VIII. συμπέρασμα Ι

VIII.συμπέρασμα Ι

Στην αρχιτεκτονική, υπάρχει έντονη ρήξη-σύγκρουση μεταξύ των εννοιών-προτάσεων του πραγματικού και του σχηματικού/υποθετικού. Υπάρχει μία ισχυρή αντίφαση, ένα μεγάλο εννοιολογικό-στοχαστικό κενό μεταξύ της σύλληψης μίας ουτοπικής ιδέας, και της ολοκληρωμένης αναπαράστασης της. O Vidler ισχυρίζεται ότι είναι αδύνατο κανείς να σκεφτεί και στη συνέχεια να διατυπώσει μία ιδέα για μία ουτοπική κοινωνία, χωρίς αυτόματα-συγχρόνως να απεικονίσει-κριτικά τα ελαττώματα του υπάρχοντος κόσμου στον οποίο ζει/δρα. Οταν προσπαθούμε να εκφράσουμε την ιδέα μας/κάθε ιδέα μας για την ουτοπία, ταυτόχρονα, κρίνουμε το προσωπικό/συλλογικό ιδανικό. H αναπαράστασή της υπονομεύει κριτικά την πραγματικότητα. “Η αναπαράσταση της ουτοπίας γίνεται τελικά, σταδιακά, η δική της υπονόμευση, η εικόνα της ουτοπίας την διαψεύδει, θέτοντας όρια στο θέμα της.”²⁷ (Vidler) Οι ουτοπικές απεικονίσεις δεν πρέπει να είναι ξεκάθαρες και σαφείς, αντίθετα πρέπει να παραθέτουν τα βασικά/ουσιαστικά χαρακτηριστικά της ιδέας, δίνοντας τη δυνατότητα στον αναγνώστη/παρατηρητή/θεατή να δώσει τις δικές του ερμηνείες και ιδέες για μελλοντικές πιθανότητες συλλογικής έκφρασης.

Τα αφηρημένα μοντέλα-προτάσεις της δεκαετίας του ’60 έδειξαν το τί θα μπορούσε να είναι το μέλλον, παρά ένα συγκεκριμένο τι θα έπρε-

πε να είναι. Η αρχιτεκτονική-χωρική αντίληψη της έννοιας(κανόνα) της ουτοπίας μετατράπηκε από ένα σκληρό, συγκεκριμένο και περιοριστικό προσχέδιο, σε υποκινητή άπειρων επιλογών και δυνατοτήτων. Για να μην δημιουργηθούν, όμως, τέτοιοι περιορισμοί, ενώ προσπαθούμε να συλλάβουμε το αίσθημα του τι θα μπορούσε να είναι, για άλλη μία φορά η έννοια(κανόνες) της ουτοπίας κινδυνεύει να παρερμηνευθεί και να δυσφημιστεί, να υποταχθεί στο βασίλειο της αφελούς τεχνολογικής μυθοπλασίας και της ρομαντικής φαντασίας αφαιρώντας της όλη τη δυναμική που διαθέτει για μία παραγωγική προοδευτική αλλαγή.

“...Το επάγγελμα του αρχιτέκτονα, όπως αυτό του γιατρού και του πολιτικού, είναι προσανατολισμένο στο μέλλον, επειδή εξ’ ορισμού βασίζεται σε υποσχέσεις για το μέλλον. Ομως, (οι αρχιτέκτονες) εκπαιδεύονται σε επιλεκτικές προβλέψεις και όχι στη συστηματική σκέψη. Εξ ου και η στοχαστική τακτική της πρόβλεψης φέρει δύο πολύ διαφορετικά είδη πολύτιμων δυνατοτήτων. Εκείνες τις προβολές που μας πείθουν μέσω της δύναμης της όρασης (απεικόνισης), και τις υπόλοιπες ισορροπημένες και ευρέως εκλεκτικές προβλέψεις που πείθουν μέσω της δύναμης της λογικής. Δεν χρειάζεται να διαλέξουμε, γιατί καμία παράδοση δεν πρόκειται να σταματήσει, αντίθετα το γεγονός ότι υπάρχουν δύο εκφραστικοί τρόποι αυξάνει την πολυφωνία που προσφέρεται. Άλλά αξίζει να τονίσουμε ότι ενώ είναι δύο πολύ διαφορετικά ήδη τέχνης, και τα δύο απαιτούν μεγάλες δεξιότητες και γνώσεις...”²⁸ (Jencks)

Αφού όμως το μέλλον είναι για όλους άγνωστο και αβέβαιο, είναι λογικότερο/προτιμότερο να γίνει προσπάθεια να σχεδιαστεί/απεικονιστεί με αφαιρετικά σκίτσα-διαγράμματα, παρά να επιχειρηθεί να παρουσιαστεί σε ολοκληρωμένες, λεπτομερείς εικόνες.

Ο διαχωρισμός μεταξύ πρακτικών και αφηρημένων ουτοπιών δεν έχει σκοπό να υπονομεύσει τη σημασία του οραματισμού μίας αρχιτεκτονικής, μακρινής από την τωρινή πραγματικότητα. Η έννοια μίας πλουραλιστικής ουτοπίας δεν πρέπει να αποτελεί μέσο λογοκρισίας και περιορισμού των προσωπικών, ατομικών επιθυμιών και φιλοδοξιών. Μας βοηθάει όμως να διερωτόμαστε για το κατά πόσο, πίσω από κάθε οραματισμό για μία πιθανή μελλοντική κοινωνία, υπάρχει ένας κοινός, συλλογικός σκοπός με μία πρακτική στρατηγική που θα μπορούσε να πραγματοποιήσει τις προτεινόμενες αλλαγές.

Είναι αναγκαίο για τον άνθρωπο να μην σταματάει ποτέ να οραματίζεται εναλλακτικές για το μέλλον. Ο Polak ,το 1961, έγραψε ότι η πρόκληση της εποχής -αλλά και κάθε εποχής- συνίσταται στην ανάπτυξη του πραγματικού μέλλοντος. Αυτό το μέλλον, που το πιθανό μέλλον προσπαθεί να κατεδαφίσει, λόγο της σχέσης του με το πιο πρόσφατο παρελθόν. Οι εικόνες αυτές που προσπαθεί να κατεδαφίσει είναι “εικόνες εμπνευσμένες από μία ανανεωμένη επιρροή-αισιοδοξία, η οποία είναι ικανή να μας ξεσηκώσει από τον λήθαργο στον οποίο βρίσκεται η τωρινή μας κατάσταση-απαισιοδοξία. (…) οι νιχιλιστικές, μηδενιστικές/δυστοπικές εικόνες, μας παραλύουν σε αδυναμία να σφυρηλατήσουμε περισσότερα θετικά και εποικοδομητικά. Ο Δυτικός άνθρωπος δεν πρέπει ποτέ να σταματήσει να ονειρεύεται τα υλικά του μέλλοντος, γιατί δεν έχει επιλογή από το να ονειρεύεται ή να πεθάνει.”²⁹ (Polak)

εικ. 32, Superstudio, The Continuous Monument, 1969

εικ. 33, Archizoom, No stop City, ‘‘εσωτερικό τοπίο’’, 1970