Unutulan türler: İzmir Körfezi’nin Yunusları Çalışmanın Amacı ve Ortaya Çıkışı Cetacea olarak adlandırılan yunus ve balinaların korunması ve anlaşılması ile fikir bulan bu proje İzmir Körfezi’nde yaşayan yunus türlerinin ekoloji üzerine bilgi ve ilgiyi arttırmak amacı ile Rufford Derneği’nin desteği ile hayata geçmiştir. Geçmişte elde edilen kısıtlı bilgi körfezin birkaç yunus türüne ev sahipliği yaptığını ortaya koymuştur. Ayrıca bazı ilgi çekici ve nadir olarak gözlenen balina türlerinin de körfezde bulunabileceğini ortaya koymakla birlikte, hala bu türlere ait bilgilere ulaşılamamıştır. Genel bilgiler böylesi insan kullanımının yoğun olduğu (balıkçılık, deniz trafiği ve turizm gibi) alanların yunus türlerine ait bireyler için büyük bir risk oluşturmaktadır. Proje ile elde etmeyi amaçladığımız temel sorular sıralayacak olursak; 1) Körfezi düzenli olarak kullanan deniz memelileri türlerini tespit etmek, 2) Bu türlere ait populasyon bilgilerini (sayı, sosyal yapı) belirlemek 3) Tespit edilecek türler için önemli olan temel bölgeleri belirlemek 4) Olası tehlikeleri belirlemek ve çözüm önerileri sunmaktır.
Belirtilen bu sorular türlerin koruma statülerini belirlenmesi açısından önemli ve gerekliliği bir boşluğu doldurmaktadır. Bu sonuç ise yakın gelecekte hem körfezin ekosisteminin anlaşılmasında hem de en uygun yönetim ve koruma planlarının belirlenmesinde ise önemli bir katkı koyacaktır. Ekolojik ve yönetimsel çıktıların yanında yaşadığımız körfezde bizimle birlikte
yaşayan herkes için en sempatik canlılar olan yunus türleri ve hatta bireyleri bilmek hayat hikayelerini ortaya koymak diğer önemli bir sonuç ve heyecan uyandıracak durum olacaktır.
Fotograflar çalışma ortağımız Morigenos - Slovenian Marine Mammal Society internet sitesinden alınmıştır (http://www.morigenos.org, Tilen GENOV)
Çalışmanın Getireceği Yenilikler Çalışma İzmir Körfezinde tasarlanmış ve gerçekleştirilecek ilk sistemli yunus araştırması olacaktır. Bunun yanında kullanılacak birey tanımlama metodu ise yine bu alan için olacak ilk çalışma olacaktır. Çalışma ayrıca elde edilecek bilginin uygunluğuna bağlı olarak yeni teknoloji ile elde edilen ekolojik parametrelerle ilişkilendirilerek bu türlerin habitat tercihleri ortaya koyulması amaçlanmaktadır. Yunuslar besin zincirinin son basamağında bulunmalarından dolayı bulunduğu ortamın sağlıklı bir ekosistem olup olmadığını değerlendirme olanağı sağlamaktadırlar (bayrak tür). Bu çalışma ayrıca İzmir Körfezi’nde bahsedilen iyileşmenin değerlendirilmesi konusunda destek sağlayacaktır. Aktiviteler ve Yöntem Projenin ilk aşamasında İzmir Körfezi’ni kullanan tüm paydaşlarla bilgi alış verişi içerisinde olmak, projeyi ve amaçlarımızı anlatmaktadır. Elde edilecek bu bilgiler ile projenin genel çalışma planı tasarlanacaktır. İkinci aşamada araştırma aktivitesi başlayacaktır. Araştırma aktivitesi küçük bir bot ile İzmir Körfezi’nde yaşayan bireyleri arama, tanımlama ve sonrasında izleme şeklinde gerçekleştirilecektir. Her birey veya birey grubu ile karşılaşıldığında yer bilgisi, birey sayısı, yavru varlığı ve insan aktiviteleri ile bir etkileşimin olup olmadığı kaydedilecektir. Her karşılaşma sırasında her bir bireye özgü olan (parmak izi gibi) sırt yüzgeci motifini gösterecek fotoğraflar çekilerek tanımlamalar yapılacaktır. Bu sayede her yeni karşılaşmada yeni bir bireyin olup olmadığı ya da ne sıklıkta aynı birey ile karşılaşıldığı belirlenecektir. Bu bilgi aynı zamanda İzmir Körfezinin yunus nüfus sayımını yapmayı olanaklı kılacaktır. Aynı zamanda İzmir körfezinin yunuslar için önemli bölgeleri de (çocuk eğitimi için kreş, beslenme alanlarını, oyun oynama alanları vb.) belirlenebilecektir.
Fotograflar çalışma ortağımız Morigenos - Slovenian Marine Mammal Society internet sitesinden alınmıştır (http://www.morigenos.org, Tilen GENOV)
Üçüncü aşama ise analiz aşaması olacaktır. Bu aşamada elde edilen veriler ile analizler yapılarak nüfus sayısı, kullanım alanları ve diğer çevresel etkenlerle ilişkiler belirlenip değerlendirilecektir. Bilimsel destek amacıyla işbirliği içerisinde olduğumuz MORIGENOS ekibi Slovenya sularında benzer bir çalışmayı 11 seneden beri devam ettirmekte ve önemli sonuçlarla ülkelerinin deniz alanlarının yönetilmesine ve izlenmesi katkı koymaktadırlar. Bu grubun yaptığı çalışmalara ait fotoğraflar aşağıda görülmektedir.
Fotograflar çalışma ortağımız Morigenos - Slovenian Marine Mammal Society internet sitesinden alınmıştır (http://www.morigenos.org, Tilen GENOV)
Proje gereklilikleri Elde olanlar
GPS Data analizi için bilgisayar 2 adet harici disk (foto-katalog) Uzaktan algılama analizleri için uydu görüntüleri (ocean color internet sitesi) Nikon Monarch ATX 10x2 dürbün, Ulaşım aracı Bilimsel destek verecek tecrübeli kurum ve bilim adamları (MORIGENOS, SADDEMAG)
Gerekli olanlar Fotoğraf makinası (DSLR) Fotoğraf makinası lensi (70-200mm) Küçük araştırma botu Konaklama Bilimsel kitaplar Bot için gereklilikler Çalışma birey tanımlama amacı ile yapıldığından kullanılacak botun, tespit edilen yunus sürüsüne hızlı ve sorunsuz ulaşabilecek bir kapasiteye sahip olması gerekmektedir. Yapılan örnek çalışmalardan elde edilen bilgiler, Botun 15 knot (mil) hız yapabilme kapasitesine sahip olması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Aynı zamanda alınan uzman görüşü botun 4-8 metre (yakıt avantajı) arasında kolay manevra yeteneğine sahip olmasının da çalışmanın daha verimli geçmesi açısından önemi belirtilmiştir. Fotoğraf makinası ile ilgili gereklilikleri, Kullanılacak fotoğraf makinasının Canon EOS 30D, 40D, 50D veya 60D gibi modellere ait minimum özellikleri taşıması önemlidir. Son yıllara ait teknolojik gelişmeler bu metodolojinin verimliliğine çok katkı koymadığı için yukarıda bahsedilen modeller veya benzeri nispeten eski model fotoğraf makinaları çalışma için yeterli olacaktır. Önerilen lens modeli Canon EF 70200mm f/2.8 L USM olmasına rağmen maliyetten dolayı aynı veya benzer özelliklere sahip başka modeller de kullanılabilir. Dikkat edilecek bir diğer husus aynı model ismine sahip fakat “IS” eki olan (image stabilization) olan lens fiyat olarak çok yüksek olmasına rağmen, çok fazla katkı vermemektedir. Eğer maliyet konusunda yeterli uygunluğa ulaşılamadığı taktirde 200-300 mm zoom özelliği olan bir lens de kabul edilebilir fakat f2.8 önemli bir ölçüttür, çünkü çalışma için önemli olan ışık toplama özelliği f 4-5.6 ‘ya göre f2.8’de oldukça fazladır.
Konaklama, Çalışmada bu konuda akademik kariyer yapmak isteyen genç araştırmacı ve öğrencilerin kendilerini gelişmesi amacı ile proje sayesinde ilk örnek olacak bu metot üzerine eğitime gelecek araştırmacılardan en verimli şekilde yararlanılması hedeflenmektedir. Proje kaynaklarının konaklama konusunda kısıtlı bir kaleme sahip olması, faydalanabilecek ilgililere destek verilmesini kısıtlamaktadır. Olası 5-6 kişiye yetecek bir konaklama olanağının bu konu üzerine araştırmaların yetişmesi konusunda katkı sağlayacaktır. Çalışma prensip olarak ilgili olan herkese açıktır, fakat finansal yeterlilik gelecek sponsor desteği ile belirlenecektir. Çalışmamıza destek verecek kişi ve kuruluşlara sağlayacağımız avantajlar; Çalışmamıza ait internet sitesinde, desteklerinden dolayı teşekkür edilecek ve katkılarından dolayı kısa bir tanıtımı yapılacaktır.
Ayrıca çalışmanın gerçekleştirilmesine destek veren uluslararası bir derneğin web sitesinde yayınlanacak dokümanlarda bahsedilecek veya logosu yayımlanacaktır.
Projede yunuslar gibi insanların ilgisini oldukça çeken canlılar üzerinde çalışılması medya ve sosyal medya ilgisinin yoğun olacağı gibi bir beklentiye sebep olmaktadır. Bunun yanında gerek üniversite yayın organlarında, gerekse işbirliği içerisinde olunan sivil toplum kuruluşlarına ait sürekli yayınlarda yapılacak haberlerde destek veren kuruluşları göz önünde tutulacağı temin edilmektedir. Hatırlanacak bir pankart, araştırma botu üzerinde asılı şekilde her arazi çalışması gerçekleştirilecektir.
Bu projede tanımlanacak bireylerin isimlendirilmesindeki öncelik destek veren kişi ya da kuruluşları temsil edecek şekilde olacaktır. Bu durumda her destekçi kendisini temsil eden bir bireye sahip olacaktır.
Fotograflar çalışma ortağımız Morigenos - Slovenian Marine Mammal Society internet sitesinden alınmıştır (http://www.morigenos.org, Tilen GENOV)
Öneri, katkı ve sorularınız için izmirdolphinproject@gmail.com adresinden bize ulaşabilirsiniz.