METEOROLOJİ DERSİ
•RÜZGAR Prof.Dr. Ahmet ÖZTÜRK
Havanın yatay yöndeki hareketine rüzgar denir. Rüzgara sıcaklık, basınç ve nispi nem etkildir. A
A hava kütlesi ısınır, Genleşir ve yükselir.
B
Havanın yatay yöndeki hareketine rüzgar denir. Rüzgara sıcaklık, basınç ve nispi nem etkildir. A
B
Rüzgar
A hava kütlesi ısınır, Genleşir ve yükselir.
Hava kütleleri soğuktan sıcak alanlara ve yüksek basınçtan alçak basınca doğru hareket ederler.
Soğuk
Sıcak
Yüksek Basınç
Alçak Basınç
Rüzgar yönü: Rüzgarın bulunduğumuz yere doğru geldiği yöne rüzgar yönü denir. Kuzey(N) YILDIZ K.Batı(NW) KARAYEL Batı(W) BATI
G.Batı(SW) LODOS
K.Doğu(NE) POYRAZ
Doğu(E) DOĞU
Güney(S) KIBLE
G.Doğu(SE) KEŞİŞLEME
Rüzgar Hızı Hava hareketinin m/s, km/h veya knot (denizmili/h) olarak hızıdır. 1 kara mili=1609 m, 1 deniz mili=1852m Rüzgar hızı Anemometre ile ölçülür.
Anemometre nin yazıcısı Anemograf tır.
R羹zgar H覺z覺
Rüzgar hızı iki nokta arasındaki basınç farkı ve yatay mesafeye bağlı olarak değişir. Basınç gradyeni fazlaysa rüzgar şiddetli olur. Hangisinde rüzgar hızı fazladır? 1? 2? 1020
1020 1010 1000 990
A
B
1
1010
1015
A
B
2
Rüzgar hızını belirlemek için anemometre yoksa Bofor Ölçeği kullanılır. Bkz:sh48
Rüzgar Frekansı Rüzgarın hangi yönden, ne kadar süre ile ve ne sıklıkta estiğinin bilinmesi gerekir. Rüzgarın esiş sıklığına rüzgar frekansı denir. Rüzgarın frekansı Rüzgar Frekans Gülü ile belirtilir. Rüzgar Frekans Gülü, yönlere, rüzgar esiş sayıları uzunluk olarak işaretlenip uçlarının birleştirilmesiyle oluşturulan kapalı K poligonik şekildir. (Hakim Rüzgar yönünü Gösterir) B
D
G
30
Esme sayısı
25 20 15 10 5 0 <8
8-15 Rüzgar hızı (m/s)
Rüzgar esme sayısı diyagramı (Rüzgar hız ve sayısını gösterir)
15<
30
Esme sayısı
25 20 15 10 5 0 Ocak
<8
Şubat
8-15
Mart
15<
Nisan
Mayı s
Haziran
Temmuz
Aylar
Rüzgar rejim diyagramı (Yıl içindeki rüzgar rejimini gösterir)
Ağustos
Eylül
Ekim
Kası m
Aralı k
Rüzgarı Etkileyen faktörler a. Basınç gradyan kuvveti 1020
1010
1000
A
990
B
b. Koriyolis kuvveti Dünya üzerindeki cisimlerin dünya ile beraber dönmesi gibi rüzgarlar da dünyanın dönüşünden etkilenir. Dünyanın rüzgarları saptıran bu kuvvetine Koriyolis kuvveti denir.
c. Sürtünme etkisi Dünya yüzeyi ile rüzgar arasında sürekli bir sürtünme söz konusudur. Bu sürtünme denizler üzerinde az ormanlık alanlarda fazladır. Yer yüzünden yukarı çıkıldıkça bu sürtünme azalır. d. Merkezkaç etkisi Dönüş hareketi gösteren havada dönüş çapı, rüzgar hızı ve rüzgar yönüne bağlı olarak merkezkaç (santrifüj etkisi) kuvveti ortaya çıkar.
Rüzgarların Sınıflandırılması a. Düzgün devamlı rüzgarlar b. Düzgün olmayan ve devamsız rüzgarlar (Tayfun Tornado Girdap gibi büyük boyutlu rüzgarlardır. Konumuz dışı) Düzgün devamlı rüzgarlar 1. Alize rüzgarları 30o enlem üzerinde bulunan yüksek basınç kuşaklarından ekvator üzerindeki düşük basınç kuşaklarına akan hava kütleleridir. 2. Kontr-Alize rüzgarları Atmosferin üst katmanlarında ekvatordan kutuplara doğru olan rüzgarlardır.
Alize r羹zgarlar覺
Alize r羹zgarlar覺
3. Muson rüzgarları Tropikal ve subtropikal bölgelerde, özellikle de asyanın güneyinde etkili olan rüzgarlardır. Alizelerle ters yönde olursa etkisi azalır aynı yönde olursa şiddeti artar. Yazın
Deniz serin
Kara sıcak
Kışın
Kara soğuk
Deniz sıcak
Muson r羹zgarlar覺
4.Meltem rüzgarları Gece ve gündüz ortaya çıkan sıcaklık farkından dolayı oluşan rüzgarlardır. Bunlar atmosferin alt katmanlarında 150 – 200 m de kendilerini hissettirirler. Kara ve Deniz Meltemleri
Gece Kara Meltemi
Gündüz Deniz Meltemi
Kara ve Deniz Meltemleri
Dağ ve Vadi Meltemleri
dağ
dağ
vadi
vadi Gece Dağ Meltemi
Gündüz Vadi Meltemi
5. Fön rüzgarları Hava kütlelerinin dağ engeliyle karşılaştığında yükselerek nemini kaybetmesi ve dağın diğer yanında aşağılara sıcak ve kuru olarak esmesi şeklinde oluşan rüzgarlardır.
Sirokko, Hamsin, Krivetz
Rüzgarların Yararları 1. Birçok bitkide tozlanma ve döllenme olayına yardım eder. 2. Bitkide kök gelişimini destekler. 3. İlkbaharda nemli arazileri daha çabuk kurutur, böylece toprak erken işlenebilir. 4. Isıyı taşıdığı için bitkileri serinletir. 5. Biçilmiş otların ve tahılların kurumasını sağlar. 6. Havayı temizler. 7. Enerji sağlar.
Rüzgarların Zararları 1. Rüzgarın mekanik etkisiyle dallar kırılıp ürün hasara uğrayabilir. 2. Evapotranspirasyonu artırır toprağı kurutur. 3. Kışın don olayı etkisini artırır. 4. Yazın kurutucu ve yakıcı etkisi vardır. 5. Bazı hastalıkların sporlarını yayar. 6. Açık alanlarda rüzgar erozyonuna neden olur. Bu zararlı etkilerden bazıları rüzgar kıranlarla engellenebilir.