AJN Jeugdartsen Nederland JA! 42 by AJN Jeugdartsen Nederland

2018 #42

Seksualiteit

Concetta Salvatore:

‘Door er niet over te praten, wordt seks een taboe’ Esther Batelaan:

‘Wees als jeugdarts nooit te goed van vertrouwen’ Vijf vragen aan schrijver dokter Corrie

3 - 2018 #42

COLUMN VOORZITTER

Seksualiteit in de schijnwerpers Sť ǮĀơ īų ǮŐī ĤĀƹ Ĥī Ȁ Ũű ųīƹ ĜīńŐųƹ‫ ܋‬/īų ŃƤŐƬ tīĤīƤŨĀųĤƬ űīŐƬŢī ƬƹƤĀĀŨƹ űī ƹīńīűŽīƹ‫' ܋‬ī Ȁ Ũű ńĀĀƹ ŽǝīƤ ƬīǣƹŐųń‫ ܅‬ƬŽĝŐĀŨī űīĤŐĀ‫ ܅‬ƹŐīųīƤƬ‫ ܋‬Sť ĜŨŐŢŃ ŋĀųńīų‫ ܋‬ųĤīƤŋĀŨŃ ǁǁƤ ŨĀƹīƤ ƬƹĀĀƤ Őť űīƹ īīų ťųŽŽơ Őų űŐŢų űĀĀń ųĀĀƤ ŋīƹ ƬĝŋīƤű‫ ܋‬ðŽ ńĀĀƹ ĤĀƹ ĤǁƬ‫ ܋‬dŽųńīƤīų ŽųƹĤīťťīų‫ ܅‬īǣ‫ܧ‬ ơīƤŐűīųƹīƤīų‫ ܅‬űĀťīų ŃŽƹŽܵƬ‫ ܋‬/Ƥ ŽųƹƬƹĀĀƹ īīų ĝŽųǶŨŐĝƹ īų Ĥī ƬƹĀơ Žű ĤŐī Őų ŐųƹŐīűī ƬŃīīƤ gemaakte plaatjes te delen, is snel gemaakt. Zogenaamde vrienden maken je het leven zuur, je wordt bedreigd en niemand ziet jou en wie je bent meer staan. Je bent geworden wat je op dat plaatje één moment was. De ontdekkingsreis rondom seksualiteit kan anno nu dramatisch verlopen. Ik herinner me een scholing over seksualiteit en kinderen. Ik vond het bijzonder te horen dat ook baby’s genot ervaren en dat soms zelf uitlokken. Er zijn vragen over in de spreekkamer: ‘Wat is dat toch, als Jonas steeds heen en weer beweegt in zijn bedje, liggend op zijn buik’? De kern van ons werk is antwoorden op vragen als: ‘Wat is normaal seksueel gedrag en wanneer is het afwijkend of zorgwekkend?’ Het is normaal dat peuters spelletjes met elkaar doen. Maar praten met peuters over geslachtsdelen en seksualiteit vinden ouders vaak spannend. Het thema is ingewikkeld, want het komt dichtbij jezelf en dat is kwetsbaar. Hoe zorgen we voor een gezonde seksuele ontwikkeling? Individueel én collectief. Door voorlichting via scholen, aanwezigheid bij jeugdteams en samenwerking met professionals en gezinnen. We moeten ook alert zijn op seksueel űŐƬĜƤǁŐť‫' ܋‬Āƹ ťĀų ǝŽŽƤťŽűīų Őų ĀŨŨī ŨĀńīų ǝĀų Ĥī ĜīǝŽŨťŐųń Žơ ĀŨŨī ŨīīǾƹŐŢĤīų īų ơŨīńīƤƬ kunnen overal zijn. Sta voor het kind, dat is essentieel. Nu, voor het leven. Nu, voor het kind!

Mascha Kamphuis ǝŽŽƤǮŐƹƹīƤ dt dīǁńĤĀƤƹƬīų tīĤīƤŨĀųĤ Werkboek voor kinderen in een echtscheiding situatie Ik hoor bij jullie allebei verkrijgbaar voorzitter@ajnjeugdartsen.nl via www.in-de-wolken.nl.

Besnijdenis

Digitale media

Respectvol

“In de rubriek Dilemma (pagina 12) is te lezen hoe professionals met verschillende achtergronden tegen jongensbesnijdenis aan kijken. Het KNMG-standpunt is helder, maar de praktijk is niet altijd zwart-wit. Ook privé kunnen artsen voor dit soort moeilijke keuzes komen te staan. Het is bijzonder om te lezen hoe open collega’s hierover vertellen. Deze persoonlijke verhalen illustreren de dilemma’s van ouders in onze spreekkamers.”

“Door het interview met Niki Padidar voor Markant (pagina 38) werd ik me nog meer bewust van het enorme bereik van media en de digitale wereld waarin jongeren leven. Net als het belang van heldere taal en openheid. Ik merkte ook dat de jeugdarts niet altijd bekend is als gesprekspartner op inhoudelijk gebied. Dus ǞĀƹ űŐŢ ĜīƹƤīǾƹ ǝĀŨƹ īƤ ųŽń ǝīīŨ ƹī ĤŽīų‫ܳ܇‬

“Praten over seksualiteit met Concetta Salvatore, de enige (kinder) gynaecoloog en seksuoloog NVVS in Nederland, is boeiend! Met mijn ruim tien jaar ervaring als fertiliteitsarts/Rutgers-arts, konden we uitgebreid onze verhalen en ervaringen delen. Ik hoop dat dit interview (pagina 14) jeugdartsen aanmoedigt tot bewust en respectvol communiceren. Ook met andere culturen.”

Marieke Morssinkhof

Paquita Gonzalez dos Santos

Vasanthi Iyer

Ja! magazine

2018 #42 - 4

INHOUD

INHOUDSOPGAVE AJN-lid ‘Wees als jeugdarts nooit naïef of te goed van vertrouwen als het gaat om seksueel misbruik,’ waarschuwt Esther Batelaan. ŨƬ ĀĀųĤĀĝŋƹƬŃǁųĝƹŐŽųĀƤŐƬ kindermishandeling is zij zeer gemotiveerd om voor kwetsbare kinderen het verschil te maken.

6 Expertise Ze is de enige kindergynaecoloog én seksuoloog in Nederland en vindt dat de meeste medici een blinde vlek hebben voor het bespreken van seksualiteit. Concetta Salvatore ziet graag dat jeugdartsen meer aandacht besteden aan normale seksuele ontwikkeling.

Selfie Lonneke van der Voort werkt als jeugdarts bij CJG Rijnmond. Ze is sinds september lid van de dt īų ƬƹīŨƹ ǮŐĝŋ ǝŽŽƤ‫ ܋‬

Onderzoek Jongeren beginnen later aan seks, zo blijkt uit recent onderzoek van Rutgers. Hanneke de Graaf, een van de onderzoekers, vertelt erover.

Ja! magazine

5 - 2018 #42

INHOUD

Casus Prostitutie, loverboys, mensenhandel; jeugdarts Ulco Schuurmans van GGD Hart ǝŽŽƤ ƤĀĜĀųƹ ŋīīǾƹ ŋīƹ ǝĀų dichtbij gezien.

Markant Vijf vragen aan Niki Padidar, schrijfster van Dokter Corrie ŃĪĪǼƸ ÿŲƸǝżżƣģ‫܉‬

38 Colofon JA! űĀńĀǮŐųī ǝĀų Ĥī dt

Frequentie: 3 keer per jaar ISSN: 1873-8346 EDITIE: 2018 #42

Verder in dit nummer

3 14 19 32 34 37

Voorwoord Mascha Kamphuis Dilemma Jongensbesnijdenis is niet van deze tijd! Column Michele Haagmans £ŽĤŐǁű 'ī dt ŐƬ ŢĀƤŐń īų ǝŐīƤƹ ĤŐƹ űīƹ īīų ĜŐŢǮŽųĤīƤ ĝŽųńƤīƬ Visie Vier leden aan het woord Recensies

Aan dit nummer werkten verder mee:

Michele Haagmans, Vasanthi Iyer, Dirk Jansen, Eric Kampherbeek, Mascha Kamphuis, Desiree van Klaveren, Fenne Leijendekker, Rosanne van der Lugt, Lucy Smit COVER:

Foto: Eric Kampherbeek Model: Olenka Limburg en Moos de Beer

Ulco Schuurmans, Lucas Stuurman

Rechten: Niets uit deze uitgave mag geheel of gedeeltelijk

ǞŽƤĤīų ŽǝīƤńīųŽűīų ǮŽųĤīƤ ƬĝŋƤŐǾ ƹīŨŐŢťī ƹŽīƬƹīűűŐųń īų bronvermelding van de uitgever. SECRETARIAAT/CONTACT AJN: Churchilllaan 11,

ART DIRECTION/SALES:

Hoofdredacteur: Jeanne-Marie Hament Eindredactie: ǁƤīĀǁ Āǣ Redactiecoördinatie: Louise Dijkmans Redactie: Paquita Gonzalez dos Santos, Marieke Morssinkhof,

Marktvisie: ĤǝīƤƹīųƹŐīƬ‫ ܅‬ĀĤǝīƤƹŽƤŐĀŨƬ īų ơĀńŐųĀܵƬ rĀƤťƹǝŐƬŐī vallen niet onder de verantwoordelijkheid van de redactie.

Elma Media BV, Silvèr Snoek Salesmanager, s.snoek@elma.nl £ŽƬƹĜǁƬ ‫ ڈڊڏډ ܅ڐډ‬ƤŽīť Žơ hĀųńīĤŐŢť T: 0226 331 600, I: www.elma.nl ABONNEMENT: ŨŨī dt‫ܧ‬ŨīĤīų ŽųƹǝĀųńīų d ‫ ܇‬

Niet-leden kunnen losse nummers bestellen of zich ĀĜŽųųīƤīų‫ ܋‬rīīƤ ŐųŃŽƤűĀƹŐī ĜŐŢ ŋīƹ ƬīĝƤīƹĀƤŐĀĀƹ ǝĀų Ĥī dt‫܋‬

Ja! magazine

3527 GV Utrecht, T: 0854 894 980, F: 0854 898 988 ja@ajnjeugdartsen.nl www.ajnjeugdartsen.nl www.facebook.com/jeugdartsennederland www.twitter.com/jeugdartsen

INTERVIEW

2018 #42 - 6

‘Door de zaak Robert M. zijn we onze naïviteit wel kwijtgeraakt’

Ja! magazine

7 - 2018 #42

INTERVIEW

‘Ik laat niet los bij zorgen om een kind’ Als aandachtsfunctionaris kindermishandeling zet AJN-lid Esther Batelaan (50) zich al acht jaar in voor de veiligheid van kinderen in Amsterdam. Ook zit zij maandelijks bij de zogenoemde Gunning overleggen om mogelijke tekenen van seksueel misbruik door professionals te inventariseƤīų‫ ܋‬NŽī ǮŐīƹ ǮŐŢ Ĥī ƤŽŨ ǝĀų Ĥī ŢīǁńĤĀƤƹƬ ĜŐŢ ŋīƹ ǝŽŽƤťŽűīų īų ƬŐńųĀŨīƤīų ǝĀų ťŐųĤīƤűŐƬĜƤǁŐť‫ ܌‬ Tekst: Jeanne-Marie Hament Beeld: Eric Kampherbeek

àĀƹ ĤƤŐŢǾƹ ŢŽǁ ĀŨƬ ĀĀųĤĀĝŋƹƬŃǁųĝƹŐŽųĀƤŐƬ ťŐųĤīƤűŐƬŋĀųĤīŨŐųń‫ ܌‬

moeten worden gedeeld met een deskundige collega, zoals een

“Ik vind het zorgelijk dat in Nederland elk jaar nog steeds zo’n

aandachtsfunctionaris of Veilig Thuis. Vervolgens moet goed

‫ ڈڈڈ܋ڈڊډ‬ťŐųĤīƤīų ƬŨĀĝŋƹŽǴŃīƤ ǮŐŢų ǝĀų ťŐųĤīƤűŐƬŋĀųĤīŨŐųń‫¼ ܋‬Žīų

worden afgewogen of er er een vermoeden van kindermishan-

ik net als jeugdarts begon, zag ik een moeder met een prachtige

deling is, en of er hulp moet worden georganiseerd. Vaak is het

dochter van 12 jaar. Zowel school, jeugdbescherming als ik hadden

mijn rol helderheid te scheppen in de casus. Nogal eens zijn er

grote zorgen over de rol van stiefvader in het gezin. Het meisje had

meerdere partijen betrokken. Dan is het belangrijk om te weten

buikklachten, herhaalde urineweginfecties en was schrikachtig.

ǞŐī ǞīŨťī ŐųŃŽƤűĀƹŐī ŋīīǾƹ‫ ܋‬/ų ǞŐī ǞĀƹ ĤŽīƹ‫ ܋‬dī űŽīƹ ǝŽŽƤťŽűīų

Zowel zijzelf als haar moeder ontkenden bij herhaling dat er iets

dat iedereen naar elkaar zit te kijken en dat niemand handelt.

zou spelen thuis. Moeder lachte de zorgen zelfs een beetje weg. Met

Het is daarbij heel belangrijk dat meningen van feiten worden

toestemming van moeder bleef ik contact houden met het meisje.

onderscheiden. Wat maakt dat je je zorgen maakt? Waar komt

Maanden later ging ze praten. Ze vertelde dat ze al langere tijd werd

jouw niet pluis gevoel vandaan? Welke objectieve signalen heb je?

misbruikt. Uiteindelijk is ze uit huis geplaatst. Deze situatie maakte

Probeer bij vechtscheidingen neutraal te blijven. Noteer de feiten

diepe indruk op me. Vooral het onvermogen van de moeder de

īų ƬƹīŨ ŋīƹ ĜīŨĀųń ǝĀų ŋīƹ ťŐųĤ ǝŽŽƤŽơ‫ ܋‬àĀƹ ĜīƹƤīǾƹ Ĥī ơƤīǝīųƹŐī

signalen van haar kind op te pikken en haar te beschermen, vond ik

van seksueel misbruik: neem als jeugdarts bij bepaalde klachten

ŋīīŨ ųĀĀƤ‫ ܋‬NŐīƤĤŽŽƤ Ĝīų Őť īǣƹƤĀ ńīűŽƹŐǝīīƤĤ ųŐīƹ ŨŽƬ ƹī ŨĀƹīų ĀŨƬ Őť

ĀŨƹŐŢĤ Ĥī űŽńīŨŐŢťŋīŐĤ ǝĀų ƬīťƬǁīīŨ űŐƬĜƤǁŐť Őų Ĥī ĤŐǴŃīƤīųƹŐĀĀŨ

me zorgen maak om een kind. En blijf ik mijn collega’s motiveren

diagnose op.”

door te gaan om ook voor dat ene kind het verschil te maken.” SƬ Ĥī ƬŐƹǁĀƹŐī Őų űƬƹīƤĤĀű ĀųĤīƤƬ ĤĀų Őų Ĥī ƤīƬƹ ǝĀų ŋīƹ ŨĀųĤ‫܌‬ NŽī ŋīŨơƹ dGð Žű ťŐųĤīƤűŐƬŋĀųĤīŨŐųń ƹī ǝŽŽƤťŽűīų‫ ܌‬

ܲ'ī ơƤīǝĀŨīųƹŐī ǝĀų ťŐųĤīƤűŐƬŋĀųĤīŨŐųń ŐƬ Őų űƬƹīƤĤĀű ŋŽńīƤ

“JGZ speelt een relevante rol bij de preventie van kindermishande-

dan het landelijk gemiddelde. Je ziet er relatief veel grootstede-

ling. We zien meer dan 95 procent van alle kinderen en werken

lijke problemen als armoede, problematiek van ouders zoals LVB,

met methodes als Samen Starten en oplossingsgericht werken. Met

psychiatrie, verslaving en huisvestingsproblemen. Meerdere risico-

die methodes kunnen we goed breed naar een kind kijken en is

factoren komen samen en dat zorgt voor een hoger incidentiecij-

het bespreken van lastige, persoonlijke onderwerpen makkelij-

ŃīƤ‫ ܋‬Sų űƬƹīƤĤĀű ŐƬ Ĥī ĀŃĤīŨŐųń dGð ǝĀų Ĥī GG' ŽųĤīƤĤīīŨ ǝĀų Ĥī

ker. We hebben gedegen kennis van de fysieke en lichamelijke

ǁĤīƤ‫ ܧ‬īų fŐųĤƹīĀűƬ űƬƹīƤĤĀű‫ ܅‬Ĥī ŨŽťĀŨī ǞŐŢťƹīĀűƬ‫ ܋‬Sų ĤīǮī

aspecten van kindermishandeling en verwaarlozing. Daarbij zijn

teams zitten behalve de medewerkers van jeugdgezondheidszorg

we laagdrempelig voor ouders.”

ook jeugdpsychologen en ouder- en kindadviseurs. Vanuit de staf Ǯīƹ Őť űŐŢ īƤǝŽŽƤ Őų ĤĀƹ Ǟī ŋīƹ űĀǣŐűĀŨī ĤŽīų Žű Ĥī ǝīŐŨŐńŋīŐĤ

àĀƹ ŐƬ ŢŽǁǞ ƤŽŨ ơƤīĝŐīƬ‫ ܌‬

van kinderen te waarborgen. Naast het basispakket jeugdgezond-

ܲ ŨƬ ĀĀųĤĀĝŋƹƬŃǁųĝƹŐŽųĀƤŐƬ Ĝīų Őť īīų ƬơĀƤƤŐųńơĀƤƹųīƤ‫' ܋‬ī ĜĀƬŐƬ

heidszorg bieden we lichte opvoed- en opgroeiondersteuning

van waaruit we werken is de meldcode kindermishandeling.

en proberen we door vroegsignalering en het aanbieden van

Daarin staat dat signalen van mogelijke kindermishandeling

laagdrempelige hulp de problemen klein te houden. Waar nodig

Ja! magazine

INTERVIEW

2018 #42 - 8

verwijst het Ouder- en Kindteam naar gespecialiseerde jeugdhulp

ųŐīǁǞƬ‫ ܋‬Sť Ĥīųť ĤĀƹ Ǟī Őų űƬƹīƤĤĀű īų ǝīƤ ĤĀĀƤĜǁŐƹīų ŽųǮī

of GGZ, of we schakelen Veilig Thuis in.”

naïviteit wel zijn kwijtgeraakt hierdoor.”

SƬ īƤ ǝĀĀť ƬơƤĀťī ǝĀų ƬīťƬǁīīŨ űŐƬĜƤǁŐť‫܌‬

NŽī ťĀų ǮŽŐīƹƬ ǝŽŽƤťŽűīų ǞŽƤĤīų Őų Ĥī ƹŽīťŽűƬƹ‫܌‬

ܲ Ń īų ƹŽī‫' ܋‬ī ŃƤīƣǁīųƹŐī ǝĀų ǝīƤǞĀĀƤŨŽǮŐųń īų ŃǤƬŐīťī űŐƬŋĀųĤī-

“Er zijn maatregelen genomen die de kans op een dergelijke zaak

ling ligt veel hoger. Ik merk dat er een trend is waarbij er toene-

verkleinen, denk aan het vier ogen principe in de kinderopvang.

mend vragen en zorgen zijn over seksueel gedrag van kinderen. Of

Helemaal uitsluiten kan natuurlijk nooit. Ik denk dat we altijd

seksuele incidenten tussen kinderen onderling. Veilig Thuis en het

een gezonde dosis wantrouwen moeten hebben ten aanzien van

Steunpunt Seksueel Geweld signaleren die trend ook. Vooral ou-

professionals en vrijwilligers aan wie we onze kinderen toever-

ders, maar ook bijvoorbeeld scholen lijken vaker in paniek te raken

ƹƤŽǁǞīų‫ ܋‬tĀĀƤ ĀĀųŨīŐĤŐųń ǝĀų ŋīƹ NŽŃųĀƤƤīƹŢī ŐƬ Őų űƬƹīƤĤĀű

ĤĀų ǝŽŽƤŋīīų‫' ܋‬Āƹ ŋīīǾƹ ƹī űĀťīų űīƹ Ĥī ǝīƤŋŽŽńĤī ĀŨīƤƹŋīŐĤ

de commissie Gunning opgezet en daaruit zijn de maandelijkse

op seksueel misbruik. Dat is natuurlijk goed, maar kan er ook toe

Gunning overleggen voortgekomen. Ik heb daar zelf namens de

leiden dat de normale seksuele ontwikkeling van kinderen sneller

GGD-zitting in. Naast de GGD, zitten daarin de politie, de zeden-

geproblematiseerd wordt. Precies hierin hebben jeugdartsen een

politie, Veilig Thuis en de gemeente met elkaar aan tafel. De over-

belangrijk rol. Ouders praten met een arts over medische klachten

leggen hebben als doel vage signalen van seksueel misbruik door

zoals zindelijkheid, buikpijn of slaapproblemen. Het bespreken

professionals te inventariseren. Denk daarbij aan professionals

ǝĀų Ĥī ųŽƤűĀŨī ƬīťƬǁīŨī ŽųƹǞŐťťīŨŐųń īų ǝĀų ǞĀƹ ńīǮŽųĤ īǣơŨŽƤĀ-

Žơ ťŐųĤīƤĤĀńǝīƤĜŨŐŢǝīų‫ ܅‬ƬĝŋŽŨīų‫ ܅‬ƬơŽƤƹĝŨǁĜƬ īų ǮŽƤńŐųƬƹĀųƹŐīƬ‫ ܋‬ŨƬ

tief seksueel gedrag is, ligt in het verlengde hiervan.”

er vanuit meerdere bronnen signalen komen die verband lijken te hebben met elkaar, dan wordt daar actie op ondernomen. Dat

NŽī ƬŐńųĀŨīīƤ Ţī ƬīťƬǁīīŨ űŐƬĜƤǁŐť‫ ܌‬

zijn ongeveer 15 zaken per jaar. Uit de zaak met Robert M. waren

“Wees als jeugdarts nooit naïef of te goed van vertrouwen. En zorg

er vanuit meerdere bronnen al signalen binnengekomen. Die

dat je kennis van zaken hebt. Werk altijd volgens de Meldcode

leken losstaand, maar bleken achteraf wel degelijk in verband met

Kindermishandeling. De Jeugdgezondheidszorg Richtlijn seksu-

elkaar te staan. Door deze overleggen hopen we eerder verbanden

ele ontwikkeling 0-19 jaar moet je goed kennen. Ken daarbij het

te kunnen leggen en actie te kunnen ondernemen om misbruik te

Vlaggensysteem en help ook scholen en je wijkteam daarmee

stoppen of te voorkomen.”

te werken. Je basis is gedegen kennis van de normale seksuele ontwikkeling van het kind. Zorg er verder voor dat je een goed net-

werk van mensen om je heen hebt om over moeilijke casuïstiek te spreken. Weet wie je aandachtsfunctionaris kindermishandeling is. Vergeet nooit dat de kracht van de jeugdarts ligt in het feit dat je een brede sociaal-medische blik hebt en meestal een kinddossier bij de hand hebt met de voorgeschiedenis. Dat maakt dat je eventuele signalen kan duiden en plaatsen.” ðŽƤńīų ŐųƹīƤųīƹ īų ƬŽĝŐĀŨ űīĤŐĀ ǝŽŽƤ űīīƤ ơƤŽĜŨīűīų‫܌‬

Wie is...

ܲ ĜƬŽŨǁǁƹ‫ ܋‬Nīƹ ŐƬ ĜīŨĀųńƤŐŢť ńŽīĤ Žơ Ĥī ŋŽŽńƹī ƹī ĜŨŐŢǝīų ǝĀų ĀĝƹǁīŨī ŽųƹǞŐťťīŨŐųńīų ǮŽĀŨƬ ƬīǣƹŐųń īų ńƤŽŽűŐųń‫® ܋‬īǣƹŐųń ŐƬ ŋīƹ

Esther Batelaan (1967) is in Amsterdam

sturen van seksueel geladen berichten en child grooming is het

geboren en opgegroeid. Ze studeerde ge-

vertrouwen winnen van een kind of minderjarige om de barrière

neeskunde aan de UvA. In 1997 werd zij

voor seksueel misbruik te verlagen. Het is een soort online kinder-

jeugdarts. Vier jaar later voltooide ze haar

lokken. Ook loverboys werken met grooming. Onderling gebeurt

specialisatie tot arts Maatschappij en Gezond-

īƤ ŽŽť ǝĀų ĀŨŨīƬ ƹǁƬƬīų ťŐųĤīƤīų Žơ ĤŐƹ ńīĜŐīĤ‫ ܋‬øơŐĤŽ ŋīīǾƹ īīų

heid. In datzelfde jaar ging zij werken bij de

mooie site, waarop veel wordt uitgelegd. Ook staat er in de Richt-

GGD Amsterdam, alwaar ze in 2009 aan-

lijn informatie over.”

dachtsfunctionaris kindermishandeling werd. Sinds 2014 zet zij zich daarnaast als stafarts in

In 2010 was heel Nederland geschokt door het nieuws over de

voor de opbouw van een stevig netwerk van

Amsterdamse zedenzaak…

aandachtsfunctionarissen binnen de wijk-

ܲNīƹ ŐƬ ŽųńīŨŽŽǶŨŐŢť ŋŽī ĤŽŽƤ ĬĬų ơīƤƬŽŽų Žơ īīų ĤīƤńīŨŐŢť ńƤŽƹī

teams van Amsterdam. Vanaf 2017 werkt ze

ƬĝŋĀĀŨ ơŨĀųűĀƹŐń űŐƬĜƤǁŐť ǝĀų ťŨīŐųī ťŐųĤīƤīų ŋīīǾƹ ťǁųųīų

ǝĀųǁŐƹ ŋĀĀƤ ƬƹĀǴŃǁųĝƹŐī ŽŽť ĀŨƬ ơƤŽŢīĝƹŨīŐĤīƤ

plaatsvinden. Ik ben zelf moeder van twee kinderen, die destijds

van het team Veiligheid binnen het Ouder- en

Ĥī ĝƤĺĝŋī‫ܧ‬ŨīīǾƹŐŢĤ ŋĀĤĤīų‫ ܋‬Sť ǞĀƬ ĜīŋŽŽƤŨŐŢť ŽǝīƤƬƹǁǁƤ ĤŽŽƤ ĤŐƹ

Kindteam Amsterdam.

Ja! magazine

9 - 2018 #42

Websites Richtlijnen: www.ncj.nl/richtlijnen Vlaggensysteem: www.vlaggensysteem.nl Centrum Seksueel Geweld: www.centrumseksueelgeweld.nl Qupido: www.qpido.nl

Ja! magazine

INTERVIEW

MARKTVISIE

h ð ńīīǾƹ ńīƤǁƬƹƬƹīŨlende resultaten rondom defecatie zuigelingen groep’ vormden en geïncludeerd werden in het eerste deelon-

van hun kindje afwijkt, qua kleur of substantie, of een andere fre-

ĤīƤǮŽīť‫ ܋‬ǁĤīƤƬ űīƹ ǮǁŐńīŨŐųńīų Őų Ĥī ŨīīǾƹŐŢĤ ǝĀų īīų űĀĀųĤ

quentie lijkt te hebben. De ontlasting is bijvoorbeeld groen na het

kregen uitleg en bij deelname werd op het consultatiebureau een

ńīǝīų ǝĀų ǶŨīƬǝŽīĤŐųń‫ ܋‬Ń ŽǁĤīƤƬ űĀťīų ǮŐĝŋ ǮŽƤńīų ŽűĤĀƹ ŋǁų

korte vragenlijst afgenomen. Vervolgens kregen ze een ontlas-

kind wel erg veel moet huilen, persen en rood aanloopt voordat

ƹŐųńƬĤĀńĜŽīťŢī űīī Žű ƹŋǁŐƬ Őų ƹī ǝǁŨŨīų Žơ Ĥī ŨīīǾƹŐŢĤ ǝĀų īīų‫ ܅‬

de stoelgang op gang komt. Meestal is er niets aan de hand, zo is

twee en drie maanden. Daarin konden ze gedurende een aantal

uit onderzoek gebleken. De marges van wat ‘normaal is’ en ‘geen

dagen de ontlasting van hun kind scoren op een aantal criteria:

ŐųńƤŐŢơīų ĜīŋŽīǾƹܵ ǮŐŢų ǝīīŨ ĜƤīĤīƤ ĤĀų ĀŨƹŐŢĤ ńīĤĀĝŋƹ ŐƬ‫ ܋‬

kleur, hoeveelheid en hardheid. Om dat te kunnen doen werd een

MARKTVISIE

Je ziet als jeugdarts dat ouders heel ongerust zijn als de stoelgang

ontlastingskaart meegegeven met vier voorbeelden over kleur,

Jolanda den Hertog is woordvoerder van de onderzoeksgroep

ŋŽīǝīīŨŋīŐĤ īų ĝŽųƬŐƬƹīųƹŐī‫ ܋‬Žť ǝǁŨĤīų ŽǁĤīƤƬ Žơ ĤīǮī ŨīīǾƹŐŢĤīų

LOOZ (Landelijk Onderzoek naar Ontlasting bij Zuigelingen). Ze

īīų ǝƤĀńīųŨŐŢƬƹ Őų ŽǝīƤ ǝŽīĤŐųń īų ĤīŃīĝĀƹŐī‫ ܋‬ơ Ĥī ŨīīǾƹŐŢĤ ǝĀų

ńīīǾƹ ǁŐƹŨīń ŽǝīƤ ƹǞīī ĜŐŢǮŽųĤīƤī ĤīŃīĝĀƹŐī‫ܧ‬ŽųĤīƤǮŽīťīų ĜŐŢ

negen maanden werd nog een vragenlijst afgenomen over deze

zuigelingen. Zelf is ze werkzaam als jeugdarts in Duiven en naast

onderwerpen.

haar werk op het consultatiebureau is ze sinds 2002 betrokken bij h ð‫' ܋‬Őƹ ŽųĤīƤǮŽīť ŐƬ ĀŨ ńĀĀųĤī ƬŐųĤƬ ‫'ܲ ܋ڐڑڑډ‬ī ĜīŋŽīǾƹī ĀĀų ĤŐƹ

Deelonderzoek naar dyschezie

onderzoek is vanuit de praktijk ontstaan tijdens de Oranjewoud-

Van de 1175 kinderen bleken er 575 zuigelingen te zijn met klach-

conferentie met vakgenoten. In de spreekkamer krijgen we als

ten, medicatiegebruik en/of speciale voeding. Zij deden mee aan

jeugdarts veel vragen over de ontlasting en obstipatie bij zuige-

het tweede deelonderzoek over dyschezie. “Mijn collega Esther

lingen. Daarom leek het ons goed om die defecatiepatronen eens

fƤĀűīƤ ŋīīǾƹ Ĥī ǝīƤƬĝŋŐŢųƬīŨīų ĜŐŢ ĤīǮī ǮǁŐńīŨŐųńīų ńīĀųĀŨǤƬīīƤĤ‫ ܋‬

goed te onderzoeken.” Hero Baby ondersteunde de onderzoekers

Volgens de Rome III criteria is er sprake van dyschezie als zuigelin-

met de praktische kant van de vragenlijsten, dagboekjes en het

ńīų Őų īīų ŨīīǾƹŐŢĤ ŽųĤīƤ Ĥī ǮīƬ űĀĀųĤīų űīīƤ ĤĀų ƹŐīų űŐųǁƹīų

verzamelen van de resultaten. Hero Baby was niet inhoudelijk

hard persen en huilen voordat er ontlasting komt. Echter uit het

ĜīƹƤŽťťīų ĜŐŢ Ĥī ŽųĀǶŋĀųťīŨŐŢťī ŽųĤīƤǮŽīťīų‫܋‬

ŽųĤīƤǮŽīť ĜŨŐŢťƹ ĤĀƹ Ĥī ǝīƤƬĝŋŐŢųƬīŨīų ŽŽť ųŽń ƹŽƹ Ĥī ŨīīǾƹŐŢĤ van 9 maanden voor kunnen komen en dat er ook sprake van de

Deelonderzoek naar het defecatiepatroon

aandoening is als er ondanks het persen en huilen vervolgens geen

LOOZ resulteerde in twee deelonderzoeken en artikelen. Het

ontlasting komt. Uiteindelijk gaat deze klacht altijd vanzelf over.”

eerste deelonderzoek keek naar ontlastingspatronen van baby’s.

Ze voegt toe dat op basis van het LOOZ-onderzoek de interna-

“Totaal hebben 124 jeugdartsen gezorgd dat er 1175 zuigelingen

tionale criteria verruimd zijn en opgenomen zijn in de Rome IV

konden meedoen”, zegt Den Hertog en ze legt uit dat 600 zuige-

ĝƤŐƹīƤŐĀ‫ ܋‬Nīƹ ŽųĤīƤǮŽīť ŋīīǾƹ ĤǁƬ ŐųƹīƤųĀƹŐŽųĀŨī ŐűơŨŐĝĀƹŐīƬ ƹŽƹ

lingen zonder klachten en zonder medicatiegebruik de ‘normale

gevolg gehad.

Ja! magazine

MARKTVISIE

Geruststelling

Bronartikelen:

Uit het onderzoek naar defecatiepatronen blijkt dat er verschil-

- Den Hertog et al (2012) The defecation pattern of healthy term

Ũīų ǮŐƹƹīų Őų ŽųƹŨĀƬƹŐųń ųĀ ĜŽƤƬƹ‫ ܧ‬ŽŃ ųĀ ǶŨīƬǝŽīĤŐųń‫' ܋‬īų NīƤƹŽń‫ ܄‬

ŐųŃĀųƹƬ ǁơ ƹŽ ƹŋī Āńī ŽŃ ‫ ڋ‬űŽųƹŋƬ‫ ܐ‬Ƥĝŋ 'ŐƬ ŋŐŨĤ FīƹĀŨ tīŽųĀƹĀŨ

“Zuigelingen met borstvoeding hebben frequentere, zachtere

Ed. 2012 Nov;97(6):F465-70.

īų ńīŨīƤī ŽųƹŨĀƬƹŐųń‫ ܋‬ŐŢ ǶŨīƬǝŽīĤŐųń ŐƬ Ĥī ťŨīǁƤ ńƤŽīųīƤ īų Ĥī

- Kramer et al. (2015) Defecation patterns in infants: a prospective

frequentie daalt bovendien minder snel, zonder dat ouders hier

ĝŽŋŽƤƹ ƬƹǁĤǤ‫ ܐ‬Ƥĝŋ 'ŐƬ ŋŐŨĤ‫ ڍډڈڊ ܋‬dǁų‫ڎܧڋڋڍ܄ܝڎܜڈڈډܐ‬

bezorgd over hoeven te zijn en zonder dat er ingrijpen nodig is. ŐŢ ĜĀĜǤܵƬ ĤŐī ĜīŐĤī ǝŽīĤŐųńƬǝŽƤűīų ťƤŐŢńīų ǮŐī Ţī īīų űŐǣ ƹǁƬƬīų de twee patronen ontstaan.” Uit het onderzoek naar dyschezie

Drie symposia

ĜŨŐŢťƹ ĤĀƹ īƤ űīīƤ ơĀƹƤŽųīų ܴųŽƤűĀĀŨܵ ǮŐŢų ĤĀų īīƤƬƹ ńīĤĀĝŋƹ‫ ܲ ܋‬ŨƬ īƤ

Binnenkort zullen de resultaten van het LOOZ onderzoek

geen andere symptomen zijn, dan blijkt ingrijpen via medicatie of

gepresenteerd worden tijdens drie symposia over veel

ŨĀǣīīƤűŐĤĤīŨīų ĜŐŢ ĤīǮī ǝīƤƬĝŋŐŢųƬīŨīų ĤǁƬ ŽųųŽĤŐńܳ‫ ܅‬ĝŽųĝŨǁĤīīƤƹ

voorkomende maag- darmproblemen bij jonge kinderen.

de jeugdarts. Tijdens de spreekuren merkt ze dat ouders zich

Meer weten? Lees op www.ajnjeugdartsen.nl/agenda/ over

graag en gemakkelijk laten geruststellen met deze informatie.

de symposia ‘Wat is er LOOZ’ of ga naar www.heromedisch.nl om je in te schrijven voor het symposium:

“Mijn tip voor collega’s is om vooral mee te doen aan onderzoek”,

‫ ڏ ܃‬űĀĀƤƹ /ŐųĤŋŽǝīų

besluit Den Hertog. “Prachtig toch om te zien dat je als jeugdarts

‫ ڋڊ ܃‬ĀơƤŐŨ űƬƹīŨǝīīų

in Nederland kan meewerken aan een onderzoek dat een interna-

‫ ڍډ ܃‬űīŐ ðǞŽŨŨī

ƹŐŽųĀĀŨ īǴŃīĝƹ ŋīīǾƹ‫ܳ܌‬

Ja! magazine

2018 #42 - 12

DILEMMA

Jongensbesnijdenis is niet van deze tijd! De meningen over jongenscircumcisie zijn verdeeld. Om uiteenlopende redenen. De diversiteit daarvan is terug te lezen in deze ĀǶŨīǝīƤŐųń ǝĀų de rubriek Dilemma.

ܲßŽŨńīųƬ ĀƤƹƬīųŃīĤīƤĀƹŐī ftrG‫ ܅‬ǞĀĀƤ Ĥī dt ǝŐĀ Ĥī f rG

“Oneens. Jongensbesnijdenis is niet zozeer tijdsge-

aan is verbonden, is jongensbesnijdenis net als meisjesbe-

bonden als wel cultuurgebonden. Het wordt vaak als

snijdenis een aantasting van de autonomie en het recht op

vreemd ervaren in de mainstream, seculiere of chris-

lichamelijke integriteit van het kind. Daar moet een jongen

telijke (sub)cultuur van Nederlandse artsen. Maar het

zelf over kunnen beslissen als hij meerderjarig is, vinden

is alledaags en vanzelfsprekend onder moslims, joden

we. De KNMG roept artsen daarom op om met ouders/

īų ĜŐŢǝŽŽƤĜīīŨĤ ‫ܜ‬īǣơĀƹ‫ ܝܧ‬űīƤŐťĀųīų‫ ܅‬ǮŽĀŨƬ Őť īƤǝŽīƤ

verzorgers die besnijdenis overwegen in gesprek te gaan

ĀŨƬ ŢīǁńĤĀƤƹƬ Žơ īīų ĝŽųƬǁŨƹĀƹŐīĜǁƤīĀǁ Őų űƬƹīƤĤĀű

en de ingreep te ontmoedigen of tenminste uit te stellen

ǁŐƹīųǝīŨĤīƤƹ‫ ܋‬ðŽĀŨƬ Őť ‫ܜ‬ǝīīŨĀŨ ųƹŐŨŨŐĀĀųƬī‫ ܝ‬űīŐƬŢīƬ Žơ

totdat hun kind zelf kan beslissen. Goede informatie

het 3 maanden consult zag met oorbelletjes, en (blanke

kan daarbij helpen om misverstanden weg te nemen.

űƬƹīƤĤĀű‫ܧ‬ðǁŐĤ‫ܧڊ ܝ‬ŢĀƤŐńīų ĤŐī űīƹ ƬųŽīơ ńīĝŋĀųƹīīƤĤ

Veel ouders denken dat besnijdenis een onschuldige

werden om mee te werken, zo zag ik jongetjes van deze

ingreep is of verwachten hygiënische voordelen. In een

culturen met besneden piemeltjes.

gesprek kan de arts de ouders voorlichten over het feit

Nu ik zelf getrouwd ben met een Israëlische (joodse)

dat er geen hygiënische noodzaak is voor de ingreep.

man en in verwachting van een zoon, merk ik

Verder kan de arts wijzen op het feit dat de besnijdenis

persoonlijk hoeveel waarde er gehecht wordt aan

schadelijke gevolgen kan hebben. Zo wordt de kans op

deze traditie. In de joodse cultuur is het één van

een plasbuisvernauwing vergroot, wat tot problemen

de belangrijkste rituelen. Het is - anders dan die

met plassen kan leiden. Ook is bekend dat besneden

oorbelletjes - niet zozeer ter verfraaiing. En zelfs ook

mannen vaker seksuele problemen hebben dan niet-

niet in de eerste plaats met een hygiënisch oogmerk,

besneden mannen. Bij de besnijdenis wordt immers

maar het symboliseert het verbond tussen man en

īīų ťǞĀƤƹ ƹŽƹ Ĥī ŋīŨǾƹ ǝĀų ŋīƹ ńīǮŽųĤī ŋǁŐĤǞīīŃƬīŨ

god. Een eventueel verbod ervan zou leiden tot een

van de penis verwijderd. Dit weefsel bevat zenuwen die

diep gevoel van afwijzen en niet welkom zijn in de

ǝŽŽƤ Ĥī ƬīťƬǁĀŨŐƹīŐƹ ǝĀų ĜīŨĀųń ǮŐŢų‫ ܋‬ƤƹƬīųŽƤńĀųŐƬĀƹŐīƬ

joodse gemeenschap. En naar ik aanneem ook in de

beschouwen besnijdenis daarom, met begrip voor de

moslimgemeenschap. Een boodschap die we niet

religieuze motieven, als een schending van kinderrech-

moeten wensen in een land waar godsdienstvrijheid

ten. Zeker omdat de besnijdenis onomkeerbaar is en

nog altijd een belangrijke waarde is.

wordt uitgevoerd zonder toestemming van het kind.

Voor mij persoonlijk is het vooral de identiteitskwestie

Belangrijk in het gesprek is dat de arts de wens van de

ĤŐī Ĥī ĤŽŽƤƬŨĀń ńīīǾƹ‫ ܋‬àŐŢ ǮŐŢų ųŐīƹ ƤīŨŐńŐīǁƬ‫ ܅‬űĀĀƤ

ŽǁĤīƤƬ ŽŃ ŋǁų ƤīŨŐńŐī ųŐīƹ ĜīťƤŐƹŐƬīīƤƹ ŽŃ ĀǶťīǁƤƹ‫ ܋‬àīŨ

voor mijn man is het toch essentieel dat onze zoon

kan de arts vanuit medisch perspectief op respectvolle

‘erbij hoort’. Voor mij is het niet makkelijk, omdat

wijze ingaan op de eventuele twijfels die ouders hebben

ik uit eerder genoemde Nederlandse artsencultuur

over de ingreep en hen voorlichten over de gevolgen.

voortkom, maar ik denk dat ik mijn zoon schaadt in de

Verwijs dus niet zomaar naar de besnijdeniskliniek,

vorming van zijn identiteit en sociale integratie als ik

maar ga met respect het gesprek aan met ouders.”

hem níet laat besnijden.”

Gert van Dijk

Hannah van den Ende

Ethicus, artsenfederatie KNMG

Jeugdarts, docent public health, medisch historica en getrouwd met een joodse man

Ja! magazine

13 - 2018 #42

DILEMMA

“Mijn eerste reactie op deze stelling is een reactie vanuit

“Ik ben het niet eens met deze stelling. De Neder-

mijn islamitische achtergrond: jongensbesnijdenis

landse Vereniging voor Urologie (NVU) voert wel een

ŋīīǾƹ ųŐīƹƬ ƹī űĀťīų űīƹ ĤīǮī ƹŐŢĤ ŽŃ ǝƤŽīńīƤī ƹŐŢĤīų‫ ܅‬

ontmoedigingsbeleid voor jongensbesnijdenis. Veel

maar met het willen navolgen van gebruiken van

jongetjes hebben namelijk een fysiologische phimosis

profeten door mensen die hen geloven. En gebruiken

waar je vanaf moet blijven. Het gaat vaak vanzelf over.

van gelovigen verander je niet zomaar. Het laten

Echter, er zijn ook jongens die een phimosis hebben die

besnijden vanuit deze religieuze achtergrond zal denk

ŨĀųńĤǁƤŐń ơƤŽĜŨīűīų ńīīǾƹ īų ųŽŽŐƹ ŋīŨīűĀĀŨ ǝīƤ-

ik niet verminderen door de (zeer wisselende) cijfers uit

dwijnt. Moet je dan echt jaren wachten om te conclude-

onderzoeken over de kans op complicaties. Net zoals

ren dat het kind tot de groep behoorde waarbij het niet

het niet makkelijk is om iemand die om geloofsredenen

vanzelf overging? Ik zou het van geval tot geval willen

niet vaccineert, over te halen om wel te vaccineren.

bekijken. Zit er verbetering in of niet. Eventueel smeren

'Āƹ ĜŐŢ ŢŽųńīųƬĜīƬųŐŢĤīųŐƬ Žơ ŢŽųńī ŨīīǾƹŐŢĤ Ĥī

met cortico’s en als er niet al te veel klachten zijn in ieder

integriteit van het lichaam van een minderjarig kind

geval wachten tot het zevende levensjaar. Dan zijn de

wordt aangetast, vind ik een lastig punt. Ik vind dat

meeste fysiologische gevallen wel opgelost. Daarna

ǞĀĀƤ‫' ܋‬Āƹ ŋŽŽƤƹ ųŐīƹ‫ ܋‬Ũ Ǟīīƹ Őť ųŐīƹ ŋŽī ǝĀĀť ŋīƹ

kom je in een wat grijzer gebied waarin je met de ou-

voorkomt dat mannen er problemen mee hebben

ders de voordelen moet afwegen tegen de nadelen van

dat ze als kind besneden zijn. Ik ken hiervan geen

een circumcisie. Jongens hebben na een circumcisie bij-

voorbeelden uit mijn omgeving. Van de andere kant

voorbeeld een iets grotere kans op een urethrastrictuur.

ŋīīǾƹ ŋīƹ ĀŨƬ ǝŽŽƤĤīīŨ ĤĀƹ ŋīƹ ťŐųĤ Ĥī ŨĀƬƹīų ǝĀų Ĥī

Om een en ander nog wat te illustreren: een jongen van

ingreep niet zo bewust meemaakt als je het jong

19 jaar die schoorvoetend en verlegen op de poli kwam,

Facebook. Liever mailen?

genoeg doet. In dit kader ben ik ook erg nieuwsgierig

had sinds jaar en dag al een phimosis wat zijn seksuele

naar wat eruit zou komen als je jongens vergelijkt die

ontwikkeling danig in de weg had gestaan. Een erectie

Stuur je bericht naar:

wel en niet jong besneden zijn, met betrekking tot

ĤīīĤ ǶŨŐųť ơŐŢų‫ ܋‬/īų ĝŐƤĝǁűĝŐƬŐī ŨŽƬƹī ŋīƹ ơƤŽĜŨīīű ǝŽŽƤ

klachten gerelateerd aan juist wel of niet een voorhuid

hem op. Dit had misschien ook wat eerder gekund.

hebben. Op het consultatiebureau zie ik in ieder geval

ßŽŽƤ ǞĀƹ ĜīƹƤīǾƹ Ĥī ƤīŨŐńŐīǁǮī ĝŐƤĝǁűĝŐƬŐīƬ ǝŐųĤ

regelmatig peuters met een ontstoken voorhuid.

ik dat het niet de taak is van de uroloog om deze

Mijn oudste zoon is inmiddels besneden, op 12-jarige

ĝǁŨƹǁƤīŨī ńīǞŽŽųƹī īīųƬ īǝīų ǶŨŐųť ĀĀų Ĥī ťĀĀť

ŨīīǾƹŐŢĤ‫ ܅‬ųĀ īīų ƹŐŢĤ ŨĀųń īƤ ǮīŨŃ Žű ńīǝƤĀĀńĤ ƹī

te stellen. Wel vind ik dat wij ouders zo goed

ŋīĜĜīų‫ ܋‬tŐīƹ ŢŽųń ĤǁƬ‫ ܋‬rŐŢų űĀų ŋīīǾƹ ŋīƹ ǮīŨŃ ĜīǞǁƬƹ

mogelijk moeten inlichten over de risico’s van de

meegemaakt en wilde dit ook voor zijn kinderen.

ingreep. Daarnaast vind ik de jongenscircumcisie

Zodat ze zich er bewust van zijn en weten waarom het

van een heel ander kaliber dan de verwerpelijke

gebeurt. Daar ben ik het mee eens. Mijn tweede zoon

meisjesbesnijdenis. Kortom, er is zeker nog plaats voor

is acht jaar oud en vraagt er inmiddels ook al bijna een

de jongenscircumcisie, mits er een goede indicatie is.”

jaar lang om.”

Esther Celebi

Anne Lont

Jeugdarts, VGGM Gelderland-Midden

Uroloog, Meander Medisch Centrum űīƤƬŃŽŽƤƹ

Ja! magazine

Doorpraten over jongensbesnijdenis? Dat kan in de ABCraad van de AJN op

ja@ajnjeugdartsen.nl

Expertise

2018 #42 - 14

Ja! magazine

15 - 2018 #42

Expertise

‘Maak van seksualiteit geen taboe’ Ze is de enige kindergynaecoloog én seksuoloog in Nederland en vindt dat de meeste medici een blinde vlek hebben voor het bespreken van seksualiteit. Artsen denken volgens Concetta Salvatore na over seksueel misbruik, maar vaak niet over de normale seksuele ontwikkeling.

Tekst: Vasanthi Iyer

Hoe kan je als jeugdarts het gesprek over seksualiteit met

Wie is...

ŢŽųńī ťŐųĤīƤīų ĀĀųńĀĀų‫܌‬

Concetta Salvatore is

“Begin bij kinderen op jonge leeftijd al met het normaliseren

geboren en getogen in

van praten over seks. Kinderen zijn nieuwsgierig en kunnen aan

Nederland. Haar overgrootvader kwam uit Italië. Ze speci-

volwassenen zien of ze zich wel of niet op hun gemak voelen

aliseerde zich tot gynaecoloog

bij het bespreken van intieme onderwerpen. Ik herinner me een

bij het AMC in Amsterdam. Binnen de

moeder op het schoolplein die zei dat ze niet over seks hoefde te praten, als haar kinderen vragen hadden konden ze altijd bij haar

benigne gynaecologie (alles zonder kanker) bij

terecht. Mijn reactie was toen dat als ze vragen zouden hebben,

het AMC, nam ze het kinderspreekuur over van

ze juist niet naar haar zouden komen, want door er niet over te

professor F.B. Lammes. Daarnaast is ze sinds 1995

praten was seks een taboe binnen haar gezin. Daar schrok ze erg

actief binnen de vereniging Dutch PAG (Paedi-

van. Het doktertje spelen op jonge leeftijd met leeftijdsgenoten,

atric & Adolescent Gynecology), waarvan ze in

behoort tot de normale seksuele ontwikkeling. Kinderen zijn

2013 voorzitter werd. In 2002 studeerde ze af als

nieuwsgierig en willen weten waarom jongens er anders uitzien

seksuoloog en sinds 2007 is ze geregistreerd als

dan meisjes.”

‘seksuoloog NVVS’ (Nederlandse Vereniging Voor Seksuologie). Salvatore ziet zowel jonge kinderen

NŽī ǝŐųĤ Ţī Ĥī ƬīťƬǁīŨī ǝŽŽƤŨŐĝŋƹŐųń Žơ ƬĝŋŽŨīų‫ ܌‬

als adolescenten met zeldzame, waaronder ook

“Op middelbare scholen houdt de biologie-docent een technisch

aangeboren, afwijkingen. Ook jongvolwassen

ǝīƤŋĀĀŨ ĤĀƹ űīīƬƹĀŨ ńĀĀƹ ŽǝīƤ ĀųƹŐĝŽųĝīơƹŐī‫ ® ܅‬īų ǝŽŽƤƹơŨĀų-

vrouwen met vragen over seksualiteit als gevolg

ting. Uit het onderzoek Seks onder je 25e ǝĀų ¦ǁƹńīƤƬܑ® ŐĤƬ tī-

van een aangeboren afwijking komen bij haar.

derland 2017 beoordelen jongeren de informatie van school over

Daarnaast verzorgt ze het Jonge meiden spreekuur

seksualiteit met een 5.8. Seksuele grensoverschrijding, diversiteit,

bij de Bergman Kliniek voor Vrouwenzorg. Tevens

plezier en media krijgen geen aandacht. ‘Homo’ is een scheld-

is ze kernlid van het team kindermishandeling van

woord op school. Hoe kun je dan verwachten dat jongeren zich

het AMC en het genderteam AMC/VU voor disor-

veilig genoeg voelen om uit de kast te komen? De maatschappij

ders of sexual development.

reageert met veel aandacht op seksueel misbruik, maar gezonde,

Ja! magazine

Expertise

2018 #42 - 16

prettige seksualiteit komt nauwelijks aan de orde. Ik pleit ervoor

choloog Geert Hofstede formuleerde naar aanleiding van een

dat jeugdartsen over seksuele ontwikkeling praten op school en

groot internationaal attitudeonderzoek meerdere dimensies van

niet alleen op verzoek zoals tijdens de lentekriebels. Zorg dat het

een cultuur om landen met elkaar te vergelijken. De dimensies

geen taboe is, leer je op je gemak voelen bij het bespreken van dit

machtsafstand, individualisme versus collectivisme en masculi-

onderwerp, praat open en oprecht en de vragen komen vanzelf!”

niteit versus feminiteit geven weer hoe Nederland zich, wat deze onderwerpen betreft, verhoudt tot andere landen in Europa.”

àĀƹ ťǁųųīų ŽǁĤīƤƬ īų ơƤŽŃīƬƬŐŽųĀŨƬ ĤŽīų‫܌‬ “Ouders raad ik aan om samen met hun kind de boeken van

Zijn er belemmeringen om seksualiteit te bespreken in culturen

Sanderijn van der Doef te lezen. En als een ouder zich niet op zijn

ĤŐī űĀƬĝǁŨŐųī ŽŃ ĝŽŨŨīĝƹŐǝŐƬƹŐƬĝŋī ǞĀĀƤĤīų ĜīŨĀųńƤŐŢť ǝŐųĤīų‫ ܌‬

gemak voelt, leg de boeken ergens neer in huis. Kinderen pakken

ܲSť ŋīƤŐųųīƤ űŐŢ īīų ŃƤŐťĀĀųƬī űĀų ĤŐī Žơ űŐŢų ƬīťƬǁŽŨŽ-

het zelf op om te lezen en komen dan met vragen. Professionals

giespreekuur kwam. Ik vroeg hoe zijn gezinssituatie eruit zag.

attendeer ik op de NHG-Standaard Seksuele klachten van 2015

‘U zult lachen’, zei de man. ‘Ik ben de oudste zoon van de derde

waarin een hoofdstuk te vinden is over de kennis van seksualiteit,

vrouw’. Hij ging er al van uit dat ik het zou veroordelen. Hij leek

anatomie en de werking van geslachtsorganen. Een aanrader voor

eraan gewend te zijn om zijn herkomst te moeten verdedigen.

iedere arts die wil leren hoe je intieme onderwerpen moet aan-

Nieuwsgierigheid naar hoe het is om zo op te groeien, werkt

snijden. Niet iedereen heeft dit van huis uit meegekregen.”

ĜīƹīƤ ĤĀų ŋīƹ ĀŨƬ ǝƤīīűĤ ƹī ĜīųĀĤīƤīų‫ ܋‬NŐŢ ŨīńĤī ǁŐƹ ĤĀƹ Őų ŃƤŐťĀ de kinderen gelijk werden behandeld door alle vrouwen binnen

ðŐŢų īƤ ĝǁŨƹǁƤīŨī ǝīƤƬĝŋŐŨŨīų‫܌‬

het gezin. De nadruk ligt op collectivistische waarden. Vroeger,

ܲßĀų īǣƹƤīűī ơƤīǁƹƬŋīŐĤ űīīƤ ĤĀų ‫ ڈڏ‬ŢĀĀƤ ńīŨīĤīų ƹŽƹ ĀŨŨīƬ űĀń

betekende ‘half zes’ in Nederland, dat het tijd was om naar huis

in de jaren ’60, is het nu tijd voor #MeToo. Ik beschouw dit als een

ƹī ńĀĀų‫ ܅‬Žű ƹŋǁŐƬ ƹī īƹīų‫ ܋‬/īų ǮŐĀƹŐƬĝŋ ŽŃ ®ǁƤŐųĀĀűƬ ńīǮŐų ơĀťƹ

westerse ontwikkeling. Verkrachting is duidelijk grensoverschrij-

er dan juist een bord bij. Met name in culturen waar collectieve

dend, maar wanneer is er sprake van ongepaste aanraking? Wes-

waarden gelden, is het gezin, de familie erg belangrijk. Seksueel

terse vrouwen kunnen praten over grensoverschrijdend gedrag,

(grensoverschrijdend) gedrag wordt dan minder makkelijk be-

vrouwen uit oorlogsgebieden spreken niet over de verkrachtingen

sproken, het is een taboe.”

die ze meegemaakt hebben, ze schamen zich. Organisatiepsy-

Cultuurmodel Geert Hofstede Hofstede ontwikkelde zijn cultuurmodel naar aanleiding van onderzoek binnen de multinational IBM in de jaren zestig van de vorige eeuw. Een enquête onder 116.000 medewerkers in 64 landen, opgezet als een groot internationaal attitudeonderzoek, leverde weinig op. Wel bleek het interessante uitkomsten op nationaal niveau te bieden. Reden voor Hofstede om de database te gebruiken voor onderzoek naar culturele verschillen tussen landen.

Machtsafstand Mate van geaccepteerde ongelijkheid en hiërarchie in een samenleving. In de Scandinavische landen en het westen, inclusief Nederland, ligt de nadruk op gelijkheid en verdeling van macht, in tegenstelling tot Oost-Europa.

Individualisme versus collectivisme De nadruk ligt op het autonome individu of de familie, clan of gemeenschap die de rol van het individu bepaalt. Nederland scoort hoog op individualisme. In Oost- en Zuid-Europa ligt de nadruk op collectivistische waarden, ofwel loyaliteit aan de familie en het gezag van onder meer de kerk.

Masculiniteit versus feminiteit Een sterke tendens tot masculiniteit (zoals ambitie en competitiviteit), wordt vooral gezien in de Midden-en West Europese landen (met uitzondering van Nederland). De Noord-Europese landen scoren juist hoger op feminiteit (bijvoorbeeld dienstbaarheid en bescheidenheid), dit wordt relatief meer gewaardeerd althans conform de cijfers van het onderzoek. Zie: http://www.psyblog.nl/2016/09/16/europa-culturele-dimensies-hofstede-nationalisme

Ja! magazine

17 - 2018 #42

Expertise

Welke dilemma’s komt een kindergynaecoloog tegen in

terugkwam voor evaluatie is ongebruikelijk hoog bij deze doel-

Ĥī ơƤĀťƹŐŢť‫ ܌‬

groep. Dat heeft te maken met hoe seksuologen communiceren.

ܲSų ŋīƹ r ܑ hßG àīƬƹ Őų űƬƹīƤĤĀű ǞŽƤĤīų űĀĀńĤīųǝŨŐīƬ‫ܧ‬Ƥī-

Een gynaecoloog vraagt of de hymen-operatie geslaagd is, de

constructies gedaan bij jonge meiden die willen trouwen. Daarbij

ƬīťƬǁŽŨŽŽń ǝƤĀĀńƹ ŋŽī Ĥī ŋǁǞīŨŐŢťƬųĀĝŋƹ ŐƬ ńīńĀĀų‫ ܋‬ŨŨīīų ĀŨ Ĥī

hoort een gesprek met de seksuoloog die praat over mythen zoals

vraagstelling, open en zonder vooroordeel, zorgt ervoor dat aanna-

het bloeden van een maagd na de eerste keer coïtus. Bij 40 procent

mes uit de wereld worden geholpen. Zo ontstaat er gemakkelijker

vindt er namelijk geen bloeding plaats. De seksuologen Bianca van

een dialoog.”

Moorst en Rik van Lunsen deden onderzoek naar vrouwen die in de periode 2007-2009 ziekenhuizen bezochten om in aanmerking

àīŨť ĀĤǝŐīƬ ǮŽǁ Ţī ŢīǁńĤĀƤƹƬīų ǞŐŨŨīų űīīńīǝīų‫ ܌‬

te komen voor een hymen-reconstructie. De 82 vrouwen, van

“Professionals moeten waken voor de westerse invulling van iets

overwegend Turkse en Marokkaanse afkomst, kwamen gemiddeld

wat cultureel wordt bepaald. Daarbij is de keuze van woorden heel

vier keer langs: voor een gesprek, uitleg over de procedure, het

bepalend. Zeg bijvoorbeeld niet dat iets strafbaar is, maar zeg dat

beantwoorden van vragen en een evaluatie van de huwelijksnacht.

iets niet mag in Nederland. De cultuur van Nederlandse professio-

Uiteindelijk ondergingen 24 vrouwen daadwerkelijk een recon-

ųĀŨƬ ŐƬ ųŐīƹ ܴĜīƹīƤܵ‫ ܅‬űĀĀƤ ĀųĤīƤƬ‫ ܋‬ŨŨīīų ĤŽŽƤ ŨĀĀńĤƤīűơīŨŐńŋīŐĤ īų

structie en kozen de overigen voor andere opties zoals het gebruik

respect voor andere culturen, is het mogelijk om een open gesprek

van een vaginale pil die tijdens het vrijen een rode kleurstof afgeeft

te hebben.”

of een buisje bloed. Van de geopereerde vrouwen kwamen er 19 terug voor een evaluatie over de huwelijksnacht, waarin slechts

twee vrouwen bloed hadden verloren. Het aantal vrouwen dat

Ja! magazine

Microbiol Kind Uniek probioticum in druppelvorm, speciaal ontwikkeld voor baby’s vanaf de geboorte 3 met 1 miljard levende bacteriën, BB-12® 3 zonder toegevoegde zoet- of smaakstoffen 3 van probioticaspecialist Chr. Hansen Microbiol Kind is een uniek probioticum in druppelvorm, speciaal ontwikkeld voor baby’s vanaf de geboorte. Het bevat geen zoetstoffen, smaakstoffen of andere onnodige hulpstoffen. Het is ideaal om op de tepel te smeren tijdens borstvoeding, om toe te voegen aan de flesvoeding of gewoon op een lepeltje te geven. Microbiol Kind bevat 1 miljard levensvatbare bacteriën per dagdosering van de stam Bifidobacterium lactis, BB-12. Microbiol is de probiotica-lijn van Vitals waarbij gebruik gemaakt wordt van de bacteriestammen van probioticaspecialist Chr. Hansen. Deze producten zijn hooggedoseerd en de bacteriën komen aantoonbaar in groten getale levend aan op de plaats van bestemming. Chr. Hansen is verantwoordelijk geweest voor het vele onderzoek naar deze specifieke stammen. Dat is vrij uniek en zeer belangrijk. De ene bacteriestam is de andere niet namelijk, ook al behoren ze tot hetzelfde geslacht en soort. Daarom is vooral stamspecifiek onderzoek veelzeggend. Lees meer over de producten uit de Microbiol serie op Vitals.nl of bel 075-6476050.

puur en werkzaam www.vitals.nl

19 - 2018 #42

COLUMN

Weerbaar tĀĀƬƹ űŐŢų ǞīƤť ĀŨƬ ŢīǁńĤĀƤƹƬ‫ ܅‬ǞīƤť Őť ĀŨƬ īǣƹīƤų ǝīƤƹƤŽǁ‫ܧ‬ wenspersoon. Scholen en ouders kunnen mijn hulp inroepen bij grensoverschrijdend gedrag. Dit gaat om gedrag op velerlei gebied, maar in de praktijk vooral om seksueel gedrag. Op scholen hamer er ik erop bij kleuters niet het woordje ‘seksueel’ te gebruiken, omdat dit gedrag geen seksuele ŐųƹīųƹŐī ŋīīǾƹ‫ ܋‬ŐŢ ŋīƹ ĜīťīųĤī ܴĤŽťƹīƤƹŢī ƬơīŨīųܵ ńĀĀƹ Žű ųŐīǁǞƬńŐīƤŐńŋīŐĤ‫ ܅‬īǣơīƤŐűīųƹīƤīų īų ųĀĤŽīų‫܋‬ Toch kan zelfs een redelijk onschuldig spel tussen kleuters ǝŽŽƤ ǝīīŨ ŽơŋīŃ ǮŽƤńīų ŽųĤīƤ ŽǁĤīƤƬ īų ŨīīƤťƤĀĝŋƹīų‫ ܋‬ŨƬ niet bekend is wat bij een normale ontwikkeling hoort, veroorzaakt dat paniek! Ouders hebben het gevoel dat hun kind misbruikt is en voor het leven beschadigd. En scholen denken soms dat er niets anders op zit dan het kind dat het initiatief nam van school te sturen. Iedereen wil achterhalen wat er precies gebeurd is, maar waarheidsvinding doet alleen Ĥī ơŽŨŐƹŐī‫ ܋‬ĀųńīǮŐīų ĤŐī űīīƬƹĀŨ ųŐīƹ ĜīƹƤŽťťīų ǞŽƤĤƹ ĜŐŢ kinderen onder de 12 jaar, kom je er niet altijd achter wat er precies gebeurd is. Dit is voor alle partijen heel frustrerend. Ik probeer er in een gesprek voor te zorgen dat iedereen toch weer met elkaar door één deur kan. Het komt dan echt aan op mijn gesprekstechnieken. Ik moet bijvoorbeeld niet per ŽųńīŨǁť Ǯīńńīų‫ ܴ ܄‬ŨƬ ĤŐƹ ńīĜīǁƤĤ ŐƬ‫ ܅‬ĤĀų‫ ܵ܆‬àĀųƹ ĤŽŽƤ ŋīƹ woordje ‘als’ ben ik meteen het vertrouwen kwijt bij ouders: ‘Zie je wel, ik word niet geloofd’. Dit soort gesprekken raken aan één van de grootste angsten van ouders, zeker als er een volwassene bij betrokken is. Ook dan zijn er soms niet voldoende aanwijzingen om iemand te vervolgen. Laatst vond ik het zo bewonderenswaardig dat twee ouders ondanks hun zorgen begrepen dat hun kind wel iets had gezegd, maar dat dit onvoldoende was om iemand te ontslaan. Zij zagen in dat hun kind nog heel jong was en er tegenstrijdigheden zaten in het verhaal. Zij konden samen met mij en school bespreken hoe hun kind toch weer op een veilige en prettige manier naar school kon. Uiteraard blijven school en ik het kind volgen om te kijken wat er wel aan de hand is. Ik adviseer ouders altijd hun kind te complimenteren met het feit dat het vertelt wat er speelt. Het toont aan dat het kind weerbaar genoeg is om te praten! ݊

Michele Haagmans ŢīǁńĤĀƤƹƬ īų īǣƹīƤų ǝīƤƹƤŽǁǞīųƬơīƤƬŽŽų

Ja! magazine

We teach...

JE WERKDRUK DE BAAS! 28 maart 2018, Utrecht

COACHING VOOR PROFESSIONALS: TECHNIEKEN EN VAARDIGHEDEN 9 en 16 april 2018, Utrecht

INTRODUCTIECURSUS JEUGDGEZONDHEIDSZORG 0-18 • 10 april, 8 en 22 mei, 5 en 19 juni en 3 juli 2018, Utrecht • 18 mei, 1, 15 en 29 juni, 14 en 28 september 2018, Meppel

NIEUW

KENNISDELEN VOOR GEZONDHEIDSPROFESSIONALS 14 mei 2018, Utrecht

MOTIVERENDE GESPREKSVOERING 15 en 22 mei 2018, Utrecht

TERUGKOMDAG VOOR GECERTIFICEERDE VISUSINSTRUCTEURS 17 mei 2018, Utrecht

GEHOORSCHADEPREVENTIE VOOR JONGEREN 17 mei 2018, Utrecht

BEELDEND WERKEN 31 mei en bij dag 2 keuze uit 3, 5 of 6 juli 2018, Gouda

TRAIN-DE-TRAINERWORKSHOP VOOR VISUSINSTRUCTEURS Seksualiteit is voor veel zorgprofessionals een lastig onderwerp om aan te snijden. Het Sexpertiseteam vergroot je kennis en vaardigheden, zodat zo’n gesprek veel soepeler verloopt. Ook zijn we er voor cliënten die vragen en problemen hebben op het gebied van seksualiteit.

13 en 20 juni 2018, Utrecht

COMMUNICEREN MET PUBERS 21 juni 2018, Utrecht

...en nóg 170 modulen! Bekijk het volledige bij- en nascholingsaanbod op www.nspoh.nl. Of vraag de brochure aan.

Heb jij vragen rondom situaties over seksualiteit? sexpertiseteam@sterkhuis.nl www.sterkhuis.nl 013 - 543 30 73

De NSPOH wil een waardevolle bijdrage leveren aan de verbetering van de volksgezondheid, de arbeidsomstandigheden en participatie in Nederland. Dit doen wij door professionals kwalitatief goed en vraaggestuurd op te leiden voor de hedendaagse praktijk van public en occupational health. Wij ontwikkelen en organiseren opleidingen, bij- en nascholing, in-company programma’s en symposia op academisch en post-hbo niveau.

Dit materiaal is uitsluitend bestemd voor zorgprofessionals

Nieuw NUTRAMIGEN* 3 LGG® DE EERSTE EN ENIGE eHF VOOR KINDEREN MET KMA, VANAF 12 MAANDEN

NUTRAMIGEN* 3 LGG®: SPECIAAL AANGEPAST AAN DE VOEDINGSBEHOEFTEN VOOR KINDEREN MET KMA VANAF 12 MAANDEN∏ • Aan de leeftijd aangepaste voeding die de voedingsstatus helpt te verbeteren • Uniek LGG®# en caseïne peptiden voor een snellere terugkeer naar melk°† 1 • Met toegevoegde vanillesmaak om een goede dieettrouw te ondersteunen

eHF = Intensief gehydrolyseerde voeding. KMA = Koemelkallergie. ∏ Als onderdeel van een gevarieerd dieet. # Klinische studies zijn gedaan met Nutramigen 1 LGG® en Nutramigen 2 LGG® . ° Onder terug naar melk wordt hier verstaan het normale fysiologische proces waarin de dagelijkse voeding een grote rol speelt: Het geeft de mogelijkheid wanneer tolerantie is bereikt, om melk en melkproducten weer volledig te introduceren zonder het veroorzaken van een allergische reactie. † Vergeleken met een caseïnehydrolysaat zonder LGG®, een soja voeding, een rijsthydrolysaat en een voeding op basis van aminozuren. 1. R Berni Canani et al. Formula Selection for Management of Children with Cow’s Milk Allergy Influences the Rate of Acquisition of Tolerance: A Prospective Multicenter StudyJ Pediatr. 2013;163:771–777. Belangrijke Mededeling: De beste voeding voor zuigelingen is borstvoeding. Nutramigen* 3 LGG® is een voeding voor medisch gebruik en dient te worden gebruikt onder toezicht van een zorgprofessional. *Gedeponeerd merk van Mead Johnson & Company, LCC. ©2017 Mead Johnson & Company, LCC. All Rights Reserved. Trademark and copyright used under license. LGG® en het LGG®-logo zijn geregistreerde handelsmerken van Valio Ltd, Finland. Mead Johnson Nutrition, WTC Toren H, 17e verdieping, Zuidplein 142, 1077 XV Amsterdam, Servicenummer: 088 – 44 55 001 (tijdens kantooruren).

23 - 2018 #42

SELFIE

Wie: Lonneke van der Voort (30) Werkt: als jeugdarts 0-18 jaar bij CJG Rijnmond, regio ĀƤīųĤƤīĝŋƹ‫ ܅‬ŨĜƤĀųĤƬǞĀĀƤĤ īų Ridderkerk. Opleiding: geneeskunde RUG en startte vorig jaar met de opleiding tot jeugdarts KNMG. AJN-lid: sinds september 2017

‘Ieder kind is anders’ Beeld: Fenne Leijendekker

“Toen mijn oudste dochter in 2015 één werd, wilde ik weer aan

algemene onderzoek. Zij gaat nu, na tussenkomst van de huisarts,

het werk en kon ik aan de slag als jeugdarts bij CJG Rijnmond.

naar de kindercardioloog. In de toekomst zie ik graag dat jeugdart-

Die baan past goed bij mij. Ik vind het mooi om te zien dat ieder

sen zelf naar gespecialiseerde zorg mogen verwijzen. Zo hoeft een

kind anders is en dat ook mag zijn. Ik houd daar ook altijd zoveel

kind niet dubbel onderzocht te worden en halen we druk weg bij

mogelijk rekening mee. Ondertussen maak ik me er sterk voor dat

huisartsen. Uiteindelijk zou ik een beleidsfunctie willen vervullen,

preventieve jeugdgezondheidszorg niet meer wordt onderschat;

maar altijd wel met één been in de praktijk. Daar zie je tenslotte

doordat jeugdartsen kinderen al jong onderzoeken, signaleren ze

wat er speelt en welk beleid nodig is.”

een afwijking in de gezondheid voordat deze echt zichtbaar wordt. Zo kunnen ze erger voorkomen. Laatst ontdekte ik bijvoorbeeld

een hartruis bij een baby van drie weken oud. Gewoon, tijdens mijn

Ja! magazine

ONDERZOEK

2018 #42 - 24

‘De norm over seks lijkt te veranderen’ Jongeren beginnen later aan seks. Dat is één van de in het oog springende resultaten van het onderzoek Seks onder je 25e dat Rutgers en Soa Aids Nederland op 20 juni 2017 presenteerden. Hanneke de Graaf, senior onderzoeker bij Rutgers, was hierbij intensief betrokken. Tekst: Desirée van Klaveren Beeld: Rutgers

Seks onder je 25e is een grootschalig representatief onderzoek naar

Een positieve ontwikkeling is een lichte daling in het aantal

de seksuele gezondheid van jongeren van 12 tot 25 jaar in Neder-

jongeren dat seksuele grensoverschrijding meemaakt. In 2012 gaf

land. Dit onderzoek werd in 2017 voor de derde keer uitgevoerd.

5 procent van de jongens en 17 procent van de meisjes aan bij hun

In 2005 deden bijna 5000 jongeren mee, in 2012 waren dit bijna

eerste keer geslachtsgemeenschap overgehaald of gedwongen te

8000 jongeren en in 2017 hebben maar liefst 20.500 jongeren

zijn. In 2017 was dit respectievelijk 3 en 14 procent. 2 procent van

meegedaan. Dit kwam doordat 15 GGD’en gebruik maakten van de

Ĥī ŢŽųńīųƬ īų ‫ ډډ‬ơƤŽĝīųƹ ǝĀų Ĥī űīŐƬŢīƬ ńīīǾƹ ĀĀų ŽŽŐƹ ńīĤǞŽųńīų

mogelijkheid om zicht te krijgen op de seksuele gezondheid van

te zijn iets te doen of toe te staan op seksueel gebied wat ze niet

jongeren in hun regio met een opgehoogde steekproef.

wilden. In 2012 was dat respectievelijk 4 en 17 procent. De Graaf:

“De norm onder jongeren lijkt te veranderen”, vertelt De Graaf.

“Om dit percentage verder te laten dalen, is er meer aandacht

ܲdŽųńīƤīų ĜīńŐųųīų ŨĀƹīƤ ĀĀų ƬīťƬ‫ ܋‬ơ ‫ ڎ܅ڐډ‬ŢĀƤŐńī ŨīīǾƹŐŢĤ ŋīīǾƹ Ĥī

nodig voor dit onderwerp.”

ŋīŨǾƹ ǝĀų Ĥī ŢŽųńīƤīų ƹǁƬƬīų Ĥī ‫ ڊډ‬īų ‫ ڍڊ‬ŢĀĀƤ ńīƬŨĀĝŋƹƬńīűīīųƬĝŋĀơ ńīŋĀĤ‫ ܋‬Sų ‫ ڊډڈڊ‬ǞĀƬ ĤĀƹ Žơ ‫ ډ܅ڏډ‬ŢĀƤŐńī ŨīīǾƹŐŢĤ‫' ܋‬ī ńƤŽīơ ŢŽų-

Afname condoomgebruik

geren die al heel jong, tussen de 12 en 14 jaar, de eerste seksuele

Zorgelijk is dat ruim 40 procent van de jongeren geen condoom ge-

īƤǝĀƤŐųń ŋīīǾƹ‫ ܅‬ŐƬ ťŨīŐųīƤ ńīǞŽƤĤīų‫' ܋‬Őƹ ŐƬ ńǁųƬƹŐń‫ ܅‬ǞĀųƹ ŢŽųńīƤīų

bruikt bij een one nightstand. Bij de eerste keer seks gebruikt nog 70

die heel vroeg beginnen met seks worden vaker gedwongen of

procent van de jongeren een condoom. Daarna neemt het condoom-

overgehaald en doen het vaker onbeschermd.”

ńīĜƤǁŐť ƬƹīƤť ĀŃ‫'ܲ ܋‬ǁƬ ĤŐƹ ĜīŋŽīǾƹ ǮīťīƤ ųŽń ĀĀųĤĀĝŋƹ Őų ŋīƹ ǝīŨĤܳ‫ ܅‬Ǯīńƹ

®īťƬ ŐƬ ȀŢų

De belangrijkste redenen om geen condoom te gebruiken zijn: er

Uit het onderzoek blijkt dat het gebruik van de pil bij meisjes is

wordt andere bescherming tegen anticonceptie gebruikt zoals het

afgenomen ten gunste van het spiraaltje (11 procent). En hoewel

spiraaltje of de pil; de partners vertrouwen elkaar; en het is minder

de pil nog steeds de meest gebruikte anticonceptiemethode is,

lekker. Die laatste reden geven jongens vaker (58 procent) dan

neemt het gebruik ervan sterk af: van 74 procent naar 64 procent

meisjes (45 procent). Het bij je dragen van condooms is een be-

onder meisjes met ervaring met geslachtsgemeenschap.

langrijke voorspeller voor het gebruik ervan. “Veel jongeren, vooral

“Het sekseverschil in genieten is klein”, vervolgt De Graaf, “94

meisjes, denken negatief over het bij zich hebben van condooms.

'ī GƤĀĀŃ‫'ܲ ܋‬ī ĜīƬĝŋīƤűŐųń ƹīńīų ® īų ŋŐǝ ŨĀĀƹ ǮŽ ƹī ǞīųƬīų ŽǝīƤ‫ ܳ܋‬

procent van de seksueel ervaren jongens en 90 procent van de

‫ ڈڌ‬ơƤŽĝīųƹ ǝĀų Ĥī ŢŽųńīųƬ īų ƤǁŐű Ĥī ŋīŨǾƹ ǝĀų Ĥī űīŐƬŢīƬ ǮŽųĤīƤ

ƬīťƬǁīīŨ īƤǝĀƤīų űīŐƬŢīƬ ǝŐųĤƹ ƬīťƬ ȀŢų‫ ܋‬Nīƹ ŽųĤīƤǮŽīť ŨĀĀƹ ŽŽť

partner vindt dat je op seks uit bent als je condooms bij je hebt.”

zien dat praten met de partner samenhangt met meer seksueel

Nīƹ ĀĀųƹĀŨ ŢŽųńīƤīų ĤĀƹ ǁŐƹŐųńīų ǝĀų ŋŽűŽƬīťƬǁĀŨŐƹīŐƹ ĀǶťīǁƤƹ‫ ܅‬ŐƬ

plezier. Het is daarom gunstig dat de groep jongeren die regelma-

ƬƹīƤť ńīĤĀĀŨĤ‫ ܋‬Sų ‫ ڊډڈڊ‬ťīǁƤĤī Ĥī ŋīŨǾƹ ǝĀų Ĥī ŢŽųńīųƬ īų īīų ťǞĀƤƹ

tig aan hun partner vragen wat hij of zij lekker vindt, iets groter is

van de meisjes het af als twee jongens elkaar zoenen op straat, in

geworden.”

2017 is dat percentage vrijwel gehalveerd.

Ja! magazine

25 - 2018 #42

ONDERZOEK

Hanneke de Graaf Hanneke de Graaf werkt al 18 jaar bij Rutgers. Ze studeerde psychologie in Utrecht en ging meteen daarna als onderzoeker bij Rutgers aan de slag. De seksuele ontwikkeling van kinderen, jongeren en volwassenen is haar specialisatie. In 2010 promoveerde De Graaf op īīų ơƤŽīŃƬĝŋƤŐǾƹ ŽǝīƤ Ĥī ƤŽŨ van ouders bij de seksuele ontwikkeling van kinderen. In de JGZ-richtlijn Seksuele ontwikkeling (0-19 jaar) staat haar naam veelvuldig vermeld. Jeugdartsen raadt ze aan om de richtlijn nog eens goed door te nemen. “Lang niet alle JGZ-professionals hebben het bespreekbaar maken van de seksuele ontwikkeling en seksuele gezondheid meegekregen in hun opleiding.” Op de website van Rutgers staan ook veel tips. Met name praktische handvatten om seksualiteit bespreekbaar te maken en eigen competenties te vergroten. Er zijn brochures over allerlei onderwerpen te downloaden en er is een E-learning module Seksuele ontwikkeling in de JGZacademie. “Het is zeer de moeite waard om de site te bekijken.”

Seksuele Gezondheid in Nederland 2017, Rutgers

Ja! magazine Ja! magazine

ONDERZOEK

2018 #42 - 26

Johannes Rutgers In 1892 was huisarts Johannes Rutgers een pionier in seksuele voorlichting. Hij hield een speciaal spreekuur voor arbeidersvrouwen over geboortebeperking. Hierbij verstrekte hij het pessarium, dat door Aletta Jacobs (1854-1929) in Nederland was geïntroduceerd. Het eerste Rutgershuis werd in 1931 in Nederland geopend. Eind 1939 waren er in Nederland al twaalf consultatiebureaus ‘voor huwelijks- en geslachtsleven’. In de jaren ’70 was er een ongekende groei. Er waren meer dan zestig Rutgershuizen die door de overheid goed werden gesubsidieerd. In de huizen waren onder meer artsen, maatschappelijk werkers en psychologen aan het werk. De huizen waren populair en laagdrempelig. Uiteindelijk werd het laatste huis in 2002 gesloten omdat het niet meer kostendekkend was.

Seksuele Gezondheid in Nederland 2017, Rutgers

Rutgers ¦ǁƹńīƤƬ ŐƬ ŋīƹ tīĤīƤŨĀųĤƬī ťīųųŐƬĝīųƹƤǁű ƤŽųĤ ƬīťƬǁĀŨŐƹīŐƹ īų ŋīīǾƹ ǮŽܵų ‫ ڈڍډ‬űīĤīǞīƤťīƤƬ ǞĀĀƤǝĀų Ĥī ŋīŨǾƹ Őų tīĤīƤŨĀųĤ ǞīƤťƹ īų Ĥī ĀųĤīƤī ŋīŨǾƹ Őų ŽųƹǞŐťťīŨŐųńƬŨĀųĤīų‫ ܋‬ðŽĀŨƬ ¦ǁƹńīƤƬ Őų tīĤīƤŨĀųĤ īīų ƤŽŨ ŋīīǾƹ ńīƬơīīŨĤ Őų Ĥī ƬīťƬǁīŨī īűĀųĝŐơĀƹŐī‫ ܅‬ŽųĤīƤƬƹīǁųƹ ŋīƹ centrum nu ook andere landen om de seksuele gezondheid en rechten naar een hoger plan te tillen. Mede dankzij het werk van Rutgers kent Nederland relatief weinig tienerzwangerschappen, abortussen en SOA’s. Rutgers combineert beleidsbeïnvloeding met onderzoek īų ńīīǾƹ Ƭƹīǁų ĀĀų ơƤŽŃīƬƬŐŽųĀŨƬ Őų ŋīƹ ǝīŨĤ‫ ܋‬ųĤīƤǮŽīťƬńīńīǝīųƬ ǞŽƤĤīų ńīĜƤǁŐťƹ Žű ơƤŽńƤĀűűĀܵƬ īų ơƤŽŢīĝƹīų ųŽń ĜīƹīƤ ƹī ŨĀƹīų aansluiten op de praktijk.

Ja! magazine

27 - 2018 #42

ONDERZOEK

Meer sexting Het aantal jongeren dat een naaktfoto of ƬīťƬȀŨűơŢī ǝĀų ǮŐĝŋǮīŨŃ ǝīƤƬƹǁǁƤƹ‫ ܅‬ŐƬ ǶŨŐųť gestegen. Begin 2017 gaf 12 procent van de meisjes en 13 procent van de jongens aan wel īīųƬ īīų ųĀĀťƹŃŽƹŽ ŽŃ ƬīťƬȀŨűơŢī ǝĀų ǮŐĝŋǮīŨŃ naar iemand anders gestuurd te hebben. Dat is veel meer dan in 2012 met respectievelijk 4 procent van de meisjes en 6 procent van de jongens. Ook ontving 24 procent van de jongens en 19 procent van de meisjes een ơīƤƬŽŽųŨŐŢťī ųĀĀťƹŃŽƹŽ ŽŃ ƬīťƬȀŨűơŢī‫ ܋‬ßĀų Ĥī jongeren van wie een naaktfoto of seksȀŨűơŢī ǞīƤĤ ĤŽŽƤńīƬƹǁǁƤĤ ųĀĀƤ ĀųĤīƤīų‫ ڊ ܅‬ procent van de jongens en 1 procent van de űīŐƬŢīƬ‫ ܅‬ńīīǾƹ ƤǁŐű Ĥī ŋīŨǾƹ ǝĀų Ĥī ŢŽųńīųƬ en driekwart van de meisjes aan dat ze dit vervelend vonden. Een op de zes jongeren ontmoette de laatste sekspartner via online media zoals datingapp Tinder. Een derde van de totale groep jongeren gebruikte in de afgelopen zes maanden een datingapp. Een veel kleiner deel, 9 procent van de jongens en 7 procent van de meisjes, maakte in diezelfde periode een afspraakje via een datingapp. Een nog kleiner deel, 5 procent van de jongens en 4 procent van de meisjes, had in die periode seks met iemand via een datingapp. Onder seksueel ervaren jongeren is dat respectieǝīŨŐŢť ‫ ڊډ‬ơƤŽĝīųƹ īų ‫ ڐ‬ơƤŽĝīųƹ‫ ܋‬ǝīƤ ƬīǣƹŐųń ŋīīǾƹ ¦ǁƹńīƤƬ īīų ŨīƬơĀťťīƹ ǝŽŽƤ űŐĤĤīŨbare scholieren ontwikkeld. “Wat ik verrassend vind”, zegt De Graaf, “is ĤĀƹ űīīƤ ĤĀų Ĥī ŋīŨǾƹ ǝĀų Ĥī ŢŽųńīƤīų ĤŐī Ĥī laatste partner via een datingapp ontmoetten, aangaf een vaste, monogame relatie te

Seksuele Gezondheid in Nederland 2017, Rutgers

hebben gehad met deze partner en dat deze relatie minstens een jaar duurde (41 procent).” Rutgers stelt naar aanleiding van de resul-

Handige websites

taten van dit onderzoek met de betrokken

Voor ouders: uwkindenseks.nl.

partijen een actieplan per GGD-regio op. Een

Voor jongeren: www.sense.info.

plan op maat. Samen met het onderzoek-

Op deze site kunnen jongeren een af-

boek en het 103-vragen boekje over seks en

spraak maken voor het Sense-spreekuur

jongeren is dit sinds eind 2017 beschikbaar.

in de eigen regio voor advies of bijvoorbeeld het afnemen van een SOA-test.

Ja! magazine

De ontwikkeling van het immuunsysteem: een dynamisch proces In de eerste drie levensjaren wordt de basis gelegd voor een gezond immuunsysteem. En gezond betekent in dit geval: veerkrachtig. Een goed werkend immuunsysteem reageert namelijk sterk als het moet, bijvoorbeeld tegen schadelijke ziekteverwekkers, en juist soepel als het kan, bijvoorbeeld bij allergenen. Belangrijke speler: darmmicrobioom Belangrijk onderdeel van de immuniteit is het darmmicrobioom. Het gaat hier om miljarden micro-organismen die zich vanaf de bevalling in de darmen vestigen. Bij een gezond darmmicrobioom hebben de goede bacteriën de overhand, zodat ziekteverwekkers minder kans krijgen. Het darmmicrobioom is behoor lijk constant: de balans die zich in de kindertijd ontwikkelt, blijft tot op volwassen leeftijd bestaan. Daarom is het belangrijk dat het darmmicrobioom in de eerste jaren zich zo optimaal mogelijk ontwikkelt. Voeding speelt hierbij een belangrijke rol. Vooral de samenstelling van borstvoeding is heel goed afgestemd op een zo gunstig mogelijke

Kinderen at risk 5-7 Sommige kinderen hebben bij de geboorte al een achterstand in de opbouw van hun immuunsysteem: D Bij allergieën in de familie D Bij een keizersnede, omdat ze dan geen bacteriën van de moeder meekrijgen uit de darm en de vagina. D Bij gebruik van antibiotica door de moeder en/ of de baby. Antibiotica maken niet alleen slechte bacteriën onschadelijk, maar ook de goede.

ontwikkeling1.

“In de darmen zitten maar liefst 70% van onze immuuncellen”

Borstvoeding als voorbeeld voor ﬂesvoeding Bij ﬂesvoeding wordt geprobeerd om de effecten van borstvoeding zoveel mogelijk te benaderen. Daar zit al tientallen

Dit maakt moedermelk zo goed!

jaren van onderzoek in. Zo is het gelukt om een prebiotische

Moedermelk bevat onder andere oligosacchariden. Dit zijn

vezelmix te maken, die in effect lijkt op de oligosacchariden uit

prebiotische vezels die niet worden verteerd in de dunne darm,

moedermelk.

waardoor ze in de dikke darm een voedingsbodem zijn voor goede bacteriën zoals biﬁdobacteriën en lactobacillen 2. Dat is gunstig, want daardoor wordt de groei van ziekteverwekkende bacteriën onderdrukt3. Ook produceren de gunstige bacteriën

“Het streven is een veerkrachtig immuunsysteem: sterk als het moet, soepel als het kan”

stoffen die de inhoud van de darm zuurder maken2. Daar kunnen ziekteverwekkende bacteriën niet goed tegen.

Deze vezelmix stimuleert onder andere de groei van gunstige bacteriën in de darmen van ﬂesgevoede baby’s en dus ook de

“De basis van het immuunsysteem ligt in de eerste drie levensjaren”

ontwikkeling van hun immuunsysteem2. De samenstelling van de darmbacteriën lijkt hierdoor steeds meer op die van borstgevoede baby’s. En dat is gunstig voor de opbouw van de immuniteit.

Prebiotische vezels stimuleren bovendien de productie van gassen en korteketenvetzuren door het darmmicrobioom. Deze stoffen

Test uw kennis over immuniteit en spaar voor mooie cadeaus! www.nutriciavoorprofessionals.nl/trophy

Literatuur: 1. Roeselers et al (2016) Ons microbioom. Stichting Biowetenschappen en Maatschappij cahier 4. 2. Moro G et al (2002) J Pediatr Gastroenterol Nutr 34;291-295. 3. Knol J et al (2005) Acta Pædiatrica 449:S31–33. 4. Knol J et al (2005) JPGN 40:36-42. 5. Tamburini S et al (2016) Nat Med. 2016; 7;22(7):713-22. 6. Nuriel-Ohayon M et al (2016) Front Microbiol. 2016; 14;7:1031. 7. Chu DM et al (2016) Genome Medicine. 2016;8:77.

Deze informatie is uitsluitend bedoeld voor (para-)medici

stimuleren de darmbeweging en versterken het darmslijmvlies 4.

1E FASE OPLEIDING ARTS MAATSCHAPPIJ EN GEZONDHEID 2018 Een basis voor eenlevenslang professioneel leren Wil jij een adequate bijdrage leveren aan het bevorderen van de gezondheid van de jeugd in jouw regio? Verwerf de competenties die je daarvoor nodig hebt in de opleiding jeugdarts KNMG bij TNO. Als je voor TNO kiest, kies je voor

3. Het digitaal portfolio EPASS met o.a. een competentiemeting waaraan je kunt aﬂezen hoe je competentieontwikkeling verloopt tijdens de opleiding.

1. Het volgen van het cursorische onderwijs in een jaargroep. Het leerrendementis groot door uitwisseling van kennis en praktijkervaringen. Je vergroot je netwerk in heel Nederland en je jaargroep biedt jou een steunende en veilige leeromgeving!

2. integratie van theorie en praktijk. Hierdoor word je goed voorbereid op de taken van de jeugdarts in het BasispakketJGZ waarbij veel aandacht is voor de sociaal-medische context.

STARTEN EN INSTROMEN! De opleiding start in april 2018 in Eindhoven en in september 2018 in Leiden. Naast deze startmomenten is het mogelijk om in bestaande groepen in te stromen: in september 2018 bij de groep in Eindhoven en in januari 2019 bij de groep in Leiden. Onderwijssecretariaat T 088 866 6270 Wwww.tno.nl/onderwijs Eonderwijs@tno.nl

Spinnenwebdiagram, visualiseert competentieontwikkeling in EPASS (Electronic portfolio and assessment Support System).

Bij TNO ontstaat een hechte groep aios. Dit maakte dat ik met veel plezier naar de onderwijsdagen kwam en nog steeds kan sparren met collega’s buiten mijn instelling. Esther Pijl, jeugdarts KNMG, arts M&G i.o. Voor meer info: http://publications.tno.nl/publication/34625372/95pQiP/opl_jeugdarts_knmg_1e_fase.pdf

Nieuw e-learning Taalstimulering door voorlezen De e-learning + helpt JGZ-professionals bij het bespreken van het belang van voorlezen met ouders + frist uw kennis op en vergroot uw deskundigheid + biedt veel voorbeeldmateriaal dat direct aansluit bij de praktijk + bevat ook een reader met verdiepend materiaal + wordt met een toets afgesloten en is geaccrediteerd U vindt de gratis module in de JGZ-academie van het NCJ: jgzacademie.nl. Meer info boekstartpro.nl en lezen.nl.

Voorlezen maakt groot verschil Van de kinderen die niet worden voorgelezen heeft maar 30% voldoende woordenschat voor een goede start op school. Van de peuters en kleuters die geregeld zijn voorgelezen heeft bijna 70% voldoende woordenschat. Het is belangrijk om ouders en kinderen vanaf jongs af aan te laten ervaren hoe leuk voorlezen is. Dit bevordert het leesplezier op latere leeftijd. U kunt in uw contact met ouders heel effectief de taalontwikkeling beïnvloeden.

>>> boekstart.nl

CASUS

2018 #42 - 30

Prostitutie op VO-scholen De afgelopen maanden doken er alarmerende berichten op over (georganiseerde) prostitutie en mensenhandel op het Voortgezet Onderwijs. Jeugdarts Ulco Schuurmans van GGD Hart voor Brabant herkent de verhalen maar al te goed. Tekst: Ulco Schuurmans Beeld: Rosanne van der Lugt, www.rosannevanderlugt.blogspot.nl

Ja! magazine

31 - 2018 #42

“Drie op de duizend VO-meisjes komen in aanraking met pros-

CASUS

rein naar elders. Niettemin een gedeeltelijke succeservaring.”

titutie. Dat daar steeds meer georganiseerde vormen, zoals bendes en webpooiers, achter zitten baart me grote zorgen.

Cybercrime

Ik kreeg er als jeugdarts al een aantal malen mee te maken. Ik

“Internet en social media bieden uitstekende mogelijkheden

vind dat de JGZ, in nauwe samenwerking met school, politie en

voor misleiding: je anders voordoen dan wie je eigenlijk bent,

Veilig Thuis, een belangrijke rol moet spelen in de signalering,

grooming (volwassene legt contact met kind), het maken

aanpak en preventie. Ook is er nog meer gezondheidsvoorlich-

van geheime afspraakjes en ompraten met zielige verhalen.

ting nodig.“

ĀųǝǁŨŨīųĤ ǞīƤťīų‫ ܄‬ƬīǣƹŐųń‫ ܅‬ŃĀťŐųń īų ŋĀǞťŐųń ‫ܜ‬ŽųŨŐųī ńīƤŐĝŋƹ ƬơīǁƤīų ųĀĀƤ‫ ܋ܝ‬rīƹ ƬīǣƹŐųń īų ŃĀťŐųń ťĀų Ţī ųŐīƹƬǝīƤűŽīĤīų‫ܧ‬

Loverboys

de slachtoffers chanteren.

“Loverboys zijn al meer dan 25 jaar actief. Jaren geleden al bij

ŨƬ ŢīǁńĤĀƤƹƬ ťƤīīń Őť ĤĀĀƤ Žơ ǝĀĀť ŽųǝīƤǞĀĝŋƹī īų ƬĝŋŽť‫ܧ‬

het uitgaan van de scholen, reguliere en speciale meisjes-

kende wijze mee te maken. Zelfs al vanuit groep 8 waar een

ƬĝŋŽŨīų‫ ܅‬ƬƹŽųĤīų Ĥī Ũǁǣī ĜŽŨŐĤīƬ īų ĝĀĜƤŐŽܵƬ ǝŽŽƤ Ĥī ĤīǁƤ ƹī

bepaald persoon meisjes uitnodigde om zich voor de webcam

wachten. Met prijzige cadeaus, aantrekkelijk snoepgoed,

uit te kleden. De gemaakte foto’s en filmpjes werden gebruikt

aandacht en mooie praatjes werden kwetsbare meisjes mee-

voor verdere chantage tot ongewilde seksuele handelingen en

gelokt door loverboys. De school kon daar weinig tegen doen;

een pornonetwerk.

de straat was immers vrij.

Gelukkig trokken enkele meisjes zelf aan de schoolbel.

ŨƬ ŢīǁńĤĀƤƹƬ ťīīť Őť ĤĀĀƤ ŽŽť ĜīŋŽŽƤŨŐŢť ŋĀųĤīųǞƤŐųńīųĤ

Samen met de politie werd uitgezocht wie erachter zat. De

naar. Duidelijk zichtbaar op straat, maar wat daaraan te

desbetreffende heer werd opgepakt. Hij bleek vele tientallen

doen? Van het sociale netwerk van de ouders viel niet veel

slachtoffers gemaakt te hebben. Het is best schrikken dat

te verwachten. Niet dat de ouders het niet wisten of geen

zoiets langere tijd ongestoord in jouw regio kan gebeuren. Op

inzicht hadden. Maar zij waren veelal ook zelf beperkt of niet

school werd een voorlichtingsavond gehouden met de JGZ

bij machte hun dochters te corrigeren. De ouders vonden het

standby als vraagbaak. Ouders waardeerden dit enorm en de

erg, maar de politie moest maatregelen nemen.”

leerlingen werden een stuk media-wijzer.”

Interventies

Ontsteltenis

“De eerste interventie in overleg met de politie was een

“Heel naar was een geval van suïcide door een jonge VO-leer-

straatverbod. Dat werd door de loverboys juridisch aange-

ŨŐųńī ĤŐī űīƹ ƬīǣƹŐųń Őų Ĥī ǝĀŨ ǮĀƹ‫' ܋‬Āƹ ťǞĀű ŋīŨĀĀƬ ĀŨŨīűĀĀŨ

vochten. Zij mochten daar toch gewoon staan en een cadeau-

achteraf pas boven water. Grote ontsteltenis bij medeleerlin-

tje geven aan arme meisjes die zelf weinig hadden? Flink in

ńīų‫ ܋‬ơǝĀŨŨīųĤ ǞĀƬ ĤĀƹ ĤīǮī ŨīīƤŨŐųńīų ƬīǣƹŐųń īų ǞīĜĜŨŽŽƹ

gesprek gaan met de betrokken meisjes hielp ook niet. Ze

eerder niet als een echt probleem gezien hadden. Daar

wilden geen aangifte doen. Voor een deel onder druk en ook

dachten zij nu wel anders over.

omdat de verkregen attenties hen wel aanstonden.

Eerst volgde een verwerkingsbijeenkomst die best wel aan-

Wat te doen? JGZ, school, gemeente en politie staken de

grijpend was. De jeugdigen maakten tekeningen en schreven

koppen bij elkaar. Mogelijk viel het proces van ‘grooming’ op

teksten. Een aantal vroeg om gesprekken met JGZ-medewer-

straat te verstoren. Een bruikbare oplossing bleek het rondom

kers. Samen met de JGZ en GGD-crisisinterventie werd een

de school hinderlijk volgen van loverboys door surveillanten

algemene voorlichting en gespreksopvang aan jeugdigen

(schoolbeveiligers) en politie.

opgezet en een repressief beleid voor deze vorm van cyber-

De tweede interventie, een samenwerking tussen leerkrach-

crime. Uiteindelijk hield ik er toch het gevoel aan over een

ten en GGD-voorlichters, was een lesprogramma afgestemd

gewaardeerde en constructieve bijdrage te hebben geleverd.”

op de belevings- en ervaringswereld van kwetsbare meisjes. Beide maatregelen hadden rondom school het gewenste ƤīƬǁŨƹĀĀƹ‫ ܋‬ŨŨīīų ǝīƤŨīńĤīų Ĥī ŨŽǝīƤĜŽǤƬ ĤĀĀƤŽơ ŋǁų ǞīƤťƹīƤ‫ܧ‬

Ja! magazine

Podium

2018 #42 - 32

De jeugdarts full color! ơ ‫ ڋڊ‬űĀĀƤƹ ǝŐīƤƹ Ĥī dt ŋĀĀƤ ǝŐŢǾƹŐīųŢĀƤŐń ĜīƬƹĀĀų űīƹ īīų ĜŐŢǮŽųĤīƤ ĝŽųńƤīƬ ǝŽŨ ŐųƬơŐƤīƤīųĤī lezingen, trainingen en workshops. De eigen kwaliteiten zijn het thema van dit congres: Wie ben Ţī‫ ܅‬ŋŽī ťŐŢť Ţī ƹīńīų ĤŐųńīų ĀĀų īų ǞīŨťī ŐųǝŨŽīĤ ŋīĜ Ţī Žơ ĀųĤīƤīų‫ ܌‬ Tekst: Lucy Smit

De zon schijnt en het is warm. De strandtenthouder ziet dat als iets

ðīŨǶĜīǞǁƬƹǮŐŢų

ŋīīƤŨŐŢťƬ‫ ܅‬Ĥī ƹǁŐųűĀų ĤŐī ųīƹ ńƤĀƬ ŋīīǾƹ ńīŨīńĤ ĀŨƬ ŐīƹƬ ǝīƤǝīŨīųĤƬ‫ ܋‬/īų

Om de functie van jeugdarts zo goed mogelijk te vervullen, moeten

moeder vertelt dat ze gaat scheiden. De reactie is vaak ‘wat naar voor

jeugdartsen zich heel bewust zijn van zichzelf, van wie ze zijn. En zich

je’. Maar is het wel naar? Of is het een opluchting? Kersverse ouders

realiseren dat een ander dezelfde omstandigheden heel anders kan

komen voor het eerst op het consultatiebureau en worden ontvangen

waarnemen en ervaren. Op de lustrumdag wordt hieraan in verschil-

met ‘gefeliciteerd’. Maar zijn ze wel blij met hun kind? Of zou ‘welkom’

lende workshops aandacht besteed. Deze workshops worden gegeven

gepaster zijn geweest? Perceptie is waarneming in de breedste zin van

door Hans Wijlens van Zenith trainingen en een aantal speciaal op-

het woord. Horen, zien, ruiken, voelen en proeven zijn eigenschappen

geleide collega’s. Deelnemers gaan eerst in gelijkgestemden groepen

waarbij perceptie een belangrijke rol speelt. Perceptie is de manier

uiteen om hun sterke en mindersterke kanten te leren zien, daarna

waarop mensen tegen dingen aankijken en ervaren.

verenigen ze zich juist met anders-kijkende collega’s. De dag eindigt met Paul Smit, filosoof en cabaretier. Hij studeerde af

Uniek kleurenpalet

op de ‘Evolutie van het menselijk bewustzijn’ en schreef negen boeken

'ī dt ǝŐīƤƹ Žơ ǝƤŐŢĤĀń ‫ ڋڊ‬űĀĀƤƹ ŋĀĀƤ ǝŐŢŃƹŐīųŢĀƤŐń ŨǁƬƹƤǁű űīƹ īīų

over psychologie, filosofie en neurowetenschap. In zijn presentaties

bijzonder congres: De jeugdarts full color! Tijdens dit congres gaat het

combineert hij humor en inhoud en haakt hij in op thema’s als samen-

over het unieke kleurenpalet van de jeugdarts. Want iedere jeugdarts

werking, beïnvloeding, verbinding en verandering.

is uniek. Heeft persoonlijke ervaringen, eigen normen en waarden, eigen overtuigingen, mooie en minder mooie kanten. En dat is goed.

Walking dinner

Tijdens het congres gaat het niet over de inhoud van het vak, maar

Voor de lustrumdag, op donderdagavond 22 maart, vindt er een

over persoonlijke kwaliteiten: Wie ben je, hoe kijk je tegen dingen aan

walking dinner plaats. Te gast zijn hoogleraar Ionica Smeets van de

en welke invloed heb je op anderen? Ook wordt de vraag gesteld welke

Universiteit Leiden en prof. dr. Naomi Ellemers van de Universiteit

kwaliteiten nodig zijn om in de veranderende samenleving het vak op

Utrecht. Smeets is hoofd van de Leidse afdeling Science Communica-

een moderne en goede manier te kunnen uitoefenen.

tion and Society. Binnen de wetenschapscommunicatie onderzoekt

Nupur Kohli zit de lustrumdag voor. Voor collega’s die haar nog niet

Ǯī Ĥī ťŨŽŽŃ ƹǁƬƬīų īǣơīƤƹƬ īų ĀŨńīűīīų ơǁĜŨŐīť‫ ܋‬àĀƹ ńĀĀƹ īƤ űŐƬ Őų Ĥī

kennen: Nupur is een jonge collega met veel ervaring als spreker. Ze

communicatie? En wat kunnen wetenschappers doen om dit proces te

ŋŐīŨĤ Žơ ŋĀĀƤ ĤƤŐīķųƹǞŐųƹŐńƬƹī ŋĀĀƤ īīƤƬƹī ¼/'ǣ ǝīƤŋĀĀŨ īų ƬĝŋƤīīŃ

verbeteren? Ellemers richt zich ook op groepsprocessen en relaties tus-

onlangs een boek over stress de baas. ‘Waar je stress over hebt, is niet

sen groepen. Zij gebruikt hierbij als belangrijke invalshoek de theorie

alleen het werk. Het hangt ook samen met je levensfase,’ zegt Nupur.

over sociale identiteit en psychologische commitment.

Haar ambitie is wereldwijd betere gezondheidszorg. Q

Ja! magazine

33 - 2018 #42

Podium

AJN Lustrum 2018 Het lustrum wordt gevierd op twee data. Vrijdag 23 maart en donderdagavond 22 maart. De locatie voor beide data is Theater Gooiland Hilversum. Vrijdag 23 maart is er een volledig dagprogramma met inspirerende lezingen, trainingen en workshops. Deelname aan het avondprogramma op 22 űĀĀƤƹ ŐƬ ĜīơīƤťƹ‫ ܋‬Nīƹ ĜīŨŽŽǾƹ īīų ơƤĀĝŋƹŐń lustrumcongres te worden. Aanmelden is mogelijk via Mijn AJN. Ja! magazine

Visie

2018 #42 - 34

Speerpunten voor jubilaris AJN De AJN viert haar 15-jarig bestaan. Vier leden vertellen waarom ze lid werden. Hoe ze bijdragen en wat ze vinden van de koers die de beroepsvereniging anno 2018 vaart. Wat gaat goed en wat kan ĜīƹīƤ‫ ܌‬

‘Innovator is een mooie’ Karine van ’t Land: “Ik ben jeugdarts in opleiding bij de NSPOH en werkzaam ĜŐŢ ðǁŐĤðŽƤń‫ ܋‬ŨƬ ŢīǁńĤĀƤƹƬ Ĝīų Őť ĀĀų Ĥī ƬŨĀń ńīńĀĀų űīƹ ŨīŐĤīƤƬĝŋĀơ‫ ܅‬ participatie en innovatie. Voor mij horen die drie begrippen bij elkaar. Met leiderschap geef je richting aan de toekomst. Innovatie is daarbij nodig. En wat is er mooier dan leiderschap inzetten om anderen een stem te geven en sterker te maken? Daarom houd ik me graag bezig met jeugdparticipatie en ouderschapsversterking. Met een verloskundige en een beleidsmedewerker van de gemeente Waalre ga ik bijvoorbeeld een plan maken om ouderschap te versterken. Een groepje studenten werkt nu als stage het concept ‘School of Parenting’ uit en ik ben één van hun begeleiders. Het zijn geen grote projecten, maar ze zijn wel inspirerend en leerzaam. ŨƬ Ǟī űīƹ īŨťĀĀƤ ǝīīŨ ĤŐųńīų ǁŐƹơƤŽĜīƤīų‫ ܅‬ǝŐųĤīų Ǟī ǝĀųǮīŨŃ ǁŐƹ ǞĀƹ ǞīƤťƹ‫ ܋‬ 'ī dt ǮŽǁ Őť ƹŽīǞīųƬīų ĤĀƹ Ǯī ųŽń űīīƤ īīų ŨīŐĤīųĤī ơŽƬŐƹŐī ųīīűƹ Őų ŋīƹ richting geven naar de toekomst toe. Bij de rollen van de jeugdarts lijkt me ‘de jeugdarts als innovator’ een mooie. In de JGZ is vernieuwing mogelijk en soms ŽŽť ųŽĤŐń‫ ܋‬hĀƹīų Ǟī ĤŐī ǁŐƹĤĀńŐųń ĀĀųńĀĀų űīƹ Ĥī dt ǝŽŽƤŽơ‫ܳ܇‬

‘Ga niet in de verdediging’ tīŨŨŐī ƬƬīĜĀĀƤ‫ܲ ܄‬Sť ǞīƤť ųǁ ‫ ډڋ‬ŢĀĀƤ ĜŐŢ Ĥī GG' űƬƹīƤĤĀű‫ ܋‬Sť Ĝīų Őų ‫ ڎڐڑډ‬ĜīńŽųųīų ĀŨƬ ĝŽųƬǁŨƹĀƹŐīĜǁƤīĀǁĀƤƹƬ‫ ܋‬dīǁńĤńīǮŽųĤŋīŐĤƬǮŽƤń ǞĀƬ űŐŢų eerste keus. Ik voel mij nog steeds als een vis in het water in deze sector. De JGZ was toen ik begon een heel andere wereld dan nu. Het Van Wiechen 0-15 maanden bestond net, nog geen richtlijnen of protocollen. Veranderingen heb ik altijd als kans gezien. In de loop van de jaren heb ik de sector zien professionaliseren. En daar wilde ik aan bijdragen. Daarnaast zocht ik naar wegen om mijzelf verder te ontwikkelen. Eén van die wegen was lid worden van de vereniging van consultatiebureauartsen Noord-Holland. űĤĀƹ Őť ĜƤīĤīƤ ǞŐŨĤī ťŐŢťīų ĤĀų ĀŨŨīīų Ĥī ŢīǁńĤńīǮŽųĤŋīŐĤƬǮŽƤń Őų űƬƹīƤĤĀű‫ ܅‬ĜīƬŨŽŽƹ Őť ƤŽųĤ 2000 in het regiobestuur te stappen. Dat zorgde ervoor dat ik vroeg op de hoogte was van de landelijke ontwikkelingen in de zorg voor de jeugd. In 2003 volgde de fusie van de verenigingen van consulƹĀƹŐīĜǁƤīĀǁĀƤƹƬīų űīƹ Ĥī tīĤīƤŨĀųĤƬī ǝīƤīųŐńŐųń ǝŽŽƤ ŢīǁńĤńīǮŽųĤŋīŐĤƬǮŽƤń ƹŽƹ dt‫ ܋‬/īų űŐŢŨơĀĀŨ voor de jeugdartsen. Daar digitalisering mijn belangstelling had, heb ik me na mijn bestuursperiode aangesloten bij de websiteredactie en later ook in de nieuwsbrief-redactie. 'ī dt ŋīīǾƹ ǝīīŨ ĜīƤīŐťƹ‫ ܋‬dīǁńĤĀƤƹƬ ŐƬ īīų ǝĀť ĤĀƹ ĀĀųǮŐīų ŋīīǾƹ‫ ܋‬Nīƹ ťĀų ųŽń ĜīƹīƤ‫ ܄‬dīǁńĤĀƤƹƬīų ga niet in de verdediging wanneer je kritische opmerkingen krijgt over je vak, maar kijk hoe je de kwaliteiten van anderen, zoals de andere leden van het wijkteam, kan gebruiken om samen ouders en jongeren te motiveren om te werken aan verbetering van de toekomstmogelijkheden.”

Ja! magazine

35 - 2018 #42

Visie

‘Specialiseer jezelf!’ Lucas Stuurman: “Ik ben sinds 2015 jeugdarts in het VO-team in űƬƹīƤĤĀű īų ǝŽŨń Ĥī ŽơŨīŐĤŐųń ƹŽƹ ŢīǁńĤĀƤƹƬ ftrG‫ ܋‬Sť Ĝīų ŽŽŐƹ ŨŐĤ ńīǞŽƤĤīų ǝĀų Ĥī dt Žű Ĥī ơƤĀńűĀƹŐƬĝŋī ƤīĤīų ĤĀƹ Őť ĀųĤīƤƬ ńīīų īŐńīų G ‫ܧ‬ĝŽĤī ťŽų ťƤŐŢńīų‫ ܋‬űĤĀƹ Őť űī ǞŐŨĤī ŽųƹǞŐťkelen op het gebied van schrijven en interviewen, ben ik in 2017 Őų Ĥī ƤīĤĀĝƹŐī ǝĀų d ‫ ܇‬ńīńĀĀų‫ ܋‬Žť ǞŐŨĤī Őť űŐŢų ųīƹǞīƤť ŨĀųĤīŨŐŢť wat meer uitbreiden. Ik kan andere leden zeker een actieve(re) rol aanraden, omdat het gewoon heel leuk is! Naast een drukke baan īų īīų ńīǮŐųƬŨīǝīų ŐƬ ŋīƹ ƬŽűƬ ǞīŨ ĜĀŨĀųĝīƤīų‫ ܋‬Āų Ĥī ĀųĤīƤī ťĀųƹ is het leuk om gewoon eens ‘ja’ te zeggen tegen iets en dan te kijken hoe het gaat. Sť ǝŐųĤ ŋīƹ ŋīīŨ ńŽīĤ ĤĀƹ Ĥī dt ĤǁŐĤīŨŐŢť ǁŐƹĤƤĀĀńƹ ǞĀĀƤ Ĥī ŢīǁńĤĀƤƹƬ ǝŽŽƤ ƬƹĀĀƹ īų ŋŽī Ǟī ŽųƬ ĜīƹīƤ ťǁųųīų ơƤŽȀŨīƤīų‫ ܋‬rŐŢų ǞīųƬ ŐƬ dat gemeentes en andere zorgverleners doordrongen raken van het nut en de noodzaak van de jeugdgezondheidszorg. De JGZ zelf kan

‘Kies voor de beroepsvereniging!’

űīīƤ ܴŽǁƹ ŽŃ ƹŋī ĜŽǣܵ ńĀĀų Ĥīųťīų‫ ܋‬fŐŢť ǞĀĀƤŐų Ţī ŢīǮīŨŃ ĜŐųųīų ŽųƬ brede vakgebied kan ‘specialiseren’. Ikzelf ben bijvoorbeeld ńīŗųƹīƤīƬƬīīƤĤ Őų 'N' īų ńĀ Ĥī ťŽűīųĤī ƹŐŢĤ ťŐŢťīų ǞĀƹ Őť ŋŐīƤ ųŽń ǝīƤĤīƤ űīī ťĀų ĤŽīų‫ ܋‬Sť Ĥīųť ĀĀų īīų 'N'‫ܧ‬ƹīĀű ĜŐųųīų ŋīƹ

ųųīťī fīƬŨīƤ‫ܲ ܄‬Sť Ĝīų ĀƤƹƬ r‫ޜ‬G‫ ܅‬SrN‫ܧ‬ƬơīĝŐĀŨŐƬƹ īų ĀŨ ‫ ڋڋ‬ŢĀĀƤ Őų

VO-team. Dat zijn leuke dingen om over na te denken. Ik zou graag

ĤŐīųƬƹ ĜŐŢ Ĥī GG' űƬƹīƤĤĀű‫ ܋‬ĀųǝĀųťīŨŐŢť ǞīƤťƹī Őť ǝŽŽƤ Ĥī

in contact komen met andere leden die dit ook interessant vinden,

Jeugdgezondheidszorg, maar sinds kort voor het cluster Epide-

ĤĀų ťǁųųīų Ǟī īŨťĀĀƤƬ īǣơīƤƹŐƬī Ĝīųǁƹƹīų‫ ܋‬rŐƬƬĝŋŐīų űŽīƹīų īƤ

miologie Gezondheidsbevordering en Zorginnovatie. Hier houd ik

ĜŐųųīų Ĥī dt ŽŽť īǣơīƤƹŐƬī‫ܧ‬ńƤŽīơīų ťŽűīų‫ ܅‬ĤŐī ĜŐŢǝŽŽƤĜīīŨĤ

mij als programmamanager GroeiGids bezig met de doorontwik-

samen interessante scholingen gaan bezoeken?”

ťīŨŐųń ǝĀų Ĥī Žų‫ ܧ‬īų ŽǴǶŨŐųī GƤŽīŐGŐĤƬ‫ ܋‬àī ŐųųŽǝīƤīų GƤŽīŐGŐĤƬ ǮŽ dat JGZ-organisaties, kraam- en verloskundige organisaties via de GƤŽīŐGŐĤƬ‫ܧ‬Āơơ īǣƹƤĀ ƬīƤǝŐĝīƬ ťǁųųīų ŨīǝīƤīų ĀĀų ‫ܜ‬ĀĀųƬƹĀĀųĤī‫ ܝ‬Žǁders. Denk onder meer aan: direct contact via chat, berichten voor ouders gericht op de regio waarin een kind opgroeit, overdracht geboortezorg-jeugdgezondheidszorg en toegang tot het digitaal dossier. Ook werken we vaker samen met andere afdelingen van de GGD, gemeenten en partners uit het sociale domein. ßŽŽƤ Ĥī dt Ĝīų Őť ĀűĜĀƬƬĀĤīǁƤ GīĜŽŽƤƹīǮŽƤń‫' ܋‬Āƹ ńīīǾƹ űŐŢ Ĥī kans om de jeugdarts op de agenda van de geboortezorg-partners te zetten en mee te denken over documenten en afspraken binnen de integrale geboortezorg. ‘Samen’ en ‘in relatie’ zijn mijn toverwoorden wanneer ik iets wil bereiken. Daarom vind ik ook dat iedere jeugdarts voor de beroepsvereniging zou moeten kiezen. Samen maakt ons sterk en houdt ons op koers. Zelf ben ik een zeiler; ik ben mij ervan bewust dat koers houden meer is dan aan het roer te staan. Je hebt te maken met stroming, wind, bemanning, ondieptes en andere schepen. Sť ǞīųƬ Ĥī dt ƹŽī ǞīīƤ īīų ńŽīĤī ťĀơŐƹīŐų ƹī ǝŐųĤīų Ĭų ĤĀƹ ŐīĤīƤī ŢīǁńĤĀƤƹƬ ǮŐĝŋ ǝīƤơŨŐĝŋƹ ǝŽīŨƹ Žű ĀĀų ƹī űŽųƬƹīƤīų Žơ ŋīƹ dt‫ܧ‬ schip. Dan vaart het met voldoende bemanning uit en kiest het met Ook een wenk voor de toekomst?

goed gezette zeilen de juiste koers!”

Mail ja@ajnjeugdartsen.nl

Ja! magazine

n & seminars & congressen & congressen & semin Al 25ars jaar organiseert Medilex de beste studiedagen en congressen voor alle professionals in de zorg. n & seminars & congressen Medilex wordt niet betaald door de farmaceut, de overheid, consultancy, de uitgever&of semin welke ars &de congressen andere partij dan ook. Onafhankelijke voorlichting over n & seminars & congressen maatschappelijk relevante thema’s is ons speerpunt -

ongressen & seminars semin

dit maakt Medilex uniek in zorg en welzijn.

Trauma bij kinderen Signaleren, bejegenen en ondersteunen Het plotseling overlijden van een ouder, seksueel misbruik of huiselijk geweld… Veel kinderen krijgen te maken met schokkende gebeurtenissen die kunnen leiden tot een trauma. Goede begeleiding passend bij de traumatische gebeurtenis is noodzakelijk om het trauma te verwerken. Wat is een trauma en welke effecten heeft het op gevoel en gedrag? Hoe maakt u contact met het kind over de traumatische (verlies)ervaring? En welke behandelingen zijn mogelijk? Bij kinderen kan een trauma de ontwikkeling ernstig verstoren. Herken de signalen vroegtijdig en bied de juiste ondersteuning! Het ochtendprogramma is plenair, ‘s middags kunt u een keuze maken uit drie verdiepingssessies. Woensdag 30 mei In de Driehoek, Utrecht medilex.nl/traumakinderen

Agenda 2018 Juni Jong & depressief Ontstaan - bespreken - behandelen Okt

GEACCREDITEERD STUDIEAAN BOD • OMGEVING UTRECHT • ONAFHANKELIJKE NASCHOLIN G

Inzicht in jeugdrecht Rechten, plichten, maatregelen en straffen

Nov Eerder dan verwacht Landelijke studiedag over signalering en behandeling van vroeggeboorten Nov Slapen, eten en zindelijk worden Over problemen in de ontwikkeling bij het jonge kind Medilex |

Medilex |

Medilex | info@medilex.nl | www.medilex.nl

minars & congressen & seminars & congressen & seminars & congressen & seminars & congressen ngressen & seminars & congressen & seminars & congressen & seminars & congressen & semina

37 - 2018 #42

Recensies

®īťƬǁīīŨ rŐƬĜƤǁŐť‫ ܐ‬àīńťŐŢťīų ŽŃ Ǟīƹīų ŋŽī ŋīƹ ǞīƤťƹ‫ ܌‬ - Voor jongeren en de volwassenen om hen heen. ŃńīŨŽơīų ųŽǝīűĜīƤ ǝīƤƬĝŋīīų ĤŐƹ ĜŽīť ǝĀų ŽƤƹŋŽơīĤĀńŽńī īų Gð‫ܧ‬ƹŋīƤĀơīǁƹ NĀƤƤŐīƹ NŽŃƬƹīĤī‫ ܋‬ðŐŢ ŐƬ ńīƬơī‫ܧ‬ ĝŐĀŨŐƬīīƤĤ Őų ŋīƹ ǞīƤťīų űīƹ ťŐųĤīƤīų ĤŐī ƬŨĀĝŋƹŽǴŃīƤ ǮŐŢų ńīǞīīƬƹ ǝĀų ƬīťƬǁīīŨ űŐƬĜƤǁŐť‫ ܋‬Nīƹ ĜŽīť ŐƬ ńīƬĝŋƤī‫ܧ‬ ven vanuit een verrassende invalshoek: (anonieme) ervaringsverhalen uit haar praktijk legt ze onder de loep. Consequent analyseert ze de werkwijze, de manipulatieve argumenten en tactieken die daders gebruiken om īīų ƬŨĀĝŋƹŽǴŃīƤ ƹī ǝīƤŨīŐĤīų‫ ܅‬ƹī ŐųƹŐűŐĤīƤīų īų ƹī ĜīŗųǝŨŽīĤīų‫ ܋‬rīƹ ĤīǮī ťīųųŐƬ ŋŽŽơƹ Ĥī ĀǁƹīǁƤ ŢŽųńīƤīų ƹī ŋīŨơīų alert te zijn op seksueel misbruik om hen heen. Want in de meeste gevallen zijn daders familie, vrienden of bekenden van ƬŨĀĝŋƹŽǴŃīƤƬ‫ ܋‬ŐŢ ŋīƹ ŨīǮīų ǝĀų ĤŐƹ ĜŽīť ťĀų ŋīƹ ĜīťŨīűűīųĤī ńīǝŽīŨ Ţī ĜīťƤǁŐơīų ĤĀƹ ŐīĤīƤīīų ǝīƤĤĀĝŋƹ ŐƬ‫ ܋‬GīŨǁťťŐń Ũīńƹ Ĥī ĀǁƹīǁƤ uit dat waar rook is, niet altijd vuur is. Hoewel dit boek niet direct geschreven is voor jeugdartsen, is het zeker de moeite waard omdat ŋīƹ ŋīŨơƹ ƬŨĀĝŋƹŽǴŃīƤƬ ĜīƹīƤ ƹī ŋīƤťīųųīų īų ŋǁų ńīǝŽīŨīųƬ ƹī ĜīńƤŐŢơīų‫ܜ ܋‬dN‫ܝ‬

schrijver: Harriet Hofstede uitgever: ¼ŋŽīƤŐƬ űƬƹīƤĤĀű ‫ڏډڈڊ‬ prijs: € 14,95

Het kriebelt in de lente! De Week van de Lentekriebels is een nationale projectweek voor het speciaal- en basisonderwijs. Deelnemende scholen geven een week lang les over weerbaarheid, relaties en seksualiteit. Ruim 2500 scholen doen mee. Scholen reiken gezinnen hiermee stof aan om thuis het hele jaar over te ơƤĀƹīų‫ ܋‬ĀųĤĀĝŋƹ ǝŽŽƤ ƬīťƬǁīŨī ǝŽƤűŐųń ǝĀųĀŃ ŢŽųńī ŨīīǾƹŐŢĤ ŐƬ ųŽĤŐń‫ ܋‬ Kinderen krijgen betrouwbare informatie en vaardigheden mee waar ze later ǝīīŨ ĀĀų ŋīĜĜīų‫' ܋‬Őƹ ŢĀĀƤ ŐƬ ŋīƹ ƹŋīűĀ‫ ܄‬t'/¦®‫ ܇܌‬ǝīƤ ƬīťƬǁīŨī ĤŐǝīƤƬŐƹīŐƹ‫ ܅‬ gender, verschillende religies en culturen. Maar ook over ziekte en beperking. SīĤīƤīīų ŐƬ ǁųŐīť‫' ܋‬ī ǞīĜƬŐƹī ƬīťƬǁīŨīǝŽƤűŐųń‫܋‬ųŨ ńīīǾƹ ơƤŽŃīƬƬŐŽųĀŨƬ Őų ŋīƹ onderwijs, maar ook jeugdartsen, informatie, tips en tools om seksualiteit in de klas bespreekbaar te maken zoals het Vlaggensysteem als hulpmiddel om seksueel overschrijdend gedrag te signaleren. (PG)

WAT: Week van de Lentekriebels WANNEER: 19 t/m 23 maart

Dit boek gaat niet over seks - Voor jongeren van 13 tot ongeveer 18 jaar. /īų ǶŨǁŽƤ ƤŽǮī ĝŽǝīƤ űīƹ ƹǞīī īŨťĀĀƤ ĀĀųťŐŢťīųĤī ŢŽųńīƤīų īƤŽơ ǝīƤťŨĀơƹ ĀŨ ĤĀƹ ĤŐƹ ĜŽīť ŋīƹ ƹīńīųŽǝīƤńīƬƹīŨĤī ǝĀų Ĥī ƹŐƹīŨ ǮĀŨ ŽųƹŋǁŨŨīų‫ ܋‬ŨŨīƬ ǞĀƹ űīƹ ƬīťƬ ƹī űĀťīų ŋīīǾƹ‫ ܅‬ǞŽƤĤƹ ĤŽŽƤ Ĥī ®ơĀĀųƬī ĀǁƹīǁƤ īų æŽǁ¼ǁĜī ĜīƤŽīűĤŋīŐĤ Őų īīų ŽųńīĤǞŽųńīų ƬƹŐŢŨ en voor jongeren toegankelijke taal - ze gebruikt woorden als ‘geil’ en ‘neuken’ - besproken. In het boek wordt de spanning opgeĜŽǁǞĤ‫' ܋‬ī ƬĝŋƤŐŢŃƬƹīƤ ńīīǾƹ īīƤƬƹ ƤǁŐű ĀĀųĤĀĝŋƹ ĀĀų Ĥī ŽųƹĤīťťŐųń ǝĀų ŋīƹ īŐńīų ŨŐĝŋĀĀű‫ ܋‬/ų ĤĀų ŐųŃŽƤűīīƤƹ Ǯī Őų ǝīƤƬĝŋŐŨŨīųĤī korte hoofdstukken over onder meer daten, de eerste keer seks, soa’s, voorbehoedsmiddelen, masturberen, versieren, zoenen, ƬīǣƹŐųń‫ ܅‬ŽųƹűĀĀńĤīų‫ ܅‬ŽƤĀŨī‫ ܅‬ǝĀńŐųĀŨī īų ĀųĀŨī ƬīťƬ‫ ܅‬ƬƹĀųĤŢīƬ īų ƬơīīŨƹŢīƬ‫ ܋‬àĀƹ ŋīīŨ ƬƹīƤť ŐƬ Őų ĤŐƹ ĜŽīť‫ ܅‬ŐƬ ĤĀƹ Ĥī īŐńīų ĜīŨīǝ‫ܧ‬ ing centraal staat. Vragen waar de lezer mee geconfronteerd wordt, zijn bijvoorbeeld: Wat zijn jouw grenzen? Hoe bepaal je dat je klaar bent voor seks? Heb je al eens een orgasme gehad? Het is een meer dan openhartig naslagwerk zonder taboes en met veel humor. (JH)

schrijver: Chusita Fashion Fever uitgever: Ploegsma prijs: € 17,99

Tekst: Jeanne-Marie Hament en Paquita Gonzalez dos Santos

Ja! magazine

MARKANT

2018 #42 - 38

Aandacht voor het gevoel Met het televisieprogramma Dokter Corrie en het recent verschenen boek 'żŤƸĪƣ żƣƣŏĪ ŃĪĪǼƸ ÿŲƸwoord… maakt regisseur en schrijver Niki Padidar serieuze onderwerpen op een luchtige manier beƬơƤīīťĜĀĀƤ‫ܴ ܋‬£ǁĜīƤƬ ŋīĜĜīų ǝŽŽƤĀŨ ĜīŋŽīǾƹī ĀĀų ŐųŃŽƤűĀƹŐī ŽǝīƤ Ĥī ƬŽĝŐĀŨī īų īűŽƹŐŽųīŨī ĀƬơīĝƹīų van seks en relaties.” Tekst: Paquita Gonzalez dos Santos

NŽī ĜīƬơƤīīť Ţī ƬīťƬǁĀŨŐƹīŐƹ űīƹ ťŐųĤīƤīų‫ ܌‬

piemels en borsten zodat kinderen niet denken dat echte lichaams-

“Door het heel ‘casual’ te benaderen. Zie je bijvoorbeeld samen

delen eruit zien als de gephotoshopte versies die je online of in bladen

iets op tv over condooms? Dan is dat een natuurlijke aanleiding

tegenkomt.”

om er wat over te zeggen of te vragen. Een boek als Dokter Corrie ŃĪĪłƸ ÿŲƸǝżżƣģ‫ ܉‬ťǁų Ţī ńŽīĤ ŨĀƹīų ƬŨŐųńīƤīų Őų ŋǁŐƬ‫ ܋‬ŨƬ ťŐųĤīƤīų īƤ

àĀƹ ǮŽǁ Ţī ŢīǁńĤĀƤƹƬīų ǞŐŨŨīų űīīńīǝīų ŽǝīƤ ĤŐƹ ŽųĤīƤǞīƤơ‫܌‬

behoefte aan hebben kijken ze er (stiekem) in.”

“Heb aandacht voor de gevoelswereld, wees eerlijk en bespreek ook de positieve kanten van seksualiteit. Reik kinderen tools aan om een

Is 'żŤƸĪƣ żƣƣŏĪ ŃĪĪǼ Ƹ ÿŲƸǝżżƣģ ‫ ܉‬ńŽīĤ ŽųƹǝĀųńīų‫܌‬

kritische blik te ontwikkelen. Maak ze niet angstig, maar bewust en

“De recensies in kranten en bladen waren tot nu toe positief. Dat geldt

houd rekening met de naïviteit van ouders. Uit onderzoek van Rutgers

ook voor de reacties van leraren en ouders. Laatst kreeg ik via via een

blijkt dat jongeren met een goede voorlichting later en veiliger aan

foto van een kind dat het boek mee had genomen op vakantie en het

seks beginnen.”

in de zon rustig zat te lezen.” Q

Wat maakt Dokter Corrie ǮŽܵų ƬǁĝĝīƬ‫ ܌‬ “Ze gebruikt humor en is eerlijk. Kinderen voelen zich serieus genomen. Seksuele voorlichting is vaak gericht op techniek, op wat je vooral niet moet doen en welke gevaren er zijn. Maar jongeren

Niki Padidar (Iran, 1979) is regisseur en schrijver.

hebben juist veel behoefte aan informatie over de sociale en emoti-

ðī ƬƹǁĤīīƤĤī ĀĀų Ĥī Ãß īų ƬơīĝŐĀŨŐƬīīƤĤī

onele aspecten van seks en relaties. Hoe voelt de eerste keer? Wat is

zich in ‘beeldvorming’ en ‘jeugd en media’. Ze

normaal en wat niet? Hoe ga je om met jaloezie en liefdesverdriet?”

werkt voornamelijk met en voor kinderen en

Dokter Corrie besteedt veel aandacht aan gevoelens, onzekerheden,

jongeren. Ze bedacht, schreef en regisseerde de

relaties en mediawijsheid.”

jeugddocumentaire Ninnoc en tv-programma’s als SchoolTV-Weekjournaal, Villa Achterwerk en Dokter

àĀƹ ĜŐīĤƹ ŋīƹ ĜŽīť ųĀĀƬƹ ŋīƹ ƹǝ‫ܧ‬ơƤŽńƤĀűűĀ ǝŽŽƤ īǣƹƤĀܵƬ‫ ܌‬

Corrie. Onlangs verscheen haar boek Dokter Corrie

“Het boek is veel uitgebreider en gaat dieper in op de stof. In het

ŃĪĪǼƸ ÿŲƸǝżżƣģ ‫ ܉‬żǜĪƣ ƠǀěĪƣƸĪŏƸ‫ ܈‬ƫƫƫƫ ƫƫƫĪŤƫ ƫƫƫĪŤƫǀÿŧŏƸĪŏƸ

boek staan bijvoorbeeld veel foto’s van allerlei verschillende vagina’s,

en relaties. www.nikipadidar.com

Ja! magazine

ZIET U HET SYNDROOM VAN HUNTER OVER HET HOOFD?

Silas, 1,5 jaar

Silas, 5 jaar

HANDEL VROEGTIJDIG* HET SYNDROOM VAN HUNTER IS EEN PROGRESSIEVE ERFELIJKE ZIEKTE * Denk aan het belang van vroegtijdige herkenning, diagnose en

opvolging door een specialist

Een zeldzame combinatie van veel voorkomende klachten bij kinderen kan een indicatie zijn voor het syndroom van Hunter1,2

Leeftijd 1-2 jaar

Leeftijd 3-4 jaar

78% van HOS patiënten kregen een navelbreuk1

68% van HOS patiënten werden gediagnosticeerd met vergrote tonsillen of adenoïden1

72% van HOS patiënten hadden otitis media2

DOE GERICHT METABOOL ONDERZOEK OF VERWIJS NAAR EEN KINDERARTS METABOLE ZIEKTEN

Mediane leeftijd bij aanvang en prevalentie data uit HOS (Hunter Outcome Survey). 1. Wraith JE et al. Genet Med 2008; 10(7): 508–516. 2. Keilmann A et al. J Inherit Metab Dis 2012; 35(2): 343–353.

Shire International Licensing bv Strawinskylaan 481, 1077 XX Amsterdam C-APROM/NL//0085/Juli 2017

Hero Baby Nutrasense® Pep is speciaal ontwikkeld voor de behandeling van koemelkallergie De eiwitten in Hero Baby Nutrasense® Pep zijn in kleine stukjes geknipt, zodat het lichaam deze niet als koemelkeiwit herkent. Hierdoor is de voeding geschikt bij koemelkallergie.

• Bewezen effectief 98% tolerantie in klinisch onderzoek met kinderen met een bewezen koemelkallergie.

Borstvoeding is de beste voeding voor zuigelingen

De oplossing bij koemelkallergie

• Combinatie van gehydrolyseerd wei-eiwit en caseïne Gebaseerd op de samenstelling van moedermelk die ook een combinatie* van deze eiwitten bevat.

• DHA en AA Belangrijke vetzuren die de hersenontwikkeling ondersteunen. *Zowel de JGZ-Richtlijn als de NVK-Richtlijn maken geen onderscheid tussen een wei-eiwit hydroysaat en een caseïne hydrolysaat. Matencio, E. et al. (2016) J Hum Nutr Food Sci 4(3): 1090.