Unutulan türler: İzmir Körfezi’nin Yunusları Çalışmanın Amacı ve Ortaya Çıkışı Cetacea olarak adlandırılan yunus ve balinaların korunması ve anlaşılması ile fikir bulan bu proje İzmir Körfezi’nde yaşayan yunus türlerinin ekoloji üzerine bilgi ve ilgiyi arttırmak amacı ile Rufford Derneği’nin desteği ile hayata geçmiştir. Geçmişte elde edilen kısıtlı bilgi körfezin birkaç yunus türüne ev sahipliği yaptığını ortaya koymuştur. Ayrıca bazı ilgi çekici ve nadir olarak gözlenen balina türlerinin de körfezde bulunabileceğini ortaya koymakla birlikte, hala bu türlere ait bilgilere ulaşılamamıştır. Genel bilgiler böylesi insan kullanımının yoğun olduğu (balıkçılık, deniz trafiği ve turizm gibi) alanların yunus türlerine ait bireyler için büyük bir risk oluşturmaktadır. Proje ile elde etmeyi amaçladığımız temel sorular sıralayacak olursak; 1) Körfezi düzenli olarak kullanan deniz memelileri türlerini tespit etmek, 2) Bu türlere ait populasyon bilgilerini (sayı, sosyal yapı) belirlemek 3) Tespit edilecek türler için önemli olan temel bölgeleri belirlemek 4) Olası tehlikeleri belirlemek ve çözüm önerileri sunmaktır. Belirtilen bu sorular türlerin koruma statülerini belirlenmesi açısından önemli ve gerekliliği bir boşluğu doldurmaktadır. Bu sonuç ise yakın gelecekte hem körfezin ekosisteminin anlaşılmasında hem de en uygun yönetim ve koruma planlarının belirlenmesinde ise önemli bir katkı koyacaktır. Ekolojik ve yönetimsel çıktıların yanında yaşadığımız körfezde bizimle birlikte yaşayan herkes için en sempatik canlılar olan yunus türleri ve hatta bireyleri bilmek hayat hikayelerini ortaya koymak diğer önemli bir sonuç ve heyecan uyandıracak durum olacaktır.
Fotograflar çalışma ortağımız Morigenos - Slovenian Marine Mammal Society internet sitesinden alınmıştır (http://www.morigenos.org, Tilen GENOV)
Çalışmanın Getireceği Yenilikler Çalışma İzmir Körfezinde tasarlanmış ve gerçekleştirilecek ilk sistemli yunus araştırması olacaktır. Bunun yanında kullanılacak birey tanımlama metodu ise yine bu alan için olacak ilk çalışma olacaktır. Çalışma ayrıca elde edilecek bilginin uygunluğuna bağlı olarak yeni teknoloji ile elde edilen ekolojik parametrelerle ilişkilendirilerek bu türlerin habitat tercihleri ortaya koyulması amaçlanmaktadır. Yunuslar besin zincirinin son basamağında bulunmalarından dolayı bulunduğu ortamın sağlıklı bir ekosistem olup olmadığını değerlendirme olanağı sağlamaktadırlar (bayrak tür). Bu çalışma ayrıca İzmir Körfezi’nde bahsedilen iyileşmenin değerlendirilmesi konusunda destek sağlayacaktır. Aktiviteler ve Yöntem Projenin ilk aşamasında İzmir Körfezi’ni kullanan tüm paydaşlarla bilgi alış verişi içerisinde olmak, projeyi ve amaçlarımızı anlatmaktadır. Elde edilecek bu bilgiler ile projenin genel çalışma planı tasarlanacaktır. İkinci aşamada araştırma aktivitesi başlayacaktır. Araştırma aktivitesi küçük bir bot ile İzmir Körfezi’nde yaşayan bireyleri arama, tanımlama ve sonrasında izleme şeklinde gerçekleştirilecektir. Her birey veya birey grubu ile karşılaşıldığında yer bilgisi, birey sayısı, yavru varlığı ve insan aktiviteleri ile bir etkileşimin olup olmadığı kaydedilecektir. Her karşılaşma sırasında her bir bireye özgü olan (parmak izi gibi) sırt yüzgeci motifini gösterecek fotoğraflar çekilerek tanımlamalar yapılacaktır. Bu sayede her yeni karşılaşmada yeni bir bireyin olup olmadığı ya da ne sıklıkta aynı birey ile karşılaşıldığı belirlenecektir. Bu bilgi aynı zamanda İzmir Körfezinin yunus nüfus sayımını yapmayı olanaklı kılacaktır. Aynı zamanda İzmir körfezinin yunuslar için önemli bölgeleri de (çocuk eğitimi için kreş, beslenme alanlarını, oyun oynama alanları vb.) belirlenebilecektir.
Fotograflar çalışma ortağımız Morigenos - Slovenian Marine Mammal Society internet sitesinden alınmıştır (http://www.morigenos.org, Tilen GENOV)
Üçüncü aşama ise analiz aşaması olacaktır. Bu aşamada elde edilen veriler ile analizler yapılarak nüfus sayısı, kullanım alanları ve diğer çevresel etkenlerle ilişkiler belirlenip değerlendirilecektir. Bilimsel destek amacıyla işbirliği içerisinde olduğumuz MORIGENOS ekibi Slovenya sularında benzer bir çalışmayı 11 seneden beri devam ettirmekte ve önemli sonuçlarla ülkelerinin deniz alanlarının yönetilmesine ve izlenmesi katkı koymaktadırlar. Bu grubun yaptığı çalışmalara ait fotoğraflar aşağıda görülmektedir.
Fotograflar çalışma ortağımız Morigenos - Slovenian Marine Mammal Society internet sitesinden alınmıştır (http://www.morigenos.org, Tilen GENOV)
Çalışmamıza destek verecek kişi ve kuruluşlara sağlayacağımız avantajlar; • Çalışmamıza ait internet sitesinde, desteklerinden dolayı teşekkür edilecek ve katkılarından dolayı kısa bir tanıtımı yapılacaktır. • Ayrıca çalışmanın gerçekleştirilmesine destek veren uluslararası bir derneğin web sitesinde yayınlanacak dokümanlarda bahsedilecek veya logosu yayımlanacaktır. • Projede yunuslar gibi insanların ilgisini oldukça çeken canlılar üzerinde çalışılması medya ve sosyal medya ilgisinin yoğun olacağı gibi bir beklentiye sebep olmaktadır. Bunun yanında gerek üniversite yayın organlarında, gerekse işbirliği içerisinde olunan sivil toplum kuruluşlarına ait sürekli yayınlarda yapılacak haberlerde destek veren kuruluşları göz önünde tutulacağı temin edilmektedir. Hatırlanacak bir pankart, araştırma botu üzerinde asılı şekilde her arazi çalışması gerçekleştirilecektir.
•
Bu projede tanımlanacak bireylerin isimlendirilmesindeki öncelik destek veren kişi ya da kuruluşları temsil edecek şekilde olacaktır. Bu durumda her destekçi kendisini temsil eden bir bireye sahip olacaktır.
Fotograflar çalışma ortağımız Morigenos - Slovenian Marine Mammal Society internet sitesinden alınmıştır (http://www.morigenos.org, Tilen GENOV)
Öneri, katkı ve sorularınız için izmirdolphinproject@gmail.com adresinden bize ulaşabilirsiniz.
Unutulan Türler: İzmir Körfezi'nin Yunusları Projesi 2013 yılı yaz ayları itibari ile başlamıstır. Araştırma ve Koruma ilkesi başlayan bu projede İzmir Körfezinde yaşayan deniz memelileri ve onların ekolojileri hakkında bilgi sağlamak amaçlanmaktadır. Deniz memelileri türlerinin coğunun küresel ölçekte koruma altında olduğu göz önüne alındığında üretilecek böyle bir bilginin en yararlı koruma önlemlerinin belirlenmesinde önemli bir rol oynayacaktır. Projede gerçekleştirilecek hedefleri özetle 1) İzmir Körfezi'ni düzenli olarak kullanan türlerin belirlenmesi ve kaydedilmesi 2) Belirlenen bu türlerin yoğunlarını tahminlerini yapmak 3) İzmir Körfezi içerisinde farklı türleri tarafından kullanılan olası “kilit bölgeleri” tespit etmek 4) Bölgede yaşayan deniz memelileri için olası tehlikelerin tanımlanması olarak sınıflandırabiliriz. Proje The Ruffor Small Grant Foundation tarafından sağlanan finansal destek ile başlamıştır, Sualtı Araştırmaları Derneği araştırmaları için kullandıkları karavanı bu proje için tahsis etmiş, aynı zamanda proje ile ilgili gelişmeleri paylaşabileceğimiz bir internet alanı sağlamıştır. Araştırma merkezi olarak seçilen Foça'da Foça Belediyesi projenin gerçekleştirilmesi konusunda tahsis ettiği Yeni Plaj bölgesindeki karavan ile hem proje işlerinin yürütülebilecegi bir merkez sağlamış hem de ilgili insanların proje hakkında bilgi alabilecegi bir adres kazandırmıştır. Yerel destekçi kuruluşlar yanında Slovenya Yunus Araştırma Derneği, Morigenos, bilimsel işbirlikçi olarak projeya katılmıştır. 10 yılı aşkın süredir yunus araştırmaları yapan dernek birikimlerini gerek bilimsel eğitim gerekse veri analizi konusunda proje ekibine ve gönüllülerini aktaracaktır. Proje ile ilgili gelişmeleri Türkçe olarak http://www.sad.org.tr/arastirma-gruplari/demag/izmir-korfezi-yunuslari, ingilizce olarak http://www.rufford.org/rsg/projects/fethi_bengil adresinden takip edebilirsiniz. Detaylı bilgi icin izmirdolphinproject@gmail.com eposta adresinden bize ulaşabilirsiniz. Adres: Yeni plaj bölgesi, plaj voleybolu sahası yanı, SAD araştırma karavanı, Foça – Izmir. -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------This conservation-oriented project has started to provide information on the ecology of several marine mammal species in the İzmir Bay, the Aegean Sea, Turkey. Such information is vital for the effective conservation of these species. Izmir Bay and its adjacent waters are chosen as a pilot study area.The specific aims of the project are: 1) to document marine mammal species regularly occurring the area; 2) to provide abundance estimates for these species; 3) to identify key areas used by different species and 4) to identify potential threats. The project is supported by The Rufford Small Grants Foundation. MORIGENOS takes place in this project as scientific collaborator. Tilen Genov will provide training and capacity building, advise on field protocols and assist in data analysis. SAD (Underwater Research Society) is also local collaborator of the project. SAD has two important contribution with assigning their research caravan during the research period and providing website in turkish. Municipality Foça has assigned a place for research caravan in Yeni Plaj region in Foça. It helps us to manage project works in research region and communicate easily with local people. You can follow news about the project in Rufford webpage in English (http://www.rufford.org/rsg/projects/fethi_bengil), the project webpage in Turkish (http://www.sad.org.tr/arastirma-gruplari/demag/izmir-korfezi-yunuslari) For further information contact izmirdolphinproject@gmail.com
“İzmir Körfezi’nin Yunusları” projesi arazi çalışmaları Dokuz Eylül Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü, Sualtı Araştırmaları Derneği, Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü, Morigenos Derneği (Slovenya), Foça Belediyesi, Foça Merkez Su Ürünleri Kooperatifi destekleriyle ve Rufford Vakfı (İngiltere) mali katkısıyla Vahit Alan yürütücülüğünde Foça’da başlamıştır.
Projenin
amacı
İzmir
Körfezi’nde
bulunan
yunus
türleri
ve
populasyonlarının
araştırılmasıdır. Proje dahilinde toplumun proje ve yunuslar hakkında bilgi ve ilgisini artırmak için yine Foça Belediyesi’nin göstereceği alanlarda toplantı ve görsel sunum etkinlikleri gerçekleştirilmeye başlanmıştır. Projenin hareket ve konaklama yeri olarak kullanılan ve Sualtı Araştırmaları Derneği’nin sahibi olduğu karavan Foça Belediyesi izni ile Yeni Plaj bölgesine yerleştirilmiştir. Böylece, Foça’ya gelecek araştırmacılar için küçük bir kamp ortamı oluşturulmuştur.
Denizde gözlem çalışmaları ve araştırmalar ise çeşitli kurumların sağlayacağı deniz taşıtlarıyla yapılmaya başlanmıştır. Bu çalışmalarda, Proje çalışmaları için tahsis edilen SAD botunun gerekli bakımları yaparak, çalışmaya hazır hale getirilmiştir. SAD botu yanında daha geniş ve uzun süreli arazi çalışmalarını mümkün kılmak amacı ile Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü’ne ait çevre koruma botu ve Foça Merkez Su Ürünleri Kooperatifi’nin sağlayacağı tekneler kullanılmaktadır. Foto-kimliklendirme çalışmasına ek olarak TURYOL şirketi tarafından işletilen ve sezonluk çalışan Foça-Karaburun-Mordoğan hattın üzerinde çalışan deniz taşıtı ile günde iki kez düzenlenen seferlere katılarak, nispeten daha sert hava koşullarında da gözlem yapılmaktadır. Saha çalışması için yapılacak işler 3 paket altında toparlanmıştır. 1) Foto-kimliklendirme çalışması için uygun hava koşullarında yunus gözlemleri
yaparak bireylerin tanımlanacagı fotoğrafların çekilmesi, 2) Nispeten ilk çalışmaya uygun olmayan hava koşullarında Foça-Karaburun-Mordoğan
arasında sabah ve akşam olmak üzere haftanın 5 günü çalışan TURYOL şirketi
tarafından işletilen deniz ulaşım aracı ile 3 saat süren deniz gözlemlerinde bulunmak. Ayrıca, karadaki bazı noktalardan deniz memelileri için 2 saatlik gözlemler yapmak, 3) Projenin tanıtımı ve bilgi alışverişi için Foça merkezinde bazı aktivitler (toplantı,
sunum, stand kurmak, v.b.).
Çalışmamızın ilk 1 aylık dönemi içerisinde yapıtığımız duyurular sonucunda gönüllü katılımlar olmuştur. Kampın kuruluş aşamasında ve başlayan arazi çalışmalarında gönüllü destekleri olan, Deniz DALAK, Nazlı ÖZYAPRAK, Dokuz Eylül Üniversite Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü’nden Murat ÖZAYDINLI, Janset KANKUŞ, Murat GÜNDÜZ, Gökhan KABOĞLU, Sinem OĞUZ, Tarık İLHAN, Remzi KAVCIOĞLU ve Erdal TOKAT; Hacettepe Üniversitesi’nden, Ezgi ÖĞÜN, Muğla Üniversitesi’nden Kemal AYDOĞAN’a; ayrıca çalışmalarımızın başladığımız günden itibaren desteklerini esirgemeyen, Ayhan TONGUÇ, Esra KARTAL, Foça Belediyesi çalışanlarına ve Bağ-kent yeni plaj işletmesi çalışanlarına teşekkür ederiz. Çalışmanın devam eden ayları içerisinde arazi ve ofis işlerinde proje ekibine yardım etmek ve bu sırada deniz ve deniz memeli çalışmaları konusunda deneyim kazanmak isteyen araştırmacılar/ilgililer için çalışmamıza gönüllü katılımcılar beklenmektedir. Bu amaçla SAD-DEMAG İzmir Körfezi Yunusları projemize katılmak isteyenlerin çalışma koşulları konusunda bazı şartlara uyması beklenmektedir. Gönüllü katılımcılarda beklenen özellikler: •18 yaşından büyük olmak. •Kamp yaşantısını bilen ve zor şartlarda çalışmalara ayak uydurabilmek. •Deniz çalışmalarına aşina asgari düzeyde deniz ve denizcilik bilgisine (tekne üzerinde ciddiyet, yüzme bilmek, v.b.) sahip olmak. •Deniz memelileri hakkında bilgiye sahip olmak ve/veya bu canlılar hakkında bilgi edinme amacı gütmek. •Gözlemler esnasında konsantrasyona sahip olmak ve operasyon esnasında takım arkadaşları ile koordinasyon içerisinde olabilecek yapıda olmak. •Çalışma prensipleri (saatler ve kurallar) konusunda duyarlı olmak. •Saha çalışmalarında denizde fotoğraf çekme ve kendi ekipmanına sahip olma. 75-300 mm. Zoom veya benzer özellikteki merceğe sahip fotoğraf makineleri arkadaşlar tercih nedeni olabilir.
Denizlerimizin Güldüren Yüzü YUNUSLAR Issız bir adaya düşseniz ne kadar ıssız olabilir ki o ada, denizlerdeki dostlarımız varken. En neşeli dostlarımızdan biridir yunuslar. Pek çok anlamlar barındırır içimizde. Bazen güldürüler bizi hareketleriyle, bazen de film olur duygulandırırlar bizi hikayeleriyle. BİLİYOR MUSUNUZ? Yunuslar azalıyor! Şu daracık dünyada bir dostumuzu daha kaybediyoruz. Bunu durdurmak elimizde. Yeter ki kayıtsız kalmayalım, harekete geçelim! Biz harekete geçtik ve “Unutulan Türler: İzmir Körfezi’nin Yunusları’’ projesini hayata
geçirdik. Proje kapsamında, deniz ve kara gözlemleri ile İzmir Körfezi’nde yaşayan yunus türleri hakkında aşağıdaki sorulara cevap bulmaya çalışacağız. 1)
Körfezi düzenli olarak kullanan Yunus türleri hangileridir?
2)
İzmir Körfezi’nde bu türlere ait kaç birey vardır?
3)
Yunuslar tarafından yoğun olarak kullanılan bölgeler nerelerdir?
4)
Yunuslar için olası tehlikeler ve çözüm önerileri nelerdir?
Çalışmamıza; maddi destek Rufford Vakfı (İngiltere), lojistik destek ise SAD (Su Araştırmaları Derneği) ve Foça Belediyesi tarafından sağlanmıştır.
Proje arazilerinin başladığı 2 aylık süreç içerisinde, hava şartlarından dolayı popülasyon hesabına yönelik yöntemimize ait 27 sefer düzenledik. Bu seferleri TURYOL şirketine ait Foça, Karaburun ve Mordoğan arasındaki ulaşımı sağlayan Kaptan ENABİR CAN adlı tekne ile gerçekleştirdik. Çalışmanın bu aşamasına kadar afalina ve tırtak olmak üzere iki tür yunus ile karşılaştık. Afalina türü bilindiği üzere İzmir Körfezi için yerleşik türdür ve çalışmamız sırasında en çok karşılaştığımız türdür. Bu güne kadar bu hat içerisinde gerçekleştirilen seferlerde 66 kez yunus grupları ile karşılaştırdık. Sefer başına gördüğümüz ortalama birey sayısı 6’dır. Tüm seyir hattı üzerinde nerdeyse her bölgede yunus kayıtlarımız bulunmaktadır. Bunun yanında yunuslarla karşılaşma sıklığımız en fazla Mordoğan ve Karaburun içerisinde ilerleyen hat üzerinde olmuştur. Gözlemlerin bu noktada sık olmasını ile iki yorumumuz bulunmaktadır. Bunlardan birincisi Gözlem noktalarına ait alanlarda sık şekilde kıyı balıkçılığı aktivitesinin yürütülmesidir. İnsanlarla birlikte aynı besin zinciri basamağında bulunan yunuslar av konusunda insanlarla rekabet etmek zorundadır. İnsanların geliştirdiği balık yakalama teknikleri yunuslar için de kolay besin bulma kaynağı olarak iş görebilir. Bu yüzden, endüstri balıkçılığının yasak olduğu bu dönemde ise yunuslar için en kolay besin, karaya yakın gerçekleştirilen geleneksel küçük balıkçılık ve İzmir körfezinde sadece Karaburun yarım adası kıyılarında gerçekleştirilen balık yetiştiriciliği aktiviteleri olabilir. İkinci sebep ise küçük balık sürülerinin bu bölgede yoğunlaşması olabilir. Çalışmamızın bu ilk dönemi içerisinde kılıç balığı, orkinos, akya gibi büyük balıklarının gözlemleri de sık sık olmaktadır. Bu bölgede sıklaşan gözlemler ise avcı balıkların ve yunusların, besin olabilecek küçük balık sürülerinin peşinde olduklarını düşündürtmektedir.