1
T.C. TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI
TÜRKİYE TARIM HAVZALARI ÜRETİM VE DESTEKLEME MODELİ
30 Havza ANKARA – HAZİRAN 2009 2
Sunum Planı 1. Tarım havzalarının belirlenmesi
2. Mevcut durum değerlendirmesi 3. Amaç ve gerekçe 4. Sistemin tanıtılması
Veri tabanı Havza modeli Talep tahmin modeli Karar destek sistemi
5. Sistemin kazanımları
3
Türkiye Tarım Havzaları Üretim ve Destekleme Modeli Tarım Havzaları
Ekolojik olarak benzer olan Ülke’nin idari yapılanmasına uygun Yönetilebilir büyüklükte Tarım ürünlerinin ekolojik ve ekonomik olarak en uygun yetiştirilebildiği bölgeleri ifade eder
Bu çalışma
Kurumsal hafızanın oluşturulduğu Bilgisayar teknolojilerinin kullanıldığı Dinamik ve geliştirilebilir bir model uygulamasıdır 4
Mevcut Durum
Bugüne kadar üretim ve kalkınma planları; sadece coğrafi bölgeler ve idari sınırlar esas alınarak yapılmıştır Tarım sektöründe ülkemizin arz ve talep dengesi istenilen düzeyde sağlanamamıştır Üretim açığı veya arz fazlası ekonomiye yük olmuştur Tarımla ilgili çok veri üretilmiş, ancak bu veriler bir arada kullanılmadığından yapılan planlamalar eksik kalmıştır 5
Neden Böyle Bir Çalışmaya İhtiyaç Duyuldu Gerekçe Kalkınma Planları, Tarım Kanunu, Hükümet Eylem Planı Amaç Tarım havzalarını belirlemek Sağlıklı tarım envanteri hazırlamak Üretim planlamasına imkan sağlamak Hangi ürünün nerede ne kadar üretilebileceğini belirlemek Çiftçinin gelirini artırmak Geleceğe ait talep projeksiyonları yapmak
./. 6
Neden Böyle Bir Çalışmaya İhtiyaç Duyuldu Amaç Destekleri rasyonel, yönlendirici ve etkin bir şekilde kullanmak Arz açığı olan ürünlerde üretim artışı sağlamak Doğal kaynakları korumak ve sürdürülebilir kullanımını sağlamak Havza bazlı planlama ve yönetimle ilgili sektör talebini karşılamak Muhtelif senaryolara göre üretimi planlamak sıcaklığın artması kuraklık
minimum maliyet aşırı yağış
üretim artışı 7
Neler Yap覺ld覺?
8
Sistemin Bileşenleri TALEP TAHMİNİ
HAVZA
PORTAL (SİSTEM TAŞIYICISI)
VERİ TABANI
KARAR DESTEK 9
Kullanılan Verilerin Hacmi VERİ TABANI Toplam 527.782.613 kayıt
İklim 21 milyon kayıt
Toprak 2.2 milyon kayıt
Topoğrafya 500 milyon nokta verisi
Diğer Veriler
265 İstasyondan 30 Yıllık Veri 11 Değişik Veri Grubu işlendi Eğim,Yön ve Yükseklik
Nüfus, Hayvancılık vb. bilgiler 10 bin kayıt 160 ülkeyle gerçekleştirilen Dış Ticaret verileri 4.572.000 Kayıt
Kullanılan Veriler Modelde Kullanılan Veriler ÇKS
Toprak
Topoğrafya
Arazi Sınıflandırması
İklim
• Yetiştirilen ürünler • Desteklenen ürünler • Destek miktarları • Desteklenen alanlar • Ürünlerin desteklere duyarlılığı
• Derinlik • Büyük Toprak Grupları • Erozyon • Su • Rüzgar • Drenaj • AKK
• Yükseklik • Eğim • Yön
• CORINE • Tüm CORINE Veri Tabanına Girildi • Arazi Önem Sınıfları (STATİP) • 81 İl için Arazi Önem Sınıfları Veri Tabanına Girildi • Mutlak Tarım Arazileri • Özel Ürün Arazileri • Dikili Tarım Arazileri • Marjinal Tarım Arazileri • Örtü Altı Tarımı veya Seralar • Diğer Araziler • Köy Sınırları
• • • • •
Yağış Sıcaklık Nem Buharlaşma Toprak Sıcaklığı • Rüzgar • Güneşlenme Süresi • Güneşlenme Şiddeti
11
Diğer Veri Kaynakları TOBB
FAO
TÜİK
Diğer
• Yerli Ürün Borsaları • TOBB’a bağlı ürün borsaları • Uluslararası Ürün Borsaları • Chicago • Kansas • Liverpool • Sanayi Veritabanı • Yurtdışı işbirliği teklifleri • Fuar bilgileri • Diğer Bilgiler (TÜRKAK, Organik Tarım, TSE, GLOBALGAP) • Sektör Meclisi çalışmaları sonuç değerlendirmeleri
(Türkiye ve Diğer Ülkeler)
Tarımsal Üretim ve Tüketim (1987-2008)
• • • • •
• Tarımsal Üretim; • Et,Süt,Yumurta • Hububat • Baklagil • Endüstri Bitkileri • Meyve ve Sebze • Su Ürünleri • Orman Ürünleri • Üretici Fiyatları • Bitkisel ürün tüketimi • Hayvansal ürün tüketimi
• Meyve - Sebze • Çay • Hayvansal • Diğer Tarla Üretim Verileri (1987-2008) • Baklagiller • Endüstriyel Bitkiler • Tahıllar • Yağlı Tohumlar • Yem Bitkileri • Yumru Bitkileri Fiyat Verileri (2002-2008) • Tarla Ürünleri • Sebze - Meyve • Hayvansal Ürünler Sosyo Ekonomik Veriler Nüfus, GSMH, GSYİH, İş Gücü
OECD DTÖ EuroStat Üniversiteler İlgili Bakanlıklar
12
YIL
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
2008
2007
2006
2005
2008
2007
2006
2005
2004
1994
1994
2004
750000
700000
650000
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
800000
1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
850000
1989
1988
1993
0
1993
50000
1992
100000
1992
150000
1991
200000
1990
250000
1991
300000
1990
1989
900000
1987 1988
950000
1987
YIL
1988
AYRILAN ALAN (DEKAR) YIL
1987
KURU ÇAY (TON)
ÇİFTÇİ SAYISI
Çay Üretim Verileri
220000
210000
200000
190000
180000
170000
13
50x50 metrelik gridler (alan) İklim, toprak, topoğrafya verileri 2.500m²’lik birim alana yayılarak bitki ekolojik istekleri ile ilişkilendirilmiştir
14
Sistemin Bileşenleri TALEP TAHMİNİ
HAVZA
PORTAL (SİSTEM TAŞIYICISI)
VERİ TABANI
KARAR DESTEK 15
Tarımsal Üretim Havzalarının Belirlenmesi • İklim • Toprak • Topoğrafya Kullanılan • Arazi Sınıfları Veriler Verilerin İşlenmesi
Tarımsal Havza Belirleme Modeli
Sonuç
16
Bütün İklim Değerleri Dikkate Alındığında Toplam 32 Farklı Küme
En Düşük Sıcaklık
En Yüksek Sıcaklık
Ekstrem Min. Sıcaklık
Yıllık Ortalama Sıcaklık
Toplam Yağış
17
Sadece Topoğrafya Dikkate Alındığında Toplam 1000’in Üzerinde Farklı Küme
Yükseklik
Eğim
Yön
18
Sadece Toprak Verileri Dikkate Alındığında Toplam 1000’in Üzerinde Farklı Küme
Derinlik
Erozyon
Arazi sınıfları
19
İklim – Topoğrafya – Toprak Verileri Dikkate Alındığında Toplam 190 Tarım Havzası
İklim
Topoğrafya
Toprak
20
Tarım Havzaları – Üretim Deseni – Bakanlık Politikaları Toplam Kaç Tarım Havzası
190 Tarım Havzası
30 Havza
Ürün Desenleri, yönetilebilirlik, benzer ekoloji .vb. x
21
Sistemin Bileşenleri TALEP TAHMİNİ
HAVZA
PORTAL (SİSTEM TAŞIYICISI)
VERİ TABANI
KARAR DESTEK 22
Talep Tahmini
Geçmişe yönelik (30 yıllık) veriler; Üretim
Tüketim
Dış ticaret
Fiyat
Nüfus
GSMH- GSYİH kullanılarak geleceğe yönelik politikalara esas olacak projeksiyonlar yapılmıştır. 23
Çeltik Üretim Miktarı (1991-2008) Yıllar 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Üretim (ton) 200.000 215.000 225.000 200.000 250.000 280.000 275.000 315.000 340.000 350.000 360.000 360.000 372.000 490.000 600.000 696.000 648.000 753.325
Yıllar
Tahmin (ton)
2009
828.624
2010
853.266
2011
859.995
2012
876.423
Buğday Üretim Miktarı (1991-2008) Yıllar 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Üretim (ton) 20.400.000 19.300.000 21.000.000 17.500.000 18.000.000 18.500.000 18.650.000 21.000.000 18.000.000 21.000.000 19.000.000 19.500.000 19.000.000 21.000.000 21.500.000 20.010.000 17.234.000 17.782.000
Yıllar
Tahmin (ton)
2009
20.500.000
2010
18.281.000
2011
19.155.000
2012
19.793.000
Sistemin Bileşenleri TALEP TAHMİNİ
HAVZA
PORTAL (SİSTEM TAŞIYICISI)
VERİ TABANI
KARAR DESTEK 26
Karar Destek Hangi havzada hangi ürünlerin ne kadar üretileceğine yönelik fiyatlar talep tahmini
destek bütçesi
dış ticaret
havzaların üretim potansiyeli
gibi veriler kullanılarak Toplam refahı maksimize edecek sürdürülebilir üretim dağılımı yapılacaktır
Model Öncesi ve Sonrası Üretim Nohut Planlama Öncesi (2007)
Havza Sayısı
Ekilen Alan (Ha)
Üretim (ton)
29
503.674
505.366
Ekim yapılmamış havzalar
Planlama Sonrası
Havza sayısı
Ekilen Alan (Ha)
Üretim (Ton)
24
408.777
544.847
Desteklenmesi planlanmayan havzalar Desteklenmesi planlanmayan alanlar
28
Model Öncesi ve Sonrası Üretim Çeltik Planlama Öncesi (2007)
Havza Sayısı
Ekilen Alan (Ha)
Üretim (ton)
28
79.676
648.000
Ekim yapılmamış havzalar
Planlama Sonrası
Havza Sayısı
Ekilen Alan (Ha)
Üretim (Ton)
16
116.546
837.568
Desteklenmesi planlanmayan havzalar
29
Üretim ve Destek Planlaması 9
13 17 11
11
13
6 13 15
15
10
2
8
14
14
14
15 11
11
13
14
13
11
27
13 9
10
12
9
13
11
6
8
13 11
14
30
11 12
29
13
13 21
20
10 14
26
13 25
10
15
14
23
10 7
5
28
15
16
11 7
12 11
4
13 18
14 14
15
8
19 13
12 14
6
12
12
3
1
14
11
13
12 13
9
13
22
12 14 24
Desteklenen Ürün Sayısı Desteklenmesi Planlanan Ürün Sayısı (KDS) Havza Bilgileri
Genel Bakış Ürünlere Göre Bakış Desteklerin Ürünlere Göre Karşılaştırılması
30
Modelin Uygulanması Ülkemize Ne Kazandıracak?
Etkin üretim planlaması yapılabilecektir Biyolojik çeşitlilik, toprak ve su kaynaklarının korunması sağlanabilecektir
Verimlilik artacaktır
Üreticinin karı artacaktır
Arz talep dengesi sağlanacaktır
Alımlardan doğan kamu finansman yükü azalacaktır
Üretim planlaması ile uluslararası rekabet gücü artacaktır
Türkiye’nin AB’ye uyum sürecinde olası gelişmelerin önemli tarım ürünleri üzerine etkilerinin analizi yapılabilecektir 31
Desteklenen 16 Üründe Üretim Değer Değişimi PLANLAMA ÖNCESİ (2007)
Ürün
Üretim Alanı Üretim (ha) Miktarı (Ton)
PLANLAMA İLE
Üretim Değeri (*) (000.-TL)
Üretim Alanı Üretim (Ha) Miktarı (Ton)
Üretim Değeri (000.-TL)
ÜRETİM DEĞERİ FARKI (000.-TL)
Arpa
3,428,016
7,306,800
3,361,128
3,169,027
9,266,357
4,262,524
901,396
Aspir
1,694
2,280
1,368
36,937
50,000
30,000
28,632
554,677
854,407
726,246
1,191,188
2,230,578
1,895,991
1,169,745
8,097,700 17,234,000
8,789,340
7,272,027 18,328,200
9,347,382
558,042
Ayçiçegi Bugday
132,777
240,540
115,459
193,099
438,995
210,718
95,258
Çay
76,580
1,145,321
893,350
76,580
1,052,321
820,810
-72,540
Çeltik
93,390
648,000
732,240
116,546
837,568
946,452
214,212
Kanola
10,683
28,727
21,545
66,444
151,186
113,390
91,844
K. Fasulye
109,249
154,243
428,796
95,712
236,967
658,768
229,973
Mercimek
357,234
508,378
843,907
299,490
469,280
779,005
-64,903
Mısır
517,500
3,535,000
1,944,250
715,114
4,855,622
2,670,592
726,342
Nohut
503,674
505,366
651,922
408,772
544,847
702,853
50,930
Pamuk
530,252
2,275,000
2,866,500
502,625
2,298,097
2,895,602
29,102
Soya
8,674
30,666
19,320
189,976
647,241
407,762
388,442
Yulaf
94,477
189,099
94,550
124,195
184,360
92,180
-2,370
561,673
620,469
1,923,454
620,524
930,786
2,885,437
961,983 5,306,090
Çavdar
Zeytin (Y) TOPLAM
15,078,256 35,278,296 23,413,375
15,078,256 42,422,405 28,719,465
(*) Üretim Değeri hesaplamasında Ticaret Borsaları 2008 yılı fiyatları kullanılmıştır.
32
“Ekolojik denge ve gıda güvenliği için şimdi tarım zamanı” Mehmet Mehdi EKER Tarım ve Köyişleri Bakanı
33