Nauczyciel wobec trudnych zachowań uczniów by AKADEMIA SCIENTIA

E-CZYTELNIA OGÓLNOPOLSKA AKADEMIA KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO SCIENTIA

NAUCZYCIEL WOBEC TRUDNYCH ZACHOWAŃ UCZNIÓW autor: Aleksandra Rękoś-Radomska Kiedy mówimy o zacho-

okres minimum kilku miesięcy)

Próbując zrozumieć problemowe

waniach trudnych wśród uczniów,

i tworzą określony wzorzec cha-

zachowania dzieci i młodzieży

mamy na myśli wiele sytuacji,

rakteryzujący się wrogą, buntow-

należy wziąć pod uwagę czynniki

które stanowią problem zarówno

niczą, niszczycielską i prowoka-

ryzyka, które mogą mieć wpływ na

dla nauczyciela, jak i dla samego

cyjną postawą, możemy mówić

ich kształtowanie. Mogą to być

ucznia. Możemy wyróżnić zacho-

o zespole

opozycyjno-buntowni-

czynniki związane z dzieckiem tj.

wania drażniące, czyli takie, które

czym. Tu charakterystyczne jest

temperament, trudności w uczeniu

pojawiają się na określonym etapie

aktywne

się

się, przewlekła choroba dziecka,

rozwojowym dziecka, są często

dorosłym, częste wybuchy złości,

słabo rozwinięte kompetencje spo-

typowe dla danego wieku i mogą

obwinianie innych za swoje błędy,

łeczne czy inne trudności rozwo-

budzić duże zdenerwowanie doro-

opór wobec autorytetu oraz bunt,

jowe. Kolejną grupa są czynniki

słych. Są też sytuacje, które poja-

który ma na celu sprowokowanie

związane ze środowiskiem szkol-

wiają się sporadycznie, natomiast

drugiej osoby. W tej sytuacji ob-

nym i rówieśniczym. Możemy tu

wywołują duży niepokój rodziców

serwujemy konkretne zaburzenie,

wymienić: trudności z adaptacją

i nauczycieli. Szczególną uwagę

które w znaczący sposób wpływa

w środowisku szkolnym, proble-

należy jednak zwrócić na te za-

na funkcjonowanie dziecka i jego

chowania, które są nieadekwatne

otoczenia. Taką grupą zachowań

z rówieśnikami, niezorganizowany

do wieku i poziomu rozwoju

są również zaburzenia zachowa-

czas po szkole itp. Ostatnią bardzo

dziecka, a jednocześnie stanowią

nia, które cechują: agresja wobec

ważną grupą są czynniki związane

problem zarówno dla dorosłych,

ludzi i zwierząt, niszczenie wła-

z sytuacją rodzinną. Tu znaczenie

jak i dla dzieci. Takie sytuacje na-

sności, podstępność i kradzieże

mogą mieć konflikty pomiędzy

leży

oraz

norm.

rodzicami, brak wsparcia ze strony

nie

W przypadku takich problemów

rodziców, brak właściwej reakcji

w odpowiedni sposób, tak, aby

zwykle potrzebna jest fachowa

na przeżycia i zachowania dziecka,

uniknąć

problemów.

pomoc specjalistów i współpraca

nieokazywanie uczuć, zbyt surowe

Kiedy konkretne zachowania nie-

z instytucjami wspierającymi szko-

lub zbyt pobłażliwe metody wy-

pożądane powtarzają się (przez

łę.

obserwować,

wszystkim,

reagować

dalszych

przede na

przeciwstawianie

poważne

łamanie

nawiązaniem

kontaktów

Ogólnopolska Akademia Kształcenia Ustawicznego SCIENTIA chowawcze czy trudna sytuacja

niowie, stosując lub nie stosując się

ku z tym oczekujemy („Kiedy ty…,

socjalna rodziny.

do przedstawionych reguł.

czuję… Oczekuję…”). Taki komu-

Często w kontekście zachowań

Szczególnie trudne jest radzenie

nikat zawiera duże prawdopodo-

trudnych mówi się o charaktery-

sobie ze złością ucznia. Chcąc ją

bieństwo wzbudzenia w rozmów-

stycznej grupie objawów, takich

zrozumieć,

cy chęci zmiany i nie jest krytyczną

jak:

przyjrzeć

problemy

utrzymaniem

warto

dziecka,

oceną, która mogłaby wzbudzać

uwagi, nadruchliwość i impul-

przeanalizować, jakie funkcje ona

chęć obrony. W sytuacji niepożą-

sywność (niewspółmierne do wie-

pełni oraz jakie wzorce i postawy

danego zachowania informujemy

ku i poziomu rozwoju dziecka),

panują w rodzinie ucznia. Często

ucznia, jakie uczucia wywołuje

które składają się na zespół nad-

złość jest sygnałem, że dzieje się

w nas jego zachowanie. Jeśli in-

pobudliwości psychoruchowej. Są

coś złego, pozwala ona wyrazić

formacja ta nie pomaga, mówimy

to zachowania, przy których waż-

przykre uczucia, zaznaczyć swoją

o tym co zrobimy, jeśli jego za-

ną formą pracy jest stosowanie

obecność i przetrwać w sytuacji,

chowanie

konkretnych technik behawioral-

z którą

poradzić.

następnie, kiedy jest taka potrzeba,

nych. Techniki te często skutecznie

Warto zastanowić się, jakie jest

wyciągamy konsekwencje. Obok

poprawiają

dziecka

znaczenie złości w danej sytuacji

stosowania

w danym momencie, tj. „tu i te-

i czy potrafimy na nią odpowied-

pomagają w wygaszaniu negatyw-

raz”. Po przypomnieniu zasad

nio reagować. Każde dziecko ma

nych zachowań, należy pamiętać

dzieci z zespołem nadpobudliwo-

prawo odczuwać złość, bo jest ona

o stosowaniu nagród i pochwał,

ści psychoruchowej zwykle wraca-

obecna w naszym życiu tak samo

które z kolei wzmacniają zacho-

ją do wykonania zadania, z kolei

jak i radość, strach, smutek czy

wania

w przypadku celowych zachowań

wstyd. Rolą dorosłego jest pokaza-

bardzo ważnym elementem pracy

niepożądanych

nie uczniowi sposobów radzenia

z dziećmi z zachowaniami pro-

odmówi zastosowania się do zasa-

sobie

blemowymi.

dy (polecenia).

i pomoc w uświadomieniu dziec-

stosowanie może przynieść duże

Bardzo ważne, szczególnie w śro-

ku, jakie są konsekwencje ich wy-

efekty, gdyż dzieci bardzo potrze-

dowisku szkolnym, jest stosowanie

rażania w określony sposób.

bują

systemu przywilejów, zasad, na-

W komunikacji z uczniami bardzo

zwrotnych na swój temat.

gród i konsekwencji. Najlepiej, aby

ważne jest stosowanie komunikatu

Podsumowując powyższe rozwa-

taki system ustalony był wspólnie

„ja” zamiast komunikatu „ty”.

żania należy pamiętać, iż wielu

z uczniami poprzez spisanie kon-

Komunikat „ty” zawiera negatyw-

uczniów potrzebuje konkretnych

traktu, pod którym podpisują się

ną ocenę drugiej osoby ( np.: „Kie-

interwencji ze strony osób doro-

wychowankowie. Taki porządek

nieporządny…”)

słych, które to mogą korygować

informuje dzieci o tym, czego się

i dlatego wzbudza chęć obrony.

szereg trudnych zachowań i po-

od nich oczekuje oraz jakie mają

W komunikacie „ja” wyrażamy,

móc uniknąć późniejszych proble-

prawa i przywileje. Zapowiada

jaki wpływ na nas i nasze uczucia

mów. Jeżeli zachowania niepożą-

również, jakich nagród czy konse-

wywiera

dane

kwencji mogą spodziewać się ucz-

drugiej osoby oraz czego w związ-

zachowanie

dziecko

częściej

się

całościowo

trudno

sytuacji

sobie

przykrymi

jesteś taki

konkretne

emocjami

zachowanie

nie

ulegnie

zmianie,

konsekwencji,

pożądane.

Pochwały

Systematyczne

pozytywnych

powtarzają

które

się,

są

ich

informacji

tworząc

utrwalony wzorzec negatywnych

Ogólnopolska Akademia Kształcenia Ustawicznego SCIENTIA zachowań, należy podjąć obserwację w kierunku konkretnych zaburzeń, których terapią powinni zająć się przygotowani do tego specjaliści. W takich sytuacjach bardzo ważna

jest

współpraca

szkoły

z innymi instytucjami, takimi jak: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna czy Poradnia Zdrowia Psychicznego. ogromne

każdej

znaczenie

współpraca z rodzicami.

sytuacji dobra