METEOROLOJİ DERSİ
•HAVA BASINCI Prof.Dr. Ahmet ÖZTÜRK
Havanında bir ağırlığı vardır. Bunu Aristo söylemiş Galileo ispat etmiştir. Havanın kalınlığı ne kadar fazla ise ağırlığı dolayısıyla basıncı o kadar fazladır.
Yükseklere çıkıldıkça hava basıncı
azalır.
Ancak
azalma
orantılı
Çünkü
yukarılarda
bu
değildir. hafif
gazlar olduğundan yukarıda basıncın değişimi daha azdır. Deniz
seviyesinde
basıncı, basıncına
760
mm
havanın Hg/cm2
eşdeğerdir.
(Toricelli) (1643)
1 cm
1 cm
760 mm Hg/cm2 =76 cm3 Hg/cm2 76 cm3 Hg/cm2 =76 cm3 x13.6 g/cm3/cm2 = 1033.6 g/cm2 76 cm
1033.6 g/cm2=1.0336 kg/cm2 1.0336 kg/cm2~ 1 kg/cm2 =1 Atm. 760 mm Hg = 1 bar = 1.0336 kg/cm2 =1 Atm.
4.1 Mutlak ve Rölatif Basınçlar Basıncın mutlak sıfır noktasına göre ölçülmesine mutlak basınç denir. Atmosferik basıncın baz alınarak ölçülmesine ise rölatif basınç denir. Atmosfer basıncının altındaki basınç vakum olduğunu gösterir. ç ç ın s ıs n a b a b k f la ati ut l M Rö
Atmosfer basıncı
Vakum
Mutlak sıfır
4.2 Hava Basıncının Ölçülmesi Atmosferin mutlak basıncı (hava basıncı) barometre ile ölçülür. Islak ve kuru barometreler vardır.
İçindeki havası tamamen boşaltılmış sıvının
bir
boru, içerisine
daldırıldığında, sıvı boru içinde atmosfer basıncına denk bir basınçla yükselir.
Bu durumda P0=PB dir. PB zaten atmosfer mutlak basıncını ifade eder. P0 ise P0=γxh (yükselen sıvı ağırlığı) eşitliği ile kolayca hesaplanabilir.
4.3 Hava Basıncını Etkileyen Faktörler Yükseklik Atmosfer yoğunluğu Sıcaklık Yerçekimi kuvveti 1.Yükseklik: Yukarı çıkıldıkça hava basıncı azalır. 2. Atmosfer yoğunluğu: Havanın yoğunluğu azsa hava basıncı azalır. 3.Sıcaklık: Sıcak ⇒ Genleşme ⇒ Yoğunluk azalır ⇒ Basınç azalır. 4.Yer çekimi kuvveti: Dünyanın enlem derecesine göre yerçekimi değişiklik gösterdiğinden basınçta değişim gösterir.
4.4 Ölçülen Hava Basıncı Değeri Üzerinde Yapılan Düzeltmeler İki hava basıncı karşılaştırılırken aynı bazda incelenmeleri için düzeltilirler. 1. Yükseklik düzeltmesi 3. Sıcaklık düzeltmesi
2. Yerçekimi düzeltmesi 4. Alet hata düzeltmesi
1.Yükseklik düzeltmesi: Belli yükseklikte okunan basınç değerinin deniz seviyesine indirgenerek yapıldığı düzeltmedir. 2.Yerçekimi düzeltmesi: Enlem derecesine göre yerçekimi değişiklik gösterdiği için, barometredeki civanın ağırlığı farklılık gösterir. Bu nedenle enlem derecesinde 450 baz alınarak düzeltme yapılır. Çeşitli tablolar vardır. Eklenecek ya da çıkarılacak değerler bu tablodan alınarak düzeltme yapılır.
3.Sıcaklık düzeltmesi: Sıcaklık civanın hacmini ve yoğunluğunu etkiler. Bu nedenle okunan değer 00C’ye indirgenir. 4.Alet hata düzeltmesi: Her aletin imalat sonunda bir hatası vardır. Hassas ölçümler sonucu bu hata aletin kataloğunda belirtilir. Okunan değer bu hataya göre düzeltilir.
Okunan değer ⇒ sıcaklık d. ⇒ yerçekimi d. ⇒ alet hata d. = mahalli basınç
4.5 Aksiyon Merkezleri Yeryüzünün farklı ısınmasından dolayı, hava basınçlarının değişiklik gösterdiği ve hava olaylarında etkin rol oynayan bazı merkezler oluşur. Bu merkezlere Aksiyon Merkezleri denir. Siklon Merkezleri:
(Alçak Sıcak
basınç) karakterli
olup kuzey yarım kürede saat yönünün
tersi
dönerler.
Sıcak
istikamete havanın
yükselerek yoğunluk ve basıncını kaybetmesiyle oluşurlar. Sıcak hava ⇒ yoğunluk azalır ⇒ basınç azalır = siklon merkezi
1018
1018
1012
1012
1006
1006
1000
1000
A
A
Kuzey yarım kürede Siklon (Alçak basınç) Merkezleri
Güney yarım kürede Siklon (Alçak basınç) Merkezleri
Antisiklon (Yüksek Basınç) Merkezleri: Soğuyan hava daralır ve yoğunlaşır. Basıncı artar. Böylece soğuk karakterli antisiklonlar oluşur. Rüzgarlar merkezden dışa doğrudur. Soğuyan hava ⇒ yoğunluk artar ⇒ basınç artar = antisiklon merkezi
1000 1006
1000 1006
1012 1018
1012 1018
Y
Kuzey yarım kürede Antisiklon (Yüksek basınç) Merkezleri
Y
Güney yarım kürede Antisiklon (Yüksek basınç) Merkezleri
Antisiklon (Yüksek Basınç) Merkezleri
Siklon (Alçak basınç) Merkezleri
Örnek: Güney yarım kürede Siklon ve Antisiklon Merkezleri
Örnek: Güney yarım kürede Siklon ve Antisiklon Merkezleri