Sięganie po substancje psychoaktywne przez młodzież by AKADEMIA SCIENTIA

E-CZYTELNIA OGÓLNOPOLSKA AKADEMIA KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO SCIENTIA

SIĘGANIE PO SUBSTANCJE PSYCHOAKTYWNE PRZEZ MŁODZIEŻ autor: Aleksandra Rękoś-Radomska Okres dorastania jest cza-

zdolność wypracowywania sobie

pean School Survey Project on

sem wielu ważnych przemian,

różnych

przystosowania.

Alcohol and Drugs (ESPAD) naj-

zarówno w sferze psychicznej ,

Istnieje wiele sposobów realizacji

bardziej rozpowszechnioną sub-

jak i fizycznej młodego człowie-

zadań i celów charakterystycz-

stancja

ka. To czas pojawiania się wielu

nych dla tego okresu, czasem

młodzieży szkolnej jest alkohol.

konfliktów wewnętrznych, które

mogą mieć one charakter nieprzy-

Jak wskazuję wyniki (ESPAD,

form

psychoaktywną

wśród

budzą napięcie i pro-

2011) 87% gimnazjali-

wadzą do poszukiwa-

stów z klas trzecich

nia różnych sposobów

miało za sobą próby

radzenia sobie.

picia,

flikty

mogą

Konbyć

50%

natomiast miało

ok. sobą

związanie z wyborem

epizod upicia się. Po-

życiowych

śród substancji niele-

wartości,

niezaspokojeniem

po-

galnych

trzeb i próbami okre-

najbardziej

rozpowszechnione

ślania obrazu samego

wśród

siebie.

marihuana i haszysz,

Dlatego

też,

charakterystyczne

próbowywanie się w nowych rolach, doświadczanie i eksperyrozpoznawanie

swoich możliwości i ograniczeń oraz wyznaczanie sobie nowych zadań.

Aby realizować wyzna-

czone cele potrzebne są konkretne umiejętności

są

20 % badanych używa-

w tym okresie jest wy-

mentowanie,

młodzieży

życiowe,

tym

stosowawczy. Wtedy mogą pojawiać się różne formy zachowań ryzykownych, jak, na przykład, sięganie i eksperymentowanie ze środkami psychoaktywnymi.

Według ostatnich badań przeprowadzonych przez „Euro-

ło marihuany w czasie 12 miesięcy przed badaniem, 24 % kiedykolwiek w życiu. Badania pokazują również, iż w małym stopniu zmniejszą się częstość picia oraz ilość jednorazowo wypijanego alkoholu przez młodych ludzi. Wyniki z badań międzynarodowych

HBSC

(Health

Be-

Ogólnopolska Akademia Kształcenia Ustawicznego SCIENTIA haviour In School-aged Children),

Jakie są powody sięgania po

obejmujące nieco młodszą grupę

substancje psychoaktywne, w tym

potrzeb

w stosunku do badań

w szczególności po alkohol, przez

potrzeby

wskazują, iż w ciągu ostatniego

młodzież?

motywów

przynależności). Może też wiązać

miesiąca przed badaniem do się-

skłaniających do picia alkoholu

się z próbami realizacji zadań

gania po alkohol przyznało się

Grudziak -Sobczyk (1992) wy-

rozwojowych

11% 11- latków, 27% 13- latków

mienia: zmniejszenie zahamowań,

nych dla tego okresu życia. Mówi

i 51% 15-latków, natomiast do

nawiązanie znajomości i zwięk-

się natomiast, że zachowania te są

upicia 11% 13-latków i 18% 15-

szenie śmiałości w kontaktach z

pewnymi nieprawidłowymi spo-

latków.

innymi, chęć odprężenia, zaba-

sobami przystosowania się.

wienia

Jak

ESPAD,

Kazdin (1996; za: Szy-

się,

Pośród

ciekawość,

próbę

próbą

zaspokojenia

ważnych

psychologicznych uznania,

więc

(np.

akceptacji,

charakterystycz-

chronić

pomagać

mańska, 2012) podaje, że używa-

ucieczki od problemów i uczucia

w prawidłowym adaptowaniu się

nie alkoholu, a także palenie,

„życiowej pustki”, obniżenie lęku,

do nowych sytuacji i zadań? Na-

sięganie po inne środki psychoak-

leży mieć na uwadze konkretne

tywne, wczesna inicjacja seksual-

czynniki chroniące dzieci i mło-

na oraz zachowania agresywne

dzież. Mowa tu, przede wszyst-

i przestępcze należą do najpo-

kim, o czynnikach związanych

ważniejszych

z rodziną

zachowań

ryzy-

(silne,

dobre

więzi

kownych wśród młodzieży. Szy-

z rodzicami), czynnikach indywi-

mańska (2012), autorka licznych

dualnych,

publikacji dotyczących profilak-

nych z rówieśnikami (przynależ-

tyki

ryzykownych

nością do pozytywnej grupy) i ze

dzieci i młodzieży, określa za-

środowiskiem szkolnym. Można

chowania ryzykowne jako takie,

powiedzieć, że ogromna jest rola

które mogą wiązać się z ryzykiem

rodziców

zachowań

negatywnych konsekwencji dla zdrowia fizycznego, psychicznego, jak i dla otoczenia, w którym funkcjonuje

jednostka.

Liczne

badania wskazują na to, że często zachowania ryzykowne współwystępują ze sobą, na przykład sięganie po środki psychoaktywne może współwystępować czy pociągać za sobą większą agresywność

czy

podejmowanie

wczesnej aktywności seksualnej.

zwrócenie na siebie uwagi,

do-

stosowywanie się do grupy i trudności z odmawianiem. Wyróżnia się także konkretny podział na motywy: egzystencjalne, konformizmu, ucieczkowe, poszukiwania, hedonistyczne, prestiżowe i snobistyczne (za: Szymańska, 2012). Badacze podkreślają, że podejmowanie zachowań problemowych przez młodzież (w tym sięganie po substancje psychoaktywne) jest często pewną

czynnikach

wzmacnianiu

związa-

nauczycieli

zarówno

we-

wnętrznych, jak i zewnętrznych zasobów ucznia. W przypadku tych pierwszych, ważna jest pomoc w rozwijaniu poczucia własnej wartości i samoakceptacji, nauka rozpoznawania uczuć oraz poszanowania i innych,

praw także

własnych umiejętność

komunikacji i asertywnych zachowań. Czynniki te można rozwijać w ramach specjalnych programów profilaktycznych obec-

Ogólnopolska Akademia Kształcenia Ustawicznego SCIENTIA nych w szkołach, ale przede

sywność, wycofanie się z kontak-

wszystkim

tów z rówieśnikami, jak i gwał-

wsparcia,

przez czasu

zapewnienie rozmowę

towne zmiany ocen uzyskiwa-

i dobrych relacji z osobami doro-

nych w szkole oraz opuszczanie

słymi, którzy są dla młodych

zajęć. Wszystkie te czynniki mogą

psychologia rozwojowa. Gdańsk: Gdań-

ludzi

oznaczać, że w życiu młodej oso-

skie Wydawnictwo Psychologiczne.

zachowań. Bardzo ważna jest

* Grudziak –Sobczyk, E. (1992). Alkohol

współpraca pomiędzy nauczycie-

i pomoc

lami a rodzicami. Powinni oni być

okazać

bardzo

szczególnie

Czasem trudności są tak poważ-

obserwują

ne, (np. w przypadku rozwinięcia

Rozwoju Edukacji.

inne niż dotychczas zachowanie

się uzależnienia od środków psy-

* www.parpa.pl (tu dostępne wyniki

dziecka. Uwagę powinny zwró-

choaktywnych), że nie wystarczy

badań ESPAD i HBSC)

cić:

wyłącznie

modelami

bibliografia

pozytywnych

uważni,

w sytuacjach,

kiedy

przygnębienie,

smutek,

dzieję

się

osoby się

coś

trudnego

dorosłej

bardzo

wsparcie

może

potrzebna.

rodziców

wzmożone napięcie emocjonalne,

i nauczycieli. Potrzebna jest wte-

trudności

dy konkretna pomoc specjalistów.

z koncentracją,

agre-

* Brzezińska, A. (red.).(2005). Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna

a polska młodzież. Warszawa: MZIOS Szymańska , J. (2012.) Programy profilaktyczne.

Podstawy

profesjonalnej

psychoprofilaktyki. Warszawa: Ośrodek