ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΟΛΥΜΕΣΩΝ MULTIMEDIA

xı·Ó·ÛÈÔÛ }. Ô˘ÙÛÔÓÈÎÔÏ·Û

¨ ᥧ¥° ¶¥§Àª ™ø¡

Multimedia

Ëáìßá 1994

1. ™z°ø° ™ z ¶ §Àª ™z Ç ðáñÜëëçëç áíÜðôõîç ôùí ìÝóùí åíçìÝñùóçò êáé ôùí Çëåêôñïíéêþí Õðïëïãéóôþí (Ç/Õ) ôåßíåé íá äçìéïõñãÞóåé Ýíá íÝï, ïëïêëçñùìÝíï çëåêôñïíéêü ìÝóï, ôï õðåñìÝóï Þ ðïëõìÝóï (hypermedia Þ multimedia). Áíáëýïíôáò ôç ëÝîç ðïëõìÝóï, ìðïñïýìå íá ðïýìå üôé åßíáé ïôéäÞðïôå ÷ñçóéìïðïéåß ðåñéóóüôåñá ôïõ åíüò åðéêïéíùíéáêÜ ìÝóá. Ïôáí üìùò áíáöåñüìáóôå ãéá ðïëõìÝóá óå Ç/Õ, ï ðáñáðÜíù ïñéóìüò óõìðëçñþíåôáé ìå ôï óôïé÷åßï ôçò Üìåóçò äéáëïãéêüôçôáò Þ áëëçëåðßäñáóçò (interactivity) ôïõ ÷ñÞóôç ìå ôï õðïëïãéóôéêü óýóôçìá, Ýôóé ìéëÜìå ãéá äéáëïãéêÜ ðïëõìÝóá Þ õðåñìÝóá (interactive multimedia, hypermedia). Ùò äéáëïãéêÜ õðïëïãéóôéêÜ óõóôÞìáôá, èåùñïýíôáé åêåßíá ôá õðïëïãéóôéêÜ óõóôÞìáôá, óôá ïðïßá ï ôåëéêüò ÷ñÞóôçò, ìðïñåß íá åëÝã÷åé ôçí áíÜêôçóç, ôçí åðåîåñãáóßá êáé ôçí åìöÜíéóç ôçò ðëçñïöïñßáò. ÁõôÜ ôá õðïëïãéóôéêÜ óõóôÞìáôá áðáéôïýí ìéá åîåéäéêåõìÝíç ó÷åäßáóç êáé êáôáóêåõÞ üóïí áöïñÜ ôçí åðéêïéíùíßá ìå ôï ÷ñÞóôç (user interface), ìå óêïðü íá äéåõêïëýíïõí ôç ñïÞ ðëçñïöïñßáò ìåôáîý õðïëïãéóôéêïý óõóôÞìáôïò êáé ÷ñÞóôç. Ôá âáóéêÜ óôïé÷åßá ôçò ðëçñïöïñßáò ðïõ ìðïñåß íá áíáæçôÞóåé êáé íá ðÜñåé áðü Ýíá õðïëïãéóôéêü óýóôçìá ï ÷ñÞóôçò åßíáé: ôï êåßìåíï, ôá ãñáöéêÜ, ôï êéíïýìåíï ó÷Ýäéï, ç öùôïãñáößá, ï Þ÷ïò êáé ôï video. Ï ôñüðïò äéá÷åßñéóçò áõôþí ôùí ðëçñïöïñéþí, óôá äéáëïãéêÜ ðïëõìÝóá åßíáé ï åîÞò: Ïé ðñïáíáöåñèåßóåò ðëçñïöïñßåò åßíáé áðïèçêåõìÝíåò óå Ýíá äßêôõï áðü êüìâïõò (nodes), ïé äå êüìâïé åðéêïéíùíïýí ìåôáîý ôïõò ìå óõíäÝóìïõò (links). Óôçí ïõóßá êÜèå êüìâïò, åßíáé Ýíá óýíïëï äåäïìÝíùí, ïñãáíùìÝíá ãýñù áðü ôï ßäéï èÝìá. Ï ÷ñÞóôçò ìðïñåß íá ëáìâÜíåé ôéò ðëçñïöïñßåò ðïõ åðéèõìåß åðéóêåðôüìåíïò ôïõò êüìâïõò üðïõ áõôÝò åßíáé áðïèçêåõìÝíåò "ôáîéäåýïíôáò" ìÝóá áðü äéáöïñåôéêïýò äñüìïõò ðñüóâáóçò, äñüìïõò ìç ðñïêáèïñéóìÝíïõò, ðïõ ìðïñåß íá ôïõò êáèïñßæåé ï ÷ñÞóôçò äéáöïñåôéêÜ êÜèå öïñÜ, óýìöùíá ìå ôéò äéáèÝóåéò ôïõ êáé ôéò åðéèõìßåò ôïõ (Ó÷Þìá 1.1). Å÷ïõìå Ýôóé Ýíá ìç ãñáììéêü, ìç óåéñéáêü, ôñüðï ðñüóâáóçò ôùí äåäïìÝíùí, áíôßèåôá ìå ü,ôé óõìâáßíåé êáôÜ ôçí áíÜãíùóç åíüò âéâëßïõ, üðïõ ï ôñüðïò ðñüóâáóçò ôùí ðëçñïöïñéþí åßíáé êáôÜ ìåãÜëï ìÝñïò, óåéñéáêüò (äéáâÜæïõìå ôç ìßá óåëßäá êáôüðéí ôçò Üëëçò, ìå ìßá ïñéóìÝíç óåéñÜ). Ï ôñüðïò áõôüò ðñüóâáóçò ó÷åôßæåôáé Üìåóá ìå ôçí Ýííïéá ôçò äéáëïãéêüôçôáò. Óýìöùíá ìå ôá ðáñáðÜíù, ç ðåñßðôùóç åíüò åããñÜöïõ ãñáììÝíïõ áðü Ýíáí åðåîåñãáóôÞ êåéìÝíïõ, óôï ïðïßï ìðïñïýìå íá Ý÷ïõìå åíóùìáôþóåé ãñáöéêÜ (äýï åðéêïéíùíéáêÜ ìÝóá) äå ìðïñåß íá ÷áñáêôçñéóôåß ðïëõìÝóï, äéüôé ëåßðåé ôï óôïé÷åßï ôïõ äéáëüãïõ ìå ôï ÷ñÞóôç. ÐïëõìÝóï åðßóçò äå ìðïñïýìå íá ÷áñáêôçñßóïõìå ïýôå ìßá ôáéíßá video ðïõ ðáßæåôáé óôçí ôçëåüñáóç, ãéáôß åðßóçò ëåßðåé ï äéÜëïãïò ìå ôï ÷ñÞóôç (ç ÷ñÞóç ôùí ðëÞêôñùí stop, play êáé pause äå ìðïñåß íá ëçöèåß óáí äéÜëïãïò).

2

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

Ðéèáíþò üóïõò ïñéóìïýò êáé íá äþóïõìå ãéá ôï ôé åßíáé ôá ðïëõìÝóá, äå ìðïñïýìå íá êáôáëÜâïõìå ôç óðïõäáéüôçôÜ ôïõò áí äå äïýìå Ýíá ðáñÜäåéãìá ìéáò ôÝôïéáò åöáñìïãÞò. ÓÞìåñá ôá ðïëõìÝóá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óõíÞèùò, ãéá ðáñïõóéÜóåéò, ãéá åíçìÝñùóç, ãéá åðáããåëìáôéêÞ êáé ó÷ïëéêÞ åêðáßäåõóç, ãéá åðéäåßîåéò åìðïñéêþí ðñïúüíôùí êáé ðñïþèçóç ðùëÞóåùí, ãéá ôç äçìéïõñãßá ðáé÷íéäéþí (computer games), áëëÜ êáé ãéá ü,ôé öáíôáóôåß ôï ìõáëü ìáò. Èá ìðïñïýóáìå êÜëëéóôá ôéò öåôéíÝò êáëïêáéñéíÝò ìáò äéáêïðÝò íá ôéò öõëÜîïõìå óå ìßá åöáñìïãÞ ðïëõìÝóùí, êé Ýôóé èá åß÷áìå ôáõôü÷ñïíá: ôï ÷Üñôç ìå ôç äéáäñïìÞ ðïõ áêïëïõèÞóáìå, åðÜíù óôïí ïðïßï èá óçìåéþíáìå ôéò ôïðïèåóßåò ðïõ áêïëïõèÞóáìå. Óôç óõíÝ÷åéá åðéëÝãïíôáò ìßá ôïðïèåóßá, èá ìðïñïýóáìå íá äïýìå ôéò äéÜöïñåò öùôïãñáößåò ðïõ ðÞñáìå åêåß êáé ôáõôü÷ñïíá íá áêïýìå ôï áãáðçìÝíï ìáò ìïõóéêü êïììÜôé. ÔÝëïò êÜíïíôáò "êëéê" ìå ôï ðïíôßêé ðÜíù óôç öùôïãñáößá åíüò áñ÷áéïëïãéêïý ÷þñïõ, èá âëÝðáìå Ýíá video clip ðïõ ðÞñáìå áð'áõôüí. ÁíÜãíùóç Á

ÁíÜãíùóç  Êåßìåíï  Åéêüíá Á

Êåßìåíï Á Ç÷ïò Á

Video B

Ç÷ïò B Video A

Êåßìåíï Ã

Ç÷ïò Â

Ó÷Þìá 1.1: Ó÷çìáôéêÞ áíáðáñÜóôáóç äéáöïñåôéêþí ðñïóâÜóåùí óå óýíïëá ðëçñïöïñéþí

Óôç óõíÝ÷åéá èá äïýìå ëßãá óôïé÷åßá ãéá ôá âáóéêÜ åðéêïéíùíéáêÜ ìÝóá ðïõ åßíáé óÞìåñá äéáèÝóéìá óå Ýíáí Ç/Õ:

1.1 Êåßìåíï & Õðåñêåßìåíï Ôï ôé åßíáé êåßìåíï, ôï îÝñïõìå üëïé. ÐñÝðåé üìùò íá ôïíßóïõìå ôéò äõíáôüôçôåò ðïõ ìáò ðñïóöÝñïõí ôá ðïëõìÝóá íá ìïñöïðïéÞóïõìå ôï êåßìåíï åðéëÝãïíôáò ôï ÷ñþìá, ôï ìÝãåèïò, ôç ìïñöÞ êáé ôç èÝóç ôùí ãñáììÜôùí, áíáìéãíýïíôáò ôï êåßìåíï ìå ôá õðüëïéðá óôïé÷åßá. Ôï êåßìåíï åßíáé óõ÷íÜ ï ðéï êáôÜëëçëïò êáé âïëéêüò ôñüðïò ãéá íá ìåôáäþóïõìå ìåãÜëï üãêï ðëçñïöïñßáò. Ôï êåßìåíï óôïí õðïëïãéóôÞ, ìðïñåß íá öáßíåôáé âáñåôü, ÷ùñßò ôçí áßãëç ôùí Üëëùí ìÝóùí. Åßíáé üìùò óçìáíôéêü ôï üôé ï Ç/Õ ìðïñåß íá äþóåé ìéá íÝá äéÜóôáóç óôï êåßìåíï. Ôç äõíáôüôçôá äçëáäÞ, íá

Multimedia

3

óõíäÝåôáé ìßá ëÝîç, ìå Ýíá Üëëï êåßìåíï. Ç äõíáôüôçôá áõôÞ ëÝãåôáé õðåñêåßìåíï (hypertext). Ï üñïò õðåñêåßìåíï äçìéïõñãÞèçêå áðü ôïí Theodor Holme Nelson ôï 1965, ãéá íá ðåñéãñÜøåé áñ÷åßá êåéìÝíïõ, ïñãáíùìÝíá ìç ãñáììéêÜ, ìç óåéñéáêÜ. Ï ôñüðïò ïñãÜíùóçò ôïõ õðåñêåéìÝíïõ, åßíáé áõôüò ðïõ áíáöÝñáìå ðáñáðÜíù ìå ôïõò êüìâïõò êáé ôïõò óõíäÝóìïõò, ìüíï ðïõ óôçí ðåñßðôùóç ôïõ õðåñêåéìÝíïõ áõôïß ïé êüìâïé ðåñéÝ÷ïõí ìüíï êåßìåíï. Ç õëïðïßçóç ôïõ õðåñêåéìÝíïõ ìðïñåß íá ãßíåé ìå ôç âïÞèåéá åéäéêþí ðñïãñáììÜôùí äçìéïõñãßáò åöáñìïãþí ðïëõìÝóùí, ôá ïðïßá ëÝãïíôáé óõããñáöéêÜ åñãáëåßá (authoring tools). Ìå ôçí ôå÷íéêÞ ôïõ õðåñêåéìÝíïõ, ìðïñïýí íá ãßíïõí óýíèåôåò áíáæçôÞóåéò, âÜóåé ëÝîåùí-êëåéäéþí, ðïõ âñßóêïíôáé ìÝóá óôï ßäéï ôï êåßìåíï. Êëáóéêü ðáñÜäåéãìá åßíáé ïé ïèüíåò âïÞèåéáò óôï ðåñéâÜëëïí ôùí Windows.

1.2 ÃñáöéêÜ Áí êïéôÜîïõìå áðü êïíôÜ ìßá ïèüíç, èá äïýìå üôé áðïôåëåßôáé áðü ðÜñá ðïëëÜ ìéêñïóêïðéêÜ áíåîÜñôçôá "êïõôÜêéá". Ôï êáèÝíá áð'áõôÜ ïíïìÜæåôáé pixel (picture element). Ç éäÝá ãéá ôï ó÷çìáôéóìü ãñáöéêþí, åßíáé íá áëëÜîïõìå ôï ÷ñþìá ôùí pixels. Åôóé äçìéïõñãÞèçêáí ôá ðñþôá ðñïãñÜììáôá ãñáöéêþí, ãýñù óôï 1950 ãéá ìåãÜëïõò õðïëïãéóôÝò (mainframe), êáé ðåñßðïõ óôá 1980 Ýêáíáí ôçí åìöÜíéóÞ ôïõò óôï ÷þñï ôùí ìéêñïûðïëïãéóôþí. Ôá ðñïãñÜììáôá ãñáöéêþí äéáêñßíïíôáé óå äýï êáôçãïñßåò:

Ôá ðñïãñÜììáôá æùãñáöéêÞò Þ ÷áñôïãñáöéêÜ Þ Bitmap.

Ôá ó÷åäéáóôéêÜ ðñïãñÜììáôá Þ äéáíõóìáôéêÜ Þ Object-oriented.

Ìå ôá bitmap ðñïãñÜììáôá, äçìéïõñãåßôáé Ýíá ãñáöéêü óå ìßá óåëßäá ðïõ åî áñ÷Þò Ý÷ïõí ðñïêáèïñéóôåß ïé äéáóôÜóåéò ôçò (ð.÷. 640x480 pixels). Ôï ãñáöéêü óõíôßèåôáé áëëÜæïíôáò ôï ÷ñþìá ôùí pixels ôçò óåëßäáò. Ìå ôïí ôñüðï áõôü åßíáé åýêïëï íá äçìéïõñãçèåß ôï ãñáöéêü êáé ìÜëéóôá ìå ìåãÜëç ëåðôïìÝñåéá, áëëÜ åßíáé äýóêïëï íá ãßíïõí áëëáãÝò åê ôùí õóôÝñùí. ×áñáêôçñéóôéêü ðñüãñáììá bitmap óôï ðåñéâÜëëïí Windows, åßíáé ôï Paint-Brush. Ôá object-oriented ðñïãñÜììáôá, ÷ñçóéìïðïéïýí ìáèçìáôéêÝò óõíáñôÞóåéò ãéá íá ðåñéãñÜøïõí ïðïéïäÞðïôå ó÷Þìá åìöáíßæåôáé óôçí ïèüíç. Ôï ãñáöéêü ðïõ äçìéïõñãåßôáé Ýôóé, áðïôåëåßôáé áðü åõèåßåò, êýêëïõò, ðáñáëëçëüãñáììá, êáìðýëåò êáé ðïëýãùíá. Åíá ôÝôïéï ãñáöéêü ìðïñåß ðïëý åýêïëá íá áëëá÷èåß üóïí áöïñÜ óôéò äéáóôÜóåéò ôïõ êáé óôï ó÷Þìá ôïõ (ð.÷. íá ìåãåèõíèåß, íá ìéêñýíåé, íá óôñåâëùèåß) áëëÜ åßíáé ðïëý äýóêïëï íá ðñïóôåèåß ëåðôïìÝñåéá ó'áõôü. ×áñáêôçñéóôéêü object-oriented ó÷åäéáóôéêü ðñüãñáììá, óôï ðåñéâÜëëïí Windows, åßíáé ôï Corel-Draw. ÌÝ÷ñé óôéãìÞò äåí õðÜñ÷åé êáíÝíá ðñüãñáììá, ðïõ íá ìðïñåß íá óõíäõÜóåé ôéò éäéüôçôåò êáé ôùí äýï ðñïáíáöåñèÝíôùí êáôçãïñéþí.

Áè . Å. Êïõôóïíéêüëáò

4

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

1.3 Êéíïýìåíï Ó÷Ýäéï ÌÝ÷ñé ôçí åìöÜíéóç ôïõ øçöéáêïý video óôïõò ìéêñïûðïëïãéóôÝò, ãýñù óôï 1992, ï ìüíïò ôñüðïò ãéá íá åìöáíéóôåß êßíçóç óôçí ïèüíç Þôáí ôï êéíïýìåíï ó÷Ýäéï. Óå ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò üìùò, ç ÷ñÞóç ôïõ êéíïýìåíïõ ó÷åäßïõ åßíáé ðñïôéìüôåñç áðü ôï video. ÕðÜñ÷ïõí åéäéêÜ ðñïãñÜììáôá ìå ôá ïðïßá ìðïñåß êáíåßò íá äçìéïõñãÞóåé êéíïýìåíï ó÷Ýäéï. Ó'áõôÜ ôá ðñïãñÜììáôá, óõíÞèùò, ó÷åäéÜæåôáé ôï áíôéêåßìåíï ðïõ ðñüêåéôáé íá êéíçèåß, óôç óõíÝ÷åéá ïñßæåôáé ç áñ÷éêÞ êáé ç ôåëéêÞ ôïõ èÝóç êáé ôÝëïò ôï ðñüãñáììá áíáëáìâÜíåé íá äçìéïõñãÞóåé ôá åíäéÜìåóá óôéãìéüôõðá. Êéíïýìåíï ó÷Ýäéï ìðïñåß íá äçìéïõñãçèåß áðü ðñïãñÜììáôá üðùò åßíáé ôï 3D-Studio, ôï AutoCAD, ôï Macromind Director ê.Ü.

1.4 Öùôïãñáößá Ç åéóáãùãÞ áêßíçôùí åéêüíùí óôïí Ç/Õ, ãßíåôáé ìå äéÜöïñïõò ôñüðïõò:

Ï óõíçèÝóôåñïò ôñüðïò åéóáãùãÞò åéêüíáò áðü ôõðùìÝíï ÷áñôß, åßíáé ìÝóù ôùí óáñùôþí Þ ïðôéêþí áíáãíùóôþí Þ scanners. Ïé scanners óõíäÝïíôáé ìå ôïí Ç/Õ ìÝóù ìéáò åéäéêÞò êÜñôáò ðïõ ôïõò óõíïäåýåé. ÕðÜñ÷ïõí äéÜöïñïé ôýðïé scanners. O áðëïýóôåñïò, öôçíüôåñïò êáé ëéãüôåñï ðïéïôéêüò ùò ðñïò ôï áðïôÝëåóìá, åßíáé ï scanner ÷åéñüò êáé óõíßóôáôáé ìüíï ãéá åêðáéäåõôéêÞ Þ åñáóéôå÷íéêÞ ÷ñÞóç. Ãéá åðáããåëìáôéêÝò åñãáóßåò, õðÜñ÷ïõí ïé åðéôñáðÝæéïé scanners. ÕðÜñ÷ïõí scanners Ýã÷ñùìïé êáé áóðñüìáõñïé, ãéá ÷ñÞóç óå åöáñìïãÝò ðïëõìÝóùí åðéâÜëëåôáé ç ÷ñÞóç Ýã÷ñùìïõ scanner. Ç äéáêñéôéêÞ éêáíüôçôá ôïõ scanner ìåôñéÝôáé óå êïõêêßäåò áíÜ ßíôóá Þ dpi (dots per inch). Ìßá áíÜëõóç ôçò ôÜîçò ôùí 300 dpi, èåùñåßôáé éêáíïðïéçôéêÞ ãéá åöáñìïãÝò ðïëõìÝóùí. Ðåñéóóüôåñá ãéá ôïõò scanners èá äïýìå óå ðáñáêÜôù êåöÜëáéï.

Åíáò Üëëïò áðëüò, åýêïëïò êáé âïëéêüò ôñüðïò åéóáãùãÞò åéêüíáò óôïí Ç/Õ, åßíáé ìÝóù ôïõ Photo CD. Ôï Photo CD åßíáé ðñïúüí ôçò Kodak êáé åìöáíßóôçêå óôçí áãïñÜ ôï 1992. Ç åîùôåñéêÞ ôïõ åìöÜíéóç, åßíáé ßäéá ìå áõôÞ ôùí CD ìïõóéêÞò. Áöïý ðÜñïõìå ôéò öùôïãñáößåò ðïõ èÝëïõìå ìå ôç öùôïãñáöéêÞ ìáò ìç÷áíÞ, ðçãáßíïõìå ôï film ó'Ýíá öùôïãñáöåßï êáé æçôÜìå, áíôß íá ìáò ôõðþóïõí ôéò öùôïãñáößåò óôï ÷áñôß, íá ôéò ôïðïèåôÞóïõí ó'Ýíá Photo CD. Ðåñéóóüôåñá ãéá ôá Photo CD èá äïýìå óå åðüìåíï êåöÜëáéï.

Åéêüíåò ìðïñïýí íá åéóá÷èïýí óôïí Ç/Õ êáé áðü øçöéáêÝò öùôïãñáöéêÝò ìç÷áíÝò. Ó'áõôÝò, ïé ëáìâáíüìåíåò öùôïãñáößåò áðïèçêåýïíôáé óôç ìç÷áíÞ, ç ïðïßá ðåñéÝ÷åé ìíÞìç RAM Þ óå åéäéêÝò äéóêÝôåò. Ç ìåôáöïñÜ ôùí åéêüíùí áðü ôç öùôïãñáöéêÞ ìç÷áíÞ óôïí Ç/Õ, ãßíåôáé ìÝóù óåéñéáêïý êáëùäßïõ (äå ÷ñåéÜæåôáé êÜñôá õðïóôÞñéîçò) êáé ìå ôç âïÞèåéá åéäéêïý ðñïãñÜììáôïò ðïõ äßíåôáé ìáæß ìå ôç ìç÷áíÞ.

ÔÝëïò, Ýíáò Üëëïò ôñüðïò åéóáãùãÞò áêßíçôçò åéêüíáò åßíáé ìÝóù âéíôåïêÜìåñáò. Ï åîïðëéóìüò ðïõ ÷ñåéÜæåôáé íá äéáèÝôåé ï Ç/Õ åßíáé ìßá êÜñôá ìåôáôñïðÞò ôïõ áíáëïãéêïý óÞìáôïò ôïõ video óå øçöéáêü óÞìá êáôÜëëçëï ãéá

Multimedia

5

íá ðñïâëçèåß áðü ôïí ïèüíç ôïõ Ç/Õ (DAC: Digital to Analog Converter). Ç äéáäéêáóßá åßíáé áðëïýóôáôç: Ýíá êáëþäéï åíþíåé ôçí êÜñôá ìå ôï video, åíåñãïðïéïýìå ôï åéäéêü ðñüãñáììá ðïõ óõíïäåýåé ôçí êÜñôá êáé îåêéíÜìå ôï video. Ç åéêüíá ôçò ôáéíßáò åìöáíßæåôáé óôçí ïèüíç ôïõ Ç/Õ êáé åÜí èÝëïõìå íá êñáôÞóïõìå Ýíá óôéãìéüôõðï, ðáôÜìå ôïí êáôÜëëçëï óõíäõáóìü ðëÞêôñùí ðïõ õðáãïñåýåôáé áðü ôï ðñüãñáììá êáé ç åéêüíá áðïèçêåýåôáé óôï óêëçñü ìáò äßóêï. Ãéá ôçí åðåîåñãáóßá ôçò åéêüíáò ÷ñçóéìïðïéïýíôáé åîåéäéêåõìÝíåò åöáñìïãÝò, ïé ïðïßåò åíóùìáôþíïõí ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôï ÷þñï ôçò öùôïãñáößáò. Ç áðïèÞêåõóç ôçò åéêüíáò ãßíåôáé õðü ìïñöÞ bitmap. ÃíùóôÜ ðñïãñÜììáôá åðåîåñãáóßáò åéêüíáò åßíáé ôï PhotoPaint, ôï Adobe Photoshop ê.Ü.

1.5 Ç÷ïò Ï áðëïýóôåñïò ôñüðïò ãéá íá Ý÷ïõìå Þ÷ï óôïí Ç/Õ, åßíáé áðü Ýíá CD-ROM drive åãêáôåóôçìÝíï óôï óýóôçìá. Ôï CD-ROM drive óõíäÝåôáé óôïí Ç/Õ ìÝóù ìßáò êÜñôáò ðïõ ôï ïäçãåß. Ôï ñüëï ôçò êÜñôáò ïäçãïý, ôïí áíáëáìâÜíåé óõíÞèùò ç êÜñôá Þ÷ïõ ðïõ õðÜñ÷åé åãêáôåóôçìÝíç óôïí Ç/Õ. ÌÝóù ôçò êÜñôáò Þ÷ïõ êáé ìå ôç ÷ñÞóç åéäéêïý ðñïãñÜììáôïò åðåîåñãáóßáò Þ÷ïõ ðïõ ôç óõíïäåýåé, ìðïñïýìå íá ç÷ïãñáöÞóïõìå êÜðïéïí Þ÷ï êáé íá ôïí áðïèçêåýóïõìå óôï óêëçñü ìáò äßóêï. Ï Þ÷ïò áõôüò ìðïñåß íá ðñïÝñ÷åôáé áðü êÜðïéï ìïõóéêü CD ðïõ ðáßæåé óôï CD-ROM drive, Þ áðü ôï êáóåôüöùíï ôïõ óðéôéïý ìáò ôï ïðïßï ìÝóù åíüò áðëïý êáëùäßïõ ìðïñïýìå íá ôï óõíäÝóïõìå åðÜíù óôçí êÜñôá Þ÷ïõ, Þ áðü Ýíá áðëü ìéêñüöùíï. Ç êÜñôá Þ÷ïõ ðáñáëáìâÜíåé ôï áíáëïãéêü óÞìá ðïõ åéóÜãåôáé êáé ôï ìåôáôñÝðåé óå øçöéáêü. Ãéá íá áêïõóôåß ï Þ÷ïò ðïõ ðáñÜãåôáé áðü ôçí êÜñôá, üôáí ðáßæïõìå êÜðïéï áñ÷åßï Þ÷ïõ, ðñÝðåé íá õðÜñ÷ïõí óõíäåäåìÝíá óå åéäéêÞ Ýîïäï ôçò êÜñôáò, êáôÜëëçëá áõôïåíéó÷õüìåíá ç÷åßá Þ áêïõóôéêÜ. Ðåñéóóüôåñá ãéá ôá CDs êáé ôéò êÜñôåò Þ÷ïõ èá äïýìå óå åðüìåíï êåöÜëáéï.

1.6 Video Ôï ðéï êáéíïýñãéï óôïé÷åßï óôïí êüóìï ôùí ðïëõìÝóùí åßíáé ç ÷ñÞóç video óôïõò Ç/Õ. Ç áðïèÞêåõóç video óôïí õðïëïãéóôÞ áðáéôåß ôåñÜóôéá ðïóÜ ìíÞìçò êáé ðïëý ìåãÜëåò ôá÷ýôçôåò ìåôáöïñÜò äåäïìÝíùí. Ïé óçìåñéíïß Ç/Õ äåí åßíáé óå èÝóç áêüìá íá ðñïóöÝñïõí áõôÝò ôéò äõíáôüôçôåò óå åõñåßá êëßìáêá, ãé'áõôü åöáñìüæïíôáé äéÜöïñïé áëãüñéèìïé óõìðßåóçò ôùí äåäïìÝíùí ðïõ áðïèçêåýïíôáé. Ãéá ôç äçìéïõñãßá video clips óôïí Ç/Õ, ÷ñåéÜæåôáé ìéá åéäéêÞ êÜñôá øçöéïðïßçóçò, üðùò áõôÞ ðïõ ÷ñåéÜæåôáé ãéá ôçí åéóáãùãÞ åéêüíáò áðü âéíôåïêÜìåñá. Ãéá íá ðáé÷ôåß óôïí Ç/Õ êÜðïéï video clip ðïõ öôéÜ÷ôçêå áðü Ç/Õ, äå ÷ñåéÜæåôáé êÜñôá. Áñêåß íá Ý÷åé åãêáôáóôáèåß óôá Windows ôï êáôÜëëçëï áñ÷åßï õðïóôÞñéîçò video (ð.÷. Video for Windows ôçò Microsoft, Þ ôï QuickTime for Windows ôçò Apple). Ãéá ôçí åðåîåñãáóßá ôïõ video (äçëáäÞ ôç óõññáöÞ êáé åðéëïãÞ äéáöüñùí video clips) ÷ñçóéìïðïéïýíôáé åéäéêÜ ðñïãñÜììáôá, ìå ãíùóôüôåñï ôï Adobe Premiere.

Áè . Å. Êïõôóïíéêüëáò

6

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

2. À¶ § ° ™ ™ ° z ¶ §Àª ™z Ïðùò ðñÝðåé íá Ý÷åé ãßíåé êáôáíïçôü áðü ôá ðáñáðÜíù, ãéá ôçí áíÜðôõîç êáé ôçí åêôÝëåóç åöáñìïãþí multimedia, áðáéôåßôáé Ýíáò Ç/Õ ìå êÜðïéïí åðéðëÝïí åîïðëéóìü åêôüò ôïõ âáóéêïý, ôüóï üóïí áöïñÜ ôï software üóï êáé ôï hardware. ÅéäéêÜ ïé áðáéôÞóåéò óå ìíÞìç RAM êáé ìïíÜäåò âïçèçôéêÞò ìíÞìçò (óêëçñüò äßóêïò) åßíáé éäéáßôåñá áõîçìÝíåò óå ó÷Ýóç ìå Ýíá óõíçèéóìÝíï õðïëïãéóôéêü óýóôçìá. Ïóï ðåñéóóüôåñïò áðïèçêåõôéêüò ÷þñïò äéáôßèåôáé, üóï ìåãáëýôåñç áíÜëõóç åéêüíáò ðáñÝ÷åôáé, üóï ãñçãïñüôåñïò åßíáé ï Ç/Õ, ôüóï êáëýôåñï åßíáé ôï óýóôçìá ãéá ôçí áíÜðôõîç åöáñìïãþí multimedia. ÓÞìåñá õðÜñ÷åé óôçí áãïñÜ ìéá ìåãÜëç ðïéêéëßá Ç/Õ, üðùò ïé IBM êáé óõìâáôïß, ïé Macintosh, ïé SUN, ïé Amiga, ïé NeXT êáé Üëëïé, ïé ïðïßïé éêáíïðïéïýí ôéò ðñïûðïèÝóåéò ãéá ôçí áíÜðôõîç åöáñìïãþí multimedia, Ý÷ïíôáò åîáóöáëéóìÝíç ìßá áîéüëïãç åðåîåñãáóôéêÞ äýíáìç êáé ìåãÜëïõò áðïèçêåõôéêïýò ÷þñïõò êáèþò êáé ôá áðáéôïýìåíá åéäéêÜ ðåñéöåñåéáêÜ. Óôï ðñüóöáôï ðáñåëèüí, áí êáé Þôáí äéáèÝóéìåò üëåò ïé áðáñáßôçôåò ôå÷íïëïãßåò ãéá ôçí êáôáóêåõÞ ôïõ áðáéôïýìåíïõ åîïðëéóìïý, äåí åß÷å äçìéïõñãçèåß Ýíá ãåíéêÜ áðïäåêôü ðñüôõðï åíüò Ç/Õ êáôÜëëçëïõ ãéá multimedia åöáñìïãÝò. Ôï áðïôÝëåóìá Þôáí ìßá ðëçèþñá áóýìâáôùí ìåôáîý ôïõò ðñïúüíôùí, ìå ìåãÜëï êüóôïò. Ç áóõìâáôüôçôá ðåñéüñéæå ôçí áãïñÜ, üðïõ èá Þôáí äõíáôü íá áðåõèõíèåß êÜðïéï ðñüãñáììá, ãéá ôï ïðïßï ôá software houses äå äéÝâëåðáí ðñïïðôéêÞ êÝñäïõò, Üñá êáé áíáãêáéüôçôá åðåíäýóåùí óôïí ôïìÝá áõôü. Ãéá íá áíôéìåôùðéóôåß áõôü ôï ôå÷íïëïãéêü êáé åìðïñéêü ðñüâëçìá, ìßá ïìÜäá êáôáóêåõáóôþí äçìéïýñãçóå ôçí åðéôñïðÞ Multimedia PC Marketing Council, ðïõ Ýèåóå ôá üñéá ãéá ôïí åëÜ÷éóôï åîïðëéóìü ðïõ ðñÝðåé íá ðåñéëáìâÜíåé Ýíá MPC (Multimedia Personal Computer). Ï üñïò MPC áðïôåëåß óÞìá êáôáôåèÝí ôçò ðáñáðÜíù åðéôñïðÞò êáé áíáöÝñåôáé óå õðïëïãéóôÝò IBM êáé óõìâáôïýò. Ïé åôáéñåßåò ðïõ óõììåôåß÷áí óôç óýóôáóç ôïõ MPC Marketing Council Þôáí ïé: Microsoft, Oliveti, Philips Consumer Electronics, Tandy Corp., Media Vision, AT&T Computer Systems, Zenith Data Systems, Video Seven, Com puAdd Corp., Creative Labs Inc. êáé NEC Technologies. Ïé ðñïäéáãñáöÝò ðïõ Ýèåóáí ïé ðáñáðÜíù åôáéñåßåò ãéá ôá MPC Level 1 (ðñþôïõ åðéðÝäïõ) åßíáé ïé åîÞò: ÅðåîåñãáóôÞò 80286 óôá 10 MHz, 2 MB ìíÞìçò RAM, óêëçñüò äßóêïò 30 MB, Ýã÷ñùìç ïèüíç VGA ôïõëÜ÷éóôïí 16 ÷ñùìÜôùí, ðïíôßêé (mouse), CD-ROM drive, êÜñôá Þ÷ïõ ðïõ íá õðïóôçñßæåé øçöéïðïßçóç ôïõëÜ÷éóôïí 8 bit êáé èýñá MIDI (Musical Instrument Digital Interface), êáé áðü ðëåõñÜò software ýðáñîç ôùí Multimedia Extentions ôùí Windows. Ïé ðáñáðÜíù ðñïäéáãñáöÝò åßíáé åîáéñåôéêÜ ëßãåò ãéá ôá óçìåñéíÜ äåäïìÝíá, äåí ðñïÝâëåðáí ôçí õðïóôÞñéîç ëåéôïõñãéþí video ðïõ ôåßíåé óÞìåñá íá ãßíåé êáíüíáò. Ãé'áõôü, áí èÝëïõìå íá áíáöåñüìáóôå óå óïâáñÝò äõíáôüôçôåò multimedia åöáñìïãþí, èá ðñÝðåé íá õðïëïãßæïõìå óÞìåñá ôïõëÜ÷éóôïí óå: x

ÌéêñïåðåîåñãáóôÞ 80386DX óôá 40MHz

Multimedia

x

4 MB RAM

x

250 MB óêëçñü äßóêï

x

CD-ROM drive

x

Ïäçãü äéóêÝôáò 3.5" 1.44 MB êáé 5.25" 1.2 ÌÂ

x

Ïèüíç SVGA

x

ÊÜñôá ãñáöéêþí SVGA Þ XGA

x

ÊÜñôá video

x

ÊÜñôá Þ÷ïõ

x

Windows 3.1

7

ÅðåéäÞ Ýíá MPC äåí áðïôåëåß áêüìá Ýíá óõãêåêñéìÝíï õðïëïãéóôÞ, áëëÜ Ýíá óýíïëï ðñïäéáãñáöþí ðïõ áõôüò ðñÝðåé íá åêðëçñïß, ï êáèÝíáò ìðïñåß íá ðñïìçèåõôåß áðü äéÜöïñåò êáôáóêåõÜóôñéåò åôáéñåßåò ü,ôé ÷ñåéÜæåôáé ãéá íá äçìéïõñãÞóåé ôï äéêü ôïõ Multimedia PC. Ëüãù ôçò ôñïìáêôéêÞò êëßìáêáò äéáèÝóéìùí ðñïúüíôùí óôçí áãïñÜ, ç åðéëïãÞ åíüò PC ãéá åöáñìïãÝò multimedia äåí åßíáé ìßá áðëÞ äïõëåéÜ. ÓÞìåñá êõêëïöïñïýí óôçí áãïñÜ ðÜñá ðïëëïß õðïëïãéóôÝò ðïõ õðåñêáëýðôïõí ôéò ðñïäéáãñáöÝò MPC, üóïí áöïñÜ ôïí åðåîåñãáóôÞ, ôçí ïèüíç êáé ôç ìíÞìç. Ôï ìüíï ðïõ áðáéôåßôáé åßíáé ç ðñïóèÞêç CD-ROM drive, êáèþò êáé êÜñôáò Þ÷ïõ.

3. £ ¡ ™ Ç ïèüíç åíüò Ç/Õ ìïéÜæåé ðÜñá ðïëý ìå ôçí êëáóéêÞ ïèüíç ìéáò ôçëåüñáóçò. Áðïôåëåßôáé áðü Ýíáí êáèïäéêü óùëÞíá (CRT: Cathode Ray Tube) ï ïðïßïò óôç ìéá ôïõ Üêñç Ý÷åé Ýíá ðõñïâüëï çëåêôñïíßùí êáé óôçí Üëëç ìéá êáôÜëëçëá äéáìïñöùìÝíç ãõÜëéíç åðéöÜíåéá. Ç ðßóù ðëåõñÜ ôçò ãõÜëéíçò åðéöÜíåéáò Ý÷åé ìéá ëåðôÞ óôñþóç áðü öùóöüñï. Ôï ðõñïâüëï çëåêôñïíßùí åêðÝìðåé ìßá êáôåõèõíüìåíç äÝóìç çëåêôñïíßùí, ç ïðïßá üôáí ðÝóåé óå êÜðïéï óçìåßï ôïõ óôñþìáôïò ôïõ öùóöüñïõ ôï êÜíåé íá åêðÝìðåé öùò. Ôï öùò ðïõ åêðÝìðåôáé åßíáé ôüóï åíôïíüôåñï üóï ìåãáëýôåñç åßíáé ç åíÝñãåéá ôùí ðñïóðéðôüíôùí çëåêôñïíßùí. Åôóé ó÷çìáôßæåôáé Ýíá öùôåéíü óçìåßï (pixel) óôçí ïèüíç. Ïìùò ìéá åéêüíá áðïôåëåßôáé áðü ðïëëÜ ôÝôïéá óçìåßá. Áñá ôï ðõñïâüëï èá ðñÝðåé íá óôï÷åýåé, ìå êÜðïéïí ôñüðï, üëá ôá óçìåßá ôçò ïèüíçò. ÅðåéäÞ áõôü äå ìðïñåß íá ãßíåé ôáõôü÷ñïíá, ÷ñçóéìïðïéåßôáé ç ôå÷íéêÞ ôçò óÜñùóçò. ÄçëáäÞ ôï ðõñïâüëï óôï÷åýåé ôï Ýíá ìåôÜ ôï Üëëï, üëá ôá óçìåßá ôçò ïèüíçò, ìå êÜðïéá óåéñÜ, ôüóï ãñÞãïñá ðïõ ôï áíèñþðéíï ìÜôé äåí ôï áíôéëáìâÜíåôáé, êé Ýôóé íïìßæåé üôé ôá óçìåßá óôï÷åýïíôáé ôáõôü÷ñïíá. Ç äÝóìç ÷ôõðÜåé áñ÷éêÜ ôï ðÜíù áñéóôåñÜ óçìåßï ôçò ïèüíçò êáé óôç óõíÝ÷åéá óáñþíåé üëá ôá óçìåßá ôçò ßäéáò ãñáììÞò ìå ôç óåéñÜ. Êáôüðéí êÜíåé Ýíá ðÞäçìá êáé ÷ôõðÜåé ôï ðñþôï áðü áñéóôåñÜ, ðÜëé, óçìåßï ôçò äåýôåñçò ãñáììÞò ê.ï.ê. ÌåôÜ ôï ôåëåõôáßï

Áè . Å. Êïõôóïíéêüëáò

8

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

äåîéÜ óçìåßï ôçò ôåëåõôáßáò ãñáììÞò, ç äÝóìç åðáíÝñ÷åôáé êáé ÷ôõðÜ, ðÜëé ôï áñéóôåñü óçìåßï ôçò ðñþôçò ãñáììÞò ê.ï.ê. üðùò öáßíåôáé óôï Ó÷Þìá 3.1. Ç óÜñùóç áõôÞ ëÝãåôáé ìç ðåðëåãìÝíç óÜñùóç (non interlaced scanning). ÌåñéêÝò ïèüíåò Ç/Õ ÷ñçóéìïðïéïýí ôç ëåãüìåíç ðåðëåãìÝíç óÜñùóç (interlaced scanning) ðïõ åöáñìüæåôáé óôéò ïèüíåò ôçò ôçëåüñáóçò êáé Ý÷åé óáí óôü÷ï ôçí åëÜôôùóç ôïõ êáôáóêåõáóôéêïý êüóôïõò. ÊáôÜ ôçí ðåðëåãìÝíç óÜñùóç, óáñþíåôáé üëç ç ïèüíç óå äýï öÜóåéò, áñ÷éêÜ óáñþíïíôáé üëåò ïé Üñôéåò ãñáììÝò (2ç, 4ç ê.ë.ð.) ôçò ïèüíçò êáé óôç óõíÝ÷åéá üëåò ïé ðåñéôôÝò (1ç, 3ç ê.ë.ð.). Áìåóï áðïôÝëåóìá ôçò ðåðëåãìÝíçò óÜñùóçò åßíáé Ýíá óçìáíôéêü ôñåìüóâçìá ôçò ïèüíçò ðïõ ðáñáôçñåßôáé áðü ïðïéïíäÞðïôå êáé êïõñÜæåé ðïëý êáôÜ ôçí ðïëýùñç ÷ñÞóç. Åíá åðßóçò ìåéïíÝêôçìá åßíáé ç áðüäïóç ó÷çìÜôùí ðïõ áðïôåëïýíôáé áðü ðáñÜëëçëåò êÜèåôåò ãñáììÝò, üðïõ ôï ôñåìüóâçìá æáëßæåé. Ìéá êáëÞ éäÝá ìðïñïýìå íá ðÜñïõìå áðü ôçí ôçëåüñáóç, áí ðáñáôçñÞóïõìå êÜðïéïí ðïõ öïñÜ ñéãÝ êïóôïýìé êáé êéíåßôáé. Áðü ôá ðáñáðÜíù ãßíåôáé öáíåñü üôé èá ðñÝðåé íá ðñïôéìïýìå ìéá ïèüíç ÷ùñßò ðåðëåãìÝíç óÜñùóç (non interlaced), áí èÝëïõìå íá ðñïóÝ÷ïõìå ôçí õãåßá ôùí ìáôéþí ìáò.

Ó÷Þìá 3.1: ÐáñÜäåéãìá ìç ðåðëåãìÝíçò óÜñùóçò

Ï áñéèìüò ðïõ ìáò äåß÷íåé ðüóåò öïñÝò ãßíåôáé ìéá ðëÞñçò óÜñùóç üëùí ôùí óçìåßùí ôçò ïèüíçò óå Ýíá äåõôåñüëåðôï, ëÝãåôáé óõ÷íüôçôá ðëáéóßïõ Þ óõ÷íüôçôá åðáíáó÷çìáôéóìïý (refresh rate). Ïóï ìåãáëýôåñç åßíáé áõôÞ ç óõ÷íüôçôá, ôüóï ðéï êáëÜ îåãåëÜåé ôï ìÜôé êáé ôüóï óôáèåñüôåñç åßíáé ç åéêüíá åðß ôçò ïèüíçò. ÌéêñÞ óõ÷íüôçôá, Ý÷åé ùò áðïôÝëåóìá, ç ïèüíç íá ôñåìïðáßæåé (flickering). ÓÞìåñá Ýíá refresh rate ôçò ôÜîçò ôùí 70 Hz èåùñåßôáé áðïäåêôü.

3.1 Åã÷ñùìåò Ïèüíåò Óôéò Ýã÷ñùìåò ïèüíåò, ç öùóöïñïý÷ïò åðéöÜíåéá áðïôåëåßôáé áðü óôñþóç ôñéþí äéáöïñåôéêþí öùóöüñùí. Ï Ýíáò åêðÝìðåé êüêêéíï öùò, ï Üëëïò ðñÜóéíï êáé ï ôñßôïò ìðëå (âáóéêÜ ÷ñþìáôá). Áðü ôá ôñßá áõôÜ ÷ñþìáôá ìÝóù ôçò ðñïóèåôéêÞò ìåèüäïõ (additive), åßíáé äõíáôü íá Ý÷ïõìå üëá ôá õðüëïéðá. Ôá ôñßá áõôÜ åßäç åßíáé Ýôóé ôïðïèåôçìÝíá, þóôå íá åìðëÝêïíôáé åðÜëëçëá óå ôñéÜäåò êïõêêßäùí. Ó÷çìáôßæåôáé Ýôóé Ýíá ðëÝãìá êïõêêßäùí, üðùò öáßíåôáé óôï Ó÷Þìá 3.2. ÊÜèå ôñéÜäá êïõêêßäùí áðïôåëåß Ýíá åéêïíïêýôôáñï (pixel: picture element). Åíá pixel åßíáé ôï ìéêñüôåñï äéáêñéôü óôïé÷åßï óôçí ïèüíç ôïõ Ç/Õ. Ç ðïéüôçôá ìéáò

Multimedia

9

åéêüíáò ìåôñÜôáé ìå ôïí áñéèìü ôùí pixels áíÜ ïèüíç: üóá ðåñéóóüôåñá pixels, ôüóï õøçëüôåñç åßíáé ç áíÜëõóç ôçò åéêüíáò. Ìå ôç äéÜôáîç ôùí öùóöüñùí ðïõ áíáöÝñèçêå ðáñáðÜíù, ó÷çìáôßæåôáé Ýíá ðëÝãìá áðü éóüðëåõñá ôñßãùíá, óôéò êïñõöÝò ôùí ïðïßùí õðÜñ÷ïõí êüêêïé ôïõ ßäéïõ ÷ñþìáôïò. Ôï ìÞêïò ôçò ðëåõñÜò áõôþí ôùí éóüðëåõñùí ôñéãþíùí, ìåôñçìÝíï óå ÷éëéïóôÜ, äßíåé Ýíá ìÝôñï ôçò äõíáôüôçôáò áíÜëõóçò ôçò ïèüíçò êáé ïíïìÜæåôáé âÞìá êïõêêßäáò (dot pitch). Ïóï ìéêñüôåñï åßíáé ôï dot pitch, ôüóï ìåãáëýôåñç åßíáé ç äõíáôüôçôá áíÜëõóçò ôçò ïèüíçò êáé ôüóï êáèáñüôåñç ç åéêüíá. Ìßá áðïäåêôÞ ôéìÞ ôïõ dot pitch åßíáé óÞìåñá ôá 0.28 mm. pixel G

R B

G

B G

R B

G R

B G

R B

G R

B

R B

dot pitch

G B G

R : Red G : Green B : Blue

Ó÷Þìá 3.2: Ôï ðëÝãìá ôùí öùóöüñùí, ç Ýííïéá ôïõ pixecl êáé ôïõ dot pitch

Óôéò Ýã÷ñùìåò ïèüíåò õðÜñ÷ïõí ôñßá ðõñïâüëá çëåêôñïíßùí. ÊÜèå ðõñïâüëï áíôéóôïé÷åß óå Ýíá áðü ôá âáóéêÜ ÷ñþìáôá êáé óôï÷åýåé êïõêêßäåò ôïõ áíôßóôïé÷ïõ öùóöüñïõ. Ç åíÝñãåéá ôçò äÝóìçò ðïõ åêðÝìðïõí ôá ðõñïâüëá, êáèïñßæåé êáé ôçí Ýíôáóç ôïõ áíôßóôïé÷ïõ ÷ñþìáôïò. Åôóé ìå êáôÜëëçëïõò óõíäõáóìïýò ôùí ôñéþí ÷ñùìÜôùí (RGB) äçìéïõñãåßôáé ïðïéïäÞðïôå Üëëï ÷ñþìá

3.2 Ïèüíåò ÅðáöÞò Ç ïèüíç åðáöÞò (toutch sensitive screen) áðïôåëåß ìéá åéäéêÞ ðåñßðôùóç ðåñéöåñåéáêÞò óõóêåõÞò ðïõ åßíáé ôáõôü÷ñïíá åéóüäïõ êáé åîüäïõ. Ï ÷ñÞóôçò ìå ôçí ðßåóç ôïõ äáêôýëïõ ôïõ ìåôáâéâÜæåé ôçí åðéëïãÞ ôïõ ðñïò ôïí Ç/Õ. ÕðÜñ÷ïõí äéÜöïñïé ôñüðïé ìå ôïõò ïðïßïõò áíé÷íåýåôáé ôï óçìåßï ôçò ïèüíçò ðïõ ðáôÞèçêå áðü ôï ÷ñÞóôç. ÓõíÞèùò ç åìðñüóèéá ãõÜëéíç åðéöÜíåéá ôçò ïèüíçò åðáöÞò, êáëýðôåôáé áðü Ýíá óôñþìá ýëçò åõáßóèçôï óôçí ðßåóç. ÐéÝæïíôáò ï ÷ñÞóôçò ìå ôï äÜêôõëü ôïõ Ýíá óçìåßï ôçò ïèüíçò, ôï åðßóôñùìá áíôéäñÜ êáé ðñïóäéïñßæåé ôï óçìåßï ôçò ðßåóçò. Áëëïé ôýðïé ïèïíþí åðáöÞò, ÷ñçóéìïðïéïýí ãéá ôçí áíß÷íåõóç ôïõ óçìåßïõ ðßåóçò áðü ôï ÷ñÞóôç, ìßá áêôßíá õðÝñõèñçò áêôéíïâïëßáò ðïõ óáñþíåé ôçí ïèüíç óõíÝ÷åéá, Þ áíé÷íåõôÝò èåñìüôçôáò. Ç äéðëÞ ãñÞãïñç ðßåóç óôçí ïèüíç áíôéóôïé÷åß

Áè . Å. Êïõôóïíéêüëáò

10

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

óôï äéðëü êëéê ôïõ ðïíôéêéïý êáé êáô'áíÜëïãï ôñüðï ôï óýñóéìï ôïõ äáêôýëïõ, ÷ùñßò íá áíáóçêþíåôáé, ðÜíù óôçí ïèüíç, áíôéóôïé÷åß óôï óýñóéìï ôïõ ðïíôéêéïý. Ç ÷ñÞóç ôùí ïèïíþí åðáöÞò åßíáé éäáíéêÞ ãéá ðåñéðôþóåéò åöáñìïãþí multimedia ðïõ ëåéôïõñãïý óå äçìüóéïõò ÷þñïõò. Óå ìéá ôÝôïéá ðåñßðôùóç, áêñéâþò ãéá íá áðïöåõ÷èïýí ðéèáíÝò âëÜâåò ôïõ õðïëïãéóôéêïý óõóôÞìáôïò åîáéôßáò ôçò ÷ñçóéìïðïßçóÞò ôïõ áðü ôï êïéíü, äå ÷ñåéÜæåôáé íá åßíáé ðñïóâÜóéìç óôï êïéíü ðáñÜ ìüíï ç ïèüíç. Åíá ôÝôïéï ðïëõìÝóï âñßóêåôáé óôï áåñïäñüìéï ôçò ÌõôéëÞíçò êáé Ý÷åé áíáðôõ÷èåß áðü ôï ðáíåðéóôÞìéï ôïõ Áéãáßïõ, äßíïíôáò áíáëõôéêÝò ðëçñïöïñßåò ãåùãñáöéêïý êáé ôïõñéóôéêïý åíäéáöÝñïíôïò. Ï ôïõñßóôáò äåí Ý÷åé ðáñÜ íá äåßîåé óôï ÷Üñôç ôïõ íçóéïý ôçí ðüëç ãéá ôçí ïðïßá åíäéáöÝñåôáé êáé áìÝóùò åìöáíßæåôáé Ýíá menu ìå äéÜöïñåò êáôçãïñßåò ðëçñïöïñéþí, ïé ïðïßåò óõíïäåýïíôáé áðü Þ÷ï êáé êßíçóç. Åôóé åðéêïéíùíåß Üìåóá ìå ôï ðñüãñáììá, ÷ùñßò íá Ý÷åé ôçí ðáñáìéêñÞ ãíþóç ðëçñïöïñéêÞò. Ïé ïèüíåò åðáöÞò ÷ùñßæïíôáé óå äýï êáôçãïñßåò. Óôçí ðñþôç êáôçãïñßá áíÞêïõí åêåßíåò ðïõ Ý÷ïõí åíóùìáôùìÝíïõò óôçí ïèüíç ôïõò åéäéêïýò áéóèçôÞñåò ðïõ åíôïðßæïõí ôç èÝóç ðïõ Üããéîå ôï äÜêôõëï ôïõ ÷ñÞóôç êáé ïíïìÜæïíôáé åéäéêïý óêïðïý (special purpose). Óôç äåýôåñç êáôçãïñßá áíÞêïõí áõôÝò ðïõ ïíïìÜæïíôáé åðéêÜëõøçò (overlay) êáé åßíáé Ýíá åðéðñüóèåôï ðåñéöåñåéáêü ôï ïðïßï ðñïóáñôÜôáé óôçí ïèüíç ôïõ Ç/Õ êáé ôç ìåôáôñÝðåé óå ïèüíç åðáöÞò, óõíäÝåôáé äå ìå ôïí Ç/Õ ìÝóù óåéñéáêÞò èýñáò. Ôï ðëåïíÝêôçìá ôïõ äåõôÝñïõ ôýðïõ ïèïíþí, åßíáé üôé ìðïñåß åýêïëá íá ìåôáöåñèåß áðü ìßá ïèüíç óå ìßá Üëëç.

3.3 ÁíÜëõóç Ç åéêüíá óôçí ïèüíç ôïõ Ç/Õ, üðùò áíáöÝñáìå, áðïôåëåßôáé áðü ðïëëÜ ìåìïíùìÝíá óçìåßá (pixels) ôá ïðïßá ìáêñïóêïðéêÜ ìáò äßíïõí ôçí åíôýðùóç ôçò óõíå÷ïýò åéêüíáò. Ïóï ðåñéóóüôåñá åßíáé ôá óçìåßá, ôüóï ðéï êáèáñÞ åßíáé ç åéêüíá. Ï üñïò áíÜëõóç (resolution) äåß÷íåé áðü ðüóá óçìåßá áðïôåëåßôáé ìßá åéêüíá. Ð.÷. áí Ý÷ïõìå áíÜëõóç 640x480, ç åéêüíá ìáò áðïôåëåßôáé áðü 307200 óçìåßá, áíÜëõóç 800x600 äßíåé 480000 óçìåßá êáé 1024x768 ìáò äßíåé åéêüíá 768432 óçìåßùí.

Multimedia

11

4. zƒ ™ £ ¡ ™ Ôá óÞìáôá ðïõ óôÝëíïíôáé áðü ôïí Ç/Õ óôçí ïèüíç åßíáé øçöéáêÜ, üìùò ãéá íá ëåéôïõñãÞóåé ôï ðõñïâüëï çëåêôñïíßùí ðñÝðåé íá ïäçãçèåß áðü áíáëïãéêÜ óÞìáôá. Åôóé ðñÝðåé íá ãßíåôáé ìßá ìåôáôñïðÞ ôùí øçöéáêþí óçìÜôùí óå áíáëïãéêÜ. ÁõôÞ ôç ìåôáôñïðÞ ôçí êÜíïõí åéäéêÝò óõóêåõÝò ðïõ ëÝãïíôáé êÜñôåò ïèüíçò êáé ôïðïèåôïýíôáé óå êÜðïéá èýñá åðÝêôáóçò ôïõ Ç/Õ. Ç ïèüíç åíüò Ç/Õ ìðïñåß íá äïõëÝøåé óå äýï ôñüðïõò ðáñïõóßáóçò. Ôïí ôñüðï ðáñïõóßáóçò êåéìÝíïõ (text mode) êáé ôïí ôñüðï ðáñïõóßáóçò ãñáöéêþí (graphic mode). Ï ðñþôïò Þôáí êáé ï ðëÝïí óõíçèéóìÝíïò Ýùò ðñüóöáôá. Åäþ ôá ðñÜãìáôá åßíáé áðëÜ. Ôï ìüíï ðïõ ìðïñåß íá áðåéêïíéóôåß óôçí ïèüíç, åßíáé ÷áñáêôÞñåò êáé ìåñéêÝò áðëÝò ãñáììÝò. Ï êÜèå ÷áñáêôÞñáò õðáêïýåé óå Ýíáí êþäéêá, ôï ãíùóôü ìáò ASCII. Ï êÜèå ÷áñáêôÞñáò áðåéêïíßæåôáé óå ìßá ìÞôñá êïõêêßäùí (óõíÞèùò 16x8) êáé ó÷çìáôßæåôáé äßíïíôáò ôï êáôÜëëçëï ÷ñþìá óå êáèåìéÜ áð'áõôÝò ôéò êïõêêßäåò. Ïé ðëçñïöïñßåò ãéá ôç ìÞôñá ôïõ êÜèå ÷áñáêôÞñá åßíáé öõëáãìÝíåò óôçí êÜñôá ïèüíçò. Åôóé ãéá íá åìöáíéóôåß Ýíáò ÷áñáêôÞñáò óôçí ïèüíç, ôï ìüíï ðïõ ðñÝðåé íá ãßíåé åßíáé íá óôåßëåé ï Ç/Õ ìéá åíôïëÞ ó÷åôéêÜ ìå ôï ðïéïò ÷áñáêôÞñáò èá åìöáíéóôåß, óôçí êÜñôá ïèüíçò. Áõôüò ï ôñüðïò åßíáé ðïëý ãñÞãïñïò, áëëÜ ç áðåéêüíéóç åßíáé ðåñéïñéóìÝíç óôá ìåãÝèç ðïõ Ý÷ïõí ðñïó÷åäéáóôåß, åíþ äåí õðÜñ÷åé ç äõíáôüôçôá íá äïýìå óôçí ïèüíç ð.÷. Ýíáí êýêëï. Ôï ãåãïíüò áõôü äåí ðåéñÜæåé êáé ôüóï ðïëý, üôáí Ý÷ïõìå íá êÜíïõìå ìå åöáñìïãÝò ðïõ äå ÷ñåéÜæïíôáé áðåéêüíéóç ó÷åäßùí Þ äåí õðÜñ÷åé áíÜãêç Üìåóçò ó÷Ýóçò ôùí áðåéêïíéæüìåíùí ìå ôá ðñïò åêôýðùóç. Ïôáí üìùò ôï áíôéêåßìåíü ìáò åßíáé ó÷åäßáóç ìÝóù Ç/Õ Þ ç áíÜðôõîç êáé åêôÝëåóç ìßáò åöáñìïãÞò multimedia, ôüôå ç ëåéôïõñãßá áðåéêüíéóçò ðñÝðåé íá åßíáé ïðùóäÞðïôå ãñáöéêÞ. Óôçí ðåñßðôùóç áõôÞ áêïëïõèåßôáé ç ðáñáêÜôù ôáêôéêÞ: Óå ìéá ðåñéï÷Þ ôçò ìíÞìçò áðïèçêåýåôáé ìßá ëßóôá ðëçñïöïñéþí ðïõ ðåñéÝ÷åé ðëçñïöïñßåò ó÷åôéêÜ ìå ôéò éäéüôçôåò (÷ñþìá) ôïõ êÜèå pixel ôçò ïèüíçò óå êÜèå ÷ñïíéêÞ óôéãìÞ. Ãéá íá äçìéïõñãçèåß ìßá åéêüíá óôç ïèüíç ôïõ Ç/Õ, äéáâÜæïíôáé áðü ôç ëßóôá ïé ðëçñïöïñßåò (øçöéáêÝò) êáé ìåôáôñÝðïíôáé óôá êáôÜëëçëá áíáëïãéêÜ óÞìáôá ðïõ åöáñìüæïíôáé óôï ðõñïâüëï çëåêôñïíßùí. ÁõôÞ ç äéáäéêáóßá áðáéôåß Ýíá ôåñÜóôéï ðïóü äñáóôçñéüôçôáò åê ìÝñïõò ôïõ Ç/Õ, êáèþò êáé áñêåôÞ ìíÞìç. Ãéá íá öáíåß êáèáñüôåñá áõôü áò êÜíïõìå ìéá óýãêñéóç ìåôáîý ôïõ ôñüðïõ ëåéôïõñãßáò êåéìÝíïõ êáé åêåßíïõ ôùí ãñáöéêþí. Óôçí ðñþôç ðåñßðôùóç ÷ñåéáæüìáóôå Ýíá byte ãéá íá ïñßóïõìå ðëÞñùò ôá pixel ôïõ êÜèå ÷áñáêôÞñá (áí õðïèÝóïõìå üôé êÜèå ÷áñáêôÞñáò áðåéêïíßæåôáé óå ìÞôñá êïõêêßäùí 16x8=128). Åôóé ãéá ôçí áðåéêüíéóç ìéáò ðëÞñïõò ïèüíçò ôùí 80 ãñáììþí êáé 25 óôçëþí, ÷ñåéáæüìáóôå 80x25=2000 bytes. Óôçí ðåñßðôùóç ôùí ãñáöéêþí, Ýíá pixel ôçò ïèüíçò ÷ñåéÜæåôáé Ýíá byte ãéá íá ïñéóôåß (áí õðïèÝóïõìå üôé Ý÷ïõìå 256 ÷ñþìáôá, üðùò èá äïýìå ðáñáêÜôù). Åôóé ãéá ôçí áðåéêüíéóç ìéáò ðëÞñïõò ïèüíçò óå áíÜëõóç 640x480 ÷ñåéáæüìáóôå

Áè . Å. Êïõôóïíéêüëáò

12

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

640x480=307200 bytes. Áêüìá áí õðïèÝóïõìå üôé Ý÷ïõìå Ýíá refresh rate 70 Hz (ç åéêüíá ó÷çìáôßæåôáé 70 öïñÝò ôï äåõôåñüëåðôï) ôüôå ïäçãïýìáóôå óå Ýíá ñõèìü ìåôáöïñÜò 20.5 MB/sec (370200*70/1048576). Åôóé ï äéÜäñïìïò ôïõ óõóôÞìáôïò (system bus) èá Þôáí ó÷åäüí óõíÝ÷åéá áðáó÷ïëçìÝíïò ìå ôçí åìöÜíéóç ôçò åéêüíáò óôçí ïèüíç. Ãéá ôïõò ëüãïõò áõôïýò, ç êÜñôá ïèüíçò (ðïõ Ýôóé ëÝãåôáé êáé êÜñôá ãñáöéêþí) äéáèÝôåé ðÜíôïôå ôç äéêÞ ôçò ìíÞìç, ðïõ ÷ñçóéìåýåé ãéá ôçí áðïèÞêåõóç ðëçñïöïñéþí ðïõ áöïñïýí ôçí ðñïâáëëüìåíç åéêüíá êáé åðéðëÝïí ðåñéÝ÷åé îå÷ùñéóôÜ êõêëþìáôá ðïõ ÷ñçóéìåýïõí óôçí áíáíÝùóç ôçò åéêüíáò óôçí ïèüíç, ÷ùñßò íá áðáéôåßôáé ç ÷ñÞóç ôïõ êåíôñéêïý óõóôÞìáôïò. Ìåôáîý ôùí êáñôþí ãñáöéêþí ðïõ åßíáé äéáèÝóéìåò óôçí áãïñÜ - áíáöåñüìåíïé ðÜíôá óå ðåñéâÜëëïí åñãáóßáò IBM Þ óõìâáôþí Ç/Õ - ç êáëýôåñç åðéëïãÞ ãéá ðåñéâÜëëïí multimedia, åßíáé ç SVGA (Super VGA). Ç êÜñôá áõôÞ äéáèÝôåé 1 MB ìíÞìçò, äõíáôüôçôá áðåéêüíéóçò 256 äéáöïñåôéêþí ÷ñùìÜôùí êáé áíÜëõóç ðïõ ðïéêßëåé áðü 640x480 ìÝ÷ñé 1024x768 pixels. Ç äõíáôüôçôá áðåéêüíéóçò 256 äéáöïñåôéêþí ÷ñùìÜôùí êáé áíÜëõóç ôçò ôÜîçò 640x480, åßíáé ïé åëÜ÷éóôåò áðáéôÞóåéò óå åðßðåäï êÜñôáò ïèüíçò, ãéá ìéá áîéüëïãç õëïðïßçóç ìéáò åöáñìïãÞò multimedia. Ãéá êÜðïéåò åöáñìïãÝò ï áñéèìüò ôùí 256 ÷ñùìÜôùí åßíáé áíåðáñêÞò. ÑåáëéóôéêÞ áðåéêüíéóç áðáéôåß ìåãáëýôåñï áñéèìü ÷ñùìÜôùí. Ðåñéóóüôåñá ãéá ôá ÷ñþìáôá èá äïýìå ðáñáêÜôù. ÁõôÞ ôç óôéãìÞ, õðÜñ÷ïõí ôñßá åßäç êáñôþí ãñáöéêþí áíÜëïãá ìå ôï hardware ðïõ äéáèÝôïõí êáé ôéò îå÷ùñßæïõìå óå:

ÁðëÝò (dumb frame buffer)

Ìå åðéôá÷õíôÞ coprocessor)

Ìå åðåîåñãáóôÞ ãñáöéêþí (graphics processor)

Þ

óõíåðåîåñãáóôÞ

ãñáöéêþí

(acceleration

Þ

graphics

4.1 ÁðëÝò KÜñôåò Ï ìç÷áíéóìüò ëåéôïõñãßáò ôïõò åßíáé ó÷åôéêÜ áðëüò. ×ñçóéìïðïéåßôáé ç ÊåíôñéêÞ ÌïíÜäá Åðåîåñãáóßáò (ÊÌÅ) ôïõ Ç/Õ, ãéá íá ãßíïõí åêåßíåò ïé åðåîåñãáóßåò ðïõ åßíáé áðáñáßôçôåò ãéá ôçí áíáíÝùóç ôçò åéêüíáò óôçí ïèüíç. Óôç óõíÝ÷åéá, ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò åðåîåñãáóßáò, ðåñíïýí óôçí êÜñôá ãñáöéêþí ðïõ äéáèÝôåé Ýíáí åëåãêôÞ ôùí åñãáóéþí ðïõ ÷ñåéÜæåôáé íá åêôåëåóôïýí. Ï åëåãêôÞò åßíáé Ýíá ïëïêëçñùìÝíï êýêëùìá (chip) ðïõ ãñÜöåé, ðñïóùñéíÜ, üëç ôçí åéêüíá óôçí ôïðéêÞ ìíÞìç ôçò êÜñôáò ãñáöéêþí, ðïõ ëÝãåôáé êáé ìíÞìç åéêüíáò Þ áðåéêüíéóçò. Ôá äåäïìÝíá, óôç óõíÝ÷åéá ðåñíïýí áðü Ýíá ìåôáôñïðÝá øçöéáêïý óå áíáëïãéêü (DAC: Digital to Analog Converter) ðïõ ôá äéáìïñöþíåé óå êáôÜëëçëç áíáëïãéêÞ ìïñöÞ, þóôå íá ïäçãÞóïõí ôï ðõñïâüëï ôçò ïèüíçò. ÐáñÜëëçëá, ï êåíôñéêüò åëåãêôÞò äçìéïõñãåß ôá êáôÜëëçëá óÞìáôá óõã÷ñïíéóìïý, ãéá íá äþóåé óôçí ïèüíç ôá óôïé÷åßá ôçò óÜñùóçò, þóôå íá åðéôåõ÷èåß ç óùóôÞ áðåéêüíéóç ÷ñïíéêÜ.

Multimedia

13

ÅðåéäÞ ÷ñçóéìïðïéïýí ôçí ÊÌÅ, áõôÝò ïé êÜñôåò åßíáé ïé áñãüôåñåò ìåôáîý ôùí ôñéþí åéäþí. Ïé ðåñéóóüôåñåò êÜñôåò VGA áíÞêïõí ó'áõôÞ ôçí êáôçãïñßá êáé åßíáé ïé ðëÝïí óõìâáôÝò ìå ïðïéïäÞðïôå õðïëïãéóôéêü óýóôçìá.

4.2 ÊÜñôåò ìå Åðéôá÷õíôÞ Þ ÓõíåðåîåñãáóôÞ Ãéá íá ðåñéïñéóôïýí ïé äéåñãáóßåò ðïõ ðñÝðåé íá êÜíåé ç ÊÌÅ êé Ýôóé íá áõîçèåß ç ôá÷ýôçôá, êÜñôá åìðëïõôßæåôáé ìå Ýíá ïëïêëçñùìÝíï êýêëùìá ðïõ ëÝãåôáé åðéôá÷õíôÞò. Ï åðéôá÷õíôÞò äåí åßíáé Ýíáò áðëüò åëåãêôÞò, áëëÜ Ýíáò áðü ôçí êáôáóêåõÞ ôïõ Þäç, ðñïãñáììáôéóìÝíïò åðåîåñãáóôÞò. Ôï óêåðôéêü åßíáé ôï åîÞò: ìåñéêÝò åñãáóßåò óôçí üëç äéáäéêáóßá ôçò áðåéêüíéóçò, ãßíïíôáé áñêåôÜ óõ÷íÜ. Õëïðïéåßôáé Ýôóé ï åðéôá÷õíôÞò, þóôå íá åðéôåëåß áõôÝò ôéò åñãáóßåò ðÜíù ôçí êÜñôá êáé ü÷é óôçí ÊÌÅ. Åíá êáôÜëëçëï ðñüãñáììá-ïäçãüò (driver ðïõ óõíïäåýåé ôçí êÜñôá) åëÝã÷åé ôç äéáäéêáóßá áðåéêüíéóçò êáé, áí äåé üôé ç ÊÌÅ ðñïóðáèåß íá êÜíåé ìéá åñãáóßá ðïõ ôçí õðïóôçñßæåé ï åðéôá÷õíôÞò, ôçò äßíåé åíôïëÞ íá ìçí ôï êÜíåé êáé íá äþóåé ôá óôïé÷åßá ðïõ ÷ñåéÜæïíôáé óôïí åðéôá÷õíôÞ. Ôï êÝñäïò åßíáé äéðëü, ãéáôß ðñþôïí áöáéñåßôáé áðü ôçí ÊÌÅ Ýíá âÜñïò åðåîåñãáóßáò, êáé äåýôåñïí ìåéþíåôáé ï üãêïò ôùí êéíïýìåíùí äåäïìÝíùí óôï äéÜäñïìï ôïõ óõóôÞìáôïò. Ðåñéóóüôåñï ãíùóôÝò êÜñôåò áõôïý ôïõ ôýðïõ åßíáé ïé XVGA (Accelerated VGA), ç êÜñôá 8514/Á êáé ç XGA ôçò IBM. Ãéá íá ðáñáôçñÞóïõìå ìéá áéóèçôÞ áýîçóç ôçò ôá÷ýôçôáò, ðñÝðåé íá Ý÷ïõìå ìéá áñêåôÜ ãñÞãïñç ÊÌÅ (ð.÷. 33 MHz êáé Üíù). Ïé ôá÷ýôçôåò áðåéêüíéóçò ôùí åðéôá÷õíôþí åîáñôþíôáé Üìåóá áðü ôçí ôá÷ýôçôá ôçò ÊÌÅ, áõôü óçìáßíåé üôé áí áõîçèåß ç ôá÷ýôçôá ôçò ÊÌÅ, áõîÜíåôáé êáé ç ôá÷ýôçôá áðåéêüíéóçò. ×ñïíéêÜ, ïé åðéôá÷õíôÝò åîåëß÷èçêáí ôåëåõôáßïé, ùò Ýíá õðïóýíïëï ÷áìçëüôåñïõ êüóôïõò ôùí êáñôþí ìå åðåîåñãáóôÞ. Óôïí Ðßíáêá 4.1 öáßíïíôáé ïé äéáèÝóéìïé åëåãêôÝò êáé åðéôá÷õíôÝò ôùí êáñôþí ãñáöéêþí óÞìåñá.

ÅëåãêôÝò Trident 8900 Tseng 4000 Cirus Logic 5422 WD 9011

Åðéôá÷õíôÝò Cirus Logic 5426 & 5428 S3 86C9xx & 86C8xx AGX 014 & 015 NCR 77C22 WD 9030 & 9031 Mach 32 Weitek Power P9000 TMS 340

Ðßíáêáò 4.1: ÅëåãêôÝò êáé åðéôá÷õíôÝò

Áè . Å. Êïõôóïíéêüëáò

14

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

4.3 ÊÜñôåò ìå ÅðåîåñãáóôÞ ÄéáèÝôïõí äéêü ôïõò åéäéêü åðåîåñãáóôÞ ðïõ áó÷ïëåßôáé ìüíï ìå ôçí åðåîåñãáóßá ãñáöéêþí, áöÞíïíôáò ôçí ÊÌÅ åëåýèåñç íá áó÷ïëçèåß ìå Üëëåò äïõëåéÝò. ÖõóéêÜ ðñüêåéôáé ãéá ôéò ôá÷ýôåñåò êÜñôåò ìåôáîý ôùí ôñéþí åéäþí. Ôáõôü÷ñïíá üìùò åßíáé êáé ïé ëéãüôåñï óõìâáôÝò êáé ðåñéóóüôåñï áêñéâÝò. ×ñçóéìïðïéïýíôáé éäéáßôåñá óå ðåñéðôþóåéò åöáñìïãþí ðïõ ÷åéñßæïíôáé ìåãÜëï áñéèìü åîåéäéêåõìÝíùí ãñáöéêþí, êéíïýìåíï ó÷Ýäéï, video.

4.4 ×ñþìáôá êáé ÌíÞìç Åéêüíáò ÊÜèå pixel ôçò ïèüíçò ðåñéãñÜöåôáé áðü ôéò óõíôåôáãìÝíåò ôïõ (óôÞëç, ãñáììÞ) êáé áðü ôï ÷ñþìá ôïõ. Ïóï ðåñéóóüôåñá åßíáé ôá ÷ñþìáôá ðïõ ðñÝðåé íá ÷åéñßæåôáé ç êÜñôá ïèüíçò, ôüóï ðåñéóóüôåñá øçößá ðñÝðåé íá Ý÷åé ï áñéèìüò ðïõ ðåñéãñÜöåé ôï ÷ñþìá êáé Üñá, ôüóï ðåñéóóüôåñç ìíÞìç êáôáëáìâÜíåé êÜèå pixel ôçò åéêüíáò. Óå óõãêåêñéìÝíá ÷ñïíéêÜ äéáóôÞìáôá ç åéêüíá ðïõ åßíáé áðïèçêåõìÝíç óôç ìíÞìç ôçò êÜñôáò ãñáöéêþí, äéáâÜæåôáé êáé ìåôáôñÝðåôáé óå áíáëïãéêÜ óÞìáôá, ôá ïðïßá óôÝëíïíôáé ãéá íá ïäçãÞóïõí ôï ðõñïâüëï çëåêôñïíßùí. Ôï ðëÞèïò ôùí bits ðïõ ÷ñåéÜæïíôáé ãéá íá ðåñéãñÜøïõí ôï äõíáôü ÷ñþìá ôïõ êÜèå pixel, ïíïìÜæåôáé âÜèïò ÷ñþìáôïò. Åôóé ð.÷. ÷ñþìá 8 bit óçìáßíåé üôé ï ìÝãéóôïò áñéèìüò ÷ñùìÜôùí ðïõ áðåéêïíßæåé ç êÜñôá åßíáé 28 = 256, Üñá ÷ñþìá 8 bit óçìáßíåé 256 ôáõôü÷ñïíá ÷ñþìáôá óôçí ïèüíç. Ïìïéá, ÷ñþìá 16 bit óçìáßíåé 65536 ÷ñþìáôá êáé 24 bit óçìáßíåé 16777216 ÷ñþìáôá (âëÝðå Ðßíáêá 4.2). Ôï ôåëåõôáßï âÜèïò ïíïìÜæåôáé êáé ðñáãìáôéêü ÷ñþìá, ãéáôß ðëçóéÜæåé ôï üñéï ôùí ÷ñùìÜôùí ðïõ ìðïñåß íá äéáêñßíåé ôï áíèñþðéíï ìÜôé.

bits/pixel

Áñéèìüò ×ñùìÜôùí

1 4 8 16 24

2 16 256 65536 16777216

Ðßíáêáò 4.2: Áíôéóôïé÷ßá áñéèìïý bits áíÜ pixel êáé áñéèìïý áðïäéäïìÝíùí ÷ñùìÜôùí

Ïðùò Ý÷ïõìå äåé, ôç ìåôáôñïðÞ ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ ôçò ìíÞìçò åéêüíáò óå áíáëïãéêü óÞìá, ôï áíáëáìâÜíåé Ýíáò DAC. Ôï ðüóá ÷ñþìáôá ìðïñåß íá ÷åéñéóôåß ï DAC ìåôñÜôáé ðÜëé óå bits. Åôóé DAC 24 bit óçìáßíåé üôé ìðïñåß íá ìåôáöñÜóåé åéêüíá ìå âÜèïò ÷ñþìáôïò 24 bit. O DAC åßíáé Ýíá áðü ôá âáóéêÜ åîáñôÞìáôá ðïõ ðåñéïñßæïõí ôï âÜèïò ôçò åéêüíáò, áëëÜ êáé õðåýèõíïò ãéá ôçí ðéóôüôçôá ôùí ÷ñùìÜôùí áõôþí. Áñ÷éêÜ Þôáí áêñéâü åîÜñôçìá, áëëÜ óÞìåñá õðÜñ÷åé óå üëåò ôéò êÜñôåò ãñáöéêþí. Åôóé ôï âÜèïò ôïõ ÷ñþìáôïò ôï ðåñéïñßæåé ôåëéêÜ ç ìíÞìç ôçò êÜñôáò. Åóôù ëïéðüí, üôé ï DAC ðïõ äéáèÝôïõìå äå èÝôåé ðåñéïñéóìü ùò ðñïò ôï ðëÞèïò ôùí ÷ñùìÜôùí (åßíáé 24 bit). Ôï ìÝãåèïò ôçò ìíÞìçò ôçò êÜñôáò, ìáò ðåñéïñßæåé ôïí áñéèìü ôùí ÷ñùìÜôùí ðïõ ìðïñïýìå íá äïýìå óôçí ïèüíç, óå

Multimedia

15

óõíÜñôçóç ìå ôçí áíÜëõóç. Ç ìíÞìç ðïõ ÷ñåéÜæåôáé óå êÜèå áíÜëõóç äßíåôáé áðü ôïí ôýðï: (ïñéæüíôéá áíÜëõóç x êÜèåôç áíÜëõóç x âÜèïò ÷ñþìáôïò)/8 óå Bytes

Ç ðëçñïöïñßá ôçò èÝóçò (ãñáììÞò êáé óôÞëçò) ôïõ pixel óôçí ïèüíç äåí êáôáëáìâÜíåé ìíÞìç, ãéáôß ðñïóäéïñßæåôáé áðü ôá êõêëþìáôá (hardware) ôçò êÜñôáò ïèüíçò. Óôïí Ðßíáêá 4.3 öáßíïíôáé ôá ðïóÜ ôçò áðáéôïýìåíçò ìíÞìçò óå óõíÜñôçóç ìå ôçí áíÜëõóç ôçò ïèüíçò êáé ôï âÜèïò ÷ñþìáôïò.

16 ÷ñþìáôá 256 ÷ñþìáôá 35840 ÷ñþìáôá 65536 ÷ñþìáôá 16777216 ÷ñþìáôá

640x480 153600 Â 307200 Â 614400 Â 652800 Â 921600 Â

800x600 240000 Â 480000 Â 960000 Â 1020000 Â 1440000 Â

1024x768 1280x1024 393216 Â 655360 Â 786432 Â 1310720 Â 1572864 Â 2621440 Â 1671168 Â 2785280 Â 2359296 Â 3932160 Â

Ðßíáêáò 4.3: Áðáéôïýìåíç ìíÞìç åéêüíáò áíÜ áíÜëõóç êáé âÜèïò ÷ñþìáôïò

Áò ðÜñïõìå Ýíá áðëü ðáñÜäåéãìá ìéáò êÜñôáò ðïõ äéáèÝôåé 1 Ì ìíÞìçò. Ãéá íá áðåéêïíßóåé áíÜëõóç 800x600 ìå 65536 ÷ñþìáôá ÷ñåéÜæåôáé: 800x600x16/8=960000 Bytes ìíÞìçò.

Åíþ ãéá íá áðåéêïíßóåé 16777216 ÷ñþìáôá óôçí ßäéá áíÜëõóç ÷ñåéÜæïíôáé: 800x600x24/8=1440000 Bytes ìíÞìçò,

ðïõ äåí ôç äéáèÝôåé. Áñá óå áíÜëõóç 800x600 ï ìÝãéóôïò áñéèìüò ÷ñùìÜôùí åßíáé 65536. Ç ìíÞìç ôçò êÜñôáò ïèüíçò, åßíáé åßôå áðëÞ DRAM, óáí áõôÞ ôïõ Ç/Õ, Þ åéäéêÞ VRAM (Video RAM) ç ïðïßá åßíáé ôá÷ýôåñç.

5. ¶ ¢ ™ z z¡z°¡ø™ ™ Ç ïéêïãÝíåéá ôùí ïðôéêþí äßóêùí (opticl discs) áðïôåëåßôáé áðü ôñßá ìÝëç. Áðü ôïõò VideoDisc ïé ïðïßïé åßíáé ïé ðáëéüôåñïé êáé Ý÷ïõí åìöáíéóôåß áðü ôç äåêáåôßá ôïõ '20, Ý÷ïõí äéÜìåôñï 40 cm êáé åßíáé åããñÜøéìïé, äéáãñÜøéìïé êáé åðáíåããñÜøéìïé, ìå áíáëïãéêÜ äåäïìÝíá. Ìå ôç æåýîç ôçò éêáíüôçôáò áðïèÞêåõóçò äõáäéêþí äåäïìÝíùí êáé ôçò äõíáôüôçôáò ÷ñÞóçò ôùí áêôßíùí LASER, äçìéïõñãÞèçêáí äýï áêüìç ôýðïé ïðôéêþí äßóêùí. Ï LASERDisc äéáìÝôñïõ 30 cm óôïí ïðïßï ãñÜöïíôáé áíáëïãéêÜ ïðôéêïáêïõóôéêÜ äåäïìÝíá êáé ï CompactDisc (CD) äéáìÝôñïõ 12 cm. Óôçí åíüôçôá áõôÞ èá áó÷ïëçèïýìå ìå ôïõò CD êáé ôéò óõóêåõÝò ðïõ ìðïñïýí íá äéáâÜæïõí äåäïìÝíá áð'áõôïýò. Ôá CD-ROM, CD-I, Photo CD, CDTV ðïõ èá

Áè . Å. Êïõôóïíéêüëáò

16

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

ðåñéãñáöïýí ó'áõôÞ ôçí ðáñÜãñáöï, áðïôåëïýí ìÝëç ôçò ïéêïãÝíåéáò ôùí Compact Discs êáé áðïãüíïõò ôïõ áêïõóôéêïý CD-DA. Êõñßùò äýï åôáéñåßåò, ç Philips êáé ç Sony Þôáí áõôÝò ðïõ ðñïþèçóáí ìÝ÷ñé óÞìåñá ôçí ôå÷íïëïãßá ðïõ áöïñÜ ôá CD, óôçí ïðïßá ôå÷íïëïãßá ðåñéëáìâÜíïíôáé ôüóï ïé ïðôéêïß äßóêïé, üóï êáé ïé óõóêåõÝò (drives) ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá ôçí áíÜãíùóç êáé ôï ðáßîéìü ôïõò. Ïé äýï åôáéñåßåò êáé ìßá ôñßôç ç Kodak, åßíáé ïé êÜôï÷ïé ôùí êõñéüôåñùí åõñåóéôå÷íéþí ðïõ áöïñïýí ôüóï ôá CD, üóï êáé ôá CD players. ÅðïìÝíùò êÜðïéïò ôñßôïò, ìüíï ìåôÜ áðü ó÷åôéêÞ Üäåéá áð'ôéò åôáéñåßåò áõôÝò, ìðïñåß íá åìöáíéóôåß ùò êáôáóêåõáóôÞò ó'áõôüí ôïí ôå÷íïëïãéêü ôïìÝá, óýìöùíá ðÜíôá ìå ôéò ðñïäéáãñáöÝò ôùí ðñïúüíôùí ðïõ êáèïñßæïõí ïé ðáñáðÜíù åôáéñåßåò óôá âéâëßá ôá ïíïìáæüìåíá Ýã÷ñùìá (Color Books: Red, Yellow, Green, Orange Book). Åäþ íá óçìåéþóïõìå üôé ìå ôïí üñï disc áíáöåñüìáóôå óå ïðôéêÜ ìÝóá áðïèÞêåõóçò óôá ïðïßá ìðïñïýí íá åããñÜöïíôáé ôüóï áíáëïãéêÜ, üóï êáé øçöéáêÜ äåäïìÝíá. Åíþ ìå ôïí üñï disk áíáöåñüìáóôå óå ìáãíçôéêÜ ìÝóá áðïèÞêåõóçò ð.÷. äéóêÝôåò, óêëçñïß äßóêïé.

5.1 ÖõóéêÞ Óýíèåóç ôïõ CD Åíáò óõìðéåóìÝíïò äßóêïò (Compact Disc: CD) åßíáé ìßá öÝôá êõëßíäñïõ ðïõ áðïôåëåßôáé áðü ôñßá óôñþìáôá äéáöïñåôéêþí õëéêþí. Ç êÜôù ðëåõñÜ áðïôåëåßôáé áðü ðïëõêáñâïíßäéï, Ýíá åîáéñåôéêÜ óêëçñü åßäïò ðëáóôéêïý ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé óôçí êáôáóêåõÞ êñÜíùí ìïôïóõêëåôéóôþí. Åôóé, ç êÜôù ðëåõñÜ ôïõ CD ãßíåôáé åîáéñåôéêÜ äýóêïëï íá ãñáôóïõíéóôåß êáé ó÷åäüí áäýíáôï íá óðÜóåé. ÃñáôóïõíéÝò êáé óôßãìáôá ðïõ ðéèáíþò èá äçìéïõñãçèïýí ìå êÜðïéï ôñüðï óå áõôÞ ôçí ðëåõñÜ, åßíáé óõíÞèùò äéáöáíÞ êáé áäéÜöïñá ãéá ôçí áêôßíá LASER ðïõ äéáâÜæåé ôïí ïðôéêü äßóêï. Ôï ìåóáßï óôñþìá áðïôåëåßôáé áðü ìéá ëåðôÞ óôñþóç áíôáíáêëþíôïò ìåôÜëëïõ, óõíÞèùò áëïõìéíßïõ. Ôï åðÜíù óôñþìá áðïôåëåßôáé áðü ìéá ðñïóôáôåõôéêÞ åðéêÜëõøç áðü âåñíßêé, åðÜíù óôçí ïðïßá âñßóêåôáé ôõðùìÝíç ç åôéêÝôá ôïõ CD (Ó÷Þìá 5.1). Ôï óõíïëéêü ðÜ÷ïò êáé ôùí ôñéþí óôñùìÜôùí åßíáé 1.2 mm êáé ç äéÜìåôñïò ôïõ CD åßíáé 12 cm, ìå ìéá ïðÞ óôï êÝíôñï ôïõ äéáìÝôñïõ 15 mm. Ôï âÜñïò ôïõ CD åßíáé ðåñßðïõ 18 gr.

5.2 Ç Ôå÷íïëïãßá ôùí CDs Óå áíôßèåóç ìå ôçí ôå÷íïëïãßá ôùí ìáãíçôéêþí äßóêùí, ç ôå÷íïëïãßá ôùí CD ÷ñçóéìïðïéåß ìéá äÝóìç LASER áíôß ôçò ìáãíçôéêÞò êåöáëÞò ãéá íá äéáâÜóåé ôá äåäïìÝíá áðü ôçí åðéöÜíåéá åíüò CD. Ãéá ôï ëüãï áõôü, ï äßóêïò åíüò CD äå äéáèÝôåé ìáãíçôéêÞ åðßóôñùóç, ìéá ðïõ ôá äåäïìÝíá áíôéðñïóùðåýïíôáé áðü ìéêñïóêïðéêÝò åóï÷Ýò Þ êïéëþìáôá (pits) êáé åðßðåäåò åðéöÜíåéåò (lands).

Multimedia

17

Åðßóôñùìá áíôáíáêëþíôïò áëïõìéíßïõ ÅôéêÝôá Âåñíßêé Êïßëùìá Åðßðåäç åðéöÜíåéá Áêôßíá LASER Õðüóôñùìá ðïëõêáñâïíéäßïõ

Áêôßíá LASER

Ó÷Þìá 5.1: ÔïìÞ åíüò Compact Disc

Ç åðéöÜíåéá åíüò CD åßíáé ÷ùñéóìÝíç óå tracks êáé sectors üðùò áêñéâþò ç åðéöÜíåéá åíüò ìáãíçôéêïý äßóêïõ, áëëÜ óôï CD ôá tracks áõôÜ óõíäÝïíôáé ìåôáîý ôïõò äéáãñÜöïíôáò ìßá óðåéñïåéäÞ ôñï÷éÜ ðïõ êáëýðôåé üëç ôçí åðéöÜíåéá ôïõ äßóêïõ, üðùò öáßíåôáé óôï Ó÷Þìá 5.2. Ç äÝóìç LASER äçìéïõñãåßôáé áðü ìßá åéäéêÞ äßïäï êáé áöïý åóôéáóôåß áðü åéäéêïýò öáêïýò, êáôåõèýíåôáé óôçí åðéöÜíåéá ôïõ äßóêïõ, ï ïðïßïò ðåñéóôñÝöåôáé êáè'üëç ôç äéÜñêåéá ôçò áíÜãíùóçò. Ç äÝóìç áöïý äéáðåñÜóåé ôï ðñïóôáôåõôéêü ðåñßâëçìá, ðñïóêñïýåé ðÜíù óôçí åðéöÜíåéá ôïõ äßóêïõ. Ç äéáöïñåôéêÞ áíôáíÜêëáóç ôçí ïðïßá õößóôáôáé Þ äÝóìç LASER üôáí ðñïóðßðôåé ðÜíù ó'Ýíá êïßëùìá Þ óå ìßá åðßðåäç åðéöÜíåéá (Ó÷Þìá 5.1), åßíáé ï ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï äéáâÜæïíôáé ïé ðëçñïöïñßåò ðïõ Ý÷ïõí áðïèçêåõôåß ó'Ýíá CD.

Ó÷Þìá 5.2: Ç äïìÞ åíüò Compact Disc

ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò åããñáöÞò ôùí ðëçñïöïñéþí ðÜíù óôçí åðéöÜíåéá åíüò CD, ìéá äÝóìç õøçëÞò åíÝñãåéáò óáñþíåé ôçí åðéöÜíåéá ôïõ CD êáé èåñìáßíåé ôçí åéäéêÞ åðßóôñùóç áëïõìéíßïõ, êáôáóôñÝöïíôáò ôï áíôßóôïé÷ï óçìåßï êáé äçìéïõñãþíôáò ôéò åóï÷Ýò ðïõ áíáðáñéóôïýí ôá äåäïìÝíá. Ç äéáäéêáóßá áõôÞ âÝâáéá åßíáé áñêåôÜ ðïëýðëïêç êáé ãéá íá ðñáãìáôïðïéçèåß, áðáéôåß åéäéêü ðáíÜêñéâï ìç÷áíéóìü ìå äÝóìç LASER õøçëÞò éó÷ýïò.

Áè . Å. Êïõôóïíéêüëáò

18

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

Ïé êëáóéêïß ïäçãïß ïðôéêþí äßóêùí óôåñïýíôáé ôçò äõíáôüôçôáò åããñáöÞò, åíþ ôï êüóôïò ìéáò óõóêåõÞò ðïõ åããñÜöåé ïðôéêïýò äßóêïõò åßíáé áðáãïñåõôéêü ãéá ôç ÷ñÞóç ôïõ áðü áðëü ÷ñÞóôç.

5.3 ×ùñçôéêüôçôá åíüò CD Ç âáóéêÞ ìïíÜäá äåäïìÝíùí ó'Ýíá CD åßíáé ï ôïìÝáò (sector). Ï ëïãéêüò ôïìÝáò (logical sector) åíüò CD ðåñéÝ÷åé 2352 Bytes ôá ïðïßá äåí åßíáé üëá äéáèÝóéìá ãéá áðïèÞêåõóç äåäïìÝíùí ôïõ ÷ñÞóôç. Ôï áêñéâÝò ðïóü áíÜ ôïìÝá ðïõ åßíáé äéáèÝóéìï óôï ÷ñÞóôç, åîáñôÜôáé áðü ôïí ôñüðï (mode) ï ïðïßïò ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ãéá ôçí åããñáöÞ ôùí äåäïìÝíùí. ÕðÜñ÷ïõí äýï ôñüðïé åããñáöÞò: Mode 1, ï ïðïßïò ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ãéá åããñáöÞ ôùí äåäïìÝíùí êáé ðëçñïöïñéþí ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôï ðñüãñáììá êáé áöÞíïíôáé 2048 Bytes/ôïìÝá äéáèÝóéìá óôï ÷ñÞóôç.

Mode2, ï ïðïßïò ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ãéá ôçí åããñáöÞ äåäïìÝíùí êáé ãñáöéêþí êáé ðáñÝ÷åé óôï ÷ñÞóôç 2336 Bytes/ôïìÝá. Áñá ç ÷ùñçôéêüôçôá åíüò CD åîáñôÜôáé ôüóï áðü ôïí ôñüðï ðïõ åßíáé ãñáììÝíï áõôü, üóï êáé áðü ôïí áñéèìü ôùí ôïìÝùí ðïõ ðåñéÝ÷åé. Ôá ðñþôá CD ðïõ êáôáóêåõÜóôçêáí Þôáí ìïõóéêÜ êáé ó÷åäéÜóôçêáí íá ðåñéÝ÷ïõí 60 ëåðôÜ ìïõóéêÞò. Ç ôá÷ýôçôá ìå ôçí ïðïßá ðáßæåôáé Ýíá CD áðü Ýíá CD player åßíáé 75 sectors/sec. Áñá: Ãéá ôï Mode 1:

2048 Bytes/sector x 75sector x 60min x 60sec=527 MB

Ãéá ôï Mode 2:

2336 Bytes/sector x 75sector x 60min x 60sec=602 MB

5.4 ÐëåïíåêôÞìáôá êáé ÌåéïíåêôÞìáôá ôùí CD Ï óçìáíôéêüôåñïò ëüãïò ãéá ôç ìåãÜëç åìðïñéêÞ åðéôõ÷ßá ðïõ ãíþñéóáí ôá CD, åßíáé ïé ôåñÜóôéåò ÷ùñçôéêüôçôåò ðïõ äéáèÝôïõí. ÅíäåéêôéêÜ áíáöÝñïõìå üôé óå Ýíá êáé ìüíï ïðôéêü äßóêï ìðïñïýí íá áðïèçêåõôïýí ðëÝïí, ðëçñïöïñßåò ôçò ôÜîçò ôùí 650 MB ðïõ áíôéóôïé÷ïýí ðåñßðïõ óôç ÷ùñçôéêüôçôá 450 äéóêåôþí ôùí 1.44 MB. Ãéá íá Ý÷ïõìå ìéá óáöÞ åéêüíá ôçò ôÜîçò ìåãåèþí ãéá ôá ïðïßá ìéëÜìå, áò ðïýìå üôé áí èåùñÞóïõìå ðùò ìßá óåëßäá êåéìÝíïõ åíüò ìÝóïõ âéâëßïõ êáôáëáìâÜíåé ðåñßðïõ 2500 ÷áñáêôÞñåò, ôüôå ó'Ýíá ôÝôïéï äßóêï ìðïñïýìå íá áðïèçêåýóïõìå: (650 x 220)/2500=272630 óåëßäåò êåéìÝíïõ. Åôóé, Ýíá ìüíï CD ìå äéÜìåôñï 12 cm ìðïñåß íá áðïèçêåýóåé ôéò ðëçñïöïñßåò ôïõ ôçëåöùíéêïý êáôáëüãïõ ïëüêëçñçò ôçò ÅëëÜäáò, åíþ ôáõôü÷ñïíá õðÜñ÷åé ç äõíáôüôçôá áíÜêôçóçò ïðïéáóäÞðïôå ðëçñïöïñßáò óå ðïëý ìéêñü ÷ñïíéêü äéÜóôçìá. Åêôüò áðü ôéò ìåãÜëåò ÷ùñçôéêüôçôåò, ç ôå÷íïëïãßá ôùí CD, ðñïóöÝñåé åðßóçò êáé ìåãáëýôåñç áîéïðéóôßá üóïí áöïñÜ ôçí áêåñáéüôçôá êáé ìáêñïæùßá ôùí äåäïìÝíùí. Åîáéôßáò áêñéâþò ôçò áðïõóßáò ôùí åõáßóèçôùí ìáãíçôéêþí ðåäßùí, Ýíá

Multimedia

19

CD Ý÷åé ìåãáëýôåñç áíôï÷Þ óôéò ðåñéâáëëïíôéêÝò óõíèÞêåò, áðü Ýíá ìáãíçôéêü ìÝóï áðïèÞêåõóçò. Åðßóçò ôá CD Ý÷ïõí äýï áêüìç ðëåïíåêôÞìáôá: ôï ÷áìçëü ëüãï êüóôïõò/÷ùñçôéêüôçôáò êáèþò êáé ôç öïñçôüôçôÜ ôïõò. Ç ìÝóç ôéìÞ åíüò êëáóéêïý CD ôùí 650 MB êõìáßíåôáé ðåñßðïõ óôéò 10000 äñ÷., êüóôïò áñêåôÜ ÷áìçëü, áíÜ ìïíÜäá ðëçñïöïñßáò. Ôáõôü÷ñïíá ïé äßóêïé áõôïß åßíáé öïñçôïß êáé ï ÷ñÞóôçò ìðïñåß íá ôïõò ìåôáêéíåß åýêïëá. Åíá áðü ôá ìåãáëýôåñá ìåéïíåêôÞìáôá ôùí CD åßíáé ç Ýëëåéøç äõíáôüôçôáò åðáíåããñáöÞò. Åíá CD ìðïñåß íá åããñáöåß ìüíï áðü åéäéêü ìç÷áíéóìü êáé ìüíï ìßá öïñÜ. Ôï äåýôåñï ìåéïíÝêôçìá, åßíáé ïé ó÷åôéêÜ ìéêñÝò ôá÷ýôçôåò ìåôáöïñÜò äåäïìÝíùí ðïõ ðáñÝ÷ïõí óå ó÷Ýóç ìå ôéò áíôßóôïé÷åò ôùí óêëçñþí äßóêùí. Ïé ôá÷ýôçôåò áõôÝò êõìáßíïíôáé ãýñù óôá 300 KB/sec êáé èÝôïõí êÜðïéïõò ðåñéïñéóìïýò óôéò ÷ñÞóåéò ôïõò. Åôóé äå ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ìå åðéôõ÷ßá ãéá ôçí åêôÝëåóç ðñïãñáììÜôùí, áëëÜ áðïôåëïýí ìéá ðïëý êáëÞ ëýóç ãéá åöáñìïãÝò ðïõ äéá÷åéñßæïíôáé ìåãÜëïõò üãêïõò äåäïìÝíùí, üðùò ïé åöáñìïãÝò multimedia.

5.5 Compact Disc - Digital Audio (CD-DA, Red Book) To Compact Disc - Digital Audio (CD-DA Þ áðëþò CD-A), åßíáé ôï ðñþôï Compact Disc ðïõ äçìéïõñãÞèçêå áðåõèõíüìåíï êõñßùò óôçí áãïñÜ Þ÷ïõ êáé öÝñíïíôáò ìéá ðñáãìáôéêÞ åðáíÜóôáóç óôï ÷þñï ôçò ìïõóéêÞò âéïìç÷áíßáò. Ôï CD-DA Þôáí ôï ðñþôï ðñüôõðï ãéá CD êáé CD players, ðïõ áíáðôý÷èçêå áñ÷éêÜ áðü ôçí Philips ôï 1982 êáé óôç óõíÝ÷åéá áðü Üëëåò åôáéñåßåò, êõñßùò ôçí Sony. Ôï åã÷åéñßäéï ðñïóäéïñéóìïý ôùí ëåéôïõñãéêþí ðñïäéáãñáöþí åßíáé ôï Red Book. Óôï åã÷åéñßäéï áõôü óôçñß÷ôçêáí ôá åðüìåíá Ýã÷ñùìá âéâëßá ãéá ôçí ðåñéãñáöÞ ôùí êáôÜ ðåñßðôùóç ÷áñáêôçñéóôéêþí ôùí Üëëùí ìïñöþí ïðôéêþí äßóêùí. Ãéá íá ôç öõóéêÞ äåäïìÝíùí ïíïìÜæåôáé

åããñáöïýí áêïõóôéêÜ äåäïìÝíá ó'Ýíá CD, ðñÝðåé íá ìåôáôñáðïýí áðü áíáëïãéêÞ ìïñöÞ ôïõò, óå øçöéáêÞ. Ãéá ôçí åããñáöÞ ôùí øçöéáêþí ÷ñçóéìïðïéåßôáé Ýíá óýóôçìá êùäéêïðïßçóçò õøçëÞò ðéóôüôçôáò ðïõ Äéáìüñöùóç Ðáëìéêïý Êþäéêá (PCM: Pulse Code Modulation:).

Åíá óõìâáôéêü CD_DA äéáèÝôåé ÷ùñçôéêüôçôá ãéá åããñáöÞ ç÷çôéêþí äåäïìÝíùí óôåñåïöùíéêÞò ìïõóéêÞò õøçëÞò ðéóôüôçôáò, äéÜñêåéáò ðåñßðïõ 72 min. Ãéá íá ðñïêýøåé áõôüò ï ùöÝëéìïò ÷ñüíïò, ÷ñçóéìïðïéåßôáé üëï ôï ðëÜôïò ôïõ CD êáé áõôü äçìéïõñãåß óõ÷íÜ ðñïâëÞìáôá. ÊÜðïéá Üëëá CD drives (ü÷é CD_DA players) ìðïñïýí íá áíáãíþóïõí êáé CD-DA üôáí áõôü äåí åßíáé ãñáììÝíï êáè'üëï ôï ðëÜôïò ôùí 12 cm ôçò äéáìÝôñïõ ôïõò. Ãéá íá ìðïñïýí ëïéðüí ôá CD-DA íá äéáâÜæïíôáé êáé áðü Üëëïõò áíáãíþóôåò CD, ïé ðåñéóóüôåñïé êáôáóêåõáóôÝò Ý÷ïõí ðåñéïñßóåé ôïí ùöÝëéìï ÷ñüíï óôá 60 min.

5.6 Compact Disc - Read Only Memory (CD-ROM, Yellow Book)

Áè . Å. Êïõôóïíéêüëáò

20

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

Ôï Compact Disc - Read Only Memory (CD-ROM) áðïôåëåß ôñüðï ìïñöïðïßçóçò åíüò Compact Disc êáé áíáðôý÷èçêå ùò áðïèçêåõôéêü ìÝóï ìåãÜëùí äõíáôïôÞôùí ãéá õðïëïãéóôéêÜ óõóôÞìáôá. Ç ìïñöïðïßçóÞ ôïõ áíáêïéíþèçêå ôï 1985. Ïé ðñþôïé ïðôéêïß äßóêïé ôýðïõ CD-ROM ðåñéåß÷áí ìüíï äåäïìÝíá êåéìÝíïõ Þ äåäïìÝíá ðñïãñÜììáôïò êáé óõìðåñéöÝñïíôáí óáí ðåñéöåñåéáêÝò óõóêåõÝò ìåãÜëùí áðïèçêåõôéêþí äõíáôïôÞôùí. Áñãüôåñá Ýãéíå äõíáôü íá ðåñéÝ÷ïõí êáé ç÷çôéêÜ äåäïìÝíá. Ôï åã÷åéñßäéï ðñïóäéïñéóìïý ôùí ëåéôïõñãéêþí ðñïäéáãñáöþí åßíáé ôï Yellow Book åêäéäüìåíï áðü ôéò åôáéñåßåò Philips êáé Sony. ÕðÜñ÷ïõí äýï äéáöïñåôéêïß ôñüðïé åããñáöÞò äåäïìÝíùí óå Ýíá CD-ROM ïé ïðïßïé åßíáé áõôïß ðïõ åßäáìå óôçí § 5.3. Ôï Mode 1 ÷ñçóéìïðïéåßôáé êõñßùò ãéá åããñáöÞ äåäïìÝíùí ðñïãñáììÜôùí êáé õðïëïãéóìþí, åíþ ôï Mode 2 ãéá óõìðéåóìÝíá áêïõóôéêÜ êáé ïðôéêÜ äåäïìÝíá. Ç êýñéá äõóêïëßá óôçí áðïèÞêåõóç åéêüíùí ó'Ýíá CD-ROM Þôáí áñ÷éêÜ ï ôåñÜóôéïò üãêïò äåäïìÝíùí ðïõ áðáéôïýíôáé ãéá ôç óýíèåóç ìéáò öùôïãñáößáò Þ åíüò ãñáöéêïý óôïí Ç/Õ. Ìå ôéò íÝåò ôå÷íéêÝò óõìðßåóçò äåäïìÝíùí, ôï ðïóü ôùí ðëçñïöïñéþí ðïõ ÷ñåéÜæåôáé íá áðïèçêåõôåß óôïí ïðôéêü äßóêï Ý÷åé ìåéùèåß äñáóôéêÜ. Åôóé èåùñçôéêÜ, Ýíáò ïðôéêüò äßóêïò CDROM ìðïñåß íá ðåñéÝ÷åé ðÜíù áðü 10000 åéêüíåò äéáöüñùí åéäþí ìáæß ìå êåßìåíï êáé Þ÷ï. Ïé ïðôéêïß äßóêïé CD-ROM ó÷åäéÜóôçêáí ãéá íá ðáñÝ÷ïõí ðåñéöåñåéáêÞ äõíáôüôçôá áðïèÞêåõóçò óå õðïëïãéóôéêÜ óõóôÞìáôá. Åôóé, Ýíá CD-ROM player Þ Ýíá CD-ROM drive ìåôáöÝñåé ôá äåäïìÝíá ðïõ âñßóêïíôáé åããåãñáììÝíá åðÜíù óôï CD-ROM, óôï õðïëïãéóôéêü óýóôçìá. Åíá CD-ROM drive ìðïñåß íá åßíáé ôüóï åóùôåñéêü üóï êáé åîùôåñéêü, ó'Ýíáí Ç/Õ. Ôï CD-ROM drive ðåñéëáìâÜíåôáé óôçí ðåñéãñáöÞ ðïõ äßíåé ôï Multimedia PC Group ôùí åëÜ÷éóôá áðáéôïýìåíùí ðåñéöåñåéáêþí åíüò PC ãéá íá èåùñçèåß ôýðïõ Multimedia PC. Ç ðñþôç åôáéñåßá ðïõ êõêëïöüñçóå óôçí áãïñÜ PC ìå åíóùìáôùìÝíï CD-ROM drive Þôáí ç Fujitsu ôï 1989. Óçìåéþíåôáé áêüìá üôé ôá ðåñéóóüôåñá CD-ROM drive ìðïñïýí íá ðáßîïõí CD-DA ïðôéêïýò äßóêïõò, ìåôáöÝñïíôáò Ýôóé ôïí Ç/Õ êïíôýôåñá óôçí Ýííïéá ôùí multimedia. Ôï 1989 ðáñïõóéÜóôçêå áðü ôéò åôáéñåßåò Microsoft, Philips êáé Sony, ìßá âåëôéùìÝíç Ýêäïóç ôïõ CD-ROM ôï Compact Disc - Read Only Memory Extended Architecture (CD-ROM XA), ðïõ áðïôåëåß ôçí multimedia åðÝêôáóç ôïõ CD-ROM. Ó÷åäéÜóôçêå ãéá íá ðñïóöÝñåé êáëýôåñåò äõíáôüôçôåò video êáé Þ÷ïõ Ýôóé þóôå ôï CD-ROM íá ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéçèåß åõêïëüôåñá óå multimedia åöáñìïãÝò. Ïé ïðôéêïß äßóêïé CD-ROM XA ìðïñïýí èåùñçôéêÜ íá õðïóôçñßæïíôáé áðü êÜèå õðïëïãéóôéêü óýóôçìá ìå ôçí ðáñïõóßá âÝâáéá ôïõ êáôÜëëçëïõ õëéêïý êáé ëïãéóìéêïý. Ãéá ðáñÜäåéãìá, óå ðåñéâÜëëïí PC êáé óõìâáôþí, Ýíáò ïðôéêüò äßóêïò CD-ROM XA ìðïñåß íá ðáé÷ôåß áðü ôïí Ç/Õ, áí áõôüò ðåñéëáìâÜíåé Ýíá CD-ROM XA drive, ìßá êÜñôá controller êáé VGA êÜñôá ïèüíçò. Óôïõò ïðôéêïýò äßóêïõò CDROM XA ÷ñçóéìïðïéåßôáé ï ôñüðïò åããñáöÞò Mode 2, ï ïðïßïò åìöáíßæåôáé ìå äýï ìïñöÝò (forms) ôçí Form 1 êáé ôçí Form 2 ïé ïðïßåò ðáñÝ÷ïõí äéáöïñåôéêü áñéèìü bytes áíÜ sector.

Multimedia

21

5.7 Compact Disc - Interactive (CD-I, Green Book) Ëßãï ìåôÜ ôçí áíáêïßíùóç ôïõ Yellow Book, ôï 1986, ç Philips êáé ç Sony áíáêïßíùóáí Ýíá êáéíïýñãéï ðñüôõðï ïðôéêïý äßóêïõ ãéá ôçí áíÜðôõîç äéáëïãéêþí ðïëõìÝóùí (interactive multimedia) ôï ïðïßï ïíüìáóáí Compact Disc-Interactive (CD-I). Ôï åã÷åéñßäéï áíáöïñÜò üëùí ôùí ëåéôïõñãéêþí ëåðôïìåñåéþí ôïõ êáéíïýñãéïõ ðñïúüíôïò, åßíáé ôï Green Book êáé äçìïóéåýôçêå ôï 1988. Ôï ðñþôï CD-I ãéá ôï êáôáíáëùôéêü êïéíü, ðáñïõóéÜóôçêå áðü ôçí Philips ôï 1991 óôçí ÁìåñéêÞ. Ôï CD-I áðïôåëåßôáé áðü Ýíá ðëÞñåò óýóôçìá ëïãéóìéêïý êáé õëéêïý óôï ïðïßï ðåñéëáìâÜíåôáé ìéá KME, ëåéôïõñãéêü óýóôçìá, ìíÞìç, controllers ãéá åìöÜíéóç video êáé Ýîïäï áêïõóôéêþí äåäïìÝíùí êáé ìßá ðïéêéëßá áðü åéäéêÝò ìåèüäïõò óõìðßåóçò ïðôéêïáêïõóôéêþí äåäïìÝíùí. Åíá óýóôçìá CD-I äåí ðåñéëáìâÜíåé óêëçñü äßóêï Þ ìïíÜäá äéóêÝôáò, ðáñÜ ìüíï Ýíá CD-I disc player êáé ôï áðáñáßôçôï õëéêü ãéá ôïí Ýëåã÷ï ôïõ video êáé ôïõ Þ÷ïõ. Ï ïðôéêüò äßóêïò CD-I ðåñéÝ÷åé ôüóï ôçí åöáñìïãÞ üóï êáé ôçí ïðïéáäÞðïôå Üëëç ðëçñïöïñßá ôçí ïðïßá ðñÝðåé íá âñåé ç åöáñìïãÞ ãéá íá åêôåëåóôåß.. Ôï CD-I player åßíáé Ýíáò áíáãíþóôçò ïðôéêþí äßóêùí ðïõ óõíäÝåôáé ìå ôçí ôçëåüñáóç êáèþò åðßóçò êáé ìå áêïõóôéêÜ óõóôÞìáôá Hi-Fi. ÄéáèÝôåé Ýíá Ðñáãìáôéêïý ×ñüíïõ Ëåéôïõñãéêü Óýóôçìá ÓõìðéåóìÝíïõ Äßóêïõ (CD-RTOS: Compact Disc Real-Time Operating System) ôï ïðïßï åßíáé ôï ëåéôïõñãéêü óýóôçìá ðïõ Ý÷åé ó÷åäéáóôåß åéäéêÜ ãéá íá õðïóôçñßæåé ðáñïõóéÜóåéò åöáñìïãþí multimedia óå ðñáãìáôéêü ÷ñüíï. Åíá CD-I player ìðïñåß íá ðáßæåé ôüóï ïðôéêïýò äßóêïõò CDDA üóï êáé Photo CD, ôï ßäéï êáëÜ üóï êáé ôïõò CD-I. Åðßóçò ìðïñåß íá ðáßîåé ïðôéêïýò äßóêïõò CD-ROM åããåãñáììÝíïõò óå Mode 2. Ïé åöáñìïãÝò ôýðïõ CD-I óõíäõÜæïõí êåßìåíï, Þ÷ï, åéêüíá, êéíïýìåíï ó÷Ýäéï êáé video. H áíÜðôõîç åöáñìïãþí CD-I ìðïñåß íá ãßíåé ôüóï óôçñéæüìåíç óå PC üóï êáé óôï CD-I player. Ãéá ôçí áíÜðôõîç óå PC ÷ñçóéìïðïéåßôáé ç ãëþóóá ðñïãñáììáôéóìïý C Þ ôï åîåéäéêåõìÝíï ðáêÝôï ëïãéóìéêïý HAL90. Ãéá ôçí áíÜðôõîç ôçò åöáñìïãÞò ðÜíù óôï CD-I player, ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí äýï Üëëá ðáêÝôá åîåéäéêåõìÝíïõ ëïãéóìéêïý, ôï MediaMogul êáé MediaShowCase.

5.8 Photo Compact Disc (Photo CD) Ç ôå÷íïëïãßá Photo Compact Disc (Photo CD) áíáðôý÷èçêå áðü ôéò åôáéñåßåò Kodak êáé Philips êáé áíáêïéíþèçêå áðü ôçí Kodak ôï 1990. Ôï Photo CD áðïôåëåß ãéá ôï ÷þñï ôçò öùôïãñáößáò ü,ôé áðïôåëåß ôï CD-DA ãéá ôïí áíôßóôïé÷ï ôçò ìïõóéêÞò. Åíáò ïðôéêüò äßóêïò Photo CD åßíáé óõìâáôüò êáé ìðïñåß íá ðáé÷ôåß, ôüóï áðü Ýíá CD_ROM XA drive, üóï êáé áðü Ýíá CD-I player. Ï ôñüðïò åããñáöÞò åíüò Photo CD åßíáé Mode 2 Form 1 êáé åõèõãñáììßæåôáé ìå ôéò ôå÷íéêÝò ðñïäéáãñáöÝò ðïõ êáèïñßæïõí ôüóï ôï CD-ROM XA üóï êáé ôï CD-I. Ó'Ýíá Photo CD ìðïñïýí íá áðïèçêåõôïýí óå øçöéïðïéçìÝíç ìïñöÞ öùôïãñáößåò ôùí 35 mm, ðáñÝ÷ïíôáò Ýôóé ôç äõíáôüôçôá êáôï÷Þò ôùí öùôïãñáöéþí åíüò film óå ïðôéêü äßóêï, áíôß óå ÷áñôß Þ slides. Óçìáíôéêü ðëåïíÝêôçìá áõôïý ôïõ

Áè . Å. Êïõôóïíéêüëáò

22

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

åßäïõò ôïõ ïðôéêïý äßóêïõ åßíáé üôé ìðïñïýìå íá ðñïóèÝôïõìå óôáäéáêÜ öùôïãñáößåò, ìÝ÷ñé íá ãåìßóåé åíôåëþò, äçëáäÞ ìÝ÷ñé íá óõìðåñéëÜâåé ðåñßðïõ 100 öùôïãñáößåò. Ãéá ôçí åìöÜíéóç ôùí åéêüíùí ðïõ ðåñéÝ÷åé Ýíá Photo CD ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéçèåß, åêôüò ôùí CD_ROM XA drive êáé CD-I player üðùò áíáöÝñèçêå, ìßá åéäéêÞ óõóêåõÞ: Kodak Photo CD player, áöïý óõíäåèåß ìå ôçí ïèüíç ôçò ôçëåüñáóçò. Ïé öùôïãñáößåò ðïõ Ý÷ïõí áðïèçêåõôåß ó'Ýíá Photo CD ìðïñïýí íá ìåãåèõíèïýí, íá ðåñéóôñáöïýí, íá ðåñéêïðïýí Þ íá ðáñïõóéÜæïíôáé óôçí ïèüíç ìå ôç óåéñÜ ðïõ èÝëåé ï ÷ñÞóôçò. Åðßóçò ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí óå êÜðïéïõ Üëëïõ åßäïõò åöáñìïãÞ êáé íá ôõðùèïýí óôï ÷áñôß ìå ôç âïÞèåéá åêôõðùôÞ. Ìå êáôÜëëçëï ëïãéóìéêü åðåîåñãáóßáò åéêüíáò, ïé öùôïãñáößåò ìðïñïýí íá åðåîåñãáóôïýí áðü ìßá åöáñìïãÞ åðéôñáðÝæéáò Ýêäïóçò (DTP: Desk Top Publishing). Åðßóçò ôï Photo CD ìðïñåß óôá ðëáßóéá ìßáò åöáñìïãÞò ðáñïõóßáóçò íá óõíäåèåß ìå ìßá âÜóç äåäïìÝíùí êáé íá óõíäõáóôåß ìå ç÷çôéêÜ äåäïìÝíá, äßíïíôáò Ýôóé ìßá îå÷ùñéóôÞ åéêüíá óôçí ðáñïõóßáóç êáé âïçèþíôáò óôçí áíÜðôõîç óïâáñþí åöáñìïãþí multimedia.

5.9 Commodore Dynamic Total Vision (CDTV) Ç åôáéñåßá Commodore International Inc. áíáêïßíùóå ôï 1991 ôç äéêÞ ôçò ðñüôáóç óôï ÷þñï ôùí multimedia, ôï Commodore Dynamic Total Vision (CDTV). Ïðùò êáé ôï CD-I Ýôóé êáé ôï CDTV áðïôåëåß Ýíá ðëÞñåò óýóôçìá ëïãéóìéêïý êáé õëéêïý âáóéóìÝíï óå ïðôéêü äßóêï. Ç óõóêåõÞ CDTV óõíäÝåôáé ìå ôçí ïèüíç ôçò ôçëåüñáóçò êáé ì'Ýíá óýóôçìá Hi Fi ãéá ôçí ðáñïõóßáóç ôçò åéêüíáò êáé ôçí áðüäïóç ôïõ Þ÷ïõ. Ç óõóêåõÞ CDTV ðåñéÝ÷åé Ýíá ìéêñïåðåîåñãáóôÞ ðïõ åðéôñÝðåé ôç ìåôáôñïðÞ ôçò óå Multimedia PC, äßíïíôÜò ôçò ôç äõíáôüôçôá åðÝêôáóçò ìå ôçí ðñïóèÞêç ðëçêôñïëïãßïõ êáé floppy disk drive. Ôï CDTV èá ìðïñïýóå, Ýôóé, íá èåùñçèåß óáí ìßá ðñüóìéîç åíüò Ç/Õ Amiga (ðïõ åßíáé ðñïúüí ôçò Commodore) êáé åíüò CD-ROM drive. Ôï ðñüâëçìá üìùò ìå ôï CDTV åßíáé üôé, áöïý ÷ñçóéìïðïéåßôáé ôï ëåéôïõñãéêü óýóôçìá Amiga Kickstart ôçò Commodore, åßíáé áóýìâáôï ôüóï ìå ìå ïðôéêïýò äßóêïõò CD-ROM ðïõ Ý÷ïõí óôçñé÷ôåß ðÜíù óôï ëåéôïõñãéêü óýóôçìá DOS, üóï êáé ìå äßóêïõò CD-I ðïõ Ý÷ïõí ôï äéêü ôïõò ëåéôïõñãéêü óýóôçìá CD-RTOS. Åôóé ïé äßóêïé CDTV ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ìüíï ìå ôç äéÜôáîç ôçò Commodore. ÐïëëÝò åöáñìïãÝò Ý÷ïõí äçìéïõñãçèåß óå ðåñéâÜëëïí CDTV, êõñßùò Ýã÷ñùìá çëåêôñïíéêÜ âéâëßá êáé åêðáéäåõôéêÝò åöáñìïãÝò ãéá ðáéäéÜ ìéêñÞò çëéêßáò, ðïõ äéá÷åéñßæïíôáé üëùí ôùí åéäþí ôá äåäïìÝíá: Þ÷ï, åéêüíá, êéíïýìåíï ó÷Ýäéï, video êáé êåßìåíï.

Multimedia

23

6. À§ § æ ™ ¡ø¡ Ìðïñïýìå íá åéóÜãïõìå åéêüíåò óôïí Ç/Õ ÷ñçóéìïðïéþíôáò äéÜöïñåò óõóêåõÝò, üðùò âéíôåïêÜìåñåò, óáñùôÝò êáé øçöéáêÝò öùôïãñáöéêÝò ìç÷áíÝò. Óôçí ðáñÜãñáöï áõôÞ èá äïýìå óôïé÷åßá ãéá êáèåìßá áðü ôéò ðáñáðÜíù óõóêåõÝò.

6.1 ÂéíôåïêÜìåñåò Video êáé Ç/Õ, ðáñ'ü,ôé áíÞêïõí óå áíôßèåôåò ôå÷íïëïãßåò, Ý÷ïõí áñ÷ßóåé ôåëåõôáßá íá óõíåñãÜæïíôáé. Ç óçìáíôéêÞ äéáöïñÜ ôïõò åßíáé óå åðßðåäï óçìÜôùí, üðïõ ï ìåí Ç/Õ äçìéïõñãåß êáé äÝ÷åôáé øçöéáêÜ óÞìáôá, ôï äå video áíáëïãéêÜ. ÁõôÞ ç áóõìâáôüôçôá äçìéïõñãåß ôçí áíÜãêç ýðáñîçò åéäéêïý ëïãéóìéêïý êáé õëéêïý ãéá íá ìðïñïýí ôá äýï áõôÜ ðñïúüíôá íá óõíåñãÜæïíôáé. Ïé åéêüíåò ðïõ êáôáãñÜöïíôáé áðü ìßá êÜìåñá, ìðïñïýí åßôå íá ðáé÷ôïýí êáô'åõèåßáí áðü ôçí êÜìåñá ìå äéáóýíäåóç ìå ìßá ïðïéáäÞðïôå ïèüíç ôçëåüñáóçò, åßôå ìå ÷ñÞóç åíüò øçöéïðïéçôÞ (digitizer) íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ùò äåäïìÝíá åéóüäïõ óå Ýíáí Ç/Õ. Áõôü ãßíåôáé äéüôé ôï óÞìá ðïõ ðñïÝñ÷åôáé áðü ìßá âéíôåïêÜìåñá åßíáé áíáëïãéêü. Ôï ñüëï ôïõ øçöéïðïéçôÞ óõíÞèùò ðáßæåé Ýíáò ìåôáôñïðÝáò áíáëïãéêïý óå øçöéáêü (ADC: Analog to Digital Converter). Ï ôñüðïò åéóáãùãÞò åéêüíùí áðü ìßá âéíôåïêÜìåñá óôïí Ç/Õ åßíáé áñêåôÜ áðëüò. Ç êÜìåñá óõíäÝåôáé ìå ôç âïÞèåéá åíüò êáëùäßïõ ìå ôïí ADC êáé êáôÜ ôá Üëëá ï ÷åéñéóìüò ôçò äå äéáöÝñåé óå ôßðïôá áðü ôçí ðåñßðôùóç ðïõ ïé åéêüíåò êáôáãñÜöïíôáé óå êáóÝôá. Ïé äéáäéêáóßåò åëÝã÷ïõ, óõíôïíéóìïý êáé äéåêðåñáßùóçò üëùí ôùí äéåñãáóéþí ðïõ áöïñïýí ôçí áíÜêôçóç ôùí åéêüíùí áðü ôïí Ç/Õ, ôçí ôñïðïðïßçóÞ ôïõò êáé ôçí ðñïóáñìïãÞ ôïõò, ðñáãìáôïðïéïýíôáé áðü åéäéêü ëïãéóìéêü. Áðü ôç óôéãìÞ ðïõ ôá äåäïìÝíá ôçò åéêüíáò Ý÷ïõí ðåñéÝëèåé óôç äéá÷åßñéóç ôïõ õðïëïãéóôéêïý óõóôÞìáôïò, ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí óå ìéá åõñåßá ðïéêéëßá åöáñìïãþí, áðü åðéôñáðÝæéåò åêäüóåéò Ýùò ðáñáãùãÞ video clip, ðÜíôá öõóéêÜ ìå ôç âïÞèåéá ôïõ êáôÜëëçëïõ ëïãéóìéêïý.

6.2 ÓáñùôÝò Ï óáñùôÞò (scanner) åßíáé ìßá ðåñéöåñåéáêÞ óõóêåõÞ åéóüäïõ ðïõ åðéôñÝðåé ôçí Üìåóç åéóáãùãÞ åéêüíùí êáé êåéìÝíïõ óôïí Ç/Õ, ÷ñçóéìïðïéþíôáò ìßá áêôßíá óÜñùóçò ìå ôç âïÞèåéá ôçò ïðïßáò äéáâÜæåé ôá äåäïìÝíá åéóüäïõ. Åíáò óáñùôÞò õøçëÞò ðïéüôçôáò åßíáé ðïëý óçìáíôéêüò ãéá ôçí áíÜðôõîç ìéáò åöáñìïãÞò multimedia, üôáí ó'áõôÞ åìðåñéÝ÷åôáé ìåãÜëïò áñéèìüò åéêüíùí. Åðßóçò áí ç åöáñìïãÞ áðáéôåß åéóáãùãÞ äåäïìÝíùí êåéìÝíïõ ôï ïðïßï ðñïûðÜñ÷åé, ôüôå ï óõíäõáóìüò åíüò óáñùôÞ êáé ëïãéóìéêïý ïðôéêÞò áíáãíþñéóçò ÷áñáêôÞñá (optical character recognition software) åßíáé ðïëý ÷ñÞóéìïò.

Áè. Å. Êïõôóïíéêüëáò

24

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

Ïé óáñùôÝò ëåéôïõñãïýí ìå äéáöïñåôéêü ôñüðï åÜí ðñüêåéôáé íá óáñùèåß êåßìåíï Þ ãñáöéêÜ. ÓõíÞèùò êåßìåíï êáé ãñáöéêÜ äå óáñþíïíôáé óôï ßäéï ðÝñáóìá, áëëÜ óå äýï äéáöïñåôéêÜ. Óôçí ðåñßðôùóç óÜñùóçò êåéìÝíùí, ç äéáäéêáóßá åßíáé ó÷åôéêÜ áðëÞ. Ôï êåßìåíï ðïõ óáñþíåôáé áíôáíáêëÜ ôçí áêôßíá óÜñùóçò ç ïðïßá óôç óõíÝ÷åéá ðñïóðßðôåé óå ìßá öùôïåõáßóèçôç óõóêåõÞ. Åßíáé ðñïöáíÝò üôé äéáöïñåôéêÞ èá åßíáé ç Ýíôáóç ôçò áíáêëþìåíçò áêôßíáò áðü ðåñéï÷Ýò öùôåéíüôçôáò, äçëáäÞ ðåñéï÷Ýò ðïõ äåí õðÜñ÷åé ôßðïôå ãñáììÝíï, êáé äéáöïñåôéêÞ áðü óêïôåéíÝò ðåñéï÷Ýò. Åôóé ôá äåäïìÝíá ôçò óåëßäáò ìåôáôñÝðïíôáé óå äõáäéêÜ, ïé öùôåéíÝò ðåñéï÷Ýò ìåôáôñÝðïíôáé óôï bit 0 êáé ïé óêïôåéíÝò óôï bit 1. Ïôáí ï óáñùôÞò âñßóêåôáé óå äéáäéêáóßá óÜñùóçò êåéìÝíïõ, ôá çëåêôñïíéêÜ ôïõ êõêëþìáôá áñ÷éêÜ áíáãíùñßæïõí ãñáììÝò, óôç óõíÝ÷åéá ÷áñáêôÞñåò êáé ôÝëïò ëÝîåéò. Ç áíáãíþñéóç ôùí ÷áñáêôÞñùí âáóßæåôáé óå ìßá äéáäéêáóßá óýãêñéóçò ðïõ óõíôåëåßôáé áíÜìåóá óôï ÷áñáêôÞñá ðïõ äéáâÜæåé ï óáñùôÞò êáé ó'Ýíáí ðßíáêá ðïõ ðåñéÝ÷åé üëïõò ôïõò ÷áñáêôÞñåò óå äéáöïñåôéêÝò ãñáììáôïóåéñÝò ðïõ ìðïñåß íá áíáãíùñßæåé êáé óõìðåñéëáìâÜíïíôáé óôï ëïãéóìéêü ðïõ ôïí õðïóôçñßæåé. ÊáôÜ ôç óÜñùóç åéêüíùí õðÜñ÷åé ç äõíáôüôçôá äçìéïõñãßáò åßôå äéáíõóìáôéêþí åéêüíùí (vector images), ïé ïðïßåò áðïôåëïýíôáé áðü ãñáììÝò, êáìðýëåò êáé Üëëá ãåùìåôñéêÜ ó÷Þìáôá, åßôå åéêüíùí ðëÝãìáôïò åéêïíïêõôôÜñùí Þ ÷áñôïãñáöçìÝíùí (raster images Þ bitmap images) ïé ïðïßåò áðïôåëïýíôáé áðü ðïëëÜ åéêïíïêýôôáñá (dots). Ôá áñ÷åßá ðïõ áíôéóôïé÷ïýí óå óÜñùóç ôýðïõ vector åßíáé ìåãáëýôåñá áðü åêåßíá ðïõ áíôéóôïé÷ïýí óå óÜñùóç ôýðïõ raster. Åî áéôßáò áõôÞò ôçò äéáöïñÜò ìåãÝèïõò, åßíáé ðïëëÝò öïñÝò åðéâáëëüìåíï íá ìåôáôñÝøïõìå ôá áñ÷åßá ôýðïõ vector óå ôýðïõ raster. Åôóé áñêåôïß óáñùôÝò óõíïäåýïíôáé áðü ëïãéóìéêü ðïõ ðáñÝ÷åé ôç äõíáôüôçôá ìåôáôñïðÞò. Ùò ðñïò ôï ìÝãåèïò êáé ôïí ôñüðï ÷ñÞóçò, ïé óáñùôÝò äéáêñßíïíôáé óå ôÝóóåñá åßäç:

ÓáñùôÝò ÷åéñüò Þ åðé÷åßñéïé (handheld): åßíáé ìéêñïß óå ìÝãåèïò, ìðïñïýí íá ìåôáöÝñïíôáé åýêïëá êáé êïóôßæïõí öôçíüôåñá áðü ôá Üëëá åßäç. Ç ÷ñÞóç áõôïý ôïõ åßäïõò ôùí óáñùôþí ãßíåôáé êñáôþíôáò áêßíçôï ôï ðñïò óÜñùóç êåßìåíï Þ åéêüíá êáé óýñïíôáò ìå ôï ÷Ýñé ôï óáñùôÞ ðÜíù áð'áõôü. Ïé êáëÝò åéêüíåò áðáéôïýí óôáèåñü ÷Ýñé áð'áõôüí ðïõ óáñþíåé. Åôóé ïé óáñùôÝò ÷åéñüò åßíáé ëéãüôåñï áêñéâåßò, åðåéäÞ áêñéâþò åßíáé áñêåôÜ äýóêïëï íá ìçí ðáñåêêëßíïõí Ýóôù êáé åëÜ÷éóôá êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò óÜñùóçò. Åíá Üëëï ìåéïíÝêôçìá áõôïý ôïõ ôýðïõ ôùí óáñùôþí åßíáé üôé ìðïñïýí íá óáñþóïõí ðåñéïñéóìÝíï ðëÜôïò åããñÜöïõ.

ÓáñùôÝò åðßðåäçò âÜóçò (flatbed): åßíáé ðéï áêñéâïß áð'áõôïýò ôçò ðñïçãïýìåíçò êáôçãïñßáò, áëëÜ óáöþò ðåñéóóüôåñï áêñéâåßò ùò ðñïò ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò óÜñùóçò. ÌïéÜæïõí ìå ôá öùôïôõðéêÜ ìç÷áíÞìáôá êáé ëåéôïõñãïýí ðåñßðïõ üðùò áõôÜ: ôï áíôéêåßìåíï ôïðïèåôåßôáé ðÜíù óôç ãõÜëéíç ðëÜêá êáé ìßá áêôßíá öùôüò êéíåßôáé êÜôù áð'áõôü, øçöéïðïéþíôáò ôçí åéêüíá êáèþò ðåñíÜ áðü êÜôù ôçò. Åôóé åðåéäÞ ïýôå ôï ðñïò óÜñùóç áíôéêåßìåíï

Multimedia

25

êéíåßôáé, ïýôå êáé ï óáñùôÞò, ôá óõìðôþìáôá ôçò ðáñáìüñöùóçò êáé ôçò èáìðÜäáò ðïõ óõ÷íÜ åìöáíßæïíôáé óå óáñùôÝò ÷åéñüò, óôçí ðåñßðôùóç ôùí óáñùôþí åðßðåäçò âÜóçò äåí åìöáíßæïíôáé. Ïé ðåñéóóüôåñïé óáñùôÝò åðßðåäçò âÜóçò ìðïñïýí íá äå÷ôïýí Ýããñáöá äéáôÜóåùí Á4 (21.5x29.7 cm) êáé ìåñéêïß áêüìá êáé ìåãáëýôåñá ìåãÝèç. Åðßóçò ðïëëïß óáñùôÝò åðßðåäçò âÜóçò, äÝ÷ïíôáé ùò ðñïóèÞêç Ýíáí ôñïöïäüôç óåëßäùí (sheet feeder) ãéá íá ìðïñïýí íá óáñþíïõí åýêïëá ðåñéóóüôåñá ôïõ åíüò Ýããñáöá ôùí ßäéùí äéáóôÜóåùí.

ÓáñùôÝò ðåñéóôñåöüìåíïõ ôõìðÜíïõ (rotary drum): åßíáé õøçëÞò ðïéüôçôáò êáé åðáããåëìáôéêïý ðñïïñéóìïý, äßíïíôáò ôÝëåéá ÷ñùìáôéêÜ áðïôåëÝóìáôá. ×ñçóéìïðïéïýíôáé áðü ìåãÜëåò åôáéñåßåò üðùò åöçìåñßäåò, äéáöçìéóôéêïß ïñãáíéóìïß, ïßêïé åðéôñáðÝæéùí åêäüóåùí (DTP houses) êáé áðáéôïýí åîåéäéêåõìÝíïõò ÷åéñéóôÝò. Ç áíÜëõóç ðïõ áðïäßäïõí ìðïñåß íá öôÜóåé Ýùò ôá 3000 dpi (dots per inch), ôï êÜèå pixel ðåñéãñÜöåôáé áðü 12 bits. Ôá Üñéóôá ÷ñùìáôéêÜ áðïôåëÝóìáôá, ôï ìåãÜëï âÜèïò ÷ñþìáôïò êáé ïé éäéáßôåñá óôéëðíïß ôüíïé, Ý÷ïõí ùò áðïôÝëåóìá ôçí ðáñáãùãÞ ôåñÜóôéùí áñ÷åßùí åéêüíùí.

ÓáñùôÝò slide (slide scanner): ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óôéò ðåñéðôþóåéò ðáñïõóéÜóåùí ðïõ áðáéôïýíôáé Ýíôïíá êáé üìïñöá ÷ñþìáôá. Ïðùò öáßíåôáé êé áð'ô'üíïìÜ ôïõò ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá íá óáñþíïõí slides. Ç ÷ñçóéìïðïßçóç ôùí slides ðáñïõóéÜæåé ðëåïíÝêôçìá ëüãù ôïõ óôáèåñïý ìåãÝèïõò ôïõò áëëÜ ôáõôü÷ñïíá áðáéôåß õøçëÞ áíÜëõóç éäéáßôåñá áí ìåôÜ ç åéêüíá ðïõ óáñþèçêå ðñüêåéôáé íá ìåãåèõíèåß. Ç áíÜëõóç ìðïñåß íá öôÜóåé ìÝ÷ñé 4000 dpi, åíþ ç óôáèåñÞ åßóïäïò ôïõ film óôçí õðïäï÷Þ ôïõ slide scanner ìçäåíßæåé ôéò ðéèáíüôçôåò ìåôáêßíçóÞò ôïõ.

Ïóïí áöïñÜ ôç éêáíüôçôá áðüäïóçò ÷ñùìÜôùí ðïõ ìðïñïýí íá ðáñÝ÷ïõí, ïé óáñùôÝò äéáêñßíïíôáé óå ôñåéò êáôçãïñßåò:

Áóðñüìáõñïé (line art): áðïôåëïýí ôçí áðëïýóôåñç êáé öôçíüôåñç åðéëïãÞ óáñùôÞ. Å÷ïõí êáëÞ áðüäïóç êáôÜ ôç óÜñùóç áóðñüìáõñùí ó÷åäßùí êáé êåéìÝíïõ, áëëÜ óå ðåñßðôùóç Ýã÷ñùìùí åéêüíùí ôá áðïôåëÝóìáôá äåí åßíáé éêáíïðïéçôéêÜ. Ïé ðåñéóóüôåñïé åßíáé óáñùôÝò ÷åéñüò.

ÓáñùôÝò êëßìáêáò ôïõ ãêñé (gray scale): óå áíôßèåóç ìå áõôïýò ôçò ðñïçãïýìåíçò êáôçãïñßáò ðáñÝ÷ïõí éêáíïðïéçôéêÜ áðïôåëÝóìáôá êáôÜ ôç óÜñùóç Ýã÷ñùìùí öùôïãñáöéþí, üìùò ìåôáôñÝðïõí üëá ôá ÷ñþìáôÜ ôïõò óå áðï÷ñþóåéò ôïõ ãêñé (256 äõíáôÝò áðï÷ñþóåéò). Áõôüò ï ôýðïò óáñùôþí óõíáíôÜôáé ôüóï óå ìïñöÞ ÷åéñüò üóï êáé óå åðßðåäçò âÜóçò.

Åã÷ñùìïé óáñùôÝò (color scanners): Åßíáé óå èÝóç íá óáñþíïõí Ýã÷ñùìåò åéêüíåò ìå äéÜöïñá âÜèç ÷ñþìáôïò êáé ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ðåñéóóüôåñï óå åöáñìïãÝò multimedia. Ï ÷ñüíïò óÜñùóçò åßíáé ðïëý ìåãáëýôåñïò áð'áõôüí ôùí óáñùôþí ôùí äýï ðñïçãïýìåíùí êáôçãïñéþí êáé ôá áñ÷åßá ðïõ ðáñÜãïíôáé ìåôÜ ôç óÜñùóç ôçò åéêüíáò åßíáé ìåãáëýôåñá. Äéáôßèåíôáé ôüóï óå ìïñöÞ ÷åéñüò üóï êáé óå åðßðåäçò âÜóçò.

Áè. Å. Êïõôóïíéêüëáò

26

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

Óôçí ðåñßðôùóç ôçò óÜñùóçò åéêüíùí êáé áíáöåñüìåíïé óå gray scale óáñùôÞ, ôï ðñüâëçìá óõíßóôáôáé óôçí áðüäïóç ôùí ôüíùí ôïõ ãêñé êáé áíôéìåôùðßæåôáé ìå ôç ÷ñÞóç ðïëýðëïêùí áëãïñßèìùí ïé ïðïßïé ôåëéêÜ õðïëïãßæïõí ôéò äéáöïñåôéêÝò äéáâáèìßóåéò ôïõ ìáýñïõ êáé ôïõ Üóðñïõ óå êÜèå óçìåßï ôçò åéêüíáò. Óôéò ðåñéóóüôåñåò ðåñéðôþóåéò ãéá ôç ÷ñçóéìïðïßçóç ôïõ óáñùôÞ áðáéôåßôáé ìßá êÜñôá êáé áíÜëïãï ëïãéóìéêü ãéá ôçí õðïóôÞñéîç ôçò ëåéôïõñãßáò ôïõ. ÐñÝðåé íá ôïíßóïõìå üôé áõôü ðïõ äéáâÜæåé ï óáñùôÞò, áêüìá êé áí åßíáé ÷áñáêôÞñåò, äåí ôï êáôáëáâáßíåé êáé óôïí Ç/Õ óôÝëíåé åéêüíá. ÁëëÜ êé ï Ç/Õ äåí êáôáëáâáßíåé ôïõò ÷áñáêôÞñåò ðïõ áðåéêïíßæïíôáé êáé ôïõò äéá÷åéñßæåôáé óáí ôìÞìáôá ìéáò áäéÜóðáóôçò åéêüíáò óåëßäáò. Ìå Üëëá ëüãéá, åßôå êïììÜôé ôçò Ïäýóóåéáò ðåñéÝ÷åé ç óåëßäá, åßôå öùôïãñáößá ôçò Kim Bassinger, ï Ï/Ç ( äõóôõ÷þò ãé'áõôüí! ) äåí êáôáëáâáßíåé ôç äéáöïñÜ. Ãéá íá ìåôáôñáðåß ìéá åéêüíá ãñáììÝíçò óåëßäáò óå ðñáãìáôéêü áíáãíùñßóéìï áðü ôïí Ç/Õ êåßìåíï ÷ñåéÜæåôáé åéäéêü ðïëýðëïêï ëïãéóìéêü. Ëïãéóìéêü ïðôéêÞò áíáãíþñéóçò ÷áñáêôÞñá (optical character recognition software) ïíïìÜæåôáé ôï åßäïò ôïõ ëïãéóìéêïý ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé áðü Ýíá óáñùôÞ ãéá ôç ìåôáôñïðÞ ôçò ìïñöÞò åíüò êåéìÝíïõ ðïõ ðñïÝñ÷åôáé áðü óÜñùóç óå ìïñöÞ ASCII. Ïé óáñùôÝò Ý÷ïõí ìßá ðñáãìáôéêÞ ïðôéêÞ áíÜëõóç ðïõ ðïéêßëëåé áðü 300 Ýùò 600 dpi. Ìåñéêïß óáñùôÝò ðïõ ïé ðñïäéáãñáöÝò ôïõò ëÝíå üôé óáñþíïõí óå õøçëüôåñç áíÜëõóç, äå óáñþíïõí ðñÜãìáôé ó'áõôÞ ôçí áíÜëõóç, áëëÜ ÷ñçóéìïðïéïýí ôçí ðáñåìâïëÞ (ìÝèïäïò interpolation). Ðñüêåéôáé ãéá ìéá äéáäéêáóßá åîßóùóçò ôùí pixel, êáôÜ ôçí ïðïßá óõãêñßíïíôáé äýï ãåéôïíéêÜ pixel êáé äçìéïõñãåßôáé Ýíá íÝï pixel ðïõ ìïéñÜæåé ôç äéáöïñÜ ìåôáîý ôùí äýï ðñïçãïõìÝíùí êáé ôïðïèåôåßôáé áíÜìåóÜ ôïõò áõîÜíïíôáò ìå áõôüí ôïí ôñüðï ôçí áíÜëõóç. Ïóï õøçëüôåñç áíÜëõóç ðáñÝ÷åé Ýíáò óáñùôÞò, ôüóï õøçëüôåñç ðïéüôçôá åéêüíáò åðéôõã÷Üíåôáé, áëëÜ êáé ôüóï ìåãáëýôåñá áñ÷åßá äçìéïõñãïýíôáé ôá ïðïßá åßíáé áêüìç ìåãáëýôåñá óôéò ðåñéðôþóåéò Ýã÷ñùìùí óáñùôþí. ÅðéðëÝïí ðñÝðåé íá ëáìâÜíåôáé õðüøç üôé ïé ðåñéóóüôåñåò êÜñôåò ãñáöéêþí äåí åßíáé éêáíÝò íá åìöáíßóïõí ôéò áíáëýóåéò ðïõ ïé ðåñéóóüôåñïé óáñùôÝò ìðïñïýí íá ðáñÝ÷ïõí. Ãéá ðáñÜäåéãìá áò èåùñÞóïõìå ôç óÜñùóç ìéáò åéêüíáò 8.5x11 éíôóþí ìå áíÜëõóç 300 dpi. Áõôü óçìáßíåé üôé ç áíÜëõóç ôçò ôåëéêÞò åéêüíáò èá åßíáé 2550x3300. Óå ìßá ïèüíç ôýðïõ VGA üìùò ç áíÜëõóç åßíáé 640x480, ôï ïðïßï óçìáßíåé üôé èá ìðïñïýìå íá äïýìå Ýíá ìéêñü ìüíï êïììÜôé ôçò üëçò åéêüíáò. Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá ìßá ôÝôïéá ïèüíç ìðïñåß íá åêìåôáëëåõôåß ðåñßðïõ 70 dpi áðü ôçí ïðïéáäÞðïôå êëßìáêá äéáèÝôåé ï óáñùôÞò, ôá õðüëïéðá ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ìüíï óå åðßðåäï åêôýðùóçò. ×ñåéÜæåôáé ç õøçëÞ áíÜëõóç åíüò óáñùôÞ, áí ðñïâëÝðåôáé óôç óõíÝ÷åéá ìåãÝèõíóç Þ óìßêñõíóç ôçò åéêüíáò. ÅéäéêÜ ãéá åöáñìïãÝò multimedia, ôï ÷ñþìá êáé ôï âÜèïò ÷ñþìáôïò ðïõ ðáñÝ÷åé ï óáñùôÞò, åßíáé ßóùò ðåñéóóüôåñï óçìáíôéêÜ óôïé÷åßá áðü ôçí áíÜëõóç. Ôï ïðôéêü áðïôÝëåóìá åßíáé êáëýôåñï óôçí ðåñßðôùóç ìéáò åéêüíáò ìå ìéêñüôåñç áíÜëõóç áëëÜ ìå âÜèïò ÷ñþìáôïò, ðáñÜ ìéáò åéêüíáò ìå õøçëÞ áíÜëõóç áëëÜ ÷ùñßò êáèüëïõ âÜèïò ÷ñþìáôïò.

Multimedia

27

6.3 ØçöéáêÝò ÖùôïãñáöéêÝò Ìç÷áíÝò Ïé øçöéáêÝò öùôïãñáöéêÝò ìç÷áíÝò åßíáé öùôïãñáöéêÝò ìç÷áíÝò ðïõ Ý÷ïõí ôç äõíáôüôçôá íá øçöéïðïéïýí åéêüíåò ôïõ ðñáãìáôéêïý êüóìïõ êáé íá ôéò áðïèçêåýïõí óôç ìíÞìç ðïõ äéáèÝôïõí. Óôç óõíÝ÷åéá ìðïñïýí íá óõíäåèïýí ìå Ýíáí Ç/Õ, þóôå íá åßíáé äõíáôÞ ç åéóáãùãÞ ôùí øçöéáêþí öùôïãñáöéþí ó'áõôüí. Åêôüò áõôïý, ïé øçöéáêÝò öùôïãñáöéêÝò ìç÷áíÝò ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ãéá ôçí ôá÷ýôáôç ðáñáãùãÞ êáé ìåôÜäïóç öùôïãñáöéþí. Ôá åéäçóåïãñáöéêÜ ðñáêôïñåßá ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéïýí øçöéáêÝò ìç÷áíÝò ãéá íá ôñáâïýí öùôïãñáößåò åðß ôüðïõ, ìåôáâéâÜæïíôáò êáôüðéí ôá äåäïìÝíá ìå modem óå êåíôñéêÜ óçìåßá ãéá Üìåóç äéáíïìÞ óôïõò ðåëÜôåò ôïõò. Ìå ôéò øçöéáêÝò öùôïãñáöéêÝò ìç÷áíÝò, ç ôá÷ýôçôá äéáíïìÞò ôùí öùôïãñáöéþí ðëçóéÜæåé áõôÞ ôçò æùíôáíÞò ìåôÜäïóçò êéíïýìåíçò åéêüíáò, ç ðïéüôçôá üìùò åßíáé ðïëý êáëýôåñç áðü áõôÞ ôùí óõìâáôéêþí öùôïãñáöéþí áðü film ðïõ ìåôáäßäïíôáé ìÝóù ôùí ôçëåðéêïéíùíéáêþí äéêôýùí. ÖõóéêÜ ãéá ôïõò ÷ñÞóôåò Ç/Õ ôï ìåãáëýôåñï ðëåïíÝêôçìá ôçò ÷ñÞóçò øçöéáêþí åéêüíùí åßíáé, ßóùò, ôï üôé ìðïñïýí íá âÜëïõí åéêüíåò óôá êåßìåíá ðïõ åðåîåñãÜæïíôáé ìå ðñïãñÜììáôá åðéôñáðÝæéáò ôõðïãñáößáò êáé âåâáßùò, ôï üôé ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõí ôéò åéêüíåò áõôÝò óå åöáñìïãÝò multimedia. ÕðÜñ÷ïõí øçöéáêÝò öùôïãñáöéêÝò ìç÷áíÝò Ýã÷ñùìåò êáé áóðñüìáõñåò. ÃåíéêÜ ïé áóðñüìáõñåò Ý÷ïõí ôç äõíáôüôçôá õøçëüôåñçò áíÜëõóçò êáé áðïäßäïõí êáëýôåñá óå ëéãüôåñï öùò. Ç ÷ñçóéìïðïßçóç øçöéáêÞò öùôïãñáöéêÞò ìç÷áíÞò, Ý÷åé ôï äéðëü ðëåïíÝêôçìá ôçò ìåôáöåñóéìüôçôáò êáé ôùí Üìåóùí áðïôåëåóìÜôùí. Áíôßèåôá áðü ôéò ìç÷áíÝò ìå film, ìå ôéò øçöéáêÝò ìç÷áíÝò ìðïñïýìå íá äïýìå áðü ðñéí ôï ðþò áêñéâþò èá âãåé ç åéêüíá ìáò êáé íá êÜíïõìå ôéò áðáñáßôçôåò ñõèìßóåéò åðß ôüðïõ. Éóùò êÜðïéïí ôï ðñïâëçìáôßóåé ôï ãåãïíüò ìÞðùò ïé øçöéáêÝò öùôïãñáöéêÝò ìç÷áíÝò åîáöáíßóïõí ôçí Ýííïéá ôùí öùôïãñáöéêþí ôåêìçñßùí, öïâïýìåíïò üôé êÜðïéá øçöéáêÞ öùôïãñáößá ðïõ Ý÷åé õðïóôåß åðåîåñãáóßá èá ìðïñïýóå íá íïìéóôåß ðñáãìáôéêÞ. ÐñÜãìáôé ìðïñåß êáíåßò íá åðåìâåß óôéò øçöéáêÝò öùôïãñáößåò ìå ôç âïÞèåéá åéäéêþí ðñïãñáììÜôùí êáé íá êÜíåé ó÷åäüí ü,ôé åðéèõìåß. Ïìùò åßíáé ðÜíôá äõíáôü íá ðéóôïðïéçèåß áí ìßá öùôïãñáößá Ý÷åé ðáñèåß ìå øçöéáêÞ öùôïãñáöéêÞ ìç÷áíÞ, ìå ìåãÝèõíóÞ ôçò ôüóï þóôå íá áðïêáëõöôïýí ïé ó÷çìáôéóìïß ôùí ôåôñÜãùíùí pixel ðïõ ôçí áðïôåëïýí. ÅîÜëëïõ êáé ïé óõìâáôéêÝò öùôïãñáößåò êéíäõíåýïõí ðÜíôá áð'áõôÞ ôçí åê ôùí õóôÝñùí åðÝìâáóç. Ïé øçöéáêÝò ìç÷áíÝò ãéá íá ðáßñíïõí öùôïãñáößåò ÷ñçóéìïðïéïýí áíôß ãéá öùôïåõáßóèçôï film, ìßá äéÜôáîç çëåêôñïíéêþí óôïé÷åßùí ðïõ ëÝãïíôáé óõóêåõÝò æåýîçò öïñôßïõ (CCD: Charge Coupled Devices). Ôá CCD åßíáé öùôïåõáßóèçôá ìéêñïóêïðéêÜ óôïé÷åßá ðïõ ôïðïèåôïýíôáé õðü ìïñöÞ ðëÝãìáôïò ðßóù áðü ôï öáêü ôçò ìç÷áíÞò. Óôçí ïõóßá ôá CCD ìåôáôñÝðïõí ôï öùò ðïõ ðÝöôåé ðÜíù ôïõò, óå çëåêôñéêïýò ðáëìïýò. Ç äéÜôáîç áõôÞ ôùí CCD åßíáé ç óõóêåõÞ åéóüäïõ åíüò ó÷åôéêÜ áðëïý õðïëïãéóôÞ ðïõ áðïôåëåßôáé áðü Ýíá ìéêñü åîåéäéêåõìÝíï åðåîåñãáóôÞ, ìíÞìç, êõêëþìáôá ðïëýðëåîçò êáé ôñïöïäïôéêü. Ïé åéêüíåò ìðïñïýí

Áè. Å. Êïõôóïíéêüëáò

28

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

íá áðïèçêåõôïýí óôç ìíÞìç RAM ôçò öùôïãñáöéêÞò ìç÷áíÞò Þ óå êÜðïéï ìÝóï ìüíéìçò áðïèÞêåõóçò ð.÷. äéóêÝôá, ðïõ äÝ÷åôáé ç ìç÷áíÞ (âëÝðå Ó÷Þìá 6.1). Åðßóçò ç öùôïãñáöéêÞ ìç÷áíÞ ìðïñåß íá óõíäåèåß ìå Ýíá êáëþäéï ìå ôç óåéñéáêÞ èýñá ôïõ Ç/Õ ãéá íá ìåôáöåñèïýí ïé åéêüíåò óôïí õðïëïãéóôÞ. Äýï áðü ôá åßäç ôùí ìç÷áíþí ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí CCD ãéá íá âãÜæïõí öùôïãñáößåò, åßíáé ïé ìç÷áíÝò âéíôåïöùôïãñÜöéóçò (still video) êáé ïé áëçèþò øçöéáêÝò (truly didital), ôéò ïðïßåò åîåôÜæïõìå óôç óõíÝ÷åéá.

Ìç÷áíÝò âéíôåïöùôïãñÜöéóçò. Ïé ðñþôåò öùôïãñáöéêÝò ìç÷áíÝò ôïõ åìðïñßïõ ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýóáí CCD Þôáí ïé ìç÷áíÝò âéíôåïöùôïãñÜöéóçò, äýï ðáñáäåßãìáôá ôùí ïðïßùí åßíáé ç Canon Xapshot êáé ç Sony Pro Mavica. ÁõôÝò ïé öùôïãñáöéêÝò ìç÷áíÝò ÷ñçóéìïðïéïýí ìç-ôõðïðïéçìÝíåò äéóêÝôåò ôùí 2 éíôóþí ãéá íá áðïèçêåýïõí ôá äåäïìÝíá óå áíáëïãéêÞ ìïñöÞ. Ãéá ôï ëüãï áõôü ïé äßóêïé áõôïß äå èåùñïýíôáé ðñáãìáôéêÜ øçöéáêÜ ìÝóá. Åôóé ïé ìç÷áíÝò âéíôåïöùôïãñÜöéóçò äåí åßíáé ðñáãìáôéêÝò øçöéáêÝò ìç÷áíÝò. Ïé öùôïãñáößåò ðïõ âãÜæïõí ìðïñïýí íá ðáé÷ôïýí óå ìéá áðëÞ ôçëåüñáóç Þ íá åêôõðùèïýí ìå ôç ÷ñÞóç åéäéêþí âéíôåïåêôõðùôþí. Ãéá íá ìåôáôñáðïýí ïé åéêüíåò âéíôåïöùôïãñÜöéóçò óå øçöéáêÞ ìïñöÞ, ÷ñåéÜæåôáé åðéðëÝïí êáôÜëëçëç óõóêåõÞ ìå ôç ìïñöÞ êÜñôáò. Ïé ìç÷áíÝò âéíôåïöùôïãñÜöéóçò ðåñéïñßæïíôáé óôçí áíÜëõóç ðïõ Ý÷åé êáé ç ôçëåüñáóç. Ïé öùôïãñáößåò ðïõ âãáßíïõí áðü ìéá ôÝôïéá ìç÷áíÞ Ý÷ïõí ðïéüôçôá áíôßóôïé÷ç ìå áõôÞ ôùí öùôïãñáöéþí ìéáò åöçìåñßäáò.

Áëçèþò øçöéáêÝò öùôïãñáöéêÝò ìç÷áíÝò. Ç áíÜëõóç ôùí áëçèþò øçöéáêþí öùôïãñáöéêþí ìç÷áíþí, ðåñéïñßæåôáé ìüíï áðü ôçí ðõêíüôçôá ôùí CCD óôï ðëÝãìá, üðùò öõóéêÜ êáé áðü ôï ìÝãåèïò ìíÞìçò. Óôçí áñ÷Þ áõôÝò ïé ìç÷áíÝò Þóáí ðáíÜêñéâåò, áëëÜ, üðùò óõìâáßíåé ìå üëá ôá çëåêôñïíéêÜ, óõíå÷þò ðÝöôåé ç ôéìÞ ôïõò. Äýï ðáñáäåßãìáôá áëçèþò øçöéáêþí ìç÷áíþí åíäåéêôéêÜ åßíáé ç Fotoman ôçò Logitech êáé ç DCS ôçò Kodak. ÌíÞìç CCD

ÌéêñïåðåîåñãáóôÞò

Öáêüò

Ïäçãüò äéóêÝôáò

Ïèüíç

Ìðáôáñßá

Ó÷Þìá 6.1: Ç äïìÞ ìéáò øçöéáêÞò öùôïãñáöéêÞò ìç÷áíÞò

Multimedia

29

7. VIDEO z ™Àª¶ ™ ¢ ¢ ª ¡ø¡ Áðü ôç óôéãìÞ ðïõ ïé êáôáóêåõáóôÝò MPC èÝëïõí ïé óõóêåõÝò ôïõò íá åßíáé ðñÜãìáôé ïé ðñïÜããåëïé ôçò áõñéáíÞò äéáëïãéêÞò ôçëåüñáóçò (ITV: Interactive TV), ïé äõíáôüôçôåò video ðñÝðåé íá âñßóêïíôáé óôï ýøïò ôùí ðñïóäïêéþí ôïõ êïéíïý. Ìüíï ðïõ ïé ðñïóäïêßåò ôïõ êïéíïý äå óõìâéâÜæïíôáé ìå ôßðïôá ëéãüôåñï áðü ìßá ôçëåïðôéêÞò ðïéüôçôáò åéêüíá ðïõ ôñÝ÷åé ìå ñõèìü 25-30 ðëáéóßùí (frames) ôï äåõôåñüëåðôï (fps: frames per second), üóç äçëáäÞ åßíáé ç ôá÷ýôçôá ðñïâïëÞò ìéáò ôáéíßáò óôçí ôçëåüñáóç. Áí ìåôáöñÜóïõìå ôéò ðñïóäïêßåò áõôÝò óå ãëþóóá õðïëïãéóôþí, ïé äõóêïëßåò ôïõ åã÷åéñÞìáôïò èá öáíïýí êáèáñÜ. Ìßá Ýã÷ñùìç ïèüíç ìå áíÜëõóç 640x480 êáé âÜèïò ÷ñþìáôïò 24 bits/pixel, áðáéôåß ó÷åäüí 1 MB ìíÞìçò. Áí õðïèÝóïõìå üôé Ý÷ïõìå Ýíá ñõèìü 30 fps, ôüôå Ýíá äåõôåñüëåðôï video áðáéôåß ó÷åäüí 30 MB áðïèçêåõôéêïý ÷þñïõ. ÐÝñá üìùò áðü ôï ÷þñï áðïèÞêåõóçò, ï üãêïò ôùí äåäïìÝíùí ðïõ ðñÝðåé íá ìåôáöÝñïíôáé áíÜ äåõôåñüëåðôï áðü ôï áðïèçêåõôéêü ìÝóï óôçí ïèüíç, ìÝóù ôïõ äéáäñüìïõ äåäïìÝíùí, åßíáé ðïëý ìåãÜëïò. Ï ðåñéïñéóìÝíïò ñõèìüò ìåôáöïñÜò ôïõ äéáäñüìïõ äåäïìÝíùí åßíáé Üëëùóôå êé ï ëüãïò ãéá ôïí ïðïßï äå ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí CD-ROM ãéá êéíïýìåíç åéêüíá, ðáñ'üëï ðïõ ìå 600 MB áðïèçêåõôéêïý ÷þñïõ äßíïõí ìéáí áðÜíôçóç óôï ðñüâëçìá ôïõ üãêïõ ôùí äåäïìÝíùí. Ç ëýóç åßíáé ç áýîçóç ôïõ ñõèìïý ìåôáöïñÜò äåäïìÝíùí ôïõ äéáäñüìïõ ôïõ óõóôÞìáôïò êáé ðáñÜëëçëá ç ìåßùóç ôïõ üãêïõ ôùí ìåôáäéäüìåíùí åéêüíùí. Ïðùò èá äïýìå óå Üëëç ðáñÜãñáöï, áõôïý ôïõ åßäïõò ïé áðáéôÞóåéò óõíåðÜãïíôáé êáé ôç ÷ñÞóç åéäéêþí åðéðñüóèåôùí åîïðëéóìþí óå Ýíá multimedia ðåñéâÜëëïí åñãáóßáò. Ç óõ÷íüôåñá ÷ñçóéìïðïéïýìåíåò ôå÷íéêÝò ìåßùóçò ôïõ üãêïõ ôùí åéêüíùí video åßíáé ç äåéãìáôïëçøßá (sampling) êáé ç óõìðßåóç (compression). Ç óõìðßåóç åßíáé ìéá äéáäéêáóßá ç ïðïßá õëïðïéåßôáé ìå äéÜöïñïõò ôñüðïõò, Ýíáò áðü ôïõò ïðïßïõò óõíßóôáôáé óôçí áðïìÜêñõíóç ôïõ ðëåïíáóìïý ôùí äåäïìÝíùí ôùí åéêüíùí ìåéþíïíôáò êáô'áõôüí ôïí ôñüðï óçìáíôéêÜ ôï ìÝãåèüò ôïõò.

7.1 Äåéãìáôïëçøßá Ïé ôñåéò êõñéüôåñïé ôýðïé äåéãìáôïëçøßáò åßíáé: ç ìåßùóç ðëáéóßïõ (frame reduction), ç áíÜëõóç äéáöïñÜò (difference analysis) êáé ç ìåßùóç ÷ñþìáôïò (color reduction).

H äåéãìáôïëçøßá ôýðïõ ìåßùóçò ðëáéóßïõ ãßíåôáé ìåéþíïíôáò ôïí áñéèìü ôùí ðëáéóßùí áðü 25 Ýùò 30 ðïõ áðáéôïýíôáé ãéá video ðëÞñïõò êßíçóçò (full motion video), óå 5 Ýùò 10 áíÜ äåõôåñüëåðôï, ìå áðïâïëÞ åíäéÜìåóùí ðëáéóßùí. áðïôÝëåóìá âÝâáéá áõôÞò ôçò ðåñéêïðÞò åßíáé ç åìöÜíéóç áðüôïìùí êéíÞóåùí óôçí åéêüíá, áëëÜ ðáñ'üëá áõôÜ ïé êýñéåò åêöñÜóåéò Þ áíôéäñÜóåéò ôùí áíèñþðùí, üðùò ãéá ðáñÜäåéãìá Ýíá ÷áìüãåëï, ãßíïíôáé áíôéëçðôÝò. ÊáôÜ ôç äåéãìáôïëçøßá ôýðïõ áíÜëõóçò äéáöïñÜò, ìåôáäßäïíôáé ìüíï ïé äéáöïñÝò ìåôáîý äýï óõíå÷üìåíùí ðëáéóßùí. Óõ÷íÜ ëéãüôåñï áðü Ýíá 5% ôùí

Áè. Å. Êïõôóïíéêüëáò

30

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

äåäïìÝíùí åíüò ðëáéóßïõ äéáöÝñåé áðü áõôÜ ôïõ åðüìåíïý ôïõ Þ ôïõ ðñïçãïýìåíïý ôïõ. Åôóé ìåôáäßäïíôáò ìüíï ôéò äéáöïñÝò, åðéôõã÷Üíåôáé ìå ëéãüôåñá äåäïìÝíá ç äçìéïõñãßá ôùí åðüìåíùí åéêüíùí. Ç ôñßôç ôå÷íéêÞ äåéãìáôïëçøßáò, áõôÞ ôçò ìåßùóçò ÷ñþìáôïò, óôçñßæåôáé óôï ãåãïíüò üôé ôï áíèñþðéíï ìÜôé ìðïñåß íá áíôéëçöèåß ðåñßðïõ 16000000 ÷ñþìáôá, áëëÜ áéóèçôéêÜ åßíáé éêáíïðïéçìÝíï êáé áðü ìßá êëßìáêá 16-256 ÷ñùìÜôùí. ÌåôáôñÝðïíôáò ëïéðüí ìßá åéêüíá áðü 24 bits/pixel óå 8 bits/pixel, åðéôõã÷Üíåôáé ìåßùóç ôïõ üãêïõ ôùí äåäïìÝíùí ôçò óôï 1/3 ôïõ áñ÷éêïý.

7.2 Óõìðßåóç Ïóïí áöïñÜ ôç óõìðßåóç, õðÜñ÷ïõí äýï ôå÷íéêÝò áëãïñßèìùí: áðþëåéáò (lossy) êáé ìç-áðþëåéáò (losless). Ìå ôç äåýôåñç ôå÷íéêÞ, ï áëãüñéèìïò óõìðéÝæåé ôá äåäïìÝíá ÷ùñßò áõôü íá óõíåðÜãåôáé êÜðïéá ìåßùóç ôçò ëåðôïìÝñåéáò ôçò áñ÷éêÞò åéêüíáò. Ïôáí ç åéêüíá áðïóõìðéåóôåß, ôï áðïôÝëåóìá åßíáé ðáíïìïéüôõðï ìå ôï ðñùôüôõðï. Åäþ êáé áñêåôÜ ÷ñüíéá õðÜñ÷ïõí ðñïãñÜììáôá ãéá PC, üðùò ôï PKZip, ðïõ óõìðéÝæïõí áñ÷åßá êåéìÝíïõ êáé áóðñüìáõñåò åéêüíåò ìå Ýíá ðïóïóôü óõìðßåóçò ôçò ôÜîçò ôïõ 50% (ôï ïðïßï åêöñÜæåôáé ùò ëüãïò 2:1). Ïé áëãüñéèìïé áðþëåéáò åñãÜæïíôáé Ýôóé þóôå ìåñéêÜ óôïé÷åßá ôçò åéêüíáò íá ÷Üíïíôáé êáôÜ ôç äéÜñêåéá óõìðßåóçò, êÜôé ðïõ äåí åßíáé áíáôñÝøéìï óôçí áðïóõìðßåóç. Ç ðéï ãíùóôÞ ôå÷íéêÞ áëãïñßèìïõ óõìðßåóçò ïíïìÜæåôáé JPEG (Joint Photografic Experts Group) áðü ôï üíïìá ôçò ïìÜäáò ðïõ ôçí êáèéÝñùóå. ÅîÜëëïõ ãéá ôç óõìðßåóç áêïõóôéêþí óçìÜôùí êáé êéíïýìåíçò åéêüíáò (ðïõ áðïôåëïýí ôï video) ÷ñçóéìïðïéåßôáé ç ôå÷íéêÞ MPEG (Motion Picture Experts Group). Ôï ðüóç óõìðßåóç åéêüíáò, üóï êáé áðü áðïäßäïõí åéêüíåò, ìåôÜ ðñùôüôõðåò. ÏñéóìÝíåò áðïôåëÝóìáôá.

åßíáé äõíáôÞ åîáñôÜôáé ôüóï áðü ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò ôï åßäïò JPEG ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé. ÓõìðéÝóåéò 25:1 áðü áðïóõìðßåóç, ïé ïðïßåò äå äéáöÝñïõí êáèüëïõ áðü ôéò äå áêüìç êáé 100:1 Þ êáé ðåñéóóüôåñï, Ý÷ïõí ôá ßäéá

Ï ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï åðéôõã÷Üíåôáé ç óõìðßåóç ìå ôï JPEG Ý÷åé ó÷Ýóç ìå ôçí áðáßôçóç ðïõ Ý÷ïõìå ãéá ôçí åéêüíá. ËáìâÜíåôáé õðüøç üôé ï Üíèñùðïò åßíáé åõáßóèçôïò óå áõîïìåéþóåéò ôçò ëáìðñüôçôáò êáé ôïõ öùôéóìïý, ðïëý ðåñéóóüôåñï áðü ü,ôé óå áðï÷ñþóåéò éäßùò ôçò éþäïõò ðåñéï÷Þò ôïõ öÜóìáôïò. Ôï JPEG åêìåôáëëåýåôáé ôï ãåãïíüò üôé ïé ðåñéóóüôåñåò åéêüíåò ðåñéëáìâÜíïõí ìåãÜëåò ðåñéï÷Ýò ìå ðáñüìïéá ÷ñùìáôéóìÝíá pixel. Ç óõìðßåóç ãßíåôáé êáôÜ óôÜäéá. Ðñþôá êñáôéïýíôáé ðëçñïöïñßåò ãéá ôç öùôåéíüôçôá ç ïðïßá äéá÷ùñßæåôáé áðü ôï ÷ñþìá. Óôç óõíÝ÷åéá ïé ðëçñïöïñßåò ãéá ôï ÷ñþìá õößóôáíôáé åðåîåñãáóßá ðïõ óõíßóôáôáé êõñßùò óôçí áðüññéøç êÜðïéùí ÷ñùìáôéêþí ðëçñïöïñéþí (åî ïõ êáé ïé áðþëåéåò ôçò åéêüíáò). Ôï ðþò áêñéâþò ãßíåôáé áõôÞ ç åðåîåñãáóßá, îåöåýãåé áðü ôïõò óêïðïýò áõôþí ôùí óçìåéþóåùí, ðÜíôùò ÷ñçóéìïðïéåßôáé ìßá ìáèçìáôéêÞ ôå÷íéêÞ ãíùóôÞ ìå ôï üíïìá Discrete Cosine Transform (DCT), êáé êùäéêïðïßçóç Huffman. Ç áðïóõìðßåóç áðëþò áíôéóôñÝöåé ôç äéáäéêáóßá.

Multimedia

31

Åíá óçìáíôéêü ðëåïíÝêôçìá ôùí áëãïñßèìùí óõìðßåóçò åßíáé üôé åðéôñÝðïõí õøçëüôåñç áíÜëõóç óÜñùóçò. Ìßá åéêüíá áðü óáñùôÞ óôá 300 dpi ìåôÜ áðü áðïóõìðßåóç èá äçìéïõñãÞóåé ìéêñüôåñï áñ÷åßï áðü ìßá ìç-óõìðéåóìÝíç óôá 150 dbi. Åí ôïýôïéò èá Ý÷åé áðáëüôåñç ìåôáâßâáóç ÷ñùìÜôùí êáé ðåñéóóüôåñåò ëåðôïìÝñåéåò üôáí áðïóõìðéåóôåß.

7.3 ÕðïëïãéóôéêÞ Éó÷ýò êáé Ðïëõðëïêüôçôá Áëãïñßèìïõ Ïóï ðéï ðïëýðëïêïò åßíáé ï áëãüñéèìïò óõìðßåóçò, ôüóï ðåñéóóüôåñç óõìðßåóç åðéôõã÷Üíåôáé. Ïìùò áõôü Ý÷åé ùò óõíÝðåéá êáôÜ ôç öÜóç ôçò áðïóõìðßåóçò íá ìåéþíåôáé ç äõíáìéêüôçôá ôçò ÊÌÅ. Ãéá íá áðïêáôáóôáèåß éóïññïðßá ðñÝðåé íá ìåéùèåß ôï ìÝãåèïò ôïõ ðëáéóßïõ óôï ïðïßï ðñïâÜëëåôáé ç åéêüíá óôçí ïèüíç. Å÷ïíôáò õðüøç ôá ðáñáðÜíù, ìðïñïýìå íá êáèïñßóïõìå ôï âáèìü åðéôõ÷ßáò êÜðïéïõ áëãïñßèìïõ ìå âÜóç ôï ðüóï ìåãÜëï ðëáßóéï, ìå óõãêåêñéìÝíï ñõèìü, ìðïñåß íá åìöáíßóåé ÷ùñßò íá áëëïéùèåß ôï ïðôéêü áðïôÝëåóìá. Ï áëãüñéèìïò ðïõ ÷ñåéÜæåôáé ðåñéóóüôåñï ÷ñüíï ãéá ôç óõìðßåóç êáé ëéãüôåñï ãéá ôçí áðïóõìðßåóç, ïíïìÜæåôáé áóýììåôñïò Þ off-line. Áõôüò ðïõ ïé ÷ñüíïé óõìðßåóçò êáé áðïóõìðßåóçò åßíáé ßóïé ïíïìÜæåôáé óõììåôñéêüò Þ real-time. Ïé áóýììåôñïé áëãüñéèìïé óõìðéÝæïõí ôá äåäïìÝíá ðáßñíïíôáò óôïé÷åßá áðü ôï óêëçñü äßóêï üðïõ óõíÞèùò âñßóêïíôáé áðïèçêåõìÝíá êáé åðåîåñãÜæïíôáé ôá äåäïìÝíá êáñÝ-êáñÝ. Ïé óõììåôñéêïß, óõìðéÝæïõí ôçí åéêüíá êáôåõèåßáí áðü ôçí ðçãÞ êáé Ýôóé åëáôôþíïõí ôçí áíÜãêç ôåñÜóôéáò ÷ùñçôéêüôçôáò.

8. zƒ ™ VIDEO ÓÞìåñá õðÜñ÷ïõí óå ðñïóéôÜ åðßðåäá, êÜñôåò ðïõ ìáò åðéôñÝðïõí íá âëÝðïõìå óå Ýíá ðáñÜèõñï ôçò ïèüíçò, êéíïýìåíç åéêüíá áëçèïýò ÷ñþìáôïò, ÷ùñßò ùóôüóï íá ìðïñïýí íá ôçí áðïèçêåýóïõí óáí êéíïýìåíç. ÓõíÞèùò áðïèçêåýïõí ôéò åéêüíåò óáí áêßíçôåò êáé ìáò äßíåôáé ç äõíáôüôçôá íá ôéò åðåîåñãáóôïýìå ìå êáôÜëëçëá ðñïãñÜììáôá. Ìå ôéò êÜñôåò áõôÝò âÝâáéá, ç ðçãÞ ôçò êéíïýìåíçò åéêüíáò ðáñáìÝíåé áíáëïãéêÞ, üðùò Ýíáò ôçëåïðôéêüò äÝêôçò, Ýíá video, ìéá âéíôåïêÜìåñá. Ôçí åéêüíá áõôÞ ìðïñïýìå íá ôç äïýìå êéíïýìåíç êáé ìå áëçèÝò ÷ñþìá ìÝóá óå Ýíá ðáñÜèõñï, üðùò ð.÷. óôá Windows, ìüíï üóï ìáò ðáñÝ÷åôáé áðü ôçí ðçãÞ. Ìéá äåýôåñç ïìÜäá êáñôþí åéêüíáò êÜíåé ôçí áêñéâþò áíôßóôñïöç äïõëåéÜ: ðáßñíåé ôç øçöéáêÞ åéêüíá ðïõ åßíáé áðïèçêåõìÝíç óôïí Ç/Õ êáé ôçí êÜíåé áíáëïãéêÞ, Ýôïéìç ãéá íá ôç ãñÜøïõìå óå Ýíá video Þ ãéá íá ôçí åêðÝìøïõìå. Ìáò äßíåôáé Ýôóé ç äõíáôüôçôá íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå ôïí Ç/Õ ãéá ðñÜãìáôá ðïõ ôïõ åßíáé ðïëý åýêïëá, üðùò ôßôëïé, ðëáßóéá ê.ë.ð. êáé óôç óõíÝ÷åéá íá ìéîÜñïõìå áõôÝò ôéò åéêüíåò ìå ôçí áíáëïãéêÞ êéíïýìåíç åéêüíá ðïõ ìáò åíäéáöÝñåé.

Áè. Å. Êïõôóïíéêüëáò

32

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

ÔÝëïò ìéá ôñßôç êáé ðéï åîåëéãìÝíç ïìÜäá êáñôþí, ìðïñåß íá äÝ÷åôáé êáé íá áðïèçêåýåé åéêüíåò video êáé êáôüðéí íá ðáßæåé ôéò áðïèçêåõìÝíåò åéêüíåò video óôçí ïèüíç ôïõ Ç/Õ Þ ìéáò ôçëåüñáóçò. Óôç óõíÝ÷åéá èá áíáöÝñïõìå ìåñéêÜ óôïé÷åßá ãéá êÜðïéåò ãíùóôÝò êÜñôåò video ðïõ êõêëïöïñïýí óÞìåñá óôçí áãïñÜ.

8.1 Screen Machine Ç Screen Mashine êáôáóêåõÜæåôáé áðü ôç ãåñìáíéêÞ åôáéñåßá Fast Electronics êáé åßíáé ìßá áðü ôéò ðñþôåò êÜñôåò multimedia åéäéêÜ ó÷åäéáóìÝíç ãéá ôá Windows, áí êáé êõêëïöïñåß êáé óå DOS version. Ç êÜñôá áõôÞ Ý÷åé ôç äõíáôüôçôá íá óõíäÝåôáé ìå ïìïáîïíéêü êáëþäéï, ìå ìéá ðçãÞ óÞìáôïò video (ôçëåüñáóç, video, âéíôåïêÜìåñá) üëùí ôùí ôýðùí óçìÜôùí (PAL, SECAM, NTSC). Ïé åéêüíåò åìöáíßæïíôáé óôçí ïèüíç VGA ôïõ Ç/Õ óå ðñáãìáôéêü ÷ñüíï êáé ìðïñïýí íá áðïèçêåõôïýí óå ìïñöÞ áñ÷åßùí ãéá ðáñáðÝñá åðåîåñãáóßá. Ç êÜñôá Ý÷åé åðßóçò ôç äõíáôüôçôá åëÝã÷ïõ ç÷çôéêþí ðçãþí. ÄéáèÝôåé ôñåéò åéóüäïõò Þ÷ïõ êáé ìßá Ýîïäï ðïõ ìðïñïýí íá åðéëåãïýí áíÜëïãá ìå ôçí åðéëïãÞ ôçò åéóüäïõ ôïõ óÞìáôïò video. Ï Ýëåã÷ïò ôçò êÜñôáò ãßíåôáé ðïëý åýêïëá ìå ôç âïÞèåéá åéäéêïý ëïãéóìéêïý ðïõ áðïôåëåßôáé áðü ôñßá ìÝñç: ôï TV, ôï Camera êáé ôï DarkRoom. To TV ìáò åðéôñÝðåé íá áíïßîïõìå Ýíá ðáñÜèõñï óôçí ïèüíç, óôï ïðïßï èá åìöáíßæåôáé ç åéêüíá ôçò ôçëåüñáóçò Þ ôïõ video. Ôï ðáñÜèõñï áõôü ìðïñåß íá ìåôáêéíçèåß óå ìßá ãùíßá ôçò ïèüíçò êáé óôç óõíÝ÷åéá íá åðéóôñÝøïõìå óå êÜðïéá Üëëç åöáñìïãÞ. Ôï äåýôåñï ðñüãñáììá, ôï Camera, ìáò äßíåé ôç äõíáôüôçôá íá ìåôáôñÝøïõìå ôéò åéêüíåò ðïõ ëáìâÜíïíôáé áðü ôçí åîùôåñéêÞ ðçãÞ (ôçëåüñáóç, video) óå áñ÷åßá. Ôï ðñüãñáììá áõôü ìïéÜæåé ìå ôï ðñïçãïýìåíï, ìüíï ðïõ óå ïðïéïäÞðïôå óçìåßï ôçò ëåéôïõñãßáò ôïõ ìðïñïýìå íá "ðáãþóïõìå" ôçí åéêüíá êáé íá ôçí áðïèçêåýóïõìå ó'Ýíá áñ÷åßï, áðü ôï ïðïßï ìðïñïýìå íá ôçí åéóÜãïõìå óôï ðñüãñáììá DarkRoom ãéá åðåîåñãáóßá. Ôï ðñüãñáììá Camera ìáò ðáñÝ÷åé ôç äõíáôüôçôá íá åðéëÝîïõìå ôçí áíÜëõóç ôçò åéêüíáò (160x180, 320x256 êáé 640x512). Ìðïñïýìå åðßóçò íá äéáëÝîïõìå ôçí ðçãÞ ôïõ óÞìáôïò video, êáèþò êáé íá äéïñèþóïõìå ôá ÷ñþìáôá ôçò åéêüíáò óôçí ïèüíç, üðùò áêñéâþò èá êÜíáìå êáé ìå ôç óõóêåõÞ ôçò ôçëåüñáóçò. Ç ðïéüôçôá ôùí ÷ñùìÜôùí ìðïñåß íá âåëôéùèåß ìå ôá ðëÞêôñá áíôßèåóçò (contrast), öùôåéíüôçôáò (brightness) êáé êáèáñüôçôáò (saturation), áëëÜ êáé ìå ôçí áíÜìåéîç ôùí âáóéêþí ÷ñùìÜôùí RGB. Ç áðïèÞêåõóç ôùí åéêüíùí ãßíåôáé óå õðïêáôáëüãïõò ðïõ ïíïìÜæïíôáé films, êáèÝíáò áðü ôïõò ïðïßïõò áðïôåëåßôáé áðü üëåò ôéò åðéëåãìÝíåò åéêüíåò ðïõ "ðáãþíïõìå". Ôï ðñüãñáììá Ý÷åé åðßóçò ôç äõíáôüôçôá íá áðïèçêåýåé åéêüíåò êáôÜ ôáêôÜ ÷ñïíéêÜ äéáóôÞìáôá ðïõ êáèïñßæïõìå åìåßò. Ãéá ëüãïõò ôá÷ýôçôáò êáôÜ ôçí áðïèÞêåõóç ôùí åéêüíùí, äå ÷ñçóéìïðïéåßôáé êáìßá ìÝèïäïò óõìðßåóçò. Åôóé ôá áñ÷åßá ðïõ äçìéïõñãïýíôáé óôçí áíÜëõóç 640x512 åßíáé ôùí 400 KB. Ôï ðéï åíäéáöÝñïí ðñüãñáììá åßíáé ôï DarkRoom. Áõôü äéáâÜæåé ôá films êáé åðéôñÝðåé ôçí áðïìüíùóç ôùí åéêüíùí ðïõ åðéëÝãåé ï ÷ñÞóôçò, ðáñÝ÷åé ôçí ðëÞñç

Multimedia

33

áíÜëõóÞ ôïõò êáé ìðïñåß íá ôéò áðïèçêåýóåé óå áñ÷åßá TIFF ãéá ðáñáðÝñá åðåîåñãáóßá. Ôï TIFF åßíáé ôï ðéï äéáäåäïìÝíï ðñüôõðï ãéá ôçí áðïèÞêåõóç åéêüíùí. ×ñçóéìïðïéåß 24 bit ãéá êÜèå pixel êáé äå èÝôåé ðåñéïñéóìïýò óôï ìÝãåèïò ôçò åéêüíáò. Ç êÜñôá õðïóôçñßæåé êáé Üëëïõò ôýðïõò áñ÷åßùí åêôüò áðü TIFF: GIF, PCX, DIB êáé TGA. Ìßá Üëëç ëåéôïõñãßá ðïõ ìðïñïýìå íá åêôåëÝóïõìå ìÝóá áðü ôï DarkRoom, åßíáé ç óõìðßåóç ôçò åéêüíáò, ìå ôïí áëãüñéèìï óõìðßåóçò JPEG.

8.2 Video Blaster Ç Video Blaster åßíáé ðñïúüí ôçò åôáéñåßáò Creative Labs. Ïðùò êáé ç Screen Machine, ÷ñåéÜæåôáé ôç VGA ôïõ Ç/Õ ìáò ãéá íá äïõëÝøåé êáé ìðïñåß íá ìáò äåßîåé êéíïýìåíç åéêüíá óå ðáñÜèõñï ìÝóá óôá Windows. Ç åéêüíá ôïõ ðáñáèýñïõ èá ðñïÝñ÷åôáé áðü êÜðïéá áðü ôéò ôñåéò áíáëïãéêÝò åéóüäïõò ôçò, óôéò ïðïßåò ìðïñåß íá Ýñ÷åôáé óÞìá áðü Videodiscs Þ êÜìåñåò óå ìïñöÞ PAL Þ NTSC. Ùóôüóï, äåí ðáñÝ÷åé 16.7 åêáôïììýñéá ÷ñþìáôá üðùò ç Screen Machine, áëëÜ 2 åêáôïììýñéá. Ìðïñåß âåâáßùò, íá áðïèçêåýóåé ôçí åéêüíá ãéá åðåîåñãáóßá, óå üëïõò ôïõò ãíùóôïýò ôýðïõò áñ÷åßùí, åêåßíï üìùò ðïõ äå ìðïñåß íá êÜíåé, åßíáé ç óõìðßåóç, ïðüôå æïýìå ðÜíôá ìå ôï "âÜñïò" ôùí ìåãÜëùí áñ÷åßùí. Ç êÜñôá äéáèÝôåé ôñåéò åéóüäïõò Þ÷ïõ, ìßá ãéá êÜèå åßóïäï åéêüíáò, ãéá ôéò ïðïßåò, ìÜëéóôá, äßíåé êáé äõíáôüôçôåò ìßîçò, ìå áíåîÜñôçôç ñýèìéóç ôçò Ýíôáóçò.

8.3 Video Maker Åßíáé êáôáóêåýáóìá ôçò åôáéñåßáò Vitec êáé Ý÷åé ôç äõíáôüôçôá íá áðïèçêåýóåé êáé íá áíáðáñÜãåé êéíïýìåíç åéêüíá video. Áðïèçêåýåé ôçí êéíïýìåíç åéêüíá ìå ñõèìü 25 frames/sec ÷ñçóéìïðïéþíôáò áëãüñéèìï MPEG, ãéá óõìðßåóç êáé áðïóõìðßåóç óå ðñáãìáôéêü ÷ñüíï. Ôá óÞìáôá ôá ïðïßá äÝ÷åôáé ìðïñåß íá åßíáé ôýðïõ PAL, SECAM Þ NTSC. Ïé åëÜ÷éóôåò áðáéôÞóåéò ðïõ èá åðéôñÝøïõí ôç óùóôÞ ëåéôïõñãßá ôçò êÜñôáò åßíáé ÊÌÅ 80386 óôá 16 MHz ìå 4 MB RAM êáé 64 KB cache memory. Åðßóçò ìßá VGA 640x480 ìå 256 ÷ñþìáôá êáèþò êáé Windows 3.1. Ç êÜñôá óõíïäåýåôáé áðü ëïãéóìéêü ðïõ ðåñéÝ÷åé ôá ðñïãñÜììáôá Imager, MPEG Player êáé Multimedia Manager VM. Åêôüò áðü ôçí áðïèÞêåõóç êéíïýìåíùí åéêïíïóåéñþí, ìðïñïýìå íá áðïèçêåýóïõìå ìåìïíùìÝíåò åéêüíåò, áðü ìßá ðçãÞ video, ìå áíÜëõóç 768x576 óå ÷ñüíï 1/25 sec, åíþ üóïí áöïñÜ ôá ÷ñþìáôá ìðïñïýìå íá åðéëÝîïõìå áíÜìåóá óôá 256 êáé óôá 16.7 åêáôïììýñéá.

Áè. Å. Êïõôóïíéêüëáò

34

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

9. à ™ Ï Þ÷ïò åßíáé ôï óôïé÷åßï ôùí multimedia ðïõ åßíáé óå èÝóç íá ìåôáäþóåé åêáôïììýñéá ðëçñïöïñßåò áíÜ äåõôåñüëåðôï, áñêåß êáíåßò íá ôï ÷åéñéóôåß êáé íá ôï "ìåôáöñÜóåé" êáôÜëëçëá. Ç óçìåñéíÞ éó÷ýò ôùí Ç/Õ äßíåé ôç äõíáôüôçôá äéá÷åßñéóçò êáé åðåîåñãáóßáò üëùí ôùí ðáñáìÝôñùí ôïõ Þ÷ïõ, üìùò áíáìÝíïíôáé ôå÷íïëïãßåò ðëÞñïõò áîéïðïßçóÞò ôïõ, üðùò ôçò áíáãíþñéóçò öùíÞò. Ìéëþíôáò ãéá ôïí Þ÷ï ùò óõóôáôéêü ôùí multimedia, áíáöåñüìáóôå óå õðïëïãéóôéêÜ óõóôÞìáôá ðïõ åßíáé óå èÝóç íá äå÷ôïýí, íá åðåîåñãáóôïýí êáé íá áðïäþóïõí ç÷çôéêÜ óÞìáôá ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò.

9.1 ÊáôáãñáöÞ Ç÷ïõ Óôï ðåñéâÜëëïí ìáò, Ýíáò Þ÷ïò ðáñÜãåôáé áðü ôéò ôáëáíôþóåéò åíüò óþìáôïò êáé ìåôáäßäåôáé óôïí áÝñá ìå äéáìÞêç êýìáôá (ðõêíþìáôá êáé áñáéþìáôá). ÁõôÜ ôá êýìáôá ðñïóðßðôïõí óôï ôýìðáíï ôïõ áõôéïý ìáò, ôï ôáëáíôþíïõí, ðáñÜãåôáé Ýíá óÞìá ðïõ ìåôáöÝñåôáé óôïí åãêÝöáëï êé Ýôóé Ý÷ïõìå ôçí áßóèçóç ôçò áêïÞò. Ãéá íá êáôáãñÜøïõìå üìùò Þ÷ïõò, ÷ñçóéìïðïéïýìå åéäéêÝò óõóêåõÝò, ôá ìéêñüöùíá, ðïõ äéáèÝôïõí êé áõôÜ Ýíá åßäïò "ôõìðÜíïõ" ôï ïðïßï ôáëáíôþíåôáé êé áõôÝò ïé ôáëáíôþóåéò ôåëéêÜ ðáñÜãïõí óõíå÷Þ çëåêôñéêÜ óÞìáôá óôçí Ýîïäï ôïõ ìéêñïöþíïõ. ÁõôÜ ôá óõíå÷Þ óÞìáôá ìðïñïýí íá ïäçãçèïýí óôçí åßóïäï åíüò êáóåôïöþíïõ, ãéá êáôáãñáöÞ óå êáóÝôá. Áõôü ðïõ ìáò åíäéáöÝñåé åìÜò üìùò åßíáé ç åßóïäïò áõôþí ôùí óçìÜôùí óôïí Ç/Õ ãéá ôçí êáôáãñáöÞ ôïõò óå áñ÷åßá. Ãéá íá êáôáãñÜøïõìå Þ÷ï ó'Ýíáí Ç/Õ, öõóéêÜ èá ðñÝðåé íá ôï ìåôáôñÝøïõìå áðü ôçí áíáëïãéêÞ (óõíå÷Þ) ìïñöÞ ôïõ óå øçöéáêÞ, äçëáäÞ óå áêïëïõèßåò áñéèìþí. Åôóé èá ðñÝðåé íá Ý÷ïõìå Ýíá óýóôçìá ðïõ íá ìåôáôñÝðåé ôïõò Þ÷ïõò óå áíôßóôïé÷åò áêïëïõèßåò áñéèìþí. Ôï óýóôçìá áõôü ëÝãåôáé õðïóýóôçìá Þ÷ïõ êáé óõíÞèùò áðïôåëåßôáé áðü ìßá êÜñôá ðñïóáñìïóôÞ Þ÷ïõ (audio adapter, sound adapter) êáé ôï óõíïäåõôéêü ëïãéóìéêü ôçò. Ìßá êÜñôá Þ÷ïõ ãéá Ç/Õ, ëïéðüí, ðñþôá-ðñþôá èá ðñÝðåé íá äéáèÝôåé ôïí áðáéôïýìåíï åîïðëéóìü ãéá íá ìåôáôñÝðåé öõóéêïýò Þ÷ïõò áðü áíáëïãéêÞ óå øçöéáêÞ ìïñöÞ (ìåôáôñïðÞ áíáëïãéêïý óå øçöéáêü, Analog to Digital Conversion). Ç óõóêåõÞ ðïõ êÜíåé áõôÞ ôç ìåôáôñïðÞ åßíáé ï ãíùóôüò ìáò ADC. O ðéï óõíçèéóìÝíïò ôñüðïò ìåôáôñïðÞò áíáëïãéêïý óå øçöéáêü åßíáé ç ôå÷íéêÞ ôçò äåéãìáôïëçøßáò (sampling). Ó'áõôÞ ôçí ôå÷íéêÞ, ï ADC "äéáâÜæåé" ôï áíáëïãéêü óÞìá åéóüäïõ êáôÜ ôáêôÜ ÷ñïíéêÜ äéáóôÞìáôá. ÖõóéêÜ üóï ðéï ìéêñÜ åßíáé áõôÜ ôá äéáóôÞìáôá äåéãìáôïëçøßáò, ôüóï ðéóôüôåñç êáôáãñáöÞ ôïõ Þ÷ïõ ãßíåôáé. Óôçí ðñÜîç, ôþñá, áõôÜ ôá ÷ñïíéêÜ äéáóôÞìáôá åßíáé ôüóï ìéêñÜ ðïõ óôçí ïõóßá Ý÷ïõìå ìßá ó÷åäüí óõíå÷Þ êáôáãñáöÞ ôùí ðëçñïöïñéþí. Ãéá ðáñÜäåéãìá Ýíáò ADC ìðïñåß íá äéáâÜæåé ôçí åßóïäï êÜèå 1 msec, ïðüôå óôï ðñþôï msec ç ôÜóç ìðïñåß íá åßíáé 1010 mV, óôï äåýôåñï 1012 mV, óôï ôñßôï 1009 mV ê.ï.ê. Åôóé Ý÷ïõìå ìßá ÷ñïíéêÞ áêïëïõèßá áñéèìþí, ðïõ áíôéóôïé÷åß óôç ìïñöÞ ôïõ ç÷çôéêïý ìáò óÞìáôïò êáé Ý÷ïõìå êÜíåé ôï ðñþôï âÞìá óôç ìåôáôñïðÞ ôïõ Þ÷ïõ áðü áíáëïãéêÞ óå øçöéáêÞ

Multimedia

35

ìïñöÞ. ÁíÜëïãá ìå ôï ðüóï óõ÷íÜ ðáßñíïõìå ôá äåßãìáôÜ ìáò, èá Ý÷ïõìå êáé ðåñéóóüôåñï Þ ëéãüôåñï áêñéâÞ ìåôáôñïðÞ áðü áíáëïãéêÞ óå øçöéáêÞ ìïñöÞ. Áõôü êáèïñßæåôáé áðü ôçí åöáñìïæüìåíç óõ÷íüôçôá äåéãìáôïëçøßáò (sampling frequence), ç ïðïßá åßíáé ç ðñþôç âáóéêÞ ðáñÜìåôñïò åíüò ADC. Ó÷åôéêÞ ìå ôçí ðïéüôçôá ôïõ êáôáãñáöüìåíïõ Þ÷ïõ, åßíáé êáé ç äåýôåñç âáóéêÞ ðáñÜìåôñïò åíüò ADC: ôï åöáñìïæüìåíï âÞìá øçöéïðïßçóçò (Þ êâáíôïðïßçóçò, digitization step Þ quantization step). Óôçí ðñÜîç ï ìåôáôñïðÝáò Ý÷åé êÜðïéï üñéï óôç äéáêñéôéêÞ éêáíüôçôá áíÜãíùóçò ôïõ óÞìáôïò åéóüäïõ. Áí ãéá ðáñÜäåéãìá, ç áíÜãíùóç ôçò åéóüäïõ ãßíåôáé ìå Ýíá âïëôüìåôñï ðïõ äå ìðïñåß íá ìåôñÞóåé äéáöïñÝò ìéêñüôåñåò ôïõ 1 mV, ôüôå ëÝìå üôé ôï âÞìá øçöéïðïßçóçò åßíáé 1 mV. Åßíáé öáíåñü üôé üóï ðéï ìéêñü åßíáé ôï âÞìá øçöéïðïßçóçò ôüóï áêñéâÝóôåñç èá åßíáé êáé ç ìåôáôñïðÞ áðü áíáëïãéêü óå øçöéáêü. Óôï Ó÷Þìá 9.1, öáßíåôáé ç äéáäéêáóßá øçöéïðïßçóçò åíüò áíáëïãéêïý óÞìáôïò. Ç óõíå÷Þò ãñáììÞ åßíáé ôï áíáëïãéêü óÞìá. Ïé êÜèåôåò ãñáììÝò óõìâïëßæïõí ôç ëÞøç ôùí äåéãìÜôùí êáé ãßíïíôáé ôüóï ðõêíüôåñåò, üóï áíåâáßíåé ç óõ÷íüôçôá äåéãìáôïëçøßáò. Ï êáôáêüñõöïò Üîïíáò ôïõ ðëÜôïõò, åßíáé ÷ùñéóìÝíïò ìå ïñéæüíôéåò ãñáììÝò, óå ôìÞìáôá ðïõ áíôéóôïé÷ïýí óôï âÞìá øçöéïðïßçóçò. Ç ôéìÞ êÜèå äåßãìáôïò ðïõ ëáìâÜíåôáé, åßíáé ç ôéìÞ ðïõ áíôéóôïé÷åß óôçí ðåñéóóüôåñï êïíôéíÞ ôïõ ïñéæüíôéá ãñáììÞ óôïí Üîïíá ôïõ ðëÜôïõò. ÐëÜôïò ÂÞìá øçöéïðïßçóçò Ìéêñáßíåé üóï áõîÜíåé ï áñéèìüò ôùí bits

×ñüíïò

Äåßãìáôá êáôÜ ôáêôÜ ÷ñïíéêÜ äéáóôÞìáôá Ðõêíþíïõí üóï áõîÜíåé ç óõ÷íüôçôá äåéãìáôïëçøßáò

Ó÷Þìá 9.1: Øçöéïðïßçóç áíáëïãéêïý óÞìáôïò

Ç ÷ñïíéêÞ áêïëïõèßá áñéèìþí ðïõ ðáßñíïíôáé áðü ôç äåéãìáôïëçøßá, êáé áíôéóôïé÷ïýí óôç ìïñöÞ ôïõ ç÷çôéêïý óÞìáôïò, ðñÝðåé íá ìåôáôñáðåß óå äõáäéêÞ ìïñöÞ ãéá íá åßíáé êáôáíïçôÞ áðü ôïí Ç/Õ. Ï áñéèìüò ôùí bit ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá ôç äõáäéêÞ áíáðáñÜóôáóç áñéèìþí, ó÷åôßæåôáé ìå ôï ðëÞèïò ôùí äõíáôþí äéáöïñåôéêþí áñéèìþí ðïõ ìðïñïýìå íá áíáðáñáóôÞóïõìå. Åôóé áí

Áè. Å. Êïõôóïíéêüëáò

36

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

÷ñçóéìïðïéïýìå 2 bit, ìðïñïýìå íá áíáðáñáóôÞóïõìå ìüíï 4 áñéèìïýò, ãéá 3 bits Ý÷ïõìå 8 áñéèìïýò êáé ãåíéêÜ ãéá n bits Ý÷ïõìå 2n äéáöïñåôéêïýò áñéèìïýò. Ï áñéèìüò ôùí bit ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé Ý÷åé Üìåóç ó÷Ýóç ìå ôï âÞìá øçöéïðïßçóçò, üóï ðåñéóóüôåñá bit ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ôüóï ìéêñüôåñï ãßíåôáé ôï âÞìá êáé êáôÜ óõíÝðåéá ôüóï ðéï áêñéâÞò ãßíåôáé ç ìåôáôñïðÞ áðü áíáëïãéêÞ óå øçöéáêÞ ìïñöÞ. Ãéá ðáñÜäåéãìá, áí ÷ñçóéìïðïéïýìå 8 bit, ìðïñïýìå íá Ý÷ïõìå 256 (28) äéáöïñåôéêïýò áñéèìïýò, Üñá êáé 256 âÞìáôá øçöéïðïßçóçò, ïðüôå áí ôï ìÝãéóôï ðëÜôïò ôïõ óÞìáôüò ìáò åßíáé 1000 mV (1V) ôüôå ôï öõóéêü âÞìá øçöéïðïßçóçò åßíáé 1000 / 256 | 3.9 mV. Áí üìùò ç øçöéïðïßçóç ãßíåé ìå 16 bit ôüôå ôá âÞìáôá èá åßíáé 65536 (216) êáé Ýôóé ôï öõóéêü âÞìá øçöéïðïßçóçò èá åßíáé 1000 / 65536 | 0.015 mV, äçëáäÞ 256 öïñÝò ìéêñüôåñï. Áõôü óçìáßíåé üôé ïé áëëïéþóåéò ðïõ èá åéóá÷èïýí áðü ôç ìåôáôñïðÞ èá åßíáé åëÜ÷éóôåò, Þ åí ðÜóåé ðåñéðôþóåé, ðïëý ìéêñüôåñåò áðü ôéò áëëïéþóåéò ðïõ èá åéóá÷èïýí áðü ôçí ðñïçãïýìåíç ðåñßðôùóç.

9.2 ÐñáêôéêÝò ÔéìÝò ôùí ÐáñáìÝôñùí ôùí ADC Ç õëïðïßçóç ôùí ADC óôçñßæåôáé óå Ýíá âáóéêü èåþñçìá ðïõ ëÝãåôáé èåþñçìá äåéãìáôïëçøßáò êáé, ðïëý áðëÜ, åßíáé ôï åîÞò: Ãéá íá ìðïñÝóïõìå íá "óõëëÜâïõìå" üëåò ôéò óõ÷íüôçôåò ôïõ óÞìáôïò ðïõ äåéãìáôïëçðôïýìå, ðñÝðåé ç óõ÷íüôçôá äåéãìáôïëçøßáò íá åßíáé ôïõëÜ÷éóôïí äéðëÜóéá áðü ôçí õøçëüôåñç óõ÷íüôçôá ðïõ ðåñéÝ÷åé ôï äåéãìáôïëçðôïýìåíï óÞìá. Åíá áêïõóôü ç÷çôéêü óÞìá ðåñéÝ÷åé óõ÷íüôçôåò ðïõ êõìáßíïíôáé áðü 20 Ýùò 20000 Hz ðåñßðïõ, ïðüôå ãéá íá ãßíåé óùóôÜ ç äåéãìáôïëçøßá ðñÝðåé íá õðÜñ÷åé ìéá óõ÷íüôçôá äåéãìáôïëçøßáò Üíù ôùí 40000 Hz (Þ 40 KHz, 1 KHz = 1000 Hz). Ãé'áõôü êáé óôá CD-DA êáé óôá Üëëá øçöéáêÜ óõóôÞìáôá Þ÷ïõ, ç óõ÷íüôçôá äåéãìáôïëçøßáò Ý÷åé ïñéóôåß óôá 44.1 KHz, ïðüôå âÜóåé ôïõ èåùñÞìáôïò, ç ìåãáëýôåñç óõ÷íüôçôá ðïõ ìðïñåß íá áíáðáñá÷èåß, åßíáé 22.05 KHz. Áí ç óõ÷íüôçôá äåéãìáôïëçøßáò ðÝóåé óôá 22 KHz, ôüôå ç ìåãáëýôåñç óõ÷íüôçôá ðïõ èá áíáðáñÜãåôáé èá åßíáé 11 KHz, åíþ áí ç óõ÷íüôçôá äåéãìáôïëçøßáò ðÝóåé óôá 11 KHz ç ìåãáëýôåñç áíáðáñáãüìåíç óõ÷íüôçôá èá åßíáé 5500 Hz. Áí, ëïéðüí, èÝëïõìå ôçí êáëýôåñç ðïéüôçôá áíáðáñáãùãÞò ôïõ Þ÷ïõ, èá ðñÝðåé íá åðéäéþêïõìå äåéãìáôïëçøßåò ðåñßðïõ 44.1 KHz. Áí èÝëïõìå íá êÜíïõìå ïéêïíïìßá óå ÷þñï êáé åîïðëéóìü, ìðïñïýìå íá áíå÷ôïýìå ìßá äåéãìáôïëçøßá 22 KHz ãéá áíáðáñáãùãÞ ìïõóéêÞò. Ç äåéãìáôïëçøßá 11 KHz ðñÝðåé íá ÷ñçóéìïðïéåßôáé ìüíï ãéá ðåñéðôþóåéò öùíÞò êáé åßíáé áêáôÜëëçëç ãéá ìïõóéêÞ (ï Þ÷ïò åßíáé ó÷åäüí óáí áõôüí ðïõ áêïýìå áðü ôï ôçëÝöùíï). Óôï Üëëï óêÝëïò, ôþñá, ìå øçöéïðïßçóç ôùí 8 bit ïé ðáñáìïñöþóåéò êáé ïé èüñõâïé ðïõ èá ðñïêýøïõí, åßíáé óå åðßðåäá ðïõ ï ðáñáãüìåíïò Þ÷ïò äå ìðïñåß íá ÷áñáêôçñéóôåß õøçëÞò ðéóôüôçôáò (Hi-Fi). Ãéá ðïéüôçôá Þ÷ïõ åöÜìéëëç ôùí CD, ðñÝðåé íá Ý÷ïõìå øçöéïðïßçóç ôùí 16 bit, ïðüôå êáé ïé ðáñáìïñöþóåéò åßíáé ðïëý ÷áìçëÝò êáé ïé èüñõâïé ðïëý ìéêñüôåñïé, ðÝñá áðü ôá üñéá ôçò áêïõóôüôçôáò.

Multimedia

37

ÐñáêôéêÜ, ìå 16 bit êáé 44 KHz, äåí Ý÷ïõìå áëëïéþóåéò óôïí Þ÷ï, áí êáé ãéá ôçí áðïëýôùò êïñõöáßá áíáðáñáãùãÞ ôùí öõóéêþí Þ÷ùí, ðñïôåßíåôáé áðü ðïëëïýò, äåéãìáôïëçøßá ôùí 88 KHz êáé 32 bit. ÔÝôïéá óõóôÞìáôá, üìùò, åßíáé ðáíÜêñéâá óÞìåñá êáé õðÜñ÷ïõí ìüíï óôá åñåõíçôéêÜ åñãáóôÞñéá. ÐÝñá, üìùò, áðü ôï êüóôïò ôïõ åîïðëéóìïý, ç õøçëÞ óõ÷íüôçôá äåéãìáôïëçøßáò êáé ç ÷ñÞóç ðïëëþí bit ãéá øçöéïðïßçóç, Ý÷ïõí êáé Ýíá ìåãÜëï ëåéôïõñãéêü êüóôïò. Åíá áñ÷åßï ðïõ óôá 22 KHz/8 bit Ý÷åé ìÝãåèïò 10 ÌÂ, óôá 44 KHz/16 bit ãßíåôáé 40 ÌÂ. Ãéá íá áíôéëçöèïýìå ãéá ôé áñéèìïýò ìéëÜìå üóïí áöïñÜ ôï ìÝãåèïò ôùí áñ÷åßùí Þ÷ïõ, áò õðïèÝóïõìå äåéãìáôïëçøßá 44.1 KHz/16 bit, ôüôå Ýíá ëåðôü óôåñåïöùíéêïý øçöéáêïý Þ÷ïõ, äßíåé Ýíá áñ÷åßï: 2 x 44100 x 16 x 60 = 84672000 bits = 10584000 bytes = 10.09 MB

Ìå Üëëá ëüãéá, ãéá Ýíá áñ÷åßï 10 ëåðôþí, ÷ñåéáæüìáóôå Ýíá ÷þñï 100 ÌÂ, åíþ áí ç óõ÷íüôçôá äåéãìáôïëçøßáò ðÝóåé óôá 22 KHz êáé ôá bit ãßíïõí 8, èá èÝëïõìå ìüíï 25 ÌÂ. ÂëÝðïõìå, ëïéðüí, ðùò ç ðïéüôçôá (ùò óõíÞèùò) óôïé÷ßæåé áñêåôÜ, ãé'áõôü êáé ôá ðåñéóóüôåñá óõóôÞìáôá, ÷ñçóéìïðïéïýí ùò ðçãÞ ìïõóéêÞò ôá êïéíÜ CD-DA, ðïõ Ý÷ïõí ìåãÜëç áðïèçêåõôéêÞ éêáíüôçôá êáé ÷áìçëü êüóôïò, üðùò Ý÷ïõìå äåé. ÔÝëïò, Ý÷ïõìå ôç óõìðßåóç ç ïðïßá âÝâáéá ðáßæåé óçìáíôéêüôáôï ñüëï óôç óõìðåñéöïñÜ, áðüäïóç êáé áîéïëüãçóç ìßáò êÜñôáò Þ÷ïõ. Åäþ Ýñ÷åôáé óå ðñþôï ðëÜíï ç ðáñïõóßá Þ ìç åíüò øçöéáêïý åðåîåñãáóôÞ óÞìáôïò (DSP: Digital Signal Processor). Ç áðïõóßá åíüò ôÝôïéïõ åðåîåñãáóôÞ ìðïñåß íá óçìáßíåé áäõíáìßá ôçò êÜñôáò íá áðïèçêåýóåé ôïí õøçëÞò ðéóôüôçôáò Þ÷ï ðïõ ç÷ïãñáöåßôáé. Ç ðáñïõóßá åíüò DSP óå ìßá êÜñôá Þ÷ïõ, åããõÜôáé ôçí ôá÷ýôáôç óõìðßåóç ôïõ Þ÷ïõ ìå ðÜñá ðïëý êáëü ëüãï óõìðßåóçò. Ïé ôåëåõôáßåò ôå÷íïëïãßåò LPC (Linear Predictive Coding) ìðïñïýí íá åðéôý÷ïõí óõìðéÝóåéò ìÝ÷ñé 64:1. Ç ôåëåõôáßá åîÝëéîç óôï ÷þñï ôçò åðåîåñãáóßáò ôïõ øçöéïðïéçìÝíïõ ç÷çôéêïý óÞìáôïò ëÝãåôáé ASP (Advanced Signal Processing) êáé ðñïóöÝñåé áêüìá ìåãáëýôåñï Ýëåã÷ï ðÜíù óôçí êõìáôïìïñöÞ êáé êáëýôåñåò åðéäüóåéò óôïí ôïìÝá ôçò åðåîåñãáóßáò ôïõ ç÷ïãñáöçìÝíïõ Þ÷ïõ.

9.3 Ôå÷íçôÞ Ç÷ïãÝííåóç Åêôüò áðü ôéò êÜñôåò Þ÷ïõ ðïõ êÜíïõí êáôáãñáöÞ, åðåîåñãáóßá êáé áíáðáñáãùãÞ ôïõ Þ÷ïõ, õðÜñ÷ïõí êáé êÜñôåò ðïõ Ý÷ïõí ôç äõíáôüôçôá íá åðéôåëÝóïõí ôå÷íçôÞ ðáñáãùãÞ Þ÷ùí. ÕðÜñ÷ïõí äýï ôå÷íéêÝò ôå÷íçôÞò ðáñáãùãÞò Þ÷ùí: ìå óýíèåóç óõ÷íïôÞôùí êáé ìå ÷ñÞóç äåéãìÜôùí öõóéêþí Þ÷ùí. Óôç óýíèåóç óõ÷íïôÞôùí (FM synthesis) ï ôñüðïò ðáñáãùãÞò ôïõ Þ÷ïõ õðïäçëþíåôáé áðü ôçí ïíïìáóßá ôçò ôå÷íéêÞò, êáèþò ôï FM áðïôåëåß ôá áñ÷éêÜ ãñÜììáôá ôùí ëÝîåùí Frequency Modulation. Ðñüêåéôáé ãéá Ýíáí áðü ôïõò ôñüðïõò ìåôÜäïóçò ðëçñïöïñéþí ìÝóù ñáäéïêõìÜôùí, áëëÜ êáé äçìéïõñãßáò áõôþí, áöïý êáé ïé äýï ëåéôïõñãßåò âáóßæïíôáé óôçí ßäéá ëïãéêÞ.

Áè. Å. Êïõôóïíéêüëáò

38

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

Ðáßñíïíôáò ìßá âáóéêÞ óõ÷íüôçôá (1ç áñìïíéêÞ) äçìéïõñãïýìå êõìáôïìïñöÝò ìå óõ÷íüôçôåò áêÝñáéá ðïëëáðëÜóéá ôçò âáóéêÞò. ÓõíèÝôïíôáò Ýðåéôá áõôÝò ôéò êõìáôïìïñöÝò, ìðïñïýìå íá äçìéïõñãÞóïõìå Þ÷ïõò. Ïé ðáñÜãùãåò êõìáôïìïñöÝò ïíïìÜæïíôáé áñìïíéêÝò ôçò âáóéêÞò, áêñéâþò ãéáôß ïé óõ÷íüôçôÝò ôïõò åßíáé áêÝñáéá ðïëëáðëÜóéá ôçò âáóéêÞò óõ÷íüôçôáò. Ç üëç óýíèåóç ðïõ ðñïêýðôåé êáô'áõôüí ôïí ôñüðï ìáò äßíåé ðÜíôá Ýíá "ìïõóéêü" Þ÷ï. Ïìùò äåí åßíáé üëïé ïé Þ÷ïé ìïõóéêïß. Ï ãíùóôüò ìáò "èüñõâïò" õðÜñ÷åé ðáíôïý, êé ü÷é ðÜíôá ìå ôçí åõñÝùò ãíùóôÞ ÝííïéÜ ôïõ. Èüñõâïò äåí åßíáé ìüíï êÜðïéï ç÷çôéêü êýìá ðïõ åíï÷ëåß, áëëÜ êáé êÜèå óýíèåóç "îÝíùí" ìåôáîý ôïõò óõ÷íïôÞôùí, äçìéïõñãþíôáò Ýôóé Ýíá "Üãñéï Üêïõóìá". Èüñõâïò ìðïñåß íá ÷áñáêôçñéóôåß êáé ç ôõ÷áßá óýíèåóç óõ÷íïôÞôùí ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü üëï ôï öÜóìá ôùí áêïõóôþí óõ÷íïôÞôùí (ëåõêüò èüñõâïò) Þ áêüìá êáé óýíèåóç áêïõóôþí êáé ìç-áêïõóôþí óõ÷íïôÞôùí, ðïõ ïäçãåß óå ðáñáìüñöùóç ôïõ áñ÷éêïý Þ÷ïõ. Ëüãù áêñéâþò ôçò ýðáñîçò ôïõ èïñýâïõ, Ýíá óýóôçìá óýíèåóçò óõ÷íïôÞôùí äå ìðïñåß íá áðïäþóåé üëïõò ôïõò Þ÷ïõò ðïõ èá ôïõ æçôÞóïõìå. Êáé áõôü äéüôé õðÜñ÷åé êÜðïéï üñéï óôïí áñéèìü ôùí óõ÷íïôÞôùí ðïõ ìðïñåß íá óõíèÝóåé Ýíá chip óýíèåóçò óõ÷íïôÞôùí (FM synthesis chip) óå ðñáãìáôéêü ÷ñüíï. ÕðÜñ÷ïõí ð.÷. Þ÷ïé ðïõ áðïôåëïýíôáé áðü ðåñéóóüôåñåò ôùí 100 áñìïíéêþí Þ ìç óõ÷íïôÞôùí, üìùò ìå ôá óçìåñéíÜ äåäïìÝíá ó÷åäüí êáíÝíá FM synthesis chip äåí åßíáé óå èÝóç íá óõíèÝóåé ðåñéóóüôåñåò ôùí 90 áñìïíéêþí. Ïé ôåëåõôáßåò êáé ðéï åîåëéãìÝíåò êÜñôåò Þ÷ïõ ðáñÝ÷ïõí ðëÝïí ôç äõíáôüôçôá ãéá óýíèåóç ìå ÷ñÞóç äåéãìÜôùí öõóéêþí Þ÷ùí (wave table synthesis). Ç óýíèåóç áõôÞ äéáöÝñåé áðü ôç óýíèåóç óõ÷íïôÞôùí, êáèþò Ý÷åé áëëÜîåé üëç ç íïïôñïðßá. Åôóé, ïé Þ÷ïé äåí ðáñÜãïíôáé áðü ôçí ßäéá ôçí êÜñôá -ôïõëÜ÷éóôïí ü÷é ìå ôçí Ýííïéá ðïõ åß÷å ç ðáñáãùãÞ óôç óýíèåóç óõ÷íïôÞôùí- áëëÜ óõíáñìïëïãïýíôáé áðü Ýôïéìåò êõìáôïìïñöÝò (waves) ðïõ åßíáé áðïèçêåõìÝíåò óå ROM (Read Only Memory) ôçò êÜñôáò. Ç ðïéüôçôá, ôá÷ýôçôá áëëÜ êáé ðïóüôçôá ôùí Þ÷ùí ðïõ ìðïñïýí íá ðáñá÷èïýí ì'áõôÞ ôçí ôå÷íéêÞ, åßíáé ðïëý ìåãáëýôåñç áðü áõôÞ ôçò óýíèåóçò óõ÷íïôÞôùí. ÊáôÜ ðñþôï ëüãï äåí õðÜñ÷åé ðåñéïñéóìüò óôïí áñéèìü êáé ôï åßäïò ôùí êõìáôïìïñöþí. Ïé áðïèçêåõìÝíåò êõìáôïìïñöÝò ìðïñïýí íá åßíáé ðïëý áðëÝò (1-10 áñìïíéêÝò) ìÝ÷ñé ðïëý ðåñßðëïêåò (ðïëëÝò áñìïíéêÝò Þ óõíýðáñîç èïñýâïõ). ÊáôÜ äåýôåñï ëüãï, ç ôá÷ýôçôá êáé ôï ðëÞèïò ôùí ðáñáãüìåíùí Þ÷ùí åßíáé ðïëý ìåãáëýôåñá, áöïý ïé ðñÜîåéò ðïõ áðáéôïýíôáé åßíáé ðïëý ëéãüôåñåò (áðáéôåßôáé ìüíï Ýíáò ãñÞãïñïò êáôá÷ùñçôÞò êáé Ýíáò êáëüò åðåîåñãáóôÞò-óõíèåôçôÞò). ÔÝëïò, õðÜñ÷åé ðÜíôá ç äõíáôüôçôá ãéá ðñïóèÞêç íÝùí êõìáôïìïñöþí óå ROM chips.

Multimedia

39

9.4 MIDI ÐçãÞ Þ÷ïõ åíüò multimedia PC ìðïñåß íá åßíáé Ýíáò çëåêôñïíéêüò ìïõóéêüò óõíèåôçôÞò (synthesizer), ï ïðïßïò íá ÷ñçóéìïðïéåß ôï ðñùôüêïëëï MIDI (Musical Instrument Digital Interface). MIDI åßíáé Ýíá ðñùôüêïëëï ðïõ õéïèåôÞèçêå áðü ôï 1983 áðü ôçí ðëåéïøçößá ôùí êáôáóêåõáóôþí çëåêôñïíéêþí ìïõóéêþí ïñãÜíùí êáé ôùí äéåèíþí ïñãáíéóìþí ðñïôýðùí êáé êáèïñßæåé ôçí áíôáëëáãÞ ðëçñïöïñéþí óå øçöéáêÞ ìïñöÞ ìåôáîý çëåêôñïíéêþí ìïõóéêþí ïñãÜíùí êáé õðïëïãéóôþí. Áõôü ðïõ ìðïñåß íá êÜíåé ìßá äéÜôáîç MIDI åßíáé íá åããñÜøåé ðëçñïöïñßåò ó÷åôéêÜ ìå ôçí åêôÝëåóç åíüò ìïõóéêïý êïììáôéïý. Ðëçñïöïñßåò óáí ôïí ôüíï, ôç äéÜñêåéá êáé ôçí Ýíôáóç êÜèå íüôáò. Áíôß íá êáôáãñÜøåé ôï ç÷çôéêü óÞìá, ôï MIDI êáôáãñÜöåé êÜèå åíÝñãåéá, ç ïðïßá ãßíåôáé ìå ôï ìïõóéêü üñãáíï. ÊáôÜ ôçí åããñáöÞ, ãéá ðáñÜäåéãìá, åíüò ìïõóéêïý êïììáôéïý ðïõ ðáßæåôáé áðü ôï ðëçêôñïëüãéï åíüò óõíèåôçôÞ (synthesizer), óôá áñ÷åßá MIDI áðïèçêåýïíôáé ðëçñïöïñßåò ãéá ôï ðïéá ðëÞêôñá Ý÷ïõí ðéåóôåß, ðüóï äõíáôÜ êáé ðïéá ÷ñïíéêÞ óôéãìÞ, áðü ôï ìïõóéêü. Ïôáí áõôÝò ïé ðëçñïöïñßåò ìåôáâéâÜæïíôáé áðü ôï MIDI óå õðïëïãéóôÞ, áðïèçêåýïíôáé ùò áñ÷åßï ôï ïðïßï ìðïñåß óôç óõíÝ÷åéá åßôå íá ðáé÷ôåß ÷ñçóéìïðïéþíôáò Ýíá MIDI synthesizer, åßôå íá åðåîåñãáóôåß. Åíá áñ÷åßï MIDI áðïôåëåß ìéá óåéñÜ áðü ïäçãßåò ðïõ äßíïíôáé ó'Ýíá çëåêôñïíéêü ìïõóéêü üñãáíï ãéá ôï ðþò èá ðáßîåé ìéá óåéñÜ áðü íüôåò. Ôï áñ÷åßï MIDI äåí ðñïóäéïñßæåé ôßðïôá ó÷åôéêü ìå ôïí ôýðï ôïõ ïñãÜíïõ óôï ïðïßï èá ðáé÷ôïýí ïé íüôåò. Ìðïñåß íá äçìéïõñãçèåß Ýíá áñ÷åßï MIDI áðü íüôåò ìéáò çëåêôñïíéêÞò êéèÜñáò êáé óôç óõíÝ÷åéá áõôü ôï áñ÷åßï íá ÷ñçóéìïðïéçèåß áðü Ýíá çëåêôñïíéêü ðéÜíï Þ ôï áíôßóôñïöï. Ôá áñ÷åßá MIDI óõãêñéíüìåíá ìå áñ÷åßá CD-DA åßíáé ìéêñüôåñá ëüãù ôïõ üôé äåí ðåñéÝ÷ïõí äåäïìÝíá Þ÷ïõ. Ïìùò áíôßèåôá ìå ôá áñ÷åßá øçöéïðïéçìÝíïõ Þ÷ïõ ôùí ïðïßùí ôï ìÝãåèïò åîáñôÜôáé áðü ôç ÷ñïíéêÞ ôïõò äéÜñêåéá, ôï ìÝãåèïò ôùí áñ÷åßùí MIDI åîáñôÜôáé áðü ôï ðëÞèïò ôùí äéáöïñåôéêÞò ìïõóéêÞò õðüóôáóçò ðëçñïöïñéþí ðïõ ÷ñåéÜæïíôáé ãéá ìéá óõãêåêñéìÝíç ìïõóéêÞ ðáñïõóßáóç, ç ïðïßá ìå ôç óåéñÜ ôçò åîáñôÜôáé áðü ôïí áñéèìü ôùí ïñãÜíùí ðïõ óõììåôÝ÷ïõí, ôçí ðïëõðëïêüôçôá ôïõ ìïõóéêïý êïììáôéïý êáé Üëëåò ìïõóéêÝò ðáñáìÝôñïõò ðïõ èá ðñÝðåé íá ëçöèïýí õðüøç. Ãéá áëëáãÞ ôçò êëßìáêáò üóïí áöïñÜ ôéò íüôåò, ãéá óôáäéáêÞ åîáóèÝíéóç ôçò ìïõóéêÞò êáé êÜèå åßäïõò ìïõóéêü åöÝ, ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ìáèçìáôéêïß áëãüñéèìïé. Ç ôá÷ýôçôá åêôÝëåóçò ôïõ ìïõóéêïý êïììáôéïý êáèïñßæåôáé áðü Ýíá ðñïãñáììáôéæüìåíï åóùôåñéêü ñïëüé êé Ýôóé ðáñÝ÷åôáé ç äõíáôüôçôá åðéôÜ÷õíóçò Þ åðéâñÜäõíóçò ôçò óåéñÜò ìå ôçí ïðïßá ðáßæïíôáé ïé íüôåò, ÷ùñßò üìùò íá áëëÜæåé ï ôüíïò ôïõò. Åíáò åýêïëïò ôñüðïò ãéá ôç äçìéïõñãßá áñ÷åßùí MIDI åßíáé íá ðáßîåé êáíåßò ìïõóéêÞ ìå Ýíá çëåêôñïíéêü ìïõóéêü üñãáíï, åöïäéáóìÝíï ìå äéÜôáîç MIDI. Ôï ìïõóéêü áõôü üñãáíï ðñÝðåé íá åßíáé óõíäåäåìÝíï ìå Ýíáí õðïëïãéóôÞ ìÝóù ìßáò óõóêåõÞò åðéêïéíùíßáò ðïõ êáëåßôáé MIDI Interface Box êáé ç ïðïßá åðåîåñãÜæåôáé ôá äåäïìÝíá ðïõ äçìéïõñãïýíôáé áðü ôï ìïõóéêü üñãáíï ðñéí óôáëïýí óôïí õðïëïãéóôÞ. ×ñåéÜæåôáé åðßóçò êáé Ýíá åîåéäéêåõìÝíï ëïãéóìéêü ðïõ ïíïìÜæåôáé MIDI Sequencer ãéá ôç äçìéïõñãßá ôùí áñ÷åßùí MIDI. Ãéá ôçí åêôÝëåóç ôùí

Áè. Å. Êïõôóïíéêüëáò

40

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

áñ÷åßùí MIDI áðü ôïí õðïëïãéóôÞ, ï ÷ñÞóôçò èá ðñÝðåé íá ôïí Ý÷åé åîïðëßóåé ìå ìßá êÜñôá MIDI.

9.5 ÊáèïäÞãçóç ìå ÖùíÞ Ó÷åäüí ôï óýíïëï ôùí åôáéñåéþí ðïõ áó÷ïëïýíôáé ìå ôïí Þ÷ï óôïõò Ç/Õ, Ý÷ïõí ðáñïõóéÜóåé êáôÜ êáéñïýò äéÜöïñåò êÜñôåò -óõíïäåõüìåíåò áðü êáôÜëëçëï software- ìå äõíáôüôçôá ãéá Ýëåã÷ï ôïõ Ç/Õ ìÝóù ôçò áíèñþðéíçò öùíÞò. Ç äõíáôüôçôá åëÝã÷ïõ ôùí åíåñãåéþí ôïõ Ç/Õ ìå ôçí áíèñþðéíç öùíÞ, ëÝãåôáé Voice Piloting (êáèïäÞãçóç ìå öùíÞ) êáé âñßóêåôáé áêüìç, ìðïñïýìå íá ðïýìå, óå âñåöéêÞ çëéêßá. Åêôüò áõôïý, ìÝ÷ñé óôéãìÞò, õðÜñ÷ïõí voice-piloting ðñïãñÜììáôá ìüíï ãéá ðåñéâÜëëïí Windows, êÜôé ðïõ óáöÝóôáôá ðåñéïñßæåé ôï êïéíü óôï ïðïßï áðåõèýíïíôáé. Ï ðñüäñïìïò üëùí áõôþí, Þôáí ôï Dragon Dictate ôçò Dragon Systems, Ýíá ðñüãñáììá ìå áñêåôÝò äõíáôüôçôåò ãéá ôçí åðï÷Þ ôïõ. Ç âáóéêÞ éäÝá ìå ôçí ïðïßá õëïðïéåßôáé ôï voice-piloting (ôïõëÜ÷éóôïí ìÝ÷ñé óôéãìÞò) åßíáé áñêåôÜ áðëÞ: äßíïõìå óôïí Ç/Õ ìéá êõìáôïìïñöÞ êáé áíôéóôïé÷ïýìå ó'áõôÞ ìéá åíôïëÞ, Ýíá áíôéêåßìåíï Þ ïôéäÞðïôå. Ìå áðëÝò êé åý÷ñçóôåò åíôïëÝò, ìðïñïýìå íá êáèïñßóïõìå ôé èá êÜíåé ï Ç/Õ ìüëéò áíáãíùñßóåé áõôÞ ôçí êõìáôïìïñöÞ ùò ôïí Þ÷ï ðïõ ëáìâÜíåé åêåßíç ôç óôéãìÞ. Åôóé äßíïíôáò, ãéá ðáñÜäåéãìá, ìéá êõìáôïìïñöÞ ôçò ëÝîçò "Cancel" êáé áíôéóôïé÷ßæïíôÜò ôç ìå ôçí Ýííïéá ôçò åíôïëÞò Cancel ôùí Windows, ìðïñïýìå íá åíåñãïðïéïýìå áõôÞ ôçí åíôïëÞ áðëþò ìå ôï íá ëÝìå -ìå ó÷åäüí ðáíïìïéüôõðï ôñüðï- ôç ëÝîç "Cancel". Ôá ðñïâëÞìáôá êáé ïé åëëåßøåéò áõôïý ôïõ óõóôÞìáôïò åßíáé ðáñáðÜíù áðü ðñïöáíåßò. Ç êõìáôïìïñöÞ ìðïñåß íá ìçí Ý÷åé êáìßá ó÷Ýóç ìå ôçí ðñáãìáôéêÞ ëÝîç. Ìðïñïýìå, ëüãïõ ÷Üñç, íá áíôéóôïé÷Þóïõìå ôçí êõìáôïìïñöÞ ôçò ëÝîçò "Accept" ìå ôçí Ýííïéá ôçò åíôïëÞò Cancel. Åôóé ãéá ôïí õðïëïãéóôÞ, ðïõ äå ìðïñåß íá êáôáëÜâåé ôé áêñéâþò óçìáßíïõí ïé ëÝîåéò ðïõ "áêïýåé", ç ëÝîç "Accept" åßíáé ôáõôüóçìç ìå ôçí åíôïëÞ Cancel. Åðßóçò, ôï öýëï ôïõ ÷åéñéóôÞ, ç êáôÜóôáóç ôçò õãåßáò ôïõ (êñõùìÝíïò, âñá÷íéáóìÝíïò) ê.ë.ð., ðñïóèÝôïõí ðïëëÜ ðñïâëÞìáôá óôçí áíáãíþñéóç ôçò åêÜóôïôå åíôïëÞò. Ìðïñåß ð.÷. íá ðïýìå ôï "Copy" ìå ôÝôïéï ôñüðï, ðïõ ï õðïëïãéóôÞò íá ôï åêëÜâåé ùò "Cancel". Ï Ç/Õ ìðïñåß íá åêðáéäåýåôáé áðü ôï ÷ñÞóôç ãéá êÜèå ìßá ëÝîç-åíôïëÞ ðïõ èÝëåé íá êáôáëáâáßíåé. ÖõóéêÜ, ïýôå ëüãïò íá ãßíåôáé (áêüìá ôïõëÜ÷éóôïí...) ãéá interactive óõíïìéëßá (äéÜëïãï) ìåôáîý ÷ñÞóôç êáé Ç/Õ êáé ðñïóäéïñéóìü-êáôáíüçóç ëÝîåùí Ýîù áðü ôï ëåîéëüãéï ôïõ ðñïãñÜììáôïò (áí êáé ó'áõôüí ôïí ôïìÝá Ý÷ïõí ãßíåé ðñáãìáôéêÜ Üëìáôá óå äéÜöïñá åñãáóôçñéáêÜ ðåéñÜìáôá).

Multimedia

41

9.6 ÁêïõóôéêÝò ÄéáôÜîåéò Åîüäïõ. ÕðÜñ÷ïõí ôýðïé çëåêôñïíéêþí õðïëïãéóôþí ïé ïðïßïé ìðïñïýí íá ðáñÝ÷ïõí Ýîïäï áêïõóôéêþí óçìÜôùí ÷ùñßò åðéðñüóèåôç õðïóôÞñéîç áðü ëïãéóìéêü Þ õëéêü. ÔÝôïéïé åßíáé ïé õðïëïãéóôÝò Macintosh ôçò Apple. Áõôïß åßíáé åöïäéáóìÝíïé ì'Ýíá åóùôåñéêü ìéêñüöùíï êáé ì'Ýíá ïëïêëçñùìÝíï êýêëùìá ôï ïðïßï åßíáé áðïêëåéóôéêÜ äéáôåèåéìÝíï óôçí åðåîåñãáóßá ôùí ç÷çôéêþí óçìÜôùí. Ïìùò, ðïëëÝò öïñÝò ôá ãçãåíÞ óõóôÞìáôá åîüäïõ Þ÷ïõ ôïõ Ç/Õ áðïäåéêíýïíôáé áíåðáñêÞ ãéá ôéò áíÜãêåò ìéáò åöáñìïãÞò multimedia. Óôçí ðåñßðôùóç áõôÞ ÷ñåéÜæïíôáé åðéðëÝïí áêïõóôéêÝò äéáôÜîåéò üðùò ìåãÜöùíá Þ áêïõóôéêÜ. ÊÜðïéá áð'áõôÜ, ôá ïðïßá åßíáé éäéáßôåñá õøçëþí ðñïäéáãñáöþí, ðåñéëáìâÜíïõí êáé equalizer. Ôïí ôåëåõôáßï êáéñü áñêåôÝò åôáéñåßåò Ý÷ïõí êáôáóêåõÜóåé ìåãÜöùíá ôá ïðïßá åßíáé åéäéêÜ äéáìïñöùìÝíá êáé óôï÷åýïõí óôçí áãïñÜ ôùí MPC. Óôçí ðåñßðôùóç ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé åîùôåñéêÜ ìåãÜöùíá, èá ðñÝðåé íá ðñïóå÷èåß éäéáßôåñá ç ìáãíçôéêÞ ôïõò èùñÜêéóç, ãéáôß óôçí áíôßèåôç ðåñßðôùóç õðÜñ÷åé óïâáñüò êßíäõíïò âëÜâçò ãéá ôçí ïèüíç, üôáí áõôÜ ôïðïèåôçèïýí ðïëý êïíôÜ ôçò. ÖõóéêÜ ôá ìåãÜöùíá ðïõ Ý÷ïõí ó÷åäéáóôåß åéäéêÜ ãéá ÷ñÞóç óå MPC åßíáé ìáãíçôéêÜ èùñáêéóìÝíá, åßíáé üìùò áñêåôÜ áêñéâÜ. Óôçí ðåñßðôùóç ðïõ äå ÷ñçóéìïðïéçèïýí ôÝôïéïõ åßäïõò ìåãÜöùíá, õðÜñ÷ïõí äýï ëýóåéò. Ç ðñþôç åßíáé íá ôïðïèåôçèïýí ôá ìåãÜöùíá ìáêñéÜ áðü ôçí ïèüíç êáé ç äåýôåñç, íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ìåãÜöùíá ðñïïñéóìÝíá ãéá ÷ñÞóç óå óõóôÞìáôá ôçëåüñáóçò Þ video. ÁõôÜ åßíáé öèçíüôåñá êáé áêñéâþò åðåéäÞ åßíáé ó÷åäéáóìÝíá íá ôïðïèåôïýíôáé äßðëá óôçí ôçëåüñáóç Þ óôï video, Ý÷åé ëçöèåß ðñüíïéá þóôå íá ìçí ðñïêáëïýí âëÜâç óôçí ïèüíç ôçò ôçëåüñáóçò, Üñá ïýôå êáé óôçí ïèüíç ôïõ Ç/Õ. Ãéá åðáããåëìáôéêÝò åöáñìïãÝò multimedia, ï êáëüò Þ÷ïò åßíáé óôïé÷åßï áðáñáßôçôï. Ç ðïéüôçôá ôïõ Þ÷ïõ åîáñôÜôáé ôüóï áðü ôçí ðïéüôçôá ôùí ìåãáöþíùí, üóï êáé áðü ôçí ðïéüôçôá ôçò êÜñôáò Þ÷ïõ. Ìßá êáëÞ êÜñôá Þ÷ïõ áí äåí õðïóôçñßæåôáé áðü êáëÜ ìåãÜöùíá, äå ìðïñåß íá ðáñÝ÷åé ôï ìÝãéóôï ôùí áêïõóôéêþí äõíáôïôÞôùí ôçò.

10. § ° ™ª ° z ¶ §Àª ™z Ôï óýíïëï ôùí ðñïãñáììÜôùí åíüò Ç/Õ, ðïõ ïíïìÜæåôáé ëïãéóìéêü, ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß óå äýï ìåãÜëåò êáôçãïñßåò, ôï ëïãéóìéêü óõóôÞìáôïò (system software) êáé ôï ëïãéóìéêü åöáñìïãþí (application software). Óôï ëïãéóìéêü ôïõ óõóôÞìáôïò, áíÞêïõí üëá ôá ðñïãñÜììáôá ðïõ âïçèïýí ôçí åðéêïéíùíßá áíèñþðïõ êáé Ç/Õ. Ôï ëïãéóìéêü ôïõ óõóôÞìáôïò áðïôåëåß ôç âÜóç ãéá ôçí áíÜðôõîç ôùí åöáñìïãþí êáé ðáñÝ÷åé Ýíáí ôñüðï äéáóýíäåóÞò ôïõò ìå ôïí Ç/Õ.

Áè. Å. Êïõôóïíéêüëáò

42

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

Ôï ëïãéóìéêü ôùí åöáñìïãþí áðïôåëåßôáé áðü ðñïãñÜììáôá-åñãáëåßá ãéá ôçí áíÜðôõîç ôùí åöáñìïãþí êáèþò êáé áð'áõôÝò ôéò ßäéåò ôéò åöáñìïãÝò.

10.1 Ëïãéóìéêü Ëåéôïõñãéêþí ÓõóôçìÜôùí Ëåéôïõñãéêü óýóôçìá åßíáé Ýíá óýíïëï ðñïãñáììÜôùí ðïõ åëÝã÷åé êáé óõíôïíßæåé ôç ëåéôïõñãßá åíüò Ç/Õ. Óå êÜèå ëåéôïõñãéêü óýóôçìá ðåñéëáìâÜíåôáé Ýíá óýíïëï ðñïãñáììÜôùí ãéá ôï ÷åéñéóìü ðåñéöåñåéáêþí óõóêåõþí üðùò åßíáé ôï ðëçêôñïëüãéï, ç ïèüíç, ôá äéÜöïñá ìÝóá áðïèÞêåõóçò (äßóêïé, äéóêÝôåò) ê.á. Åðßóçò êÜèå ëåéôïõñãéêü óýóôçìá ðåñéëáìâÜíåé Ýíá óýíïëï áðü ÷áìçëïý åðéðÝäïõ ðñïãñÜììáôá, ðïõ ðïõ áðïôåëïýí ôï ëåãüìåíï Application Programming Interface (API), ôï ïðïßï óêïðü Ý÷åé íá êÜíåé äõíáôÞ ôçí ðñüóâáóç ôùí ðñïãñáììÜôùí åöáñìïãþí óå êáèÝíá áðü ôá óôïé÷åßá ôïõ õðïëïãéóôéêïý óõóôÞìáôïò. Ïé âáóéêÝò ëåéôïõñãßåò ôïõ ÁÑÉ ðáñÝ÷ïíôáé áðü Ýíá êïììÜôé ôïõ ëåéôïõñãéêïý óõóôÞìáôïò ðïõ ïíïìÜæåôáé ðõñÞíáò (cernel), ï ïðïßïò óõíäÝåôáé ìå ôï õëéêü ìå ôç âïÞèåéá êáôÜëëçëùí ðñïãñáììÜôùí ðïõ ïíïìÜæïíôáé drivers (ïäçãïß). Åôóé, áí ðñüêåéôáé íá ðñïóáñìïóôåß ôï ëåéôïõñãéêü óýóôçìá óå Ýíá êáéíïýñãéï õëéêü (hardware), ôüôå ôï ìüíï ðïõ ðñÝðåé íá ãßíåé, åßíáé íá õðÜñ÷ïõí êáé íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ïé áíÜëïãïé drivers ãé'áõôü ôï õëéêü. ÐïëëÝò öïñÝò äåí õðÜñ÷ïõí Þäç êáôÜëëçëïé drivers ãéá ôï êáéíïýñãéï õëéêü. Ó'áõôÞí ôçí ðåñßðôùóç áðáéôïýíôáé ïé ëåãüìåíåò åðåêôÜóåéò (extensions) ôïõ ëåéôïõñãéêïý óõóôÞìáôïò. Ìßá åðÝêôáóç åßíáé Ýíá åéäéêü êïììÜôé ëïãéóìéêïý, ôï ïðïßï ôñïðïðïéåß Þ åìðëïõôßæåé ôï ÁÑÉ Ýôóé þóôå íá ìðïñåß íá êÜíåé ÷ñÞóç ôïõ êáéíïýñãéïõ õëéêïý. Ïôáí åéóÞ÷èç ôï CD-ROM, áðáéôÞèçêå ç ðñüóèåóç åðåêôÜóåùí óôá ëåéôïõñãéêÜ óõóôÞìáôá. ÃåíéêÜ ôá multimedia ðñïóèÝôïõí ìßá óåéñÜ áðü íÝá åßäç ðåñéöåñåéáêþí óõóêåõþí ïé ïðïßåò èá ðñÝðåé íá ÷åéñßæïíôáé áðü ôï ëåéôïõñãéêü óýóôçìá. Ç áíÜãêç áõôÞ åðÝâáëëå ôçí áíÜðôõîç êáôÜëëçëùí åðåêôÜóåùí þóôå íá ìðïñïýí ôá õðÜñ÷ïíôá ëåéôïõñãéêÜ óõóôÞìáôá íá õðïóôçñßæïõí ôéò êáéíïýñãéåò ôå÷íïëïãßåò ôùí åöáñìïãþí multimedia. Ìßá óçìáíôéêÞ áðáßôçóç ôùí åöáñìïãþí multimedia, åßíáé íá ìðïñïýí íá åêôåëïýíôáé áðü ôïí Ç/Õ ðåñéóóüôåñåò áðü ìßá åñãáóßåò êÜèå ÷ñïíéêÞ óôéãìÞ. Ãéá ðáñÜäåéãìá, üôáí ôï óýóôçìá Þ÷ïõ ÷ñåéÜæåôáé ðåñéóóüôåñá äåäïìÝíá Þ÷ïõ, ôüôå èá ðñÝðåé áõôÜ íá ìåôáöåñèïýí Üìåóá áðü ôç ìïíÜäá áðïèÞêåõóçò óôçí êåíôñéêÞ ìíÞìç êáé ôáõôü÷ñïíá ï Þ÷ïò ðïõ ðáßæåôáé åêåßíç ôç óôéãìÞ äå èá ðñÝðåé íá óôáìáôÞóåé. ÁõôÞ ç äõíáôüôçôá ôçò ôáõôü÷ñïíçò åêôÝëåóçò ðåñéóóïôÝñùí ôçò ìßáò åñãáóéþí, ëÝãåôáé ðïëõåðåîåñãáóßá (multitasking Þ multiprocessing). Åôóé óçìáíôéêÞ áðáßôçóç åíüò ëåéôïõñãéêïý óõóôÞìáôïò éêáíïý íá åêôåëÝóåé åöáñìïãÝò multimedia, åßíáé ç ðïëõåðåîåñãáóßá. Ôï ëåéôïõñãéêü óýóôçìá MS-DOS ìåôÜ ôçí Ýêäïóç 4, ðáñÝ÷åé äõíáôüôçôåò ðïëõåðåîåñãáóßáò óõíäõáæüìåíï ìå Ýíáí åðåîåñãáóôÞ 80286 êáé Üíù. Åðßóçò Ýíá multitasking ëåéôïõñãéêü óýóôçìá ãéá ðñïóùðéêïýò Ç/Õ åßíáé ôï OS/2.

Multimedia

43

10.2 ÐåñéâÜëëïíôá ÁíÜðôõîçò Åöáñìïãþí Åßíáé ãåãïíüò üôé äåí õðÜñ÷ïõí åéäéêÝò ãëþóóåò ðñïãñáììáôéóìïý ãéá ôç óõããñáöÞ åöáñìïãþí multimedia. Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, åöáñìïãÝò multimedia ìðïñïýí íá áíáðôõ÷èïýí ÷ñçóéìïðïéþíôáò ó÷åäüí üëåò ôéò ãëþóóåò. Åíôïýôïéò õðÜñ÷ïõí äéáöïñåôéêÜ ðåñéâÜëëïíôá ðñïãñáììáôéóìïý, ç åðéëïãÞ åíüò áðü ôá ïðïßá, áíÜëïãá ìå ôïí ôýðï ôçò åöáñìïãÞò, ìðïñåß íá âïçèÞóåé óôçí áíÜðôõîÞ ôçò. Ôñßá åßíáé ôá âáóéêÜ ðåñéâÜëëïíôá áíÜðôõîçò åöáñìïãþí multimedia:

Ïé ðáñáäïóéáêÝò ãëþóóåò õøçëïý åðéðÝäïõ (high level languages)

Ïé ãëþóóåò ðñïóáíáôïëéóìÝíåò óå áíôéêåßìåíá (object oriended languages)

Ôá ãñáöéêÜ ðåñéâÜëëïíôá óõããñáöÞò (graphical scripting languages).

ÊáèÝíá áð'áõôÜ ôá ðåñéâÜëëïíôá Ý÷åé äéáöïñåôéêü åðßðåäï äõóêïëßáò óôçí áíÜðôõîç ìßáò åöáñìïãÞò, åíþ äéáöïñåôéêÞ åßíáé êáé ç ôá÷ýôçôá åêôÝëåóçò ìßáò åöáñìïãÞò ðïõ Ý÷åé áíáðôõ÷èåß óå êáèÝíá áð'áõôÜ. Ç ó÷Ýóç ìåôáîý ôá÷ýôçôáò åêôÝëåóçò êáé äõóêïëßáò ðñïãñáììáôéóìïý ãéá êáèÝíá áðü ôá ôñßá ðåñéâÜëëïíôá, öáßíåôáé óôï ó÷Þìá 10.1. Äõóêïëßá ðñïãñáììáôéóìïý Ãëþóóåò ðñïóáíáôïëéóìÝíåò óôá áíôéêåßìåíá ÐáñáäïóéáêÝò ãëþóóåò õøçëïý åðéðÝäïõ ÃñáöéêÜ ðåñéâÜëëïíôá óõããñáöÞò Ôá÷ýôçôá åêôÝëåóçò

Ó÷Þìá 10.1: Ó÷Ýóç äõóêïëßáò ðñïã/ìïý êáé ôá÷ýôçôáò åêôÝëåóçò ãéá ôá ôñßá ðåñéâÜëëïíôá

Ïðùò öáßíåôáé áðü ôï Ó÷Þìá 10.1, ôá ãñáöéêÜ ðåñéâÜëëïíôá óõããñáöÞò ðáñïõóéÜæïõí ôç ìéêñüôåñç ðñïãñáììáôéóôéêÞ äõóêïëßá, ìåéïíåêôïýí üìùò ùò ðñïò ôçí ôá÷ýôçôá åêôÝëåóçò ôçò åöáñìïãÞò. Áõôü óõìâáßíåé äéüôé ôá ãñáöéêÜ ðåñéâÜëëïíôá óõããñáöÞò äéáèÝôïõí ìåôáöñáóôéêÜ ðñïãñÜììáôá ôýðïõ interpreter. Áíôßèåôá ïé ðáñáäïóéáêÝò ãëþóóåò õøçëïý åðéðÝäïõ êáé ïé ãëþóóåò ïé ðñïóáíáôïëéóìÝíåò óå áíôéêåßìåíá, äéáèÝôïõí compilers. Áêüìá üðùò öáßíåôáé áðü ôï Ó÷Þìá 10.1, ðáñüëï ðïõ ïé ãëþóóåò õøçëïý åðéðÝäïõ êáé ïé ðñïóáíáôïëéóìÝíåò óå áíôéêåßìåíá Ý÷ïõí ìßá ðáñüìïéá ôá÷ýôçôá åêôÝëåóçò, ï ðñïãñáììáôéóìüò óå ìßá ãëþóóá ðñïóáíáôïëéóìÝíç óå áíôéêåßìåíá åßíáé ðéï åýêïëïò.

10.2.1 Ãëþóóåò Ðñïãñáììáôéóìïý Õøçëïý ÅðéðÝäïõ

Áè. Å. Êïõôóïíéêüëáò

44

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

ÐïëëÝò ãëþóóåò õøçëïý åðéðÝäïõ åßíáé äéáèÝóéìåò ãéá ðñïóùðéêïýò Ç/Õ, ìåôáîý ôùí ïðïßùí åßíáé ç C, ç Pascal, ç ForTran, ç COBOL, ç BASIC ê.á. Ç äõíáìéêüôçôá áõôþí ôùí ãëùóóþí ðñïÝñ÷åôáé óõíÞèùò áðü ôéò âéâëéïèÞêåò ðïõ ôéò óõíïäåýïõí. ÂéâëéïèÞêç åßíáé Ýíá óýíïëï áðü õðïðñïãñÜììáôá, ðïõ åßíáé ãñáììÝíá óõíÞèùò óå ãëþóóá Assemly êáé ôá ïðïßá äéåêðåñáéþíïõí Ýíáí áñéèìü ëåéôïõñãéþí ÷áìçëïý åðéðÝäïõ. Ôï êýñéï ìåéïíÝêôçìá ôùí ãëùóóþí ðñïãñáììáôéóìïý õøçëïý åðéðÝäïõ åßíáé ôï ìåãÜëï ðïóü êþäéêá ðïõ áðáéôåßôáé ãéá ôçí õëïðïßçóç ôùí åöáñìïãþí multimedia.

10.2.2 Ãëþóóåò ÐñïóáíáôïëéóìÝíåò óå Áíôéêåßìåíá

ÁõôÝò ïé ãëþóóåò ìðïñïýí íá èåùñçèïýí ùò åðÝêôáóç ôùí êëáóéêþí ãëùóóþí ðñïãñáììáôéóìïý õøçëïý åðéðÝäïõ. ×ñçóéìïðïéïýí ôçí Ýííïéá ôïõ áíôéêåéìÝíïõ (ðïõ åßíáé ðåñßðïõ ü,ôé êáé ìßá åããñáöÞ óôçí Pascal) ìáæß ìå êÜðïéåò éäéüôçôåò üðùò åßíáé ç êëçñïíïìéêüôçôá ê.ë.ð. Åôóé ìðïñåß íá êáôáóêåõÜóåé êáíåßò áðëÜ áíôéêåßìåíá êáé óõíèÝôïíôÜò ôá íá ëÜâåé êáéíïýñãéá ðïëýðëïêá áíôéêåßìåíá ðïõ êëçñïíïìïýí ôéò éäéüôçôåò êáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí óõíéóôþíôùí áíôéêåéìÝíùí. Ðáñáäåßãìáôá ôÝôïéùí ãëùóóþí åßíáé ç C++, ç Pascal ìåôÜ ôçí Ýêäïóç 6.0, ç Visual BASIC êáé ãåíéêÜ üëåò ïé ãëþóóåò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí ôï ðåñéâÜëëïí ôùí Windows. Ïëåò ïé ãëþóóåò ïé ðñïóáíáôïëéóìÝíåò óå áíôéêåßìåíá óõíïäåýïíôáé áðü âéâëéïèÞêåò ðïõ áõîÜíïõí ôç äõíáìéêüôçôÜ ôïõò. Áí êáé ôï ðïóü ôïõ êþäéêá ðïõ áðáéôåßôáé ãéá íá ãñáöåß ìßá åöáñìïãÞ óå ìßá ãëþóóá ðñïóáíáôïëéóìÝíç óå áíôéêåßìåíá, åßíáé ìéêñüôåñï óå ó÷Ýóç ìå áõôü ðïõ áðáéôåßôáé áí ÷ñçóéìïðïéçèåß ìéá ðáñáäïóéáêÞ ãëþóóá õøçëïý åðéðÝäïõ, åíôïýôïéò åîáêïëïõèåß íá åßíáé áñêåôÜ óýíèåôç åñãáóßá ç áíÜðôõîç ìéáò åöáñìïãÞò multimedia.

10.2.3 ÃñáöéêÜ ÐåñéâÜëëïíôá ÓõããñáöÞò

Ôá ãñáöéêÜ ðåñéâÜëëïíôá óõããñáöÞò ìðïñïýí íá èåùñçèïýí ùò ìßá åðÝêôáóç ôùí ãëùóóþí ðñïóáíáôïëéóìÝíùí óå áíôéêåßìåíá. Óå ìéá ãëþóóá ðñïóáíáôïëéóìÝíç óå áíôéêåßìåíá, ôá áíôéêåßìåíá ïñßæïíôáé ìå ôç ÷ñÞóç êþäéêá, åíþ ó'Ýíá ãñáöéêü ðåñéâÜëëïí óõããñáöÞò, ôá áíôéêåßìåíá áðïôåëïýí åéêïíßäéá óôçí ïèüíç ôïõ Ç/Õ. Ó'Ýíá ôÝôïéï ðåñéâÜëëïí ï ðñïãñáììáôéóôÞò áðëþò óõíèÝôåé êáôÜëëçëá óôçí ïèüíç ôïõ Ç/Õ äéÜöïñá åéêïíßäéá ìåôáîý ôïõò. Åðåéôá áõôÞ ç "æùãñáöéÜ" ìåôáöñÜæåôáé óå ðñüãñáììá áðü ôï ßäéï ôï ðáêÝôï ÷ùñßò ï ÷ñÞóôçò íá áó÷ïëåßôáé ìå ôç óýíôáîç åíôïëþí. Ôï êýñéï ìåéïíÝêôçìá ôùí ãñáöéêþí ðåñéâáëëüíôùí ðñïãñáììáôéóìïý åßíáé ç ôá÷ýôçôá åêôÝëåóçò ôçò ðñïêýðôïõóáò åöáñìïãÞò.

10.3 Ôýðïé ÓõóôçìÜôùí ÓõããñáöÞò Åöáñìïãþí Multimedia Ôá óõóôÞìáôá óõããñáöÞò åöáñìïãþí multimedia ðïõ õðÜñ÷ïõí óÞìåñá, ÷ñçóéìïðïéïýí óôçí ðëåéïíüôçôÜ ôïõò ãñáöéêü ðåñéâÜëëïí. ÁíÜëïãá ìå ôïí ôñüðï ïñãÜíùóçò ôùí óôïé÷åßùí êáé ôùí ãåãïíüôùí, ôá óõóôÞìáôá óõããñáöÞò ÷ùñßæïíôáé óå ôñåéò êáôçãïñßåò:

ÓõóôÞìáôá óõããñáöÞò âáóéóìÝíá óå êÜñôá Þ óåëßäá (card or page based tools)

Multimedia

45

ÓõóôÞìáôá óõããñáöÞò âáóéóìÝíá óå åéêüíá, êáèïäçãïýìåíá áðü ãåãïíüôá (icon based, event driven tools)

ÓõóôÞìáôá óõããñáöÞò âáóéóìÝíá óôï ÷ñüíï (time based tools).

Ç ÷ñÞóç ôùí óõóôçìÜôùí óõããñáöÞò âáóéóìÝíùí óå êÜñôá Þ óåëßäá, åíäåßêíõôáé óôéò ðåñéðôþóåéò üðïõ ôá ðåñéå÷üìåíá ôçò åöáñìïãÞò åßíáé óôïé÷åßá ðïõ ìðïñïýí íá áíôéìåôùðéóôïýí îå÷ùñéóôÜ, óáí óåëßäåò åíüò âéâëßïõ Þ óáí êÜñôåò åíüò áñ÷åßïõ. Åôóé óå åöáñìïãÝò ðïõ ðñïêýðôïõí ìå ôç ÷ñÞóç óõóôçìÜôùí óõããñáöÞò âáóéóìÝíùí óå êÜñôåò Þ óåëßäåò, ôá óôïé÷åßá ôçò åöáñìïãÞò ðáñïõóéÜæïíôáé óôï ÷ñÞóôç åßôå óáí óåëßäåò åíüò âéâëßïõ åßôå óáí óùñüò áðü êÜñôåò. Ôï ßäéï ôï óýóôçìá åðéôñÝðåé óôï ÷ñÞóôç íá ÷ñçóéìïðïéåß áõôÝò ôéò óåëßäåò Þ ôéò êÜñôåò êáôÜ Ýíáí ïñãáíùìÝíï ôñüðï âáóéæüìåíïò óôéò äõíáôüôçôåò ðëïÞãçóçò ãéá ôç ìåôÜâáóç áðü ìéá óåëßäá Þ áðü ìéá êÜñôá óå ìéá Üëëç. Óôá óõóôÞìáôá óõããñáöÞò ðïõ âáóßæïíôáé óôéò åéêüíåò, ôá óôïé÷åßá ôçò åöáñìïãÞò multimedia åßíáé ïñãáíùìÝíá óáí áíôéêåßìåíá åíôüò åíüò äïìçìÝíïõ ðëáéóßïõ åñãáóßáò. Ï ðñïãñáììáôéóôÞò êáôáóôñþíåé ôçí áíÜðôõîç ôçò åöáñìïãÞò ôïõ ìå äéÜöïñá äéáãñÜììáôá äñáóôçñéïôÞôùí ôá ïðïßá äéáêëáäþíïíôáé áðü áíôéêåßìåíï óå áíôéêåßìåíï áêïëïõèþíôáò äéÜöïñåò äéáäñïìÝò. Óôá óõóôÞìáôá óõããñáöÞò âáóéóìÝíá óôï ÷ñüíï, ôá ãåãïíüôá êáé ôá óôïé÷åßá ìßáò åöáñìïãÞò åßíáé ïñãáíùìÝíá êáôÜ ìÞêïò ìéáò ãñáììÞò ÷ñüíïõ (time line), óôçí ïðïßá ç õðïäéáßñåóç ôïõ ÷ñüíïõ ìðïñåß íá öèÜíåé ôï Ýíá ôñéáêïóôü ôïõ äåõôåñïëÝðôïõ. Áõôïý ôïõ åßäïõò ôá åñãáëåßá, åíäåßêíõíôáé ãéá ôéò ðåñéðôþóåéò åêåßíùí ôùí åöáñìïãþí ðïõ èÝëïõí íá ðáñïõóéÜóïõí Ýíá óõãêåêñéìÝíï ìÞíõìá ìå áñ÷Þ êáé ôÝëïò. ÄéÜöïñá ðëáßóéá ãñáöéêþí ìðïñïýí íá ðáßæïíôáé ôï Ýíá êáôüðéí ôïõ Üëëïõ ìå ìéá ôá÷ýôçôá ðïõ êáèïñßæåôáé áðü ôéò èÝóåéò ðïõ êáôÝ÷ïõí áõôÜ ðÜíù óôç ãñáììÞ ôïõ ÷ñüíïõ. Óôç óåéñÜ ôçò åîÝëéîçò ôùí ãåãïíüôùí êáé óå ÷ñïíéêÞ óôéãìÞ ðïõ åðéèõìåß ï ÷ñÞóôçò, ìðïñïýí íá óõìðåñéëçöèïýí äéÜöïñá óôïé÷åßá multimedia üðùò Þ÷ïò, video ê.ë.ð. Åôóé ëïéðüí, ìðïñåß ãéá ðáñÜäåéãìá, íá åìöáíßæåôáé Ýíá ìÞíõìá óõíïäåõüìåíï áðü êÜðïéá ãñáöéêÜ, óå ëßãï íá áñ÷ßóåé í'áêïýãåôáé ìéá ìïõóéêÞ õðüêñïõóç êáé óôç óõíÝ÷åéá íá îåêéíÞóåé êáé ç åìöÜíéóç åíüò video êáé üëá áõôÜ óôéò ÷ñïíéêÝò óôéãìÝò ðïõ êáèïñßæåé ï ÷ñÞóôçò. Ôá ðåñéóóüôåñá óõóôÞìáôá óõããñáöÞò áõôïý ôïõ ôýðïõ, åðéôñÝðïõí ôç ìåôÜâáóç áðü Ýíá óçìåßï ôçò óåéñÜò åîÝëéîçò ôùí ãåãïíüôùí ó'Ýíá Üëëï, ôï ïðïßï óçìáßíåé ðùò õðïóôçñßæïõí ôéò äõíáôüôçôåò ôçò ðëïÞãçóçò êáé ôïõ åëÝã÷ïõ ôçò áëëçëåðßäñáóçò.

10.4 Åñãáëåßá ÕðïóôÞñéîçò Åöáñìïãþí Multimedia Óôá âáóéêÜ åñãáëåßá óõããñáöÞò åöáñìïãþí multimedia, ðåñéëáìâÜíåôáé Ýíá óýóôçìá óõããñáöÞò êáé ðïëëÝò öïñÝò ìßá óåéñÜ áðü "ðáêÝôá" ëïãéóìéêïý ðïõ óõíåñãÜæïíôáé ìå ôï óýóôçìá óõããñáöÞò ãéá ôçí åðåîåñãáóßá ôùí âáóéêþí óôïé÷åßùí ìßáò ôÝôïéïõ åßäïõò åöáñìïãÞò: êåßìåíï, Þ÷ïò, ãñáöéêÜ, åéêüíåò êáé video. ÐáêÝôá ðïõ ìðïñïýí íá åðåîåñãÜæïíôáé åéêüíåò, íá ìåôáôñÝðïõí áñ÷åßá áðü ìßá ìïñöÞ óå ìéáò Üëëç, ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óõ÷íÜ óôçí áíÜðôõîç ìéáò åöáñìïãÞò multimedia áõîÜíïíôáò ôçí ðáñáãùãéêüôçôá ôïõ äçìéïõñãïý ôçò åöáñìïãÞò.

Áè. Å. Êïõôóïíéêüëáò

46

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

10.4.1 Åñãáëåßá Ó÷åäßáóçò

Ôá åñãáëåßá ó÷åäßáóçò (painting and drawing tools) åßíáé ßóùò ôá ðéï óçìáíôéêÜ ìåôáîý ôùí óôïé÷åéùäþí åñãáëåßùí, êáèüóïí ç åðéññïÞ ôùí ãñáöéêþí åßíáé, ìå åîáßñåóç ôï video, ç ìåãáëýôåñç ðÜíù óôï ÷ñÞóôç. Óõ÷íüôåñá óå åöáñìïãÝò multimedia ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ÷áñôïãñáöçìÝíá ãñáöéêÜ êáé ëéãüôåñï óõ÷íÜ äéáíõóìáôéêÜ ãñáöéêÜ. Ãéá ôçí åðéëïãÞ åíüò ðáêÝôïõ ó÷åäßáóçò, èá ðñÝðåé êáíåßò íá óõíåêôéìÞóåé ôá áêüëïõèá:

Ãñáöéêü ôñüðï åðéêïéíùíßáò ìå ôï ÷ñÞóôç ìå ôç âïÞèåéá menus, ðëáéóßùí äéáëüãùí ê.ë.ð. ãéá åýêïëï ôñüðï åðéëïãÞò

Åñãáëåßá ó÷åäßáóçò ãéá äçìéïõñãßá áðëþí ãåùìåôñéêþí ó÷çìÜôùí

Äõíáôüôçôá ÷ñùìáôéóìïý ïðïéïõäÞðïôå ìÝñïõò ôçò åéêüíáò

Äõíáôüôçôá áêýñùóçò (undo) ôùí ôåëåõôáßùí åíåñãåéþí, þóôå ï ÷ñÞóôçò íá ìðïñåß íá ðåéñáìáôßæåôáé Üöïâá

Äõíáôüôçôá ìåãÝèõíóçò êáé óìßêñõíóçò (zoom) åíüò ìÝñïõò Þ üëçò ôçò åéêüíáò

Äõíáôüôçôá äçìéïõñãßáò äéáöüñùí effects

Äõíáôüôçôá åéóáãùãÞò êáé åîáãùãÞò áñ÷åßùí óå äéáöïñåôéêÝò ìïñöïðïéÞóåéò, üðùò BMP, PIC, GIF, TIF ê.ë.ð.

Ïé åéêüíåò ðïõ ó÷çìáôßæïíôáé áðü ðñïãñÜììáôá CAD (Computer Aided Design), ðïõ áíÞêïõí óôçí ßäéá êáôçãïñßá ôùí åñãáëåßùí ó÷åäßáóçò, åßíáé äéáíõóìáôéêÝò. Ìå ôç ÷ñÞóç ôÝôïéùí ðñïãñáììÜôùí, äéäéÜóôáôåò åéêüíåò ìåôáôñÝðïíôáé óå ôñéäéÜóôáôåò êáé Ý÷ïõí ôç äõíáôüôçôá íá ðåñéóôñÝöïíôáé êáé óôïõò ôñåéò Üîïíåò.

10.4.2 Åñãáëåßá ÅðéìÝëåéáò Åéêüíáò

Ôá åñãáëåßá åðéìÝëåéáò åéêüíáò (image editing tools), åßíáé åîåéäéêåõìÝíá ðñïãñÜììáôá ðïõ áðïóêïðïýí óôïí åìðëïõôéóìü êáé åðåîåñãáóßá Þäç õðáñ÷üíôùí åéêüíùí, ìå óêïðü íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí óå åöáñìïãÝò multimedia. Ôá ðåñéóóüôåñá áðü áõôïý ôïõ åßäïõò ôá ðñïãñÜììáôá, ðáñÝ÷ïõí åðßóçò üëá åêåßíá ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí åñãáëåßùí ó÷åäßáóçò, Ýôóé þóôå íá ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí ôüóï ãéá ôç äçìéïõñãßá ôùí åéêüíùí, üóï êáé ãéá ôçí åí óõíå÷åßá åðåîåñãáóßá ôïõò. Ãéá ôçí åðéëïãÞ åñãáëåßùí åðéìÝëåéáò åéêüíáò, èá ðñÝðåé íá ëáìâÜíïíôáé õðüøç ôá áêüëïõèá:

Äõíáôüôçôá Üìåóçò åéóáãùãÞò åéêüíùí, åßôå áðü óáñùôÞ åßôå áðü Üëëåò ðçãÝò

Äõíáôüôçôá ôáõôü÷ñïíçò ýðáñîçò ðïëëþí áðåéêüíéóç ðåñéóóüôåñùí ôçò ìßáò åéêüíùí

Ößëôñá ãéá ôç äçìéïõñãßá åéäéêþí effects

ðáñáèýñùí

ãéá

ôáõôü÷ñïíç

Multimedia

47

Äõíáôüôçôá áëëáãÞò ôïõ ìåãÝèïõò ôçò åéêüíáò

Äõíáôüôçôá undo

Äõíáôüôçôá ñýèìéóçò ôçò öùôåéíüôçôáò, ôùí ÷ñùìÜôùí êáé ôçò áíôßèåóçò (contrast)

Äõíáôüôçôá ìåôáôñïðÞò áðü Ýíáí ôýðï ìïñöïðïßçóçò óå êÜðïéïí Üëëï.

10.4.3 Åñãáëåßá ÅðéìÝëåéáò Ç÷ïõ

Ôá åñãáëåßá åðéìÝëåéáò Þ÷ïõ (sound editing tools), åðéôñÝðïõí óôï ÷ñÞóôç ôüóï íá áêïýåé ìïõóéêÞ, üóï êáé íá âëÝðåé ôçò êõìáôïìïñöÞ ôçò ìïõóéêÞò ðïõ áêïýåé. Äßíïõí åðßóçò ôç äõíáôüôçôá ðáñÝìâáóçò ôïõ ÷ñÞóôç óôç ìïñöÞ ôçò êõìáôïìïñöÞò, ãéá íá êüøåé, íá êïëëÞóåé, íá åðáíáëÜâåé äéÜöïñá ôìÞìáôá, ðñÜãìá ðïëý äýóêïëï -Ýùò áäýíáôï- óå ðñáãìáôéêÝò óõíèÞêåò åêôÝëåóçò ôïõ êïììáôéïý. Óôï ðåñéâÜëëïí ôùí Windows âñßóêïíôáé åíóùìáôùìÝíïé äéÜöïñïé Þ÷ïé ðïõ åßíáé äéáèÝóéìïé êáé óõíÞèùò åíåñãïðïéïýíôáé ãéá íá õðïäåßîïõí ëÜèç, ðáñáëÞøåéò Þ ðñïåéäïðïéÞóåéò ðñïò ôï ÷ñÞóôç. ×ñçóéìïðïéþíôáò Ýíá ðñüãñáììá åðéìÝëåéáò Þ÷ïõ, ìðïñåß ï ÷ñÞóôçò íá äçìéïõñãÞóåé ôïõò äéêïýò ôïõ Þ÷ïõò êáé íá ôïõò ÷ñçóéìïðïéÞóåé. Óå ðåñéâÜëëïí Windows ï ÷ñÞóôçò ìðïñåß íá åðåîåñãáóôåß óôïé÷åéùäþò Þ÷ïõò ÷ñçóéìïðïéþíôáò ôï óõìðåñéëáìâáíüìåíï ðñüãñáììá Sound Recorder, Ó÷Þìá 10.2.

Ó÷Þìá 10.2: Ôï ðåñéâÜëëïí ôïõ Sound Recorder

10.5 ÖéëéêÜ Åñãáëåßá Åöáñìïãþí Multimedia Åöüóïí ïé áðáéôÞóåéò ôçò åöáñìïãÞò ðïõ ðñüêåéôáé íá õëïðïéçèåß, ôüóï üóïí áöïñÜ ôï ðåñéå÷üìåíï üóï êáé ôç äïìÞ ôçò, äåí åßíáé éäéáßôåñá áõîçìÝíåò, èá ìðïñïýóáí, ðéèáíüí, íá éêáíïðïéçèïýí ìå ôç ÷ñÞóç åíüò Þäç äéáèÝóéìïõ ìç åîåéäéêåõìÝíïõ ëïãéóìéêïý, ïðüôå äå óõíôñÝ÷åé êáíåßò ëüãïò ÷ñçóéìïðïßçóçò êÜðïéïõ óõóôÞìáôïò óõããñáöÞò multimedia. ÐñáãìáôéêÜ, ó'áõôÝò ôéò ðåñéðôþóåéò åßíáé ðéï åýêïëç ç ÷ñçóéìïðïßçóç åñãáëåßùí ëïãéóìéêïý, üðùò åðåîåñãáóôÝò êåéìÝíïõ, ëïãéóôéêÜ öýëëá Þ âÜóåéò äåäïìÝíùí, ôùí ïðïßùí ôïí ôñüðï ÷ñÞóçò ãíùñßæåé êáëÜ ï ÷ñÞóôçò, ðáñÜ íá õðïâëçèåß óå äéáäéêáóßá åêìÜèçóçò êáéíïýñãéùí. ÖõóéêÜ áõôïý ôïõ åßäïõò ç

Áè. Å. Êïõôóïíéêüëáò

48

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

÷ñçóéìïðïßçóç ìç åîåéäéêåõìÝíïõ ëïãéóìéêïý, åßíáé áðïäïôéêÞ ìüíï óå áðëÝò åöáñìïãÝò multimedia.

10.5.1 ÅðåîåñãáóôÝò ÊåéìÝíïõ

Ï óêïðüò ôùí ðåñéóóüôåñùí êåéìÝíùí ðïõ äçìéïõñãïýíôáé ìå ôç âïÞèåéá êÜðïéïõ ðáêÝôïõ åðåîåñãáóßáò êåéìÝíïõ, åßíáé íá ôõðùèïýí óôï ÷áñôß. Ó'áõôÞ ôçí ðåñßðôùóç ìðïñïýí íá åìðëïõôéóôïýí ìå ôçí ðñïóèÞêç êÜðïéùí åéêüíùí Þ ãñáöéêþí. Ïìùò, áí ôï êåßìåíï ðñüêåéôáé íá ðáñïõóéáóôåß óôçí ïèüíç ôïõ õðïëïãéóôÞ, ôüôå åêôüò áðü ôéò ðñïáíáöåñèåßóåò ðñïóèÞêåò, ìðïñåß êáíåßò íá ðñïóèÝóåé êéíïýìåíåò åéêüíåò êáé Þ÷ï ãéá íá äïèåß Ýìöáóç óå êÜðïéá óçìåßá ôïõ êåéìÝíïõ. ÔÝôïéá åéäéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðáñÝ÷ïõí üëá ôá óýã÷ñïíá ðáêÝôá åðåîåñãáóßáò êåéìÝíïõ ôüóï ãéá óõìâáôïýò ìå IBM õðïëïãéóôÝò üóï êáé ãéá Macintosh. Ç ôåëåõôáßá Ýêäïóç ôïõ åðåîåñãáóôÞ êåéìÝíïõ Word ôçò åôáéñåßáò Microsoft ãéá Macintosh, ðáñÝ÷åé åéäéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ multimedia. Ìðïñïýí íá åéóá÷èïýí óôï êåßìåíï öùôïãñáößåò, Þ÷ïé Ýôïéìïé Þ áöÞãçóç, áêüìá êáé video !. Áëëá ãíùóôÜ ðáêÝôá åðåîåñãáóßáò êåéìÝíïõ ðïõ ðáñÝ÷ïõí ôÝôïéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ, åßíáé ôï Word Perfect êáèþò êáé ôï Ami Pro. 10.5.2 ËïãéóôéêÜ Öýëëá

Åíá ëïãéóôéêü öýëëï (spreadsheet) äçìéïõñãåßôáé áðü Ýíá ðáêÝôï ðïõ ïñãáíþíåé ôá äåäïìÝíá óå óåéñÝò êáé óå óôÞëåò êáé êÜíåé ïðïéïõäÞðïôå åßäïõò õðïëïãéóìïýò ì'áõôÜ. Ç ðëåéïíüôçôá ôùí ëïãéóôéêþí öýëëùí åðéôñÝðïõí ôç äçìéïõñãßá äéáãñáììÜôùí. Ïé ôåëåõôáßåò åêäüóåéò ðáêÝôùí ëïãéóôéêþí öýëëùí, åðéôñÝðïõí ôç ÷ñÞóç Þ÷ùí, åéêüíùí, êéíïýìåíïõ ó÷åäßïõ êáé video óôéò åöáñìïãÝò ôïõò. ÃíùóôÜ óÞìåñá ðáêÝôá äçìéïõñãßáò ëïãéóôéêþí öýëëùí ôüóï ãéá Macintosh üóï êáé ãéá Windows, åßíáé ôï Lotus 1-2-3 êáé ôï Excel. ÁõôÜ äßíïõí ôç äõíáôüôçôá íá óõìðåñéëçöèïýí óôçí åöáñìïãÞ, åêôüò áðü äéáãñÜììáôá êáé ãñáöéêÜ, êáé äéáöÜíåéåò (slides) ïé ïðïßåò ìðïñïýí íá óõíïäåýïíôáé áðü Þ÷ï. Äßíïíôáò ìåãÜëç ôá÷ýôçôá óôç äéáäï÷Þ ôùí äéáöáíåéþí äçìéïõñãåßôáé ç áßóèçóç êéíïýìåíçò åéêüíáò. ÅðéðëÝïí ìðïñïýí íá ðñïóôåèïýí êáé êáèáñÜ video äåäïìÝíá.

10.5.3 ÂÜóåéò ÄåäïìÝíùí

Ìßá óýã÷ñïíç âÜóç äåäïìÝíùí ìðïñåß íá óõìðåñéëáìâÜíåé ðïëëïýò êáé äéáöïñåôéêïýò ôýðïõò äåäïìÝíùí. Åêôüò ôùí êëáóéêþí äåäïìÝíùí -áñéèìïß êáé áëöáñéèìçôéêÜ- ìéá âÜóç äåäïìÝíùí ìðïñåß íá ðåñéÝ÷åé êáé íá åðåîåñãÜæåôáé äåäïìÝíá ðïõ áíôéóôïé÷ïýí óå Þ÷ïõò, ãñáöéêÜ, video. Ðáñáäåßãìáôá ôÝôïéùí âÜóåùí äåäïìÝíùí åßíáé ç Access ôçò Microsoft êáé ç Q+E Database/VB ôçò åôáéñåßáò Pioneer Software ç ïðïßá óõìðåñéëáìâÜíåé äéáäéêáóßåò êáé åëÝã÷ïõò áð'ôçí Visual Basic.

11. ™À™ ªz z ™À°°ƒzº ™ ºzƒª °ø¡

Multimedia

49

MULTIMEDIA Ôá óõóôÞìáôá óõããñáöÞò åöáñìïãþí multimedia äåí áðïôåëïýí ìßá íÝá êáôçãïñßá ðñïúüíôùí. Ðïëëïß åðáããåëìáôßåò ÷ñçóéìïðïéïýóáí ðñéí áðü áñêåôÜ ÷ñüíéá áõôÜ ôá óõóôÞìáôá ãéá ôç äçìéïõñãßá åêðáéäåõôéêþí ðñïãñáììÜôùí êáé åðáããåëìáôéêþí ðáñïõóéÜóåùí. Ôá ìåéïíåêôÞìáôá áõôþí ôùí óõóôçìÜôùí Þôáí üôé áðáéôïýóáí åîåéäéêåõìÝíïõò ÷ñÞóôåò êáé üôé ôï ìÝãåèüò ôïõò Þôáí ðïëý ìåãÜëï. ÓÞìåñá ôá ðñïãñÜììáôá áõôÜ ÷ñçóéìïðïéïýí ùò ðåñéâÜëëïí åñãáóßáò ôá Windows êáé äßíïõí ôç äõíáôüôçôá óôïõò ÷ñÞóôåò ôïõò, ÷ùñßò åîáéñåôéêÜ åéäéêÝò ãíþóåéò, íá áíáðôýóóïõí éó÷õñÝò åöáñìïãÝò multimedia. Óôç óõíÝ÷åéá èá áíáöÝñïõìå ôá ðéï ãíùóôÜ óõóôÞìáôá óõããñáöÞò åöáñìïãþí multimedia.

11.1 HyperCard (Macintosh) Ïé åöáñìïãÝò ðïõ äçìéïõñãïýíôáé ìå ÷ñÞóç ôçò HyperCard ïíïìÜæïíôáé óùñïß (stacks), êÜèå óùñüò áðïôåëåßôáé áðü êÜñôåò (cards) êáé êÜèå êÜñôá áíôéóôïé÷åß óå ìßá åéêüíá åðß ôçò ïèüíçò. ÊÜèå óùñüò áðïèçêåýåôáé óå Ýíá áñ÷åßï. ÓõëëïãÝò áðü óùñïýò ïíïìÜæïíôáé stackware. ÊÜèå êÜñôá åíüò óùñïý èåùñåßôáé ùò Ýíáò êüìâïò ðïõ ìðïñåß íá ðåñéÝ÷åé êÜèå ìïñöÞ äåäïìÝíùí. ÊÜèå êüìâïò óõíäÝåôáé ìå Ýíáí Üëëï ìå ôç âïÞèåéá óõíäÝóìùí (links), ïé ïðïßïé óýíäåóìïé åëÝã÷ïíôáé áðü ðëÞêôñá (buttons). Ôá ðëÞêôñá ìðïñåß íá áðåéêïíßæïíôáé åßôå ìå âÝëç (arrows), åßôå ìå åéêïíßäéá (icons), åßôå ìå ëÝîåéò, åßôå ìå ãñáììïóêéáóìÝíåò ðåñéï÷Ýò. Ï ó÷åäéáóìüò ôïõò ãßíåôáé ìå âÜóç ôçí HyperTalk, ìéá åíóùìáôùìÝíç ãëþóóá ãñáöÞò óåíáñßïõ (scripting language) ðïõ äéáèÝôåé ç HyperCard. ÓåíÜñéá (scripts) åßíáé ðñïãñÜììáôá ãñáììÝíá åðßóçò óôçí ãëþóóá HyperCard, ôá ïðïßá åßôå åðéóõíÜðôïíôáé óå Ýíáí êüìâï, åßôå óõíäÝïíôáé ìå ôá ðëÞêôñá ôá ïðïßá åëÝã÷ïõí ôïõò óõíäÝóìïõò ìåôáîý äýï êáñôþí. Ïôáí åðéëÝãåôáé ìå ôï ðïíôßêé Ýíá ðëÞêôñï, áõôüìáôá åíåñãïðïéåßôáé ôï óåíÜñéï ðïõ ó÷åôßæåôáé ìå áõôü ôï ðëÞêôñï. Ç äçìéïõñãßá åíüò áðëïý óõíäÝóìïõ ìåôáîý äýï êáñôþí, äåí áðáéôåß êÜðïéá éäéáßôåñç ðñïãñáììáôéóôéêÞ éêáíüôçôá. Ç HyperCard äçìéïõñãåß áõôüìáôá ôï óåíÜñéï ðïõ áíôéóôïé÷åß óå êáèÝíá óýíäåóìï. Ç õðïóôÞñéîç ðïõ ðáñÝ÷åé ç HyperCard óå êéíïýìåíï ó÷Ýäéï äåí åßíáé éêáíïðïéçôéêÞ êáé åðßóçò äåí ðåñéÝ÷åé åíóùìáôùìÝíç õðïóôÞñéîç äéáäéêáóéþí video. ÁõôÜ ôá ðñïâëÞìáôá ìðïñïýí íá îåðåñáóôïýí ìá ôç ÷ñÞóç åîùôåñéêþí åíôïëþí êáé óõíáñôÞóåùí ïé ïðïßåò åßíáé ðñïãñÜììáôá ãñáììÝíá óå ãëþóóåò õøçëïý åðéðÝäïõ êáé ìðïñïýí íá êëçèïýí ìÝóá áðü ìßá åöáñìïãÞ, ãéá íá åêðëçñþóïõí åñãáóßåò ïé ïðïßåò åßíáé Ýîù áðü ôéò äõíáôüôçôåò ôçò HeperCard.

11.2 SuperCard (Macintosh) Ç SuperCard åßíáé Ýíá óýóôçìá óõããñáöÞò åöáñìïãþí multimedia ãéá õðïëïãéóôÝò Macintosh. ×ñçóéìïðïéåßôáé óõ÷íÜ ãéá ôç äçìéïõñãßá åöáñìïãþí åêðáßäåõóçò ìå ôç âïÞèåéá Ç/Õ (CAL: Computer Aided Learning). Åíáò áðü ôïõò ëüãïõò ôçò äçìïôéêüôçôáò ôçò SuperCard, åßíáé ç äõíáôüôçôá ÷ñçóéìïðïßçóçò

Áè. Å. Êïõôóïíéêüëáò

50

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

õðáñ÷üíôùí óùñþí (stacks) ïé ïðïßïé Ý÷ïõí äçìéïõñãçèåß Þäç ìå ôçí HyperCard. Ïé ãëþóóåò ãñáöÞò óåíáñßùí (scripting languages) ôçò HyperCard êáé ôçò SuperCard åßíáé ðáñüìïéåò óå ðïëëÜ óçìåßá. Åôóé åßíáé äõíáôÞ ç ìåôáôñïðÞ áñ÷åßùí ôçò HyperCard óå áñ÷åßá ôçò SuperCard êáé áíôßóôñïöá. ÊÜèå åöáñìïãÞ ôçò SuperCard áðïôåëåßôáé áðü ðáñÜèõñá (windows), åíþ êÜèå ðáñÜèõñï ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôï öüíôï (background) êáé ôéò êÜñôåò (cards). Ïé êÜñôåò ìðïñïýí íá ðåñéÝ÷ïõí ãñáöéêÜ, ðëÞêôñá êáé áñ÷åßá êåéìÝíïõ. Ç SuperCard áðïôåëåßôáé áðü äýï ìÝñç: ôçí SuperCard êáé ôïí SuperEdit. H SuperCard ÷ñçóéìåýåé ãéá ôçí åêôÝëåóç ôùí åöáñìïãþí ðïõ äçìéïõñãïýìå ìå ôïí SuperEdit ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá ôç óõíÜèñïéóç ôùí êïììáôéþí ðïõ èá áðáñôßóïõí ìéá åöáñìïãÞ. Ãåíéêþò ç SuperCard ðåñéÝ÷åé ðïëëÜ åðéðëÝïí ÷áñáêôçñéóôéêÜ óå ó÷Ýóç ìå ôçí HyperCard ç ïðïßá Ýôóé áðïôåëåß õðïóýíïëï ôçò ðñþôçò. Ïëá ôá êýñéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò HyperCard åìðåñéÝ÷ïíôáé êáé óôçí SuperCard. H SuperCard õðïóôçñßæåé êåßìåíï, ãñáöéêÜ, êéíïýìåíï ó÷Ýäéï, áëëÜ ü÷é video. Ç Ýëëåéøç åíóùìáôùìÝíçò õðïóôÞñéîçò video óôçí SuperCard áíôéìåôùðßæåôáé ìå ôïí ßäéï áêñéâþò ôñüðï ðïõ áíôéìåôùðßæåôáé êáé óôçí HyperCard. Óå áíôßèåóç ìå ôçí HyperCard, ç SuperCard õðïóôçñßæåé ðñáãìáôéêÞ ðñïóïìïßùóç êßíçóçò êé ü÷é ìå áðëÞ ãñÞãïñç ðáñÜèåóç êáñôþí, üðùò ãßíåôáé óôçí HyperCard. Óçìáíôéêüôáôï, åðßóçò, ðëåïíÝêôçìá óå ó÷Ýóç ìå ôçí HyperCard åßíáé ôï ãåãïíüò üôé ç SuperCard õðïóôçñßæåé ôç äõíáôüôçôá äçìéïõñãßáò åöáñìïãþí ðïõ ìðïñïýí íá åêôåëåóôïýí ìüíåò ôïõò, ÷ùñßò íá áðáéôåßôáé ç óõíïäåßá ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò ôçò SuperCard.

11.3 Toolbook (Windows) Ôï Toolbook åßíáé ðñïúüí ôçò åôáéñåßáò Asymetrix êáé åßíáé Ýíá áðü ôá ðñþôá óõóôÞìáôá óõããñáöÞò åöáñìïãþí multimedia ãéá Windows. Ìßá åöáñìïãÞ öôéáãìÝíç ìå ôï Toolbook áðïôåëåßôáé áðü âéâëßá (books). Âéâëßï èåùñåßôáé ìéá óåéñÜ áðü óåëßäåò (pages) óôéò ïðïßåò ï ÷ñÞóôçò ìðïñåß íá Ý÷åé ðñüóâáóç îåöõëëßæïíôÜò ôåò ìå ôç óåéñÜ (ãñáììéêÜ) Þ ü÷é. Ïé óåëßäåò ìðïñïýí íá ðåñéÝ÷ïõí ðåäßá (fields), ðëÞêôñá (buttons), êáé ãñáöéêÜ (graphics), ôá ïðïßá üëá ìáæß ïíïìÜæïíôáé áíôéêåßìåíá (objects). Ïé óåëßäåò êáèåíüò âéâëßïõ áðïèçêåýïíôáé ìáæß óå Ýíá áñ÷åßï ôïõ DOS. ÊÜíïíôáò ÷ñÞóç ôïõ Toolbook ìðïñïýìå íá äçìéïõñãÞóïõìå Ýíá âéâëßï Þ íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå Ýíá Þäç õðÜñ÷ïí. Ãéá íá åßíáé åýêïëïò áõôüò ï äéá÷ùñéóìüò, ôï Toolbook ðñïóöÝñåé äýï åðßðåäá ëåéôïõñãßáò. Ôï åðßðåäï óõããñáöÝá (author level) êáé ôï åðßðåäï áíáãíþóôç (reader level). Óôï åðßðåäï óõããñáöÝá äçìéïõñãïýìå Ýíá âéâëßï, åíþ óôï åðßðåäï áíáãíþóôç ÷åéñéæüìáóôå Ýíá âéâëßï. Ôï Toolbook ðñïóöÝñåé Ýíá ãñáöéêü ôñüðï åðéêïéíùíßáò ìå ôï ÷ñÞóôç êáé Ýíá ðåñéâÜëëïí ðñïãñáììáôéóìïý ðñïóáíáôïëéóìÝíï óå áíôéêåßìåíá. Ôá ðëÞêôñá åëÝã÷ïõ, ôá ðåäßá êáé ôá ãñáöéêÜ ðïõ äçìéïõñãåß êáíåßò, åßíáé üëá áíôéêåßìåíá êáé Ý÷ïõí ëåéôïõñãßåò ðïõ ìðïñïýí íá ôñïðïðïéçèïýí, þóôå íá äéáìïñöùèåß êáôÜëëçëá

Multimedia

51

ï ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï Ýíá áíôéêåßìåíï èá öÝñåôáé Þ èá åíåñãåß. Ôá áíôéêåßìåíá ìðïñïýí íá áëëÜæïõí êáé íá ìåôáêéíïýíôáé åýêïëá, Üó÷åôá ìå ôç èÝóç ðïõ Ý÷ïõí óôçí ïèüíç. Ïé áëëáãÝò ìåãÝèïõò åíüò áíôéêåéìÝíïõ äåí åðçñåÜæïõí ôá õðüëïéðá áíôéêåßìåíá. ÊÜèå áíôéêåßìåíï ìðïñåß íá Ý÷åé Ýíá óõãêåêñéìÝíï óåíÜñéï (script), ôï ïðïßï ïñßæåé ðþò èá óõìðåñéöÝñåôáé. Åíá óåíÜñéï ìðïñåß íá ïñßæåé êÜôé ðïëý áðëü (ð.÷. íá ìåôáêéíåß óôç åðüìåíç óåëßäá) Þ íá åêôåëåß ðéï ðïëýðëïêåò åíÝñãåéåò (ð.÷. íá äçìéïõñãåß Þ íá ôñïðïðïéåß áíôéêåßìåíá êáé óåëßäåò) óôÝëíïíôáò åíôïëÝò óå Üëëá áíôéêåßìåíá Þ, ôÝëïò, íá åêôåëåß õðïëïãéóìïýò.. Áêüìá êáé Ýíá êåßìåíï ìðïñåß íá Ý÷åé óåíÜñéï. Ìðïñïýìå íá äçìéïõñãÞóïõìå Ýíá åéäéêü áíôéêåßìåíï ôï ïðïßï ïíïìÜæåôáé, áðü ôï Toolbook, hotword (éó÷õñÞ ëÝîç) êáé ôï ïðïßï ïõóéáóôéêÜ áðïôåëåß Ýíáí ôñüðï óýíäåóçò ó÷åôéæüìåíùí ðëçñïöïñéþí ðïõ åìöáíßæïíôáé óå äéáöïñåôéêÜ óçìåßá ôïõ âéâëßïõ. Åôóé ìðïñïýìå íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå éó÷õñÝò ëÝîåéò áíôß ãéá ðëÞêôñá, ãéá íá óõíäÝóïõìå óåëßäåò ôïõ âéâëßïõ ìåôáîý ôïõò, äßíïíôáò Ýôóé óôçí åöáñìïãÞ äõíáôüôçôåò õðåñêåéìÝíïõ (hyper text).

To Toolbook õðïóôçñßæåé ôç äõíáôüôçôá ðïõ ðáñÝ÷ïõí ôá Windows ãéá ôáõôü÷ñïíç åêôÝëåóç äýï Þ ðåñéóóüôåñùí åöáñìïãþí. Åôóé óå äýï Þ ðåñéóóüôåñá áíïéêôÜ ðáñÜèõñá ìðïñïýí íá åîåëßóóïíôáé ôçí ßäéá ÷ñïíéêÞ óôéãìÞ áíôßóôïé÷åò åöáñìïãÝò, ïé ïðïßåò ìðïñïýí íá åðçñåÜæïõí ç ìßá ôçí Üëëç. Ôï Toolbook õðïóôçñßæåé ôï ðñùôüêïëëï DDE (Dynamic Data Exchance) ôï ïðïßï ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá ôç ìåôáöïñÜ äåäïìÝíùí ìåôáîý äéáöïñåôéêþí åöáñìïãþí, Ýôóé ïé åöáñìïãÝò ðïõ ãñÜöïíôáé ìå ôï Toolbook ìðïñïýí íá åðéêïéíùíïýí ìå Üëëá ðáêÝôá ôùí Windows üðùò ôï Word Þ ôï Excel. Ôï óýóôçìá áõôü, åðßóçò, äéáèÝôåé ìéá éó÷õñÞ åíóùìáôùìÝíç ãëþóóá ðñïãñáììáôéóìïý, ôçí OpenScript ç ïðïßá ðåñéëáìâÜíåé åêáôïíôÜäåò åóùôåñéêÝò åíôïëÝò ìå ôç âïÞèåéá ôùí ïðïßùí ìðïñïýìå íá åêôåëÝóïõìå ïôéäÞðïôå. Óôçí ïõóßá ü,ôé åíÝñãåéá êÜíïõìå ÷ñçóéìïðïéþíôáò áíôéêåßìåíá (ð.÷. ìåôáöÝñïíôÜò ôá ìå ôï ðïíôßêé) ìåôáôñÝðåôáé åóùôåñéêÜ óå åíôïëÝò ôçò ãëþóóáò OpenScript.. Ìðïñïýìå áêüìá íá åðåêôåßíïõìå ôçí OpenScript, ðñïóèÝôïíôáò ôéò äéêÝò ìáò óõíáñôÞóåéò Þ áêüìá, ÷ñçóéìïðïéþíôáò Þ äçìéïõñãþíôáò DLL (Dynamic Link Libraries) ãéá ôá Windows. Ìßá DLL åßíáé Ýíá áñ÷åßï ðïõ ðåñéÝ÷åé ìßá óõëëïãÞ áðü óõíáñôÞóåéò ôùí Windows, ó÷åäéáóìÝíåò ãéá íá åðéôåëïýí ìéá óõãêåêñéìÝíç óåéñÜ ëåéôïõñãéþí, ïé óõíáñôÞóåéò áõôÝò ìðïñïýí íá êáëïýíôáé áðü ïðïéáäÞðïôå åöáñìïãÞ ãéá íá åðéôåëÝóïõí ôçí åðéèõìçôÞ ëåéôïõñãßá. Ðáñáôçñïýìå üôé ôï óýóôçìá Toolbook ìå ôï óýóôçìá HyperCard ðáñïõóéÜæïõí áíáëïãßåò êáé ïìïéüôçôåò óôç óõìðåñéöïñÜ ôïõò êáé óôéò âáóéêÝò ëåéôïõñãßåò ôïõò. Åôóé Ý÷ïõí äçìéïõñãçèåß åñãáëåßá ìåôáôñïðÞò åöáñìïãþí áðü ôï Ýíá óýóôçìá óôï Üëëï.

11.4 MediaBlitz! (Windows) Ôï óýóôçìá óõããñáöÞò MediaBlitz! åßíáé åðßóçò ðñïúüí ôçò Asymetrix, ôçò äçìéïõñãïý ôïõ Toolbook. Ôï ßäéï ôï óýóôçìá MadiaBlitz! åßíáé ãñáììÝíï ìå ôç

Áè. Å. Êïõôóïíéêüëáò

52

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

÷ñçóéìïðïßçóç ôïõ óõóôÞìáôïò óõããñáöÞò Toolbook. Åôóé åßíáé ðïëý åýêïëï íá ðåñéëáìâÜíïíôáé äéáäéêáóßåò ôïõ MediaBlitz! óå åöáñìïãÝò ãñáììÝíåò ãéá Toolbook. Ôï MediaBlitz! áðïôåëåßôáé áðü ôñßá åñãáëåßá ôá: ClipMaker, ScoreMaker êáé ScorePlayer. Ôï ClipMaker åðéôñÝðåé óôïõò ÷ñÞóôåò íá äçìéïõñãÞóïõí óôïé÷åßá multimedia, ôá clips, ôá ïðïßá óôç óõíÝ÷åéá ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü Ýíá üíïìá êáé öõëÜóóïíôáé ùò áñ÷åßá. Ôá clips ìðïñåß íá åßíáé åßôå äåßêôåò ãéá äåäïìÝíá ôýðïõ multimedia áðïèçêåõìÝíá óå áñ÷åßá, åßôå áíáöïñÝò åêêßíçóçò Þ ôåñìáôéóìïý ëåéôïõñãßáò óå åîùôåñéêÝò ðåñéöåñåéáêÝò óõóêåõÝò, åßôå ðáñÜìåôñïé, üðùò óõíôåôáãìÝíåò áðåéêüíéóçò ãéá ðñïóïìïßùóç êßíçóçò (animation). To MediaBlitz! äéá÷åéñßæåôáé äåäïìÝíá Þ÷ïõ, animation êáé åðßóçò ðáñÝ÷åé õðïóôÞñéîç óå äéáôÜîåéò MIDI. Ïôáí Ý÷åé ïëïêëçñùèåß ç óõëëïãÞ ôùí clips, ôï ScoreMaker ðáñéóôÜíåé ãñáöéêÜ ìßá ãñáììÞ ÷ñüíïõ (time line) êáôÜ ìÞêïò ôçò ïðïßáò ï äçìéïõñãüò ôçò åöáñìïãÞò ìðïñåß íá ôïðïèåôÞóåé ôá clips ìåôáêéíþíôáò ôá ìå ôï ðïíôßêé. Ìå ôïí ôñüðï áõôü ïñßæåôáé ç óåéñÜ åìöÜíéóçò ôùí clip óôçí åöáñìïãÞ. Ç ôïðïèÝôçóç ôùí ãåãïíüôùí ó'áõôÞ ôç ãñáììÞ ÷ñüíïõ ïíïìÜæåôáé score êáé öõëÜóóåôáé ùò áñ÷åßï. ÔÝëïò, ôï ScorePlayer åßíáé Ýíá åñãáëåßï ôï ïðïßï åêôåëåß ôï åðéëåãìÝíï score ìå áðïôÝëåóìá ôçí ðáñïõóßáóç ôçò åöáñìïãÞò. ÅðåéäÞ ôï MegaBlitz! äåí ðáñÝ÷åé ôç äõíáôüôçôá áëëçëåðßäñáóçò ìå ôï ÷ñÞóôç, ïé åöáñìïãÝò ðïõ ãñÜöïíôáé ìå áõôü äåí áðïôåëïýí ôßðïôá ðåñéóóüôåñï áðü óåéñéáêÝò ðáñïõóéÜóåéò, ìðïñïýí üìùò íá ÷åéñéóôïýí ìÝóù Üëëùí åöáñìïãþí Toolbook.

11.5 Visual Basic (Windows) Ç áíÜðôõîç ôçò Visual Basic äå óôü÷åõå óôçí áãïñÜ ôùí multimedia, ùóôüóï ðñïóöÝñåôáé ãéá ôç äçìéïõñãßá êáé ðáñïõóßáóç åöáñìïãþí multimedia. Ðñùôáñ÷éêüò óêïðüò ôçò Visual Basic Þôáí íá äïèåß ç äõíáôüôçôá óå ðñïãñáììáôéóôÝò ðïõ äåí êáôåß÷áí ôç ãëþóóá C, íá äçìéïõñãÞóïõí åöáñìïãÝò ãéá ðåñéâÜëëïí Windows. Ç Visual Basic äïõëåýåé êÜôù áðü ôï ðåñéâÜëëïí Windows êáé êÜèå åöáñìïãÞ ôçò áðïôåëåßôáé áðü áíôéêåßìåíá (objects) ðïõ ïíïìÜæïíôáé Ýëåã÷ïé (control) êáé ôá ïðïßá âñßóêïíôáé ìÝóá óå ðáñÜèõñá, ðïõ ïíïìÜæïíôáé óôç óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç forms.

H Visual Basic ÷ñçóéìïðïéåß êþäéêá ðáñüìïéï óõíôáêôéêÜ ìå áõôüí ôçò GWBasic Þ ôçò Basica. Ïé åöáñìïãÝò ôçò åßíáé ôýðïõ êáèïäçãïýìåíåò áðü ôá ãåãïíüôá (event driven), ðñÜãìá ðïõ óçìáßíåé üôé ï êþäéêáò åðéóõíÜðôåôáé óôá áíôéêåßìåíá ðïõ äçìéïõñãïýíôáé ãéá ôéò áíÜãêåò ôçò åöáñìïãÞò, áëëÜ ðáñáìÝíåé áíåíåñãüò, Ýùò üôïõ êëçèåß íá áíôáðïêñéèåß, åßôå áðü ôï ÷ñÞóôç, åßôå áðü ôï ßäéï ôï óýóôçìá. Ôá áíôéêåßìåíá ðïõ ïñßæïíôáé ÷ñçóéìïðïéïýíôáé åðßóçò ãéá ôç äçìéïõñãßá ôçò åðéêïéíùíßáò ìå ôï ÷ñÞóôç óôçí ïðïßá ìðïñåß íá ðáßñíïõí ìÝñïò ðëÞêôñá, ðëáßóéá, ìðÜñåò åðéëïãÞò, menus ê.ë.ð. Áöïý ç åðéëïãÞ ïëïêëçñùèåß, åßíáé äõíáôÞ ç ìåôáôñïðÞ ôçò óå åêôåëÝóéìï áñ÷åßï (ìå ðñïÝêôáóç .EXE) êáé ç åêôÝëåóÞ ôçò óå ðåñéâÜëëïí Windows.

Multimedia

53

H Visual Basic õðïóôçñßæåé ôéò ëåéôïõñãßåò DDE (Dynamic Data Exchance) êáé OLE (Object Linking and Embedding). ÅìðåñéÝ÷åé åíôïëÝò åêóöáëìÜôùóçò ðïõ âïçèïýí óôçí áðïìüíùóç êáé äéüñèùóç ëáèþí ôïõ êþäéêá. Ç ðñüóâáóç óôï ðåäßï MCI (Media Control Interface) ôùí Windows ìÝóù ôçò Visual Basic áðáéôåß ðåñéóóüôåñåò ðñïãñáììáôéóôéêÝò ãíþóåéò áëëÜ åðéôõã÷Üíïíôáé êáëýôåñá áðïôåëÝóìáôá ùò ðñïò ôçí åìöÜíéóç êáé ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ ôåëéêïý ðñïúüíôïò. Ç Visual Basic ðáñÝ÷åé ôç äõíáôüôçôá äçìéïõñãßáò êáéíïýñãéùí áíôéêåéìÝíùí ðïõ áðïôåëïýí DDL (Dynamic Link Libraries) êáé äñïýí óáí ìéá ðñïÝêôáóç ôïõ Visual Basic Toolkit. Ïôáí ðñïóôßèåôáé Ýíá êáéíïýñãéï áíôéêåßìåíï óôçí åöáñìïãÞ, áõôüìáôá áõôüò ï Ýëåã÷ïò ãßíåôáé ìÝñïò ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò áíÜðôõîçò ôçò Visual Basic êáé ðáñÝ÷åé óõìðëçñùìáôéêÞ ëåéôïõñãéêüôçôá óôá Üëëá ðñïãñÜììáôá êáé ôéò Üëëåò åöáñìïãÝò.

11.6 LinkWay (DOS) Åßíáé ðñïúüí ôçò åôáéñåßáò IBM êáé åßíáé ó÷åäéáóìÝíï þóôå íá äïõëåýåé ðÜíù óôï ëåéôïõñãéêü óýóôçìá DOS. Óôçí áñ÷Þ ó÷åäéÜóôçêå ãéá ÷ñÞóç óå åêðáéäåõôéêïý ðñïóáíáôïëéóìïý åöáñìïãÝò, ÷ñçóéìïðïéÞèçêå êõñßùò áðü åêðáéäåõôéêïýò ãéá ôçí áíÜðôõîç ðñïãñáììÜôùí êáé åöáñìïãþí ãéá äéäáóêáëßá óôçí ôÜîç. Óå ìßá åöáñìïãÞ ôïõ LinkWay ìðïñïýí íá óõíäõáóôïýí êåßìåíï, ãñáöéêÜ, åéêüíåò, Þ÷ïò õðü ìïñöÞ ìïõóéêÞò Þ êáé áöÞãçóçò êáé video ðëÞñïõò êßíçóçò (full motion video). Ìå ôçí ðñïóèÞêç åéäéêïý õëéêïý (hardware) ôá ðñïãñÜììáôá ôïõ LinkWay ìðïñïýí íá åêôåëåóôïýí êáé óå äßêôõá LAN. Óå ìßá åöáñìïãÞ ìðïñïýí íá åéóá÷èïýí áñ÷åßá êåéìÝíïõ êáé ãñáöéêþí ðïõ Ý÷ïõí äçìéïõñãçèåß ìå Üëëá ðñïãñÜììáôá. ÐåñéëáìâÜíåé äéêü ôïõ åíóùìáôùìÝíï ðñüãñáììá ãéá ôç äçìéïõñãßá ãñáöéêþí üðùò êáé äõíáôüôçôåò åðåîåñãáóßáò êåéìÝíïõ. Ôï LinkWay õðïóôçñßæåé ôç äçìéïõñãßá óõíäÝóìùí (links) êáé êüìâùí (nodes). Óå êÜèå êüìâï õðÜñ÷ïõí ôá óôïé÷åéþäç êïììÜôéá ôïõ ðëçñïöïñéáêïý õëéêïý, åíþ êÜèå óýíäåóìïò áðïôåëåß ôïí ôñüðï äéáóýíäåóçò ôùí ðëçñïöïñéþí ðïõ õðÜñ÷ïõí óôïõò êüìâïõò. Ïé åöáñìïãÝò ôïõ LinkWay ìðïñïýí íá ðïéêßëïõí, áðü Ýíáí áðëü óõíäõáóìü êåéìÝíïõ êáé åéêüíáò, ìÝ÷ñé ðåñéóóüôåñï óýíèåôåò äéáôÜîåéò, üðïõ ï äçìéïõñãüò ôçò åöáñìïãÞò äçìéïõñãåß ôá ôìÞìáôÜ ôçò ìå ôç ÷ñÞóç ôùí åíôïëþí ôçò ãëþóóáò óõããñáöÞò óåíáñßïõ. Ôï LinkWay åìðåñéÝ÷åé Ýíá ðñüãñáììá ó÷åäßáóçò ìå áõîçìÝíåò äõíáôüôçôåò, ðïõ åðéôñÝðåé ôç äçìéïõñãßá áîéüëïãùí ãñáöéêþí. ÐáñÝ÷åé åðßóçò ôï ðëåïíÝêôçìá ôçò ÷ñçóéìïðïßçóçò ôùí ðïëëþí ãñáöéêþí ðïõ óõíïäåýïõí ôï ðáêÝôï. Õðïóôçñßæåé êÜñôåò ãñáöéêþí ôýðïõ CGA, EGA, VGA êáé MVGA. Å÷åé ôç äõíáôüôçôá åéóáãùãÞò ãñáöéêþí êáé åéêüíùí ðïõ Ý÷ïõí äçìéïõñãçèåß ìå âÜóç Üëëá óõìâáôÜ ðñïãñÜììáôá ãéá ðñïóùðéêïýò Õ/Ç. Ôï LinkWay Toolkit áðïôåëåß Ýíá óýíïëï áðü ñïõôßíåò, ôï ïðïßï åðåêôåßíåé ôéò äõíáôüôçôåò ôïõ LinkWay. ÐåñéëáìâÜíåé ëïãéóìéêü õðïóôÞñéîçò åðéðñüóèåôùí óõóêåõþí (device driver), åðéðëÝïí ãñáììáôïóåéñÝò (fonts) êáé åéäéêÝò ñïõôßíåò ãéá

Áè. Å. Êïõôóïíéêüëáò

54

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

ãñáöéêÜ, Þ÷ï êáé êéíïýìåíï ó÷Ýäéï. Ôï óýóôçìá ðåñéëáìâÜíåé åðßóçò äõíáôüôçôá äçìéïõñãßáò äéáíõóìáôéêþí ãñáöéêþí, äõíáôüôçôá áíÜðôõîçò ìïíôÝëùí åêðáßäåõóçò âáóéóìÝíá óôç ÷ñÞóç ôïõ Ç/Õ, äõíáôüôçôá äéáóýíäåóçò ôïõ LinkWay ìå ãëþóóåò ðñïãñáììáôéóìïý êáé õðïóôÞñéîç ïðôéêþí äßóêùí. Ç åõêïëßá ôçò ÷ñÞóçò êáé ï êýñéá åêðáéäåõôéêüò ðñïóáíáôïëéóìüò ôïõ LinkWay åßíáé ìüíï êÜðïéá áðü ôá êýñéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ. ÐáñÝ÷ïõí ôç äõíáôüôçôá áêüìá êáé óå ìç Ýìðåéñïõò ðñïãñáììáôéóôÝò, üðùò åßíáé óôçí ðëåéïøçößá ôïõò ïé åêðáéäåõôéêïß, íá äçìéïõñãÞóïõí áîéüëïãåò åêðáéäåõôéêÝò åöáñìïãÝò ÷ñçóéìïðïéþíôáò êåßìåíï, Ýã÷ñùìá ãñáöéêÜ êáé öùôïãñáößåò õøçëÞò áíÜëõóçò, ìïõóéêÞ, áöÞãçóç êáé video ðëÞñïõò êßíçóçò.

12. ¡ ¶ƒz°ªz z Ìå ôçí ïîýìùñç Ýêöñáóç "åéêïíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá" èá ìðïñïýóå íá ìåôáöåñèåß óôç ãëþóóá ìáò Ýíá áíôßóôïé÷ï ëïãïðáßãíéï ðïõ ãßíåôáé óôá áããëéêÜ ìå ôïí üñï virtual reality. ÅéêïíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá åßíáé ìßá íÝá ôå÷íïëïãßá ðïõ åðéôñÝðåé óôïí Üíèñùðï íá áéóèÜíåôáé üôé æåß ó'Ýíáí Üëëï ÷þñï áð'áõôüí ðïõ âñßóêåôáé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá êáé üôé óõììåôÝ÷åé óå ãåãïíüôá ðïõ óôçí ðñáãìáôéêüôçôá äå óõìâáßíïõí. Áõôü ãßíåôáé ìå ôç âïÞèåéá ìéáò êáôÜëëçëçò ìïñöÞò åðéêïéíùíßáò ôïõ áíèñþðïõ êáé ôïõ õðïëïãéóôÞ. ÌÝ÷ñé ôþñá ÷ñçóéìïðïéïýìå ðëçêôñïëüãéá, ðïíôßêéá êáé joysticks ãéá íá ìðïñÝóïõìå íá óõíäåèïýìå êáé íá åðéêïéíùíÞóïõìå ùò Üíèñùðïé ìå Ýíáí ôåëåßùò äéáöïñåôéêü êüóìï, ôïí êüóìï ôùí õðïëïãéóôþí ðïõ êõñéáñ÷åßôáé áðü çëåêôñéêÜ óÞìáôá êáé ìáèçìáôéêïýò õðïëïãéóìïýò. Ç åéêïíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá Ýñ÷åôáé íá åíóùìáôþóåé ôå÷íïëïãßåò áíáãíþñéóçò öùíÞò êáé íïçìÜôùí ìå ôï ÷Ýñé, åõñéóôéêïýò áëãïñßèìïõò êáé íåõñùíéêÜ äßêôõá, ìå óôü÷ï íá ðñïóöÝñåé ôï ïðôéêü êáé ç÷çôéêü áðïôÝëåóìá ðïõ èá áíåâÜóåé ôçí åðéêïéíùíßá ôïõ áíèñþðïõ ìå ôç ìç÷áíÞ óå åíôåëþò íÝá åðßðåäá. Áò äïýìå ôçí áíôßèåóç, áíÜìåóá óôá ðáñáêÜôù åðßðåäá áíôßëçøçò ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò: åéêüíá ðáñáôÞñçóç ÷ñÞóç

-

ôüðïò åìðåéñßá óõììåôï÷Þ

ÌÝ÷ñé óÞìåñá ïé õðïëïãéóôÝò ìáò ðñïóöÝñïõí ìüíï ôéò äõíáôüôçôåò ôçò áñéóôåñÞò óôÞëçò. Ìå ôçí åéêïíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá èá åßíáé óå èÝóç íá ìáò ðñïóöÝñïõí êé áõôÝò ôçò äåîéÜò, êÜíïíôÜò ìáò íá åìðëåêüìáóôå åíåñãÜ êáé Üìåóá óôá ôåêôáéíüìåíá ãåãïíüôá.

Multimedia

55

Ãéá íá åðéêïéíùíÞóåé ï Üíèñùðïò ìå ôïí õðïëïãéóôÞ ìå ôïí ôñüðï ðïõ áíáöÝñèçêå ðñïçãïõìÝíùò, ÷ñåéÜæåôáé êáô'áñ÷Üò Ýíá åéäéêü êñÜíïò ðïõ êáëýðôåé ìÜôéá êáé áõôéÜ Þ åíáëëáêôéêÜ, åéäéêÜ ãõáëéÜ êáé áêïõóôéêÜ, ãéá íá áðïäßäïíôáé ïé åéêüíåò êáé ïé Þ÷ïé ôïõ åéêïíéêïý ðåñéâÜëëïíôïò ó'áõôüí. Ïìùò äåí áñêåß áõôü, êáèþò ÷ñåéÜæåôáé êáé ìßá óõóêåõÞ åðÝìâáóçò ôïõ áíèñþðïõ óôçí åéêïíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá. Áõôü äåí åßíáé Üëëï áðü ôï ãÜíôé äåäïìÝíùí (data glove), ôï ïðïßï åðéôñÝðåé ôçí êáôáãñáöÞ ôùí êéíÞóåùí ôïõ ÷åñéïý êáé ôç ìåôÜäïóÞ ôïõò óôïí õðïëïãéóôÞ. Åðßóçò Ý÷ïõí áíáðôõ÷èåß ìÝ÷ñé êáé åéäéêÜ êïóôïýìéá (data suits) ãéá éäéáßôåñåò ðåéñáìáôéêÝò åöáñìïãÝò. Ïé ðñþôïé ðïõ åßäáí ôéò äõíáôüôçôåò áõôïý ôïõ íÝïõ ìÝóïõ Þôáí öõóéêÜ áõôïß ðïõ áó÷ïëïýíôáé ìå ôçí åêðáßäåõóç. ÄéáöïñåôéêÜ åßíáé íá äéáâÜæåé êáíåßò ãéá ôá ðñïâëÞìáôá ðõñêáãéþí ðïõ ðñïîåíïýíôáé áðü çëåêôñéêü ñåýìá óå êëåéóôïýò ÷þñïõò êáé Üëëï íá âñßóêåôáé ó'Ýíá äùìÜôéï ðïõ Ý÷åé ðÜñåé öùôéÜ êáé Þ íá øÜ÷íåé ãéá ôïí ðõñïóâåóôÞñá Þ íá ôï âÜæåé óôá ðüäéá ðáíéêüâëçôïò. Ìå ôç âïÞèåéá ôçò åéêïíéêÞò ðñáãìáôéêüôçôáò, ï åêðáéäåõüìåíïò ìðïñåß íá ìåëåôÞóåé îáíÜ êáé îáíÜ ôá ëÜèç ôïõ ÷ùñßò íá ðåñéìÝíåé íá îáíá÷ôéóôåß ôï êáìÝíï äùìÜôéï Þ íá ðñÝðåé íá èåñáðåýóåé ôá åãêáýìáôá ôñßôïõ âáèìïý. Åðßóçò êáé ç ÉáôñéêÞ áðïôåëåß ðåäßï åöáñìïãÞò ôçò åéêïíéêÞò ðñáãìáôéêüôçôáò. Å÷ïõí áñ÷ßóåé íá õëïðïéïýíôáé óõóôÞìáôá ðïõ ðñïóïìïéþíïõí Ýíá ÷åéñïõñãåßï êáé óýíôïìá áíáìÝíåôáé íá åöáñìïóôïýí óôçí åêðáßäåõóç ôùí ãéáôñþí, ïé ïðïßïé èá ìðïñïýí, ìåôáîý ôùí Üëëùí, íá äïõí êáé ôá áðïôåëÝóìáôá êÜðïéáò ëáíèáóìÝíçò êßíçóçò êáôÜ ôçí åðÝìâáóç. Åíáò Üëëïò ôïìÝáò ðïõ ç åéêïíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá èá áðïäþóåé óýíôïìá êáñðïýò, åßíáé åêåßíïò ôïõ CAD (Computer Aided Design: ó÷åäßáóç ìå ôç âïÞèåéá õðïëïãéóôÞ). ÃåíéêÜ ç áíÜãêç åíüò áñ÷éôÝêôïíá Þ åíüò ó÷åäéáóôÞ íá ÷åéñßæåôáé ôñéäéÜóôáôá áíôéêåßìåíá óå Ýíá äéäéÜóôáôï ÷þñï üðùò ç ïèüíç, åßíáé ìÜëëïí ðñüâëçìá. Ç åéêïíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá Ýñ÷åôáé íá ôï êáôáñãÞóåé áõôü, ðñïóöÝñïíôáò Ýôïéìïõò åéêïíéêïýò êüóìïõò, üðïõ ìå ìßá ÷åéñïíïìßá ï ÷ñÞóôçò èá âñßóêåôáé íá "ðåôÜåé" åðÜíù áðü Ýíá óõãêåêñéìÝíï ôïðßï. Éäéáßôåñá åíäéáöÝñïõóåò åßíáé ïé ðñïóðÜèåéåò ðïõ ãßíïíôáé óôçí êáôáóêåõÞ íÝùí öáñìÜêùí, åéäéêÜ ìå ôç ÷ñÞóç åíüò éäéáßôåñá óçìáíôéêïý ðåñéöåñåéáêïý ðïõ åßíáé ôï ãÜíôé äõíáìéêÞò áíÜäñáóçò. Ìå ôï ãÜíôé áõôü ï ÷ñÞóôçò ìðïñåß íá íéþóåé ôçí "áíôßóôáóç" ôùí áíôéêåéìÝíùí ôïõ åéêïíéêïý êüóìïõ, ìå áðïôÝëåóìá íá ìðïñåß íá åíþóåé ôá Üôïìá óå Ýíá ìáêñïìüñéï, êáèþò ôá óèÝíç êáé ïé äåóìïß ìåôáîý ôïõò åêöñÜæïíôáé ìå óõãêåêñéìÝíç Ýëîç êáé Üðùóç, ïðüôå ç äéáäéêáóßá êáôáóêåõÞò ôïõ ìáêñïìïñßïõ, ìïéÜæåé ìå Ýíá ðáé÷íßäé êáôáóêåõþí ðïõ ôá êïììÜôéá ôáéñéÜæïõí (Ýëêïíôáé) Þ ü÷é (áðùèïýíôáé). Ìå ôçí ðñüïäï ôùí äéêôýùí èåùñåßôáé Þäç äåäïìÝíï üôé óôï êïíôéíü ìÝëëïí ïé Üíèñùðïé èá ìðïñïýí íá óõíáíôéþíôáé óå åéêïíéêïýò ôüðïõò, ðáñáìÝíïíôáò óôç öõóéêÞ ôïõò èÝóç. áêüìá åßíáé ðïëý ðéèáíüí üëïò áõôüò ï ðåñßðëïêïò åîïðëéóìüò íá ðÜøåé íá õößóôáôáé êáé ôá êñÜíç êáé ôá ãÜíôéá íá áíôéêáôáóôáèïýí áðü ãéãáíôïïèüíåò óôéò Üêñåò ôùí ïðïßùí èá âñßóêïíôáé ìéêñïêÜìåñåò ðïõ èá êáôáãñÜöïõí ôéò êéíÞóåéò ôùí áíèñþðùí.

Áè. Å. Êïõôóïíéêüëáò

56

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

Çäç ïé ôå÷íéêïß ðñïóðáèïýí íá ëýóïõí ôï ðñüâëçìá ôïõ ëåãüìåíïõ neck-jerk, äçëáäÞ ôçò óôéãìéáßáò äõóðñïóáñìïãÞò ôçò íÝáò åéêüíáò üôáí ï Üíèñùðïò ðïõ öïñÜåé ôï êñÜíïò êéíÞóåé ôï êåöÜëé ôïõ ãñÞãïñá ðñïò ìßá êáôåýèõíóç. Åßíáé öáíåñü üôé üóï ç õðïëïãéóôéêÞ éó÷ýò áõîÜíåôáé ôüóï ðéï åýêïëá èá ëýíïíôáé áíÜëïãá ðñïâëÞìáôá, åíþ ôï êüóôïò áíÜëïãùí ëýóåùí èá ìåéþíåôáé óõíå÷þò.

13. ~ ~§ °ƒzº z 1.

BUNZEL M. - MORRIS S., Mulrimedia Applications Development Using DVI Technology, McGraw-Hill, New York, U.S.A., 1992.

2. ÊÁÓÓÁÍÏ ÁÍÔ., Ãíùñéìßá ìå ôá Multimedia, Anubis, 1993.

3. ÊÙÔÓÉÃÉÁÍÍÇÓ ÓÔ., Ôï Ðáíüñáìá ôùí ÐïëõìÝóùí, Ðáðáóùôçñßïõ, 1994.

4. ÐÏËÉÔÇÓ ÐÁÍ., Õðåñêåßìåíá ÕðåñìÝóá êáé ÐïëõìÝóá, ÍÝåò Ôå÷íïëïãßåò, 1994.

Multimedia

57

14. ¶ ƒ Ã ª ¡z Óåë.

1. ÅÉÓÁÃÙÃÇ ÓÔÁ ÐÏËÕÌÅÓÁ..........................................................................................................................1 1.1 Êåßìåíï & Õðåñêåßìåíï ........................................................................................................................... 2 1.2 ÃñáöéêÜ .................................................................................................................................................................. 3 1.3 Êéíïýìåíï Ó÷Ýäéï.......................................................................................................................................... 4 1.4 Öùôïãñáößá........................................................................................................................................................ 4 1.5 Ç÷ïò......................................................................................................................................................................... 5 1.6 Video........................................................................................................................................................................ 5 2. ÕÐÏËÏÃÉÓÔÅÓ ÃÉÁ ÐÏËÕÌÅÓÁ............................................................................................................... 6 3. ÏÈÏÍÅÓ..............................................................................................................................................................................7 3.1 Åã÷ñùìåò Ïèüíåò.......................................................................................................................................... 8 3.2 Ïèüíåò ÅðáöÞò............................................................................................................................................... 9 3.3 ÁíÜëõóç..............................................................................................................................................................10 4. ÊÁÑÔÅÓ ÏÈÏÍÇÓ................................................................................................................................................. 11 4.1 ÁðëÝò KÜñôåò .................................................................................................................................................12 4.2 ÊÜñôåò ìå Åðéôá÷õíôÞ Þ ÓõíåðåîåñãáóôÞ...............................................................................13 4.3 ÊÜñôåò ìå ÅðåîåñãáóôÞ.........................................................................................................................14 4.4 ×ñþìáôá êáé ÌíÞìç Åéêüíáò ...........................................................................................................14 5. ÏÐÔÉÊÏÉ ÄÉÓÊÏÉ ÊÁÉ ÁÍÁÃÍÙÓÔÅÓ ..................................................................................................15 5.1 ÖõóéêÞ Óýíèåóç ôïõ CD........................................................................................................................16 5.2 Ç Ôå÷íïëïãßá ôùí CDs..........................................................................................................................16 5.3 ×ùñçôéêüôçôá åíüò CD...........................................................................................................................18 5.4 ÐëåïíåêôÞìáôá êáé ÌåéïíåêôÞìáôá ôùí CD.........................................................................18 5.5 Compact Disc - Digital Audio (CD-DA, Red Book) ..........................................................19 5.6 Compact Disc - Read Only Memory (CD-ROM, Yellow Book).............................. 20 5.7 Compact Disc - Interactive (CD-I, Green Book) ..................................................................21 5.8 Photo Compact Disc (Photo CD)....................................................................................................21 5.9 Commodore Dynamic Total Vision (CDTV) ...........................................................................22 6. ÕËÉÊÏ ËÇØÇÓ ÅÉÊÏÍÙÍ.............................................................................................................................23 6.1 ÂéíôåïêÜìåñåò.................................................................................................................................................23 6.2 ÓáñùôÝò ...............................................................................................................................................................23 6.3 ØçöéáêÝò ÖùôïãñáöéêÝò Ìç÷áíÝò...............................................................................................27 7. VIDEO ÊÁÉ ÓÕÌÐÉÅÓÇ ÄÅÄÏÌÅÍÙÍ............................................................................................... 29 7.1 Äåéãìáôïëçøßá................................................................................................................................................ 29 7.2 Óõìðßåóç ............................................................................................................................................................ 30 7.3 ÕðïëïãéóôéêÞ Éó÷ýò êáé Ðïëõðëïêüôçôá Áëãïñßèìïõ ..................................................31 8. ÊÁÑÔÅÓ VIDEO.........................................................................................................................................................31 8.1 Screen Machine..............................................................................................................................................32 8.2 Video Blaster...................................................................................................................................................33 8.3 Video Maker....................................................................................................................................................33 9. Ç×ÏÓ ................................................................................................................................................................................. 34 9.1 ÊáôáãñáöÞ Ç÷ïõ ........................................................................................................................................ 34

Áè. Å. Êïõôóïíéêüëáò

58

Ôå÷íïëïãßá ÐïëõìÝóùí

9.2 ÐñáêôéêÝò ÔéìÝò ôùí ÐáñáìÝôñùí ôùí ADC....................................................................... 36 9.3 Ôå÷íçôÞ Ç÷ïãÝííåóç ..............................................................................................................................37 9.4 MIDI ...................................................................................................................................................................... 39 9.5 ÊáèïäÞãçóç ìå ÖùíÞ ...........................................................................................................................40 9.6 ÁêïõóôéêÝò ÄéáôÜîåéò Åîüäïõ...........................................................................................................41 10. ËÏÃÉÓÌÉÊÏ ÃÉÁ ÐÏËÕÌÅÓÁ...................................................................................................................41 10.1 Ëïãéóìéêü Ëåéôïõñãéêþí ÓõóôçìÜôùí..................................................................................... 42 10.2 ÐåñéâÜëëïíôá ÁíÜðôõîçò Åöáñìïãþí ................................................................................... 43 10.2.1 Ãëþóóåò Ðñïãñáììáôéóìïý Õøçëïý ÅðéðÝäïõ ..................................................44 10.2.2 Ãëþóóåò ÐñïóáíáôïëéóìÝíåò óå Áíôéêåßìåíá ...................................................44 10.2.3 ÃñáöéêÜ ÐåñéâÜëëïíôá ÓõããñáöÞò..............................................................................44 10.3 Ôýðïé ÓõóôçìÜôùí ÓõããñáöÞò Åöáñìïãþí Multimedia............................................44 10.4 Åñãáëåßá ÕðïóôÞñéîçò Åöáñìïãþí Multimedia.............................................................. 45 10.4.1 Åñãáëåßá Ó÷åäßáóçò.................................................................................................................46 10.4.2 Åñãáëåßá ÅðéìÝëåéáò Åéêüíáò ..........................................................................................46 10.4.3 Åñãáëåßá ÅðéìÝëåéáò Ç÷ïõ ................................................................................................ 47 10.5 ÖéëéêÜ Åñãáëåßá Åöáñìïãþí Multimedia ............................................................................. 47 10.5.1 ÅðåîåñãáóôÝò ÊåéìÝíïõ.........................................................................................................48 10.5.2 ËïãéóôéêÜ Öýëëá........................................................................................................................48 10.5.3 ÂÜóåéò ÄåäïìÝíùí ....................................................................................................................48 11. ÓÕÓÔÇÌÁÔÁ ÓÕÃÃÑÁÖÇÓ ÅÖÁÑÌÏÃÙÍ MULTIMEDIA............................................49 11.1 HyperCard (Macintosh) .........................................................................................................................49 11.2 SuperCard (Macintosh).......................................................................................................................... 50 11.3 Toolbook (Windows)............................................................................................................................... 50 11.4 MediaBlitz! (Windows).............................................................................................................................52 11.5 Visual Basic (Windows)..........................................................................................................................52 11.6 LinkWay (DOS) ...........................................................................................................................................53 12. ÅÉÊÏÍÉÊÇ ÐÑÁÃÌÁÔÉÊÏÔÇÔÁ............................................................................................................ 54 13. ÂÉÂËÉÏÃÑÁÖÉÁ....................................................................................................................................................... 56 14. ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ.......................................................................................................................................................57