedzania z nami Polski oraz zdobywania stolic Europy dołączyły osoby głuchoniewidome oraz niewidome. Po kilku miesiącach ciężkiej pracy udało nam się zebrać środki i zakupić trzy tandemy, które do dzisiaj służą do dalszych i bliższych podróży rowerowych. Na tandemach przejechaliśmy wspólnie 4500 km. Objechaliśmy Polskę, pokonaliśmy trasę z Warszawy do Helsinek przez Wilno, Rygę i Tallin.

Rafał, osoba niewidoma, wspólnie z przewodnikiem pokonał szlak

Fot. 5. Widok na Tatry z Gubałówki

W trakcie wypraw i po ich zakończeniu uczestnicy dzielili się z nami swoimi spostrzeżeniami i wrażeniami. Była to dla nich niesamowita przygoda. Poznawanie nowych miejsc, próbowanie nowych smaków, słuchanie dźwięku innych języków, przygody związane z biwakowaniem i gotowaniem na ognisku na długo zostawały w pamięci. Ekipy tandemowe często wspominają trudniejsze chwile, takie jak walka z pogodą i słabościami. Satysfakcja, którą można było zobaczyć na ich twarzach, była największą nagrodą za trudy wyprawy. Wyjazdy tandemowe również mnie wiele nauczyły. Pokazały i nadal pokazują, że nie ma rzeczy niemożliwych. Obecnie na każdą naszą wyprawę może pojechać osoba niepełnosprawna, która potrafi jeździć na tandemie.

Ogólnopolski Klub 80 Rowerów Celem tej inicjatywy było zachęcenie ludzi do aktywnego spędzania czasu na rowerze. W jej ramach w poszczególnych miastach organizowane są jednodniowe, bezpłatne wycieczki rowerowe, na które może pojechać każdy. Podczas takich wypraw można poznać ciekawych ludzi i okolice. Często jest tak, że ktoś, kto się urodził w danej miejscowości, nie zna jej otoczenia. Poznaje je z Klubem 80 Rowerów. Wycieczki są zróżnicowane. Często uczestniczą w nich osoby, które dopiero rozpoczynają swoją przygodę z turystyką rowerową.

Pokonują najpierw 40 km, potem 60, aż pewnego dnia pada rekord 100 km. Odczuwają wtedy wielką radość i zadowolenie.

Nasze kluby działają w Krakowie, Kielcach, Warszawie, Suwałkach, Głogowie, Dąbrowie Górniczej, Szczecinie, Łodzi, Nowym Targu, Orzeszu, Gliwicach, Gołkowicach Górnych, Barcinku, a w wielu innych miejscach powstają nowe. Dlaczego warto zaplanować wcześniej wyprawę i posługiwać się GPS-em?

gis Rekreacja

Fot. 6. Uczestnicy wyprawy dookoła Polski

W dobie Internetu planowanie wypraw jest zdecydowanie prostsze. Siedząc w domu, można przygotować prawie każdą wycieczkę. Zabierając inne osoby w różne miejsca, dobrze jest zrobić wcześniej rekonesans. Podczas przygotowań w domu sprawdzamy wszystkie dostępne informacje o celu naszej podróży, szukamy informacji na forach oraz stronach internetowych. Planujemy trasę w zależności od tego, jaki dystans dzienny chcemy pokonać, jaki jest profil trasy. Z pomocą przychodzą nam technologia GPS i dane upublicznione w sieci przez osoby, które odwiedziły miejsce, do którego chcemy jechać. Na tej podstawie dowiemy się, jaki dokładnie dystans jest do pokonania, jak wygląda profil terenu i ile czasu w rzeczywistości może zająć nam przejazd. Oczywiście, to wszystko jesteśmy w stanie wyczytać również z dobrej mapy, jednak urządzenie GPS znacznie nam to ułatwi, szczególnie w terenach górzystych i słabo oznakowanych. Podczas wypraw bardzo często korzystam z GPS-a, pobieram na urządzenie ślad poglądowej trasy, którą chcę pokonać. Jest to pomocne i daje konkretny punkt odniesienia, jednak zawsze mam ze sobą również mapę – jest ona niezastąpiona. Na każdej wyprawie GPS się przydaje, jednak dopiero na Maderze okazał się szczególnie pomocny. W dniu zdobywania Pico Arieiro, a następnie podczas niesamowitego zjazdu bezdrożami gór GPS i pobrany ślad gpx stały się niezbędne. Dla każdego uczestnika był to jeden z piękniejszych dni. Nie każdy ma okazję jechać rowerem ponad chmurami, a tak właśnie było tego dnia. Na Maderze jest bardzo mało oznakowanych szlaków rowerowych. Są różne ścieżki, ale nigdy nie wiesz, jak i gdzie się one kończą. Mogą się skończyć w gęstym lesie lub nad przepaścią. Dlatego właśnie gps z wgranym śladem może nas uratować przed zgubieniem się i szukaniem właściwej ścieżki.

Bezpieczny rowerzysta to świadomy uczestnik ruchu

Na co dzień przemieszczamy się na rowerach w swoich miastach. Czy znamy podstawowe przepisy związane z poruszaniem się po drogach publicznych i drogach dla rowerów?

5. Korzystanie z chodnika lub drogi dla pieszych przez kierującego rowerem jest dozwolone wyjątkowo, gdy: 1) opiekuje się on osobą w wieku do lat 10 kierującą rowerem; 2) szerokość chodnika wzdłuż drogi, po której ruch pojazdów jest dozwolony z prędkością większą niż 50 km/h, wynosi co najmniej 2 m i brakuje wydzielonej drogi dla rowerów oraz pasa ruchu dla rowerów; 3) warunki pogodowe zagrażają bezpieczeństwu rowerzysty na jezdni (śnieg, silny wiatr, ulewa, gołoledź, gęsta mgła), z zastrzeżeniem ust. 6.

6. Kierujący rowerem, korzystając z chodnika lub drogi dla pieszych, jest obowiązany jechać powoli, zachować szczególną ostrożność i ustępować miejsca pieszym.

Jazda rowerem po chodniku (art. 33 ust. 5-6 Ustawy z dnia 20.06.1997 r. Prawo o ruchu drogowym)

3a. Dopuszcza się wyjątkowo jazdę po jezdni kierującego rowerem obok innego roweru lub motoroweru, jeżeli nie utrudnia to poruszania się innym uczestnikom ruchu albo w inny sposób nie zagraża bezpieczeństwu ruchu drogowego.

Jazda obok siebie (art. 33 ust. 3a. Ustawa z dnia 20.06.1997 r. Prawo o ruchu drogowym)

12. Kierujący rowerem może wyprzedzać inne niż rower powoli jadące pojazdy z ich prawej strony.

Wyprzedzanie stojących pojazdów z prawej strony (rozdz. 6 art. 24 ust. 12 ustawy Prawo o Ruchu Drogowym z dnia 20. 06. 1997 r.)

Wyposażenie roweru Zgodnie z przepisami prawa rower poruszający się po drogach publicznych powinien być wyposażony w: 1) co najmniej jedno światło pozycyjne barwy białej lub żółtej selektywnej z przodu; 2) co najmniej jedno światło odblaskowe barwy czerwonej o kształcie innym niż trójkąt oraz co najmniej jedno światło pozycyjne barwy czerwonej z tyłu; 3) co najmniej w jeden skutecznie działający hamulec; 4) dzwonek lub inny sygnał ostrzegawczy o nieprzeraźliwym dźwięku.

Dzieci do 10. roku również mogą jeździć na rowerze Zrzut z aplikacji Map Journal Esri. Ślad GPS z wycieczki na Pico de Arieiro (Madera, Portugalia)

Podsumowanie z kwietniowej wyprawy na Maderę zostało zaprezentowane przy użyciu aplikacji Map Journal w serwisie ArcGIS Online. Relacja zawiera opisy każdego dnia zmagań uczestników oraz informacje o przebytym dystansie i pokonanych przewyższeniach. Dodatkowo w aplikacji zamieszczone zostały autorskie zdjęcia z wyspy wiecznej wiosny i pliki gpx zarejestrowane podczas wycieczek.

Podsumowując, na rowerze jeździ bardzo wiele osób, turystyka rowerowa rozwija się, infrastruktura również. Korzystajmy z tego świadomie, bądźmy świadomymi rowerzystami. Rower to wolność i inny wymiar podróżowania.

Fot. 7. Ekipa 80 Rowerów na tle widoku na Curral das Freiras

Zgodnie z przepisami dziecko do 10. roku życia nieposiadające karty rowerowej może jeździć na rowerze po drogach publicznych pod opieką osoby dorosłej. Zarówno dziecko, jak i osoba dorosła na rowerze traktowane są wtedy jak piesi Co z tego wynika? Osoby te mogą jechać rowerem po chodniku oraz lewą stroną jezdni, ustępując miejsca nadjeżdżającym z naprzeciwka samochodom, jeśli nie ma chodnika, drogi dla rowerów, ścieżki dla rowerów itp. Najważniejsze jest bezpieczeństwo dzieci, więc wybierajmy na przejażdżki drogi o małym natężeniu ruchu.

Rowerzysto, pamiętaj !

• Nie wolno Ci jeździć po chodniku, poza szczególnymi przypadkami opisanymi wyżej.

• Nie wolno Ci przejeżdżać przez pasy dla pieszych.

• Jeśli poruszamy się po chodniku, to pieszy zawsze ma pierwszeństwo.

• Nie złość się na pieszych na ścieżce dla rowerów. Kulturalnie zwróć im uwagę.

• Zakładaj kask! Mimo że w Polsce kaski nie są obowiązkowe, warto w nich jeździć, ponieważ chronią delikatną głowę od poważnych uszkodzeń.

• Zachowaj szczególną ostrożność na przejazdach dla rowerów, nawet tam, gdzie masz pierwszeństwo. W konfrontacji z samochodem zawsze jesteś na przegranej pozycji. Nie wszyscy kierowcy wiedzą, że często masz pierwszeństwo bądź mają ograniczoną widoczność.

www.esri.pl

41

Takich

map

na Przystanku Woodstock jeszcze nie było!

Robert Jędrzejczak Esri Polska

Ortofotomapa w jedną dobę Ortofotomapa stanowiąca tło dla wyświetlanych danych została opracowana niezwykle szybko – w niecałą dobę. Cały proces, począwszy od nalotu nad teren festiwalu, poprzez wykonanie blisko 100 zdjęć, ich obróbkę, skończywszy na wykonaniu mozaiki zdjęć, ortofotomapy i wgraniu jej do ArcGIS Online, zaangażował kilkanaście osób pracujących od świtu do nocy.

W ten sposób powstała ortofotomapa, która jeszcze przed rozpoczęciem festiwalu została udostępniona we wszystkich aplikacjach woodstockowych, w tym w Centrum Dowodzenia Służb Ratunkowych. Ortofotomapa jest bardzo szczegółowa (piksel odpowiada 5 cm). Wyraźnie widać na niej sceny, namioty, płoty, kontenery techniczne, pojazdy oraz ludzi. Co ciekawe, firma MGGP Aero wykonała dwie ortofotomapy. Oprócz przelotu nad

Na przełomie lipca i sierpnia odbył się kolejny, 21. Przystanek Woodstock – ogromny, bezpłatny festiwal muzyczny, który już od kilkunastu lat odbywa się w Kostrzynie nad Odrą w województwie lubuskim. Już drugi rok z rzędu Esri Polska wspierała organizatorów, służby zabezpieczające imprezę oraz samych woodstockowiczów, tworząc kompleksowy zestaw różnotematycznych map elektronicznych i papierowych. Współpraca między Fundacją WOŚP, która organizuje Przystanek Woodstock, i firmą Esri Polska stale się rozwija, czego potwierdzeniem są nowe usługi i narzędzia przygotowane na tegoroczną imprezę.

Szybki dostęp do danych Jednym z kluczowych elementów sprawnego zabezpieczania imprezy masowej jest stała analiza wszystkich interwencji podejmowanych w czasie jej trwania. No właśnie – w czasie, a nie po nim. Esri Polska we współpracy z firmą Finder przygotowała narzędzie, które pozwalało na bieżąco, z częstotliwością 15 min (tyle czasu uznano za wystarczający), wyświetlać lokalizacje wszystkich interwencji podejmowanych przez służby ratunkowe oraz prezentować mapę gęstości występowania tych interwencji. Dzięki tak przygotowanej informacji każdy z dyspozytorów mógł oszacować, czy na danym terenie w określonym przedziale czasu nie występuje statystycznie więcej interwencji niż na innych obszarach festiwalu. Dane, które zostały wykorzystane do tego opracowania, pochodziły z lokalizatorów personalnych, które firma Finder od kilku lat udostępnia wszystkim patrolom i pojazdom zabezpieczającym Przystanek Woodstock.

Precyzyjna lokalizacja Przystanek Woodstock zajmuje ogromny obszar, liczący ponad 180 ha.

Biorąc pod uwagę także kilkutysięczny zespół osób, który pracuje nad bezpieczeństwem imprezy, konieczne są precyzyjne lokalizowanie i kontrola rozmieszczenia jednostek w czasie rzeczywistym, a także dbanie o bezpieczeństwo tych osób. Podobnie jak rok temu mapy przygotowane przez Esri Polska zostały użyte przez system Finder jako tło wyświetlanych danych.

Oprócz warstw wektorowych w tle użyta została także wyjątkowa ortofotomapa terenu, opracowana przez MGGP Aero na podstawie zdjęć lotniczych wykonanych dwa dni przed rozpoczęciem festiwalu.

42 ArcanaGIS jesień 2015

terenem dwa dni przed festiwalem, wykonała także drugi nalot pierwszego dnia imprezy. Dzięki temu powstał świetny materiał pokazujący m.in. jak szybko i w których miejscach przybywało kolejnych namiotów woodstockowiczów. To także ciekawa pamiątka.

Galeria map publicznych Przygotowana w tym roku galeria map ogólnodostępnych zawierała siedem map tematycznych. Pomagały one uczestnikom festiwalu m.in. w zaplanowaniu podróży do Kostrzyna nad Odrą różnymi środkami transportu, zwłaszcza pociągami (rozkładowymi oraz specjalnymi MusicRegio). Ponadto mapy szczegółowo przedstawiały teren Przystanku Woodstock, a także prezentowały line-up koncertów i wydarzeń towarzyszących imprezie. W tym roku nowością był specjalnie opracowany model 3D terenu festiwalu.

Mapy dla służb Szczególny nacisk położono na opracowanie map dla służb ratunkowych, w tym dla Państwowej Straży Pożarnej, policji, ratowników medycznych, a także Straży Leśnej Nadleśnictwa Dębno. Służby te korzystały zarówno z elektronicznych aplikacji, jak i dużych map papierowych.

Straż pożarna Państwowa Straż Pożarna przy użyciu map koordynowała swoje działania w terenie. W tym roku znacząco powiększył się obszar festiwalu, co wymusiło zwiększenie liczby funkcjonariuszy i sprzętu gaśniczego. Do ich właściwego rozdysponowania posłużyły wyniki wcześniej opracowanych analiz przestrzennych.

gis Wydarzenia Felieton Policja Działania terenowe z wykorzystaniem map realizowała również policja. W trakcie Przystanku Woodstock większość policjantów była skupiona wokół festiwalu, na otaczających go drogach i w centrum Kostrzyna. Aby funkcjonariusze, którzy przyjeżdżają z całej Polski, mogli być bardziej pomocni dla woodstockowiczów, każdy z nich otrzymał podręczną mapę kieszonkową z zaznaczonymi najważniejszymi obiektami festiwalu. Mapy powstały w nakładzie kilkuset egzemplarzy.

1

Ratownictwo medyczne

3

Ratownicy medyczni, zarówno zmotoryzowani (na quadach), jak i w ramach patroli pieszych, korzystali z poręcznych map papierowych. Zalaminowane, odporne na zniszczenie, zawierały treści dostosowane ściśle do ich potrzeb. Na mapach naniesiona była siatka indeksowa z nazwami pól (jak na

Fot. 1. Każdy lider Pokojowego Patrolu posiadał funkcjonalną mapę spiętą wraz z identyfikatorem Fot. 2. Aplikacja z wyświetloną ortofotomapą Fot. 3. Ratownik medyczny na quadzie z mapą terenu Fot. 4. Scena główna Fot. 5.. Sztab każdej z formacji posiadał duże mapy papierowe

szachownicy), co znacząco skracało czas wymiany komunikatów.

4

Straż leśna

Pierwsi w Europie, drudzy na świecie Przystanek Woodstock to prawdopodobnie pierwszy w Europie festiwal plenerowy, podczas którego służby w swej pracy operacyjnej wykorzystywały tak aktualne zobrazowania lotnicze. Na świecie jedynie w USA kilka lat wcześniej wykonano podobne opracowanie (BurningMan Festival, Nevada, 2012 rok), ale na podstawie zdjęcia satelitarnego. To potwierdza dążenie Fundacji WOŚP do stałego podnoszenia poziomu zabezpieczenia festiwalu z wykorzystaniem najnowocześniejszej techniki.

Cztery języki Na festiwal przyjeżdża bardzo wielu obcokrajowców, zwłaszcza Niemców. Dlatego w tym roku wybrane aplikacje zostały przetłumaczone na inne języki:

2 angielski, niemiecki i hiszpański. Aplikacje te opisywały teren festiwalu oraz środki transportu, którymi można było dojechać na Przystanek Woodstock. Także aplikacja wskazująca artystom dojazd do każdej z czterech scen festiwalu z dowolnego miejsca była przetłumaczona na język angielski, co ułatwiało komunikację.

Podsumowanie Po raz kolejny współpraca Esri Polska z Fundacją WOŚP przy organizacji Przystanku Woodstock okazała się bardzo owocna. Mapy nie są już tylko dodatkiem do pracy służb ratunkowych, ale stają się niezbędne zarówno na etapie przygotowań, jak i w czasie trwania akcji. Tegoroczny festiwal pokazał, że przedstawiciele wymienionych służb potrafią coraz bardziej świadomie określić swoje zapotrzebowanie na treść map i funkcjonalność aplikacji. Ułatwia to współpracę z nimi, wpływa na funkcjonalność samego oprogramowania, a poprzez to podnosi efektywność jego wykorzystania.

5 Zdjęcie: ortofotomapa, MGGP Aero

Podczas tegorocznej edycji festiwalu firma Esri Polska po raz pierwszy nawiązała współpracę ze Strażą Leśną Nadleśnictwa Dębno, która dba o bezpieczeństwo pożarowe lasów otaczających teren Przystanku Woodstock. Do wszystkich aplikacji elektronicznych zostały dodane warstwy obrazujące podział pobliskich lasów i wydzielenia leśne, co znacząco ułatwiało komunikację, gdy do zdarzenia dochodziło na terenach leśnych.

www.esri.pl

43

gis Wydarzenia

Wydarzenia Forum u¿ytkowników licencji ArcGIS SITE na Uniwersytecie Warszawskim 11 grudnia 2015 roku odbędzie się Forum użytkowników licencji ArcGIS SITE na Uniwersytecie Warszawskim. Od początku 2013 roku konferencje te są organizowane przez Wydział Geografii i Studiów Regionalnych oraz Wydział Geologii. W tym roku forum zostaniezorganizowane przez Instytut Archeologii Wydziału Historycznego przy wsparciu Koła Naukowego WOD.O.LOT. Honorowym patronem konferencji jest firma Esri Polska. Organizatorzy, kontynuując tradycję poprzednich spotkań, planują, by forum stało się miejscem otwartej dyskusji i wymiany doświadczeń między studentami, doktorantami i pracownikami naukowymi na temat zastosowania technik geoinformacyjnych w dydaktyce oraz badaniach. Szczegóły można znaleźć na stronie https://www.facebook.com/forumGISUW.

Esri Developer Summit Europe 2015 w Berlinie W dniach 10–12 listopada w Berlinie odbędzie się Esri Developer Summit Europe. Jest to spotkanie przeznaczone przede wszystkim dla autorów aplikacji GIS. W czasie spotkania można będzie zdobyć wiedzę o najnowszych komponentach API, zestawach oprogramowania i narzędziach dla programistów wykorzystujących platformę ArcGIS. Na Esri DevSummit Europie można porozmawiać bezpośrednio z twórcami oprogramowania Esri, a także z członkami społeczności programistów z całego świata.

Oprócz dedykowanych warsztatów technicznych i sesji referatowych spotkaniu będą towarzyszyć wystawa, specjalna strefa dla startupów, a także punkty transferu technologii, gdzie w krótkich wystąpieniach twórcy oprogramowania podzielą się swoimi doświadczeniami w pracy z platformą ArcGIS.

Międzynarodowy Dzień GIS-u obchodzony jest wszędzie tam, gdzie wykorzystuje się technologie systemów informacji geograficznej. Tegoroczny GIS Day odbędzie się 18 listopada 2015 roku.

Przypominamy, że na stronie www.gisday.com, podobnie jak w poprzednich latach, znajdują się informacje na temat zarejestrowanych wydarzeń związanych z obchodami GIS Day w Polsce oraz materiały (do pobrania), które mogą pomóc podczas organizacji święta GIS-u.

Wszystkim chętnym z przyjemnością będziemy służyć radą i pomocą w zorganizowaniu tego dnia – gisday@esri.pl.

Druga konferencja Środowisko Informacji (7–8 października 2015 roku, Centrum Nauki Kopernik w Warszawie) będzie kontynuacją rozważań na temat aktywnego dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie oraz korzystania z nich z wykorzystaniem najnowszych technologii informatycznych.

W programie konferencji uwzględniono tematykę interesującą inwestorów, przedstawicieli branży turystycznej, urbanistycznej i ubezpieczeniowej, a także urzędników, prawników i naukowców oraz wszystkich, którzy mają potrzebę wykorzystania danych referencyjnych i informacji o środowisku.

Osoby, które nie będą mogły wziąć udziału w tym wydarzeniu, zapraszamy do śledzenia relacji na żywo z pierwszego dnia konferencji, która zostanie udostępniona na kanale YouTube Esri Polska.

44 ArcanaGIS jesień 2015

Europejska Konferencja Esri Informujemy, że w dniach 11–16 października 2015 roku w Salzburgu (Austria) odbędą się aż trzy imprezy: Europejska Konferencja Użytkowników Oprogramowania Esri, której gospodarzem jest firma SynerGIS, oficjalny dystrybutor Esri w Austrii, Europejska Konferencja Edukacyjna oraz Geodesign Summit. Informacje o wszystkich trzech imprezach znajdują się na stronie internetowej organizatora. [AKS]

IV Forum BioGIS – zmiana terminu konferencji!

Wszystkie osoby planujące wziąć udział w IV Forum BioGIS informujemy, że konferencja połączona z warsztatami odbędzie się w dniach 28–29 października w budynku Collegium Biologicum UAM (kampus Morasko w Poznaniu). Rejestracja potrwa do 15 października.

Tegoroczne forum odbędzie się pod hasłem: „Narzędzia analityczne i dane przestrzenne w Ocenach Oddziaływania na Środowisko”.

?

?

? ?

? ? $

Felieton gis Felieton

$

$

Jak GIS zmienia biznes J.M. Puchacz Przed laty agencje nieruchomości namawiane do wykorzystywania GIS-u w celu uatrakcyjnienia prezentowanych ofert nie były tym zainteresowane. Najczęściej słyszało się odpowiedź: „A po co nam to, my naszą ofertę znamy na pamięć i jeśli klient zadaje jakieś szczegółowe pytania, to zaraz mu na nie odpowiadamy. Nie warto inwestować, bo i tak mamy klientów”.

Podobnie zachowywali się inni. Inwestor, który chciał wybudować duży sklep, po prostu szukał działki o odpowiedniej wielkości, porozumiewał się z jej właścicielem co do ceny i rozpoczynał budowę, licząc na to, że klienci na pewno przyjdą do jego nowego obiektu. Bank otwierał swoje oddziały tam, gdzie mieszkało dużo ludzi, albo tam, gdzie były duże sklepy, koło których od razu ustawiał nowe bankomaty. Niedaleko tych dużych sklepów swoje placówki otwierały sieci kawiarni, a na osiedlach mieszkaniowych powstawało dużo aptek.

rie i zakłady fryzjerskie. Są one rozmieszczone tak gęsto, że nie potrzeba ich już więcej. A skoro istnieją, to znaczy, że „biznes się kręci”. Natomiast w dużych miastach znikają małe sklepiki czy zakłady usługowe, a powstają wielkie galerie handlowe. Ale w wielu z nich wcale nie widać klientów. Bardzo często zdarza się też tak, że krótko po otwarciu jakiś sklep jest likwidowany i w jego miejsce powstaje nowy, oferujący towary z zupełnie innej branży.

Jako mieszkańcy bardzo często odnosimy wrażenie, że powstające placówki nie są nam potrzebne, że wolelibyśmy, aby zamiast kolejnej apteki powstał mały sklepik spożywczy, a zamiast kolejnego oddziału banku bardziej przydałby się nam sklep z artykułami gospodarstwa domowego.

Czy jest jakiś sposób, aby temu zaradzić?

Dzisiaj, ponad 20 lat od powstania tego wolnego rynku, możemy sobie odpowiedzieć na pytanie: czy na pewno tak się stało? Czy jako klienci różnych firm możemy być zadowoleni?

Właścicielowi sklepu, apteki czy jakiejkolwiek innej placówki, tworzonej w miejscu odwiedzanym przez wielu ludzi, wydaje się, że wystarczy to do osiągnięcia dużego zysku. I pewnie tak było dawniej. Dzisiaj, w warunkach silnej konkurencji, sklep powinien oferować dokładnie to, czego oczekuje klient, który do niego przychodzi. A klient powinien wiedzieć, że w sklepie, do którego przyszedł, znajdzie to, czego szuka. Wtedy obie strony są zadowolone, a ich cele zostają osiągnięte. Prawda, że to proste? A jak osiągnąć taki stan zaspokojenia wzajemnych potrzeb?

Z własnego doświadczenia wiemy, że tam, gdzie są większe skupiska mieszkańców, najczęściej powstają apteki, banki, pizze-

Chociaż powyższe rozważania wydawać się mogą pozornie odległe i niepowiązane z GIS-em, to jednak i w tym przypadku GIS

Cieszyliśmy się, że mamy wolny rynek, na którym ważną, jeśli nie najważniejszą, rolę odgrywa konkurencja, a korzyści z niego czerpią przede wszystkim klienci, którzy mogą kupować lub załatwiać to, co im potrzebne, tam, gdzie będzie to dla nich wygodne.

www.esri.pl

45

gis Felieton

stanowi doskonałe narzędzie, które wspiera właścicieli sklepów czy innych placówek biznesowych w przygotowaniu najlepszej oferty dla klientów i w rozmieszczeniu swoich placówek tam, gdzie są one najbardziej oczekiwane. Do tego celu nie wystarczy sama mapa, na której inwestor zaplanuje miejsca, w których wybuduje nowy sklep czy restaurację. Do tego potrzebny jest system, który odpowie inwestorowi na pytania o to, gdzie mieszkają jego potencjalni klienci, jakie są ich preferencje, jakich towarów najczęściej poszukują, w jakim są wieku, a także o to, jak można dojechać do wybranego miejsca i czy w pobliżu są jakieś inne miejsca, które mogą przyciągnąć jeszcze więcej klientów. Dzięki wykorzystaniu GIS-u inwestor dowie się, gdzie są placówki konkurencji, co konkurencja w nich oferuje itp.

Połączenie tych wszystkich informacji przestrzennych z danymi biznesowymi pozwoli na doskonalenie oferty, co z kolei będzie prowadziło do lepszego zaspokojenia potrzeb klientów, do zwiększonej sprzedaży, a poprzez to – do rozwoju prowadzonych działań biznesowych.

czyli prowadzących biznes, spowoduje, że i druga, czyli klienci, będą bardziej zadowoleni, bo spełnią się ich oczekiwania.

Tak wykorzystany system GIS będzie działał niejako na dwie strony: chociaż praktycznie stosowany będzie tylko przez jedną,

Czy polscy biznesmeni są już gotowi na prowadzenie biznesu z GIS-em?

r e k l a m a

46 ArcanaGIS zima 2014

Jednym z ważnych biznesmenów powinno być także samo miasto.

Dobrze by było ono zainteresowane analizami potrzeb mieszkańców i ich zaspokajania, na których podstawie można prowadzić politykę ułatwiającą życie mieszkańców.

Właściciele agencji nieruchomości, inwestorzy, handlowcy, bankowcy – wszyscy oni powinni zrozumieć, że wykorzystanie systemu GIS do wspomagania prowadzenia swojego biznesu przyniesie im wiele korzyści, zarówno „na zewnątrz” firmy, pomagając w przygotowaniu lepszej i bardziej ukierunkowanej oferty, jak i „wewnątrz”, wspomagając analizowanie konkurencji czy powiązanie wyników biznesowych z miejscami prowadzonej działalności. Takie podejście do wykorzystywania systemów GIS przez firmy otworzyłoby pole do popisu dla wyspecjalizowanych firm, które zbierałyby informacje biznesowe, udostępniały je zainteresowanym firmom, a także oferowały potrzebne im analizy.

oszczędność czasu wzrost wydajności zadowolenie z pracy stabilność systemu mapy i dane na dowolnym urządzeniu, w dowolnym miejscu i w dowolnym czasie

Kompleksowe zarządzanie siecią wod-kan Rozwiązania GIS-owe w sektorze wodno-kanalizacyjnym: inwentaryzacja majątku sieciowego, ewidencja awarii, obliczanie podatku deszczowego, modelowanie pracy sieci, planowanie remontów i rozwoju sieci, ewidencja obiektów na sieci, dostęp do danych o sieci w terenie, wyznaczanie elementów infrastruktury w terenie, komunikacja z klientami i inwestorami, przygotowanie informacji dla zarządu przedsiębiorstwa.

www.geosecma.pl

Mapy i lokalizacje w Twoich analizach biznesowych Location Analytics

48% 48%

20% 20% 17% 17% 12% 12% 12% 12% 6% 6%

www.esri.pl/locationanalytics