Overheid van de Toekomst verslag 24u sessie

VERSLAG

24 UURS WERKCONFERENTIE

2

DE KICK OFF “Ik heb jullie niet willekeurig uitgenodigd en ook niet op basis van jullie functie. Integendeel. Volgens mij staan wij samen voor een grote opgave en ik denk dat wij hier met dit gezelschap verschil in kunnen maken. Een gezelschap met mensen die op cruciale plekken zitten om innovatie in en rondom onze overheid verder te brengen.

De handelingssnelheid en het vernieuwend vermogen van de overheid zijn volgens mij nog niet toereikend om de snelle maatschappelijke ontwikkelingen en toegenomen eisen aan de overheid bij te houden. Laat staan de kansen te grijpen die zich voordoen.

Niet alleen binnen onze eigen organisaties, maar binnen de hele publieke sector.

Als gemeentesecretaris van Amsterdam doe ik mijn stinkende best om te vernieuwen en te innoveren, kansen te pakken. Maar over het algemeen gaat het allemaal zo traag. Dat het wel kan blijkt elke keer als er een incident plaatsvindt, maar structureel verbeteren en innoveren gaat ons veel slechter af! Dat moeten we toch beter kunnen doen met elkaar?

In deze groep, maar niet uitsluitend deze groep, zit visie over Nederland, over het openbaar bestuur over innoveren. Ik wil graag dingen voor elkaar krijgen met jullie. Ik pak graag samen met jullie vanuit onze eigen verantwoordelijk concrete zaken op die de publieke sector wezenlijk verder gaan brengen.

Je hebt een paar van die dagen in het jaar die de start zijn van iets moois, iets groots, iets waar dingen staan te gebeuren.

Dit zijn die dagen.�

Arjan van Gils

4

LET THE INNOVATION BEGIN: WALL OF ALL

LET THE INNOVATION BEGIN: WALL OF ALL

PLENAIRE INLEIDINGEN WINTER IS COMING! MARTIJN ASLANDER De veranderingen in de maatschappij zijn nog nooit zo snel gegaan. Het gaat niet meer stapje voor stapje maar eerder schokgolf na schokgolf.

Maar wanneer wij het over de toekomst hebben, is er goed nieuws voor Nederland. De Nieuwe Gouden Eeuw kan aanbreken als Nederland een koppositie wil pakken. Vele signalen staan daarvoor op groen: hoge interconnectiviteit (horizontaal verbonden), Nederlanders zijn early adoptors en omarmen snel nieuwe ontwikkelingen, er is bijna geen analfabetisme en we zijn goed in samenwerken. Kortom, we kunnen als klein landje goed dealen met wat er in de wereld aan de hand is. En dat is uniek. Niet eerder kwamen zoveel exponentiële ontwikkelingen tegelijkertijd bij elkaar. Zijn we klaar om te versnellen? Om te zorgen dat winter is coming niet een bedreiging maar een kans wordt?

Wat is er dan precies aan de hand?

We bewegen toe naar een wereld vol overvloed, terwijl ons systeem is gebouwd op schaarste. Er vindt een beweging plaats van de ‘have and have not’s’ naar de ‘have and have not yet’ door exponentiële ontwikkelingen en toegang tot deze ontwikkelingen voor iedereen.

Welk effect heeft dit?

Het verband tussen innovatie, financiële en economische groei is verleden tijd. Er komt een periode van financiële krimp, met meer innovatie en economische groei. Met een beweging van ‘bezit’ naar ‘toegang tot’. Dit gaat compleet in tegen klassiek economisch denken.

‘Ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan.’

Pipi Langkous Wat betekent dit voor de overheid?

De politiek bestuurlijke werkelijkheid en de maatschappelijk technische werkelijkheid liggen ver uit elkaar. De werkelijkheid verandert zo snel dat plannen maken geen zin heeft. Geen plannen maken, plannen doen! We moeten toe naar een permanente beta situatie. We zijn aan het uitproberen. Het is niet fout, het is gewoon nog niet af.

Dit vraagt een nieuwe mindset en houding. Geen blauwdrukken meer, geen plannen makerij, uitproberen, leren en opnieuw proberen.

‘Permanent Beta spreekt aan.

Als er geen fouten meer bestaan, geeft dit veel meer ruimte en lucht om dingen voor elkaar te krijgen.’

Simone Roos

‘Creativity is just connecting things, a lot of people haven’t had very diverse experiences. So they don’t have enough dots to connect.’

Steve Jobs

7

ALBERT JAN KRUITER Albert Jan Kruiter nam ons mee in een filosofische tijdreis langs denkers over de staat en het openbaar bestuur. Er is een belangrijk verschil tussen la politique en le politique. Richten we ons nu niet te veel op le politique: het politieke systeem en de politici? Iedereen kan meedoen aan la politique. Zijn we onze oriëntatie op de grotere vragen niet kwijtgeraakt? Waarom hebben we bureaucratie ooit bedacht, waar zou het een oplossing voor moeten zijn? Wat is goed burgerschap?

Om ons vervolgens terug te brengen naar het hier en nu. Het kan toch niet zo zijn dat een burger die in de problemen zit door een schuld van € 8.000, zijn schuld niet kwijtgescholden krijgt maar dat zorginstellingen wel €270.000 aan kosten kunnen declareren?

Hoe komt het dat we ondanks de recente decentralisaties nog steeds het meest gecentraliseerde land van Europa zijn? Wordt het niet hoog tijd om terug te gaan naar broederschap op kleine schaal?

Het lijkt een vreemde tegenspraak: Aan de ene kant doet Nederland het goed in internationaal perspectief en waarom zou je dan de overheid veranderen? Aan de andere kant is er een steeds grotere groep in de samenleving die niet meer meedoet. Die tussen wal en schip valt, de cannots.

Hebben we daar wel echt oog voor? En zo ja? Hoe

betrekken we deze groep weer bij de samenleving?

Ook daar geldt dat we oog moeten hebben voor de kleine schaal. Als we het grote getal laten gelden, dan zien we wellicht niet wat er in het klein voor ontwikkelingen al plaatsvinden.

De Romeinse geschiedschrijver Tacitus zei al dat hoe groter de staat is, hoe meer burgers rechten krijgen, hoe meer burgers claimen van de staat, en hoe minder hun oplossend vermogen is. We zijn steeds meer centralistisch, bureaucratisch en individualistisch geworden. Maar plotsklaps zijn er grote taken van de centrale overheid gedecentraliseerd en moeten burgers hupsakee weer zelfredzaam worden. Dat gaat niet zomaar 123.

We zullen nu, op lokaal niveau, burgerschap weer moeten gaan herontdekken. Dat vraagt een nieuw afwegingskader

‘Niet van 1000 bloemen naar 1, maar elk goed idee proberen en als het werkt doorpakken!’

(zie: https://www.youtube.com/watch?v=kKsHEsuZo9U “)

waarbinnen lokale overheden passende beslissingen kunnen nemen.

Erik Gerritsen

8

DE DRIE THEMA WERKGROEPEN

1. WAAR MOET DE OVERHEID OVER GAAN? PIETER TOPS

Scheidslijnen in de samenleving Als het over de rol van de overheid ging spraken we twintig jaar geleden vooral over ruimte voor burgers, aldus Pieter Tops.

Pieter ziet in de samenleving steeds sterker een scheidslijn in samenleving tussen kosmopolieten en nationalisten. Dit roept de vraag op: kan een overheid er in slagen of het tot zijn verantwoordelijkheid rekenen om deze scheidslijnen in onze samenleving te reduceren?

Herstellen van verbindend vermogen En de technologische ontwikkelingen kunnen de scheidslijn verder verharden. Martijn Aslander stelde in zijn plenaire opening dat we van ‘have en have not’s’ gaan naar ‘have en have not yet’s’. Volgens Pieter Tops is dat te optimistisch. Hoe gaan we om met winnaars en verliezers? Het doel van de de overheid is nu het vinden van vormen voor herkenbare verbindingen tussen verschillende maatschappelijke klassen en andere ordeningen. Ook bij nationalisten is het vermogen om het zelf te regelen groot. Maar niet altijd op de wijze zoals ‘wij’ dat graag

willen zijn. Het is indrukwekkend hoe bijvoorbeeld de georganiseerde criminaliteit verbonden is in allerlei haarvaten in onze samenleving.

Een van de oorzaken? Het verbindend vermogen van de politiek is voor een groot deel verdwenen. Een cruciale plek voor oplossingen zijn stedelijke en lokale regio’s.

Het idee van meervoudigheid in de (lokale) democratie vraagt onderhoud en vereist ruimte voor nieuwe vormen. En ook daar moeten we kritisch op blijven. Bijvoorbeeld de G1000 is een speeltuin voor de goed opgeleide elite. Wat wel interessant is is de coöperatieve gedachte. Daar vind je initiatieven die breder zijn dan alleen netwerken van hoogopgeleiden. Bij bijvoorbeeld zorgcoöperaties vind je vaak een betere mix van laag en hoog opgeleid. Wat is dan de rol van de overheid?

Over liefde en moestuintjes Paulien Pistor breekt een lans voor een sterker onderscheid tussen professionaliteit en kerntaken van de overheid en politiek. Pieter Tops scherpt verder aan: hoe ver gaat de rol van de overheid hierin? Ben je toezichthouder of scheidsrechter? Dan is er wel behoefte aan een duidelijke moraal: van waaruit wordt gehandeld? Als je duurzaam tot de groep verliezers hoort ga je andere routes kiezen. Je kunt zeggen, dat is eigen kracht. Maar het kunnen ook ‘verkeerde’

routes kiezen. Bij elkaar houden van de samenleving is puinruimen. Of gaat om het managen van de vooruitgang? Nog belangrijker: liefde en moraliteit. Wanneer kan je liefde geven? Ook binnen overheidsorganisaties geldt dat mensen zelf al te weinig mee kunnen komen en dan wordt liefde geven als overheid lastig.

Het risico is het ontstaan van een parallelle samenleving naast de overheid en vaak buiten het gezichtsveld van de overheid.

Tim Murck ziet een parallel met een moestuintje. We schoffelen om het onkruid tussen planten weg te halen. Ik ben van een generatie die niet altijd weet wat nu onkruid is en wat niet. En dus ook niet per se dat onkruid, wat toch de leemtes tussen verschillende vegetaties vult, weghaalt.

‘Creativity is just connecting things, a lot of people haven’t had very diverse experiences.

So they don’t have enough dots to connect.’

Steve Jobs

10

11

2. HOE KOMT DE OVERHEID (WEER) MIDDEN IN DE SAMENLEVING TE STAAN? VERNIEUWEN VAN BUITEN NAAR BINNEN! CHRIS SIGALOFF, ARRE ZUURMOND Chris neemt ons mee in de verhalen van eenzame Amsterdammers. De vraag die zei ons stelt: Zijn wij zo doorgeschoten in het verlaten van de verzorgingsstaat dat niemand zich meer om de Amsterdammer Sjors bekommert? Het probleem is de kloof tussen de verhalen in de leefwereld (mensen) en het systeem. Er is een mismatch tussen verschillende partijen en verhalen.

‘Overheid te langzaam en innoveert niet fundamenteel, om de echter vragen uit de samenleving te horen en op te lossen’ Arre Zuurmond Haar droom: Verbinding tussen de verschillende leefwerelden en verhalen creëren: verbind, experimenteer, innoveer. Breng de leefwereld en systeemwereld bij elkaar. Dit vraagt van ons tijd, geld, energie, denkkracht en durfkracht om daar iets in te doen! Hoe?

Een voorbeeld om de systeemwereld en leefwereld dichter bij elkaar te brengen in het instrument social labs. Wat leveren de labs op?

• Voor de bewoners: Nieuwe interacties, nieuwe mogelijkheden en nieuwe initiatieven • Voor het systeem: capacity-building, nieuwe manieren van (samen) werken, niewe type training voor professionals, beleidsmakers en onderzoekers • Voor het proces: ontwikkelen van leren van nieuwe aanpakken voor duurzame verandering Arre voegt daar aan toe dat de systeemwereld enorm dominant is geworden en problemen niet eens naar boven kunnen komen. Daarbij geldt ook dat het lerend vermogen niet georganiseerd is.

En nog een blokkade: we werken echt nog steeds enorm in silo’s binnen en buiten de overheid. Het zou goed zijn als de binnen- en buitenmotoren slimmer met elkaar samen werken.

‘ 350.000 foto’s, 80 gestolen auto’s op de foto. Al 2 jaar lukt het niet om betrokken partijen te organiseren, om de 80 gestolen auto’s weg te halen. Wat is er voor nodig om dit te doorbreken? ’

12

3. ZIJN WE KLAAR VOOR DE TOEKOMST? INNOVEREN BINNEN DE OVERHEID. FRANS NAUTA Frans trap af met het poneren van een aantal stellingen met betrekking tot innovatie: (1) Iedereen is creatief, (2) Alleen maar 1000 bloemen laten bloeien en lekker bezig zijn werkt averechts, leidt niet tot echte innovatie, (3) There are no low tech industries, only low tech firms: iedere bedrijfstak innoveert, ook de overheid, (4) Apple = bureaucratie. Bureaucratie is op zich prima om gestandaardiseerde productieprocessen efficiënt en effectief te laten verlopen, alleen werken ze niet goed voor innovatie, (5) Geen enkele innovatie vindt in een keer zijn vorm, (6) Geen van Apple’s producten is echt zelf bedacht. Het gaat bij innovatie niet om zelf super origineel te zijn maar om goed rond te kijken en goed toe te passen. (7) 1000 ideeën leiden tot 1 investering. De typische VC doet aan keiharde selectie, zegt dus veel nee, om tegen 1 idee volmondig ja te zeggen en dat groot te maken.

‘Er is geld nodig voor investeringen.

En soms aanpassing in regels.’

Loes Mulder

Hoewel er boekenkasten vol geschreven zijn over innovatie in organisaties is er geen bestuurskundige traditie in onderzoek naar innovatie bij het openbaar bestuur. Innovatie betekent hard werken en continue zaken beter willen maken.

Wat we zien is dat Nederlandse overheidsoverheidsorganisaties wel efficiënter worden maar niet veel innovatiever. De incentive voor innovatie lijkt onvoldoende. De vraag is hoe dat komt. In ieder geval vertaalt dit gemis aan innovatie zich in het ontbreken van systematisch innoveren en het instellen van innovatie budgetten binnen het openbaar bestuur. In dat opzicht verschilt de de overheid enorm van het bedrijfsleven waar innovatie veel meer ingebed is in het werkproces.

‘Geen enkele innovatie vindt in één keer zijn vorm’ Frans Nauta De noodzaak voor innovatie binnen de overheid zelf is echter groot, juist in deze tijd met snelle ontwikkelingen. Frans Nauta pleit daarom voor het vrijmaken van 1% van de overheidsbudgetten voor R&D binnen de overheid. Maar dan ben je er nog niet. Ook zou de governance dan aangepast moeten worden. Minstens zo belangrijk is de sturing op de innovatie. Ook daar kan de overheid leren van het bedrijfsleven: bijvoorbeeld durven te experimenteren en dus ook te falen en daarvan te leren gelijk laten op lopen met ook durven stopzetten van experimenten als die niet opleveren wat beoogd was.

‘ Ik heb de goede mensen in mijn organisatie wel.

Ik zoek een trigger hoe ik meer mensen ‘aan’ krijg.’

Paulien Pistor

14

15

DINER

EXPONENTIËLE VERANDERINGEN EN ONZE OVERHEID YURI VAN GEEST We leven in een tijd van fundamentele transities en exponentiële veranderingen.

Het kleed wordt onder ons vandaan getrokken. Wat een paar jaar geleden onwerkelijk leek gebeurt nu al. Technologische veranderingen zijn nog nooit zo snel gegaan. De grote race nu is wie het eerst de quantum computer kan laten werken met artificiële intelligentie. Deze computer heeft meer capaciteit dan alle huidige computers bij elkaar. Slaagt China daar als eerste in?

Bestaan er al exponentiële overheden?

Er is een global race gaande, of we dat nu leuk vinden of niet. Het is zeer interessant om te zien hoe in China mensen kijken en interpreteren. De relaties tussen mensen en objecten staan centraal, niet de losse objecten. Dat leidt tot een andere manier van organiseren en samenwerken, elkaar de bal toespelen in plaats van concurreren. Hierin staat horizontaal denken voorop waarbij relaties steeds belangrijk worden.

Onze overheid is georganiseerd en handelt vanuit een wereld die al niet meer bestaat.

Hoe we dan wel de overheid moeten vorm-

geven? Dat begint met de vraag in wat voor samenleving we willen wonen. De grootste uitdaging zal zijn hoe we mensen bij elkaar houden in onze samenleving. Overal proberen mensen terug te grijpen op oude zekerheden die niet meer bestaan. Robots zullen snel veel werk overnemen, wat gaan al die mensen dan doen? Als we daar nu niet op anticiperen creëren we een maatschappij met haves and have nots. Hoe verdelen we dan het geld dat er verdiend wordt? Dat vereist een totaal andere ordening. Er zal soort van basisinkomen moeten komen.

De organisaties die exponentieel groeien hebben minstens 1 ding gemeen: Een purpose. Geld verdienen staat niet meer op de eerste plaats, steeds belangrijker wordt de maatschappelijke waarde die een organisatie toevoegt. En dat vraagt nieuw leiderschap. Om een voorbeeld te noemen: Airbnb streeft duurzaam gebruik van ruimtes na.

Maar dat ontwricht ook direct de balans in de stad, hoe gaan wij daar dan mee om? Belangrijk om te kijken wat de netto winst is van ontwikkelingen. En daar als stad flexibal, klantvriendelijk en snel op te kunnen handelen. Voor de overheid geldt dit een beweging naar informatie intensieve diensten, waarbij drie technologische innovaties direct relevant zijn voor de overheid: 1: Van centraal naar echt decentraal (burger zelf gaat produceren), 2: Van schaarste naar overvloed, 3: Van niet programmeerbaar

naar wel programmeerbaar. Overheid zou zich moeten richten op gebruik maken van blockchain technologie, sensoren en artificiële intelligentie.

De belangrijkste vraag voor de overheid is: ‘Hoe gaan we de mensen bij elkaar houden (sociale cohesie)?’ Op dit moment ontbreekt een bindende visie, waar willen wij naartoe bewegen? Er is een open debat nodig, hoe toe te werken naar inclusiviteit en hoe gaan wij versnellen?

‘We zoeken houvast, en vinden het in het verleden’

Realiteit is een permanent museum 16

17

JUST DO IT! ERIK GERRITSEN En om dichter op de huid te komen zitten een paar indringende vragen van Erik.

VRAAG 1: WIE VINDT DAT MENSEN HET BESTE LEREN DOOR ZELF TE ERVAREN?

VRAAG 2: WIE STUURT ER ACTIEF OP DAT IN JOUW ORGANISATIE MENSEN PERMANENT ZELF KUNNEN ERVAREN EN LEREN? OK, DAT ZIJN MINDER MENSEN DAN DIE BIJ VRAAG 1 HUN VINGER OPSTAKEN. DAN VOLGT AUTOMATISCH …..

VRAAG 3: WIE IS ER DAN VERBAASD DAT ECHT VERANDEREN NIET LUKT?

18

ERVARIUM

ERVARIUM

CONNECTING THE DOTS Als onderdeel van het Ervarium zat Joost achter een indrukwekkend reeks van gebogen computerschermen, Wat vond daar nou plaats? In een paar uurtjes tijd heeft hij het netwerk van alle deelnemers geanalyseerd (met als vertrekpunt de Linkedingegevens) wat een fraai plaatje oplevert.

Het levert een prachtig beeld op van wie verbonden zijn met elkaar, wie zeer dicht bij elkaar zitten (gelijkgestemden?) maar ook wordt zichtbaar wie net aan de buitenkant van dit netwerk van aanwezigen zitten en tegelijk wel een heel eigen groot netwerk hebben. Zo kan ook zichtbaar gemaakt worden bij wie je voor een speciale expertise naar moet zijn.

Nog een uurtje later had Joost voor 750 medewerkers van de gemeente Amsterdam ook de expertises in beeld. Het vinden van iemand voor een klus met een specifieke vaardigheid of kennis is zo een fluitje van een cent. En als dit zo snel kan, waarom worstelen we binnen een gemeente dan nog met de vraag hoe we via ons personeelsinformatiesysteem de expertise van onze medewerkers kenbaar kunnen maken voor de rest van de medewerkers.

Niets geen ellenlange aanpassing van programma’s, geen adviesvaanvragen naar de ondernemingsraad, geen aanbestedingstraject om dat dedicated te ontwikkelen.

Gewoon doen wat werkt, open voor iedereen om te gebruiken en als je er geen gebruik van maakt, loop je het risico dat op een gegeven moment je vaardigheden niet gezien en gevraagd worden. Arjan van Gils gaat het gebruiken in Amsterdam.

Wie volgt?

En o ja, mocht je graag willen dat je niet meer steeds hoeft in te loggen bij de berichtenbox van de belastingdienst maar dat de berichten gewoon direct in je eigen emailbox terecht komen? Daar heeft Joost ook een oplossing voor. Zie https://github.com/ jplattel/berichtenbox-forwarder

21

AAN DE SLAG!

OVERHEID EN MAATSCHAPPIJ EGBERT FRANSSEN Op donderdagochtend hield Egbert Franssen een korte inleiding over hoe Pakhuis de Zwijger zich -vooral vanuit de Nederlandse steden- zich richt op maatschappelijke ontwikkeling en wat voor rol de overheid daar bij speelt. Nu en in de toekomst. Loopt de overheid in de weg? Faciliteert de overheid?

Helpt de overheid goede initiatieven op te schalen zodat ze echt impact hebben?

DE ZES INITIATIEVEN 1. Stoppen van de carrousel bij kwetsbare jongeren.

2. Oploszwerm voor burgeren overheidsvraagstukken 3. Decentralisering en democratisering van de omgevingswet 4. Zorg equivalent van het basisinkomen 5. Van klein naar groot 6. Kamerplantjes.

Stoppen van de carrousel bij kwetsbare jongeren.

Kwetsbare jongeren worden nog steeds niet altijd goed geholpen. De systeemwereld is vaak veranderingsresistent. Door krachten van frontmedewerkers en management bij zorginstellingen, gemeente, politie te bundelen worden gericht een beperkt aantal casussen opgelost. De lessen uit een nieuwe manier van werken vormen de basis voor training en systematisch leren om het niet bij enkele casussen te houden.

Fix-it: oploszwerm voor burger- en overheidsvraagstukken.

Veel vraagstukken lijken niet oplosbaar.

Maar als je de goede mensen weet te vinden zijn ze wel oplosbaar. Bijvoorbeeld op één dag met the ‘whole system in the room’.

Hackathon-achtig, zodat analyse van vraagstukken wordt versneld. En oplossingen ge-fixt worden. In het najaar komt de eerste Fix-it dag.

Decentralisering en democratisering van de omgevingswet Burgers invloed en regie over hun eigen omgeving. Dat is de bedoeling van de Omgevingswet. Inmiddels is de voorbereiding voor de Wet gevuld met grootschalige complexe vraagstukken. Dit experiment laat zien hoe eenvoudig invloed op je eigen omgeving zou kunnen zijn. Op een democratische manier. We starten in Scheveningen.

Zorg equivalent van het basisinkomen Eén kind, één gezin, één plan. Goed dat we al zover zijn in Nederland als het gaat over denken in de zorg. In de praktijk blijkt Eén kind, één gezin, één plan, 10+ budgetten. En niet alleen bij kinderen. Daarom, geïnspireerd op het idee van het Basisinkomen, het Zorginkomen. Omdat financiële administratie goede zorg niet moet belemmeren. Dit gaan we invoeren in kanaleneiland in Utrecht.

Van klein naar groot: we gaan aan de slag!

Kamerplantjes. Hoe systeem en l eefwereld dichter bij elkaar komen.

Een innovation wagon voor de overheid is nodig. Een zwaan kleef aan van mensen in en rondom het openbaar bestuur die verschil kunnen maken in het oplossen van lastige vraagstukken. Zoals het aanpassen van het wetgevingsproces aan deze tijd, innovatiebudget vrij kunnen maken, en die wagen rijdt nu al: problematiek rondom verwarde personen oplossen.

25

26

DE FINALE Zoveel hoofden, zoveel zinnen. Moeten we gewoon aan de slag gaan, leren en ervaren door gewoonweg te doen? Of is het noodzakelijk eerst helder te krijgen wat voor overheid we willen? Vanuit welke basiswaarden de toekomstige overheid handelt?

Werk aan de winkel, op veel gebieden.

Zoveel is zeker. De meeste bestaande overheidsdiensten zijn niet ingericht met “de gebruiker centraal”, maar lijken eerder de organisatie centraal te stellen. Daarom ook veel initiatieven die de leefwereld weer als vertrekpunt willen nemen. Ook zal de Overheid van de Toekomst niet zijn zonder goede ICT backbone en state of the art gebruik van data en analytics kunnen. De Overheid van de Toekomst zal anders en sneller moeten handelen, opereren, samenwerken. Daar zijn nieuwe vaardigheden voor nodig, misschien ook wel een ander soort mensen. Hoewel de meeste mensen die nu werken bij de overheid heel goed zijn en zich graag inzetten voor het publieke domein. Maar ze moeten wel (weer/meer) in contact gebracht worden met de leefwereld, weer weten waarom ze het werk doen dat ze doen. Leren door zelf te ervaren.

Grote opgaven liggen in de nabije toekomst.

Technologische ontwikkelingen gaan razendsnel. Daar zullen we ons zo goed en

kwaad als dat kan op moeten voorbereiden.

Maar zullen we innovaties die in het hier en nu voor het oprapen liggen eerst aanpakken? En gekkigheid opruimen? Dat draagt meteen bij een het klaarmaken van de overheid voor de toekomst. Albert Jan Kruiter gaf het voorbeeld van inzet van capaciteit van € 270.000,- aan welzijnsgeld om iemands schuld van € 8.000,- te saneren.

Ja het politiek bestuurlijk systeem is lastig.

En ja, er is veel wet- en regelgeving. Maar het is aan ons, binnen en buiten de overheid, om de ruimte op te zoeken, innovaties mogelijk te maken. De opinio communis van de conferentie is dat we eerder onze eigen beperking voor innovatie zijn dan politiek en wet- en regelgeving. Dat is mooi want dan kunnen we verder. Gaan we gewoonweg aan de slag, zoeken we uit of iets echt zeker niet mag, bellen we net zo lang rond totdat we het voor mekaar hebben. Er zijn veel mythes, die beginnen in ons eigen hoofd. Er is geen systeem dat niet gebroken kan worden, wij mensen maken het systeem.

Dus aan de slag. Samen. Zes actieteams hebben zich geformeerd. Met concrete opgaven die helder maken hoe de overheid van de toekomst eruit zou kunnen zien. Na de zomer gaan we peilen waar de teams staan.

Noblesse oblige. We are the ones we have been waiting for!

‘ga doen wat kan en niet wat er niet kan. ik zit in een haagse werkelijkheid. die kloof wil ik kleiner maken. mooi dat we een aantal concrete acties gaan doen.’

Loes Mulder

‘heel concreet verder. met deze mensen kunnen we concrete stappen zetten’ Paulien Pistor

27

28

BIJLAGE

DE VERDIEPING Hieronder staan de initiatieven in hun 1e rudimentaire uitwerking weergegeven.

Het is vooral het vertrekpunt voor vervolgacties.

1. stoppen van de carrousel bij kwetsbare jongeren.

doorbreken en vervangen door nieuwe.

Dat vraagt training, systematisch leren en implementeren.

Welke uitdaging wordt opgepakt? stoppen van de carrousel bij kwetsbare jongeren.

Wat is precies het voorstel?

Met een beperkt aantal casus uit de regio Amsterdam en Zaanstad als vertrekpunt voor een nieuwe manier van werken.

Welke barrières moeten doorbroken worden?

We richten een virtuele academie voor professionele uitvoering op: action-learing / frontlijn aanpak / methodisch werken in ‘nieuwe tijd’. Bestaande initiatieven betrekken door onder andere faculty members zoals Albert Jan Kruiter, Arre Zuurmond, Chris Sogaloff, ea.

Team: Arjan van Gils, Arre Zuurmond, Erik Gerritsen, Nicole Splinter, Jan van Ginkel, Chris Sigaloff Inzichten: De systeemwereld is vaak veranderingsresistent. Steun van top is noodzakelijk, maar niet voldoende. We moeten oude routines

Hoe pakken we het aan?

- halen casussen op - gebruik maken van technologie voor analyses - met verantwoordelijke professionals erbij - we regelen commitment van (zorg)bestuurders - ervaringsdeskundigen inzet met 1) opleiden en 2) betalen

Randvoorwaarden en indicatoren voor succes?

Noodzakelijk voor succes: - persoonlijk commitment van gemeentesecretarissen van Amsterdam en Zaanstad, de Gemeentelijke Ombudsman en de secretaris-generaal van MinVWS. - bescheiden budget (wat Arjan van Gils regelt) Indicatoren voor succes: - succesvolle casus (echt in individuele gevallen beter) - systeemdoorbraken Acties/resultaat Wat gaan we de komende vijf dagen doen?

- casus ophalen en analyseren Na succes: - Zoeken we contact met Volkskrant redacteur die de carrousel aan het licht bracht.

Vragen uit zaal op het initiatief: - kun je die linkedininfographic van skills van collega’s gebruiken?

- waarom beperk je de academie op frontlijn? (antwoord: doen we niet) - hoe koppel je het doen aan het leren?

- hoe laten we de ambtenaren leren met de zorgprofessionals?

30

31

2. Oploszwerm voor burger- en overheidsvraagstukken Team: Pieter-Jaap Aalbersberg, Martijn Aslander, Jasper de Gelder, Thieu Besselink Intro Veel vraagstukken lijken niet oplosbaar. Maar als je de goede mensen weet te vinden zijn ze wel oplosbaar. bijvoorbeeld op 1 dag men the ‘whole system in the room’. hackathon-achtig.

We pakken het aan door versnellen van analyse (in plaats van 3-4 maanden voordat het een probleem helder is), dat moet sneller kunnen.

Inzichten: - cyclisch - gratis is makkelijk in plaats van moeilijk Welke uitdaging wordt opgepakt? match van probleem en oplossing Wat is precies het voorstel?

Cyclisch organizonderen van een fix-it-event met proactieve burgers, professionals en beslissers. Denk en doekracht voor creatieve oplossingen.

Welke barrières moeten doorbroken worden?

Geen!

Hoe pakken we het aan?

- analyse versnellen door een hefboom van ‘nerds’ - mythbuster tool: aannames toetsen - ontdekken van patronen en bouwblokken - leren over de casussen heen (grondoorzaken, lacunes, succesfactoren) Randvoorwaarden en indicatoren voor succes?

Noodzakelijk voor succes: - overheidswaarden - commitment eigenaren - diversiteit van de zwerm - schaalbaar en impact Indicatoren voor succes: - mensen aanhaken - problemen worden ingebracht - probleemeigenaar blij Acties/resultaat Wat gaan we de komende vijf maanden doen?

- digitaal platform - eerste event Na succes: - repareren, ok … maar ook voorkomen, bouwen en maken.

Vragen uit zaal op het initiatief: - hoe verbind je dit duurzaam aan de systeemwereld?

- kunnen andere groepen hierin meedraaien zodat andere ideeen kunnen groeien?

- waar kun je problemen melden? (Bij het opvangbakje van Joost)

32

33

3. Decentralisering en democratisering van de omgevingswet

Wat is precies het voorstel?

In een buurt in Scheveningen krijgen we een bepaalde periode de tijd om om de omgevingswet democratischer te maken.

Hoe? Door een platform te ontwikkelen waarop we de omgevingswet democratischer maken want daar vinden wet, beleid en burger elkaar.

Team: Paulien Pistor, Maarten Hillenaar, Ger Baron, Betty Feenstra, Kees Plattel, Renee Frissen, Aik van Eemeren Intro Inzichten: De Omgevingswet = - niet inzichtelijk en niet toegankelijk ( je hebt hem niet in je zak bij je) - niet flexibel: 2 meter is 2 meter, maatwerk is niet mogelijk - top down ontwikkeld - Rijk = baas, gemeenten hebben geen ruimte Welke uitdaging wordt opgepakt?

Mogelijkheid om omgevingswet aan te sluiten op context en dus functioneren voor de burgers. Nodig, want Omgevingswet is log, centraal, ontoegankelijk, niet-flexibel en niet inzichtelijk.

Welke barrières moeten doorbroken worden?

- in begrijpelijke taal, makkelijk bereikbaar - maatwerk is mogelijk - informatie halen we uit de praktijk - gemeenten hebben maatwerkruimte Hoe pakken we het aan?

Randvoorwaarden en indicatoren voor succes?

Noodzakelijk voor succes: - I&M en Digicommissaris - lage instap voor burgers - divers team vanaf dag 1 - mandaat voor vrije ruimte Indicatoren voor succes: - Wet = duidelijk voor burger - Wet = functioneel voor burger - Wet = kan toegepast worden op context - Wet wordt bottemup ontwikkeld - gemeenten hebben meer ruimte Acties/resultaat Wat gaan we de komende vijf dagen doen?

- team voor mandaat samen stellen

34

Wat gaan we de komende vijf maanden doen?

- inclusief team samenstellen - postcode gebied gekozen - experiment is duidelijk - MVP wordt ontwikkeld Wat is er over 1 jaar bereikt?

- 500 vergunningen zijn afgegeven in het experiment - 5000 keer is de tool geraadpleegd - gemeente heeft 50 keer maatwerk geleverd - gemeente heeft 5 structurele instrumenten ontwikkeld Vragen uit zaal op het initiatief: - Magriet Vonno: dit is een cadeau’tje: dit is waar het om gaat.

Ik breng - In potentie echt een inclusietool. Door ook face to face.

- welke onderdelen van het proces ijn kopierbaar?

- hoe koppel je het aan mensen die er nu mee bezig zijn?

- hoe zorg je ervoor dat je dit ook vanaf begin af aan laat horen naar de buitenwereld toe?

Vragen uit zaal op het initiatief: - Magriet Vonno: dit is een cadeau’tje: dit is waar het om gaat.

Ik breng - In potentie echt een inclusietool. Door ook face to face.

- welke onderdelen van het proces ijn kopierbaar?

- hoe koppel je het aan mensen die er nu mee bezig zijn?

- hoe zorg je ervoor dat je dit ook vanaf begin af aan laat horen naar de buitenwereld toe?

35

36

4. De zorgequivalent van het basisinkomen

Team: Maarten Schurink, Albert Jan Kruiter, Bas Eenhoorn, Norine Terpstra, Jose Manshanden, Ruud de Vries We starten met Basiszorg. Geïnspireerd op het basisinkomen.

Eén kind, één gezin, één plan. Goed dat we al zover zijn in Nederland als het gaat over denken in de zorg. In de praktijk blijkt Eén kind, één gezin, één plan, 10+ budgetten. En niet alleen bij kinderen. Daarom, geïnspireerd op het idee van het Basisinkomen, het Zorginkomen.

Omdat financiële administratie goede zorg niet moet belemmeren.

Dit gaan we invoeren in kanaleneiland in Utrecht.

Vragen: - is het overdraagbaar?

Contactpersoon: Jose Manshanden.

37

38

5. Van klein naar groot

Team: Oebele Tolsma, Tim Murck, Anne Langenech, Anneke Eurelings, Pieter Tops, Floor Vreeswijk Hoe ga je van klein naar groot?

Mensen moeten de ruimte krijgen.

Steun en ruimte van de top. Richting en focus houden.

Hier komt niet ĂŠĂŠn concrete actie uit, maar meerdere.

Vraag: - Hoe maak je massa?

- Wat is je droomteam en hoe krijg je mensen bij elkaar?

Contactpersoon: Tim Murck

39

6. Kamerplantjes Hoe systeem en leefwereld dichter bij elkaar komen.

Vragen - hoe steek je mensen aan?

- denk goed na op wie je inzet irt nieuwe verkiezingen?

- hoe hou je voldoende tempo?

- hoe blijf je elkaar versterken? Ook over 2 maanden?

- we heb je hier nog meer bij nodig?

Team: Loes Mulder, Frans Nauta, Bertine Steenbergen, Boudewijn Steur, Tjark Tjin-A-Tsoi, Jeroen de Lange.

Inzichten - een innovation wagon is nodig Opzet: - aanjaagteam (J&J, VWS, VNG) met BM - samen met Frans Nauta en Jeroen de Lange naar de Rekenkamer en de Tweede Kamer.

- Bendwagon gebruiken bij de ABD ter inspritatie.

- Om wetgevingsproces in te richting en aan te laten sluiten op de snelle realiteit.

40

41

Grafisch Ontwerp Stratford Design, Amsterdam www.stratforddesign.nl